powerpoint-presentatiethemadaglandelijkvastgoed.nl/wp-content/uploads/2018/04/6.-presen… ·...
TRANSCRIPT
19-4-2018
1
T H E M A D A G L A N D E L I J K V A S T G O E D . N L
E V E R H A R D V A N E S S E N
D E W A A R D E V A N G R O N D
© Aequator Groen & Ruimte bv
De waarde van grond
Ir. E.A. (Everhard) van Essen
19-4-2018
2
© Aequator Groen & Ruimte bv 3
Even voorstellen
© Aequator Groen & Ruimte bv 4
Waar komen we vandaan?
• Dienst Landbouw Voorlichting (teruggaand tot voor 1900)
• Medio 1990: Boterberg, melkplas, te veel mest privatisering DLV
• De Landbouw Voorlichting
• DLV Adviesgroep (eind jaren ’90)
• Vanaf 2004 Aequator Groen & Ruimte
19-4-2018
3
© Aequator Groen & Ruimte bv 5
Even voorstellen
Aequator
• is een landelijk opererend, onafhankelijk adviesbureau dat werkt aan een vitaal en leefbaar
buitengebied
• Totaal 21 werknemers
Eigenschappen:
• kennis van de raakvlakken tussen landbouw, natuur, bodem, water en andere functies is gebaseerd
op jarenlange ervaring als intermediairs tussen (overheids-) beleid en praktijk
• verstand van landbouw
• creatief en gericht op implementatie en 'doen'
• expliciete aandacht voor draagvlak en lokaal (privaat) initiatief.
• Nalezen op www.aequator.nl of in ons eigen magazine: Aequator Groen & Ruimte
© Aequator Groen & Ruimte bv 6
Doel en opzet
• Wat komt erop de bodem af?
• Minicollege bodem
– Overzicht van verschillende bodems
– Bodemgeschiktheid en grondwaarde
• Bodem en toepassing in het werkveld
– Grondwaarde
– Schades en effecten
– Natuurontwikkeling
– Ruimtelijke ingrepen
19-4-2018
4
Wat komt er op de bodem (en de boer) af?
© Aequator Groen & Ruimte bv 7
Extreme neerslag
© Aequator Groen & Ruimte bv 8
19-4-2018
5
Extreme neerslag….
© Aequator Groen & Ruimte bv 9
Temperatuur afgelopen eeuw
© Aequator Groen & Ruimte bv 10
19-4-2018
6
Neerslag in de winter en de zomer
© Aequator Groen & Ruimte bv 11
Water diep in de sloot, plassen op het land,, …. wat is
hier aan de hand?
© Aequator Groen & Ruimte bv 12
19-4-2018
7
© Aequator Groen & Ruimte bv 13
Maar ook, zwaardere machines…
© Aequator Groen & Ruimte bv 14
Bodemverdichting
19-4-2018
8
Bodemverdichting
© Aequator Groen & Ruimte bv 15
Bodemverdichting (v.d. Akker 2015)
© Aequator Groen & Ruimte bv 17
19-4-2018
9
Conclusies Verdichtingsonderzoek Noord NL
• Op akkerbouw / zavelgronden lijkt op veel bedrijven sprake van bodemverdichting (+/- 75%)
van de ondergrond. Hierbij zijn ploegzolen sterker verdicht dan de ondergrond.
• Op zandgronden
– Gras 6 van de 10 grasbedrijven matige bodemverdichting.
– Akkerbouw 11 van de 20 bedrijven sprake van bodemverdichting
• Koppeling bodemverdichting met management is lastig. Indicaties zijn wijzen naar intensiteit
bouwplan, laatste tijdstip oogsten, niet weiden, biologisch, sleepslangen, bewuste bodem boer.
© Aequator Groen & Ruimte bv 18
Gevolgen bodemverdichting
• Beperkte beworteling
• Slechter waterdoorlatend / plasvorming
• Minder opbrengst (10-30%)
• Meer oogstrisico’s
• Grotere piek afvoeren
• Meer beregening (1-2 beregeningsbeurten)
• Slechtere benutting nutriënten / meer af- en
uitspoeling
19-4-2018
10
Aanscherping mestwetgeving
© Aequator Groen & Ruimte bv 20
Nitraat concentraties Landelijk Meetnet Mestbeleid
(RIVM)
© Aequator Groen & Ruimte bv 21
19-4-2018
11
– Gemiddeld organisch stof gehalte op landbouwgrond is de afgelopen 40 jaar stabiel. Europees gezien hoog.
– Europees gezien wel dalingen in organische stof.
– Wel grote regionale verschillen. In regio’s met hoge organische stofgehalte (veengebieden) wel dalingen.
Conclusies recent onderzoek BLGG
– Positieve effecten van minimale grondbewerking worden momenteel overschat
– Fosfaat grasland afgelopen 40 jaar in optimale traject (27-45)
– Grote variatie tussen percelen (voorgeschiedenis)
– Kalium gehalte: tot jaren ‘70 stijgend, daarna stabiel, nu daling
– Plant beschikbare hoeveelheid fosfaat daalt op 50% van de percelen afgelopen 10 jaar
– pH stabiel afgelopen 40 jaar in grasland:
• Op zandgronden toename in optimaal tracé (5,3-5,7)
• 75% van de maispercelen beneden optimaal
Conclusies recent onderzoek BLGG
19-4-2018
12
Melk
quotum
Melkvee
Wet
Fosfaat
Rechten
Ontwikkelingen melkveehouderij
En bodemleven….?
• 5% van het DNA bodemleven
kennen we
• Daarvan een fractie kennen we
het functioneren
• Elke zandkorrel passeert elke 5
jaar een worm
• 1 Hand grond, 4 miljard
organisme
© Aequator Groen & Ruimte bv 26
19-4-2018
13
En bodemleven….?
© Aequator Groen & Ruimte bv 27
Belang van bodemleven
• Omzetten van gewasresten in voedingstoffen van de plant
• Bodemstructuur, doorlatendheid van de bodem
• Plaagbestrijding, eten en gegeten worden…
• Relatie met bovengrondse biodiversiteit
© Aequator Groen & Ruimte bv 28
19-4-2018
14
© Aequator Groen & Ruimte bv 29
Samenvattend: wat komt er op de bodem af?!
• Vernatting (klimaat, bodemdaling, waterbeleid, Natura 2000)
• Extreme buien
• Langere drogere periodes in zomer
• Grote variatie in opbrengsten binnen percelen:
• Terugdringen van middelen gebruik
• Scherper wordende bemestingsnormen (fosfaat)
• Kader Richtlijn Water
• Hoge grondprijzen
© Aequator Groen & Ruimte bv 30
En verder hebben we te maken met …..
• Liberalisering pachtwet (pachttarieven van €2900,-)
• Intensieve bouwplannen
• Groter wordende machines
• Afschaffing melkquotum
• Fosfaatrechten
• Kringloopwijzer
• Hogere grondstofprijzen
• Schaalvergroting
• Bodemverdichting
• Bodemdaling
• Ziekten en plagen (bodemleven)
19-4-2018
15
© Aequator Groen & Ruimte bv 31
De bodem waarschuwt ons!
Bodem
Chemie
Biologie
Fysisch
Betere afstemming:
•10-30% opbrengstverbetering
•Betere benutting nutriënten /
vermindere milieulast
Relatie grondprijs en bodem?
© Aequator Groen & Ruimte bv 32
Bron NVR, bewerking kadaster 2015
19-4-2018
16
Mini bodem college
© Aequator Groen & Ruimte bv 33
Bodemkaart van Nederland
• Onderverdeeld in circa 270 grondsoorten
19-4-2018
17
Van zand naar klei
• Te vinden op www.ahn.nl doorklikken op “apps en tools” en “viewer”
Hoogtekaart
19-4-2018
18
Voorkomen van bodems in het landschap
© Aequator Groen & Ruimte bv 38
19-4-2018
19
© Aequator Groen & Ruimte bv 39
Essen of Enkeerdgronden
• Uitermate geschikt voor alle teelten
• Geen beperkingen m.b.t. draagkracht
• Goede vocht beschikbaarheid
• Goede bewerkbaarheid
• Stuifgevoelig
• Evt. verdichtingen
© Aequator Groen & Ruimte bv 40
Bruine bosgronden
(moderpodzolen)
• Uitermate geschikt voor alle teelten
• Geen beperkingen m.b.t. draagkracht
• Goede vocht beschikbaarheid
• Goede bewerkbaarheid
• Stuifgevoelig
• Evt. verdichtingen
19-4-2018
20
Haarpodzol (droger als de veldpodzol)
© Aequator Groen & Ruimte bv 41
© Aequator Groen & Ruimte bv 42
Veldpodzol
• Veelal geschikt voor akkerbouw en
grasland
• Evt. droogtegevoelig
• Evt. draagkracht problemen
• Stuifgevoelig
• Mogelijk storende lagen (inspoelingslagen)
19-4-2018
21
© Aequator Groen & Ruimte bv 43
Keileem
Keileem
© Aequator Groen & Ruimte bv 44
19-4-2018
22
© Aequator Groen & Ruimte bv 45
Keileem
• Komen alleen voor in boven de rivieren (met name Drenthe, Overijssel)
• Zeer wisselende doorlatendheid (veelal slecht)
• Hoog in profiel, kans op natte percelen
• Stenen
• Nooit bewerken!!
© Aequator Groen & Ruimte bv 46
Beekeerd
• Beperkt of niet geschikt voor
akkerbouw, alleen geschikt
voor grasland
• Vocht voldoende
• Evt. beperkt bewerkbaar
• Draagkracht beperkingen
• Veelal beperkte ontwatering
19-4-2018
23
IJzer oer
© Aequator Groen & Ruimte bv 47
© Aequator Groen & Ruimte bv 52
Veen
• Alleen geschikt voor grasland
• Draagkracht beperkingen
• Vocht voldoende
• Veelal beperkte ontwatering
19-4-2018
24
© Aequator Groen & Ruimte bv 53
Veen
80% van het veen in Drenthe is in ruim 30 jaar verdwenen
Dalgronden
© Aequator Groen & Ruimte bv 54
19-4-2018
25
© Aequator Groen & Ruimte bv 55
Gediepploegde moerige grond (Dalgronden)
© Aequator Groen & Ruimte bv 56
19-4-2018
26
Dalgronden (gemengwoeld)
© Aequator Groen & Ruimte bv 57
Eigenschappen dalgronden
• Zeer wisselend van samenstelling
• Veelal geschikt voor akkerbouw (en grasland), afhankelijk van veendiktes en drooglegging
• Evt. droogtegevoelig
• Vaak draagkracht problemen door venige bovengrond
• Stuifgevoelig
• Vaak storende lagen (veen en inspoelingslagen)
© Aequator Groen & Ruimte bv 58
19-4-2018
27
Van veen naar klei: Knipklei
w w w . v a n h a l l - l a r e n s t e i n . n l
Zware klei
19-4-2018
28
• Matige waterdoorlatendheid
• Moeilijk bewerkbaar
• Alleen geschikt voor grasland
Gebruiksmogelijkheden knipklei
© Aequator Groen & Ruimte bv 62
Kleigronden
19-4-2018
29
Ooivaaggrond (hoog en
droog)
Komkleigrond,
zwaar en nat
Rivierkleigroenden
19-4-2018
30
19-4-2018
31
Gebruiksmogelijkheden klei
10% lutum is 15% afslibbaar
• Ruilen van grond
• Bepalen geschiktheid voor bepaalde teelten
• Waarde bepaling
• Advisering over bodemverbetering
• Werkvoorbereiding, maken offertes voor grondwerken
• Peiladviezen
• Schade bepalingen
• Droogteschade waterwinningen
• Effecten vernatting
• Winning grondstoffen
• Plan voorbereiding (wegen, huizen, water, ruilverkaveling, etc.)
Waar is de bodemkaart nuttig voor?
19-4-2018
32
• Eens even kijken op de bodemkaart (http://pdokviewer.pdok.nl/)
• En maak ook gebruik van de hoogtekaart: www.ahn.nl (doorklikken op apps en viewer)
Kijkje op de bodem- en hoogtekaart
Grondprijs
Ruimte voor de rivier
Schade en effecten natuur ontwikkeling (N2000)
© Aequator Groen & Ruimte bv
Bodem en toepassingen in het werkveld
72
19-4-2018
33
Relatie grondprijs en bodem?
© Aequator Groen & Ruimte bv 73
Bron kadaster 2015, gemiddelde 2015-2017
Wat bepaalde de grondprijs?
• Locatie
• Locatie
• Locatie
• Of toch de bodemkwaliteit / geschiktheid?
© Aequator Groen & Ruimte bv 74
19-4-2018
34
Grondsoort en prijs
• https://asrvastgoedvermogensbeheer.nl/media/213286/2016-121-asr-
themabericht-grondsoort-en-grondprijs-nov2016_wecr_v-def.pdf
© Aequator Groen & Ruimte bv 75
Grondsoort en prijs per regio
© Aequator Groen & Ruimte bv 76
19-4-2018
35
© Aequator Groen & Ruimte bv 77
© Aequator Groen & Ruimte bv 78
Bodemkartering Overdiepse Polder
• Achtergrond: Ruimte voor de rivier, verplaatsen boerderijen naar terpen
• Doel: goed basis materiaal om te komen tot ruiling
• Resultaat:Bodemkaart ;
– Grondwatertrappen ;
– Bodemgeschiktheidskaarten voor weidebouw, akkerbouw en tuinbouw.
19-4-2018
36
© Aequator Groen & Ruimte bv 79
Water stopt niet bij de grens
Grondwaterstand na herstelmaatregelen
Huidige grondwaterstand
Uitstralingseffect naar landbouw
vergoedingsregeling negatieve effecten
En het effect is…?
© Aequator Groen & Ruimte bv 80
19-4-2018
37
Schade, waar op letten?
• Stadium planvorming: planfase of planuitwerking
• Schaalniveau
• Wat is nu een optimale grondwaterstand?
• Hoe leg je de huidige veldsituatie vast?
• Modellen, hoe bereken je effecten? Wijkt het af van de praktijk?
• Berekenen van effecten op landbouw, schade (HELP, effecten bodemgeschiktheid)
• Schadecomponenten en hoe ervaart een boer dat?
• Vertaling naar inkomensschade en vermogenschade met rentmeester/taxateur
© Aequator Groen & Ruimte bv 81
Natura 2000 Punthuizen Stroothuizen
© Aequator Groen & Ruimte bv 87
19-4-2018
38
Aanpak in een notendop
• Fase 1: In kaart brengen en beschrijving huidige bodemgesteldheid.
• Fase 2: Beschrijving huidige (nul) situatie
• Fase 3: Effecten landbouw
Proces en omgeving
• Eigenaren: veldwerk, inloopbijeenkomsten, keukentafelgesprekken, vertrouwenspersoon
• Coördinatieteam
• Projectgroep
• Deskundigenteam
– Waterschap, provincie, gebiedspartijen
• Afstemming met taxateur / rentmeester
Effecten landbouw N2000 Punthuizen Stroothuizen
Metingen aan grondwater
© Aequator 90
19-4-2018
39
Veldkenmerken
© Aequator 91
© Aequator 92
Veldkenmerken
19-4-2018
40
© Aequator
Bodemkartering en roestverschijnselen
• Met behulp van:
– WIBC methode (bodemgeschiktheid)
– HELP methode (berekening van opbrengst reducties)
Berekenen effecten landbouw
19-4-2018
41
Van grondwaterkaart naar voor de boer
herkenbaar kaartje
© Aequator 95
Bodem
geschiktheid
Grondgebruiksmogelijkhedenkaart
© Aequator Groen & Ruimte bv 96
19-4-2018
42
Kartering bodem
© Aequator Groen & Ruimte bv 97
Kartering grondwater
© Aequator Groen & Ruimte bv 98
19-4-2018
43
Bodemgeschiktheid huidig
© Aequator Groen & Ruimte bv 99
Effect vernatting op bodemgeschiktheid
© Aequator Groen & Ruimte bv 101
19-4-2018
44
Effect nat schade
© Aequator 102
Gezonde bodem is basis voor gezond voedsel
“Van grond tot mond”
© Aequator Groen & Ruimte bv 103
19-4-2018
45
Bodem: “basis onder het boerenbedrijf”
© Aequator Groen & Ruimte bv 104
De bodem herbergt schatten, ontdek ze samen met uw
klanten!
© Aequator Groen & Ruimte bv 105
19-4-2018
46
© Aequator Groen & Ruimte bv 106
Resumé en vragen
• Er komt veel op de bodem af, in standhouden van de bodemkwaliteit wordt alleen maar
belangrijker!
• 270 verschillende grondsoorten in Nederland, vraagt om maatwerk en inzicht in de bodem
• Gebruik bodem(informatie) binnen uw werkveld Grondwaarde
– Schades en effecten
– Natuurontwikkeling
– Ruimtelijke ingrepen
BEDANKT VOOR JULLIE
AANDACHT!