โรคหลอดเลอดสมอง (STROKE)

Dr. Prachaya Sriswang

สถานการณโรคหลอดเลอดสมองทวโลก โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการตายเปนอนดบ 2 ของประชากรอาย

> 60 ปทวโลก

ในแตละปมคนทวโลกเสยชวตจากโรคหลอดเลอดสมอง ประมาณ 6 ลานคน

องคการโรคหลอดเลอดสมองโลก คาดการณวา ในป ค.ศ.2015 หรอ พ.ศ. 2558 คนทวโลก จะเสยชวตจากโรคหลอดเลอดสมองถง 6.5ลานคน

โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการตายเปนอนดบ 3 ของประชากรไทย

ประชากรไทยจะมภาวะสมองขาดเลอด 1 คน ในทก ๆ 3 นาท

หรอในประชากร 100,000 คน จะมผปวยหลอดเลอดสมอง 206 คน

มอตราการตาย รอยละ 10 และพการรอยละ 50

เปนสาเหตการเสยชวตอนดบ 1 ในเพศหญง และอนดบ 3 ในเพศชาย

จ านวนการตายและการปวยจากโรคหลอดเลอดสมอง

ค านยามของ WHO…

“…เปนภาวะทมความผดปกตของระบบหลอดเลอดสมอง ซงเปนสาเหตท าใหสมองบางสวนหรอทงหมดท างานผดปกต ผปวยเกดอาการและอาการแสดงเกน24 ชวโมงหรอท าใหเสยชวต…”

ค านยามของ NINDS…

“…เปนความผดปกตทเกดขนเมอเนอสมองขาดเลอดมาเลยงหรอมเลอดออก ไมวาจะมพยาธสภาพทหลอดเลอดเสนเดยวหรอมากกวา โดยอาจเปนเพยงชวคราวหรอเปนอยางถาวรกได…”

“เปนภาวะสมองไดรบเลอดไปเลยงไมเพยงพออยางเฉยบพลน เนองจากหลอดเลอดอดตนหรอแตก ท าใหเซลลสมองขาดเลอดไปเลยง (Ischemia) หรอเซลลสมองตาย (Infarction)”

อาการของโรคหลอดเลอดสมอง

ปจจยเสยง STROKE

เสยชวต

ความผดปกตmuscle weakness, ataxia,

loss of sensation

ความพการInability to walk, feed

เกดโรคซ า(สมองเสอม vascular dementia)

• สมองขาดเลอด (Ischemic stroke) สาเหตหลก คอ เสนเลอดอดตน หรอตบ

• รางกายไมสามารถล าเลยงเลอดไปเลยงสมองได

• เกดการอดตนของเสนเลอด สงผลใหออกซเจนและสารอาหารอนไมสามารถขนไปเลยงสมองไดเพยงพอ

• เซลลสมองจะตายในเวลาเพยงสน ๆ

• ความรนแรงขนอยกบต าแหนงของเนอเยอสมองทถกท าลาย

– สมองดานซายจะควบคมการท างานของอวยวะ

– สมองดานขวาจะควบคมการท างานของการพด และรางกายซกซาย

1. มความผดปกตของหลอดเลอด หรอหลอดเลอดแขง ทเรยกวา

“Atherosclerosis”

• มไขมนและหนปน มาสะสมทผนงดานในของหลอดเลอด

• พบไดในหลอดเลอดสมองเอง และหลอดเลอดใหญทคอ

2. มลมเลอดหลดจากทอนมาอดตนหลอดเลอดสมอง โดยเฉพาะในผทมโรคหวใจบางชนด ไดแก–โรคลนหวใจพการ

–โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด

– หวใจเตนผดจงหวะบางชนด

สมองขาดเลอดชวคราวคออะไร• สมองขาดเลอดชวคราว (TIA: Transient ischemic

attack)

การทปรมาณเลอดไปเลยงสมองนอยลง และสามารถกลบคนสภาพเดมไดในเวลาอนรวดเรว

ไมท าใหเกดภาวะสมองตายจากการขาดเลอด

หายไดภายใน 24 ชวโมง เกดในระยะเวลาสนๆ 5-10 นาท

1 ใน 3 ของผปวยสมองขาดเลอดชวคราวมกจะกลายเปน โรคหลอดเลอดสมองภายใน 7 วน

• โรคหลอดเลอดสมองแตก (Hemorrhagic stroke)

–สาเหตสวนใหญเกดจากภาวะความดนโลหตสงทเปนมานาน

– สวนนอยอาจเกดจากหลอดเลอดสมองผดปกต

• หลอดเลอดสมองแตกในเนอสมอง (Intracerebral hemorrhage)

– ท าใหผปวยมอาการผดปกตทางระบบประสาทขนมาทนท เนองจากเลอดทออกจะไปกดเบยดเนอสมองท าใหสมองท างานผดปกต

• หลอดเลอดแตกในชนเยอหมสมอง (subarachnoid hemorrhage)

– เกดจากการโปงพองของหลอดเลอดสมอง (aneurysm) บรเวณฐานกะโหลกศรษะ

Aneurysm

AVM

สมองขาดเลอด เลอดออกในสมอง

ปวดศรษะ อาเจยน พบนอย พบบอย

ลกษณะการด าเนนของโรคอาการเกดอยางรวดเรว มล าดบความรนแรงเรมจาก

นอยไปหามากอาการรนแรง เกดทนท

ความดนโลหตสง พบบอย พบบอยกวา

ระดบน าตาลในเลอดสง พบบอย พบนอย

พดไมได ฟงไมรเรอง (Aphasia)

พบได พบนอยมาก

คอแขง พบนอยมาก พบบอยกวา

อาการทนาสงสยเปนโรคหลอดเลอดสมอง

• ปากเบยวหรอชาบรเวณใบหนา

• ปวดศรษะอยางรนแรง

• แขนขาออนแรงหรอชาครงซก

• วงเวยนศรษะประกอบเดนเซ

• พดไมชด นกค าพดไมออก ฟงไมรเรอง

ใคร ?ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

?

ปจจยเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง

• ปจจยเสยงทไมสามารถแกไขได อาย

เพศชาย

มประวตคนในครอบครวเปนโรคหลอดเลอดสมอง

เคยมประวตเปนโรคหลอดเลอดสมองตบหรอแตกมากอน

ปจจยเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง

• ปจจยเสยงทสามารแกไขได โรคความดนโลหตสง

โรคเบาหวาน

ภาวะหวใจเตนผดจงหวะ

ไขมนในเลอดสมอง

การสบบหร

การดมเหลา

การใชสารเสพตด

ความเครยด

ปจจยเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง

• 15-20% เสยชวต

• 20-30% มความพการขนรนแรง

• 50% มความพการเลกนอยหรอหายเปนปกต

• ออนแรง ชาของรางกายครงซก

• ตามว หรอ มองเหนภาพซอน

• พดไมชด ลนแขง

• ปวดศรษะอยางรนแรง

• เวยนศรษะ รวมกบเดนเซ

การวนจฉยโรคหลอดเลอดสมอง• ประวต

• ตรวจรางกาย

• การตรวจทางหองปฏบตการ X-ray ปอด

EKG

CT-Scan

MRI scan

Cerebral angiography

Carotid duplex

• การรกษาดวยยา– ยาตานเกรดเลอด เชน แอสไพรน, Clopidogrel

– ยาละลายลมเลอด เชน heparin, low molecular weight

heparin, warfarin

– ยาลดไขมน เชน statin

– ยาลดความดนโลหต

• การรกษาดวยการผาตด

• การกายภาพบ าบด

การรกษาหลอดเลอดสมองตบหรออดตน

• เปาหมายของการรกษาคอ ท าใหเลอดไหลเวยนไดอยางปกต

ในบางกรณแพทยอาจใหยาละลายลมเลอด จะไดผลดกบผทมอาการและอาการแสดงของโรคหลอดเลอดสมอง และรบมาโรงพยาบาลภายในระยะเวลาไมเกน 3-4.5 ชวโมง

การรกษาหลอดเลอดสมองสมองแตกหรอฉกขาด

• เปาหมายของการรกษาคอ การควบคมปรมาณเลอดทออกดวยการรกษาระดบความดนโลหต

ในกรณทเลอดออกมาก แพทยอาจพจารณาท าการผาตด

เพอปองกนความเสยหายตอสมองทอาจเกดขน

หากมการเปลยนแปลงความดนโลหต

• โรคหลอดเลอดสมองสามารถรกษาใหหายเปนปกต โดยทผปวยไมมความพการหลงเหลออย

• ผปวยจะตองมาพบแพทยหลงมอาการภายใน 3-4.5 ชม.• แพทยจะใหยาละลายลมเลอดเขาทางหลอดเลอดด า

• หลงจากการใหยาผปวยจะไดรบการรกษาอยในหองผปวยหนก

• หลกเกณฑการพจารณาใหยาละลายลมเลอด– ผปวยตองไดรบยาฉดเขาทางหลอดเลอดด าภายใน 3 ชม.

– ผปวยมอาย > 18 ป

– ความดนโลหต ≤ 185/110 มม.ปรอท– ไมมอาการชก

– การแขงตวของเลอดอยในเกณฑปกต (PTT ≤ 15 วนาท, INR ≤ 1.7)

– คาเกลดเลอด ≥ 100,000 ตอลบ.มม.

• หลกเกณฑการพจารณาใหยาละลายลมเลอด (ตอ)– ไมมประวตไดรบยาละลายลมเลอดชนดอน เชน warfarin

– ไมมประวตเสนเลอดสมองโปงพอง

– ไมไดรบการผาตดใหญภายใน 14 วนกอนรบยา– ไมมประวตโรคหลอดเลอดสมอง/ การไดรบบาดเจบศรษะ/ การผาตดสมองภายใน 3 เดอนกอนรบยา

– ไมมประวตเลอดออกในระบบทางเดนอาหาร/ ทางเดนปสสาวะภายใน 21วนกอนรบยา

ขอหามใชยาละลายลมเลอด มเลอดออกในภาพถายสมอง (CT brain)

มการเจาะเสนเลอดแดง หรอเจาะกรวดน าไขสนหลงภายใน 7 วน

ความดนโลหต > 185/ 110 มม.ปรอท มอาการชกหลงเกดอาการทางสมอง

มภาวะเยอหมหวใจอกเสบจากการมหลอดเลอดหวใจอดตน

ไดรบยาปองกนการแขงตวของเลอด หรอ INR > 1.7

คาน าตาลในเลอด > 50 มก./ดล. หรอ < 400 มก./ดล. เปนเพศหญงและตงครรภอย

• งดหวานจด มน เคมจด เพมผกผลไม• การออกก าลงกายสม าเสมออยางนอย 30 นาทตอวน อยางนอย 5 วนตอ

สปดาห

• ควบคมน าหนกใหเหมาะสม

• หลกเลยงการดมแอลกอฮอลและงดสบบหร• รบประทานยาตามแพทยสงอยางสม าเสมอ

• ลดความเครยด และพกผอนเพยงพอ

• ตรวจรางกายประจ าปอยางสม าเสมอ

ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

เมอสงสยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง…

• โทรศพทแจงรพ.ทใกลทสด

แจงอาการทผ ปวยเปน…เวลาทผ ปวยมอาการ…..

• น าผปวยสงโรงพยาบาลทนท ไมควรรอหรอใหผปวยนอนพก• หากมโรคประจ าตว ควรน ายามาโรงพยาบาล และไมควรใหผปวย

รบประทานยากอนมารพ.

• หากมอาการดขนเองกอนมาถงรพ. ยงจ าเปนทจะตองน าผปวยมาพบแพทยใหเรวทสด

“อดมการณนนกนได แตตองกนดวยใจ

คอ ความอมอก อมใจ ความปตยนดตอ

การหายของผปวย”