Tài liệu luyện thi đại học môn Sinh: Phương pháp giải bài tập di truyền thuộc qui

luật của Menđen

A. NHẬN DIỆN QUI LUẬT

Trong quá trình làm các bài toán lai, vấn đề quan trọng đầu tiên là nhận dạng bài

toán thuộc quy luật di truyền nào. Có nhiều cơ sở để nhận dạng bài toán, từ đó đưa ra

cách giải giải phù hợp.

Để nhận diện bài toán thuộc quy luật di truyền Menđen, chúng ta có thể căn cứ vào

các cơ sở sau :

Trường hợp 1:

Dựa vào điều kiện nghiệm đúng của quy luật Menđen :

- Mỗi tính trạng do một gen quy định;

- Mỗi gen nằm trên một nhiễm sắc thể hay các cặp gen nằm trên các cặp nhiễm sắc

thể tương đồng khác nhau

Khi đề bài đã cho các điều kiện trên, chúng ta có thể biết ngay quy luật di truyền chi

phối là quy luật Menđen.

Trường hợp 2 :

Dựa vào tỷ lệ phân ly kiểu hình ở đời con.

- Nếu lai một cặp tính trạng, mỗi tính trạng do một gen quy định cho kiểu hình là một

trong các tỷ lệ sau : 100% ; 1 : 1; 3 : 1; 1 : 2 : 1 (tính trạng trung gian); 2 : 1 (tỷ lệ

gây chết).

- Khi lai hai hay nhiều cặp tính trạng cho kiểu hình là một trong các tỷ lệ sau : (1 :

1)n ; (3 : 1)

n ; (1 : 2 : 1)

n ....

Trường hợp 3:

Nếu đề bài chỉ cho biết tỷ lệ của một kiểu hình nào đó ở con lai.

- Khi lai một cặp tính trạng, tỷ lệ một kiểu hình được biết bằng hoặc là bội số của

25% (hay 1/4)

- Khi lai hai cặp tính trạng mà tỷ lệ một kiểu hình được biết bằng, hoặc là bội số của

6,25% hoặc 1/16; hay khi lai n cặp tính trạng mà từ tỷ lệ của kiểu hình đã biết cho

phép xác định được số loại giao tử của bố hoặc mẹ có tỷ lệ bằng nhau hoặc là ước số

của 25%.

B. CÁCH GIẢI

Phương pháp giải bài tập quy luật Menđen thường qua 3 giai đoạn cơ bản :

- Quy ước gen

- Xác định kiểu gen của bố mẹ

- Lập sơ đồ lai

Bước 1 - Quy ước gen :

Nếu đề bài chưa quy ước gen, cần phải xác định tính trội, tính lặn rồi quy ước gen.

Thông thường để thực hiện bước này, có thể tiến hành một trong hai cách sau đây :

- Nếu từ giả thuyết, ta biết được hai cơ thể P mang các tính trạng tương phản và F1

đồng tính (không có tính trạng trung gian); thì tính trạng xuất hiện ở F1 là tính trạng

trội. Từ đó quy ước gen.

- Phân tích ở con lai định tỷ lệ của từng cặp tính trạng tương phản. Nếu xác định

được tỷ lệ 3 : 1 thì tỷ lệ 3 thuộc về tính trạng trội và 1 thuộc về tính trạng lặn. Từ đó

quy ước gen.

Ở một số bài toán, việc quy ước gen có thể xuất phát từ một tỷ lệ kiểu hình nào đó.

Bước 2

Biện luận để xác định kiểu gen, kiểu hình của cặp bố mẹ. Thường là từ việc phân tích

riêng từng cặp tính trạng, chúng tác xác định kiểu gen của từng cặp tính trạng. Phân

tích chung các tính trạng để xác định kiểu gen của các cặp tính trạng.

Từ tỷ lệ kiểu hình ở đời con (F2) tìm ra kiểu gen của F1 từ đó suy luận để tìm ra kiểu

gen của P.

Việc biện luận để xác định kiểu gen, cần căn cứ vào dữ kiện của từng bài để tiến

hành.

Bước 3

Lập sơ đồ lai, nhận xét tỷ lệ kiểu gen, kiểu hình và giải quyết các yêu cầu khác của

đề bài.

Tài liệu luyện thi đại học môn Sinh