1

Wereldprimeur voor Nederland: snelweg metLED-verlichting

Power to the PeopleJaargang 7 - nummer 5 - december 2010

Uitgave van de zonnestroomproducentenverenigingwww.zonnestroomproducenten.org

Power to the People

2

Power to the people magazine

colofon

Power to the People is een uitgavevan de ZPVLedental: 1.311

Opgesteld vermogen: ca 2.7 MWp

Voorzitter: Floris Wouterlood

Penningmeester: Hans Gaarman

p/a Thorbeckestraat 33,

2313 HD Leiden

Secretaris: Vacant

Webmaster: Harry Schreeven

Hoofdredacteur: Floris Wouter-

lood

Opmaak: Tamara Janssen

Redactieteam: redactie@zonne-

stroomproducenten.org

Oplage december 2010: 1350+

Foto’s en illustraties:Cover, pagina 13: Philips Lighting Pagina 4: GreenpeacePagina 6,9: Tamara JanssenPagina 10: Josephine Hollenberg

Pagina 11: Elizabeth Ruiz, Nissan

Pagina 16: China Daily

2010, wat een jaar! We begonnen met een sprankje optimisme datdit jaar eindelijk iets meer aan duurzame energieopwekking zouworden gedaan, zagen een vrolijke tombola van ééndagssubsidiesvoorbijkomen, en we eindigen met een pikzwart uitzicht op eenburgersubsidieloos tijdperk. Als klap op de vuurpijl publiceert deConsumentenbond een van fouten vergeven stuk over zonnestroomin hun blaadje. Kolencentrale na kolencentrale wordt gebouwd enverder gebeurt er niets, maar dan ook helemaal niets aan activiteitvan regeringswege op het gebied van duurzame energieopwekking.Zonne-energie lijkt in de media en de politiek compleet uit de pic-ture. Windenergie? Windmolens draaien toch op subsidie, denktmen hardop in Den Haag. Ja, ze willen voor de vorm graag een ver-gunning voor een atoomboerspeeltje afgeven. Er waaien fossielewinden op het Binnenhof.

Met nihilisme komen we niet veel verder en halen we zeker nietnaar 20% duurzaam opgewekte energie in 2020, want dat is overslechts 10 jaar. Kortom in 2011 moeten de handen stevig uit demouwen. Dan maar zonder Den Haag. Veel nuttigs kwam daar tochal niet vandaan. Het betere werk moet gebeuren door provincies,gemeenten en het bedrijfsleven. Een opmerkelijke trend in 2010was het verder vergroenen van grote delen van het bedrijfsleven.Dat mag dan voor een deel een vaalgroen of gifgroen commercieelrandje zijn, maar desalniettemin geeft het een sprankje hoop indeze benarde tijden. Blijft over de particulier. Die heeft het geluk datzonnepanelen stilletjesaan zo goedkoop zijn geworden dat gridpari-teit voor hem eigenlijk al is bereikt. Men moet in 2011 een diepeteug adem nemen, flink investeren, maar dan heeft men 10-12 jaareen vaste elektriciteitsprijs voor pure groene zonnestroom die netzo hoog is als voor het mengseltje uit het energiebedrijf-stopcon-tact. De bonus is dat na die vaste periode alle schone zonnestroomperfect gratis is. Tot in de eeuwigheid. En over 10 jaar is het 2020,dus men helpt actief mee met het bereiken van de Europese doel-stellingen. Den Haag: m’n neus!

Van de redactie

1

Wereldprimeurtje voor Nederland: snelweg metLED-verlichting

Power to the PeopleJaargang 7 - nummer 5 - december 2010

Uitgave van de zonnestroomproducentenverenigingwww.zonnestroomproducenten.org

Jaargang 7 - nummer 4 - 2010

gelukkig 2011d en Zonnig, gezond en

Jaargang 7 - nummer 4 - 2010

3

Wetenschappers roepen tot stop bouw kolencentrales Zestienhoogleraren hebben op 11 december een open brief gepubliceerd aanenergiebedrijven, aan het parlement en aan de regering. Ze roepen opgeen nieuwe kolencentrales te bouwen

Wie de + past, trekke hem aan De minister schreef het volgende:“Ik richt de SDE+ op één helder doel. Waar de SDE zich in het verledenop twee doelen richtte: uitrol en innovatie, wil ik de SDE+ focussen opeen efficiënte manier van uitrol op stappen te zetten richting de Euro-pese doelstelling van 14% duurzame energie in 2020”.

Nederland krijgt Nieuwe Energie Op 7 december zijn aan deTweede Kamer meer dan 45.939 handtekeningen overgedragen aanmevrouw Neppérus (VVD, Tweede Kamer). Doel: de Tweede kameraan het werk zetten. Nederland krijgt Nieuwe Energie. Nederland kanen moet voor 2050 helemaal overstappen op hernieuwbare energie.

Komende steenkoolcrisis in China De energie die in de wereldwordt verbruikt, wordt voor een groot deel opgewekt in elektriciteits-centrales die worden gestookt met steenkool. Steenkool is hiernaastbelangrijk voor de zware industrie, bijvoorbeeld staalindustrie (hoog-ovens). Verreweg de grootste steenkoolverbruiker in de wereld isChina. Terwijl de wereld in de afgelopen 15 jaar 10% meer steenkoolis gaan vebruiken, is het in China de afgelopen 10 jaar heel gewoon ge-weest om per jaar 10% meer steenkool te consumeren voor de me-taalindustrie en voor elektriciteitsopwekking.

en verder:

6 Vindt ze me wel lief, vindt ze me niet lief8 Zonnestroompanelen: Blikvanger, ‘voor de heb’ of echte energiecentrale10 Miljoen euro voor PV op Noordhollandse scholen13 Wereldprimeurtje voor Nederland: snelweg met LED-verlichting18 ‘Zonne-energie heeft SDE-subsidie helemaal niet nodig’11, 12, 19 Kort nieuws

16

14

9

4

Energiebedrijven, keer terug nu het nog kanDoor de aanleg van vijf kolencentrales kiezen over-heid en energiebedrijven voor een extra CO2-uit-stoot, zoveel als negen miljoen auto’s. Kolen enandere fossiele brandstoffen zijn niet de keus vande toekomst. Het wordt tijd de keus te maken vooreen nieuwe economie rondom duurzame energie.Als Nederland zich nu vastlegt op kolencentrales,raken we uiteindelijk achterop. Wetenschappersroepen de bedrijven (E.ON, Essent, Electrabel,NUON en C.GEN) en de aandeelhouders op hunplannen voor kolencentrales te stoppen. Als de poli-tiek passende maatregelen neemt, kunnen we echtomschakelen naar duurzame economie.Steenkolen zijn de meest vervuilende brandstof omenergie uit op te wekken en dragen het meeste bijaan klimaatverandering. Nederland wordt de viezeman van Europa door te kiezen voor vervuilendekolencentrales. Terwijl de maatschappij en de we-tenschap het steeds meer eens zijn over de risico’svan klimaatverandering en de noodzaak deze tevoorkomen, komt ons land met deze extra steenko-lencentrales klem te zitten in vervuilende energie-opwekking.Kolencentrales verdringen de duurzame energieop-ties uit de markt omdat kolencentrales niet flexibelzijn, waardoor de noodzakelijke overgang naar eenduurzame energievoorziening ernstige vertragingoploopt. Kolencentrales gaan minstens dertig jaarmee. Dat betekent dat ons land zich vastlegt op eentechnologie waarvan we nu al weten dat die in detoekomst achterhaald zal zijn en waarmee we nogdecennia lang zitten opgescheept. Voor de Neder-landse stroomvoorziening zijn de kolencentralesniet nodig: de stroom zal grotendeels worden geëx-porteerd.De noodzaak van verandering wordt steeds duide-

lijker zichtbaar. Nu al zorgt klimaatverandering vol-gens het Global Humanitarian Forum voor 125 mil-jard dollar aan schade per jaar. Zij voorspellen datdoor hittegolven, overstromingen, stormen en bos-branden in 2030 mogelijk een half miljoen slachtof-fers per jaar zullen vallen. Terwijl de rijke landen deklimaatcrisis hebben veroorzaakt, vallen bijna alleslachtoffers in ontwikkelingslanden, omdat mensendaar veel kwetsbaarder zijn.Volgens het Intergovernmental Panel on ClimateChange (IPCC) moeten de industrielanden hun ge-zamenlijke emissies in 2020 met 25 tot 40 procenthebben teruggebracht. Ons land gaat wat betrefthet belangrijkste broeikasgas, CO2, echter volstrektde andere kant op. De totale CO2-uitstoot in Neder-land is sinds 1990 toegenomen van 159 miljoen tontot 170 miljoen ton vorig jaar. De feitelijke CO2-uit-stoot van de energiesector in Nederland in dezelfdeperiode toegenomen van 42 miljoen ton naar 52miljoen ton. Dat is een toename van 24 procent! Hetkan anders.Het is mogelijk om onze stroomvoorziening in 2050volledig te laten draaien op duurzame energie. Dooreen innovatief klimaatbeleid kunnen we veel bespa-ren op de toekomstige energierekening. Als wevasthouden aan fossiele brandstoffen zullen onzeenergiekosten de komende decennia aanzienlijkstijgen door toenemende schaarste en dus hogereprijzen. Over vijftien jaar zou een groot deel van dewoonlasten uit energiekosten kunnen bestaan: dittreft vooral de minder draagkrachtigen in de sa-menleving. Naast een economisch- en milieupro-bleem zijn brandstofkosten ook een sociaalprobleem.Een investering in duurzame energieopwekking be-tekent op de korte termijn kosten, maar zorgt op delangere termijn voor minder afhankelijkheid en de

Zonnepanelen en zonneboilers op het dak

Wetenschappers roepen op tot stop bouw kolencentrales

4

Zestien hooglereren hebben vandaag een open brief gepubliceerd aan energiebedrijven, aan het parle-

ment en aan de regering. Ze roepen op geen nieuwe kolencentrales te bouwen.

5

kosten van duurzame energie zullen sterk afnemenals de technologie verder wordt ontwikkeld. Inves-teren in duurzame energie is voordelig in zowelmacro-economisch als bedrijfseconomisch opzicht.De burger gaat er op den duur op vooruit.Met een voortvarend klimaatbeleid kunnen Neder-land en de Europese Unie zich ontwikkelen tot in-novatieve voorlopers. Klimaatbeleid levert nietalleen kosten, maar ook baten. Denemarken wekt25 procent van haar elektriciteit op met windpar-ken en exporteert de kennis wereldwijd. In Chinawerken nu al 600 duizend mensen in de zonne-energiesector en in Duitsland heeft het stimulerenvan duurzame energie meer dan 340 duizendnieuwe banen gecreëerd.Een keuze voor duurzaamheid levert kansen voornieuwe sectoren.Kerncentrales zijn met de huidige kennis geen on-derdeel van duurzame energie. Kernenergie ver-dringt duurzame energie en levert levensgevaarlijkafval op, voor duizenden jaren, waarvoor nogsteeds geen bevredigende oplossing is gevonden.Daarnaast spelen er in de keten van uraniumwin-ning veel problemen rond gezondheid van omwo-nenden en mijnarbeiders en milieuvervuiling.Als de overheid daadwerkelijk kiest voor het prin-cipe van ‘de vervuiler betaalt’, betalen energiebe-drijven voor de kosten van vervuiling enklimaatverandering. Het is nu omgekeerd: de over-heid subsidieert fossiele energieopwekking doorenergiebedrijven vrij te stellen van belasting. Ook

kernenergie krijgt steun door garantstellingen vande overheid. Duurzame energie ondervindt hierhinder van. Een gelijk speelveld kan worden bereiktdoor de belastingheffing geleidelijk te verschuivenvan belasting op inkomen naar belasting op ver-bruik van vervuilende brandstoffen.Binnen Europa kan een bodemprijs worden afge-sproken voor te veilen emissierechten zodat bedrij-ven duidelijkheid hebben over de toekomstige prijsvan CO2. De Nederlandse overheid moet dan nietafspreken met de energie-intensieve industrie omde kosten van emissierechten te betalen. In plaatsdaarvan kan binnen Nederland energiebesparinggestimuleerd worden door aan grootverbruikershet gewone stroomtarief te rekenen en niet een ver-laagd tarief.Met scherpe normen aan hoeveel CO2 apparaten,auto’s en woningen mogen uitstoten, kan nog eengrote slag worden gemaakt. Als ook de energiebe-drijven duidelijkheid krijgen over de toekomstigenormen en kosten van emissies, zal duidelijk zijndat de bouw van kolencentrales niet winstgevendis. Door met de bouw van kolencentrales te begin-nen maakt Nederland zich bijzonder kwetsbaarvoor toekomstig klimaatbeleid.Om onze stroomvoorziening in 2050 te latendraaien op duurzame energie moeten we nu dejuiste keuzes maken. Energiebedrijven en overheid,neem uw verantwoordelijkheid. Kies voor de toe-komst en niet voor oplossingen uit een vorig tijd-perk. c

Prof. dr. Reyer Gerlagh, hoogleraar Milieu-economie, Tilburg UniversiteitProf. dr.ir. Jan Rotmans, hoogleraar Duurzame Transities, Erasmus Universiteit RotterdamProf.ir. Klaas van Egmond, hoogleraar duurzaamheid, Universiteit UtrechtProf. dr. Esther Mirjam Sent, hoogleraar Economie, Radboud Universiteit NijmegenProf. dr. Frans Stokman, hoogleraar Methoden en Technieken Sociale Wetenschappen,

Universiteit Groningen,Prof. dr. ir. Gert Spaargaren, hoogleraar Milieubeleid, Wageningen UniversiteitProf.dr. Johan Schot, hoogleraar Geschiedenis der Techniek, Technische Universiteit EindhovenProf. dr. John Grin, hoogleraar beleidswetenschap, Universiteit van AmsterdamProf. dr. Kees Hummelen, hoogleraar Chemie, Universiteit van GroningenProf. dr. Lucas Reijnders, hoogleraar Milieukunde, Universiteit van AmsterdamProf.dr. Paquita Pérez, decaan Faculteit Natuurwetenschappen, Open Universiteit NederlandProf. dr. ir. Pier Vellinga, hoogleraar klimaatverandering Wageningen Universiteit/VU AmsterdamProf. dr. Pieter Leroy, hoogleraar Milieu en Beleid Radboud Universiteit NijmegenProf dr. Pim Martens, hoogleraar Duurzame Ontwikkeling, Universiteit MaastrichtProf. dr. Rene Kemp, hoogleraar Innovatie en Duurzame Ontwikkeling ICIS, Universiteit MaastrichtProf. dr. Wubbo Ockels, hoogleraar Duurzame Technologie, Technische Universiteit Delft

Power to the People Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

6

Vindt ze me wel lief,vindt ze me niet lief?

Hij lijkt wel een verliefde jongen die benieuwd iswat zijn beoogde meisje zal zeggen, hoopt dat zeja zegt maar bang is om nee te horen. Hij heefteen bloempje in de hand en plukt de blaadjes,

zich verwtijfeld afvragend “vindt ze me wel lief, vindt zeme niet lief”. We hebben het hier, jawel, over Superman,onze minister van Economische Zaken die álles kan: Bui-tenlandse Zaken, Landbouw, VROM, Economische Zakenen als het moet ook Waterstaat, Infrastructuur, Energieen Wilders op afstand houden. Een mannetjesputter. Hijschijnt echter te twijfelen en de blaadjes van een bloem-pje te plukken onder het lispelen van “wel zonne-energie,geen zonne-energie. Totnogtoe hoorden we alleen het ge-luid “geen zonne-energie”. Zakelijkheid regeert: er wordtgeschraapt in Den Haag dat het een lieve lust is, subsidiesworden afgeschaft, investeringen in duurzame energie

stopgezet, fiscale voordelen geschrapt, en intussen zon-nepanelen te kijk gezet als dure linkse hobby voor ver-mogende 50-plussers, leuk voor over 30 jaar maar nueven niet in deze benarde tijden waarin we stoere zakennodig hebben zoals kerncentrales. Tot op 21 decemberjongstleden via NRC-Handelsblad vertrouwelijke plannenuitlekten waarin staat dat de minister van EZ van Neder-land een ‘topland’ wil maken op het gebied van duur-zame technologie: windenergie op zee, zonnepanelen envervanging van olie als grondstof door plantaardig mate-riaal. Ongehoord. Het ministerie van EZ zou werken aanbeleid om deze drie duurzame zaken langdurig te stimu-leren. Uit de stukken zou blijken dat EZ heeft gekozenvoor technologieën waar Nederland al een sterke positieheeft, en die economisch de grootste kansen bieden. Hetaantal groene banen, dat op dit moment op 11.000 fte’s

wordt geschat, moet in 2020 zijn verdubbeld. EZ zoudenken aan versoepeling van regelgeving, een fonds voorstartende bedrijven, en het bundelen van wetenschappe-lijk onderzoek. Verder zou de overheid gaan proberen viaaanbestedingen de drie gekozen technologieën te stimu-leren. De markt voor die zaken is weliswaar door de-zelfde minister en zijn voorgangers helemaal kapotgemaakt, ambtenaren en onderzoekers ontslagen en allevertrouwen van investeerders weggeëbd, maar dat geeftniet, er is een nieuw plan en er moet en zal worden gesti-muleerd. Wie zal er dan worden gestimuleerd, vraagt deredactie van de PttP zich af, en wil men wel gestimuleerdworden door een wipkip? De burger in ieder geval nietwant daar wordt geen woord over gerept. Sterker nog, hijmoet de stimuleringsfondsen ophoesten door nóg eenopslag op zijn energierekening. Blijven over provinciale

en stedelijke overheden, energieboeren en bedrijfsleven.De overheden hebben geen geld, de energieboeren bou-wen massaal kolencentrales en staan te popelen om geldbij de minister los te peuteren voor hun felbegeerdeatoomspeeltjes, dus blijft alleen het bedrijfsleven over.Het is de vraag wat dat gaan doen, zich laten verleidendoor de energieboeren door goedkope overvloedige ko-lenstroom af te nemen, op de duurzame toer gaan maarenergie in het buitenland kopen, of met behulp van EZhun eigen zonnestroom, windstroom dan wel biomassa-stroom gaan genereren.

Er staat dus weer een heleboel te gebeuren. Het jaar2011 kan de start zijn van iets moois. Dat allemaal meteen minister die de blaadjes van zijn bloempje plukt, “ikvind zonnestroom lief, “vindt zonnestroom mij lief?”. c

Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

7

Hij lijkt wel een verliefde jongen die benieuwd iswat zijn beoogde meisje zal zeggen, hoopt dat zeja zegt maar bang is om nee te horen. Hij heefteen bloempje in de hand en plukt de blaadjes,

zich verwtijfeld afvragend “vindt ze me wel lief, vindt zeme niet lief”. We hebben het hier, jawel, over Superman,onze minister van Economische Zaken die álles kan: Bui-tenlandse Zaken, Landbouw, VROM, Economische Zakenen als het moet ook Waterstaat, Infrastructuur, Energieen Wilders op afstand houden. Een mannetjesputter. Hijschijnt echter te twijfelen en de blaadjes van een bloem-pje te plukken onder het lispelen van “wel zonne-energie,geen zonne-energie. Totnogtoe hoorden we alleen het ge-luid “geen zonne-energie”. Zakelijkheid regeert: er wordtgeschraapt in Den Haag dat het een lieve lust is, subsidiesworden afgeschaft, investeringen in duurzame energie

stopgezet, fiscale voordelen geschrapt, en intussen zon-nepanelen te kijk gezet als dure linkse hobby voor ver-mogende 50-plussers, leuk voor over 30 jaar maar nueven niet in deze benarde tijden waarin we stoere zakennodig hebben zoals kerncentrales. Tot op 21 decemberjongstleden via NRC-Handelsblad vertrouwelijke plannenuitlekten waarin staat dat de minister van EZ van Neder-land een ‘topland’ wil maken op het gebied van duur-zame technologie: windenergie op zee, zonnepanelen envervanging van olie als grondstof door plantaardig mate-riaal. Ongehoord. Het ministerie van EZ zou werken aanbeleid om deze drie duurzame zaken langdurig te stimu-leren. Uit de stukken zou blijken dat EZ heeft gekozenvoor technologieën waar Nederland al een sterke positieheeft, en die economisch de grootste kansen bieden. Hetaantal groene banen, dat op dit moment op 11.000 fte’s

wordt geschat, moet in 2020 zijn verdubbeld. EZ zoudenken aan versoepeling van regelgeving, een fonds voorstartende bedrijven, en het bundelen van wetenschappe-lijk onderzoek. Verder zou de overheid gaan proberen viaaanbestedingen de drie gekozen technologieën te stimu-leren. De markt voor die zaken is weliswaar door de-zelfde minister en zijn voorgangers helemaal kapotgemaakt, ambtenaren en onderzoekers ontslagen en allevertrouwen van investeerders weggeëbd, maar dat geeftniet, er is een nieuw plan en er moet en zal worden gesti-muleerd. Wie zal er dan worden gestimuleerd, vraagt deredactie van de PttP zich af, en wil men wel gestimuleerdworden door een wipkip? De burger in ieder geval nietwant daar wordt geen woord over gerept. Sterker nog, hijmoet de stimuleringsfondsen ophoesten door nóg eenopslag op zijn energierekening. Blijven over provinciale

en stedelijke overheden, energieboeren en bedrijfsleven.De overheden hebben geen geld, de energieboeren bou-wen massaal kolencentrales en staan te popelen om geldbij de minister los te peuteren voor hun felbegeerdeatoomspeeltjes, dus blijft alleen het bedrijfsleven over.Het is de vraag wat dat gaan doen, zich laten verleidendoor de energieboeren door goedkope overvloedige ko-lenstroom af te nemen, op de duurzame toer gaan maarenergie in het buitenland kopen, of met behulp van EZhun eigen zonnestroom, windstroom dan wel biomassa-stroom gaan genereren.

Er staat dus weer een heleboel te gebeuren. Het jaar2011 kan de start zijn van iets moois. Dat allemaal meteen minister die de blaadjes van zijn bloempje plukt, “ikvind zonnestroom lief, “vindt zonnestroom mij lief?”. c

Jaargang 7 - nummer 4 - 2010

8

Power to the People

Wat gaat er schuil achter die zonnepanelen?Zonnepanelen zetten zonlicht om in een elektrischestroom (gelijkstroom wel te verstaan). Zonnecellen(vaak 12,5 * 12,5 cm of 15 * 15 cm) leveren eenspanning van slechts circa 0,5 Volt en wordendaarom in een paneel in serie geplaatst (net als ac-cucellen in een accu). De geleverde gelijkstroomwordt via een inverter omgezet in wissel- of draai-stroom aan de gebruikers of via de elektriciteitsme-ter aan het net geleverd. De PV-installatie isbedoeld als duurzame energiebron waarbij gratiszonlicht wordt omgezet in bruikbare elektriciteit.De vraag is echter hoeveel energie het oplevert.Een goed geplaatst en ontworpen PV-systeem kanin Nederland circa 100 kWh per m² leveren. Helaaszijn er weinig systemen die een dergelijk hoge op-brengst halen. De zonne-energiemarkt kent welis-waar diverse professionele leveranciers vancomplete systemen die het ontwerp doorrekenen,maar de markt wordt in sterke mate beïnvloed doorhandelsmaatschappijen die onvoldoende zijn opge-leid om een optimaal werkend systeem te realise-ren. De opbrengsten blijven zowel bij particulierenals sommige grootschalige projecten vaak ver ach-ter bij de verwachtingen.

Schaduw - Een eerste oorzaak is dat panelensoms beschaduwd worden: bomen hangen bovende panelen (PV-geluidsscherm langs de A9) of dak-kapellen/trapgevels/belendendebebouwing/schoorsteen pijpjes in het dakvlak(Zonnestad Heerhugowaard) belemmeren de toe-gankelijkheid van de zonnestralen.

Slechte oriëntatie - De tweede oorzaak voor hetachterblijven van de opbrengst is de ongelukkigeoriëntatie van panelen. Realistisch gezien kan menniet altijd panelen optimaal monteren (d.w.z. op hetzuiden onder een hoek tussen 30 en 40°), maarvaak zie je panelen op het oosten, westen gericht ofverticaal gemonteerd. Hiermee doet men afbreukaan het oorspronkelijke doel van een PV-centrale,namelijk een optimale omzetting van zonlicht in

elektriciteit. Een bezoek aan de Zonnestad Heerhu-gowaard leert dat leveranciers en architect zich lou-ter hebben gefocust op een esthetisch fraai geheel;het project wordt gebruikt als blikvanger. In deogen van een PV-systeem specialist is het ontwerpvan de systemen bedroevend slecht. De oriëntatievan veel panelen is ongelukkig; daarnaast is geenrekening gehouden met mogelijkheden om de pa-nelen minstens eens per jaar te reinigen.

Gebrekkige controle - Ook in Amersfoort zijnop grote schaal in de wijk Nieuwland PV-systemenop grote schaal (zgn. 1000 daken project) PV-syste-men gerealiseerd. Door te weinig controle op dejuiste werking van het PV-systeem (modules, beka-beling en inverters) functioneren systemen slechtsvoor een deel of helemaal niet. De geringe aandachtvoor het welzijn van het PV-systeem komt voort uitinvesteringssubsidie: met slechts weinig (of geen)eigen geld kon men systemen realiseren. Men be-schouwt de opgewekte energie daarom als “mooimeegenomen”. De geringe aandacht voor het tech-nisch functioneren had in Nederland voorkomendoor het Duitse systeem te volgen: met eigen (of ge-leende) financiële middelen mag men zelf een PV-systeem realiseren wat men kan terugverdienenmet de verkoop van de opgewekte kWh-en tegeneen van tevoren vastgelegd tarief. Hierdoor stijgt deinteresse voor het ‘monitoren’ van het PV-systeem.

Freaks - Daarnaast is er een categorie eigenarendie heel veel panelen plaatsen en zich milieufreaknoemen , terwijl zij een extreem hoog energiever-bruik hebben (tot wel tweemaal het landelijk ge-middelde). Het gaat hierbij niet om de bijdrage aaneen schoner milieu, maar voor “de heb”.

Afsluitend kunnen wij stellen dat het realiseren vangoedwerkende PV-systemen een zaak is van gere-nommeerde systeemhuizen. Een goed alternatiefvoor veel ( vaak slecht werkende) kleine systemenis het bouwen van grote PV-centrales welke goedgemonitord worden; helaas zijn er hier in Neder-land maar een paar van.c

door Kees Baltus

Zonnestroompanelen: Blikvanger,‘voor de heb’ of echte energiecentrale

We kennen ze allemaal, die blauw/zwarte glazen panelenop de daken, langs de snelweg of bij de benzinepompen:PV-panelen (PV staat voor photovoltaïsch ofwel zonne-stroom).

Jaargang 7 - nummer 4 - 2010

9

Op 7 december zijn aan de Tweede Kamermeer dan 45.939 handtekeningen overgedra-gen aan mevrouw Neppérus (VVD, TweedeKamer). Doel: de Tweede kamer aan het werkzetten. Nederland krijgt Nieuwe Energie. Ne-derland kan en moet voor 2050 helemaaloverstappen op hernieuwbare energie.

De tien hoofdpunten van Nederland krijgt NieuweEnergie zijn:

Nederland krijgt Nieuwe Energie

1. Formuleer als nationale prioriteit een volledig hernieuwbare energievoorziening in 2050, door eenjaarlijkse energiebesparing van 3% en een jaarlijkse groei in hernieuwbare energie van 7%.

2. Stel hiervoor duidelijke langjarige randvoorwaarden in een Deltawet Nieuwe Energie waarbinnen overheid, burgers en bedrijven volop ruimte krijgen voor initiatieven en innovaties.

3. Realiseer een stapsgewijze aanscherping van het algemeen aanvaarde principe dat de vervuiler betaalt door consequente fiscale vergroening.

4. Bied energie-intensieve bedrijven met ontheffingen de kans om binnen redelijke termijnen aan strenge normen te voldoen, zodat de internationale concurrentiepositie niet wordt aangetast.

5. Zorg voor een wettelijk vastgelegd teruglevertarief waarmee een consistent en stimulerend investeringsklimaat voor hernieuwbare energie en warmtekrachtkoppeling wordt gecreëerd.

6. Richt een Nationaal Energie Investeringsfonds op om de financiering van energiebesparende maatregelen en investeringen in opwekking van hernieuwbare energie laagdrempelig te maken.

7. Investeer zo snel mogelijk in een slimme energie-infrastructuur, waarmee het variabele hernieuwbare energieaanbod en de vraag goed op elkaar afgestemd kunnen worden.

8. Verplicht alle energieleveranciers tot een toenemend aandeel hernieuwbare energie en kondig per direct een nieuwbouwstop af voor conventionele centrales voor niet-hernieuwbare energie.

9. Bevorder energie-efficiënt gedrag met een breed scala aan overheidsmaatregelen zoals een sterk verbeterd openbaar vervoer, strengere productnormen, etc.

10. Investeer gericht in kennis en expertise op het nieuwe sleutelgebied “clean-tech”, waardoor ons land in 2015 in de wereldwijde top tien van deze enorme groeimarkt kan staan. c

De Provincie Noord-Holland ondersteunt ba-sisscholen bij het verduurzamen van deschoolgebouwen. Daarbij staat energiebe-sparing en een gezond binnenmilieu

voorop. In aanvulling op de ondersteuning die zijnu al geeft wil de Provincie basisscholen en middel-bare scholen extra ondersteunen met een provinci-ale subsidie voor het plaatsen van zonnepanelen.Het CO2-Servicepunt Noord-Holland helpt dit medete realiseren en ontzorgt de schoolbesturen.

Provinciale investeringssubsidie

De prijzen voor zonnepanelen zijn hoog waardoorde investeringen nog niet acceptabel zijn voor scho-len. Daarom komt de Provincie tegemoet aan eenbelangrijk deel van de kosten, in de vorm van eeninvesteringssubsidie aan de school. Hierbij is hetuitgangspunt van de subsidie dat de school de zon-nestroominstallatie in circa 10 jaar heeft terugver-diend. Het systeem gaat meer dan 25 jaar mee.Nadat de zonnestroominstallatie is terugverdiend,oogst de school nog 15 jaar gratis groene elektrici-teit!

Praktisch

De deelnemende school moet het zo gemakkelijkmogelijk hebben. Scholen die geïnteresseerd zijn inde subsidieregeling, krijgen ondersteuning in devorm van:

• Begeleiding bij het offertetraject voor een zonnestroominstallatie voor de school.

• Een handleiding met de stappen die de school moet doorlopen om de subsidie aan te vragen en de zonnestroominstallatie te laten installeren.

• Een informatieblad waarin beschreven wordt op welke manieren de school de investering in de zonnestroominstallatie kan financieren.

Start februari 2011

Naar verwachting gaat de subsidieregeling in fe-bruari 2011 open en zal twee maanden later slui-ten.. De zonnestroominstallaties moeten in deperiode van mei tot eind oktober geïnstalleerd wor-den. De afhandeling van subsidie-aanvragen gaat involgorde van ontvangst. Voor het uitvoeren vandeze regeling heeft de Provincie € 1.000.000 be-schikbaar gesteld. Dat betekent dat tussen de 50 en90 scholen in aanmerking komen voor de subsidie.

Andere gemeentelijke gebouwen

Ook gemeenten mogen subsidie aanvragen voor hetplaatsen van zonnepanelen op gemeentelijke ge-bouwen. De aanvragen van scholen krijgen daarbijvoorrang. c

informatie: www.co2-servicepunt.nl → ActiviteitenBasisschool De Sokkerwei Castricum

foto: Josephine Hollenberg

10

Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

6 december 2010

Miljoen euro voor PV op Noordhollandse scholen

Power to the People

11

Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

Op dezefoto, ge-nomenop 4 de-cemberop het strand van Cancun in Mexico, doen demon-stranten ludiek voor hoe hun regeringen de kop inhet zand steken als het gaat om reductie van CO2uitstoot. Opmerkelijk is dat geen van de koppenste-kers een Nederlandse vlag op het T-shirt heeft. Eenoptimist zou zeggen dat de Nederlandse regeringhet duurzame hoofd fier omhoog houdt. Een realistweet wel beter. Nederland is zo’n onvoorstelbaarvies land (nummer 5 op de wereldranglijst) dat deNederlandse deelnemer met kop, romp en tot staarthelemaal onder het zand zou moeten kruipen, wantde realiteit van het kabinet-Rutte is: geen wind opzee, lekker hard rijden op 7-baans snelwegen, kern-energie toestaan, geen subsidie voor zonnestroom,kolencentrales ruim baan, en voor de vorm kippen-stront bijstoken. Wij noemen dit het KKK-beleid(kolen, kernenergie-kippenstront). We zijn bang datin Cancun niemand de Nederlandse vlag op zijn T-shirt durft te bevestigen. Met zo’n viespeuk vereen-zelvig je je toch niet!

Wilbertde Vriesschreefop 3 de-cember2010 op

www.tweakers.net het volgende: Ruim een jaar na de aankondiging van de NissanLeaf, is de elektrische auto officieel geïntroduceerd.

In Japan is de auto vanaf 20 december te koop. DeVS volgt ook nog in december, waarna enkele Euro-pese landen begin 2011 volgen.

De Nissan Leaf is volgens de fabrikant een betaal-bare elektrische auto, waarvan de motor wordt ge-voed door lithium-ion-accu's die tot 90kW kunnenleveren. De auto zelf heeft een maximaal motorver-mogen van 80kW en een koppel van 280Nm.Het geheel van accu's en motor is goed voor een ac-tieradius van 160 kilometer en een maximumsnel-heid van 140 km/uur, waarna acht uur nodig is omde accu's weer volledig op te laden. Een 'snelle' op-laadbeurt van 30 minuten kan de accu's echter al-weer tot 80 procent vullen. Opladen is niet alleenmogelijk bij speciale oplaadpunten langs de weg;het kan ook bij de eigenaar thuis, door de auto opeen normaal stopcontact aan te sluiten.

Eerder al bevestigde Nissan dat er ook in Nederlandspeciale oplaadpunten bij tankstations zullen wor-den aangelegd. Naast de quick chargers bij benzine-stations wil Nissan ook in de grote Nederlandsesteden oplaadpunten aanleggen. Tevens wil Nissankopers van een Leaf helpen met het aanleggen vaneen oplaadpunt, bijvoorbeeld in de buurt van eeneigen parkeerplaats of een garage. Of dit gratis zalzijn, is nog onbekend.

De Leaf is voorzien van energiebesparende led-ver-lichting en een volgens Nissan zeer geavanceerdeboordcomputer. Zo geeft de Leaf op het dashboardniet alleen aan hoeveel kilometer er nog kan wor-den gereden, maar ook waar het dichtsbijzijnde op-laadpunt is. Daarnaast kan de airconditioning opafstand met een mobiele telefoon worden aan- ofuitgeschakeld en staat de Leaf in verbinding meteen datacenter voor het uitwisselen van diagnosti-sche gegevens.

Nissan stelt dat de auto in theorie nog veel futuristi-scher had kunnen worden uitgevoerd, maar om dekosten laag te houden zijn er concessies gedaan.Hoeveel de auto in Nederland gaat kosten, is nogniet bekend. De consumentenprijs bedraagt inJapan 27.000 euro. Dit is het bedrag dat overblijftnadat de overheid met subsidie heeft bijgedragen,in ruil waarvoor de Japanse koper minimaal zesjaar in de Leaf moet rijden.

http://tweakers.net/nieuws/71125/nissan-intro-duceert-leaf-in-japan.html

Kop in het zand!

KORT 1

Nissan introduceert Leaf inJapan

KORT 2

Sinds de oprichting van de ZPV in 2003 is de jaar-lijkse contributie 10 euro. Met die 10 euro per lidper jaar ziet de vereniging kans om haar activiteitente ontplooien. Zo is er afgelopen jaar een professio-neel kraampje-met-inhoud gemaakt waarmee deenthousiaste PR werkgroep de boer op gaat. Op deafgelopen ALV is besloten om in 2011 de contribu-tie op 10 euro te houden. De vereniging probeert zoefficient mogelijk met uw bijdragen om te gaan. De penningmeester verzoekt u vriendelijk om uwbijdrage van 10 euro voor 2011 over te maken naarTriodos-rekening 9695222 t.n.v. de penningmees-ter van de Zonnestroom Producenten Vereniging,adres Thorbeckestraat 33, 2313 HD in Leiden. Kijkook even na of u uw bijdrage over 2010 hebt be-taald. Doen, alstublieft, want de penningmeester isin het dagelijkse leven een erg aardig persoon. Hijháát het om mensen als een soort boze vrek achterde broek te moeten zitten.

Beste vereniging, ik ben ZPV-lid sinds vorig jaar enwil jullie graag op de hoogte brengen van een enander.

SubsidiesIk vind het wel jammer dat op jullie site de subsidieregeling de LES (Limburgse Subsidie Regeling)niet vermeld staat. Je kunt (nu nog steeds in 13 ge-meenten) in Limburg gewoon 1.500 euro subsidiekrijgen voor zonnepannelen.

Voorbeeld:A. Voor een installatie van "wijwillenzon .nl", Pak-

ket D van 1.359,- euro krijg je 555 Wp x2 = 1.110euro subsidie! Dus voor 238 euro heb je een leuksetje zonnepanelen liggen met hierdoor een terug-verdien tijd van 2 jaar.

B. Zelf heb ik (inmiddels ook twee buren) een setjevan 690 wp van de installateur Buro-Wilders op hetdak liggen voor 1.850 euro (zelf bevestigd en opge-haald) met een subsidie van 1.380 euro. Terugver-dientijd 3 jaar. Installatie, zelf, op schuindak in 5uur, stekker erin en draaien maar!Nu is dat misschien niet zo indrukwekkend maar

volgens mij gaat het bij jullie ook om de bewust-wording, het stimuleren.

Ervaring met Mastervolt Soladin 600Mijn Mastervolt Soladin600 was na een 2 maan-den draaien defect. Con-tact opgenomen met deinstallateur (Buro-Wil-ders) en na ongeveer 2weken kreeg ik eennieuwe omvormer vanMastervolt dus primaservice van beide bedrijven.

Meten is wetenWat me tegenvalt is het uitlezen van de MastervoltSoladin. Je moet 50 euro betalen voor een z.g. pc-link : een telefoonkabeltje met een pc aansluiting.Deze pc link werkt via de RS232 “com poort” die te-genwoordig op vrijwel geen enkele pc zit, dus moetje hier een speciale kabel (RS232 naar USB) voorkopen (weer 15 tot 35 euro en maar hopen dat hetkabeltje het doet). Waarom is er geen pc link meteen USB-plug?

Heb je zo’n kabeltje aangeschaft dan lijkt het alsofhet programma niet werkt. Oorzaak is een onduide-lijk automatisch invulveldje in het programma vanMastervolt. Je moet daar de com poort, bv com5,handmatig in typen en dan werkt het.Je kunt de data; Totaal opbrengst en opbrengst van

de afgelopen week op je scherm zien en......OVER-SCHRIJVEN (geen export/copy mogelijkheden, nietmeer van deze tijd).

Jaargang 6 - nummer 5 - 2009Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

12

Power to the People

Van de PenningmeesterKORT 3

Subsidies voor PV in Limburg

door B. Linders

KORT 4

Rijdt u volgend jaar ’s nachts over de A44tussen het knooppunt Burgerveen en debrug bij de Kaag, dan bent u getuige vaneen wereldprimeur: een snelweg die com-

pleet verlicht wordt door led-verlichting. Samenmet Philips Lighting is Rijkswaterstaat in stilte opde A44 met een experiment begonnen met ledver-lichting. De verlichting is geïnstalleerd sinds eindnovember 2010. De officiële opening vindt plaatstijdens een feestelijke bijeenkomst op 17 februari2011.

Energieverbruik van snelwegen Op dit moment wordt bij Rijkswaterstaat circa 60%van het energieverbruik op snel- en vaarwegen ge-bruikt voor verlichting. Dankzij energiezuinige led-lampen met een langere levensduur is het mogelijkom het energieverbruik te verminderen. Met deduurzame ledverlichting en de diminstallatie op deA44 wordt naar verwachting ruim 40% op energiebespaard. Alleen al de ledverlichting op de A44 gaatper jaar 180.000 kWh besparen, ofwel het verbruikvan circa 50 standaardhuishoudens. Rijkswater-staat denkt de meerkosten van het systeem binnen10 jaar terug te verdienen via de langere levens-duur van de leds en minder onderhoud. Met hetproject op de A44 wil Rijkswaterstaat ervaring op-doen met deze innovatieve manier van snelwegver-lichting.

Wat merkt de weggebruiker van de ledverlichting?Naast energiebesparing en dito vermindering vanCO2 uitstoot voor Rijkswaterstaat heeft de nieuweverlichting voordelen voor de weggebruiker. Zowordt via het toegepaste dimsysteem de juiste hoe-veelheid licht gebruikt tijdens drukke tijdstippen,zoals de spits. Wanneer het rustiger is op de weg,wordt het licht automatisch gedimd. Daarnaastwordt met deze nieuwe verlichting het licht precie-zer op de weg gericht, waardoor lichtvervuilingaanzienlijk vermindert.

Rijkswaterstaat Duurzaam ProgrammaRijkswaterstaat voegde het volgende aan het pers-bericht toe: Het ministerie neemt zijn verantwoor-delijkheid als grote opdrachtgever in de Grond-,Weg- en Waterbouwsector en is daarom het pro-gramma Rijkswaterstaat Duurzaam gestart. De“carbon footprint” van de organisatie is in beeld ge-bracht. Het gaat hierom de hoeveelheid CO2 en an-dere broeikasgassen die door Rijkswaterstaat enzijn opdrachtnemers jaarlijks aan de atmosfeerwordt toegevoegd. Op basis van deze inzichtenzoekt Rijkswaterstaat met marktpartijen naar demeest (kosten)effectieve manier om CO2 reductiete realiseren. Vooral op het gebied van duurzameenergie, bagger, grondverzet, asfalt, beton en aan-schaf van schepen is veel te winnen. Rijkswater-staat werkt daarbij samen met kennisinstituten enandere overheden. Natuurlijk probeert Rijkswater-staat zelf daarbij het goede voorbeeld te geven. c

Bron: Rijkswaterstaat

13

Jaargang 6 - nummer 5 - 2009Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

Wereldprimeurtje voor Nederland:snelweg met LED verlichting

Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

Het kabinet gaf in het regeerakkoord aan dathet SDE wilde omvormen tot een nieuwe re-geling, SDE+, die moet worden betaald met

een opslag op de energierekening. SDE+ moetmedio 2011 worden opengesteld.

Wat niet?

Zo helder als de minister luchtigjes beweert is hetallemaal niet. Alwéér een nieuwe regeling? Elk ka-binet in de afgelopen 25 jaar heeft in haar zittings-periode minstens twee keer een nieuwe regelingbedacht. Het bedrijfsleven is door dit onbetrouw-bare bestuur hevig kopschuw geworden. Bij de om-vorming van de SDE worden allerlei subsidie rege-lingen weer afgeschaft. De meest populaire subsi-die, het magere potje voor kleine zonnepanelen, isniet meer aan de orde, aldus de minister. Argumentis dat de ambtenarenkosten van deze regeling tehoog zijn, en de opbrengst van kleine zonnepanelenin 'duurzame megawatten' veel te laag (lees: onmo-gelijk getrut en kleine ambtenarenregeltjes op demillimeter). Ook worden subsidies voor offshore-windparken geschrapt. Te duur, volgens de minister.Grootschalige bij- en meestook van biomassa is inde ogen van de minister een kosteneffectieve ma-nier om de duurzame energiedoelstelling in 2020dichterbij te brengen, maar zelfs die vreemde vor-men van groendoelstelling krijgen geen subsidie.

Wie dan wel?

De grootste winnaars zijn in feite de luchtvaart-maatschappijen. Hun subsidies blijven kritiekloosin stand, namelijk dat ze geen BTW en accijnzenhoeven te betalen op vliegtuigbrandstof. Of fossieleenergie in ons land wordt gesubsidieerd! Nummertwee zijn de grote energieverslindende bedrijven ende kolenstokende energieboeren die geen stro-breed in de weg wordt gelegd. Kernenergieboerenworden zelfs in de watjes gelegd. Hele hordes ijve-rige ambtenaren mogen meehelpen om alle vergun-ningen bij elkaar te schrijven.

De minister heeft zijn beleidsambtenaren voorduurzaam opgewekte energie een verschrikkelijkzakenmodel laten bedenken waarmee ondernemerselkaar in vrije concurrentie mogen platconcurrerenen uitroken. In aanmerking komen projecten vanstroomproducenten met een maximaal basisbedragvan 9 cent per kilowattuur, of gasproducenten diewerken met een basisbedrag van maximaal 79 centper kubieke meter. Energieonderzoek Centrum Ne-derland (ECN) stelt deze bedragen per duurzameproductiemethode voor Verhagen op. In feite zal denieuwe regeling erop zijn gericht om duurzameprojecten evenveel rendement te laten halen alsconventionele stroom. In eerste instantie zal SDE+alleen voor dergelijke producenten openstaan.

Power to the People

14

De minister schreef het volgende: "Ik richt de SDE+ op

één helder doel. Waar de SDE zich in het verleden op

twee doelen richtte: uitrol en innovatie, wil ik de SDE+ fo-

cussen op een efficiënte manier van uitrol om stappen te

zetten richting de Europese doelstelling van 14% duur-

zame energie in 2020".

Wie de + past,

trekke hem aan

Voorbeelden zijn energie uit afvalverbranding engas uit waterzuivering. Als na het toekennen van deze subsidies geld overis, komen leveranciers aan de beurt die 11 cent perKWh rekenen. En na die ronde zijn de productendie 13 cent per KWh rekenen aan de beurt.

Innovatie wordt geheel geschrapt als SDE-categorie.Daarvoor in de plaats komt een 'vrije' regeling voorproducenten die vallen onder een bepaalde catego-rie. Dat zal een fraai schouwspel te zien geven. On-dernemers zijn vrij om goedkoper in te tekenen danwaar ze op papier recht op hebben, bijvoorbeeld alsze denken dat ze goedkoper uit te zijn dan de con-currentie. Een voorbeeld is wind op land. Deze kostvolgens de minister 9,6 cent per kilowattuur. Alseen ondernemer met 9 cent per kWh winst denkt temaken mag hij dit inbrengen in de ‘vrije categorie’in de eerste fase.

Ruim baan dus voor de vrije jongens in de vrije ca-tegorie. De regeling is zó schraal dat de vraag is ofer überhaupt een vrije jongen is die er in wil stap-pen. Het lijkt wel op met je handen op je rug gebon-den optornen tegen een tegenstander die isuitgerust met een honkbalknuppel. Het zou best kunnen dat de nieuwe regeling zo’n fi-asco wordt dat een volgend kabinet door de Euro-pese Unie wordt gedwongen om flinke

inhaalinvesteringen te doen. Als ondernemer kan jedaarop wachten omdat die inhaalprojecten veelwinstgevender zullen zijn dan de uiterst krappemarge van nu die de minister van EconomischeZaken thans voorstelt. Het duurt trouwens sowiesoeen heel jaar voordat de regeling helemaal rond is.Intussen investeer je als ondernemer toch gewoonin het buitenland waar je wél geld verdient en jemeteen stevig aan je donkergroene imago kan wer-ken? Het mes snijdt dan voor de ondernemer aantwee kanten. Het zou dus best eens kunnen uitlo-pen in een situatie waarin in ons land niets wordtgeïnvesteerd en de minister daardoor grote som-men geld in de broekzak houdt omdat hij intussende kleinverbruikers met een heffing heeft gedwon-gen geld op te hoesten. Mensen die houden van sa-menzweringstheorieën zien hierin een duivelscomplot om geld vrij te krijgen voor het dik subsi-diëren van kernenergie. De minister zal straks jan-kend en tranen trekkend in de Tweede Kamerverklaren dat hij anders niet aan z’n doelstellingenkan komen. c

Jaargang 7 - nummer 5 - 2010

15

De energie die in de wereld wordt verbruikt,wordt voor een groot deel opgewekt inelektricteitscentrales die worden gestooktmet steenkool. Steenkool is hiernaast be-

langrijk voor de zware industrie, bijvoorbeeld staal-industrie (hoogovens). Verreweg de grootstesteenkoolverbruiker in de wereld is China. Terwijlde wereld in de afgelopen 15 jaar 10% meer steen-kool is gaan vebruiken, is het in China de afgelopen10 jaar heel gewoon geweest om per jaar 10% meersteenkool te consumeren voor de metaalindustrieen voor elektriciteitsopwekking. Het gaat om wer-kelijk gigantische hoeveelheden. Op dit momentverbruikt China de helft van alle steenkool die opaarde wordt gedolven. Het land is hiermee ook degrootste CO2 uitstoter ter wereld geworden. In dezomer van 2010 stond er in noordoost-China da-genlang een file van 100 kilometer lengte. Deze filebestond voor het grootste gedeelte uit met steen-kool beladen vrachtauto’s die het vanuit de mijnenin Binnen-Mongolië richting Beijing transporterenwaar de verbruikers zitten. Zelfs de enorme binnen-landse steenkoolproductie is niet voldoende om deenergievraag van de Chinese industrie en bevolkingcompleet te stillen. Men importeerde in het eerstedriekwartjaar van 2010 netto een hoeveelheid van

106 milljoen ton steenkool, voornamelijk uit Aus-tralië en Indonesië. Voor de kust van de steenkool-haven van New South Wales, het stadje Newcastle,ligt continu een vloot van bulkcarriers te wachtenom zo snel mogelijk steenkool te kunnen laden voortransport naar China. Afgelopen zomer had de kapi-tein van zo’n schip zo’n verschrikkelijke haast omz’n vracht naar China te varen dat hij besloot eenstuk af te snijden van de route. Gevolg was dat hetschip een compleet stuk van het Great Barrier reefvernielde. Kan de productie in China de vraag bijhouden? Hetis publiek geheim dat de meeste kleine steenkool-mijnen in China dodelijk gevaarlijk zijn, en bepaaldinefficiënt. De heer Zhang Guobao, baas van China'snationale energieorgaan verklaarde op 27 octoberjongstleden dat de regering van de volksrepubliekoverweegt om een plafond in te stellen voor de na-tionale steenkoolproductie, namelijk ergens tussen3,6 en 3,8 miljard ton per jaar voor het komendevijfjarenplan 2011-2015.Door de enorme vraagtoename aan de ene kant enhet beleid van het centrale gezag in Bejing om demeest gevaarlijke en inefficiënte kleinschalige mij-nen te sluiten aan de andere kant dreigt China ineen spagaat terecht te komen die we in het kort

16

Komende steenkoolcrisis inChina ?

kunnen aanduiden met peak-coal: de vraag over-schrijdt chronisch de productie en de import. Hethoudt een keertje op met productieverhoging. Enbovendien raakt ook in het onmetelijke China desnel en goedkoop te delven steenkool van hogekwaliteit zo langzamerhand op. Over blijft steedsmoeilijker winbare steenkool van steeds lagerekwaliteit. Steenkool is in dit opzicht niet anders danaardolie en aardgas. De gevolgen kunnen desas-treus zijn. Wat kan de Chinese regering doen?

→ inzetten op duurzame energie. Dat doet men al,maar ja, als de vraag naar elektriciteit met 500 GWper jaar toeneemt, dan zetten 5 GW aan windturbi-nes of 1 GWp aan zonnestroom maar een beperktaantal zoden aan de dijk.

→ nog meer importeren. De Australiërs lusten erwel pap van. De steenkoolmijnen van New SouthWales maken al overuren, en in Queensland wordennieuwe mijnen geopend. Er wordt ook steenkoolgeïmporteerd uit Zuid-Afrika. Die steenkool, dat isregelrechte concurrentie met Europa, bijvoorbeeldmet E.on en Nuon die zo nodig kolencentrales bou-wen in het Eemsmondgebied. Het is dus maar devraag wie het meest biedt of de meeste corrupte

Zuidafrikanen omkoopt om die contracten in dewacht te slepen. Goedkoper zal de Zuidafrikaansesteenkool er niet op worden.

→ kerncentrales en waterkrachtcentrales bouwen,iets waar men in China kei- en keihard aan trekt

China bezit 14% van de wereldreserve aan steen-kool (114.5 miljard ton reserve, 2009, volgens BP).Experts zeggen dat de gemakkelijkst te delvensteenkool uiteraard al gedolven is. Indien het hui-dige verbruik niet zou stijgen heeft China vol-doende om 38 jaar door te gaan zoals het nu doet.Dan is het over en uit met de Chinese steenkoolmij-nen (de VS heeft steenkoolreserves goed voor 245jaar verbruik en India heeft genoeg voor 105 jaar).Probleem is dat het verbruik in China de afgelopentijd met 10% per jaar steeg. Zelfs indien men instaat is om die groei te halveren is de winbaresteenkool in het jaar 2031 op.

Dat moet dus fout gaan. Mensen in Nederland diedenken dat steenkool tot in eeuwigheid goedkoopzal blijven moeten hun oren eens naar het oostenrichten. En dan hebben we het nog niet eens gehadover de rampzalige gevolgen voor het klimaat. c

17

We hebben de SDE-regeling helemaal niet nodig omzonne-energie betaalbaar te makenAan het woord is Terence van Buuren, directeur vanWisol, een retailorganisatie die zowel aan particu-lieren als aan bedrijven PV-systemen levert. Wisolverkoopt zowel losse onderdelen (zonnepanelen,omvormers en dergelijke) als complete systemenen turn-key projecten. “Wij waren het overheidsbe-leid helemaal zat. Toen duidelijk werd dat de SDE-regeling voor particulieren die kleinschaligzonne-energie willen opwekken werd afgeschaft, endat er ook geen sprake zou zijn van een feed-in re-geling, hebben wij het over een andere boeg ge-gooid. We hebben een instap-pakket ontwikkeld,een klein PV-systeem van minder dan 600 Wp. Men-sen kunnen hun eigen duurzame stroom opwekkenvoor nog een 16 eurocent per kilowatuur, terwijl jeals consument bij het energiebedrijf nu al 24 euro-

cent per kilowatuur betaalt. Met zo’n pakket wek jedus duurzame energie op die 33% goedkoper is danwat je normaal gesproken betaalt. Wat er daarnaastook gebeurt is dat wij Nederland helpen de Euro-pese afspraak van 14% hernieuwbare energie in2020 ook echt waar te maken. En we hebben dieSDE-regeling dus helemaal niet nodig!”. De stap om juist kleinere systemen te leveren ismede ingegeven door wetgeving ten aanzien vanelektriciteitsvoorziening in woningen. Voor een PV-systeem van minder dan 600 Wp hoeft men geenenkele aanpassing te doen aan de meterkast. Erhoeft geen aparte groep te worden aangelegd. Enomdat er ook geen aanspraak wordt gemaakt openige vorm van subsidie op de productie vanstroom, kunnen dure productiemeters ook achter-wege blijven. Geen extra kosten dus. De zonnepane-len kunnen na plaatsing op het dak heel eenvoudigin werking worden gesteld: aansluiten op de om-vormer, stekker in een willekeurig stopcontact ende productie van goedkope, duurzame stroom be-gint gelijk.”En een ander voordeel is”, gaat Van Buuren verder,“dat mensen zo’n systeem op elk willekeurig mo-ment kunnen uitbreiden. Stel dat je volgend jaarnog eens een klein systeem erbij wilt, dan is datgeen enkel probleem. Gewoon drie nieuwe panelen

Power to the People

18

Zonne-energie heeft SDE-subsidie helemaal niet nodig' Een bedrijf dat het subsidiebeleid van de overheid 'hele-

maal zat' was, ontwikkelde een eigen 'groeidiamantsys-

teem' voor de aanschaf van zonnepanelen. Aldus meldt

de website Duurzame Energie Thuis.

op het dak, met eigen kabels aansluiten op eeneigen omvormertje, een ander stopcontact kiezenen je stroomproductie is verdubbeld.”

Groeidiamant

Het geleidelijk uitbreiden van systemen – de ouder-wetse groeidiamant aanpak – komt volgens VanBuuren vooral voor in gemeenten die aankoopsub-sidies verschaffen: “Diverse gemeenten bieden demogelijkheid de aankoop van zonnepanelen te ver-lagen met €1 tot zelfs €2,50 per Watt piek. En danwordt het wel heel aantrekkelijk. Zo geeft de ge-meente Amstelveen momenteel €2,50 per Wattpiek. Degene die een klein PV-systeem van ons aan-schaft betaalt voor zijn duurzaam opgewekte elek-triciteit dan nog maar 4,5 eurocent per kilowattuur.Dan ben je eigenlijk gek als je het niet doet.” De re-denering van Van Buuren komt op het volgendeneer: hij verdeelt de aanschafkosten van het sys-teem over de totaal te verwachten opbrengst vanhet systeem. Het instap-pakket van Wisol bestaatuit ondermeer uit 3 panelen van elk 185 Wattpiek.De installatie kan 25 jaar stroom leveren. Bij eenopbrengst van 85 tot 90 kWh per 100 Wp levert hetsysteem gedurende zijn gehele levensduur tussende 11.800 en 12.500 kWh. En aangezien het pakket€1.950 kost, zijn de kosten per kWh dus tussen de15,5 en 16,5 eurocent.

Elektriciteitprijs onnavolgbaar opgebouwd

Volgens Van Buuren beseffen nog weinig mensendat duurzame energie helemaal niet duurder hoeftte zijn dan de stroom die je bij een energiebedrijfkoopt: “Als je kleinschalig opwekt en gebruik maaktvan bestaande voorzieningen en dus teruglevertaan het net, dan is dat al met al goedkoper. Datkomt mede doordat de prijs voor elektriciteit opge-bouwd is uit ontelbare elementen – waaronder be-lastingen! – die uiteindelijk tot een prijs van circa24 eurocent per kilowatuur leidt. Al die ‘productie-vreemde’ elementen heb je met eigen zonnepanelenuitgesloten en dus ben je goedkoper uit. Soms noe-men wij dat gekscherend ‘economisch groen’. Ach,welk label je er ook aan plakt, wij zien dat steedsmeer mensen, ook mensen die zich zorgen makenover het milieu, de klimaatverandering en derge-lijke, zich richten op zonne-energie, hoe ontmoedi-gend het Haagse beleid ook is.” chttp://www.energieraad.nl/newsitem.asp?pa-

geid=28554

Windturbines zijn groot. Oorzaak is dat een wind-turbine groot móet zijn om voldoende energie uitde relatief geringe energiestroom te halen. In Wiki-pedia kunt u het volgende lezen. Het nominale ver-mogen wordt bepaald door het rotoroppervlak,want het afgegeven vermogen is evenredig met hetkwadraat van de rotordiameter. Een standaardtur-bine met 2 of 3 bladen, met een rotordiameter van40 m en een masthoogte van 50 m, levert bij eenoptimale windsnelheid (Beaufort 6) een vermogenvan 600-750 kW. Een turbine met een rotordiame-ter van 60 m en een masthoogte van 70 m kan eenvermogen genereren van 1 tot 1,5 MW. Bij zeergrote rotordiameters neemt de efficiëntie niet af,maar wordt de windmolen ontworpen voor eenlager toerental. De bladen van zulke ‘grote jongens’draaien heel rustig. De snelheid van de uiteindenvan de wieken mag namelijk niet veel hoger wor-den dan ongeveer 75 m/s, omdat daarboven de ge-luidsproductie een probleem wordt. In de periode1980 - 2010 is de ‘standaard’ windturbine steedsgroter en hoger geworden. Als het ‘meest verkochtemodel’ als standaard wordt gehanteerd, dan wasdat in 2008 een turbine met een masthoogte van 70tot 110 m en een generatorvermogen van 2-3 MW.Grotere types waren totnogtoe de 6 MW turbinevan REpower en de 7-8 MW turbine van Enercon. De firma’s Clipper (USA) en American Supercon-ductor werken op dit moment aan turbines met eenvermogen van 10 MW. De rotordiameter van eenwindturbine en het generatorvermogen, mast-hoogte en het windregime ter plaatse bepalen hetuiteindelijke vermogen. Aan de kust waait het op100 m harder dan in het binnenland; de windsnel-heid neemt in de hoogte logaritmisch toe. Daardoorhebben windmolens in het binnenland een hogeremast dan offshore windturbine en/of langere wie-ken.Nóg grotere windturbines staan in Spanje op de te-kentafel. In dat land zijn de firma’s Gamesa, Iber-drola en Acciona de grote spelers op het terrein vanwindenergie. Begin december 2010 kondigden dezefirma’s gezamenlijk aan dat men denkt aan de ont-wikkeling van een offshore turbine met een vermo-gen van liefst 15MW. Het project is ‘Azimut’gedoopt. Er zijn 22 Spaanse onderzoeksinstitutenen 11 overige firma’s bij de ontwikkeling betrok-ken. Gamesa krijgt de regie en in 2020 moet er eencommercieel product zijn ontwikkeld.

19

15MW windturbines op detekentafel

KORT 5