polonika - diva portal611181/fulltext01.pdf · 2015-03-03 · cenniejszymi okaza³y siê dwa...

Spis treœci

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Preface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Wprowadzenie do katalogu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Biblioteka katedralna w Strängnäs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Stan opracowania zbiorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Charakterystyka poloników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Zasady opisu katalogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Introduction to the Catalogue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

The Cathedral Library in Strängnäs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

The state of cataloguing of the collections . . . . . . . . . . . . . . . 36

Description of the Polonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

The rules of cataloguing description . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Unikaty i druki rzadkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Katalog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Spis wed!ug drukarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Indeks osobowy i nazw geograficznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Indeks proweniencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

Konkordancja sygnatur z numerami katalogu . . . . . . . . . . . . . . . 115

Ilustracje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Przedmowa

W bibliotece diecezjalnej w Strängnäs znajduj" siê polonika, które trafi!ydo Szwecji w czasie wojny trzydziestoletniej. Zbiory te zdobyte zosta!y niena terytorium I Rzeczypospolitej, ale na Morawach z bibliotek klasztornychw O!omuñcu. Tylko wyj"tkowo parê pozycji znalaz!o siê w Strängnäsz biblioteki Kolegium Jezuitów z Braniewa. Polonika z katedry strägnänskiejnie zosta!y dot"d skatalogowane i dok!adnie przebadane, chocia¿ naprze!omie XIX i XX wieku tzw. „polski klocek”, obejmuj"cy kilkanaœciedrobnych polskich druków, wzbudzi! pewne zainteresowanie wœród bada-czy. Na pocz"tku roku 2008 z inicjatywy ni¿ej podpisanej powsta! projektopracowania polskich zbiorów w bibliotece diecezjalnej w Strängnäs. Celemprojektu by!o w pierwszym rzêdzie przygotowanie katalogu poloników orazustalenie listy druków rzadkich i unikatowych.

Ksi"¿ka Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnäs / The Polonica in theLibrary of Strängnäs Cathedral jest pierwszym pe!nym katalogiem drukowa-nych poloników, przechowywanych w katedrze. Zbiór ten nie jest bogaty,liczy tylko 139 pozycji, jest to jednak kolekcja wczesna, która zawiera tekstyrzadkie, wrêcz unikatowe, st"d dla polskiego dziedzictwa kulturowego,rozproszonego w wyniku licznych wojen po ca!ej Europie, wa¿ne i cenne.Ksi"¿ka jest rezultatem kilkuletniej, intensywnej pracy naukowców i biblio-tekarzy z Polski i Szwecji. Przygotowanie katalogu – oddawanego w!aœnie dor"k czytelnika – by!o mo¿liwe dziêki wspó!pracy ze specjalistk" ksi"¿kidrukowanej epok dawnych – Pani" Profesor Mari" Jud" z UniwersytetuMarii Curie-Sk!odowskiej z Instytutu Bibliotekoznawstwa i InformacjiNaukowej w Lublinie oraz z bibliotekarzem biblioteki katedralnej w Sträng-näs – Pani" Ragnhild Lundgren, która udostêpni!a wyniki w!asnych pracbibliograficznych nad zbiorami bibliotecznymi w katedrze oraz zawszes!u¿y!a pomoc".

Przeprowadzenie badañ nad polonikami w Strängnäs umo¿liwili namsponsorzy: Szwedzka Akademia Umiejêtnoœci (The Royal Swedish Academyof Letters, History and Antiquities), Uniwersytet Sztokholmski oraz Amba-sada Rzeczypospolitej Polskiej w Sztokholmie. Wydanie ksi"¿ki Polonika

w bibliotece katedralnej w Strängnäs / The Polonica in the Library of SträngnäsCathedral sfinansowa! w znacznej mierze Instytut Polski w Sztokholmie.Wszystkim sponsorom sk!adamy serdeczne podziêkowania i mamy nadziejê,¿e opublikowanie katalogu zbiorów polskich w katedrze strägnänskiejprzyczyni siê do powstania dalszych badañ nad polonikami przechowy-wanymi w szwedzkich muzeach, archiwach i bibliotekach.

Ewa Teodorowicz-HellmanKierownik projektu

Sztokholm, wrzesieñ 2011

8 Przedmowa

Preface

The Cathedral library in Strängnäs contains the Polonica which madetheir way to Sweden during the Thirty Years War. These collections were notplundered from the territory of the First Commonwealth of Poland but theywere seized in Moravia from monastery libraries in Olomouc. An exceptionalcase is several items from the Jesuit College in Braniewo, which are found inthe Strängnäs collection. The Strängnäs Cathedral Polonica have not yetbeen catalogued and carefully studied although at the turn of the 19th cen-tury the so-called „Polish block”, which comprises several smaller Polishprinted texts, aroused certain interest among Polish scholars. In 2008, on myinitiative, the project to study the Polish collection in the cathedral library inSträngnäs was launched. The goal of the project was to compile the catalogueof the Polonica in the first place and to list the rare antique and uniqueprinted publications.

The book Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnäs / The Polonica in theLibrary of Strängnäs Cathedral is the first complete catalogue of the printedPolonica stored in the cathedral. This collection is not very rich: it has only139 items; however, this is an early collection, which contains rare, evenunique texts; consequently they are important and valuable for the Polishcultural heritage, which was scattered all over Europe as a result of manywars.

The catalogue has been drawn up as part of my project. The book is a re-sult of several years of intense work by Polish and Swedish scholars and li-brarians. The compilation of the catalogue, which we are now presenting tothe readers, was made possible owing to cooperation with the specialist inthe printed book of the earlier epochs Professor Maria Juda of the Institute ofLibrary and Information Science, Maria Curie-Sk!odowska University, Lublin,Poland, and with the librarian of the Strängnäs Cathedral, Mrs. RagnhildLundgren, who was always helpful and shared the results of her biblio-graphic studies on the library collection in the Strängnäs Cathedral.

The conduct of studies of the Polonica in Strängnäs was made possibleby the following sponsors: The Royal Swedish Academy of Letters, History

and Antiquities, the Stockholm University and the Embassy of the Republicof Poland in Stockholm. The publication of the book Polonika w bibliotecekatedralnej w Strängnäs / The Polonica in the Library of Strängnäs Cathedral wasfunded by the Polish Institute in Stockholm and the Stockholm University.We would like to extend our cordial thanks to all the sponsors and hope thatthe publication of the catalogue of the Polish collection in the Strängnäs Ca-thedral will facilitate further studies on the Polonica stored in Sweden’smuseums, archives, and libraries.

Ewa Teodorowicz-HellmanHead of the Project

Stockholm, September 2011

10 Preface

Wprowadzenie

do katalogu

W czasie wojny trzydziestoletniej, a tak¿e w okresie wojen szwedzko-polskich, cennymi zdobyczami armii szwedzkiej by!y biblioteki i archiwa.Ogromny brak ksi"¿ek w Szwecji powodowa!, ¿e by!y one towarem drogimi wysoce po¿"danym. Na pocz"tku XVII wieku Szwecja – kraj biedny podwzglêdem materialnym i kulturowym – pragnê!a w rozwoju nauki i kulturydogoniæ Europê. Jedn" z otwieraj"cych siê w obliczu prowadzonych wojenmo¿liwoœci by!o zaw!aszczanie dóbr materialnych i duchowych podbijanychpañstw oraz wywo¿enie cennych !upów za morze, do Królestwa Szwecji.Zdobycze wojenne przypada!y w pierwszym rzêdzie królowi, czyli Koronie.Ksi"¿ki dzielono miêdzy Bibliotekê Królewsk" w Sztokholmie, bibliotekêUniwersytetu Uppsalskiego oraz biblioteki gimnazjalne wa¿niejszych bis-kupstw – Strängnäs, Linköping, Västerås. Za zas!ugi na polu walki obiektysztuki, zbroje, ksi"¿ki i archiwalia przypada!y tak¿e wyró¿niaj"cym siêw boju dowódcom wojskowym, wreszcie osobom utrzymuj"cym z królemi dworem bliskie kontakty.

Za czasów Gustawa II Adolfa ksi"¿ki przekazywano przede wszystkimbibliotekom, ale ju¿ za panowania kolejnych w!adców coraz wiêcejzdobyczy ksi"¿kowych trafia!o w rêce szwedzkiej szlachty. Prawdo-podobnie spowodowane by!o to tym, ¿e biblioteka uniwersytetu w Uppsalioraz biblioteki katedralne zosta!y wype!nione po brzegi. W okresiesprawowania w!adzy królowej Krystyny, zdecydowana czêœæ zdobyczywojennych przypad!a samej monarchini. Dla wy¿szej szwedzkiej szlachty,wzoruj"cej siê na stylu ¿ycia europejskich magnatów, ksi"¿ki sta!y siêsymbolem statusu i luksusu zarazem, dodawa!y splendoru, by!y atrak-cyjnym elementem wystroju reprezentacyjnych komnat. W!aœciciele nowowybudowanych pa!aców – Karol Gustaw Wrangel, Erik Oxenstierna, StenBielke, Magnus Gabriel De la Gardie – starali siê wyposa¿yæ swoje zamkiw bogate ksi"¿nice. Tak by!o miêdzy innymi w przypadku ZamkuSkokloster, w którym znajdowa!a siê du¿a biblioteka, licz"ca w chwiliœmierci swojego w!aœciciela – genera!a i marsza!ka Karola Gustawa Wrangla

– oko!o 2400 woluminów1. Bior"c pod uwagê fakt, ¿e œrednie bibliotekieuropejskie tamtych czasów nie by!y wiele wiêksze, nale¿y uznaæ, ¿e by!ato du¿a ksi"¿nica, jedna z najwiêkszych prywatnych bibliotek ówczesnejSzwecji.

Na terenach Rzeczypospolitej !upem armii szwedzkiej, jako jednaz pierwszych, pad!a biblioteka klasztoru jezuitów w Braniewie, która zosta!awywieziona w ca!oœci do Szwecji w roku 1626. Jej los podzieli!y bibliotekiklasztorne i przykoœcielne z Fromborka, Malborka, Oliwy, Lidzbarka, Toru-nia, ¯arnowca itd., wreszcie w czasach „potopu szwedzkiego”, bibliotekaZamku Królewskiego w Warszawie, liczne biblioteki diecezjalne, a tak¿eprywatne ksi"¿nice znaczniejszych rodów szlacheckich2. Po zawarciu po-koju w Oliwie (1660) Szwecja zwróci!a Polsce jedynie czêœæ zbiorów ksi"¿ko-wych i archiwalnych, znaczna ich liczba pozosta!a jednak na zawsze w krajuzaborcy. Dzieje tych zdobyczy by!y ró¿ne. Niektóre – w tym najbardziejwartoœciowe zbiory z Zamku Królewskiego w Warszawie – sp!onê!y naj-prawdopodobniej w czasie po¿aru miasta Sztokholmu w 1697 roku, inne,zw!aszcza cenniejsze pozycje ksi"¿kowe, znalaz!y siê na wielkich aukcjacheuropejskich i uleg!y rozproszeniu po ca!ej Europie. Jeszcze inne, zw!aszczadublety, wyprzedano osobom prywatnym w czasie szeroko zakrojonejw Szwecji akcji porz"dkowania bibliotek na pocz"tku XVIII wieku3. Nielicz-ne tylko kolekcje z pó!nocnych terenów Rzeczypospolitej zosta!y zwróconew czasie zaborów – nie Polsce a Prusom – z krótk" notatk" utan avsaknat, czyli„bez odczuwania braku” tych pozycji w szwedzkich archiwach i biblio-tekach4.

Do dnia dzisiejszego jest w Szwecji sporo polskich zbiorów zacho-wanych w ca!oœci lub tylko we fragmentach. Wystarczy wspomnieæ BibliotekêBraniewsk! (Carolina Rediviva, Uppsala), Skoklostersamlingen (KolekcjêSkokloster, Riksarkivet, RA5), Extranea. Polen (Extranea. Polska, RA),Polonicasamlingen (Zbiór poloników, RA), Polonicasamlingen (Kolekcjê polo-ników, Zamek Skokloster), Utländska pergamentsbrev. Polen (Zagraniczne listy

12 Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnäs

1 E. Teodorowicz-Hellman, E. Westin Berg: The Discovery of a Collection of Polonica atSkokloster Castle and the Process of Cataloguing the Collection / Odkrycie kolekcji poloników na zamkuw Skokloster oraz prace nad skatalogowaniem zbioru. W: M. Eder: „The Polonica Collection” fromSkokloster Castle. Stockholm 2008, s. 5–22. „Stockholm Slavic Papers”. 16.

2 Por.: E. Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiorypami!tek przesz"oœci w ojczyŸnie i na obczyŸnie w porz!dku alfabetycznym wed"ug miejscowoœci u"o¿one.Warszawa 1926–1927.

3 O. Walde: Hur man sålde dupletter i forna tider. „Nordisk tidskrift för bok- och biblio-teksväsen” T. 2: 1915, s. 209–219.

4 E. Norberg: Segrarens rätt – om krigsbyten i historien. W: Livrustkammaren: Krigsbyteni svenska samlingar. Rapport från seminarium i Livrustkammaren 28/3.2006. Karlshamn 2007, s. 11–30.

5 Riksarkivet = RA (Archiwum Narodowe Szwecji), Sztokholm.

pergaminowe. Polska. RA) itd.6 Do mniej zbadanych nale¿" polonikaw bibliotece katedralnej w Strängnäs – Strängnäs domkyrkobibliotek.

Polonika w Strängnäs obejmuj" g!ównie druki. Nie jest to zdobyczwojenna z terenów Rzeczypospolitej, poniewa¿ ksi"¿ki te zosta!y zrabowaneprzede wszystkim w O!omuñcu (czes. Olomouc). Genera! Lennart Tors-tensson, przewodz"cy w czasie wojny trzydziestoletniej wojskom szwedz-kim na terenie Czech i Moraw, otrzyma! bezpoœrednio od królowej Krystynyrozkaz zagarniêcia zasobów tamtejszych bibliotek klasztornych na rzeczSzwedzkiej Korony. Najpierw !upem armii pad!y du¿e biblioteki jezuickie,potem ksiêgozbiory dominikanów, bernardynów i kapucynów, ostatecznietak¿e klasztor Wszystkich Œwiêtych i biblioteka katedralna w O!omuñcu,posiadaj"ca w swych zbiorach rêkopisy z XII i XIII wieku. Latem 1642 rokuzrównany zosta! niemal z ziemi" klasztor w Hradiszczu. Drog" rabunkutrafi!y do Szwecji bogate i cenne zdobycze obiektów kultury z O!omuñcai Pragi. Wœród !upów bibliotecznych z Czech i Moraw zdecydowanie naj-cenniejszymi okaza!y siê dwa prawdziwe rarytasy – Codex Argentus, zwanySrebrn! Bibli! oraz Codex Gigas, znany tak¿e jako Biblia Diabelska, zaœ z dzie-dziny sztuki obiekty pochodz"ce ze s!ynnej galerii cesarza Rudolfa II.7

Poœród wywiezionych do Szwecji zdobyczy bibliotecznych znalaz!y siê tak¿epolonica.

W tym miejscu konieczne jest wyjaœnienie u¿ywanego w niniejszejpracy okreœlenia polonica. Wielu polskich badaczy dziejów kultury ksi"¿kioraz autorów bibliografii i katalogów rejestruj"cych okreœlone zbiory podej-mowa!o próby zdefiniowania pojêcia polonicum. Niemal wszyscy odwo!uj"siê do ujêcia twórcy narodowej bibliografii retrospektywnej – Karola Estrei-chera, który w swojej bibliografii postawi! sobie zadanie objêcia ca!egopiœmiennictwa polskiego i Polski dotycz"cego.8 Uwzglêdni! w niej zatemdzie!a polskich autorów bez wzglêdu na miejsce wydania, dzie!a w jêzykupolskim niezale¿nie od miejsca publikacji, teksty obcych autorów dotycz"cePolski lub przeznaczone dla Polaków oraz utwory zwi"zane z polsk" kultur".Uzasadnieniem zastosowania w bibliografii tak szerokiego zakresu pojêciapolonicum by!a potrzeba dostarczenia naukowcom, zw!aszcza historykom,

Wprowadzenie do katalogu 13

6 Por.: E. Teodorowicz-Hellman, A. Nowicka-Je¿owa, M. Straszewicz, M. Wichowa, Polonikaw Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji (Riksarkivet). Skoklostersamlingen. Red. nauk. A. Nowic-ka-Je¿owa. T. 1. Warszawa 2006; Polonica w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i innezbiory / Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials. Red.A. Nowicka-Je¿owa, E. Teodorowicz-Hellman. Stockholm 2007. „Stockholm Slavic Papers”. 14;E. Teodorowicz-Hellman: Najnowsze badania nad polonikami w Szwecji. W: Humanizm polski. D"ugietrwanie – Tradycje – Wspó"czesnoœæ. Red. A. Nowicka-Je¿owa, M. Cieñski. Warszawa 2008–2009,s. 503–514.

7 Livrustkammaren: Krigsbyte. War-Booty. Stockholm 2007.8 Bibliografia polska..., Oprac. K. i S. Estreicherowie. T. 8–34. Kraków 1882–1951.

podejmuj"cym wszelkiego rodzaju prace badawcze, pe!nej i wszechstronnejinformacji o materiale Ÿród!owym.

Kazimierz Piekarski, gor"cy orêdownik zasady kompletnoœci w odnie-sieniu do druków sprzed 1800 roku, do!"czy! jeszcze jedno istotne zadaniew pracy bibliografa – rejestracjê, przynajmniej w odniesieniu do XVI stulecia,tak zwanych poloników konsumpcyjnych, to jest ksi"¿ek obcych znajduj"cychsiê w zbiorach polskich. Jest to zadanie niezwykle trudne do realizacji, alewarto je uwzglêdniæ w badaniach rejestracyjnych w odniesieniu do kon-kretnych zbiorów.

Alodia Kawecka-Gryczowa zaproponowa!a gradacjê znaczeniow" pojê-cia polonicum. Rozró¿ni!a polonicum sensu stricto, za które uzna!a druki wy-dane w granicach pañstwa polskiego, teksty autorów polskich opublikowanew jakimkolwiek innym miejscu, dzie!a w jêzyku polskim i utwory obcew ca!oœci poœwiêcone Polsce. Natomiast za polonica uboczne nale¿a!oby – jejzdaniem – uznaæ dzie!a autorów obcych dzia!aj"cych w Polsce oraz ksi"¿kiluŸno zwi"zane ze sprawami Polski, na przyk!ad dedykacje dla Polakóww drukach obcych.9

W naszym postêpowaniu badawczym przyjmujemy szerokie rozumie-nie terminu polonicum z uwzglêdnieniem propozycji Kazimierza Piekar-skiego i Alodii Kaweckiej-Gryczowej.

Biblioteka katedralna w Strängnäs10

Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnensis jest jedyn" zachowan" do dniadzisiejszego w Szwecji samodzieln" bibliotek" katedraln"11. Nie zosta!a, jakto by!o dawniej w zwyczaju, po!"czona z bibliotek" gimnazjaln". By!a tozatem ksi"¿nica s!u¿"ca przede wszystkim biskupstwu, koœcio!owi i cz!on-kom parafii, którzy posiedli sztukê czytania. Jej najstarsza historia siêgaXIV wieku. Oprócz ksi"g wykorzystywanych przy odprawianiu liturgii,znajdowa!y siê wówczas w koœciele tak¿e inne ksi"¿ki religijne dostêpnewiernym, z uwagi jednak na ich niezwykl" wartoœæ, przykute by!y dopulpitów !añcuchami. Podstawy biblioteki strägnäskiej stworzy! biskup KortRogge (1479–1501), cz!owiek wysoce wykszta!cony, który studiowa!w Lipsku i Perugii, gdzie zapozna! siê ze sztuk" drukowania ksi"¿ek oraz


9 Zob.: M. Dembowska: Ewolucja pojêcia bibliografii narodowej od Karola Estreichera do naszychczasów. W: Ksiêga pami!tkowa ku czci Karola Estreichera (1827–1908). Studia i rozprawy pod red.J. Baumgarta, H. Hleb-Koszañskiej i in. Kraków 1964, s. 98–113; L. Ryllowa: Exteriorica. Z pro-blemów bibliografii narodowych. „Rocznik Biblioteki Narodowej” T. 7: 1971, s. 161–178.

10 E. Teodorowicz-Hellman: Biblioteka katedralna w Strängnäs i jej polskie zbiory. „Postscriptum”2010: 1(5), s. 219–229.

11 B. I. Kilström: Strängnäs domkyrka genom seklen. Eskilstuna 1991.

z nowymi pr"dami literackimi i kulturowymi epoki. Jego zbiory biblioteczneodegra!y wa¿n" rolê w propagowaniu idei humanizmu w Szwecji.

Strängnäs by!o wa¿nym miastem szwedzkim w XVI i XVII wieku: tuwybrano w roku 1523 Gustawa Wazê na króla zjednoczonego pañstwaszwedzkiego, tutaj znajdowa!o siê wa¿ne szwedzkie biskupstwo, w którymdzia!a! prê¿ny oœrodek reformacji, tu tak¿e wyœwiêcono pierwszych bisku-pów zreformowanego koœcio!a szwedzkiego, tutaj wreszcie wczeœniekorzystano z ksi"g mszalnych w obrz"dku luterañskim. Byæ mo¿e w!aœniedlatego katedra w Strängnäs nie zosta!a w tak bezwzglêdny sposób jak inneszwedzkie koœcio!y spl"drowana w imiê reformacji. Gustaw Waza zagarn"!dla Szwedzkiej Korony przedmioty sakralne ze z!ota i srebra, potê¿ny dzwonkoœcielny oraz cenniejsze ksiêgi i msza!y, pozostawi! jednak katedrze wspa-nia!e flamandzkie o!tarze i rzeŸby oraz bogate zbiory biblioteczne.

Biblioteka katedralna w Strängnäs prze¿y!a najlepszy okres rozwojuw XVI i XVII wieku. Jej zbiory by!y wówczas dwa razy wiêksze ni¿ obecniei liczy!y ponad 4000 tomów. By!a to wiêc w tamtych czasach du¿a bibliotekakoœcielna. Ksi"¿nica zajmowa!a dwie nawy boczne, z których jedna z czasemzosta!a przekazana (czytaj: wyprzedana) na grobowiec rodzinny, drug" zaœzachowano do dzisiaj jako pomieszczenie biblioteki.

W XVII wieku funkcjê biskupa w Strängnäs przej"! by!y nauczycieli wychowawca królowej Krystyny – Johannes Matthiae, który cieszy! siêszacunkiem i sympati" szwedzkiej monarchini. Dba! szczególnie o zasobybiblioteki, do której sprowadza! ksi"¿ki z kraju i zagranicy, finansuj"c tedrogie zakupy zarówno ze œrodków w!asnych jak i diecezjalnych. KrólowaKrystyna po abdykacji postanowi!a przekazaæ swojemu nauczycielowi i wy-chowawcy czêœæ w!asnej biblioteki, by tym samym wzmocniæ zapleczebiblioteczne biskupstwa i przykatedralnej szko!y. Przes!ane do Strängnäskrólewskie zbiory ksi"¿kowe sk!ada!y siê w znacznej mierze z !upów wojen-nych zagrabionych w O!omuñcu. Znaczna czêœæ poloników pochodzi w!aœ-nie stamt"d, ale nie tylko. Z ca!" pewnoœci" kilka trafi!o tutaj z Braniewa.Pozycje te uwzglêdnione zosta!y w niedawno wydanym katalogu JózefaTrypuæki The Catalogue of the Book Collection of the Jesuit College in Braniewo heldin the University Library in Uppsala / Katalog ksiêgozbioru Kolegium Jezuitóww Braniewie zachowanego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali.12

W roku 1723 piorun uderzy! w wierzê katedry w Strängnäs, która wal"csiê zniszczy!a czêœciowo koœció!. Wiele ksi"¿ek, w tym tak¿e poloników,


12 J. Trypuæko: The Catalogue of the Book Collection of the Jesuit College in Braniewo held in theUniversity Library in Uppsala / Katalog ksiêgozbioru Kolegium Jezuitów w Braniewie zachowanegow Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali. Oprac. M. Spandowski, S. Szyller. T. 1–3. Warszawa–Uppsala2007; J. Trypuæko: Polska klosterbibliotek såsom svenska krigsbyten. W: Äldre svensk slavistik. Bidrag tillett symposium hållet i Uppsala 3/4 februari 1983. Red. S. Gustavsson, L. Lönngren. Uppsala 1984,s. 36–47. „Uppsala Slavic Papers”: 9.

za!a!a woda. W zwi"zku z pracami remontowymi bibliotekê przenoszono doró¿nych pomieszczeñ w katedrze. Przez jakiœ czas spoczywa!a nawet w po-bliskiej drukarni i budynku gimnazjum im. biskupa Rogge. W po!owie XVIIIwieku trzeba by!o zaopatrzyæ uczniów gimnazjalnych w Strängnäs w aktual-ne podrêczniki i ksi"¿ki, gruntownej renowacji domaga! siê tak¿e dachszko!y. Poniewa¿ barakowa!o na te cele œrodków, postanowiono oddaæ naaukcje reprezentatywne dublety z biblioteki diecezjalnej. W roku 1765 jedn"czêœæ wyselekcjonowanych ksi"¿ek sprzedano w Strängnäs, drug" w Sztok-holmie (1000 egzemplarzy), sk"d wiele pozycji trafi!o do Biblioteki Naro-dowej w Kopenhadze. W ten sposób zasoby biblioteczne katedry znaczniesiê zmniejszy!y.

Raz jeszcze w swoich dziejach biblioteka w Strängnäs nara¿ona zosta!ana powa¿ne szkody: w wyniku po¿aru w roku 1864 czêœæ ksi"¿ek uleg!azniszczeniu i wiele z nich trzeba by!o oprawiæ na nowo, aby zachowaæ dlapotomnych te czêœciowo strawione ogniem starodruki. Poniewa¿ bibliotekanigdy nie zosta!a po!"czona z zasobami tamtejszej biblioteki szkolnej, utrzy-ma!a swój dawny, autentyczny wygl"d. Obecnie mieœci siê w bocznej nawiekoœcio!a, tu¿ przy wejœciu g!ównym do katedry. Tam te¿ jest pochowanybiskup Johannes Matthiae, który swój prywatny ksiêgozbiór przekaza!bibliotece.

Dzisiejszy zasób biblioteki diecezjalnej w Strängnäs liczy 2000 wolu-minów oraz kilkadziesi"t manuskryptów. Poniewa¿ czêœæ tekstów opra-wiono w tzw. „klocki”, liczba tytu!ów jest niemal podwójna. Wœród pozycjidrukowanych znajduje siê 650 inkunabu!ów13. Najstarszy manuskrypt po-chodzi z roku 1367, najstarszy druk z 1468, najnowsza pozycja ksi"¿kowaz samego pocz"tku XVIII wieku. Bardzo niewielka liczba druków to pozycjepisane w jêzyku szwedzkim, zdecydowana wiekszoœæ to ksi"¿ki !aciñskie,a tak¿e druki w jêzykach krajów, z którymi Szwecja w XVII wieku prowa-dzi!a wojny; polskim, niemieckim i czeskim. W ksi"¿nicy biskupiej, oprócztekstów teologicznych i religijnych (ró¿ne wydania Biblii, ksi"¿ki do liturgiimszalnej, postylle), przechowywane s" równie¿ rozprawki z dziedziny filo-zofii, historii, prawa, medycyny, matematyki, astrologii i astronomii, grama-tyki. Wœród nazwisk wa¿nych dla kultury europejskiej autorów znajdujemyprace Arystotelesa, Tomasza z Akwinu, Franciszka Petrarki, Erazma z Rotter-damu, Marcina Lutra, Filipa Melanchtona, Jana Kalwina.


13 Takie dane podaj" badacze szwedzcy. Nale¿y w tym miejscu przypomnieæ, ¿e w polskiejkulturze za inkunabu!y uwa¿ane s" wydania do roku 1500, w Szwecji zaœ do roku 1525.

Stan opracowania zbiorów

Polonika w katedrze w Strängnäs przez wieki nie by!y znane polskimbadaczom. Zawartoœæ ca!ego ksiêgozbioru interesowa!a natomiast Szwedów.W roku 1674 powsta! pierwszy, rêcznie spisany inwentarz biblioteki –Catalogus Bibliothecae Strengnensis. Kolejny opis zbiorów bibliotecznychw Strängnäs to lista pozycji ksi"¿kowych przeznaczonych na aukcjê w 1765roku.

Wyprzeda¿ ksi"¿ek mia!a cele praktyczne (chodzi!o o œrodki na przepro-wadzenie remontów koœcio!a i zakupy podrêczników), ale odbywa!a siê –o czym warto wspomnieæ – w czasach, kiedy wiele pozycji bibliotecznych,w tym tak¿e zdobyczy wojennych, trafi!o na krajowe lub zagraniczne aukcjeksi"¿kowe organizowane w zwi"zku z prowadzon"w Szwecji „akcj" oczysz-czania” zbiorów z ksi"¿ek niepotrzebnych, zw!aszcza z dubletów14. Nastêp-nym inwentarzem zawartoœci biblioteki katedralnej jest Catalogus BibliothecaeTempli Cathedralis Strengnensis (1776) Barkmana, sporz"dzony wed!ugdzia!ów rzeczowych: prawo, historia, teologia, gramatyka, matematyka itd.W wyniku przyjêcia takiej zasady opracowania spis odzwierciedla ówczesnystan ksiêgozbioru w obrêbie ka¿dego z poszczególnych dzia!ów.15

W wymienionych tutaj rejestrach polonika by!y tylko w pewnym stop-niu uwzglêdniane. Autorzy nie ujmowali pozycji polskojêzycznych orazzawartoœci „klocków”, odnotowuj"c jedynie tytu! ksi"¿ki, na któr" w rzeczy-wistoœci sk!adaæ siê mog!o – jak to jest w przypadku „klocka polskiego” –kilkanaœcie samodzielnych druków16.

Najbardziej dok!adnym inwentarzem zbiorów diecezjalnych w Strän-gnäs jest natomiast katalog autorstwa Henrico Aminsona Bibliotheca TempliCathedralis Strengnesensis (1863), sporz"dzony jeszcze przed po¿arem biblio-teki oraz przed przeniesieniem zbiorów do nawy koœcielnej17. Autor uzu-pe!ni! go kolejnym rejestrem, wydaj"c ksi"¿kê Bibliotheca Templi CathedralisStrengnesensis. Supplementum, continens codices manuscriptos et libros, quosJohannes Matthiae, episcopus Strengnesensis templo dono dedit (1864). W obydwu


14 O. Walde: Hur man sålde dupletter i forna tider. „Nordisk tidskrift för bok- och biblio-teksväsen” T. 2: 1915, s. 209–219. Por. te¿: Catalogus librorum, ab antiquis bibliothecis Pragensi &Olomucensi, quibus olim regium gymnasium Gustavianum Strengnense donaverat [...]. regina Christina.Strängnäs 1765; I. Collijn: Duplettauktionen på böcker från Strängnäs domkyrkobibliotek 1765.„Nordisk tidskrift för bok- och biblioteksväsen” T. 9: 1922, s. 47.

15 Catalogus bibliothecae Strengnensis (1765) oraz C. G. Barkman: Catalogus bibliothecae templicathedralis Strengnesensis. Strengnesiae 1776, jak równie¿ lista ksi"¿ek przeznaczonych do wy-przeda¿y s" dostêpne w bibliotece katedry w Strängnäs.

16 Biblioteka w Strängnäs. Sygn. M 287q.17 H. Aminson: Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis. Stockholm 1863; H. Aminson:

Bibliotheca templi cathedralis Strengnesensis. Supplementum, continens codices manuscriptos et libros,quos Johannes Matthiae, episcopus Strengnesensis templo dono dedit. Stockholmiae 1864.

tych pozycjach Aminson podaje opisy bibliograficzne i format po-szczególnych druków i manuskryptów, wyszczególnia tak¿e zawartoœæ„klocka polskiego”, który z czasem zwróci! na siebie uwagê polskich badaczy.Bibliotece katedralnej w Strängnäs i jej cennym zbiorom poœwiêci!uwagê Otto Walde w monografii Storhetstidens litterära krigsbyten. Enkulturhistorisk-bibliografisk studie (1918–1920), badaj"c przede wszystkimproweniencje ksi"¿ek.18 Isak Collijn, g!ówny bibliotekarz Szwecji w latach1916–1940, interesowa! siê natomiast najstarszymi pozycjami biblioteki,inkunabu!ami oraz akcj" wyprzeda¿y czêœci katedralnego zbioru19.

Polonika w Strängnäs nie s" do dzisiaj dok!adnie opracowane, nie s" te¿polskim badaczom literatury renesansu i baroku zupe!nie nieznane. Pracenad ksiêgozbiorem w Strängnäs rozpoczêto jednak póŸno, co wynika!o st"d,¿e naukowcy z Polski d!ugo nie mieli informacji o znajduj"cych siê tammateria!ach polskich. Jan £oœ pisa!: „O bibliotece w Strengnas i znajduj"cychsiê w niej rzadkich drukach polskich pierwsz" wiadomoœæ przywióz! doKrakowa prof. Ludwik Birkenmajer, wróciwszy z naukowej podró¿ydo Szwecyi”20. Tak wiêc dopiero organizowane na pocz"tku XX wiekukwerendy polskich naukowców w szwedzkich bibliotekach i archiwachw celu wyszukania i spisania polskich unikatów i druków rzadkich spowo-dowa!y, ¿e polonikom z biblioteki diecezjalnej w Strängnäs zaczêto poœwiê-caæ nieco uwagi.

Badacze Polskiej Akademii Umiejêtnoœci wypo¿yczyli do kraju katalogHenrico Aminsona Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis i w roku 1904 JanCzubek opublikowa! na !amach „Pamiêtnika Literackiego” króciutk" notakêDrobiazgi. Strängness, w której poda! listê kilkunastu polskojêzycznych drukówrzadkich.21 Do Polski sprowadzono równie¿ wspomniany wczeœniej „klocek”i na jego podstawie sporz"dzono dok!adniejszy opis bibliograficzny zawartychw nim druczków. Listê tê opublikowa! w roku 1911 Jan £oœ we wstêpie dowydania Kalendarza wiecznego w serii „Biblioteka Pisarzów Polskich”.22 Krótkieinformacje na temat unikatów i druków rzadkich w bibliotece katedry


18 O. Walde: Storhetstidens litterära krigsbyten. En kulturhistorisk-bibliografisk studie. T. 1–2.Uppsala 1918–1920; I. Collijn: Bericht über polnische Büchersammlungen in schwedischen Bibliotheken.„Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau. Philologische Klasse. Historisch-Philo-sophische Klasse” 1911 [Wyd. 1912], s. 39–63.

19 I. Collijn: Duplettauktionen på böcker från Strängnäs domkyrkobibliotek 1765. „Nordisk tidskriftför bok- och biblioteksväsen” T. 9: 1922, s. 47.

20 J. £oœ, Wstêp do: Kalendarz wieczny. Wyd. J. £oœ, Kraków 1911. „Biblioteka PisarzówPolskich”. 61.

21 J. Czubek: Drobiazgi. Notatki. Strängness, „Pamiêtnik Literacki” R. 3: 1904, s. 274–275.22 Ibidem; J. Czubek: Joachima Bielskiego Pieœñ nowa o szczêœliwej potrzebie pod Byczyn! i Bartosza

Paprockiego OdpowiedŸ. Kraków 1910. „Biblioteka Pisarzów Polskich”. 57; Kalendarz wiecznywydany zosta! jako tekst anonimowy. Jest to, jak pisze Cz. Hernas, prawdopodobnie utwór Jana¯abczyca, por.: Cz. Hernas: Barok, Warszawa 1973, s. 117–120. Komedyja. Szo"tys z klech! w r. 1646,zob.: K. W. Wójcicki: Teatr staro¿ytny w Polsce. II. Warszawa 1841, s. 127–145.

w Strängnäs znalaz!y siê równie¿ w opracowaniu Edwarda ChwalewikaZbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pami!tekprzesz"oœci w ojczyŸnie i na obczyŸnie w porz!dku alfabetycznym wed"ugmiejscowoœci u"o¿one (1926–1927).23 By!y to jednak przede wszystkimpowtórzenia wiadomoœci przekazanych ju¿ wczeœniej przez Jana £osia.

W tym miejscu nale¿y zwróciæ równie¿ uwagê na pomoc, jak" badaczeKomisji Polskiej Akademii Umiejêtnoœci uzyskali ze strony Isaka Collijna.Interesowa! siê on zdobyczami ksi"¿kowymi armii szwedzkiej na terenachdawnej Rzeczypospolitej i towarzyszy! polskiej Komisji w kwerendach poszwedzkich bibliotekach i archiwach. W nawi"zaniu do tej dzia!alnoœciopublikowa! w Krakowie artyku! Bericht über polnische Büchersammlungen inschwedischen Bibliotheken, bêd"cy swego rodzaju przewodnikiem po poloni-kach w zbiorach szwedzkich24.

W polskim katalogu Sprawozdanie z poszukiwañ w Szwecyi... (1914), opra-cowanym przez Komisjê Polskiej Akademii Umiejêtnoœci w sk!adzie Birken-majer, Barwiñski i £oœ, wymienionych zosta!o kilka tekstów unikatowych,zw!aszcza manuskryptów ze zbiorów strängnäskich, w tym pozycje, w któ-rych Miko!aj Kopernik w!asn" rêk" poczyni! na marginesie notatki.25 Wiado-moœæ o tym odkryciu poda! Birkenmajer i Colljin we wspólnie opubliko-wanym artykule w Nova Copernicana.26 W tym miejscu warto równie¿ dodaæ,¿e w latach 70. XX wieku badania w Strängnäs kontynuowa! Pawe! Czarto-ryski, studiuj"cy odrêczne notatki Kopernika w ksi"¿kach pochodz"cychz prywatnej biblioteki polskiego astronoma. Rezultaty studiów opublikowa!w artykule The Library of Copernicus.27 Zbiorem manuskryptów ze Strängnäszajmowa! siê tak¿e Czes!aw Pilichowski w pracy Nieznane polonica w biblio-tekach szwedzkich (1962), gdzie wœród innych poloników wymieni! parêmanuskryptów z biblioteki katedralnej28.

Do dzisiaj nie posiadamy jednak, oprócz fragmentarycznych spisów,pe!nego rejestru drukowanych poloników z biblioteki diecezjalnej w Strän-gnäs. Z tego powodu w roku 2008 z inicjatywy prof. Ewy Teodorowicz--Hellman powsta! projekt badawczy Polonica från Strängnäs domkyrkobibliotek /Polonika z biblioteki katedralnej w Strängnäs. W pracach tych, które obejmuj"jedynie druki, udzia! bierze Ewa Teodorowicz-Hellman, polonista z Uni-


23 E. Chwalewik: op. cit., s. 213–214.24 I. Collijn: Bericht über polnische..., s. 39–63.25 Sprawozdanie z poszukiwañ w Szwecyi dokonanych z ramienia Akademii Umiejêtnoœci przez

E. Barwiñskiego, L. Birkenmajera, J. £osia. Oprac. E. Barwiñski, Kraków 1914.26 L. A. Birkenmajer: Nova Copernicana. „Bulletin international de l’Académie des sciences

mathématiques et naturelles” T. 2: 1902, s. 29–33.27 P. Czartoryski: The Library of Copernicus. W: Science and history: studies in honor of Edward

Rosen. Warszawa 1978. „Studia Copernicana”. 16.28 Cz. Pilichowski: Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich. Gdañsk 1962.

wersytetu Sztokholmskiego (kierownik projektu), Maria Juda, specjalistaz dziedziny dziejów polskiej ksi"¿ki i drukarstwa XVI i XVII wieku orazRagnhild Lundgren, bibliotekarz odpowiadaj"cy za zbiór katedralny.

W opracowaniu katalogu Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnässzczególnie pomocny by! wspomniany wczeœniej katalog Henrico Amin-sona. Du¿e znaczenie dla prowadzanych badañ mia!y równie¿ praceRagnhild Lundgren, która przygotowa!a w ramach projektu Svenskt ocheuropeiskt kulturarv. Strängnäs domkyrkobibliotek (Szwedzkie i europejskie dzie-dzictwo kulturowe. Biblioteka diecezjalna w Strängnäs) komputerow"wersjê zasobów biblioteki.29 Dane bibliograficzne z pierwszych wersjiszwedzkiego katalogu, chocia¿ wymaga!y skompletowania i weryfikacji,w znacznym stopniu przyœpieszy!y, zw!aszcza w fazie pocz"tkowej, pracenad polonikami ze Strängnäs.

Charakterystyka poloników

Przygotowany do edycji katalog poloników biblioteki katedralnejw Strängnäs liczy 139 pozycji. Druki te pochodz" ze zbiorów ksi"¿kowych,jakie zrabowane zosta!y przez armiê szwedzk", przede wszystkim w kole-giach klasztornych w O!omuñcu. Œwiadcz" o tym zapisy proweniencyjne –ekslibrisy i superekslibrisy o treœci: Collegium Olomucense Societatis Jesu, LociCapucinorum Olomucensium, Cathedralis Ecclesia Olomucensis. W katalogu wid-nieje 9 piêtnastowiecznych inkunabu!ów, 112 starodruków z XVI wiekui 13 z XVII, dwa dzie!a nie posiadaj" datacji. Najstarszym drukiem jestwenecka edycja Andreasa de Calabria z 1485 r. Expositio super quarta primiCanonis Avicennae z komentarzem Marsiliusa de Santa Sophia Hugo Senen-sisa. Dzie!o to wczeœniej znajdowa!o siê w zasobach biblioteki KolegiumJezuitów w Braniewie, a widniej"ca na jego kartach nota proweniencyjnawskazuje na przynale¿noœæ do Miko!aja Kopernika. Na dziewiêæ zidenty-fikowanych inkunabu!ów, siedem wykazuje zwi"zki z ksiêgozbiorem bra-niewskim. Najstarszym drukiem XVI-wiecznym jest Questiones librorum JanaG!ogowczyka (Ioannes Glogoviensis) z 1501 roku, opublikowane w Metzuprzez Kaspra Hochfedera, a wydane nak!adem póŸniejszego krakowskiegotypografa Jana Hallera, prowadz"cego od pocz"tku lat dziewiêædziesi"tychXV wieku szeroko zakrojon" dzia!alnoœæ nak!adcz". NajpóŸniejsz" zaœ datêedycji – rok 1612 posiada Peregrinacya dziadowska Sowizdrza!a, opublikowanaprzez anonimowego drukarza.


29 R. Lundgren: Svenskt och europeiskt kulturarv. Strängnäs domkyrkobibliotek. Strängnäs 2004(manuscript); R. Lundgren: Katalogisering av Strängnäs domkyrkobiblioteks tryckta böcker. W: Riks-bankens Jubileumsfond. Årsberättelse 2005, Stockholm, s. 128.

Publikacje szesnastowieczne stanowi" 82,5% zasobu polonikóww Strängnäs. Prawie w po!owie (48%) s" one wytworami drukarñ skupio-nych w ówczesnej stolicy pañstwa – Krakowie, który by! centrum ¿yciapolitycznego, naukowego i kulturalnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów.ZnaleŸæ tu mo¿na publikacje tak¿e oficyn funkcjonuj"cych w mniejszych, alewa¿nych dla dziejów polskiego drukarstwa oœrodkach, takich jak Poznañ,Toruñ, Nieœwie¿, Piñczów, Wilno, Ostróg, Królewiec. Wiele oficyn zagra-nicznych tak¿e publikowa!o dzie!a, które uzyska!y miano polonicum.

W zasobie strängnäskim na uwagê zas!uguje stosunkowo du¿a liczbawytworów wiedeñskiej oficyny kierowanej przez Jana Singreniusa i Hiero-nima Wietora. PóŸniejszy krakowski impresor równolegle prowadzi! dzia!al-noœæ ksiêgarsk" w stolicy pañstwa Jagiellonów. Humanistyczny i nowoczes-ny charakter ich dorobku wydawniczego znalaz! nastêpnie odzwierciedleniew samodzielnej dzia!alnoœci typograficznej Hieronima Wietora w Krakowie.

Katalog rejestruje równie¿ dzie!a polskich autorów i podnosz"ce szerokorozumiane kwestie polskie pozycje autorów zagranicznych, które trafia!ypod prasy oficyn na terytoriach obecnej Belgii, Holandii, Czech, Niemiec,Szwajcarii i W!och. S" równie¿ inne ich wytwory, które nabywali polscyu¿ytkownicy zasilaj"cy nimi ksiêgozbiory prywatne i instytucjonalne.

Z uwagi na stosunkowo niewielk" liczbê zachowanych egzemplarzyz pierwszych dziesiêcioleci XVI stulecia, szczególnie cenne wydaj" siê byæwytwory oficyn krakowskich: Kaspra Hochfedera (2), Jana Hallera (5), Flo-riana Unglera i wdowy po nim Heleny (8), Hieronima Wietora i wdowy ponim Barbary (7), Macieja Szarfenberga (2) oraz wspólne wiedeñskie edycjeJana Singreniusa i Hieronima Wietora (12).30 Druki pozosta!ych oficynz drugiej po!owy stulecia, mimo i¿ wystêpuj" znacznie czêœciej, to jednakz uwagi na indywidualne cechy ka¿dego egzemplarza (proweniencje, opra-wy, œlady lektury) stanowi" równie¿ niezwykle cenne Ÿród!o dla poznaniaprocesów bibliologicznych zachodz"cych w Polsce i krajach oœciennych,zw!aszcza w s"siaduj"cych od po!udnia Morawach i Czechach. Z monarchi"habsbursk" !"czy!y bowiem Rzeczypospolit" o¿ywione kontakty polityczne,gospodarcze, kulturalne, naukowe i wyznaniowe. Ksi"¿ka zaœ, bêd"c jednymz wa¿niejszych narzêdzi komunikowania siê, w tych relacjach odgrywa!aniema!" rolê i stanowi!a jedno z istotniejszych Ÿróde! do pe!niejszego pozna-nia tych zjawisk.

Najwiêksza liczba egzemplarzy ze zbiorów strängnäskich jest wytwo-rem krakowskiej Drukarni £azarzowej (14), najlepiej i najwy¿ej ocenianejdrukarni doby staropolskiej, której edycje pod wzglêdem technicznym i me-


30 Wykaz zachowanych wiedeñskich druków, ale bez strängnäskich egzemplarzy, zob.:H. Bu!hak: Wiedeñska oficyna Hieronima Wietora. Materia"y do dziejów zasobu typograficznego orazbibliografii druków z lat 1510–1518. Wstêp. W: Z badañ nad dawn! ksi!¿k!. Studia ofiarowane ProfesorAlodii Kaweckiej-Gryczowej w 85-lecie urodzin. T. 2. Warszawa 1983, s. 297–431.

rytorycznym s" porównywalne z najlepszymi drukarniami europejskimi.31

Jej w!aœciciel Jan Januszowski, absolwent Akademii Krakowskiej i w!oskichuczelni, znany tak¿e na dworze wiedeñskim, utrzymywa! o¿ywione kon-takty z biskupem o!omunieckim Stanis!awem Paw!owskim. W strängnäskiejbibliotece polonika pochodz"ce z jego kolekcji posiadaj" skórzane oprawyopatrzone jego superekslibrisem.32

W zbiorze katedry znajduj" siê dzie!a autorów zwi"zanych z krêgiemAkademii Krakowskiej. Budzi!y one zainteresowanie u¿ytkowników ksi"¿kiw pierwszej æwierci XVI wieku, wywodz"cych siê przede wszystkim zeœrodowiska uniwersyteckiego. Z jednej strony s" to prace wyrastaj"ce z tra-dycji œredniowiecznej uczonoœci, publikowane g!ównie przez Jana Hallera,z drugiej zaœ zdradzaj"ce pr"dy renesansowe, chêtnie nabywane przezskupionych wokó! Wszechnicy Krakowskiej intelektualistów oraz drukarzyi wydawców, do których nale¿a! Hieronim Wietor.33 Znajdujemy tu np.obszerny tekst przyrodnika i filozofa Akademii Krakowskiej Jana ze StobnicyIntroductio in doctrinam doctoris Subtilis... (1512) oraz pracê s!awnego uczonegookresu renesansu, geografa, historyka i lekarza Macieja Miechowity Con-servatio sanitatis... (1522). Zawiera ona wskazówki, jak nale¿y zachowywaæhigienê w czasach, kiedy w Europie szerzy!a siê epidemia d¿umy.

Obok pr"dów humanistycznych w polonikach strängnäskich znalaz!oodzwierciedlenie inne wielkie zjawisko tej epoki – reformacja protestanckai kontrreformacja katolicka. Odzywaj" siê tu echa dysput religijnych i teolo-gicznych. Reprezentuje je z jednej strony dzie!o twórcy reformacji MarcinaLutra Der Evangelische Wetterhan (1590), z drugiej zaœ Confessio catholicae fidei(1559) Stanis!awa Hozjusza34. Oba nurty wyznaniowe odzwierciedlaj" rów-nie¿ dzie!a zaliczane do wa¿nego nurtu homiletyki analitycznej, czyli lute-rañska Postilla domowa (1574) Marcina Lutra w królewieckiej edycji JanaDaubmanna i katolicka Postilla orthodoxa (1581) Marcina Bia!obrzeskiegokrakowskiej Drukarni £azarzowej. Uzupe!niaj" je teksty polemiczne auto-rów wywodz"cych siê z ró¿nych nurtów okresu reformacji. Wœród tego typutekstów mo¿na odnotowaæ np. List Czartowski do superintendentow y ministrowewangelismu Luterañskiego (1609). Na uwagê zas!uguj" tak¿e ksiêgi liturgiczne,a wœród nich Ordo missae (1529) z oficyny Macieja Szarfenberga oraz Agenda


31 Zob.: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. T. 1: Ma"opolska, cz. 1: Wiek XV–XVI. Pracazbiorowa pod red. A. Kaweckiej-Gryczowej. Wroc!aw 1983, s. 69–99.

32 Na przyk!ad Agenda Olomucensis, Kraków, Druk. £azarzowa, 1586. O superekslibrisiebiskupa zob: A. Wagner: Superekslibris biskupa o"omunieckiego Stanis"awa Paw"owskiego. Z badañ nadksi!¿kowymi znakami w"asnoœciowymi polskiej szlachty z XVI wieku. W: Ksi!¿ka w ¿yciu Koœcio"a. Zbiórstudiów, pod red. T. Kruszewskiego. Toruñ 2009, s. 85–101.

33 Drukarze dawnej Polski..., s. 299–352.34 W szwedzkich bibliotekach istnieje wiêcej prac Hozjusza, por. J. Lichañski: Dzie"a Marcina

Kromera i Stanis"awa Hozjusza w bibliotekach szwedzkich. Rekonesans. „Studia Warmiñskie” T. 26:1989 [Wyd. 1994], s. 105–112.

[...] Olomucensis (1586) w starannej i wa¿nej dla polskiej typografii edycjiDrukarni £azarzowej. Drukarstwo liturgiczne wymaga!o odpowiedniegoprzygotowania oficyny: dobrej jakoœci zasobu typograficznego, wysoko-gatunkowego papieru, starannego wykonania i wspó!pracy z w!adzamikoœcielnymi.35

Wœród poloników ze Strängnäs spotykamy piœmiennictwo kaznodziej-skie, obejmuj"ce nie tylko postylle, ale tak¿e wszelkiego autoramentu kaza-nia okolicznoœciowe mniej lub bardziej znanych autorów. Widniej" tutajkazania Piotra Rozjusza (Pedro Ruiz de Moros), Stanis!awa Soko!owskiego,Wawrzyñca Goœlickiego, Piotra Skargi wyg!oszone z okazji ró¿nych wyda-rzeñ zwi"zanych z rz"dami Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zyg-munta III Wazy, ale te¿ dedykowane biskupowi krakowskiemu SamuelowiMaciejowskiemu. W znacznej mierze s" one wyrazem apologii królówi wpisuj" siê w nurt coraz bardziej popularnej okolicznoœciowej literaturyo charakterze panegirycznym.

Uwagê przegl"daj"cego polonika w Strängnäs zwraca literatura progno-stykarsko-kalendarzowa, stanowi"ca w czasie renesansu i baroku piœmien-nictwo masowe, chêtnie nabywane przez u¿ytkowników wywodz"cych siêz ró¿nych grup spo!ecznych.36 Wœród tego typu piœmiennictwa zauwa¿amyz pocz"tków XVI wieku Jana G!ogowczyka Computus chirometralis (1507)z oficyny Jana Hallera, Ephemeris Jana Caffmana z 1531 oraz niedatowanyKalendarz wieczny, prawdopodobnie z roku 1617, wydany anonimowo. Jegoprzemyœlny tytu! zadziwia konceptem autora, dlatego warto go tutaj przy-toczyæ w ca!oœci:

Kalendarz ná wieczny czás z pilnoœæi" pisány,W kámienicy gdŸie niemász dáchu áni œciány,Roku nigdy by!ego od pocz"tku œwiátá,Liczbe k!ad"c, ráchuy¿e pokiæ s!u¿" látá.Drukowano ná wietrze á mgla przyciskano,Deszcz pápiru nie polal, przecie go wydano37.

Wœród popularnej wówczas literatury astrologicznej na wymienieniezas!uguj" opowieœci o niezwyk!ych zjawiskach na niebie, które zwraca!y nasiebie uwagê ogó!u. Do takich nale¿y przede wszystkim druczek Bernataz Krakowa Rossadek wedlug dekretu y zdania astrologow, o komecie, abo miotle, napowietrzu goreiacey, która pojawi"a sie by"a roku pañskiego 1596. Pojawianie siênowych cia! niebieskich – przede wszystkim komet – uwa¿ano za zapowiedŸ


35 M. Juda: Przywileje drukarskie w Polsce. Lublin 1992, s. 31–51.36 E. Potkowski: Piœmiennictwo masowe w pocz!tkach epoki nowo¿ytnej: „Iudicia astrologia” z Kra-

kowa. W: Ksi!¿ka i pismo w œredniowieczu. Studia z dziejów kultury piœmiennej i komunikacji spo"ecznej.Pu!tusk 2006, s. 199–205.

37 Kalendarz wieczny, zob. w katalogu nr 62.

wielkiej katastrofy i nadejœcie rych!ego gniewu Bo¿ego, dlatego wydarzeniate, napawaj"ce ludzi ubezw!adniaj"cym niemal strachem, czêsto znajdowa!yswe odzwierciedlenie w literaturze tamtych czasów.

Do druków u¿ytkowych, tak¿e reprezentowanych w zbiorze, zaliczyæmo¿na s!owniczek Wokabularz rozmaitych sentencyi y potrzebnych, polskymy niemieckym mlodzieñcom... – wydany w Królewcu w 1558 roku. Pomimobraku wiêkszej wartoœci literackiej tego typu tekstów, szesnasto- czy siedem-nastowieczne druczki u¿ytkowe s" dzisiaj dla nas cenne, poniewa¿ z po-wodu licznych strat wojennych nie zachowa!y siê w polskich bibliotekach,archiwach czy muzeach, wiele z nich uleg!o tak¿e ca!kowitemu zaczytaniu.

Polonika w Strängnäs obejmuj" równie¿ druki opisuj"ce dla ówczesnegoPolaka wa¿ne wydarzenia historyczne i wspó!czesne. Na pierwszym miejscuwymieniæ by tu nale¿a!o obszerne dzie!o Macieja Stryjkowskiego [...] KronikaPolska, Litewska, Zmodzka, y wszytkiey Rusi Kijowskiey, Moskiewskiey... (1582),utrwalaj"ce w mentalnoœci Polaków przekonanie o staro¿ytnym pocho-dzeniu pañstwa i stanu szlacheckiego od dawnych Sarmatów i o szczegól-nych wartoœciach tradycji i dziedzictwa oraz religii katolickiej.

Jak zwykle w szwedzkich zdobyczach wojennych, tak¿e i w bibliotecekatedralnej w Strängnäs, znajdujemy pisma dotycz"ce polityki i ustrojudawnej, wielonarodowoœciowej i wieloetnicznej Rzeczypospolitej: tekstykonfederacji, konstytucji, propozycje uchwa! sejmowych. S" tutaj np. Przy-wileje y constytucje seymu walnego... z 1588 roku, tom zbiorowy Constitucie,statuta i przywileie na walnych seymiech koronnych Roku Pañskiego 1550... orazVotvm szlachcica polskiego, pisane na seymiki y seym 1606 roku. Wraz z innymidrukami o podobnej tematyce s" one przyk!adem literatury politycznej, jakarozwija!a siê nadal pod wp!ywem wypadków bie¿"cych i dysput szlachty natemat polityki wewnêtrznej kraju.

Na uwagê zas!uguje rzadko wystêpuj"cy Edictum regium Svirense admilites... (1579) opublikowany przez tak zwan" „Drukarniê lataj"c"”, czylifiliê krakowskiej oficyny Miko!aja Szarfenbergera, powo!an" z inicjatywyJana Zamoyskiego.38 Zainteresowanie wœród u¿ytkowników wzbudzi!y rów-nie¿ akty prawne, bêd"ce podstaw" do obowi"zuj"cych w RzeczypospolitejObojga Narodów swobód wyznaniowych. Nale¿y do nich Consensus in fide etreligione Christiana (1592), tak zwana zgoda sandomierska, ustalaj"ca równeprawa dla wyznawców katolicyzmu i wyznañ reformowanych, za wyj"tkiemarian polskich. Na jej podstawie mog!y prowadziæ bez wiêkszych przeszkóddzia!alnoœæ typograficzn" oficyny pracuj"ce na rzecz wyznañ reformowa-nych, na przyk!ad Drukarnia Danielowa w Nieœwie¿u, której druk Krótkieprzypisanie sprawy... (1563) widnieje w Strängnäs i nale¿y do unikatów.


38 A. Kawecka-Gryczowa: Dzieje „Drukarni lataj!cej”. Dzia"alnoœæ i wêdrówki. „Rocznik Biblio-teki Narodowej” T. 7: 1971, s. 355–376.

Wielonarodowy i wielowyznaniowy charakter dorobku typograficznegoPolski XVI i pocz"tku XVII stulecia znamionuj" w zbiorach ze Strängnäswydawnictwa zwi"zane z mieszkañcami ziem wschodnich dawnej Polski –Rusinów, wyznawców Koœcio!ów wschodnich. Zaliczyæ tu mo¿na tak zwan"Bibliê Ostrogsk! (1581), fundamentalne dzie!o Iwana Fedorowa, który nazaproszenie ksiêcia Konstantego Ostrogskiego – ¿arliwego obroñcy prawo-s!awia, zorganizowa! oficynê w Ostrogu. Biblia Ostrogska jest wielkim osi"g-niêciem nie tylko w kontekœcie sztuki typograficznej, ale tak¿e w tradycjibiblistyki wschodniej. Warto wspomnieæ o tekœcie patriarchy konstantyno-politañskiego Jeremiasza Censura orientalis ecclesiae (1582), który odwiedzi!Polskê w zwi"zku z podpisaniem unii brzeskiej, zapocz"tkowuj"cej wyz-nanie unickie (greckokatolickie).

Wœród utworów polskojêzycznych znanych twórców epoki odrodzenianale¿y wymieniæ przede wszystkim Wizerunk, w"asny ¿ywota... (1560) Miko-!aja Reja, parê tekstów Bart!omieja Paprockiego – Historya zá"osna o prêktoœciy okrutnoœci tatárskiey (1575), Dziesiecioro przykazanie me¿owo... (1575), kazaniePiotra Skargi Wsiadanie na woynê. Modlitwa za Króla (1601), a wœród tekstów!aciñskich – Jana Kochanowskiego Ad Stephanum Bathorrheum regem Poloniae...(1583) oraz Andrzeja Frycza Modrzewskiego Ad regem pontifices, presbyteros, atpopulus Poloniae (1546) i Narratio simplex rei... (1561). Z popularnej literaturyadresowanej do odbiorcy mieszczañskiego w zbiorze poloników zeSträngnäs znajdujemy anonimowego So"tysa z klech! (1598).

Zbiór poloników z biblioteki katedralnej w Strängnäs zawiera sporodruków rzadkich i unikatów. Do unikatowych egzemplarzy nale¿y zaliczyæOratio (1565) Antoniusa arcybiskupa praskiego w edycji Jana Wolraba,Rossadek wedlug dekretu y zdania astrologow (1596?) Bernata z Krakowa,Epithalamium (1597) Gabriela Bia!ozora, Epigrammata (b. r.) GrzegorzaDambkowskiego, opublikowane w Wilnie bez podania roku wydania, Brevisexplicatio (1606) Jacoba Fabriciusa z królewieckiej oficyny Jerzego Neycke,anonimowe Gratulatio (1608), Kalendarz wieczny (1617?) oraz List Czartowski...(1609?) anonimowego autora i wydawcy, Der Evangelische Wetterhan (1590)Marcina Lutra królewieckiej oficyny Jana Saxo, Wsiadanie na woynê (1602)Piotra Skargi krakowskiej oficyny Andrzeja Piotrkowczyka, Wyprawêzydowsk! na woyne (1606) oraz Fantazyjê krotofiln! (1606) Stefana Zaduskiego.Rzadkoœæ wystêpuj"cych w innych zbiorach egzemplarzy wynika równie¿st"d, ¿e a¿ 40 z nich to teksty o niewielkiej objêtoœci wydawane w postacidruków ulotnych. Popularna treœæ i tania forma edycji powodowa!y, ¿e nieprzywi"zywano do nich zbytniej wagi, jeœli chodzi o przechowywanie, wielete¿ ulega!o zaczytaniu.

Osobn" grupê w zbiorze poloników ze Strängnäs stanowi" teksty orygi-nalne lub przek!ady na jêzyk polski pisarzy i filozofów staro¿ytnychnp. Arystotelesa, Cratesa Thebanusa, Fokylidesa z Miletu. Dzie!a te by!y


wykorzystywane w klasztorach przede wszystkim w nauczaniu greki i !acinylub czytane w celu uzyskania ogólnego wykszta!cenia.

Kiedy porównamy polonika z biblioteki katedralnej w Strängnäs z niecopóŸniejsz" czasowo, jako ¿e zagrabion" w czasach potopu, Kolekcj! polonikóww Zamku Skokloster zauwa¿ymy, ¿e obydwa zbiory w znacznym stopniu s"do siebie podobne: zwieraj" utwory po polsku, !acinie i niemiecku, co dobrzeodzwierciedla usus tych jêzyków w czasach odrodzenia i pocz"tkach baroku.Liczba tekstów !aciñskich w Strängnäs jest jednak znacznie wy¿sza ni¿polskich, co wynika z wczesnej chronologii kolekcji, obecnoœci bogatejtematyki ustrojowej, jak równie¿ pochodzenia druków z bibliotek klasztor-nych, znajduj"cych siê poza granicami Rzeczypospolitej.

W obydwu zbiorach sporo miejsca zajmuj" utwory, w których pojawiasiê apologia królów oraz innych wa¿nych postaci tamtych czasów. Wœródwymienianych osób historycznych oraz zwi"zanych z nimi wydarzeniami(wojny, bitwy, koronacje, pogrzeby) wyró¿niaj" siê Stefan Batory, Zyg-munt Stary i Zygmunt III Waza. Z uwagi na wczesny charakter zbioruw Strängnäs nie pojawia siê W!adys!aw IV, który natomiast zajmuje wa¿nemiejsce w kolekcji ze Skokloster. Teksty te, to przyk!ad typowej dla prze-!omu XVI na XVII wieku okolicznoœciowej literatury panegirycznej, któraw kolekcji ze Skokloster przyjmuje jeszcze szersze wymiary w postaciwyraŸnie zró¿nicowanych form gatunkowych (epitalamium, treny, lau-dacje) i obejmuje ró¿nego typu oracje na czeœæ nie tylko królów, ale równie¿mniej znanych rodów szlacheckich. Jest to zjawisko œwiadcz"ce o procesiedemokratyzacji pewnych tematów i przejmowaniu stylu ¿ycia dworu przezœredni" szlachtê.

Podobnie jak w Polonicasamlingen znajdujemy w Strängnäs teksty o charak-terze astrologiczno-prognostycznym, np. kalendarze oraz opowieœci o ukazaniusiê komety, zjawiska rzadko ogl"danego na niebie. Tego typu literatura by!abardzo popularna w XVI i XVII wieku, st"d jej œlady w obydwu zbiorach.Tematykê religijno-teologiczn" reprezentuj" zarówno w Strängnäs jak i w Sko-kloster teksty katolickie i reformacyjne, wœród których spotykamy pisma Mar-cina Lutra w przek!adach na jêzyk polski. Ich znajomoœæ z uwagi na prowa-dzone w czasach reformacji dyskusje na temat wiary musia!a mieæ miejsce, jeœlinie wœród samych wychowanków kolegiów klasztornych, to wœród ich wyk!a-dowców. W obu zbiorach figuruj" równie¿ teksty autorów obcych, g!ównieantycznych. Ksi"¿ki te s!u¿y!y nauce jêzyków klasycznych.

Nie znajdujemy w zbiorze poloników ze Strängnäs czytanej przezszlachtê literatury dewocyjnej: modlitewników, pieœni religijnych, tekstówMaryjnych. Ten rodzaj piœmiennictwa jest natomiast obficie reprezentowanyw Kolekcji poloników z Zamku Skokloster. Ró¿nice dyktowane s" w tymwzglêdzie z pewnoœci" odmiennym pochodzeniem zbiorów: polonika zeSkokloster pochodz" siê z bibliotek œredniozamo¿nej szlachty, w których


literatura dewocyjna stanowi!a znaczn", nierzadko zreszt" jedyn" zawartoœæbiblioteki, zaœ druki ze Strängnäs wywodz" siê z bibliotek klasztornych.

W zbiorach pochodz"cych z kolegiów zakonnych spotykamy sporotekstów polskiej literatury mieszczañsko-plebejskiej, pos!uguj"cej siê dow-cipem, ¿artem, parodi". Œwietnym tego przyk!adem jest choæby Kalendarzwieczny czy Komedya o Lizydzie, parodiuj"ca zreszt" katolickie godzinki pióraAdama Paxillusa, czy wreszcie Dziesiecioro przykazanie mê¿owo... Paprockiego.Literatura ta, jak ju¿ wspomniano, by!a bardzo popularna, st"d jej obecnoœætak¿e w wywiezionych do Szwecji zbiorach z O!omuñca.

Zasady opisu katalogowego

Opis druków w katalogu oparty zosta! na ogólnie przyjêtych zasadachstosowanych w opracowywaniu starych druków. Uwzglêdnia on zatemnastêpuj"ce elementy: has!o, tytu!, adres wydawniczy, datacjê, format biblio-graficzny, objêtoœæ, cytatê bibliograficzno-katalogow". Te podstawowe daneuzupe!niaj" informacje szczegó!owe dotycz"ce liczby tomów, wariantówwydawniczych, znaków i not proweniencyjnych, oprawy, stanu zachowaniadruku, danych o drukach wspó!oprawnych w klocku introligatorskim i syg-natury bibliotecznej.

Has!o w wiêkszoœci przypadków wystêpuje w formie osobowej. Naz-wisko i imiê autora starano siê podaæ w zapisie narodowym lub w formiezlatynizowanej. Zmiany w zapisie has!a autorskiego wyjaœnione zosta!yodsy!aczami, podobnie jak podwójne autorstwo. Formê tytu!ow" has!a u¿y-to wówczas, gdy nie jest znany autor dzie!a lub publikacje maj" charaktertematyczny okreœlaj"cy dany zbiór, np. Konstytucje. Za has!o tytu!owe przyj-muje siê rzeczownik w pierwszym przypadku.

Tytu! jest podany w pe!nym brzmieniu, ale w przypadku d!ugiegotytu!u i odnotowania dzie!a w Bibliografii polskiej Karola Estreichera poddajesiê go skróceniu z zachowaniem niezbêdnych do rozpoznania dzie!a elemen-tów dotycz"cych treœci, osób wystêpuj"cych w tytule, t!umaczy, komenta-torów, nazw geograficznych i czasu. W przypadku tytu!u rozpoczynaj"cegosiê od imienia i nazwiska autora w nawiasie kwadratowym podany jestpocz"tek w!aœciwego tytu!u. Zastosowano pisowniê wspó!czesn" przyrównoczesnym utrzymaniu fonetyki s!owa spisanej z druku. W tytu!achw jêzykach narodowych przyjêto zasady ich pisowni.

Adres wydawniczy skopiowano z druku w formie oryginalnej, bo-wiem ten element opisu w sposób szczególny charakteryzuje wydanie.Mo¿liwie najdok!adniej starano siê podaæ datê druku przytaczaj"c brzmie-nie datacji z kolofonu. Braki danych w opisie oznaczono skrótami: „br. m.dr.” (brak miejsca druku), „br. dr.” (brak drukarza), „br. r.” (brak roku).


Uzupe!nienia zaczerpniête z innych Ÿróde! podane zosta!y w klamrze.Po datacji podany jest format bibliograficzny i objêtoœæ druku. Tê podaje siêw nastêpuj"cych elementach: karty (strony) liczbowane i nie liczbowaneoraz wykaz sygnatur.

W cytacie bibliograficzno-katalogowej podano informacjê o odnotowa-niu danej pozycji przede wszystkim w Bibliografii polskiej Karola Estreicherai w Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis Henrico Aminsona oraz w in-nych bibliografiach i katalogach opublikowanych w formie drukowanej i do-stêpnych na noœnikach elektronicznych.

Od tej metody opisu odbiegaj" opisy inkunabu!ów. Podano w nich tylkopodstawowe dane identyfikacyjne egzemplarza, a wiêc autora, tytu!, miejscewydania, drukarza, datê publikacji i format bibliograficzny. Edycje te posia-daj" pe!ne opisy w katalogach inkunabu!ów, do których odsy!aj" cytatybibliograficzne.

W czêœci zawieraj"cej informacje szczegó!owe w nota bene podano danedotycz"ce not marginalnych i interlinearnych, zapisek akcesyjnych dokona-nych przez poprzednich w!aœcicieli egzemplarza okreœlaj"cych jego miejscew szafach bibliotecznych, listów dedykacyjnych i innych tekstów adreso-wanych do osób zwi"zanych z polskim ¿yciem publicznym, defektów czyprobacji pióra. Zapis proweniencyjny odnosz"cy siê do w!aœcicieli indy-widualnych lub zbiorowych ksi"¿ki zosta! wiernie spisany.

Opis oprawy uwzglêdnia najwa¿niejsze jej cechy, a wiêc materia!,z którego zosta!a wykonana, techniki zdobnicze oraz – je¿eli wystêpuje –opis superekslibrisu, czas powstania i stan zachowania.

Wiele dzie! jest wspó!oprawnych i tworz" one klocki introligatorskie, naktóre sk!ada siê niekiedy kilka pozycji, st"d te¿ podano informacjê z jakimitekstami dany utwór jest oprawiony.

Obok g!ównego zrêbu katalogu zawieraj"cego spis dzie!, publikacjazawiera inne spisy pomocnicze, maj"ce za zadanie podniesienie jej wartoœcii sprawnoœci informacyjnej. Nale¿" do nich: spis wykorzystanej literaturyprzy identyfikacji bibliograficznej i katalogowej egzemplarzy, indeks typo-graficzny, indeks osobowy i nazw geograficznych, indeks proweniencjii konkordancja sygnatur z numerami katalogu.

Indeks typograficzny jest wykazem drukarzy, których dzie!em s" spi-sane druki w uk!adzie alfabetycznym, w!aœcicieli oficyn funkcjonuj"cychw granicach historycznych Polski i innych krajach europejskich. W ichobrêbie podzielono je na oœrodki wydawnicze i drukarnie w nich dzia!aj"ce.Podano czas druku, autora i skrócony tytu! dzie!a, format bibliograficznyi sygnaturê ksiêgozbioru w Strängnäs. Dzie!a bez informacji o miejscu drukuzamieszczono na koñcu wykazu.

Indeks osobowy i nazw geograficznych w uk!adzie alfabetycznym za-wiera wykaz nie tylko autorskich hase! katalogowych, ale podaje równie¿


nazwiska osób i nazw geograficznych wystêpuj"cych w tytule druku. Takzbudowany indeks pozwala na rezygnacjê ze szczegó!owych odsy!aczy.

Indeks proweniencji w uk!adzie alfabetycznym obejmuje w!aœcicieliksi"¿ek – indywidualnych i zbiorowych – œwieckich i duchownych.

Ostatnim elementem informacyjnym katalogu jest konkordancja syg-natur bibliotecznych z numerami katalogowymi.


Introduction

to the Catalogue

During the Thirty Years War and during the Polish-Swedish wars, librar-ies and archives were valuable spoils of war captured by the Swedish armies.The great lack of books in Sweden made them expensive and highly desir-able goods. In the early 17th century, Sweden, a materially and culturallypoor country, wished to catch up with Europe in the development of scienceand culture. One of the opportunities provided by the wars was to appropri-ate the material and spiritual goods of the conquered countries and to trans-port the valuable spoils overseas, to the Kingdom of Sweden. The war spoilswent first of all to the king i.e. the Crown. The books were divided among theRoyal Library in Stockholm, the Uppsala University library and the highschool libraries of major dioceses – Strängnäs, Linköping and Västerås.Works of art, suits of armor, books and archival collections were alsoawarded, for merits in the battlefield, to the military commanders distin-guished in battle; finally, to those who had close relations with the king andthe court.

In the days of King Gustavus II Adolphus books were given first of allto libraries but during the reign of the succeeding kings more and morebooks seized in wars were acquired by the Swedish nobles. The reason forthis was probably that the Uppsala University library and cathedrallibraries had been packed beyond their holding capacity. During the reignof Queen Christina the overwhelming majority of spoils of war went tothe Queen herself. For the Swedish higher nobles, who imitated thelifestyle of European magnates, books became the symbols of status andluxury; they added luster and grandeur, and were an attractive interiorelement in the stately houses of the Swedish nobility. The owners ofnewly built palaces – Carl Gustaf Wrangel, Erik Oxenstierna, Sten Bielkeand Magnus Gabriel De la Gardie – tried to set up well-stocked librarycollections in their castles. This was the case, inter alia, with SkoklosterCastle, which housed a large library, which contained about 2,400volumes on the day of its owner’s death – General and Marshal Carl

Gustaf Wrangel1. In view of the fact that contemporary medium-sizedlibraries were not much larger, we should conclude that it was a large bookcollection, one of the largest private libraries in Sweden of the time.

In the territories of Poland one of the first collections to fall prey to theSwedish army was the library of the Jesuit monastery in Braniewo, whichwas transported in full to Sweden in 1626. The same fate was suffered by themonastery and church libraries in Frombork [Frauenburg], Malbork [Marien-burg], Oliwa [Oliva], Lidzbark [Lautenburg], Toruñ [Thorn] and ¯arnowiec,etc; finally, during the “Swedish Deluge” the Royal Castle library in Warsawand many diocese libraries as well as private book collections owned by ma-jor noble families also suffered from plunder2. After the conclusion of peaceat Oliva (1660), Sweden returned only a portion of archival records and bookcollections to Poland; a substantial amount of them having remained in theinvader’s country forever. The histories of these appropriated collections haddifferent turns. Some of them, including the most valuable collections fromthe Royal Castle in Warsaw, were most probably burnt during the fire ofStockholm in 1697; others, especially the most precious books, were sold atgreat European auctions and were scattered all over Europe. Still others, es-pecially doublets, were sold to private persons as part of the large-scale re-or-ganization of libraries in Sweden in the early 18th century3. Only very fewcollections from Poland’s northern territory were returned during the Parti-tions period, but not to Poland but to Prussia, with a short note utan avsaknat– “without lack thereof” meaning that these items were not found lacking inSwedish archives and libraries4.

There are many Polish collections in Sweden to the present day, whichare preserved in full or in parts. These include the Braniewo Library collec-tion (Carolina Rediviva, Uppsala), Skoklostersamlingen (the Skokloster collec-tion, Riksarkivet RA5), Extranea. Polen (Extranea. Poland, RA), Polonicasaml-ingen (A Collection of Polonica, RA), Polonicasamlingen (the PolonicaCollection, Skokloster Castle), Utländska pergamentsbrev. Polen (Foreign parch-


1 E. Teodorowicz-Hellman, E. Westin Berg: The Discovery of a Collection of Polonica atSkokloster Castle and the Process of Cataloguing the Collection / Odkrycie kolekcji poloników na zamkuw Skokloster oraz prace nad skatalogowaniem zbioru. In: M. Eder. “The Polonica Collection” fromSkokloster Castle. Slaviska institutionen, “Stockholm Slavic Papers”. 16, Stockholm 2008: 5–22.

2 Cf. E. Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiorypami!tek przesz"oœci w ojczyŸnie i na obczyŸnie w porz!dku alfabetycznym wed"ug miejscowoœci u"o¿one.Warszawa 1926–1927.

3 O. Walde: Hur man sålde dupletter i forna tider. „Nordisk tidskrift för bok- och biblio-teksväsen” 1915, 2: 209–219.

4 E. Norberg: Segrarens rätt – om krigsbyten i historien. In: Livrustkammaren: Krigsbyteni svenska samlingar. Rapport från seminarium i Livrustkammaren 28/3.2006. Karlshamn 2007: 11–30.

5 Riksarkivet = RA (National Archives of Sweden), Stockholm.

ment letters: Poland. RA), etc.6 Those not yet thoroughly explored includethe Polonica collection in the cathedral library in Strängnäs (Strängnäsdomkyrkobibliotek).

The Polonica in Strängnäs, except for several items, mainly compriseprinted material. This is not war booty from the territory of Poland becausethese books were plundered first of all in Czech. Olomouc. General LennartTorstensson, who commanded the Swedish troops in Bohemia and Moraviaduring the Thirty Years War, received Queen Christina’s direct order to seizethe stores of the local monastery libraries for the Swedish Crown. The first tofall prey were large Jesuit libraries, then Dominican, Bernardine and Capu-chin book collections, and eventually, the All Saints monastery and the cathe-dral library in Olomouc, which held 12th- and 13th – century manuscripts. Inthe summer of 1642 the Hradi#te monastery was almost razed to the ground.The rich and valuable cultural objects were also plundered from Olomoucand Prague to be eventually brought to Sweden. Among the library spoilsfrom Bohemia and Moravia by far the most precious were two genuine rari-ties: the Codex Argentus, called the Silver Bible and the Codex Gigas, called theDevil’s Bible; the seized art objects came from Emperor Rudolf II’s famous gal-lery7. The plundered library collections transported to Sweden also com-prised the Polonica.

At this point it is necessary to explain the term Polonica used in this study.Many Polish scholars studying the history of book culture as well as the au-thors of bibliographies and catalogues that recorded particular collections at-tempted to define the term polonicum. Almost all of them refer to the founderof the national retrospective bibliography, Karol Estreicher, who set himselfthe purpose of covering the whole Polish literature and literature about Po-land in his bibliography.8 Therefore, he included in it the works by Polish au-thors and the works in Polish regardless of the place of publication, texts byforeign authors concerning Poland or intended for the Poles, and works asso-ciated with Polish culture. The justification for the use of such a broad scopeof the term polonicum in the bibliography was the need to provide scholars,especially historians, undertaking all kinds of research, with complete andcomprehensive information about their research material.

Introduction to the Catalogue 33

6 Cf. E. Teodorowicz-Hellman, A. Nowicka-Je¿owa, M. Straszewicz, M. Wichowa: Polonikaw Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji (Riksarkivet). Skokloster-samlingen. vol. 1. (ed.) A. Nowic-ka-Je¿owa, Warszawa 2006; A. Nowicka-Je¿owa & E. Teodorowicz-Hellman (ed.): Polonicaw Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory / Polonica in the Swedish NationalArchives. The Skokloster Collection and Other Materials. Stockholm 2007, “Stockholm Slavic Papers”.14; E. Teodorowicz-Hellman: Najnowsze badania nad polonikami w Szwecji. In: A. Nowicka-Je¿owa,M. Cieñski (ed.): Humanizm polski. D"ugie trwanie – Tradycje – Wspó"czesnoœæ. Warszawa,2008–2009: 503–514.

7 Livrustkammaren: Krigsbyte. War-Booty. Stockholm 2007.8 Bibliografia polska..., (eds.). K. and S. Estreicher, vol. 8–34. Kraków 1882–1951.

Kazimierz Piekarski, an ardent advocate of the principle of complete-ness, added in reference to books printed before 1800 one more task essentialin the bibliographer’s work: registration, at least in application to the 16thcentury, of the so-called consumption Polonica, i.e. foreign books in Polishcollections. It is an extremely difficult task to accomplish, but it shouldbe taken into consideration in registration studies pertaining to specificcollections.

Alodia Kawecka-Gryczowa suggested a gradation of meanings of theconcept of polonicum. She distinguished the term polonicum sensu stricto,which she applied to the printed books and materials published within theboundaries of the Polish State, to the texts by Polish authors published any-where else, and the works in Polish and foreign works entirely devoted toPoland. The term secondary Polonica, she believes, should be applied to theworks by foreign authors active in Poland and to books loosely related to Pol-ish affairs, for example dedications to the Poles in foreign books.9

In the present research procedure, we adopt the broad scope of meaningof the term polonicum, taking into account the suggestions by KazimierzPiekarski and Alodia Kawecka-Gryczowa.

The Cathedral Library in Strängnäs10

The Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnensis is the only extant inde-pendent cathedral library in Sweden today11. It was not, as it used to be thecustom in previous centuries, combined with the high school library. It wastherefore a book collection which first of all served the diocese, the churchand the parish members who learned to read. Its oldest history dates back tothe 14th century. Apart from liturgical books, there were also other religiousbooks in the church, which were available to the congregation; however, be-cause they were extremely valuable, they were chained to the lecterns. Thefoundation of the Strängnäs library was created by Bishop Kort Rogge(1479–1501), a highly educated person, who studied in Leipzig and Perugia,where he became acquainted with the art of printing books and the new liter-ary and cultural trends of the epoch. His library collection played a signifi-cant role in promoting humanist ideas in Sweden.


9 See: M. Dembowska: Ewolucja pojêcia bibliografii narodowej od Karola Estreichera do naszychczasów. In: Ksiêga pami!tkowa ku czci Karola Estreichera (1827–1908). Studia i rozprawy (eds.)J. Baumgart, H. Hleb-Koszañska et al. Kraków 1964: 98–113; L. Ryllowa: Exteriorica. Z problemówbibliografii narodowych. „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1971, 7: 161–178.

10 E. Teodorowicz-Hellman: Biblioteka katedralna w Strängnäs i jej polskie zbiory. „Postscriptum”2010, 1(5): 219–229.

11 B. I. Kilström: Strängnäs domkyrka genom seklen. Eskilstuna 1991.

Strängnäs was a major Swedish town in the 16th and 17th centuries: itwas there that in 1523 Gustav Vasa was elected king of the united Swedishstate; this was also an important Swedish diocese with a thriving Reforma-tion center; and it was there that the first bishops of the reformed SwedishChurch were ordained; finally, it was there that Lutheran mass-books wereused earlier than in other places in Sweden. Perhaps this is why theSträngnäs Cathedral was not as ruthlessly plundered in the name of Refor-mation as other Swedish churches were. Gustav Vasa appropriated for theSwedish Crown sacral objects made of gold and silver, the large church belland more valuable missals and books, but he left the Cathedral’s magnificentFlemish altars and sculptures and rich library collections.

The 16th and 17th century were the best period of development in theSträngnäs Cathedral library. Its collection was twice as large as it is now andcontained 4,000 volumes. Thus, it was a large church library at that time. Thecollection was housed in two aisles, one of which was later handed over(i.e. sold) to become a family grave, the other having been retained until thepresent as the library chapel.

In the 17th century, the office of the Strängnäs bishop was taken byQueen Christina’s former teacher and tutor Johannes Matthiae, who wasliked and respected by the Swedish monarch. He took special care of the li-brary holdings, bringing in books from domestic sources and from abroad, fi-nancing these expensive purchases both from his own resources and fromthe diocese funds. After she had abdicated, Queen Christina decided to handover part of her own library to her teacher and tutor, thereby strengtheningthe library resources of the diocese and the cathedral school. The royal bookcollections sent to Strängnäs largely consisted of the war spoils seized inOlomouc. Most of the Polonica come from there but not only. Several of themwere brought here from the Braniewo Jesuit college. These items were listedin Józef Trypuæko’s recently published catalogue The Catalogue of the Book Col-lection of the Jesuit College in Braniewo held in the University Library in Uppsala/Katalog ksiêgozbioru Kolegium Jezuitów w Braniewie zachowanego w BiblioteceUniwersyteckiej w Uppsali.12

In 1723 lightning hit the Strängnäs Cathedral’s tower, which partly de-stroyed the church while collapsing. Many books, including the Polonica,were flooded with water. Because of repair work, the library was transferredseveral times to different rooms in the cathedral. For some time it was even


12 J. Trypuæko: Katalog ksiêgozbioru Kolegium Jezuitów w Braniewie zachowanego w BiblioteceUniwersyteckiej w Uppsali / The Catalogue of the Book Collection of the Jesuit College in Braniewo held inthe University Library in Uppsala. (ed.) M. Spandowski, S. Szyller, Warszawa–Uppsala, 2007, vol.1–3; J. Trypuæko: Polska klosterbibliotek såsom svenska krigsbyten. In: S. Gustavsson, L. Lönngren(ed.): Äldre svensk slavistik. Bidrag till ett symposium hållet i Uppsala 3/4 februari 1983. Uppsala 1984.“Uppsala Slavic Papers”. 9: 36–47.

stored in the adjacent printing house and in the school building. In themid-18th century it was necessary to provide Strängnäs gymnasiet (highschool) students with updated handbooks and books, the school roof alsoneeded extensive repair. As there were not enough funds for these purposes,it was decided to put up representative doublets from the cathedral libraryfor auction. In 1765 one part of the selected books was sold in Strängnäs, andthe other in Stockholm (1000 volumes), from where many items found theirway to the National Library in Copenhagen. In this way the cathedral’slibrary holdings considerably decreased.

Once more in its history the library in Strängnäs suffered considerabledamage: as a result of the fire in 1864 a portion of books were destroyed whilemany of them had to be rebound so that those partly burnt antique bookscould be preserved for posterity. Because the library was never combinedwith the local school library, it retained its original, genuine appearance. Atpresent it is housed in the side aisle, next to the cathedral’s main entrance.This is where Bishop Johannes Matthiae, who handed over his private bookcollection to the library, is buried.

Today’s holdings of the cathedral library in Strängnäs contain 2,000 vol-umes and several dozen manuscripts. As some of the texts are bound withthe so-called “blocks”, the number of titles is almost double. The printedholdings also include 650 incunabula13. The oldest manuscript dates from1367, the oldest printed book dates from 1468, while the latest book comesfrom the early 18th century. Very few printed items are publications writtenin Swedish, the overwhelming majority being Latin books and publicationsin the languages of the countries against which Sweden fought in the 17thcentury: Polish, German and Czech. Apart from theological and religioustexts (diverse Bible editions, books for mass liturgy and postills), the cathe-dral library also stores dissertations and essays in philosophy, history, law,medicine, mathematics, astrology and astronomy as well as grammar. Thenames of authors important for European culture include the studies by Aris-totle, Thomas Aquinas, Petrarch, Erasmus of Rotterdam, Martin Luther,Philip Melanchthon and by John Calvin.

The state of cataloguing of the collections

The Polonica in the Strängnäs Cathedral were known to Polish scholarsfor centuries. However, the Swedish researchers were interested in thewhole book collection. In 1674 the first, handwritten inventory of the library


13 Data given by Swedish scholars. We should remember that in Polish culture, publicationsby the year 1500 are classified as incunabula, while in Sweden – those published by 1525.

was compiled: the Catalogus Bibliothecae Strengnensis. The next survey of thelibrary holdings in Strängnäs was the list of books that were to be auctionedoff in 1765. The sale of the books had a practical purpose (to collect funds forrepairs in the high school building and for the purchase of handbooks) but ittook place, which should be remembered, at the time when many librarybook items, including war spoils, were put for domestic and foreign bookauctions which were held as part of the “operation of cleansing” the libraryholdings in Sweden of unnecessary books, especially duplicates14. The nextinventory of the holdings of the Cathedral library is the Barkman’s Catalogusbibliothecae templi cathedralis Strengnesensis. Strengnesiae (1776) divided by sub-ject: law, history, theology, grammar, mathematics, etc. As a result of theadoption of this rule of inventory, the list reflects the state of the book collec-tion at that time within each subject.15

The aforementioned records took the Polonica into consideration only toa certain degree. The authors did not make separate records of books in Pol-ish or of the „block” contents, and only listed book titles, which might haveactually consisted, as was the case with the „Polish block”, of a dozen or moreseparate printed publications16.

The most accurate inventory of the Strängnäs cathedral collection is thecatalogue authored by Henrico Aminson Bibliotheca Templi CathedralisStrengnesensis (1863), which was compiled prior to the fire in the library andbefore the holdings were transferred to the church aisle17. The author com-plemented it with one more register, having published the book BibliothecaTempli Cathedralis Strengnesensis. Supplementum, continens codices manuscriptoset libros, quos Johannes Matthiae, episcopus Strengnesensis, templo dono dedit(1864). In these two books Aminson records bibliographical descriptions andthe format of individual printed publications and manuscripts; he also detailsthe content of the Polish block, which, with time, attracted the attention ofthe Polish scholars. The cathedral library in Strängnäs and its valuable collec-tion were discussed by Otto Walde in his monograph Storhetstidens litterärakrigsbyten. En kulturhistorisk-bibliografisk studie (1918–1920); he first of all stud-


14 O. Walde: Hur man sålde dupletter i forna tider. „Nordisk tidskrift för bok- och biblio-teksväsen” 1915, 2: 209–219. Cf. also: Catalogus librorum, ab antiquis bibliothecis Pragensi & Olomu-censi, quibus olim regium gymnasium Gustavianum Strengnense donaverat [...] regina Christina.Strängnäs 1765, I. Collijn: Duplettauktionen på böcker från Strängnäs domkyrkobibliotek 1765. „Nor-disk tidskrift för bok- och biblioteksväsen” 1922, 9: 47.

15 Catalogus bibliothecae Strengnensis (1765) and C. G. Barkman: Catalogus bibliothecae templicathedralis Strengnesensis. Strengnesiae 1776, and the list of books for auction are available in thecathedral library in Strängnäs.

16 Strängnäs library. Catalogue no. M 287q.17 H. Aminson: Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis. Stockholm 1863; H. Aminson:

Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis. Supplementum, continens codices manuscriptos et libros,quos Johannes Matthiae, episcopus Strengnesensis templo dono dedit. Stockholm 1864.

ied the origin of the books.18 Isak Collijn, Sweden’s chief librarian from 1916to 1940, was, however, interested in the oldest items in the library, in theincunabula and in the action of selling a portion of the cathedral collection19.

The Polonica in Strängnäs have not yet been catalogued in detail but theyare not entirely unknown to the Polish scholars – students of the Renaissanceand Baroque. Work on the Polonica book collection in Strängnäs started late,however, which was the consequence of the fact that Polish scholars did nothave information for a long time about the Polish materials stored there. Jan£oœ wrote: “The first information about the library in Strängnäs and the rareantique Polish books held in it came to Krakow with Professor LudwikBirkenmajer, who returned from his scholarly journey” from Sweden20.Thus, it was only due to the research in the early 20th century by Polishscholars in search of Polish unique and rare printed items in Swedish librar-ies and archives that some attention began to be devoted to the Polonica in thecathedral library in Strängnäs.

Scholars from the Polish Academy of Arts and Science borrowed HenricoAminson’s catalogue Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis to Poland,and in 1904 Jan Czubek published a brief note in the “Pamiêtnik Literacki”journal, titled Drobiazgi. Strängness [Petty Details Strängness], in which helisted a dozen-odd rare printed publications in Polish.21 The aforementionedblock was also brought to Poland, and on its basis a more detailed biblio-graphical description of the publications therein was compiled. This list waspublished in 1911 by Jan £oœ in the introduction to the Kalendarz wieczny[All-Time Calendar] in the Biblioteka Pisarzów Polskich [Polish Writers’ Library]series.22 Short information notes on the unique and rare printed books in theSträngnäs Cathedral library were also included in Edward Chwalewik’sstudy Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiorypami!tek przesz"oœci w ojczyŸnie i na obczyŸnie w porz!dku alfabetycznym wed"ugmiejscowoœci u"o¿one (1926–1927) [Polish Collections. Archives, Libraries, Cabi-


18 I. Collijn: Bericht über polnische Büchersammlungen in schwedischen Bibliotheken. „Anzeigerder Akademie der Wissenschaften in Krakau, philologische Klasse, historisch-philosophischeKlasse”: 1911 (edition 1912): 39–63; O. Walde: Storhetstidens litterära krigsbyten. En kulturhistorisk--bibliografisk studie. Uppsala 1918–1920, vol. 1–2.

19 I. Collijn: Duplettauktionen på böcker från Strängnäs domkyrkobibliotek 1765. „Nordisk tidskriftför bok- och biblioteksväsen” 1922, 9: 47.

20 Kalendarz wieczny. (ed.) J. £oœ, „Biblioteka Pisarzów Polskich”, Kraków 1911: 61. Intro-duction.

21 J. Czubek: Drobiazgi. Notatki. Strängness. „Pamiêtnik Literacki” 1904, 3: 274–275.22 J. Czubek: op. cit., J. Czubek: Joachima Bielskiego Pieœñ nowa o szczêœliwej potrzebie pod Byczyn! i

Bartosza Paprockiego OdpowiedŸ. Kraków, 1910: „Biblioteka Pisarzów Polskich”. 57: Kalendarzwieczny, (ed.) J. £oœ, was published as anonymous. This is, Cz. Hernas writes, probably a work byJan ¯abczyc, cf. Cz. Hernas: Barok. Warszawa 1973: 117–120. Komedyja. Szo"tys z klech! r. 1646 in:K. W. Wójcicki: Teatr staro¿ytny w Polsce. II. Warszawa 1841: 127–145.

nets, Galleries, Museums and Other Collections of mementoes of the Past atnets, Galleries, Museums and Other Collections of mementoes of the Past atHome and Abroad Grouped in the Alphabetic Order by Towns].23 However,the study mainly repeated the information given earlier by Jan £oœ.

At this point we should also point out the assistance rendered by IsakCollijn to the scholars of the Academy of Learning’s Polish Commission. Hewas interested in the books seized by the Swedish army in the territories ofthe former Commonwealth of Poland and accompanied the Polish Commis-sion members in their research in Swedish libraries and archives. In referenceto this activity, he published in Krakow the article Bericht über polnischeBüchersammlungen in schwedischen Bibliotheken, which was a kind of guide tothe Polonica in the Swedish collections24.

The Polish catalog Sprawozdanie z poszukiwañ w Szwecyi... [Report on theSearch in Sweden...] (1914), compiled by the Polish Academy of Arts and Sci-ences Commission consisting of Birkenmajer, Barwiñski and £oœ, listed sev-eral unique texts, especially manuscripts in the Strängnäs collection, espe-cially the item in which Nicolaus Copernicus himself made notes in his ownhand on the margins.25 The information about this discovery was given byBirkenmajer and Collijn in their joint article Nova Copernicana26. We mightalso add at this point that in the 1970s research in Strängnäs was continuedby Pawe! Czartoryski, who studied Copernicus’ handwritten notes in thebooks that the Polish astronomer had in his private library. Czartoryski pub-lished the results of his studies in the article The Library of Copernicus.27

Czes!aw Pilichowski also discussed the manuscript collection in Strängnäs inhis study Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich [Unknown Polonicain Swedish Libraries (1962)], where, among other Polonica, he listed severalmanuscripts of the Strängnäs Cathedral library28.

Apart from fragmentary lists, we still do not have, however, a completerecord of the printed Polonica stored in the cathedral library in Strängnäs. Forthat reason, the research project Polonica i Strängnäs domkyrkobibliotek [ThePolonica from the Cathedral Library in Strängnäs] was set up in 2008 on Pro-fessor Ewa Teodorowicz-Hellman’s initiative. The participants in the project,which covers only printed publications, are Ewa Teodorowicz-Hellman, pro-


23 E. Chwalewik: op. cit., 213–214, Warszawa 1926–1927.24 I. Collijn: Bericht über polnische Büchersammlungen in schwedischen Bibliotheken. „Anzeiger

der Akademie der Wissenschaften in Krakau, philologische Klasse, historisch-philosophischeKlasse”: 1911 (ed. 1912): 39–63.

25 Sprawozdanie z poszukiwañ w Szwecyi dokonanych z ramienia Akademii Umiejêtnoœci przezE. Barwiñskiego, L. Birkenmajera, J. £osia, (ed.) E. Barwiñski, Kraków 1914.

26 L. A. Birkenmajer: Nova Copernicana. „Bulletin international de l’Académie des sciencesmathématiques et naturelles” 1902: 2, 29–33.

27 P. Czartoryski: The Library of Copernicus. In: Science and History: Studies in Honor of EdwardRosen. Warszawa1978. „Studia Copernicana”. 16.

28 Cz. Pilichowski: Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich. Gdañsk 1962.

fessor of Polish at Stockholm University and the project’s head, ProfessorMaria Juda, expert in the history of the Polish book and 16th- and 17th-cen-tury printing, and Ragnhild Lundgren, the librarian in charge of thecathedral collection.

In the work on the compilation of the catalogue of the Polonica in theSträngnäs cathedral library, the aforementioned catalogue by HenricoAminson was especially helpful. Of great importance for the studies con-ducted was the work of Ragnhild Lundgren, who prepared a computer ver-sion of the library’s holdings under the project Svenskt och europeiskt kulturarv.Strängnäs domkyrkobibliotek [Swedish and European Cultural Heritage. TheCathedral Library in Strängnäs).29 Although they needed completion andverification, the bibliographic data from the first versions of the Swedish cat-alogue largely accelerated work on the Polonica in the Strängnäs library,especially in the preliminary stage.

Description of the Polonica

The catalogue of the Polonica in the cathedral library in Strängnäs con-tains 139 items. These printed publications are part of book collections stolenby the Swedish army, first of all in the monastery colleges in Olomouc. This isattested by the provenance entries – exlibrises and superexlibrises: Colle-gium Olomucense Societatis Jesu, Loci Capucinorum Olomucensium, Cathe-dralis Ecclesia Olomucensis. The catalogue lists nine 15th-century in-cunabula, 112 rare antique books of the 16th century and 13 of the 17thcentury, two works being without dates. The oldest printed publication is theVenetian edition of Andreas de Calabria’s Expositio super quarta primi CanonisAvicennae of 1485, containing the commentary by Marsilius de Santa SophiaHugo Senensis. This work used to be part of the Jesuit College library inBraniewo, and the provenance note marked on its pages shows that it be-longed to Nicolaus Copernicus. Of the identified nine incunabula, sevenshow that they are associated with the Braniewo collection. The oldest16th-century printed text is Questiones librorum by Jan G!ogowczyk (IoannesGlogoviensis) of 1501 published in Metz by Casper Hochfeder, and then bythe later Krakow printer Jan Haller, who ran a large-scale printing businessfrom the early 1590s onwards. The latest edition of these (of 1612) was thebook Peregrinacja dziadowska by Sowizdrza" [Picaro’s Beggars’ Peregrination]published by an anonymous printer.


29 R. Lundgren: Svenskt och europeiskt kulturarv. Strängnäs domkyrkobibliotek. Strängnäs (ma-nus); R. Lundgren: Katalogisering av Strängnäs domkyrkobiblioteks tryckta böcker. In: RiksbankensJubileumsfond. Årsberättelse 2005. Stockholm 2005, 128.

The 16th-century publications constitute 82.5% of the Polonica collectionin Strängnäs. Almost half of them (48%) are products of printing shops con-centrated in Poland’s contemporary capital – Krakow, which was the centerof political, scientific and cultural life of the Commonwealth of Both Nations.The holdings also contain publications produced by printing shops whichoperated in smaller but important centers in the history of Polish printingsuch as Poznañ, Toruñ, Nieœwie¿, Piñczów, Vilna, Ostróg, and Konigsberg.Many foreign printing houses published works which came to be calledPolonica.

Worth noting in the Strängnäs collection is a comparatively large num-ber of products by the Vienna printing house managed by Johan Singreniusand Hieronymus Vietor. The later Krakow owner of the printing house hada parallel bookselling business in the capital of the Jagiellonian kingdom(i.e. Poland). The humanistic and modern character of their publishingachievements was subsequently reflected in Hieronymus Vietor’s printingactivities in Krakow.

The catalogue also lists the works by Polish authors and the publicationson the broadly understood Polish issues by foreign authors that were printedin the printing shops of present-day Belgium, Netherlands, Czech Republic,Germany, Switzerland and Italy. There are also other books bought by Polishusers, who enriched their private or institutional collections.

Because there are comparatively few extant copies from the first decadesof the 16th century, the products by the Krakow printing houses seem to beespecially valuable: by Kasper Hochfeder (2), by Jan Haller (5), by FlorianUngler and his widow Helena (8), by Hieronymus Vietor and his widowBarbara (7), by Maciej Szarfenberg (2) and joint Vienna editions by JohanSingrenius and Hieronymus Vietor (12).30 The printed texts latter half of the16th century, although they are found far more frequently, are, because ofthe individual features of each copy (provenance marks, binding, tracesof reading) also an extremely precious source for studying the book-relatedprocesses taking place in Poland and in the neighboring countries, particu-larly in Moravia and Bohemia, south of Poland. The Commonwealth of Po-land had intensive political, economic, cultural, scientific and religious con-tacts with the Habsburg monarchy. The book, as a major instrument ofcommunication, played quite a significant role in those relationships andconstituted one of crucial sources for a more complete investigation of thesephenomena.


30 For the list of extant Vienna printed texts but without the Strängnäs copies, see: H. Bu!hak:Wiedeñska oficyna Hieronima Wietora. Materia"y do dziejów zasobu typograficznego oraz bibliografiidruków z lat 1510–1518. Wstêp. In: Z badañ nad dawn! ksi!¿k!. Studia ofiarowane Profesor AlodiiKaweckiej-Gryczowej w 85-lecie urodzin. vol. 2. Warszawa 1983: 297–431.

The largest number of copies in the Strängnäs collection are products ofKrakow’s Drukarnia £azarzowa [Lazarus Printing House](14), the best andhighest-rated printing shop during the Old-Polish era: in technical and sub-stantive terms its publications can be compared with the best Europeanprinting houses.31 The printing house owner Jan Januszowski, a graduate ofthe Krakow Academy and Italian universities, also known at the Viennesecourt, had lively contacts with the Olomouc bishop Stanis!aw Paw!owski.The Polonica of that period kept at Strängnäs library have leather bindingswith superexlibrises.32

The cathedral library collection contains works by authors associatedwith the Krakow Academy circle. They aroused the interest of readers in thefirst quarter of the 16th century, who came first of all from the university com-munity. On the one hand, these are studies in the tradition of medieval learn-ing, published mainly by Jan Haller, and on the other hand, they are booksshowing Renaissance trends, eagerly bought by intellectuals of the KrakowUniversity and by printers and publishers, one of whom was HieronymusVietor.33 We find here, for example, a lengthy text by the Krakow Academynatural scientist and philosopher Jan (John) of Stobnica (Johannes Stobni-censis) Introductio in doctrinam doctoris Subtilis... (1512) and a study by the fa-mous Renaissance scholar, geographer, historian and physician Maciej Mie-chowita, Conservatio sanitatis... (1522). It contains recommendations on howto maintain hygiene during the period when the plague spread in Europe.

Apart from the humanistic trends, the Strängnäs Polonica reflect anothergrand phenomenon of that time: the Protestant Reformation and the Catho-lic Counter-Reformation, which are present in those publications in the formof mentions of religious and theological disputes at the time of the Reforma-tion. They are represented on the one hand by the work of the Reformation’sfounder Martin Luther Der Evangelische Wetterhan (1590), and on the other byStanislaus Hosius’s Confessio catholicae fidei (1559)34. The two religious trendsare also reflected by the works classified as part of the important current ofanalytical homiletics: the Lutheran Hauspostille (1574) by Martin Luther – theJohan Daubmann Konigsberg and Marcin Bia!obrzeski’s Catholic Postillaorthodoxa (1581) published by the Lazarus Printing House in Krakow. They


31 See: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. vol. 1: Ma"opolska, part 1: Wiek XV–XVI.Collective stud, ed.. A. Kawecka-Gryczowa. Wroc!aw 1983: 69–99.

32 For example Agenda Olomucensis. Kraków, Druk. £azarzowa, 1586. On the bishop’s super-exlibris see: A. Wagner: Superekslibris biskupa o"omunieckiego Stanis"awa Paw"owskiego. Z badañ nadksi!¿kowymi znakami w"asnoœciowymi polskiej szlachty z XVI wieku. In: Ksi!¿ka w ¿yciu Koœcio"a. Zbiórstudiów, (ed.) T. Kruszewski. Toruñ 2009: 85–101.

33 Drukarze dawnej Polski..., 299–352.34 There are more works by Hosius in Swedish libraries, cf. J. Lichañski: Dzie"a Marcina

Kromera i Stanis"awa Hozjusza w bibliotekach szwedzkich. Rekonesans. „Studia Warmiñskie” 1989(vol. 26), Olsztyn 1994: 105–112.

are accompanied by polemical texts supporting different trends of the Refor-mation period. The texts of this type include for example List Czartowski dosuperintendentów y ministrów ewangelismu Luterañskiego [The Devils’ Letter tothe Superintendents and Ministers of Lutheran Evangelism] (1609). Worthnoting are also liturgical books, among other things, Ordo missae (1529)printed at Maciej Szarfenberg’s printing house and the Agenda [...]Olomucensis (1586) in the form of an elegant edition important for Polish ty-pography, printed at Krakow’s Lazarus Printing House. The printing of litur-gical books required special preparation on the part of a printing house: goodequipment, high-quality paper, careful craftsmanship and cooperation withthe church authorities.35

The Strängnäs Polonica also contain preaching literature, which com-prises not only postills but also various kinds of special occasion homilies bymore or less known authors. These include homilies by Pedro Ruiz de Moros(Piotr Rozjusz), Stanis!aw Soko!owski, Wawrzyniec Goœlicki and Piotr Skargadelivered on the occasion of diverse events connected with Polish KingsSigismund II Augustus, Stephen Bathory, Sigismund III Vasa, but also dedi-cated to the Krakow Bishop Samuel Maciejowski. They largely praise thekings and are part of the trend of the increasingly popular, special-occasionpanegyric literature of the period.

The student of the Strängnäs Polonica will also notice items representingprognostication/calendar writing. In the Renaissance and Baroque periods itwas mass literature, eagerly purchased by readers from all walks of society.36

This type of literature includes Jan G!ogowczyk’s early 16th-centuryComputus chirometralis (1507) printed in Jan Haller’s Printing House,Ephemeris by Johannes Caffman (1531) and the undated Kalendarz wieczny[All-time Calendar], probably of 1617, anonymously published. Its fanciful ti-tle shows the author’s amazing ingenuity, which is why it should be quotedin full:

Kalendarz ná wieczny czás z pilnoœci" pisány,W kámienicy gdŸie niemász dáchu áni œæiany,Roku nigdy by!ego od pocz"tku œwiátá,Liczbe klád"c, ráchuy¿e pokiæ s!u¿" látá.Drukowano ná wietrze á mgla przyciskano,Deszcz pápiru nie polal, przecie go wydano37.


35 M. Juda: Przywileje drukarskie w Polsce. Lublin 1992: 31–51.36 E. Potkowski: Piœmiennictwo masowe w pocz!tkach epoki nowo¿ytnej: „Iudicia astrologia” z Kra-

kowa. In: Ksi!¿ka i pismo w œredniowieczu. Studia z dziejów kultury piœmiennej i komunikacji spo"ecznej.Pu!tusk 2006: 199–205.

37 Kalendarz wieczny, see the catalogue no. 62.

[The calendar written carefully for all timesIn the house without walls and roofPut the number of the year from the beginning of the worldAnd calculate it when you canPrinted in the wind and pressed with fogThe rain did not water the paper but the calendar has been printed.]

The popular astrological literature of the time also included accounts ofunusual phenomena in the sky, which attracted people’s attention. Thesetypes of stories are represented first of all by the leaflet Rossadek wedlugdekretu y zdania astrologow, o komecie albo miotle na powietrzu gorejacey, którapojawi"a sie by"a roku pañskiego 1596 [Reason according to the Decree andOpinion of Astrologers on the Comet or the Fiery Broom in the Air, which ap-peared A. D. 1596]. The appearance of new celestial objects, especially com-ets, was regarded as a harbinger of great disaster and the soon advent ofGod’s wrath, which is why these events, which filled people with almostoverwhelming fear, were often reflected in literature of that period.

Practical publications, also represented in the collection, include the dic-tionary Wokabularz rozmaitych sentencyi y potrzebnych niemieckym mlodzieñcomna po¿ytek teras zebrany [Dictionary of Various German Adages Now Collectedfor Use of Young Men] published in Konigsberg in 1558. Despite the fact thatthese types of texts have little literary value, the 16th- and 17th-century prac-tical publications are very valuable to us because, on account of many warlosses, they were not preserved in Polish libraries, archives or museums;many of them having been also completely worn out through use.

The Strängnäs Polonica also comprise printed publications that describedimportant historic and contemporary events important for the Poles at thattime. The first to be mentioned is the lengthy work by Maciej Stryjkowski [...]Kronika Polska, Litewska, Zmodzka y wszytkiey Rusi Kijowskiey, Moskiewskiey...[The Polish, Lithuanian, Samogitian Chronicles and of the Whole KievRuthenia and Muscovy Ruthenia...] (1582), which reinforced in the Polishmind the belief that the Polish state and the nobles came from the ancientSarmatians, and tradition, heritage and the Catholic religion had specialvalues.

The cathedral library in Strängnäs, as is usually the case with Swedishwar spoils, also contains writings concerning the politics and the governmentsystem of the former multi-national and multi-ethnic Commonwealth of Po-land: the texts of confederacies, constitutions and parliamentary draft bills.For example they include Przywileje y constytucje seymu walnego... [Privilegesand Constitutions of the General Sejm] of 1588, the collective volumeConstytucje, statuta i przywileje na walnych seymiech koronnych od Roku Pañskiego1550, a¿ do roku 1581 uchwalone, wydane w Krakowie w 1581 roku [Constitutions,Statutes and Privileges Passed at Crown Sejms from A.D. 1550 until 1581 Pub-


lished in Krakow in 1581] and the Votvm szlachcica polskiego pisane na seymikii seym 1606 roku [Polish Nobleman’s Voting Instructions Written for the Dietsand Sejm of 1606]. Together with other printed publications on similar sub-jects they are an example of political literature which was still developing, in-fluenced by the contemporary events and disputes among the nobles on thecountry’s domestic policies.

Worth noting is the rare copy of Edictum regium Svirense ad milites... (1579)published by the so-called “Flying Printing Shop” or the branch of Miko!ajSzarfenberger’s Printing House in Krakow, established on the initiative ofJana Zamoyski.38 The interest of readers was also aroused by the legal acts es-tablishing freedom of religion in the Commonwealth of Both Nations [Po-land]: Consensus in fide et religione Christiana (1592), the so-called SandomierzAccord, which granted equal rights to the followers of Catholicism and re-formed denominations, except for the Polish Arians (Polish Brethren). Con-sequently, the printing houses working for reformed denominations wereable to operate without impediments, for example Drukarnia Danielowa[Daniel’s Printing House] in Nieœwie¿, whose printed publication Krótkieprzypisanie sprawy... [A Short Presentation of the Case...] (1563) is part of theSträngnäs collection, being a unique item.

The multi-national and multi-denominational character of Poland’sprinting achievements in the 16th and 17th centuries is shown in theSträngnäs collection by publications related to the inhabitants of Poland’sformer eastern territories – the Ruthenians (Rusyns) – believers of EasternChurches. These include the so-called Ostrog Bible (1581), the fundamentalprinting work of Ivan Fyodorov (Fedorov), who, at the invitation of PrinceKonstantin Ostrogski, an ardent defender of the Orthodox Church, set upa printing house in Ostrog (Ostroh). The Ostrog Bible is a grand achievementnot only in the context of the printing art but also in the tradition of Easternbibliology. We should also mention the text by Constantinople patriarch Jere-miah Censura orientalis ecclesiae (1582). He visited Poland in connection withthe signing of the Union of Brest, which began the Uniate (Greek Catholic)denomination.

The works in Polish by well-known authors of the Renaissance period in-clude first of all Miko!aj Rej’s Wizerunk w"asny ¿ywota cz"owieka poczciwego [TheImage of A Good Man’s Life] (1560), some texts by Bart!omiej Paprocki –Historya zálosna o predkosci y okrutnosci tatárskiey [A Lamentable Story aboutTartar Speech and Cruelty] (1575), Dziesiecioro przykazanie me¿owo... [Man’sten Commandments] (1575 ), a homily by Piotr Skarga Wsiadanie na woynê.Modlitwa za Króla. [Going to War. A Prayer for the King] (1601); the texts in


38 A. Kawecka-Gryczowa: Dzieje „Drukarni lataj!cej”. Dzia"alnoœæ i wêdrówki. „Rocznik Biblio-teki Narodowej” T. 7: 1971: 355–376.

Latin comprise Jan Kochanowski’s Ad Stephanum Bathorrheum regem Poloniae...(1583) and Andrzej Frycz Modrzewski’s Ad regem pontifices, presbyteros, etpopulus Poloniae (1546) and Narratio simplex rei novae... (1561). The representa-tive item of popular literature addressed to the burgher reader in the Polonicacollection in Strängnäs is the anonymous text So"tys z klech! [The VillageHeadman and the Clerk] (1598).

The Polonica collection in the Strängnäs Cathedral library contains manyrare and unique printed publications. The unique copies include Oratio(1565) by Antonius, the Prague Bishop, printed by Jan Wolrab, Rossadekwed"ug dekretu i zdania Astrologow [Reason according to the Decree and Opin-ion of Astrologers] (1596?) by Bernat of Krakow, Epithalamium (1597) by Ga-briel Bia!ozor, Epigrammata (not dated) by Grzegorz Dambkowski, publishedin Vilna without the year of publication, Brevis explicatio (1606) by JacobFabricius printed in Jerzy Neycke’s Konigsberg printing house, the anony-mous Gratulatio (1608), Kalendarz wieczny [All-time Calendar] (1617?) and ListCzartowski [The Devil’s Letter] (1609?) by anonymous author and publisher,Martin Luther’s Der Evangelische Wetterhan (1590) printed in Johannes Saxo’sprinting house in Konigsberg, Piotr Skarga’s Wsiadanie na woynê. Modlitwa zaKróla [Going to War. A Prayer for the King] (1602) from Andrzej Piotrkow-czyk’s Krakow printing house, Wyprawa ¿ydowska na woyne [The Jewish WarExpedition] (1606) and Fantazyja krotofilna [A Farce Fantasia] (1606) by StefanZaduski. The rare character of copies found in other collections also stemsfrom the fact that as many as forty of them are short texts published as pam-phlets. The popular contents and inexpensive form of publication were thereason why little weight was attached to the manner of storing them, hencethey were usually worn out through reading.

A separate group of the Strängnäs Polonica collection is the original textsor Polish translations of ancient writers and philosophers, for example Aris-totle, Crates Thebanus, and Fokylides of Miletus. These works were used inmonasteries first of all to teach Greek and Latin, or they were read for generaleducation.

When we compare the Polonica in the Strängnäs Cathedral library withthe Polonica Collection in the Skokloster Castle (which is of later date, havingbeen seized during the Swedish deluge) we may notice that the two collec-tions are largely similar: they contain works in Polish, Latin and in German,which accurately reflects the use of these language during the Renaissanceand in the early Baroque period. The amount of texts in Latin in Strängnäs is,however, higher than that of Polish texts, which stems from the earlier chro-nology of the collection, the rich political-system subject matter, and from thefact that the publications were seized from monastery libraries outside of theborders of the Commonwealth of Poland.


The two collections contain many works which praise the kings and otherimportant personages of that time. Among the historical figures mentionedtherein and historic events associated with them (wars, battles, coronations andfunerals), the Kings Stephen Bathory, Sigismund the Old and Sigismund IIIVasa stand out. Because of the earlier origin of the Strängnäs collection, KingW!adys!aw (Ladislaus) IV Vasa does not appear in it whereas he occupies an im-portant position in the Skokloster collection. These texts are an example of pane-gyric literature typical of the turn of the 16th century; in the Polonica Collection ithas even large dimensions being represented by highly distinct genre forms(epitalamium, lamentations, eulogies) and comprises all types of laudations notonly in praise of kings but also of less known noble families. This was a phenom-enon showing the process of democratization of certain subjects and the adop-tion of the courtly lifestyle by middle-level nobility.

In Strängnäs, as in the Polonica Collection, there are astrological-prognos-tic texts, for example calendars and stories about the appearance of comets,the phenomena rarely seen in the sky. This type of literature was highly pop-ular in the 16th and 17th centuries; hence we find traces of it in the twocollections.

The religious and theological subject matter is represented both inSträngnäs and in Skokloster by Catholic and Reformation texts, amongwhich there are writings by Martin Luther, translated into Polish. Because ofthe debates on faith conducted during the Reformation they must have beenknown if not to graduates from monastery colleges, then to their lecturers.The two collections also contain texts by foreign, mainly ancient authors.Their books were primarily used to teach Greek and Latin and to obtaingeneral education.

In the Strängnäs Polonica collection there are hardly any items of devo-tional literature read by the noblemen, such as prayer books, collections of re-ligious songs, and Marian texts. By contrast, this kind of literature is abun-dantly represented in the Skokloster Castle’s Polonica Collection. Thedifferences in this respect stem most probably from different origins of thecollections: the Skokloster Polonica come from the libraries of moderatelywell-off nobles, where devotional literature constituted the substantial or fre-quently the only content of their libraries, whereas the Strängnäs printedpublications came from monastery libraries.

Among the collections that come from monastic colleges there are manytexts representing Polish plebeian and burgher literature, which used hu-mor, wit, joke and parody. An excellent example is the Kalendarz wieczny[All-time Calendar] or Comedian o Lizydzie [Comedy about Lyzis] by AdamPaxillus, which parodied Catholic canonical hours; or finally, Dziesiecioroprzykazanie mê¿owo... [Man’s Ten Commandments...] by Paprocki. This type


of literature was very popular, hence its presence also in the Olomouc collec-tions which were transported to Sweden.

The rules of cataloguing description

The description of the printed publications in the catalogue was basedon the generally adopted rules used in describing old printed publications. Itincludes the following elements: the headword, title, publisher’s address,publication date, bibliographic format, size and the bibliographic cataloguingcitation. These basic data are supplemented with detailed information aboutthe number of volumes, publication variants, provenance marks and notes,the binding, preservation condition of the publication, data about the printedtext co-bound in the block and the catalogue number.

The headword is entered in most cases as a personal form. The author’slast and first names are written in the national form or in the Romanized ver-sion. Changes in the notation of the author’s headword and the dual author-ship are explained with reference notes. The title form of the headword wasused when the author is unknown or the publications are of thematic charac-ter which defines a collection, e.g. Konstytucje [Constitutions]. The title head-word is a noun in the nominative.

The title is given in its full wording, but if it is long and the work is recordedin Karol Estreicher’s Bibliografia Polska [Polish Bibliography] it is entered in an ab-breviated form, retaining the elements concerning the content, persons namedin the title, names of translators and commentators, geographical names and theperiod, which are necessary to identify the work. In the case of the title whichbegins with the author’s forename and surname, the beginning of the titleproper is written in square brackets. The contemporary spelling is used, at thesame time retaining the phonetic form of the word noted down from the text.The titles in national languages follow their spelling rules.

The publisher’s address was copied from the printed work in its origi-nal form because this descriptive element characterizes an edition in a spe-cial way. The date of printing was copied as accurately as possible, thedatation being cited from the colophon. Gaps in the description weremarked with abbreviations “br. m. dr.” (with the place of printing), “br.dr.” (without the printer’s name), “br. r.” (without year). Complementstaken from other sources were noted in braces. The date is followed by thebibliographic format and the publication size. The latter is recorded in thefollowing elements: numbered and not numbered pages and the list ofcatalogue numbers.

The bibliographic-cataloguing citation contains information about therecording of an item first of all in Karol Estreicher’s Bibliografia polska and in


Henrico Aminson’s Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis and other bib-liographies and catalogues published in print and available on electronicdata carriers.

The descriptions of the incunabula differ from this method of descrip-tion. They record only the basic identification data of an incunabulum: theauthor, title, place of printing, the printer’s name, date of publication and thebibliographic format. These editions have complete descriptions in theincunabula catalogues referred to in the bibliographic format.

The nota bene of the detailed information section provides the data con-cerning marginal and interlinear notes and acquisition notes entered by theformer owners of a copy defining its place in the bookcases; it also providesinformation concerning dedication letters and other texts addressed to per-sons associated with the Polish public life, as well as defects or pen trials. Theprovenance entry pertaining to a book’s individual or joint owners isfaithfully copied.

The description of the binding includes it most important characteristics:the fabric from which it was made, decoration techniques and the descriptionof superexlibris, if there is any; it also records the date of binding and itscondition.

Many works are bound together, forming the bookbinding blocks some-times composed of several items; consequently, information is given aboutwhich texts a work is bound with.

Apart from the main body of the catalogue containing the list of works,the publication contains other auxiliary lists meant to enhance its informativevalue and efficiency. These are the list of the literature used for bibliographicand cataloguing identification of copies, the typographic index, the index ofpersons and geographical names, the provenance index and the concordanceof book cataloguing numbers with the numbers in the catalogue.

The typographic index lists printers who printed the catalogued publica-tions; these are in the alphabetical order of the owners of printing houseswhich operated within Poland’s historical borders and in other Europeancountries. They were divided into printed centers and printing houses thatoperated therein. The entries record the date, author and abbreviated title ofa work, the bibliographic format and the Strängnäs collection catalogue num-ber. Works without information about the place of printing are appended atthe end of the list.

The index of persons and geographical names in the alphabetical orderlists not only entries by authors but also records the names of persons andgeographical names found in the titles of works. The index so devised per-mits us to give up detailed cross references.


The provenance index in the alphabetic order covers the owners of thebooks, individual and collective, secular and clerical ones.

The last information element in the catalogue is the concordance of li-brary numbers with the catalogue numbers.


Unikaty i druki rzadkie

1. ANTONIUS abp praski (Brus Antonin): Oratio in divi Ferdinandi Augustiimperatoris... Poznaniae, I. Wolrab, 1565.

2. BARTHOLOMAEUS de Usingen (Arnoldi): Parvulus philosophiaenaturalis... Viennae, H. Vietor, 1510.

3. BERNAT (Bernard) z Krakowa: Rossadek wedlug dekretu... [Kraków?],B. dr., [1596?].

4. BERZEVICIUS M.: Epitalamia nuptiis... Cracoviae, B. dr., 1578.5. BIA£OBRZESKI M.: Kazanie o przyimowaniu ciala y krwie... Kraków,

A. Piotrkowczyk, 1597.6. BIA£OZOR G.: Epitalamium in nuptias...Vilnae, B. dr., 1579.7. CONSENSUS in fide et religione... Torunii, A. Cotenius, 1586.8. DAMBKOWSKI G.: Epigrammata in obitum... B. m., dr. i r.9. DÊBOWSKI A.: Tysbe s Piramusem... Kraków, M. Wirzbiêta, [ok. 1591].10. FABRICIUS I.: Brevis explicatio... Regiomonti, G. Nevckovius, 1606.11. [GERTICZ P.]: Parvulus philosophiae naturalis... Cracoviae, I. Haller, 1507.12. GRATULATIO na sczêœliwy przyiazd... [Kraków?], Br. dr., [1608?].13. HOZJUSZ S. (Hosius Stanislaus): [Predigen] Sechs christliche... Cöllen,

M. Cholinus, 1564.14. INTRODUCTIO novae scholae... Thoruni, Br. dr., 1587.15. KALENDARZ wieczny... B. m., dr. i r.16. KUCHLER I. (Cuchlerus Iacobus): Historia Ionae Prophetae... Regiomontae,

B. dr., 1551.17. LIST Czartowski.... B. m. i dr., 1609.18. LUTHER M.: Der Evangelische Wetterhan... Brunsbergae, J. Sachse, 1590.19. MACIEJOWSKI S.: Sermo habitus... Moguntiae, F. Behem, 1550.20. MAHOMET II: Epistolarum Turci... Viennae, H. Vietor et I. Singrenius,

1512.21. NIEMOJEWSKI I.: Antwort auff das Buch... Brunsbergae, G. Osterbergerus,

1580.22. NOSTITZ F.: De praestantia... Regiomonti, G. Osterbergerus, 1594.23. PAPROCKI B.: Votvm szlachcica polskiego... B. m. i dr., 1606.

24. PAULUS Apostolus s.: [Epistolae], altissimis referte mysteriis... Viennae,H. Vietor et I. Singrenius, 1514.

25. PAXILLUS A.: Komedya o Lizydzie... Kraków, W. Kobyliñski, 1597.26. PHILOMATHES V.: Musicorum libri... Viennae, H. Vietor et I. Singrenius,

1512.27. [PRZYPISANIE] KRÓTKIE przypisanie sprawy... Nieœwie¿, Druk. Danie-

lowa, 1564.28. RUIZ de MOROS P. (Rozjusz P.): Inclyto quiritium..., Cracoviae, [H.

Unglerowa?], 1547.29. SKARGA P.: Wsiadane na woynê... Kraków, A. Piotrkowczyk, 1602.30. SOLTYS z klech!... Kraków, Druk. £azarzowa, 1598.31. SOWIZDRZA£: Peregrinacya dziadowska... Br. m. i dr., 1612.32. STEPHANUS Batory: Edictum regium... Cracoviae, N. Scharffenbergerus,

1579.33. SZCZERBIC P.: Promptuarium statutorum... Brunsbergae, G. Schönfels,

1605.34. WIDAWSKI W. P.: Aquila Aquilonis... Cracovia, Officina Lazari, 1601.35. WYPRAWA zydowska... Kraków, Br. dr., 1604.36. ZADUSKI (Zadoski) S.: Fantazya krotofilna... Kraków, B. dr., 1606.37. ZBYLITOWSKI P.: Schadzka ziemiaska... Kraków, Br. dr., 1605.


Literatura

A – Aminson H.: Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis, quaemaximam partem ex Germania capta est circa finem belli triginta annorumdescripta ab... Stockholmiae 1863.

– Aminson H.: Bibliotheca Templi Cathedralis Strengnesensis. Supplementum,continens codices manuscriptos et libros quos Johannes Mathiae, episcopusStrengnensis, templo dono dedit. Stockholmiae 1864. Tryb dostêpu: http://www.medeltidshandskrifter.se/Aminson%20Cath%20Strengn.pdf

– Barkman C. G.: Catalogus bibliothecae Templi Cathedralis Strengnesensis.Strengnesiae 1776.

– Birkenmajer L. Collijn I.: Nova Copernicana. „Bulletin international del’Académie des sciences de Cracovie classe des sciences mathéma-tiques et naturelles” T. 9: 1909, s. 20–36.

B – Bohonos M.: Katalog starych druków Biblioteki Zak"adu Narodowego im.Ossoliñskich. Polonica wieku XVI. Wroc!aw 1965.

BJP – Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagielloñskiej. T. 1–3: Cataloguslibrorum polonicorum saeculi XVI qui in Bibliotheca Iagellonica asservantur.T. 1–3. Kraków 1991–1995.

BKL – GwioŸdzik J., Ró¿ycki E.: Druki XVI wieku w zbiorach Biblioteki Kate-dralnej we Lwowie. Warszawa 2008.

BP – Buchwald-Pelcowa P.: Dawne wydania dzie" Jana Kochanowskiego. War-szawa 1993.

BPelc – Buchwald-Pelcowa P.: Katalog starych druków Biblioteki Kórnickiej. T. 1.cz. 1. Wroc!aw 1969.

BSI – Bayerische Staatsbibliothek Inkunabelkatalog. T. 1–4. Wiesbaden 1988–1998.Bu! – Bu!hak H.: Wiedeñska oficyna Hieronima Wietora. Materia"y do dziejów

zasobu typograficznego oraz bibliografii druków z lat 1510–1518. W: Z badañnad dawn! ksi!¿k!. Studia ofiarowane Profesor Alodii Kaweckiej-Gryczowejw 85-lecie urodzin. T. 2. Warszawa 1993, s. 297–431.

BVB – Verbundkatalog des Bibliotheksverbundes Bayern. Tryb dostêpu: http://opac.bib-bvb.de:8080/InfoGuideClient.fasttestis/start.do

CK – Cybertowicz J., Kowalewicz H.: Katalog druków polskich XVI wiekuBiblioteki G"ównej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.Poznañ 1963.

Coll – Collijn I.: Katalog der Inkunabeln der Kgl. Universitäts-Bibliothek zuUppsala. Uppsala 1907.

– Collijn I.: Bericht über polnische Büchersammlungen in schwedischenBibliotheken. “Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau.Philologische Klasse. Historisch-Philosophische Klasse” 1911 [Wyd.1912], s. 39–63.

– Collijn I.: Duplettauktionen på böcker från Strängnäs domkyrkobibliotek.“Nordisk tidskrift för bok- och biblioteksväsen” T. 9: 1922, s. 47.

Cyt – Cytowska M.: Bibliografia druków urzêdowych XVI wieku. Wroc!aw 1961.– Czartoryski P.: The Library of Copernicus. W: Science and History. Studies

in Honor of Edward Rosen. Warszawa 1978. „Studia Copernicana”. 16.– Czubek J.: Drobiazgi historyczne. „Pamiêtnik Literacki” R. 3: 1904,

s. 274–275.– Czubek J.: Joachima Bielskiego „Pieœñ nowa o szczêœliwej potrzebie pod

Byczyn!” i Bartosza Paprockiego „OdpowiedŸ”. Kraków 1910. BibliotekaPisarzów Polskich. 57.

DRK – Dobrzyñska-Rybicka L., Kochlerówna A.: Katalog druków polskichXVI w. znajduj!cych siê w Bibliotece Towarzystwa Przyjació" Nauk w Pozna-niu. Poznañ 1929.

– Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. T. 1: Ma"opolska , cz. 1: WiekXV–XVI. Praca zbiorowa pod red. A. Kaweckiej-Gryczowej. Wroc!aw1983; Cz. 2: Wiek XVII–XVIII, vol. 1: A-K; vol. 2: L-¯ i drukarnie ¿ydow-skie. Praca zbiorowa pod red. J. Piro¿yñskiego. Kraków 2000; T. 3, cz. 1:Wielkopolska. Oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, J. Sójka.Wroc!aw 1977; T. 4: Pomorze. Oprac. A. Kawecka-Gryczowa orazK. Korotajowa. Wroc!aw 1962; T. 5: Wielkie Ksiêstwo Litewskie. Oprac.A. Kawecka-Gryczowa oraz K. Korotajowa i W. Krajewski. Wroc!aw1962; T. 6: Ma"opolska-Ziemie Ruskie. Oprac. A. Kawecka-Gryczowaoraz K. Korotajowa i W. Krajewski. Wroc!aw 1959.

– Eder M.: “The Polonica Collection” from Skokloster Castle. Stockholm2008. “Stockholm Slavic Papers”. 16.

E – Estreicher K., Estreicher S., Estreicher K.: Bibliografia polska. T. 12–34.Kraków 1870–1951.

EB – Tryb dostêpu: www.estreicher.uj.edu.pl/staropolska– Fehr I.: Stifts- och läroverksbiblioteket. „Regium Gustavianum Gymnasium

Strengense 1626–1926” nouveau dictionnaire. Wyd. A. Falk. Strängnäs1926.

– Fehr I.: Strängnäs år 1785. Strängnäs 1919.– Fehr I.: Strängnäs det forna och det nuvarande. Strängnäs 1910.

Form – Formanowicz L.: Katalog druków polskich XVI wieku Biblioteki Kapitulnejw GnieŸnie. Poznañ 1930.

G – Graesse J. G. T.: Trésor de livres rares et précieux au nouveau dictionairebibliographique. T. 4. Milano 1950.

GW – Gesamtkatalog der Wiegendrucke, herausgegeben von der Kommissionfür den Gesamtkatalog der Wiegendrucke. Bd. 1–7 Leipzig 1925–1938,Bd. 8–10, Berlin 1978–1991.


– Genealogia. Tablice. Oprac. W. Dworzaczek. Warszawa 1959.IA – Indeks Aurelianis. Catalogus librorum sedecimo saeculo impressorum. Pars

1. T. 1–7. Baden-Baden 1977.IBP – Incunabula quae in bibliothecis Poloniae asservantur. T. 1: moderante

A. Kawecka-Gryczowa, composuerunt M. Bohonos et E. Szandorow-ska; T. 2: Addenda, Indices, moderante A. Kawecka-Gryczowa, com-posuerunt M. Bohonos, M. Spandowski et E. Szandorowska. Vratisla-viae 1970–1993.

JCB – Trypuæko J.: The Catalogue of the Book Collection of the Jesuit College inBraniewo held in the University Library in Uppsala. T. 1: Introduction,manuscripts, incunabula; T. 2: 16th and 17th century books; T. 3: Index,oprac. M. Spandowski. Wyd. M. Spandowski, S. Szyller. Warsza-wa–Uppsala 2007.

– Kalendarz wieczny. Wyd. J. £oœ. Kraków 1911. „Biblioteka PisarzówPolskich”. 61.

K – Katalog druków XV i XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiejw Warszawie. T. 1 cz. II: XVI w.: A. Oprac. T. Komender. Warszawa1994.

KBW II – Katalog starych druków Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. Cz. II:Polonika XVI wieku. Oprac. A. Kawecka-Gryczowa przy wspó!udzialeJ. Adamczyk. Warszawa 1957.

KBW III – Katalog starych druków Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. Cz. III:Polonica XVII wieku. Oprac. J. Rudnicka przy wspó!udziale J. Górkii K. Soko!owskiej-Grzeszczyñskiej. Warszawa 1976.

KDC – Katalog druków cyrylickich XV–XVIII w zbiorach Biblioteki Narodowej.Oprac. Z. ¯órawiñska, Z. Jaroszewicz-Pieres!awcew. Warszawa 2004.

KG – Kawecka-Gryczowa A.: Dzieje „Drukarni lataj!cej”. Dzia"alnoœæ i wê-drówki. „Rocznik Biblioteki Narodowej” T. 7: 1971, s. 355–375.

– Kilström B. I.: Strängnäs domkyrka genom seklen. Eskilstuna 1991.– Komedyjka. Szo"tys z klech! r. 1646. W: Wójcicki K. W.: Teatr staro¿ytny

w Polsce. II. Warszawa 1841 s. 127–145.– Lichañski J.: Dzie"a Marcina Kromera i Stanis"awa Hozjusza w bibliotekach

szwedzkich. Rekonesans. „Studia Warmiñskie” T. 26: 1989 [Wyd. 1994]s. 105–112.

– Livrustkammaren: War-booty. Stockholm 2007.– Lundgren R.: Katalogisering av Strängnäs domkyrkobiblioteks tryckta

böcker. W: Riksbankens Jubileumsfond. Årsberättelse 2005, s. 128.– Lundgren R.: Svenskt och europeiskt kulturav. Strängnäs domkyrkobiblio-

tek. Strängnäs 2004. (manuscript).– Madsen V.: Strängnäsdubletter i det Kongelige Biblioteket. “Nordisk tids-

krift för bok- och biblioteksväsen” T. 9: 1924, s. 90–95.Mod – Andrzej Frycz Modrzewski. Bibliografia. Wroc!aw 1962.

– Norberg E.: Segrarens rätt – om krigsbyten i historien. W: Livrustkamma-ren: Krigsbyten i svenska samlingar. Rapport från seminarium i Livrust-kammaren 28/3. 2006. Karlshamn 2007, s. 11–30.

Literatura 55

O – O¿óg J.: Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Uniwersyteckiej we Wroc-"awiu . T. 1–2. Wroc!aw 1988–1991.

PK – Piekarski K.: Katalog Biblioteki Kórnickiej. T. 1. Polonika XVI-go wieku.Kraków 1929.

PKoch – Piekarski K.: Bibliografia dzie" Jana Kochanowskiego. Wiek XVI i XVII.Wyd. 2. Kraków 1934.

– Pilichowski Cz.: Nieznane polonika w bibliotekach szwedzkich. Gdañsk1962.

– Pilichowski Cz.: Straty bibliotek i archiwów polskich podczas szwedzkiego„potopu” 1655–1660. W: Polska w okresie drugiej wojny pó"nocnej 1655-–1660. T. 2. Warszawa 1957, s. 451–479.

– Pilichowski Cz.: Z dziejów szwedzkich zaborów bibliotek i archiwów pol-skich w XVII i XVIII wieku. Gdañsk 1960.

Pol. Typ – Polonia typographica saeculi sedecimi. Zbiór podobizn zasobu drukarskiegot"oczni polskich XVI stulecia. Red. A. Kawecka-Gryczowa. Z. 1–12.Wroc!aw 1959–1981.Z. 1: Kasper Hochfeder, 1503–1505. Wyd. 2 uzup. Oprac. M. B!oñska.Wroc!aw 1968.Z. 3: Pierwsza drukarnia Floriana Unglera 1510–1516. Oprac. H. Bu!hak.Wroc!aw 1959.Z. 4: Jan Haller 1505–1525. Oprac. H. Kape!uœ. Wroc!aw 1962.Z. 7: Druga drukarnia Floriana Unglera 1521–1536. Oprac. H. Bu!hak.Wroc!aw 1970.Z. 9: Maciej Wirzbiêta 1555/7–1605. Oprac. A. Kawecka-Gryczowa.Wroc!aw 1974.Z. 11: Maciej i Pawe" Wirzbiêtowie 1555/7–1605. Oprac. A. Kawecka--Gryczowa. Wroc!aw 1975.Z. 12: Maciej Szarfenberg 1527–1547. Oprac. H. Bu!hak. Wroc!aw 1981.

– Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i innezbiory. Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collectionand Other Materials. Red. A. Nowicka-Je¿owa, E. Teodorowicz-Hell-man. Stockholm 2007.

– Polonica w zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji. Skoklostersamlingen.T. 1–4. Red. nauk. A. Nowicka-Je¿owa. Warszawa 2006.

– Polonika ze zbiorów zamku Skokloster. Katalog. Oprac. M. Eder przywspó!pracy E. Westin Berg. Red. nauk. D. Chemperek. Warszawa2008.

Rost – Rostkowska I.: Bibliografia dzie" Miko"aja Reja. Okres staropolski. Wroc-!aw 1970.

– Sprawozdanie z poszukiwañ w Szwecyi dokonanych z ramienia AkademiiUmiejêtnoœci przez E. Barwiñskiego, L. Birkenmajera, J. £osia. Oprac.E. Barwiñski. Kraków 1914.

– Teodorowicz-Hellman E.: Biblioteka katedralna w Strängnäs i jej polskiezbiory. „Postscriptum” 2010: 1(5), s. 219–229.


– Teodorowicz-Hellman E.: Najnowsze badania nad polonikami w Szwecji.W: Humanizm polski. D"ugie trwanie – Tradycje – Wspó"czesnoœæ. Red.A. Nowicka-Je¿owa, M. Cieñski. Warszawa 2008/2009, s. 503–514.

– Teodorowicz-Hellman E.: Polonika w Szwecji w œwietle dyskusji nadeuropejskim dziedzictwem kulturowym. Zbiory archiwalne i biblioteczne. W:Stan badañ nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej /The Situation on Multicultural Heritage of Former Republic of Poland. Red.K. £opatecki, W. Walczak. Bia!ystok 2010, s. 163–174.

– Teodorowicz-Hellman E.: Polonika ze zbiorów bibliotecznych Carla Gus-tafa Wrangla jako przedmiot najnowszych badañ. „Pamiêtnik Literacki”R. 101: 2010 nr 2, s. 207–214.

– Teodorowicz-Hellman E., Nowicka-Je¿owa A., Wichowa M., Stra-szewicz M.: Polonika w Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji. Skoklos-tersamlingen. Warszawa 2006.

– Teodorowicz-Hellman E., Westin Berg E.: The Discovery of a Collectionof Polonica at Skokloster Castle and the Process of Cataloguing the Collection /Odkrycie kolekcji poloników na zamku w Skokloster oraz prace nad skatalogo-waniem zbioru. W: Eder M.: “The Polonica Collection” from SkoklosterCastle. Stockholm 2008, s. 5–22. „Stockholm Slavic Papers”. 16.

Ton – Tondel J.: Inkunabu"y w zbiorach Wy¿szego Seminarium Duchownegow Pelplinie. Pelplin 2007.

Tryp – Trypuæko J.: Polonica vetera Upsaliensia. Catalogue des imprimés polonaisou concernant la Pologne des XVe, XVIe, XVIIe et XVIIIe siècles conservésà la Bibliothèque de l’Université d’Upsala. Uppsala 1958.

– Trypuæko J.: Polska klosterbibliotek såsom svenska krigsbyten. W: Äldresvensk slavistik. Bidrag till ett symposium hållet i Uppsala i februari 1983.Red. S. Gustavsson, L. Lönngren. Uppsala 1984, s. 36–47. „UppsalaSlavic Papers”. 9.

– Urzêdnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Oprac. A. Bieniaszewski.Wroc!aw 1987.

VD – Verzeichnis der im deutschen Sprachbereit erschienenen Drucke des XVI.Jahrhunderts, Stuttgart 1983–1995.

– Walde O.: Hur man sålde dupletter i forna tider. “Nordisk tidskrift förbok- och biblioteksväsen” 1915 nr 2, s. 209–219.

– Walde O.: Storhetstidens litterära krigsbyten. En kulturhistorisk-biblio-grafisk studie. T. 1–2. Uppsala 1918/1920.

W – Wierzbowski T.: Bibliografia Polonica XV ac XVI ss. Vol. I–III. Warszawa1889–1894.

– Wieselgren H.: Drottning Kristinas bibliotek och bibliotekarier före hennesbosättning i Rom. Stockholm 1901.

WC – The World’s Largest Library Catalog. Tryb dostêpu: http://www.worldcat.org

Z – Zawadzki K.: Gazety ulotne polskie i Polski dotycz!ce XVI–XVIII wieku.Bibliografia. T. 1: 1514–1661. Wroc!aw 1977.

Literatura 57

Wykaz skrótów

Acc. – accedit

B. dr. – brak drukarni

Cz. – czêœæ

Druk. – drukarnia

Ed. – editor

Egz. – egzemplarz

k. – karta

klb. – karty liczbowane

knlb. – karty nieliczbowane

!ac. – !aciñski

NB – nota bene

nr – numer

ô – brak rejestracji

Opr. – oprawa

Prow. – proweniencje

b. r. dr. – brak roku druku

slb. – strony liczbowane

snlb. – strony nieliczbowane

sygn. – sygnatury

T. – tom

Trad. – traditor

Tyt. – tytu!

War. – wariant

Wyd. – wyda!

Zap. – zapiska

Zob. – zobacz

Katalog

1.AGENDAAgenda caerimonialia secundum usum ritum cathedralis ecclesiae Olomu-censis: ad usum eiusdem dioecesis [...] Cracoviae M.D.LXXXVI. [Na koñcuw kolofonie]: Cracoviae: in Officina typographica Lazari, 1586. [Cz. 2]. 2°,knlb. 2, klb. 348, sygn. *4, A-Z6, Aa-Ee6, Ff-Gg4.

E. 72; A, s. 11; W, 2765; DRK, s. 1; B, 23; BJP, 15.Prow.: [Stanis!aw Paw!owski, biskup o!omuniecki]; Ex Bibliotheca Cardinalis et Principis a Die-trichstein [Franz von Dietrichstein].Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ka, t!oków, œlady podwóch klamrach, na tylnej ok!adzinie superekslibris Stanis!awa Paw!owskiego – herb biskupai napis Stanislaus Pavlovski Dei Gratia episcopus Olomucensis.

U 527 fol

2.ALBRECHT (Albertus) Senior marchio BrandenburgensisRecessus illustrissimi principis ac domini, domini Alberti Senioris, marchio-nis Brandenburgensis, Prussiae etc. ducis etc. cui sine recusatione, omnes etsinguli ditionis ipsius parochi obediant. Regiomonte: in officina IoannisDaubmanni, 1554, [po 24 IX]. 4°, knlb. 4, sygn. A4.

E. XII, 102; A, s. 17; BJP, 35.Opr.: tektura, karta ze œredniowiecznego iluminowanego rêkopisu z zapisem nutowym,XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 36.

N 314 q

3.ANTONIUS arcybiskup praski (Brus Antonin)Oratio in divi Ferdinandi Augusti imperatoris allatione et sepultura funeris,habita Pragae in templo metropolitano, 21 Augusti, Budissinae. Poznaniae:Ioannes Wolrab, 1565. 4°, knlb. 1.

E. ô; A, s. 36; WC, 249527505.Zap. akcesyjna.: Anno 1598, 18 die Septembris, titulus Historici, numerus 2.

Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 125.

K 257 q

4.ARISTOTELESSummi philosophorum principia libri octo de phisico auditu, phisicorumapellati iam denuo vigili cura et diligenti studio castigati correcti et beneemendati [...]. Impressum Cracoviae: [Kasper Hochfeder, nak!. Jan Haller],[1503]. 2°, knlb. 86, sygn. A-N6, O8.

E. XII, 213; A, s. 47; W, 1921; Form, 15; CK, 9; B, 80; Pol. Typ. Z.1, s. 27, 9; IA, 107.713; O, 53; BJP, 98.NB: liczne marginalia po !acinie, XVI w.Prow.: Cathedralis Ecclesiae Olomucensis.Opr.: tektura, XX w.

K 383 fol

5.AUCTOR AD HERENNIUMMarci Tullii Ciceronis ad Herennium rhetoricorum novorum. [Cracoviae:Ioannis Haller, 1507, 9 VIII?]. 4°, knlb. 50.

E. XIV, 263; A, s. 162; PK, 62; Pol. Typ. Z. 4, s. 43, 28.NB: egzeplarz zdefektowany, zachowane karty z sygnaturami a8, b4, c8, d4, e3 (54 s.). Nazachowanych kartach liczne noty marginalne i interlinearne, XVI w.Prow.: Peter Vok a Rosenberg.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 9.

N 311 q

6.AUGUSTINUS AureliusExplanatio psalmorum. Basel: Johann Amerbach, 1489. 2°. T. 1–3, nie po 8 IX.

GW, 2909; IBP, 645; BSJ A-883; Ton, 55.NB: egzemplarz zdefektowany.Prow.: Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: brak.

JM 58 fol

7.[Opuscula] Aurelii Augustini opuscula plurima. Argentinae: Impensis etopera Martinus Flach, 1489, 20 III. 2°.

A, s. 54; GW, 2865; IBP, 619; BSJ, A-897; Ton, 55.Prow.: Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: deski, brunatna cielêca skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, dwie klamry. Na przed-niej ok!adzinie: OPUSCULA AUGUSTINI, XV/XVI w.

D 89 fol


8.AUGUSTINUS Moravus (Olomucensis)Catalogus episcoporum Olomucensium. Cuspinianus lectori. Viennae: Hie-ronymus Vietor et Ioannes Singrenius, 1511, 8 III. [Na koñcu w kolofonie]:Viennae Pannoniae ab Hieronymo Philovalle et Ioannis Singrenio, in reexcussoria partiariis. VIII Eid. Martii. 4°, knlb. 12, sygn. A-B6.

E. ô; A, s. 57; Bu!, s. 328, 19; JCB, 1143.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: zdefektowana, po renowacji, pozosta!y deski i œlady po klamrach.Druk wspó!oprawny z nr. 29; 41; 130.

N 302 q

9.BARTHOLOMAEUS de Usingen (Arnoldi)Parvulus philosophiae naturalis in phisicam Aristotelis introductorius. Ed.:Ioachimus Vadianus. Viennae: per Hieronymum Vietoris, 1510. [Na koñcuw kolofonie]: Excusa sunt haec Viennae per Hieronymum Vietoris Philo-vallem, anno MDX. 4°, knlb. 14, sygn. a8, b6.

War.: B.E. XXIX, 303; Bu!, s. 325, 2.Prow.: Bia"obrzeski.NB: noty marginalne i interlinearne ró¿nych r"k, XVI w.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 5.

N 311 q

10.BERNAT (Bernard) z KrakowaRossadek wedlug dekretu y zdania astrologow, o komecie, abo miotle, napowietrzu goraiacey, ktora sie poiawila byla roku panskiego 1596 [...] przezBernata z Krakowa wyzwolonych nauk mistrza opisany. [Kraków ?] B. dr.[1596?]. 4°, knlb. 8, sygn. A-B2.

E. XII, 504; A, s. 85.NB: A2-A3r: Dedykacja Bernata z Krakowa dla Leona Sapiehy, kanclerza Wielkiego KsiêstwaLitewskiego (Kraków, 28 VIII 1596).Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

11.BERZEVICIUS MartinEpitalamia nuptiis magnifici et generosi viri domini Martini Berzeviceiiequitis, serenissimi Poloniae regis Stephani, per Transsylvaniam cancellarii,et Catharinae Dameraviae de Voianow, puellae nobilissimae lectissimaeque.Voianovii, die XII. Octobris celebratis [...] scripta. Cracoviae: B. dr., 1578. 4°,knlb. 8, sygn. A-B4.

Katalog 63

E. XII, 513; A, s. 235; IA, 118,122.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, œlady po dwóch klamrach, XVI/XVII w.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Druk wspó!oprawny z nr. 15; 28; 64; 110.

M 283 q

12.BIA£OBRZESKI MarcinKazanie o przyimowaniu ciala y krwie pana Jezu Krysta pod iedna ossoba.[Tyt. !ac.: Sermo de acceptione carnis et sanguinis domini nostri Iesu Christisub una forma]. Kraków: w drukarniey Andrzeja Piotrkowczyka, 1579. 8°,knlb. 37, sygn. A-I4, K1.

E. XIII, 6; A, s. 375.Prow.: 1. Martinus Bia"obrzeski; 2. Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, ciemnobrunatna skóra, z!ote i œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ka i t!oków.Na tylnej ok!adzinie w zwierciadle superekslibris Marcina Bia!obrzeskiego. W ozdobnymkartuszu tarcza z herbem Abdank, nad nim insygnia biskupie. Ca!oœæ w wieñcu laurowym.Wokó! t!oczenia: M[artinus] B[ia!obrzeski] E[piscopus] C[amenecensis] A[bbas] C[laratum-bensis]. Okucia na przedniej i tylnej ok!adzinie, œlady po klamrach, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 13.

G 241 oct

13.Orthodoxa confessio de uno Deo, quem christiani catholici credunt adorantet invocant ex Sancti literis descripta [...] per Martinum Bialobrzeski [...].Coloniae: apud Maternum Cholinum, 1579. 8°, snlb. 3, slb. 223, sygn. A8 nlb,B-P8.

E. XII, 5; A, s. 91; Form, 26; Tryp, 216; IA, s. 118.920; BJP, 187; VD, B 2544.Zap. akcesyjna: Littera M, numerus 35, Teologia, 1604.Prow: 1. Martinus Bia"obrzeski; 2. Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, ciemnobrunatna skóra, z!ote i œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ka i t!oków.Na tylnej ok!adzinie w zwierciadle superekslibris Marcina Bia!obrzeskiego. W ozdobnymkartuszu tarcza z herbem Abdank, nad nim insygnia biskupie. Ca!oœæ w wieñcu laurowym.Wokó! t!oczenia: M[artinus] B[ia!obrzeski] E[piscopus] C[amenecensis] A[bbas] C[laratum-bensis]. Okucia na przedniej i tylnej ok!adzinie, œlady po klamrach, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 12.

G 241 oct

14.Postilla orthodoxa: to iest wyklad swientych ewanieliy niedzielnych, y swiatvroczystych na caly rok. Przez [...] Marcina Bialobrzeskiego. Kraków: w dru-karniey £azarzowej, 1581. 2°.

E. XIII, 6; A, s. 91; W, 932; PK, 90; Form, 27; KBW II, 12; CK, 19; B, 156; IA, 118. 922; 118. 923; BJP, 188.War.: A.Cz. 1: Od Adwentu do Wielkieynocy. knlb. 4, slb. 514, knlb. 1, sygn. A4, A-Vv6.Zap. akcesyjna: Conventus Gradicensis Cathalogo inscriptus nr 34.


Prow.: 1. Ex libris fratri Balthasarii Conventii Gradicensis; 2. Ex libris [zatarte] Anno Domini 1603.Cz. 2: Od Wielkieynocy do Adwentu. knlb. 2, slb. 816, knlb. 1, sygn. A-Yy6.Opr.: deski, br"zowa cielêca skóra, z!ote i œlepe t!oczenia przy u¿yciu plakiety, rade!ek (w tymjagielloñskich) i t!oków, œlady klamer, XVI w.

H 255 fol

15.BIA£OZOR GabrielEpithalamium in nuptias illustris ad magnifici domini Christophori MonvidDorohostajski [...] Gabrielis Bialozor. Vilnae: B. dr., 1597. 4°, snlb. 8, sygn. A4.

E. ô; A, s. 91; IA, 118.926.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, œlady po dwóch klamrach, XVI/XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 11; 28; 64; 110.

M 283 q

16.BIBLIABiblia latina cum postillis Nicolai de Lyra et expositionibus Guillelmi Britonisin omnes prologos S. Hieronymi et additionibus Pauli Burgensis replicisqueMathiae Doering. Add. Nicolaus de Lyra: Contra perfidiam Iudaeorum.Norinbergae: Anton Koberger, 1493, 12 IV. 2°.

A, s. 94; GW, 4293; IBP, 1047; JCB, 166; BSJ, B-469.NB: egzemplarz zdefektowany, cz. II nadpalona.Prow.: Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: brak.

B 26 fol

17.Biblia. Stary i Nowy Testament. Ostróg: Ivan Fedorov [Druk. KonstantegoOstrogskiego], 1581, 12 VIII. 2°, knlb. 8, klb. 276, 180, 30, 56, 78.

E. XIII, 38; XXIII, 504; A, s. 93; PK, 97; KBW II, 17; B, 163; BJP, 163; KDC, 10.NB: egzemplarz zdefektowany (nadpalony), brak ostatnich stron.Opr.: brak.

A 14 fol

18.BIELSKI JoachimPiesn nowa, o sczesliwey potrzebie pod Byczynam z arcyxia¿em Maxi-milianem. Napisana przez Ioachima Bielskiego. Kraków: w drukarni IakubaSiebeneychera, 1588. 4°, knlb. 8, sygn. A4.

E. XX, Dod. VII; A, s. 101; IA, 119.172; BJP, 237.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 135; 137–139.

M 287 q

Katalog 65

19.BRENDENBACH TilmannHistoria belli Livonici quod Magnus Moscovitarum dux contra Livonesgessit. Per Tilmannum Brendenbachium conscripta [...]. Antverpiae: exofficina Gulielmi Silvii, 1564. 8°, knlb. 1, klb. 55, sygn. A-G8.

E. XIII, 329; A s. 113; B, 230; IA, 124.141; BJP 297.NB: k. 29r – 49r: Secundum belli: Historia inter ordinis Theutonici magistrum et regem Poloniae.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 54; 70.

N 485 oct

20.BUGNERUS Benedictus (POTULICKI Jan Jakub)Theoremata ex philosophia naturali a Benedicto Bugnero polono publicae inflorentissimo Patavino gymnasio ad disputandum proposita. Pataviae: apudLaurentium Pasquatum, 1587. 4°, snlb. 120, sygn. ¶4, *4, A-M4.

E. XV, 180; A, s. 123.NB: snlb. 3-8: List dedykacyjny Benedykta Bugnera do ksiêcia Konstantego Ostrogskiegoz 4 VII 1637; s. *9: Ode illustris domini Ioanni de Potulice palatinis Calissiensis.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: zdefektowana, po renowacji, pozosta!y deski i œlady po klamrach.

P 337 q

21.BURCHARDUS IoannesOrdo missae secundum institutionem sacrosanctae ecclesiae Romanae queest caput et princes totius orbis [...]. Wyd.: Stanis!aw Zaborowski. Cracoviae:Matthias Scharffenberg, 1529, IV. [Na koñcu w kolofonie]: Excussum salu-tiferae incarnationis, millesimo quingentesimo vicesimo nono, Cracoviae perMathiam Scharffenberg. Expensis vero Marci Scharffenberg, civis ac biblio-polae ibidem, mense Februario. 4°, knlb. 4, klb. 75, sygn. +4, A-T4.

E. XXIII, 414; XXXIV, 50/51; A, s. 449; W, 76; PK, 154; Form, 46; KBW II, 26; CK, 42; B, 256; Pol.Typ. Z. 12, s. 17, 37; IA, 127. 858; BJP, 333.Prow.: Valentini Cobinii vicarii [...] ad Sancti Petri, 1628, 6. Ianuarii.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 61.

U 415 q

22.CAFFMAN IoannesEphemeris Ioannis Caffman bonarum artium magistri canonici Sandomirien-sis, nec non Minoris Collegii artistarum studii Cracoviensis collegiati. Adannum Domini millesimnm [!] quingentesimum trigesimum secundum, prolongitudine meridiani Cracoviensis per tabulas (ut vocant) Resolutas in


communem usum omnium astronomie studiosorum supputata. Cracoviae:[Florian Ungler?] 1531, 17 X. [Craconie (!) ex edibus Minoris Collegii artista-rum studii Cracoviensis. Sedecima Octobris. Anno Domini millesimo quin-gentesimo trigesimo primo]. 8°, snlb. 30, sygn. A-B8.

E. XIV, 7/8; A, s. 131; PK, 160; Pol. Typ, Z. 7, s. 60, 87; IA, 129.031.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 129.

T 562 oct

23.CAMERS IoannesPrima pars Plyniani indicis editi per Ioannem Camertem [...] in qua tabellaepictae instar, mira litterarum connexione, dicuntur ea omnia geographiampraeter, quae toto Plyniano volumine continentur. Pars secunda [...].Viennae: Hieronimus Vietor et Ioannes Singrenius, 1514, 1 IX. [Na koñcuw kolofonie]: Impressa Viennae Pannoniae per Hieronymum Vietorem,Ioannemque Singrenium artis socios. Sumptibus Leonardi et Lucae Alant-seae fratrum, ac civium Viennensium optimorum, quibus idem IoannesCamers apud quem tantum opus publicandi fuerat autoritas, hunc Plynia-num Indicem, facultatem tribuit imprimendi. Anno videlicet a Christi nataliM.CCCCC.XIIII, Calendis Septembribus. 4°, knlb. 168, sygn. +8, a-b8, c6, d-e8,f6, g-h8, i6, k-l8, m-n6, o-q8, r6, s8, t-v6, x-y8 + A-D8-6, E8, F-G6, H8.

E. ô; A, s. 133; Bu!, s. 344, 97; IA, 130.603.Prow.: Ekslibris: Ex Bibliotheca illustrissimi principis domini Petri Vok Ursini domini domusa Rosenberg. Ultimi senioris e primatibus Bohemorum celsissimi et antiquissimi. Anno Christi MDCIX.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, dwie klamry, XVI w.

P 335 q

CHYTRAEUS David, zob. nr 101.

24.CIO£EK Erazm (Vitellius Erasmus)Oratio in praestita obedientia solenni sanctissimo domino nostro Julio II.Papae. Nomine serenissimi principis Alexandri regis Poloniae et magni ducisLithuaniae etc. habita Romae in consistirio publico per [...] HerasmumVitellium episcopum Plocensem, die Lunae mensis Marcii. Anno salutisM.D.V. [B. m. dr., po 10 III 1505]. 4°, knlb. 4.

E. XIV, 288; A. s. 659; W. 838; B, 394; BJP 448; WC 77781036.Prow.: Cathedralis Ecclesia Olomucensis.Opr.: deski, brunatna cielêca skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, œlady po klamrach, XVI w.

N 305 q

Katalog 67

25.Oratio per [...] Erasmum Vitellium episcopum Plocensium. In celeberrimo[...] conventu ad caesarem Maximilianum nomine victoriosissimi regis Polo-niae Sigismundi habita [...] die Veneris XX. Augusti anno Domini M.D.XVIII.Assistebant [...] Raphael castellanus Lendensis et Boguslaus Litvaniae mars-chalcus. Augsburg: Johann Miller, 1518. 4°, knlb. 8, sygn. A-B4.

E. XIV, 288; A, s. 659; W. 956; PK, 234; B, 395; BJP, 447; IA, 140.324; VD, C 3932.Zap. akcesyjna: 1604, litterae G, Concionatores.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.

I 234 q

26.CONFOEDERATIOConfoederatio senatorum et nobilitatis pallatinatuum Cracoviensis, Sando-miriensis et Lublinensis post mortem olim Stephani primi regis Poloniae,Cracoviae modo infrascripto ordinata [...] Anno Domini M.D.LXXXVII. [Kra-ków: Miko!aj Szarfenberger, ok. 1590]. 2°, knlb. 20, sygn. A6, B-D4, E2.

E. XIV, 360; W, 701; Cyt, 18; B, 462; BJP, 493.Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 65–69.

JM 106 fol

27.CONSENSUSConsensus in fide et religione Christiana, inter ecclesias evangelicas maioriset minoris Poloniae [...] primo Sendomiriae anno M.D.LXX. in synodogenerali sancitus [...] ac demum in Wladislaviensi generali synodo anno M.D.LXXXIII. Confirmatus [...] in publicum typis editus. Anno Christi M.D.LXXXVI [...]. Torunii, Andreas Cotenius, 1586. [Na koñcu w kolofonie, rêk"]:Torunii Borussorum in officina typographica Andreae Cotenii purius re-cusum. Anno Domini 1592 mense Iunio. 8°, snlb. 136, sygn. A-H8, I4.

E. XIV, 370; A, s. 179; WC, 311737920.Opr.: papier, I po!. XVII w.

E 52 oct

CONSTITUCIE, zob. KONSTYTUCJE

28.DAMBKOWSKI GrzegorzEpigrammata in obitum illustris ac magnificae dominae Annae Dorohos-taiscianae [...] ad [...] Gabrielem Woynam [...] Gregorius Dambkowski [...] etAlexander Tukalsky poetices in Academia Vilnensi Societatis Jesu studiosi.[B. m. i r. dr.]. 4°, snlb. 8, sygn. A4.


E. XV, 23; A, s. 196.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, œlady po dwóch klamrach, XVI/XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 11; 15; 64; 110.

M 283 q

29.DAMIANUS Ianus Senensis[Elegeia] Iani Damiani Senensis ad Leonem X [...] de expeditione in Turcaselegeia, cum argutissimis doctissimorum virorum epigrammatibus. Basileae:apud Ioannem Frobenium, 1515, VIII. [Na koñcu w kolofonie]: BasileaeIoannes Frobenius typis suis excudebat, mense Augusto, M.D.XV. 4°, knlb.56, sygn. A-O4.

E. XV, 29; A, s. 196; W, 918; PK, 337; B, 587; O, 449; IA, 149.440; VD, D. 69.NB: k. B3-C4: Epistola Pisonis ad Ioannem Coritium, de conflictu Polonorum et Litvanorum cumMoscovitis. Piso Coritio, Wilnae 26 Septembris 1514; K. E2-E4: Epistola serenissimi ac invictissimidomini Sigismundi regis Poloniae, magni ducis Lithvaniae, Russiae, Prussiaeque domini et haeredis. Adsanctissimi domini Leonem X. pontifici maximi de victoria contra schismaticos Moscovios apud arasAlexandri Magni parta, vicesimo quinto Ianuarii die MDXV.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr: zdefektowana, po renowacji pozosta!y deski i œlady po klamrach.Druk wspó!oprawny z nr. 8; 41; 130.

N 302 q

30.DÊBOWSKI AndrzejTysbe s Piramusem. Kraków: z drukarnie Macieia Wirzbiety, [ok. 1591?]. 4°,knlb. 4, sygn. A4.

E. ô; A, s. 201; Pol. Typ, Z. 11, s. 64, 150.NB: tekst dedykowany Janowi Têczyñskiemu: Do jego mi"oœci pana Jana hrabie z Têczyna, starostylubelskiego etc. mego mi"oœciwego pana i dobrodzieja przemowa.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem habrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

DONATUS, zob. nr 59

31.DUBRAVIUS Ioannes[Historia Bohemica] Ioanni Dubravii Olomucensis episcopi, historia Bohe-mica, ab origine gentis, per diversas temporum et familiarum vices, usque adFerdinandi imperatoris et regis auspicia, deducta. A clementissimo viroThoma Iordano [...] cui hac editione accedit eiusdem Dubravii ad Sigis-mundum Poloniae regem oratio ad Turcam debellandum exhortatoria: nuncprimum edita [...]. Hanoviae: typis Wechelianis, apud Claudium Marnium ethaeredes Ioannis Aubrii, 1602. 2°, slb. 287, snlb. 23, sygn. )(6,)(4, A-Bb6, Cc5.

Katalog 69

E. XV, 350; A, s. 219; KBW III, 1739.NB: s. 273–277: Oratio ad Sigismundum regem Poloniae Ioannis Dubravii Dei et Apostolicae sedisgratia episcope Olomucensis.Opr.: tektura, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!ocznia z u¿yciem rade!ek i t!oków, dwa wi"zaniatasiemkowe. Na przedniej ok!adzinie 1604.Druk wspó!oprawny z nr. 37.

K 363 fol

32.ECKIUS Valentinus[De arte versificandi] Valentini Ecchii Lendani, de versificandi arte opus-culum, omnibus studiosis, ad poeticam anhelantibus, non tam iucundumquam frugiferum. Cracoviae: Hieronymus Vietor, 1521, przed 20 I. [Na koñcuw kolofonie]: Excussus est hic denuo Gracchoviae In pro-festo divi Seba-stiani. Anno 1521, per Hieronymum Vietorem Philovallensem Silesitanum.Impensis providorum dominorum Marci Scharffenberger et Ioannis Boiibibliopolarum. 4°, knlb. 28, sygn. A6, B-D4, E6.

E. XVI, 12; A, s. 225; W, 54; PK, 382; B, 652; BJP, 672.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 56.

L 274 q

33.[Panegyricus] Valentini Eckii Philyripolitani panegyricus in laudem praes-tantissimi viri doctoris Augustini Moravi, praepositi Olomuencensis etBrunnensis [...]. Cracoviae: Florian Ungler, Wolfgang Lern, 1513, 8 VIII. [Nakoñcu w kolofonie]: Ioannis Lupuli Bodmanensis ad solertes artis impresso-riae magistros Florianum Unglerium et Volfgangum Laern Carmen extempo-raneum. 4°, snlb. 20, sygn. A6, B4.

E. XVI, 109; A, s. 226; B, 660; Pol. Typ. Z. 3, s. 27, 40; BJP, 678.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: zdefektowana. Czêœæ grzbietu i ok!adzin pokryta brunatn" cielêc" skór" ze z!otymit!oczeniami, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 80; 98; 104; 126.

N 304 q

34.EPPLIN OtmarSelectiora vetustissimorum ac probatissimorum patrum iudicia, de praeci-puis evangelistarum narrationibus, quae ex primitivae ecclesiae sententiaeet consilio singulis diebus dominicis certis de causis [...] illorum scriptis etlucubrationibus [...] collecta. Per Ottomarum Epplinum [...]. RegiomontiBorussiae: excudebant Ioannes Daubmannus, anno 1560. 2°, snlb. 20, slb. 326,snlb. 1, slb. 370, snlb. 5, sygn. *6, *4, A-Ggg6, Hhh8, a-qqq6.

E. XIV, 80; A, s. 237; WC, 63486896; VD, E. 1851.


NB: k. *2-**3r: list dedykacyjny Otmara Epplina do Zygmunta Augusta: Inclyto et serenissimoprincipo et domino Sigismundo Augusto, Dei gratia regis Poloniae, magno duci Lithvaniae, Russiae,Prussiae totius Samogitiae ac Masoviae etc. domino et haeredi domino suo clementissimo.Prow.: Liber ecclesiae Strengnensis emptus 9 numerum goldenum, anno quorum Domini 1562 perBotwidum ibid episcopus sed pro pecunia ecclesiae.Opr.: deski, bia!y pergamin, œlepe wyciski z u¿yciem rade!ek i t!oków, œlady po dwóchklamrach.

H 281 fol

35.EUSEBIUSZ Z CEZAREIHistoria ecclesiastica [...]. Parisus: impressa expensis honesti viri FrancisciRegnault, [ok. 1516]. 8°, knlb. 154, sygn. a8-r3, A-C8.

A, 320; BVB, 009538257.NB: noty marginalne i interlinearne, XVI w.Prow.: Libri Bibliotheca Varmiana.Opr.: tektura, XX w.

JM 23 oct

36.FABRICIUS IacobusBrevis explicatio dicta Micheae prophetae capitis 5. v. 2 in forma colloquiiproposita, in quo alter veritatem oppugnat, alter vero eam veris et certisfundamentis propugnat. Regiomonti: typis Georgii Nevckovii, 1606. 4°, snlb.16, sygn. A-B4.

E. ô.Opr.: tektura, karta ze œredniowiecznego iluminowanego rêkopisu z zapisem nutowym, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 2.

N 314 q

37.FREHER MarquardRerum Bohemicarum antiqui scriptores aliquot insignes, partim hactenusincogniti. Qui gentis originem et progressum, variasque regni vices, et regumaliquorum vitam resque gestas peculiariter, hussitarum denique sectae histo-riam et professionem litteris tradiderunt [...]. Hanoviae: typis Wechelianisapud Claudium Marnium et haeredes Ioannis Aubrii, 1602. 2°, snlb. 8, slb.268, snlb. 28, sygn. (?)4, A4, B-Z6, Aa8.

E. ô; A, s. 272.NB: k. (?) 2-3r: list dedykacyjny: Illustrissimo principo domino Christophoro Radziwilio duciBirzarum e Dubinkis, Sanctae Romanae Imperiae principo etc.Opr.: tektura, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!ocznia z u¿yciem rade!ek i t!oków, dwa wi"zaniatasiemkowe. Na przedniej ok!adzinie 1604.Druk wspó!oprawny z nr. 31.

K 363 fol

Katalog 71

38.[GERTICZ Petrus]Parvulus philosophiae naturalis cum expositione textuali [...] Ioanne Stob-nicensi [...]. Cracoviae: Ioannes Haller, 1507, 30 IV. [Na koñcu w kolofonie]:Impressum Cracoviae impensis domini Ioannis Haller civis Cracoviensis.Anno Domini M.d.vii. et finitum ultima die Aprilis. 4°, knlb. 66, sygn. A6, B8,C4, D8, E4, F6, G-I8, K4, l8.

E. XXIX, 304; A, s. 362; Pol. Typ, Z. 4, s. 43, 25.Prow.: Cathedralis Ecclesia Olomucensis.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 58; 59.

T 386 q

39.GOŒLICKI WawrzyniecWitanie, rad y stanów koronnych polskich, do krola Iego Mosci Zygmuntatrzeciego, w polu przed miastem Kasimierzem przez [....] dnia 9. Grudnia roku1587. Kraków: z drukarni £azarzowej, 1587. 4°, slb. 13, snlb. 1, sygn. A4, B2.

E. XVIII, 277; A, s. 290; W, 1655; B, 909; BJP, 927.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

40.GRATULATIOGratvlatio na sczêœliwy przyiazd Iego Moœci pana woiewody Krakowskiego,na conwokati" krakowsk", roku panskiego 1608. [Kraków ?] Br. dr., [1608?].4°, knlb. 2, sygn. A2.

E. ô; A, s. 293.NB: na koñcu tekstu inicja!y A. W.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

41.GUARINUS Veronensis, POGGIUS FlorentinusAntilogion Guarini et Poggii de praestantia Scipionis Africani et C. IuliiCaesaris, nuper doctissimi Augustini Moravi cura, in lucem editi. Viennae:per Hieronymum Vietorem et Ioannem Singrenium, 1512, 14 V. [Na koñcuw kolofonie]: Viennae, Austriae: pridie Idus Maias anno M.D.XII, per Hiero-nymum Vietorem et Ioannem Singrenium calcographos: excusus hic nonantea wulgatus liber. 4°, knlb. 46, sygn. A-B6, C4, D6, E-F4, G6, H4, I6.

E. ô; A, s. 299; Bu!, s. 333, 42; VD, G 3856.Zap. akcesyjna: Littera A, numerus 35, 1604, Historici.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.


Opr.: zdefektowana, po renowacji, pozosta!y deski i œlady po klamrach.Druk wspó!oprawny z nr. 8; 29; 130.

N 302 q

42.HERBEST Benedykt (Herbestus Benedictus Neapolitanus)[Aequus iudex] Benedicti Herbesti Neapolitani Aequus iudex. Personaedialogi, hospes et studiosus. Aequi iudicis officia hic describuntur [...].Cracoviae: In officina Scharffenbergiana, 1562, V. 8°, knlb. 8, sygn. A8.

E. XVIII, 121; W, 2402; PK, 604; Form, 138; Tryp, 1033; CK, 116; B, 1047; Pelc, 1789; BJP, 1061.NB: egzemplarz zdefektowany.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 43.

JM 6 oct

43.[Periodica disputatio] Benedicti Herbesti Neapolitani periodica disputatio,quae nata est ex hoc sophismate a magistro quodam proposito. An gramma-tici periodos, membra, et incisa, sententia et syntaxi distinguant [...] anniDomini 1561, magistri Thoma Petricoviensi [...] aequissimo iudice. Cracoviae:Apud Matthaeum Siebeneycher, anno 1562. 8°, knlb. 46, sygn. A-B8, C4,D-E8, F10.

E. XVIII, 122; W, 1398; PK, 600; Form, 137; KBW II, 137; B, 1043; BJP, 1073.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 42.

JM 6 oct

44.HIEREMIAS (JEREMIASZ) patriarcha ConstantinopolitaneusCensur oder Urtheil der Orientalischen Kirchen. Ingolstadt: David Sartorius,1583. 8°.

T. 1: knlb. 36, klb. 268, sygn. a-d4, e4, A-Z8, Aa-Kk8, Ll4.E. XVIII, 187; A, s. 583; PK, 627; Tryp, 1201; B, 1078; O, 946; BJP, 1092; VD, J 223.Opr.: tektura, XX w.

G 226 oct

45.Censura orientalis ecclesiae. De praecipvis nostri seculi haereticorum dog-matibus Hieremiae Constantinopolitano patriarchae, iudicii et mutuaecommunionis caussa [...] a Stanislao Socolovio [...] annotationibus, ad pro-prias Graecorum opiniones respondentibus illustrata. Cracoviae: in officinatypographica Lazari. 1582. 2°, snlb. 12, slb. 235, snlb. 1, sygn. *6, A4-Ee4, Ff1.

E. XVIII, 186, XXIX, 9; A, s. 352; W, 422; DRK, s. 76; PK, 624; Form, 148; KBW II, 324; CK, 128;B, 1075.Prow.: Ex libris monsteri Gradicensis catalogo inscriptus 672.

Katalog 73

Opr.: tektura, jasna œwiñska skóra, œlepe t!ocznia z u¿yciem plakiety, rade!ka i t!oków, koniecXVI/pocz. XVII w.

E 124 fol

46.HIERONYMUS de Vallibus (Paduanus, Patavinus)[Carmen] Hieronymi Patavini, carmen de Iesu Christi passione ad PetrumDonatum [...] conscriptum. Viennae: Hieronymus Vietor, 1510, 25 IX.[Na koñcu w kolofonie]: Excusa sunt haec Viennae Austriae ab HieronymoVietoris Philovalle. Anno M.D.X, septimo Kalendas Octobris. 4°, knlb. 16,sygn. a-b8.

E. ô; A, s. 644; Bu!, s. 325, 3; BJP, 319; VD, H 3598.Opr.: po renowacji, na grzbiecie brunatna cielêca skóra, t!oczenia na œlepo.

M 282 q

47.HOZJUSZ Stanis!aw (Hosius Stanislaus)Confessio catholicae fidei Christiana vel potius explicatio quaedam con-fessionis a patribus factae in synodo provinciali quae habita est Petricoviae,anno Domini M.D.LI, mense Maio, congregatis. Antverpiae: in aedibusIoannis Stelsii, 1559. 8°, snlb. 14, klb. 370, snlb. 61, sygn. *8, A-ZZZ8.

E. XVIII, 279; A, s. 177; W, 187; B, 1122; BJP, 1130.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura XX w.

E 37 oct

48.Confessio catholicae fidei Christiana [...]. Lugduni: apud Guillaumum Rovil-lium, 1562. 8°, snlb. 30, slb. 799, snlb. 57, sygn. *-**8, a-z8, A-GG8, HH4.

E. XVIII, 281; A, s. 337; W, 2410; BJP, 1137.NB: zdefektowana karta tytu!owa.Zap. akcesyjna: 1604, Theologia, litterae S, numerus 14.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.

E 36 oct

49.Confession, das ist ein christliche Bekantnusz des catholischen Glaubens [...]auff dem Synodo zu Petricovien auffgericht, im Jar des Herren GeburtM.D.LI [...] Teütscher Nation zu Nutz trewlich auss dem Latein in dasTeütsch gebracht [...]. Ingolstat: durch Alexander und Samuel Weyssenhorn,anno 1560. 2°, klb. 14, klb. 379, knlb. 10, sygn. A4, B6, C4, Aa-tt6, uu4.

E. XVIII, 282; A, s. 337; W, 205; PK, 654; Tryp, 1116; O, 898; BJP, 1140; VD, H 5145.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.


Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem rade!ka i t!oków, dwie klamry.E 123 fol

50.Confessionis christianae catholicae fidei, Petricoviensis synodi nomine a re-verendissimo patre atque domino domino Stanislao Hosio [...] primumquidem conscriptae plurimis sed nunc accessionibus ab eodem sic locu-pletatae et expolitae, ut novum fere opus videri possit. Coloniae: apudMaternum Cholinum, 1573. 8°.

T. 1: snlb. 24, slb. 895, snlb. 51, sygn. †8, ††4, A-Nnn8.E. XVIII, 281; A, s. 337; W, 331 a, b; DRK, s. 35; Form, 165 (II cz.); B, 1128; VD, H 5144.NB: †3v-6v: list dedykacyjny adresowany do Zygmunta Augusta i Miko!aja Dzierzgowskiego,arcybiskupa gnieŸnieñskiego.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.

E 38 oct

T. 2: snlb. 36, slb. 642, sygn. *-**8, ***4, a-rr8.NB: egzemplarz zdefektowany, brak karty tytu!owej.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: brak.

E 39 oct

51.[Opera] Domini Stanislai Hosii [...] Opera omnia, quorum catalogum octavapagella reperies. Opera [...] ab ipso auctore diligenter recognita: Confessionisopus plusquam quadraginta foliis auctum, denuo [...] Henrici Dunghaeicanonici Antverpiensis edita [...]. Antverpiae: in aedibus viduae et haeredumIoannis Stelsii, 1571. [Na koñcu w kolofonie]: Antverpiae excudebat Theo-dorus Lyndanus, expensis viduae et haeredum Ioannis Stelsii. MDLXXI. 2°,knlb. 6, klb. 384, knlb. 12, sygn. *6, A-Vvv6.

Egz. 1:E. XVIII, 288; XXV, Dod. XV; A, s. 337; W, 314; PK, 646; Form, 155; Tryp, 1127; B, 1116; BJP, 1123.NB: k. *3-4r: list Miko!aja Dzierzgowskiego do Zygmunta Augusta króla polskiego.Opr.: deski, brunatna cielêca skóra, z!ote i œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków,XVI w.

F 141 fol

Egz. 2:NB: egzemplarz zdefektowany, brak karty tytu!owej.Zap. akcesyjna: Anno 1609, litterae H, numerus 12, titulus Teologia.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XVII w.

L 122 fol

52.[Opera] Domini Stanislai Hosii [...] Opera quae hactenus extiterunt omnia inprimis pia et erudita, atque in unum corpus iam primus collecta et excusa,

Katalog 75

quorum catalogum pagello sequens indicabit. Opus hoc nunc postremo abauctore recognitum [...] cura et opera [...] Henrici Dunghen canonici Antver-piensis edita [...]. Antverpiae: in aedibus viduae et haeredum Ioannis Stelsii,1566. 2°, knlb. 6, klb. 363, knlb. 15, sygn. *6, A 6, C6, C1-2, D3-6, D-Z, Aa, Kk6, Ll8,Mm-Zz, Aaa-Ooo6, Ppp4, Qqq6, Rrr8.

E. XVIII, 288; A, 337; W. 281; DRK, 36; FG, 154; CK, 136; B, 115; BPelc, 1798; Tryp, 1130; BJP, 1122;WC 22695570, 65996182, 634790188, 249362632.Prow.: Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: skóra br"zowa, œlepe t!oczenie, dwa wi"zania tasiemkowe.

JM 69 fol

53.[Predigen] Sechs christliche catholische und zu diser Zeit sehr nützlichePredigen in welchen schier die vornembste streittige Puncten, und sunstandere heylsame Lehren tractiert werden [...] durch [...] Stanislaum Hosium[...]. Cöllen: durch Maternum Cholinum, 1567. 8°, snlb. 16, slb. 262, sygn. a8,A4, B-R8.

E. XVIII, 322; A, s. 337; VD, H 5164.Zap. akcesyjna: Littera S, Vulgaris, numerus 9, 1604.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.

H 320 oct

54.HOZJUSZ Stanis!aw (Hosius Stanislaus), KROMER Marcin (Cromer Martin)Epistolae duae insignes, altera domini Stanislai Hosii [...] Brunsvici ducemHenricum [...] Martini Cromeri ad serenissimum regem proceres, equitesquePolonos, in comitiis Varsaviensibus congregatos. Coloniae: apud MaternumCholinum, 1564. 8°, knlb. 56, sygn. A-G8.

E. XVIII, 284; XX, 278; A, s. 337; W, 250; PK, 399; Form, 90; B, 684; BJP, 1162; VD H 5155.Zap. akcesyjna: Literae T, numerus 42, Titulus Historia.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.NB: k. A2r-D2r: Epistolae cardinali Hosii ad ducem Henricum Brunsvicii; D4-G8: Epistola MartiniCromeri »Ad regem procures, equitesque Polonos, in comitiis Varsaviensibus congregatos, epistola«.Druk wspó!oprawny z nr. 19; 70.

N 485 oct

55.HUGO SenensisExpositio super quarta primi Canonis Avicennae, [...] commentarii Marsiliusde Sancta Sophia [...]. Venetiis: Andreas de Calabria, 1485, 4 II. 2°.

IBP, 2899; BSJ, B-282.Prow.: Fabiano Emerich in testamento q. doctore Nicolai Copernici assignatus; Collegii BrunsbergensisSocietatis Jesu.


Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, okucia i guzy na przednieji tylnej ok!adzinie, œlady po dwóch klamrach, XV w.Druk wspó!oprawny z nr. 116.

P 452 fol

56.HUTTEN Ulrich von[De arte versificandi] Ulrici Hutteni de arte versificandi liber unus heroicocarmine ad Ioannem et Alexandrum Osthenios Pomeranos equites. Cra-coviae: Hieronymus Vietoris, 1525. [Na koñcu w kolofonie]: ImpressumCracoviae per Hieronymum Vietorem anno Domini millesimo quingen-tesimo vigesimo quinto. 4°, snlb. 18, sygn. A-B4 + 1 k.

E. XVIII, s. 322; A, s. 344; W, 1023; DRK, s. 38; B, 1155.Opr.: zdefektowana. Czêœæ grzbietu i ok!adzin pokryta brunatn" cielêc" skór" ze z!otymit!oczeniami, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 32.

L 274 q

57.INTRODUCTIOIntroductio novae scholae Aldorfianae Noribergensium, exposita aliquotdoctorum virorum orationibus. Quibus accesserunt quaedam prolegomenapraeceptorum classicorum, [...] rectoris. Adiectis insuper legibus scholasticis.Thoruni: Br. dr., 1587. [Na koñcu w kolofonie]: Excussum Thorunii Borusso-rum. Anno Christi M.D.XXCIIIX. 4°, slb. 548, snlb. 4, sygn. [od (:) do Sf brak],Aaa-Zzzzz4.

E. ô; WC, 634113835.Opr.: tektura, XX w.

JM 31 q

58.IOANNES Glogoviensis (Jan G!ogowczyk)Computus chirometralis. Cracoviae: Iohannes Haller, 1507. 4°, knlb. 40, sygn.A8, B4, C6, D4, E8, F4, G6.

E. XVII, 174; A, s. 287; W, 847; PK, 478; B, 851; Pol. Typ. Z. 4, 42, 18; BJP, 882.Prow.: Cathedralis Ecclesia Olomucensis.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 38; 59.

T 386 q

59.[Donatus] Minoris Donati de octo partibus orationis compendiosa inter-pretatio per [...] pro iuniorum institutione in florigera Cracoviensis [...].[Cracoviae: Kasper Hochfeder, 1503]. [Na k. A2]: Impressum est autem hocopus. Anno. 1503. currente. Ad impensas [...] Iohannis Haller civis Craco-

Katalog 77

viensis [...]. 4°, knlb. 120, sygn. A-B6, C4, D8, E4, E8, G-H4, J8, K4, L-M8, N4, O8,P4, Q8, R4, S8, T4, V8.

E. XVII, 175; A, s. 218; W, 2040; Form, 108; Pol. Typ. Z. 1, s. 27, 8; BJP, 897.Prow.: Cathedralis Ecclesia Olomucensis.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 38; 58.

T 386 q

60.Quaestiones librorum de anima Ioannis Versoris ad impensas [...] IohannisHaller per [...] Iohannem Glogoviensem collegiatum [...]. Metz: KasperHochfeder, 1501. [ Na koñcu w kolofonie]: Impressum Metis per CasparumHochffeder, Anno Domini Millesimo quingentesimo primo. 4°, knlb. 221,sygn. a-g8, hh4, h-z8, A-F8, G8.

E. XVII, 183; XXXII, 338; A, 649; W, 5; B, 870; O, 933; BJP, 904.NB: liczne noty marginalne, XVI w.Zap. akcesyjna: Litterae J, Philosophi, numerus 78.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: po restauracji, na grzbiecie i na 1/4 ok!adziny zachowana ciemna cielêca skóra, œlepet!oczenia z u¿yciem rade!ka i t!oków, dwie klamry.

I 243 q

61.IOHANNES de Lapide (Heynlin)Resolutorium dubiorum circa celebrationem missarum occurentium pervenerabilem dominum Iohannem de Lapide doctorum theologorum Pari-siensem [...]. Cracoviae: Hieronimus Vietoris, 1519, 1 II. [Na koñcu w kolo-fonie]: Impressum Cracoviae per Hieronymum Philovallem Vietorem. ApudMarcum Scharffenberger civem et bibliopolam Cracoviensem. Anno partussalutiferi: millesimo quingentesimo decimo nono. Prima die mensis Febru-arii. 4°, knlb. 24, sygn. a-f4.

E. ô; DRK, s. 45; WC, 81808494.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 21.

U 415 q

62.KALENDARZKalendarz wieczny. Kalendarz na wieczny czas pilnosci" pisany w kamie-nicy, gdzie nie masz dachu ani œciany, Roku nigdy by!ego od pocz"tkuœwiata, liczbê k!ad"c rachuj¿e pokiæ s!u¿" lata. B. m., dr. i r. 4°, knlb. 18, sygn.A-D4, E2.

E. ô; A, s. 375.Prow.: Valentini Cobinij.NB.: autorem Kalendarza jest zapewne Jan ¯abczyc, rok druku 1617?


Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39–40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

63.KNOBELSDORF Eustathius von[Epicedion] Divi Poloniae Regis etc. Sigismundi primi, epicaedion, authoreEustathio a Knobelsdorf [...]. Cracoviae: apud viduam Hieronymo Vietore[Barbara Wietorowa]. Anno 1548. 4°, knlb. 24, sygn. A-C4.

E. ô; A, s. 379; W, 1254; PK, 745; Tryp, 1365; O, 1002.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 114.

M 298 q

64.KOCHANOWSKI Jan (Cochanovius Ioannes)[Epinicion] Ioann[i] Cochanovii ad Stephanum Bathorrheum regem Polo-niae inclytum Moscho debellato et Liuonia recuperata epinicion. Annoa Christo nato M.D.LXXXII. Cracoviae: In Officina Lazari, 1583, po 13 VI. 4°,snlb. 50, sygn. A-F6.

E. XIX, 367; A, s. 170; W, 434; PKoch, V.1; B, 1298; PB–P, s. 250; BJP, 1330.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, œlady po dwóch klamrach, XVI/XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 11; 15; 28; 110.

M 283 q

65.KONSTYTUCJEConstitucie, statuta y przywileie, na walnych seymiech koronnych od RokuPañskiego 1550, a¿ do roku 1581 vchwalone. Kraków: w drukarni Miko!ajaSzarffenbergera, 1581, po 6 III. 2°, klb. 18, knlb. 201, knlb. 2, klb. 28, knlb. 8,sygn. [a2], A-D4, E8, F-Ee4, Ff6, Gg-TTt4, *-**4.

E. XX, 39; Cyt, 16.NB: egzemplarz zdefektowany, zbyt g!êboko przyciêty brzeg spowodowa! utratê czêœcikomentarzy na bocznym marginesie.Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 26; 66–69.

JM 106 fol

66.Constitucie seymu walnego warszawskiego, roku bozego M.D.LXXXIX.[Cz. 2]: Vniwersal poborowy roku M.D.LXXXIX. Kraków: w drukarni Miko-!aja Szarffenbergera, 1589. 2°. [Cz. 1], slb. 3, snlb. 56, knlb. 3, sygn. A-H4.[Cz. 2]: snlb. 1, slb. 21, knlb. 1, sygn. A-C4.

E. XX, 39; Cyt, 132; BJP, 537.

Katalog 79

Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 26; 65; 67–69.

JM 106 fol

67.Constitucie seymu walnego warszawskiego, roku bo¿ego M.D.XC. [Cz. 2]:Pobor poglowny, na koronnym warszawskim, roku 1590 vchvvalony. [Cz. 3]:Vniwersal poborowy roku M.D.XC. Kraków: w drukarni Miko!aja Szarffen-bergera, 1590. 2°. [Cz. 1]: snlb. 3, slb. 38, 32–34, sygn. A-E4, F2; [Cz. 2]: snlb.1,slb. 29, knlb. 1, sygn. A-B4, C2; [Cz. 3]: knlb. 10, sygn. A-B4, C2.

E. XX, 40; W, 712; Cyt, 136; B, 514; BJP, 539.Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 26; 65; 66; 68, 69.

JM 106 fol

68.Constitucie seymu walnego, koronnego warszawskiego, M.D.XCI. [Cz. 2]:Vniwersal poborowy [...] w roku pañskim M.D.XC. Kraków: w Drukarni£azarzowej, 1591. 2°. [Cz. 1]: snlb. 3, slb. 19, knlb. 1, sygn. A-C4; [Cz. 2]: slb. 23,s. nlb. 1, sygn. AA-CC4.

E. XX, 40; Cyt, 140; BJP, 177.Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 26; 65–67; 69.

JM 106 fol

69.Przywileie y constitucie sejmu walnego koronaciey krolewskiey, M.D.LXXXVIII. W Krakowie: Z drukarni £azarzowej, roku pañskiego 1588 [fa!szy-wie, w rzeczywistoœci po 1591 r., przed 1594]. 2°, snlb. 3, slb. 15, snlb. 2, slb. 29,s. 57, 54–60, 63–75, knlb. 1, sygn. A6, B-I4.

E. XX, 39; Cyt, 129; BJP, 536.Opr.: tektura, XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 26; 65–68.

JM 106 fol

KRANTZ Albert: Wandalia, zob. nr 71.

70.KROMER Marcin (Cromer Martin)[De coniugo et coelibatu] Martini Cromeri Orechovius, sive de coniugo etcoelibatu sacerdotum commentario ad Stanislaum Orechovium. Nunc pri-mum edita. Coloniae: apud Maternum Cholinum, 1564. 8°, snlb. 2, slb. 100,sygn. A-F8, G4.

E. XX, 279; A, s. 188; W, 249; PK, 776; Form, 202; KBW II, 193; Tryp. 1430; B, 1350; BJP, 1367; VD,K 2424.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.


Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 19; 54.

N 485 oct

71.Poloniae, gentisque et reipublicae Polonicae descriptionis, libri duo [...].Francofurti: ex officina typographica Andreae Wecheli, 1575, po 14 III. 2°,snlb. 2, slb. 42, sygn. A-C6, D4.

E. XX, 18; A, s. 189; W, 2610; DRK, s. 42; For, 197; O, 1030; VD, K 2431.Prow.: Liber ecclesiae Strengnensis emptus XI Marcis, X Calendas Martii Mensis, 1583.Opr.: deski, pergamin, z!ote i œlepe t!ocznia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków, dwie klamry,obciêcie barwione na czerwono, XVI w.

K 367 fol

72.[Sermones] Martini Cromeri sermones tres synodici, cum adiunctis aliquotaliis et carmine iuvenili de resurrectione Christi. Coloniae: apud MaternumCholinum, 1566. 8°, knlb. 106, sygn. A-N8.

E. XX, 283; A, s. 189; W, 273; Form, 208; Tryp, 1434; B, 1368; BPelc, 1830; BJP, 1380; VD, K 2416.Prow.: Ex libris Canonicorum Regularium Olomucensium.Opr.: czêœciowo zniszczona i poddana renowacji. Deski, ciemna cielêca skóra, œlepe t!oczeniaz u¿yciem rade!ka i t!oków dwie klamry, obciêcie barwione na czerwono, XVI w.

D 25 oct

73.KUCHLER Jakub (Cuchlerus Iacobus)Historia Ionae Prophetae carmine elegiaco tractata a Iacobo Cuchlero Hyrs-bergense, cui addita sunt alia nonnulla sacri argumenti poemata eodemauthore anno 1551 scripta Posnaniae in aula illustris domini comitis a Gorcacastellani Posnaniensis. Regiomonte Borussorum: Br. dr., 1551. 8°, snlb. 94,sygn. A-C8, D7.

E. XIV, 458; A, s. 189; B, 1381.Prow.: Andreas Fröbenn.Opr.: tektura, XX w.

M 433 oct

74.LILIA PetrusPetri Lilia [...] De Deo trino et uno oratio habita ante publicam disputationemin celebri Academia Cracoviensi 5. Septembris, anni 1581. Cracoviae: in offi-cina Lazari, 1582. 4°, knlb. 7, slb. 125, snlb. 1, sygn. A-R4, S2.

E. XXI, 274; A, s. 396; W, 413; DRK, s. 46; PK, 848; Form, 222; CK, 182; B, 1453; BJP XVI, 1432;BJ, 16; BKL, 332.Prow.: Andreas Dudith consulis Caesarae Maiestatis.Opr.: ok!adziny obci"gniête ciemnobr"zow" skór", z!ote t!ocznia z u¿yciem plakiety, rade!kai t!oków, ubytki na rogach i grzbiecie, XVI w.

N 303 q

Katalog 81

75.LISTList Czartowski do superintendentow y ministrow ewangelismu Luterañ-skiego. B. m. dr. i dr., 1609. 4°, knlb. 8, sygn. A-B4.

E. XXI, 335; A, s. 397.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q76.LOGUS GeorgiusGeorgi Logi Silesii ad inclytum Ferdinandum Pannoniae et Bohemiae regeminvictissimum, hendecasyllabi, elegiae et epigrammata. Viennae, Hierony-mus Vietor, 1529, V. [Na koñcu w kolofonie]: Viennae Pannoniae Hiero-nymus Vietor Silesius excudebat mense Maio M.D.XXIX. 4°, knlb. 74, sygn.A4, B6, C-D4, E–F6, G-H4, J-O6.

War. A:E. XXI, 388; A, s. 400; O, 1112; BJP, 1455; VD, L 2348.Zap. akcesyjna: 1614, littara V, titulus Humaniora, numerus 26.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, ciemna cielêca skóra, z!ote i œlepe t!oczenia z u¿yciem rade!ek i t!oków, dwieklamry. W zwierciadle przedniej ok!adziny wyt!oczone z!otem: „Hu[m]ilitas est funda-me[n]tum sapiencie et radix omnis bom. Augustinus. 1531”.

M 284 q77.LUTHER Martin (Luter Marcin)Der Evangelische Wetterhan, das ist: ungleische Reden Martini Lutheri vonden fürnembsten Artickeln christlicher Religion [...]. Brunsbergae: JohannSachse, 1590. [Na koñcu w kolofonie]: Gedruckt zu Brunszbergk in Preussendurch Johannes Sachsen. M.D.X.C. 8°, snlb. 328, sygn. A8-S8.

E. ô; WC, 257574495.NB: ostatnich 20 kart napisanych rêcznie.Prow.: Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: tektura, karta pergaminowa ze starego kodeksu pisanego tekstur".

G 246 oct78.Postilla domowa, to yest: kazania na Ewangelie niedzielne y przednieyszeœwieta [...] Marcin Luther [...] z napisanych ksiag Georgiusa Rorera [...]przelozone, przes Hieronyma Maleckiego, plebana Leckiego. Królewiec: JanDaubmann, 1574. 2°, snlb. 8, slb. 534, sygn. )()(4, A-Tt4, Vv-NNn6.

E. XXI, 538; A, s. 422; W, 505; PK, 877; B, 1508; BJP, 1480.NB: egzemplarz zdefektowany na skutek zbyt g!êbokiego przyciêcia boku, brak komentarzywydrukowanych na zewnêtrznym marginesie.Opr.: tektura, XX w.

JM 105 fol


79.MACIEJOWSKI SamuelSermo habitus per [...] Samuelem Maciejowski episcopum Cracoviensem etregni Poloniae cancellarium in funere [...] Sigismundi primi regis Poloniae.Moguntiae: Franciscus Behem, 1550. 8°, klb. 166, sygn. B-V8, X7.

E. XXII, 14; A, s. 418; VD, M 45.NB: egzemplarz zdefektowany, brak karty tytu!owej i siedemiu pierwszych kart.Zap. akcesyjna: Littera S, numerus 23, 1604, Humaniora.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.

H 298 oct

80.MAHOMET IIEpistolarum Turci magni per Laudinum libellus sententiarum gravitaterefertissimus, additis nonnullis lectu dignis epistolis Laertio Gellio [...].Viennae: ab Hieronymo Philovalle et Ioannae Singrenio, 1512, 23 IX.[Na koñcu w kolofonie]: Impressum est hoc epistolarum opusculum ViennaePannoniae ab Hieronymo Philovalle et Ioannae Singrenio, Nono KalendasOctobres, anno M.D.XII. 4°, knlb. 18, sygn. A6, B-D4.

E. XXI, 120; W, 2066; Bu!, s. 335, 53.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 33; 98; 104; 126.

N 304 q

81.MATTHAEUS de Cracovia (Mateusz z Krakowa)Dialogus inter rationem et conscientiam exorta. Utrum quando ac quibusmotivis missa celebranda abstinendave sit. [Speyer, Conrad Hist, ok. 1495].4°, knlb. 18, sygn. a-b6, c6.

E. ô; A, s. 432; G, s. 445; BVB, 017768651; BSJ, M-271.Zap. akcesyjna: Anni 1616 sub litterae T, tituli Teologia, numerum 60.Prow.: 1: Collegium Olomucense Societatis Jesu; 2: Andreas Fröbenn; 3: Ex dono Joannis Konupkae.Opr.: tektura, XX w.

X 448 q

82.MIECHOWITA Maciej (Matthias de Miechow)Conservatio sanitatis. Sanctus Cosmas. Sanctus Damianus. Iosephi Czimmer-manni Cracoviensis. Anno suae aetatis decimoquinto. Immatura aeditio[!], inimmortalem candorem illius magni medici doctoris [...]. Cracovia: Hiero-nymus Vietor, 1522, IX. [Na koñcu w kolofonie]: Impressum Cracoviae perHieronymum Vietorem. Anno 1.5.22. Mensis Septembris. 4°, knlb. 36, sygn.A4-J4.

Katalog 83

E. XXII, 357; A, s. 461; W, 992; DRK, s. 50; PK, 921; B, 1564; O, 1204; BJP, 1516.NB: egzemplarz zdefektowany, brak s!adki J.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: skóra, zniszczona, XVI w.

N 316 q

83.MODRZEWSKI Andrzej Frycz (Andreas Fricius Modrevius)[Narratio] Andreae Fricii Modrevii narratio simplex rei novae et eiusdempessimi exempli: simul et querela de iniuriis et expostulatio cum StanislaoOrichovio Roxolano. Excusum Pinczoviae, in officina Danielis: anno 1561. 8°,knlb. 44, sygn. A-C8, D-E4, F8, G4.

E. XXII, 490; A, s. 453; W, 218; PK, 943; Mod, 19; B, 1601.Prow.: Peter Vok a Rosenberg.Opr.: brak.Druk wspó!oprawny z nr. 103.

E 47 oct

84.Ad regem, pontifices, presbyteros, populos Poloniae ac reliquae Sarmatiaeoratio [...]. Addita est gratulatio ad Leonardum Altipolitam theologum etecclesiasten Cracoviensem et episcopum Camenecensem designatum. Cra-coviae: apud Matthiam Scharffenbergium, 1546, 15 VIII. [Na koñcu w kolo-fonie]: Cracoviae apud Matthiam Scharffenbergium. Idibus Augusti. AnnoM. D. XLVI. 8°, snlb. 64, sygn. A8 B-C4, D-E8.

E. XXII, 493; A, s. 453; WC, 187195689.Opr.: tektura, XX w.

S 550 oct

85.NIEMOJEWSKI JakubAntwort auff das Buch Herrn Benedicti Herbesti, Thumherrn und Thumb-predigers zu Posen, welches er wider die Confession unserer Brüder hatauszgehen lassen [...] hinzu gethan. Iacobus Niemogewski [...]. Brunsbergae:Georg Osterberger, 1580, 2 VII. [Na koñcu w kolofonie rok 1583]. 4°, knlb. 320,sygn. A-ll4.

E. XXIII, 120; A, s. 470; O, 1327.NB: egzempalarz zdefektowany.Opr.: brak.

G 94 q

86.NOSTITZ Friedrich vonDe praestantia sive dignitate legitimi coniugii libri tres. Scripti in honorem[...] Ioannis Sigismundi marchionis Brandeburgensis [...] sponsi. Et [...] Annae


filae [...] Alberti Friderici [...]. Regiomonti: typis Georgii Osterbergeri, 1594, 21X. 4°, knlb. 70, sygn. :)(:6, A-Q4.

E. ô; A, s. 473; O, 1335.Zap. akcesyjna: Scriptum in convictu Olomucensis, die 20 Aprilis Anno 1628.Prow.: Ex libris Georgii Friderici Nicolai ¯irowski a ¯iroviae Silesii pesos studiosi.Opr.: tektura, pomarañczowy pergamin.

M 297 q87.NOWINYNowiny ze Francyey. O wybawieniu miasta Paryza, od oble¿enia KrolaNawarskiego. Z regestrem wielkiey drogosci potrzeb ku ¿ywnoœci, pokitrwa!o ono oble¿enie. Drukowane w Rzymie, a teraz na polskie prze!o¿one.Kraków: w drukarni Jakuba Siebeneychera, 1590, po 10 IX. 4°, knlb. 6, sygn. A6.

E. XXIII, 194; A, s. 474; B, 1731; Z, 226.Opr.: tektura, karta pergaminowa z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 88–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q88.PAPROCKI Bart!omiej (Bartosz)Dziesiecioro przykazanie mê¿owo, ktore ka¿da poczciwa a cnotliwa ma!¿on-ka ma vmieæ, a po Bo¿ym przykazaniu pirwsze ma byc o tym iey myslenie,pilno ie w sercu swym chowaæ, a nigdy go nie ma odmieniac [...]. Kraków:z drukarnie Macieia Wirzbiêty, 1575. 4°, snlb. 24, sygn. A-C4.

E. XXIV, 60; A, s. 488; Pol. Typ, Z. 11, s. 58, 100.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87; 89; 90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q89.Historia ¿a!osna o prêdkoœci y okrutnoœci tatarskiey, a o srogim mordowaniuy popsowaniu ziemie Ruskiej y Podolskiej, ktore sie sta!o Ksiê¿yca paŸdzier-nika, roku 1575. Przez Bartosza Paprockiego prawdziwie a krotko spisana.Kraków: w drukarni [Miko!aja] Szarffenbergera, 1575. 4°, knlb. 24, sygn. A-F4.

E. XXIV, 65; A, s. 488; PK 1076.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87; 88; 90; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q90.Votvm szlachcica polskiego, pisane na seymiki y seym. Rokv panskiego 1606.B m. i dr., 1606. 4°, knlb. 12, sygn. A-C4.

E. ô; A, s. 488.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–89; 95; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

Katalog 85

91.Zrdcadlo slawného Margkrabstwij Morawského [...]. Krátce sebrané a wy-dané roku 1593 [...]. Olomutii: excussum apud haeredes Milichtalleri, 1593.2°, slb. 76, klb. 448, sygn. (*-*****4), )*(-)*****(4, A-J4, K6, L-V4, W4+1,X-Z4, Aa-Qq4, Rr6, Ss-Vv4, Ww-Yy4, Zz6+1, Aaa-Sss4, Ttt4+1, Vvv-Www4,Xxx-Wwww4, Xxxx6, Yyyy-Zzzz4, Aaaaa-Ppppp4, Qqqqq6.

E. XXIV, 78; A, s. 488; W, 589; DRK, s. 58; PK, 1090; B, 1826; BJP, 1852; KÈST, 6862.Zap. akcesyjna: Literatura vulgaris, numerus 48, 1632.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, brunatna cielêca skóra, z!ote i œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i stempli,dwie klamry, obciêcie barwione na ciemnoniebiesko, XVI/pocz. XVII w.

K 389 fol

92.PASQUILLUSPasquillus, ein Colloquim oder Gesprech wider die Antichristische undverfürische lere, Andree Osiandri Pfarherren zu Königspergk in Preussenvom Artickel der Rechtfertigung etc. Anno M.D.L.II. B. m dr., [1552?]. 4°,knlb. 36, sygn. A-J4.

E. ô; A, s. 491; O, 1408; VD, P 842.Opr.: wartstwy papieru, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem rade!ek i t!oków, XVI w.

T 400 q

93.PAULUS Apostolus s.[Epistolae] Beatissime Pauli gentium Apostoli: Epistolae, altissimis refertemysteriis, quas septem ecclesiis catholicas, et praeterea, que discipulis suisprivatus, sedulus Christi quatuor transmissit. [Acc. Pseudo-Seneca: Epistolae]ad Sanctum Paulum octo Paulique ursus ad Senecam [...]. Viennae: perHieronymum Vietorem et Ioannum Singrenium, 1514, 27 I. [Na koñcuw kolofonie]: Impressum Viennae Austriae per Hieronymum Vietorem etIoannem Singrenium sociorum. Expensis vero Leonardi et Lucae Alantsaefratrum. Kalendas Ianuarii, 1514. 4°, knlb. 140, sygn. a-b8, c-d4, e-f8, g-h4, i6, k8,l-n4, o8, p6.

E. ô; B, 1840; Bu!, s. 342 86.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 131.

S 353 q

94.PAW£OWSKI Stanis!aw biskup o!omunieckiRudolphi secundi [...] Stanislai Pawlowski [...] oratoris ad inclyti regniPoloniae [...] senatores [...] oratio in castris apud Varssaviam ad novi regis


electionem habita, die 14. mensis Augusti, Anno domini M.D.LXXXVII.[Cracoviae: apud Lazarum, 1587, po 14 VIII]. 4°, slb. 38, snlb. 2, sygn. A-E4.

Wyd. B.E. XXIV, 166; A. s. 492; W, 1663; DRK, s. 59; O, 1411; BJP, 1863.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 107; 111; 118; 119; 124.

M 286 q

95.PAXILLUS AdamKomedya o Lizydzie, w stan ma!¿eñski wstêpui"cy. Przez Adama Paxillusa.Teraz nowo zlo¿ona. Kraków: u Woyciecha Kobyliñskiego, 1597. 4°, knlb. 20,sygn. A-E4.

E. XXIV 170; A, s. 498; B, 511.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 120; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

96.PERLACHIUS AndreasEphemerides Andreae Perlachii [...] pro anno domini et salvatoris nostri IesuChristi M.D.XXIX cum configurationibus et habitudinibus planetarum interse et cum stellis fixis [...] sub tali forma hactenus nemini visae I. Rosinus.Viennae: Hieronymus Vietor, [1528]. [Na koñcu w kolofonie]: Viennae Aus-triae per Hieronymum Vietorem. 4°, snlb. 104, sygn. a6, b-l4, m6.

E. ô; A, s. 497; BVB, 001538227; VD, P 1445.Opr.: brak.

T 401 q

97.PETRARCA FrancescoOpera latina. Ed. Sebastianus Brandt (?). Basel: Johann Amerbach, 1496. 2°.

A, s. 499; Coll, U 1164; IBP, 4276; BSJ, P-276.Prow.: 1: Libri Bibliotheca Varmiana.Opr.: deski, brunatna cielêca skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, dwie klamry, XV/XVI w.

JM 107 fol

98.PHILOMATHES Venceslaus de Nova DomoMusicorum libri quattuor compendioso carmine elucubrati. ChristophorusCrassus Helvetius lectori. Viennae: per Hieronymum Vietorem et IoannemSingrenium, 1512, 26 VII. [Na koñcu w kolofonie]: Impressum ViennaePannoniae per Hieronymum Vietorem et Ioannem Singrenium. Anno mille-

Katalog 87

simo quingentesimo duodecimo, septimo Kalendas Augusti. 4°, knlb. 22,sygn. a-d4 e6.

E. ô; A, s. 505, Bu!, s. 334, 45.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 33; 80; 104; 126.

N 304 q

99.PHOCYLIDES[Poema] Phocylidis philosophi poema elegantissimum praecepta vitae de-gendae continens graecae, cum interpretatione latina Martini Cromeri [...].Cracoviae: Hieronymus Vietoris, 1536. [Na koñcu w kolofonie]: Cracoviaeper Hieronymum Vietorem. Anno M.D.XXXVI. 4° knlb. 14, sygn. A-B4, C6.

E. XXIV, 226; A, s. 506; W, 1138; B, 1868; BJP, 1897.NB: egzemplarz uszkodzony w wyniku po¿aru.Opr.: tektura, XX w.

F 74 q

100.PISTORIUS IoannesPolonice historiae corpus, hoc est Polonicarum rerum latini recentiores etveteres scriptores, quotquot extant, uno volumine compraehensi omnes et inaliquot distributie tomos. Ex bibliotheca Ioanni Pistorii Nidani [...] ad perfec-tem cognoscendam regionis [...] a Polonis per omnes aetates gestarumintelligendam historiam [...] pertinent. Basileae: per Sebastianum Henric-petri, 1582. 2°.

T. 1: knlb. 6, slb. 92, 63, 94–190, 193–194, 193–256, sygn. !6, a-p6, x8.T. 2: knlb. 6, slb. 11–12, 17–18, 15–23, 14, 25–635, 136, 637–831, 823, 833, snlb. 3, sygn. †6, A–Zz6,Aaa–Yyy6, Zzz5, AAa6.T. 3: knlb. 2, slb. 1–114, 116–141, 142–144, 145, knlb. 146 klb. 147–157, snlb. 1, 159–166, knlb. 1,sygn. !2, AA-OO6.War.: A.E. XXIV, 332; A, s. 510; W, 417; DRK, s. 60; PK, 1119; CK, 231; B, 1890; BPelc, 1903; BJP, 1922; VD,P 3045.Opr.: karty z druków !aciñskojêzycznych, bia!a œwiñska skóra (do po!owy ok!adzin i nagrzbiecie), karty ze œredniowiecznego rêkopisu z zapisem nutowym, dwa wi"zania rzemy-kowe.

K 403 fol

POGGIUS Florentinus, zob.: nr 41.

101.POSSEVINO Antonio[Imposturae] Ludi magistri Rostochiensis Davidis Chytraei. Imposturae quasin oratione quadam inseruit, quam de statu ecclesiarum hoc tempore inGraecia [...] ac Daniam disseminari curavit. Addita est epistola ad serenissi-


mum Stephanum Poloniae regem in qua de vero statu ecclesiarum peruniversum orbem Christianum verissimae agitur. Omnia edita in lucemNicolai Mylonii theologi Germani. Ingolstadt: ex officina Davidis Sartorii,1582. 8°, knlb. 1, klb. 51, knlb. 31, sygn. A-F8, G4, H-L8.

E. XIV, 241; XXII, 659; A, s. 154; W, 1578; DRK, 11; Form, 285; KBW II, 273; Tryp, 441; B, 1478; VD,16C2679; WCat, 83338133, 644038014.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, ciemna cielêca skóra, t!oczenia œlepe i z!otem z u¿yciem plakiety, rade!ka i t!oków,XVI w.

G 202 oct

102.[Notae] Antonii Possevini [...] Notae Divini Verbi: et apostolicae Ecclesiaefides, ac facies ex quatuor primis oecumenicis synodis [...] adversus respon-sum cuiusdam Davidis Chytraei. Posnaniae: In Maiore Polonia typis IoannisWolrabi, 1586. 2°, knlb. 6, klb. 284, sygn. A4, b2, A-Mm4, Nn2.

E. XXV, 109; A, s. 519; W, 498; DRK, s. 61; PK, 1146; Form, 290; CK, 236; BJP XVI,1964; BJ, 16;BKL, 459; O, 1480.Opr.: tektura, pergamin, wi"zania rzemykowe.

G 168 fol

PRZYWILEJE, zob. KONSTYTUCJE

103.PRZYPISANIEKrótkie przypisanie sprawy, która by!a o prawdziwym wyznaniu y wierzeprawdziwego Boga y Syna Jego Pana Jezusa Krystusa zbawiciela y Pananaszego, tak¿e y Ducha Œwiêtego pocieszyciela y doktora naszego, w Krako-wie y Piñczowie roku 1563, dnia 7 miesi"ca Oktobra w Krakowie, a dnia 9. 10.11. 12. 13 i 14 w Piñczowie na synodzie. Nieœwie¿: w Drukarni Danielowej,1564. 8°, snlb. 72, sygn. A-D8, E4.

E. ô.Opr.: brak.Druk wspó!oprawny z nr. 83.

E 47 oct

104.PSEUDO-CRATES[Epistole] Cratis Thebani Cynici philosophi epistole aureis sententiis refertetheologiae consentanae [...]. [Cracoviae: Florian Ungler, 1512]. 4°, snlb. 23,sygn. A-B4.

E. XIV, 443; A, s. 186; W, 870; Pol. Typ. Z. 3, s. 25, 23.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 33; 80; 98; 126.

N 304 q

Katalog 89

105.PTOLEMAEUS Claudius[Cosmographia] Claudii Ptholomaei viri Alexandrii cosmographia. Trad.:Iacobus Angeli. Ed.: Nicolaus Germanus. Romae: Petrus de Turre, 1490,4 XI. 2°.

IBP, 4626.Prow.: Inscriptus catalogo librorum Collegium Brunsbergense Societatis Jesu.Opr.: zdefektowana, po renowacji zosta!y guzy i klamry.

JM 31 fol

106.REJ Miko!ajWizerunk, w!asny ¿ywota cz!owyeka poczciwego, w ktorym iako we zwier-ciedle, snadnie kazdy swe sprawy oglêdaæ mo¿e [...]. Kraków: Maciej Wirz-biêta, 1560. [Na koñcu w kolofonie]: W Krakowie. Drukowano u MatysaWirzbiêty. Roku od przyjœcia Syna Bo¿ego na œwiat. 1560. 4°, knlb. 10, klb.194, knlb. 12, sygn. A10, B8, C-Dd6.

E. XXVI, 183; A, s. 689; W, 210; PK, 1204; B, 2032; Rost, 26; Pol. Typ, Z. 9, s. 22, 12; O, 1529; BJP,2040.Opr.: deski, br"zowa cielêca skóra, z!ocone i œlepe wyciski z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków,œlady po dwóch klamrach, XVI w.

M 289 q

107.RESZKA Stanis!aw (Rescius Stanislaus)Epistola Stanislai Rescii, De transitu et dormitione [...] Stanislai Hosii. Romae:apud haeredes Antonii Bladii, 1580. 4°, knlb. 12, sygn. A-C4.

E. XXV, 266; A, s. 539; W, 1554; PK, 1215; B, 2050.NB: k. 12 r.: Epitaphium eiusdem [Stanislao Hosio] cardinalis in eius titulari ecclesiae Beatae MariaeTranstiberim, in marmore iquo litteris aureis insculptum.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 94; 111; 118; 119; 124.

M 286 q

108.ROSSELI AnnibalePymander Mercurii Trismegisti cum commento [...] Hannibalis Rosseli Cala-bri [...] Liber primus de Sacro Sancte Trinitate [...]. Cracoviae: in officinatypographica Lazari, 1585, po 3 I. 2°, knlb. 4, slb. 381, knlb. 8, sygn. *4, A-Ddd4.

E. XXVI 374; W, 1624; DRK s. 68; PK, 1235; Form, 323; CK, 261; B, 2090; BPelc, 1930; BJP XVI,2088; BJ, 16.Prow.: 1: Stanislaus Pawlowski; 2: Cathedralis Ecclesia Olomucensis; 3: Ex Archivio EcclesiaeOlomucensis.


Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety rade!ka i t!oków, na tylnejok!adzinie superekslibris Stanis!awa Paw!owskiego, biskupa o!omunieckiego.

I 310 fol

109.RUDOLFF ChristophorusDie Coss Christoffs Rudolffs mit schönen Exempeln der Coss durch MichaelStifel gebessert und sehr gemehrt. Königsberg, Aleksander Augezdecki, 1554,po 15 III. 4°, klb. 491, knlb. 2, sygn. A-Kkkkkk4, Llllll3.

E. ô; Pol. Typ, Z. 8, s. 69, 12, 13a (inne warianty); O, 1602; BJP, 2120; VD, R 3436.Opr.: tektura, XX w.

T 396 q

110.RUIZ DE MOROS Pedro (Rozjusz Piotr)De apparatu nuptiarum inclyti et potentissimi Sigismundi Augusti Polo-norum regis. Carmen extemporaneum, Petri Royzii Maurei Hispani iuriscon-sulti. Cracoviae: Apud haeredes Marci Scharffenberger, 1553, VIII. [Na koñcuw kolofonie]: Excusum Cracoviae apud haeredes Marci Scharffenberger.Anno humanae salutis MDLIII, Mense Augusto. 4°, knlb. 8, sygn. A-B4.

E. XXVI, 399; A, s. 546; B, 2106; BJP, 2125.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, œlady po dwóch klamrach, XVI/XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 11; 15; 28; 64.

M 283 q

111.Carmen tumultuarium Petri Royzii Maurei Hispani iurisconsulti, adversusastrologum quendam in vitam viri dei Samuelis Cracoviensium episcopimentitum. [Cracovia: Hieronymus Wietor, 1546]. 4°, knlb. 4, sygn. A4.

E. XXVI, 400; A, s. 546; PK, 1242; BJP, 2128.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 94; 107; 118; 119; 124.

M 286 q

112.Historia funebris in obitu divi Sigismundi Sarmatiarum regis, et ad Sigis-mundum Augustum filium admonitio. Cracoviae: Helena Unglerowa, 1548,1 VIII. [Na koñcu w kolofonie]: Cracoviae apud viduam Floriani Unglerii.Anno post Christum natum. M. D. XLVIII. Calendis Augustis. 4°, knlb. 12,sygn. A-B4, C3.

E. XXVI, 402; A, s. 546; W, 1259; B, 2119; O, 1611; BJP, 2133.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 113; 115.

I 240 q

Katalog 91

113.Inclyto quiritium regi Ferdinando in divae coniugis Annae obitu [...] Epitha-phia [...]. Cracoviae: [Helena Unglerowa ?], 1547, II. [Na koñcu w kolofonie]:Excusum Cracoviae anno post Christum natum M. D. XLVII. Mense Februa-rio diebus liberalibus. 4°, knlb. 3.

E. XXVI 402; A, s. 546; B, 2118.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 112; 115.

I 240 q

114.[Nenia] Petri Royzii Maurei iurisconsulti Hispani nenia, in funere viri illustrisSamuelis Maceovii Cracoviensium episcopi atque summi in Polonia can-cellarii. Cracoviae: per Lazarum Andreae, 1550, XI. 4°, knlb. 12, sygn. A-C4.

E. XXVI, 403; A, s. 547; W, 1281; PK, 1247; B, 2120; BJP, 2134.NB: k. C1v-C3v – Epigrama i Epitaphium dla Samuela Maciejowskiego.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 63.

M 298 q

115.Ad virum illustrem Samuelem episcopum Cracoviensium et supremumPoloniae cancellarium Petri Royzii Maurei Hispani celtiberi iurisconsulticarmen de Sancto Pontifice caeso sivo Stanislaus. [Kraków, Helena Unglero-wa, 1547?]. 4°, snlb. 16, sygn. A-B4.

E. XXVI, 400; A, s. 546; W, 1980; B, 2112; O, 1606.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 112; 113.

I 240 q

116.SAVANAROLA Ioannes Michaelis[Practica medicinae] Tractatus primus de modo praecessus artificialis mediciin medeundo [...] Ioannis Michaelis Savanarole Patavini practica de aegri-tudinis [...] hoc divinum medicine opus edidit. Venetiis: per Andrea deBonetis de Papia, 1486, X Mai. 2°.

IBP, 4934.Prow.: Fabiano Emerich in testamento q. doctore Nicolai Copernici assignatus; Collegii BrunsbergensisSocietatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem t!oków, okucia i guzy na przednieji tylnej ok!adzinie, œlady po dwóch klamrach, XVw.Druk wspó!oprawny z nr. 55.

P 452 fol


117.SCHEDEL HartmannLiber chronicarum [...]. Augsburg: Johann Schönspenger, 1497, 1 II. 2°, knlb.338.

A, s. 557; IBP, 4942.Prow.: Collegii Brunsbergensis Societatis Jesu conscriptum catalogo.Opr.: po renowacji, na przedniej i tylnej ok!adzinie mosiê¿ne okucia, œlady po klamrach.

JM 61 fol

118.SCHROETER AdamDe nuptiis invictissimi ac gloriosi Sigismundi Augusti regis Poloniae etc. etCatharinae caesaris Ferdinandi filiae. Carmen elegiacum authore [...].Cracoviae: Lazarus Andreae, 1553. 4°, snlb. 16, sygn. A-B4.

E. XXVII, 275; A, s. 568; B, 2236; BJP, 2212.NB: defekt, brak sk!adki C4.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 94; 107; 111; 119; 124.

M 286 q

119.Salinarum Vieliciensium iucunda ac vera descriptio, carmine elegiaco autho-re [...]. Cracoviae: Lazarus Andreae excudebat, 1553. 4°, knlb. 16, sygn. A-D4.

E. XXVII, 275; A, s. 568; PK, 1302; B, 2237; BJP, 2214.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 94; 107; 111; 118; 124.

M 286 q

120.SKARGA PiotrWsiadane na woynê, kazanie, gdy niezwyciê¿ony y Bogu mi!y król polskiy swedszki, Zygmunt III [...] na konia swego do Inflant z woyskiem wsiadaæmia!. Czynione od X. Piotra Skargi [...] w Wilnie, w Niedziele po narodzeniuprzeczystej Matki Bo¿ey. Roku pañskiego 1601. Kraków: w drukarni An-drzeja Piotrkowczyka, 1602. 4°, knlb. 14, sygn. A-B4, C6.

E. XXVIII, 157; A, s. 581; WC, 297538423.NB: na ostatniej niezadrukowanej stronie probacje pióra.Opr.: ok!adziny oklejone pergaminow" kart" z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!.XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 122; 123; 135; 137–139.

M 287 q

Katalog 93

121.SOKO£OWSKI Stanis!aw (Socolovius Stanislaus)[Opera] Stanislai Sokolovii [...] apud Stephanum I. Poloniae regem, con-cionatoris opera. Cracoviae: In typographia regia et ecclesiastica Lazari, 1591,po 11 IV. 2°.

E. XXIX, 16; A, s. 583; DRK, s. 78,79; PK, 1380 [okreœlenie cech wariantów]; B, 2337.War. A:T. 1: s. 12, slb. 789, snlb. 33, sygn. *8, A-Yyy6, Zzz3.Prow.: 1: Conscriptus Sancti Michaeli Olomuni Ordinis Praedicatorum; 2: Georgius ad eius confert1592; 3: Collegium Olomucense Sancti Michaelis Ordinis Praedicatorum Sancti Dominici.Opr.: tektura, XX w.

G 162 fol

122.SO£TYS (Szo!tys)Szoltys z klech". Persony, szoltys Matul. Klecha Ianas. Pan Szo!tysów.Doktor. Chlopiec dworski. Chlopiec doktorów. Kraków: w Drukarni £a-zarzowej, 1598. 4°, knlb. 8, sygn. A-B4.

E. XXX, 291.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 123; 135; 137–139.

M 287 q

123.SOWIZDRZA£Peregrinacya dziadowska; zwlascza owych jarmarcznikow trzesiglowow:w który sposob zwykli bywac na mieyscach swietych. Nie tykaiaæ tych,którzy sprawiedliwym karaniem bo¿ym nawiedzeni, przy Koscielech abow szpitalach siedza [...] Ianuarius Sowizdralius. B m. i dr., 1612. 4°, knlb. 16,sygn. A-D4.

E. XXIX 97; A, s. 496.NB: egzemplarz zdefektowany, brak kart od D4.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 135; 137–139.

M 287 q

124.STEPHANUS Batory rex Poloniae (Stefan Batory król Polski)Edictum regium de supplicationibus ob rem bene adversus Moschumgestam. Cracoviae: in officina Nicolai Scharffenbergii, 1579. 4°, knlb. 6, sygn.A4 [B?].

E. XII, 406; A, s. 227; Z, 144.Opr.: tektura, pergaminowa karta ze œredniowiecznego rêkopisu, pisanego w trzech kolum-nach, z inicja!em malowanym piórkiem, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 94; 107; 111; 118; 119.

M 286 q


125.Edictum regium Svirense ad milites, Ex quo causae suscepti in magnumMoscoviae ducem belli cognoscentur. – Edictum regium de supplicationibusob captam Polotiam. – Rerum post captam Polotiam contra Moscum gesta-rum narratio. Varsaviae: [Walenty £apczyñski], 1579, [po 23 XI–XII]. [Nakoñcu w kolofonie]: Varsaviae, Typis Nicolai Scharffenbergii regii typo-graphi cum privilegio, anno Domini, M.D.LXXIX. 4°, knlb. 28, sygn. A-G4.

E. XII, 406; A, s. 227; PK, 1435; Cyt, 219; KG, 12; Z, 145; BJP, 2411.NB: egzemplarz zdefektowany, k. A2-3 niezadrukowane.Zap. akcesyjna.: Anno 1598, 18 die Septembris, titulus Historici, numerus 2.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: deski, bia!a œwiñska skóra, z!ote t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ek i t!oków. W zwier-ciadle przedniej ok!adziny w owalu znak jezuitów IHS, XVI w.Druk wspó!oprawny z nr. 3.

K 257 q

126.STOBNICA Ioannes de (Ioannes Stobnicensis, Jan ze Stobnicy)Introductio in doctrinam doctoris Subtilis: modos distinctionum et inde-mnitatem alios quoque terminos obscuriores eiusdem doctrine declarans [...].Cracoviae: per Florianum Unglerium, 1512, 28 VII. [Na koñcu w kolofonie]:Impressum Cracoviae in aedibus provide viri Floriani Unglerii. QuintoKalendas Iulias. Labente curriculo virginei partus. Millesimo quingentesimoduodecimo. 4°, knlb. 12, sygn. A-C4.

E. XIX, 483; XXIX, 300; A, s. 362; W, 875; B, 2452; Pol. Typ. Z. 3, s. 24, 14; BJP, 1245.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 33; 80; 98; 104.

N 304 q

127.STRYJKOWSKI MaciejKtora przedtym nigdy swiatla nie widziala. Kronika Polska, Litewska,Zmodzka, y wszystkiey Rusi Kijowskiey, Moskiewskiey, Siewierskiey,Wolhyñskiey, Podolskiey, Podgorskiey, Podlaskiey etc. [...] przez MacieiaOsostewicivsa Striykowskiego [...] a¿ do dzisieyszego roku 1582 [...]. Króle-wiec: u Jerzego Osterbergera, 1582. 2°, snlb. 22, snlb. 15, slb. 789, snlb. 17,sygn. )(4,)(8, A-YY6, ZZ4.

E. XXIX, 352; A, s. 597; W, 1582; PK, 1448; KBW II, 340; CK, 296; B, 2465; O, 1913; BJP, 2423.NB: na ostatniej wolnej stronie i na wewnêtrznej tylnej wyklejce odrêczne uwagi dotycz"celektury dzie!a.Prow.: Sum Pauli Lazarowicz Gnatowski V[erbi] D[ivini] M[inister].Opr.: deski, br"zowa cielêca skóra, œlepe t!oczenia z u¿yciem plakiety, rade!ka i t!oków.W zwierciadle przedniej ok!adziny zatarty superekslibris, na tylnej skóra zniszczona, XVI w.

K 378 fol

Katalog 95

128.SZCZERBIC Pawe!Promptuarium statutorum omnium et constitutionum regni Poloniae. Per[...]. Brunsbergae: Georgius Schönfels, 1605. 2°, snlb. 16, slb. 357, snlb. 57,sygn. *8, A-Fff4.

E. XXX, 222; KBW III, 1942.Zap. akcesyjna: Inscriptus Cathalogo Collegium Brunsbergense Societatis Jesu, 18 Mai 1608.Prow.: Testamento Michaeli Neandrij Agathopolitani.Opr.: tektura, XX w.

JM 102 fol

TUKALSKI Aleksander, zob.: nr 28.

129.USUS AlmanachUsus Almanach, seu ephemeridum interpretatio. De iudiciis erigendis. Deelectionibus communibus canones nativitatum, ad lectorem [...]. Cracoviae:Florianus Unglerius, 1532. [Na koñcu w kolofonie]: Impressum per Flo-rianum Unglerium. Anno gratiae. 1532. 8°, klb. 52, sygn. A8, B4, C-D8, E-K4.

E. XXXII, 101; XXXIII, 70; A, s. 637; W, 2150; PK, 1513; B, 2559; Pol. Typ. Z. 7, s. 60, 92.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 22.

T 562 oct

130.VADIANUS Ioachimus (von Watt)Oratio coram [...] Sigismundo rege Poloniae etc. in conventu caesaris et triumregum nomine Universitatis Viennae Austriae per Ioachimum Vadianum[...]. Viennae: Hieronymus Vietor, 1515, 5 VIII. [ Na koñcu w kolofonie]:Impressit Viennae, nonis Augusti anno MDXV, Hieronymus Wietor qui seprincipi iniuncto hac sua felitate commendari cupit. 4°, knlb. 8, sygn. A-B4.E. XXXII, 137; A, s. 639; W, 919; B, 2565; Bu!, s. 349, 115; O, 2072; BJP, 2600; VD, V 30.Prow.: Collegium Olomucense Societatis Jesu.Opr.: zdefektowana, po renowacji pozosta!y deski i œlady po klamrach.Druk wspó!oprawny z nr. 8; 29; 41.

N 302 q

131.VICTURIUS CiceroSynonyma excellentissimi rhetoris Ciceronis. Victurii [...] una cum StephaniFlisci synonymis utriusque lingvae [...] secundum ordinem alphabet cons-tructis quae in humanum usum aut commodum evenire possunt, noviterimpressa. Item oratio elegantissima Francisci Mutinensis, de poeticae ex-cellentia. Viennae: per Hieronymum Vietorem et Ioannem Singrenium, 1513,1 I. [Na koñcu w kolofonie]: Impressum Viennae Austriae per HieronymumVietorem et Ioannem Singrenium sociorum. Expensis vero Leonardi et Lucae


Alantsae fratrum. Kalendas Ianuarii, anno Domini MDXIII. 4°, knlb. 70, sygn.A-I4, K-L8, M4, N8, O6.E. ô; A, s. 163; KBW II, 82; B, 812; Bu!, s. 337, 60.Opr.: tektura, XX w.Druk wspó!oprawny z nr. 93.

S 353 q

132.VIDAVIUS Valentinus LaurentiusGeneralis controversia de indulgentiis. A magnifico Valentino LaurentioVidaviensi, philosophiae et sanctae theologiae doctore conscripta [...]. Cra-coviae: in architypographia regia et ecclesiastica Lazari, anno 1593. 2°, snlb.16, slb. 224, snlb. 4, sygn. *8, A-T6.E. XXXII, 433; A, s. 651; W, 593; For, 4111; B, 2631; BJP, 2613.Prow.: Pro monasterio Sancti Bernardini Olomuni reparatus per fratrem Martinum Fortunatumeiusdem monasterii guardianum anno Domini M.DC.XXI ad initium Februari.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, zawi"zywana nadwa rzemyki, XVI/XVII w.

G 167 fol

133.VRATISLAVIENSIS Michael (Micha! z Wroc!awia)Congestum logicum quod et introductorium dici queat [...]. Cracoviae:Ioannis Haller, 1515, 24 I. [Na koñcu w kolofonie]: Impressum Cracoviae inedibus Ioannis Haller. Anno Domini M.CCCCC.XV. in vigilia conversionissancti Pauli. 4°, knlb. 88, sygn. a8, b4, c-d8, e4, h–i8, k4, l-n8.

E. XXXIII, 355; A s. 446; W, 34, 920; PK, 1595; B, 2690; Pol. Typ. Z. 4, s. 53, 116.NB: brak k. tyt.; na ostatniej stronie rêkopiœmienny zapis nutowy, noty piêciu r"k, XVI w.Prow.: Jacobus Plesnensis nunc sibi in ne vendinat anno Domini 1564.Opr.: tektura, XX w.

S 359 q

134.Expositio hymnorumque interpretatio ex doctoribus in gymnasio Craco-viensis pro iuniorum eruditione ac eorum in sacris litteris institutione con-flata. Cracoviae: Iohannes Haller, 1516. 4°, knlb. 2, klb. 128, knlb. 5, sygn. a8,b-e4,6, g-m4,6, n4, o-z4,6, "4, #6, !4, $4, [A]4.

E. XXXIII, 358; A, s. 345; W, 37; PK 1593; KBW II, 359; B 2682; Pol. Typ. Z. 4, s. 55, 135, BJP, 2659.NB: egzemplarz zdefektowany.Prow.: Loci Capucinorum Olomucensium.Opr.: tektura, XX w.

F 50 q

135.WIDAWSKI Wê¿yk PiotrAquila Aquilonis. Cracovia: In officina typographica regia Lazari, 1601. 4°,knlb. 8, sygn.

Katalog 97

E. XXXII, 409; A, s. 673; WC, 82606463.Prow.: Valentini Cobinii vicarii Olomucensi, 1616.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 137–139.

M 287 q

136.WOKABULARZWokabularz rozmaitych sentencyi y potrzebnych, polskym y niemieckymmlodzieñcom, na po¿ytek teras zebrany. Ein Vocabular mancherley schönenund notwendigen Sententien, der polnischen und deutschen Jugend zuNutz zusamen getragen. Królewiec: u Jana Daubmana, 1558. 8°, snlb. 320,sygn. A-V8.

E. XXXIII, 235; W, 2331; BJP, 1396.Opr.: tektura, XX w.

JM 12 oct

137.WYPRAWAWyprawa zydowska na woyne. Kraków: B. dr., 1606. 4°, knlb. 6, sygn. A4, B2.

E. XXXIII, 447; A, s. 679.NB: k. A1v: dedykacja dla Piotra Gorajskiego z Goraja, autor: J. W. C.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 138; 139.

M 287 q

138.ZADUSKI (ZADOSKI) StefanFantazya krotofilna Stephana Zadvskiego [...]. Kraków: B. dr., 1606. 4°, knlb.6, sygn. A4, B2.

EB, 19776; A, s. 683.NB: zdefektowana ostatnia karta.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137; 139.

M 287 q

139.ZBYLITOWSKI PiotrSchadzka ziemianska, wydana przez Piotra Zbylitowskiego ze Zbylitowic.Kraków: B. dr., 1605. 4°, knlb. 20, sygn. A-E4.

E. ô; A, s. 684; WC, 504317472.Opr.: tektura, pergaminowa karta z rêkopisu napisanego pismem hebrajskim, I po!. XVII w.Druk wspó!oprawny z nr. 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75; 87–90; 95; 120; 122; 123; 135; 137; 138.

M 287 q


Spis wed!ug drukarzy

POLSKA (w granicach historycznych)

BRANIEWO

Jan Saxo

1590 LUTHER M.: Der Evangelische Wetterhan. 8°. – G 246 oct.

Jerzy Schönfels

1605 SZCZERBIC P.: Promptuarium statutorum. 2°. – JM 102 fol.

KRAKÓW

Jan Haller

1507 IOANNES Glogoviensis: Computus chirometralis. 4°. – T 386 q.1507, 30 IV [GERTICZ P.]: Parvulus philosophiae. 4°. – T 386 q.1507, 9 VIII? AUCTOR AD HERENNIUM: Marci Tullii Ciceronis. 4°. – N 311 q.1515, 24 I VRATISLAVIENSIS Michael: Congestum logicum. 4°. – S 359 q.1516 VRATISLAVIENSIS Michael: Expositio hymnorumque. 4°. – F 50 q.

Kasper Hochfeder

1503 ARISTOTELES: Summi philosophorum. 2°. – K 383 fol.1503 IOANNES Glogoviensis: Donatus. 4°. – T 386 q.

£azarz Andrysowicz i Drukarnia £azarzowa

a. £azarz Andrysowicz

1550, XI RUIZ DE MOROS P.: Nenia. 4°. – M 298 q.1553 SCHROETER A.: De nuptiis [...] Sigismundi Augusti. 4°. – M 286 q.1553 SCHROETER A.: Salinarum Vieliciensium. 4°. – M 286 q.

b. Jan Januszowski

1581 BIA£OBRZESKI M.: Postilla orthodoxa. 2°. – H 255 fol.1582 HIEREMIAS: Censura orientalis. 2°. – E 124 fol.1582 LILIA P.: De Deo trino. 4°. – N 303 q.

1583, po 13 VI KOCHANOWSKI J.: Ad Stephanum Bathorrheum. 4°. – M 283 q.1585, po 3 I ROSSELI A.: Pymander. 2°. – I 310 fol.1586 AGENDA caerimonialia. 2°. – U 527 fol.1587 GOŒLICKI W.: Witanie, rad y stanów. 4°. – M 287 q.1587, po 14 VIII PAW£OWSKI S.: Rudolphi secundi. 4°. – M 286 q.1588 PRZYWILEIE y constitucie. 2°. – JM 106 fol.1591 CONSTITUCIE seymu walnego. 2°. – JM 106 fol.1591, po 11 IV SOKO£OWSKI S.: Opera. 2°. – G 162 fol.1593 VIDAVIUS V. L.: Generalis controversia. 2°. – G 167 fol.1598 SZOLTYS z klech". 4°. – M 287 q.1601 WIDAWSKI Wê¿yk P.: Aquila Aquilonis. 4°. – M 287 q.

Wojciech Kobyliñski

1597 PAXILLUS A.: Komedya o Lizydzie. 4°. – M 287 q.

Andrzej Piotrkowczyk

1579 BIA£OBRZESKI M.: Kazanie o przyimowaniu. 8°. – G 241 oct.1602 SKARGA P.: Wsiadane na woyne. 4°. – M 287 q.

Jakub Siebeneicher

1588 BIELSKI J.: Piesn nowa. 4°. – 287 q.1590, po 10 IX NOWINY ze Francyey. 4°. – M 287 q.

Mateusz Siebeneicher

1562 HERBEST B.: Periodica disputatio. 8°. – JM 6 oct.

Dziedzice Marka Szarfenberga

1553, VIII RUIZ DE MOROS P.: De apparatu nuptiarum. 4°. – M 283 q.1562, V HERBEST B.: Aequus iudex. 8°. – JM 6 oct.

Maciej Szarfenberg

1529, IV BURCHARDUS I.: Ordo missae. 4°. – U 415 q.1546, 15 VIII MODRZEWSKI A. F.: Ad regem, pontifices. 8°. – S 550 oct.

Miko!aj Szarfenberger

1575 PAPROCKI B.: Historia ¿a!osna. 4°. – M 287 q.1579 STEPHANUS Batory: Edictum regium. 4°. – M 286 q.1579, po 23 XI–XII STEPHANUS Batory: Edictum regium Svirense. 4°. – K 286 q.1581, po 6 III CONSTITUCIE, statuta. 2°. – JM 106 fol.1589 CONSTITUCIE seymu walnego. 2°. – JM 106 fol.1590 CONSTITUCIE seymu walnego. 2°. – JM 106 fol.ok. 1590 CONFOEDERATIO senatorum. 2°. – JM 106 fol.


Florian Ungler

1512 PSEUDO-CRATES: Epistolae aureis. 4°. – N 304 q.1512, 28 VII STOBNICA I.: Introductio in doctrinam. 4°. – N 304 q.1531, 17 X CAFFMAN I.: Ephemeris. 8°. – T 562 oct.1532 USUS Almanach. 8°. – T 562 oct.

Florian Ungler i Wolfgang Lern

1513, 8 VIII ECKIUS V.: Panegyricus. 4°. – N 304 q.

Helena Unglerowa

1547 RUIZ DE MOROS P.: Inclyto Quiritim. 4°. – I 240 q.1547 RUIZ DE MOROS P.: Ad virum illustrem. 4°. – I 240 q.1548, 1 VIII RUIZ DE MOROS P.: Historia funebris. 4°. – I 240 q.

Barbara Wietorowa

1548 KNOBELSDORF E.: [Epicedion] divi Poloniae regis. 4°. – M 298 q.

Hieronim Wietor

1519, 1 II IOANNES de Lapide: Resolutorium dubiorum. 4°. – U 415 q.1521, przed 20 I ECKIUS V.: De arte versificandi. 4°. – L 274 q.1522, IX MIECHOWITA M.: Conservatio sanitatis. 4°. – N 316 q.1525 HUTTEN U.: De arte versificandi. 4°. – L 274 q.1536 PHOCYLIDES: Poema. 4°. – F 74 q.1546 RUIZ DE MOROS P.: Carmen tumultuarium. 4°. – M 286 q.

Maciej Wirzbiêta

1560 REJ M.: Wizerunk w!asny. 4°. – M 289 q.1575 PAPROCKI B.: Dziesiecioro przykazanie. 4°. – M 287 q.ok. 1591 DÊBOWSKI A.: Tysbe s Piramusem. 4°. – M 287 q.

KRAKÓW

Brak drukarni

1578 BERZEVICIUS M.: Epitalamia. 4°. – M 283 q.1596? BERNAT z Krakowa: Rossadek. 4°. – M 287 q.1605 ZBYLITOWSKI P.: Schadzka ziemianska. 4°. – M 287 q.1606 WYPRAWA zydowska. 4°. – M 287 q.1606 ZADUSKI (ZADOSKI) S.: Fantazya krotofilna. 4°. – M 287 q.1608? GRATULATIO. 4°. – M 287 q.

KRÓLEWIEC

Aleksander Augezdecki

1554, po 15 III RUDOLFF Ch.: Die Coss. 4°. – T 396 q.

Spis wed!ug drukarzy 101

Jan Daubmann

1554, po 24 IX ALBRECHT: Recessus. 4°. – N 314 q.1558 WOKABULARZ rozmaitych sentencyi. 8°. – JM 12 oct.1560 EPPLIN O.: Selectiora [...] iudicia. 2°. – H 281 fol.1574 LUTHER M.: Postilla domowa. 2°. – JM 105 fol.

Jerzy Neycke

1606 FABRICIUS I.: Brevis explicatio. 4°. – N 314 q.

Jerzy Osterberger

1580, 2 VII NIEMOJEWSKI J.: Antwort auff das Buch. 4°. – G 94 q.1582 STRYJKOWSKI M.: Ktora przedtym nigdy. 2°. – K 378 fol.1594, 21 X NOSTITZ F.: De praestantia. 4°. – M 297 q.

Brak drukarni

1551 KUCHLER I.: Historia Ionae Prophetae. 8°. – M 433 oct.1552? PASQUILLUS: Ein Colloquium. 4°. – T 400 q.

NIEŒWIE$

Daniel z £êczycy

1564 KROTKIE przypisanie sprawy. 8°. – E 47 oct.

OSTRÓG

Ivan Fedorov

1581, 12 VIII BIBLIA. 2°. – A 14 fol.

PIÑCZÓW

Daniel z £êczycy

1561 MODRZEWSKI A. F.: Narratio simplex. 8°. – E 47 oct.

POZNAÑ

Jan Wolrab

1565 ANTONIUS: Oratio in divi Ferdinandi Augusti. 4°. – K 257q.1586 POSSEVINO A.: Notae Divini Verbi. 2°. – G 168 fol.

TORUÑ

Andrzej Koteniusz

1586 CONSENSUS in fide. 8°. – E 52 oct.1587 INTRODUCTIO. 4°. – JM 31 q.

WARSZAWA

[Walenty £apczyñski]

1579, po 23 XI–XII STEPHANUS Batory: Edictum regium Svirense. 4°. – K 257 q.


WILNO

1597 BIA£OZOR G.: Epithalamium. 4°. – M 283 q.

Brak miejsca druku

CIO£EK E.: Oratio. 4°. – I 234 q.DAMBKOWSKI G.: Epigrammata. 4°. – M 283 q.KALENDARZ wieczny. 4°. – M 287 q.

1606 PAPROCKI B.: Votvm szlachcica. 4°. – M 287 q.1609 LIST czartowski. 4°. – M 287 q.1612 SOWIZDRZA£: Peregrynacya dziadowska. 4°. – M 287 q.

INNE KRAJE

AUSTRIA

WIENHieronim Wietor

1510 BARTHOLOMAEUS de Usingen: Parvulus philosophiae. 4°. – N 311 q.1510, 25 IX HIERONYMUS de Vallibus: Carmen de Iesu Christi. 4°. – M 282 q.1515, 5 VIII VADIANUS I.: Oratio. 4°. – N 302 q.1528 PERLACHIUS A.: Ephemerides. 4°. – T 401 q.1529, V LOGUS G.: Ad inclytum Ferdinandum. 4°. – M 284 q.

Hieronim Wietor i Ioannes Singrenius

1511, 8 III AUGUSTINUS M.: Catalogus episcoporum. 4°. – N 302 q.1512, 14, V GUARINUS V., POGGIUS F.: Antilogion. 4°. – N 302 q.1512, 26 VII PHILOMATHES V.: Musicorum libri quattuor. 4°. – N 304 q.1512, 23 IX MAHOMET II: Epistolarum Turcii. 4°. – N 304 q.1513, 1 I VICTURIUS C.: Synonyma [...] Ciceronis. 4°. – S 353 q.1514, 27 I PAULUS Apostolus s.: Epistolae. 4°. – S 353 q.1514, 1 IX CAMERS I.: Prima pars Plyniani. 4°. – P 335 q.

CZECHY

OLOMOUCDziedzice Bedøicha Milichtallera

1593 PAPROCKI B.: Zrdcadlo. 2°. – K 389 fol.


FRANCJA

LYON

Guilielmus Rovilius

1562 HOZJUSZ S.: Confessio catholicae fidei. 8°. – E 36 oct.

PARIS

François Renault

ok. 1516 EUSEBIUSZ z Cezarei: Historia ecclesiastica. 8°. – JM 23 oct.

HOLANDIA

ANTVERPENGulielmus Silvius

1564 BRENDENBACH T.: Historia belli Livonii. 8°. – N 485 oct.

Theodorus Lyndanus

1571 HOZJUSZ S.: Opera. 2°. – F 141 fol.

Ioannes Stelsius

1559 HOZJUSZ S.: Confessio catholicae fidei. 8°. – E 37 oct.

Wdowa i Dziedzice Ioannesa Stelsiusa

1566 HOZJUSZ S.: Opera. 2°. – JM 69 fol.1567 HOZJUSZ S.: Opera omnia. 2°. – F 141 fol.

NIEMCY

AUGSBURGJohann Miller

1518 CIO£EK E.: Oratio. 4°. – L 234 q.

Johann Schönspenger

1497, 1 II SCHEDEL H.: Liber chronicarum. 2°. – JM 61 fol.

FRANKFURT a. M.Andreas Wechel

1575, po 14 III KROMER M.: Poloniae gentisquae. 2°. – K 367 fol.


HANAU

Claudius Marnius i Dziedzice Ioannesa Aubrii

1602 FREHER M.: Rerum Bohemicarum. 2°. – K 363 fol.1602 DUBRAVIUS I.: Historia Bohemica. 2°. – K 363 fol.

INGOLSTADT

David Sartorius

1582 POSSEVINO A.: Imposturae. 8°. – G 202 oct.1583 HIEREMIAS: Censur. 8°. – G 226 oct.

Aleksander i Samuel Weyssenhorn

1560 HOZJUSZ S.: Confession. 2°. – E 123 fol.

KÖLN

Maternus Cholinus

1564 KROMER M.: De coniugo et coelibatu. 8°. – N 485 oct.1564 HOZJUSZ S., KROMER M.: Epistolae duae. 8°. – N 485 oct.1566 KROMER M.: Sermones tres synodici. 8°. – D 25 oct.1567 HOZJUSZ S.: Predigen. 8°. – H 320 oct.1573 HOZJUSZ S.: Confessionis christianae. 8°. – E 38 oct.; E. 39 oct.1579 BIA£OBRZESKI M: Orthodoxa confessio. 8°. – G 241 oct.

Martin Flach

1489 AUGUSTINUS A.: Opuscula. 2°. – D 89 fol.

METZ

Kasper Hochfeder

1501 IOANNES Glogoviensis: Quaestiones librorum. 4°. – I 243 q.

MAINZ

Franciscus Behem

1550 MACIEJOWSKI S.: Sermo habitus. 8°. – H 298 oct.

NÜRNBERG

Anton Koberger

1493 BIBLIA latina. 2°. – B 26 fol.

PASSAU

Laurentius Pasquatus

1587 BUGNERUS B.: Theoremata ex philosophia naturali. 4°. – P 337 q.


SPEYERConrad Hist

ok. 1495 MATTHAEUS de Cracovia: Dialogus inter rationem. 4°. – X 448 q.

SZWAJCARIA

BASELJohann Amerbach

1489 AUGUSTINUS A.: Explanatio psalmorum. 2°. – JM 58 fol.1496 PETRARCA F.: Opera latina. 2°. – JM 107 fol.

Ioannes Frobenius

1515, VIII DAMIANUS I. S.: Elegeia. 4°. – N 302 q.

Sebastianus Henricpetri

1582, IX PISTORIUS I.: Polonice historiae corpus. 2°. – K 403 fol.

W£OCHY

ROMADziedzice Antonio Blado

1580 RESZKA S.: Epistola [...] De transitu. 4°. – M 286 q.

Petrus de Turre

1490, 4 XI PTOLOMAEUS C.: Cosmographia. 2°. – JM 31 fol.

VENEZIAAndrea de Bonetis de Papia

1486, 10 V SAVANAROLA I. M.: Practica medicinae. 2°. – P 452 fol.

Andreas de Calabria

1485, 4 II HUGO S.: Expositio super [...] Canonis Avicennae. 2°. – P 452 fol.


Indeks osobowy i nazw geograficznych*

Alantsae Leonard 23, 93Alantsae £ukasz 23, 93Albrecht Senior, marchio Brandenbur-

gensis 2Aleksander, król Polski 24Altipolitus Leonardus 84Amerbach Johann 6, 97Andreas de Calabria 55Andreas Fricius Modrevius, zob. Mo-

drzewski Andrzej FryczAndrysowicz £azarz, zob. £azarz Andry-

sowiczAngeli Iacobus 105Anna, córka Albrechta Fryderyka, ksiêcia

pruskiego 86Antonius, abp praski 3Antverpen 19, 47, 51, 52Antwerpia, zob. AntverpenArgentinae, zob. StrasburgAristoteles 4, 9Arnoldi Bartholomaeus, zob. Bartholo-

maeus de UsingenAugezdecki Aleksander 109Augsburg 25, 117Augustinus Aurelius 6, 7Augustinus Moravus 8, 33, 41Augustinus Olomucensis, zob. Augusti-

nus MoravusAustria 41, 46, 93, 130, 131Avicenna 55

Bartholomaeus de Usingen 9Basel 6, 29, 97, 100Bazylea, zob. BaselBehem Franciscus 79Bentius Hugo, zob. Hugo SenensisBernard z Krakowa, zob. Bernat z Kra-

kowaBernat z Krakowa 10Berzevicius Martin 11Bia!obrzeski Marcin 12, 13, 14Bia!ozor Gabriel 15Bielski Joachim 18Blado Antonio 107Bodomanensis Ioannis Lupulus 33Bohemia, zob. CzechyBoius Iohannes 32Bonetis de Papia Andrea de 116Borussia, zob. PrusyBrandt Sebastian 97Braniewo 77, 128Brendenbach Tilmann 19Brandenburgia 2Brunsbergae, zob. BraniewoBrus Antonin, zob. Antonius, abp praskiBugnerus Benedictus 20Burchardus Ioannes 21Byczyna 18

Caesar Gaius Iulius 41Caffman Ioannes 22Camers Ioannes 23Cholinus Maternus 13, 50, 53, 54, 70, 72

* Indeks obejmuje nazwiska autorów, t!umaczy, wydawców, komentatorów oraz osóbi nazw geograficznych wystêpuj"cych w tytule druków.

Chytraeus David, zob. Possevino AntonioCicero Marcus Tullius 5Cio!ek Erazm 24, 25Cochanovius Ioannes, zob. Kochanowski

JanColonia, zob. KölnCotenius Andreas, zob. Koteniusz AndrzejCracovia, zob. KrakówCrates Thebanus, zob. Pseudo-CratesCromer Martin, zob. Kromer MarcinCuchlerus Iacobus, zob. Kuchler IacobusCzechy 31, 37, 76

Dambkowski Grzegorz 28Damiani Giano, zob. Damianus Ianus Se-

nensisDamianus Ianus Senensis 29Dania 101Daniel z £êczycy 83, 103Daubmann Jan 2, 34, 78, 136Dêbowski Andrzej 30Domerawska Katarzyna 11Donatus Aelius 59Donatus Petrus 46Dorohostajska Anna 28Dorohostajski Krzysztof Monwid 15Dubravius Ioannes 31Dubrowski Jan Skála, zob. Dubravius

IoannesDunghaeus Henricus 51, 52

Eckius Valentinus 32, 33Epplin Otmar 34Euzebiusz z Cezarei 35

Fabricius Iacobus 36Fedorov Ivan 17Ferdynand, król czeski i wêgierski 3, 76,

113Flach Martin 7Fliscus Stephanus 131Fokylides z Miletu, zob. PhocylidesFrankfurt a. M. 71Freher Marquard 37Frobenius Ioannes 29

Gelio Laertio 80Gerticz Petrus 38

Glogoviensis Ioannes, zob. Ioannes Glo-goviensis

Goœlicki Wawrzyniec 39Górka Andrzej, kasztelan poznañski 73Grecja 101Guarino de Fabera, zob. Camers IoannesGuarinus Veronensis 41

Haller Jan 4, 5, 38, 58–60, 133, 134Hanau 31Hanoviae, zob. HanauHenricpetri Sebastian 100Henryk, ksi"¿e brunszwicki 54Herbest Benedykt 42, 43, 85Herbestus Benedictus Neapolitanus, zob.

Herbest BenedyktHeynlin Iohannes, zob. Iohannes de

LapideHieremias, patriarcha konstantynopoli-

tañski 44, 45Hieronymus Paduanus, zob. Hierony-

mus de VallibusHieronymus Patavianus, zob. Hierony-

mus de VallibusHieronymus de Vallibus 46Hist Conrad 81Hochfeder Kasper 4, 59, 60Hosius Stanislaus, zob. Hozjusz Stani-

s!awHozjusz Stanis!aw 47–54, 107Hugo Senensis 55Hutten Ulrich von 56

Ingolstadt 44, 49, 101Inflanty 120Ioannes Carthusianus, zob. Iohannes de

LapideIoannes Glogoviensis 58–60Ioannes Stobnicensis, zob. Stobnica Io-

annes deIohannes de Lapide 61Iordanus Thomas 31

Jan G!ogowczyk, zob. Ioannes Glogovien-sis

Jan ze Stobnicy, zob. Stobnica Ioannes deJan Zygmunt, elektor brandenburski,

ksi"¿e pruski 86


Januszowski Jan, w!aœciciel Drukarni £a-zarzowej 1, 14, 39, 45, 64, 68, 69, 74, 94,108, 121, 122, 132, 135

Jeremiasz, patriarcha konstantynopoli-tañski, zob. Hieremias, patriarchakonstantynopolitañski

Juliusz II, papie¿ 24

Katarzyna, córka cesarza Ferdynanda,¿ona Zygmunta Augusta 118

Knobelsdorf Eustathius von 63Koberger Anton 16Kobyliñski Wojciech 95Kochanowski Jan 64Kolonia, zob. KölnKoteniusz Andrzej 27Köln 13, 50, 53, 54, 70, 72Königsberg, zob. KrólewiecKraków 1, 4, 5, 11, 12, 14, 18, 21, 22, 26, 30,

32, 33, 38–40, 42, 43, 45, 56, 58, 59, 61,63–69, 74, 82, 84, 87–89, 94, 95, 99, 104,106, 108, 110–115, 118–122, 124, 126,129, 132–135, 137–139

Kromer Marcin 54, 70–72, 99Królewiec 2, 34, 36, 73, 78, 85, 86, 92, 109,

127, 136Kuchler Jakub 73

Lapidanus Theutonicus, zob. Iohannesde Lapide

Lern Wolfgang 33Lilia Petrus 74Livonia, zob. £otwaLogus Georgius 76Lublin 26Lugduni, zob. LyonLuter Marcin, zob. Luther MartinLuther Martin 77, 78Lyndanus Theodorus 51Lyon 48

£apczyñski Walenty 125£azarz Andrysowicz 114, 118, 119£otwa 19, 64

Maciejowski Samuel 79, 111, 114, 115Mahomet II 80Mainz 79Maksymilian I, cesarz 25

Maksymilian II, cesarz 18Ma!ecki Hieronim 78Marnius Claudius 31, 37Marsilius de Santa Sophia 55Mateusz z Krakowa, zob. Matthaeus de

CracoviaMatthaeus de Cracovia 81Matthias de Miechow, zob. Miechowita

MaciejMetz 60Micha! z Wroc!awia, zob. Vratislaviensis

MichaelMiller Johann 25Miechowita Maciej 82Miko!aj z Lyry 16Milichtaller Bedøich 91Modrzewski Andrzej Frycz 83, 84Moguncja, zob. MainzMoskwa 124, 125Mutinensis Franciscus 131Mylonius Nicolaus 101Mylonius Nicolaus, zob. Possevino Anto-

nio

Nevckovius Georgius, zob. Neycke JerzyNeycke Jerzy 36Nicolaus de Lyra, zob. Miko!aj z LyryNicolaus Germanus 105Niemojewski Jakub 85Norymberga, zob. NürnbergNostitz Friedrich von 86Nürnberg 16, 57

Olomouc 1, 8, 33, 91O!omuniec, zob. OlomoucOrzechowski Stanis!aw 70, 83Osiander Andreas 92Osterberger Jerzy 85, 86, 127Osthenios Aleksander 56Osthenios Ioannes 56Ostrogski Konstanty 17Ostróg 17

Paris 35, 87Paulus Apostolus s. 93Paprocki Bart!omiej 88–91Paprocki Bartosz, zob. Paprocki Bart!o-

miejPary¿, zob. Paris

Indeks osobowy i nazw geograficznych 109

Pasquatus Laurentius 20Passau 20Patavia, zob. PassauPaw!owski Stanis!aw, bp o!omuniecki 94Paxillus Adam 95Perlachius Andreas 96Petrarca Francesco 97Philomates Venceslaus de Nova Domo 98Phocylides 99Piñczów 83, 103Piotrkowczyk Andrzej 12, 120Piotrkowczyk Tomasz 43Piotrków 47, 49, 50Pistorius Ioannes 100Plynianus 23P!ock 24, 25Poggius Florentinus 41Posnani, zob. PoznañPossevino Antonio 101, 102Potulicki Jan Jakub, zob. Bugnerus Bene-

dictusPoznañ 3, 73, 102Praga 3Preussen, zob. PrusyPrussia, zob. PrusyPrusy 2, 92Pseudo-Crates 104Pseudo-Seneca 93Ptolemaeus Claudius 105

Raphael, kasztelan lendzki 25Regiomontae, zob. KrólewiecRegnault François 35Rej Miko!aj 106Rescius Stanislaus, zob. Reszka Stanis!awReszka Stanis!aw 107Rorer Georgius 78Roma 87, 105, 107Rosseli Annibale 108Rosselinus Hannibal, zob. Rosseli Anni-

baleRovilius Guilelmus 48Rozjusz Piotr, zob. Ruiz de Moros PedroRudolff Christophorus 109Ruiz de Moros Pedro 110–115Rzym, zob. Roma

Sandomierz 22, 26, 27Sandomiria, zob. SandomierzSanta Sophia Marsilius de, zob. Marsilius

de Santa SophiaSartorius David 44, 101Savanarola Iohannes Michaelis 116Saxo Jan 77Schedel Hartmann 117Schönfels Jerzy 128Schönspenger Johann 117Schroeter Adam 118, 119Scipio Africanus 41Siebeneicher Jakub 18, 87Siebeneicher Mateusz 43Siedmiogród 11Sigismundus, zob. ZygmuntSilvius Guilielmus 19Singrenius Ioannes 8, 23, 41, 80, 93, 98,

131Skarga Piotr 120Socolovius Stanislaus, zob. Soko!owski

Stanis!awSoko!owski Stanis!aw 45, 121Sowizdrza! 123Speyer 81Stefan Batory, król Polski 11, 26, 64, 101,

121, 124, 125Stephanus Batory rex Poloniae, zob. Ste-

fan Batory, król PolskiStelsius Ioannes 47, 51, 52Stiffel Michael 109Stobnica Iohannes de 38, 126Strasburg 7Stryjkowski Maciej 127Szarfenberg Marek 21, 32, 61, 110Szarfenberg Maciej 21, 84Szarfenberger Miko!aj 26, 65, 66, 67, 89,

124, 125Szarfenbergerowie 42Szczerbic Pawe! 128

Thorunium, zob. ToruñToruñ 27, 57Transylwania, zob. SiedmiogródTukalski Aleksander 28Turcja 29, 31, 80Turre Petrus de 105


Ungler Florian 22, 33, 104, 126, 129Unglerowa Helena 112, 113, 115

Vadianus Ioachimus 9, 130Varsavia, zob. WarszawaVellini Giovanni Ricuzzi, zob. Camers Io-

annesVenezia 55, 116Versoris Ioannis 60Victurius Cicero 131Vidavius Valentinus Laurentius 132Viennae, zob. WiedeñVietor Hieronymus, zob. Wietor Hiero-

nimVilnius, zob. WilnoVitellius Erasmus, zob. Cio!ek ErazmVratislaviensis Michael 133, 134

Warszawa 54, 94, 125Watt Ioachimus von, zob. Vadianus Ioa-

chimusWechelius Andreas 71Wenecja, zob. VeneziaWeyssenhorn Alexander 49

Weyssenhorn Samuel 49Widawski Wê¿yk Piotr 135Wiedeñ, zob. WienWien 8, 9, 23, 41, 46, 76, 80, 93, 96, 98, 130,

131Wietor Hieronim 8, 9, 23, 32, 41, 46, 56, 61,

76, 80, 82, 93, 96, 98, 99, 111, 130, 131Wietorowa Barbara 63Wilno 15, 28, 120Wirzbiêta Maciej 30, 88, 106W!oc!awek 27Wojanów 11Wolrab Jan 3, 102Woyna Gabriel 28

Zaborowski Stanis!aw 21Zaduski (Zadoski) Stefan 138Zbylitowice 139Zbylitowski Piotr 139Zygmunt I, król Polski 25, 31, 63, 79, 112,

130Zygmunt III, król Polski 39, 120Zygmunt August, król Polski 110, 112, 118

Indeks osobowy i nazw geograficznych 111

Indeks proweniencji

Agathopolitanus Michaelis Neandris 128

Balthazar, brat w klasztorze norbertanówHradisko w O!omuñcu 14

Bia!obrzeski Marcin, biskup kamieniecki,opat mogilski 9, 12, 13

Botwid, bp w Strängnäs 34Braniewo, jezuici 6, 7, 16, 52, 55, 77, 105,

116, 117, 128

Cobinius Valentinus, wikariusz od œw.Piotra 21, 62, 135

Dudith (Hilbrandt) Andreas, consuliscaesarae maiestatis 74

Emmerich Fabianus, administrator weFromborku, kantor warmiñski 55, 116

Fortunatus Martinus, bernardyn w O!o-muñcu 132

Franz von Dietrichstein (czes. Franti#ekz Ditrich#tejna), bp o!omuniecki, kar-dyna! w latach 1599–1636 1

Frombork, kapitu!a katedralna 35, 97Fröbenn Andreas 73

Gnatowski Lazarowicz Pawe! 127

Iacobus Plesnensis 133

Konupka Ioannes 81Kopernik Miko!aj 55, 116

O!omuniec, bernardyni 132O!omuniec, dominikanie 121O!omuniec, jezuici 3, 8, 11–13, 15, 19, 20,

25, 28, 29, 33, 41, 47–51, 53, 54, 60, 64,70, 76, 79–82, 91, 98, 101, 104, 110, 125,130

O!omuniec, kanonicy regularni 72O!omuniec, kapucyni 134O!omuniec, katedra 4, 24, 38, 58, 59, 108O!omuniec, norbertanie (klasztor Hradis-

ko) 14, 45

Paw!owski Stanis!aw, bp o!omuniecki,zm. 1598 1, 108

Strängnäs, katedra 34, 71

Vok Petrus Ursinus a Rosenberg (z Ro m-berka, zm. 1611) 5, 23, 83

¯irowski Georg Fryderyk Nicolai 86

Konkordancja sygnatur z numerami katalogu

A 14 fol 17B 26 fol 16D 89 fol 7E 122 fol 51E 123 fol 49E 124 fol 45G 162 fol 121G 167 fol 132G 168 fol 102H 255 fol 14H 281 fol 34I 310 fol 108JM 31 fol 105JM 58 fol 6JM 61 fol 117JM 69 fol 52JM 102 fol 128JM 105 fol 78JM 106 fol 26; 65–69JM 107 fol 97K 363 fol 31; 37K 367 fol 71K 378 fol 127K 383 fol 4K 389 fol 91K 403 fol 100P 452 fol 55; 116U 527 fol 1F 50 q 134F 74 q 99G 94 q 85I 234 q 25I 240 q 112; 113; 115I 243 q 60

JM 31 q 57K 257 q 3; 125L 274 q 32; 56M 282 q 46M 283 q 11; 15; 28; 64; 110M 284 q 76M 286 q 94; 107; 111; 118; 119; 124M 287 q 10; 18; 30; 39; 40; 62; 75;

87–90; 95; 120; 122; 123;135; 137–139

M 289 q 106M 297 q 86M 298 q 63; 114N 302 q 8; 29; 41; 130N 303 q 74N 304 q 33; 80; 98; 104; 126N 305 q 24N 311 q 5; 9N 314 q 2; 36N 316 q 82P 335 q 23P 337 q 20S 353 q 93; 131S 359 q 133T 386 q 38; 58; 59T 396 q 109T 400 q 92T 401 q 96U 415 q 21; 61X 448 q 81D 25 oct 72E 36 oct 48E 37 oct 47E 38 oct 50

E 39 oct 50E 47 oct 83; 103E 52 oct 27G 202 oct 101G 226 oct 44G 241 oct 12; 13G 246 oct 77H 298 oct 79

H 320 oct 53JM 6 oct 42; 43JM 12 oct 136JM 23 oct 35M 433 oct 73N 485 oct 19; 54; 70S 550 oct 84T 562 oct 22; 129


Ilustracje

Ryc. 1. BERNAT (Bernard) z Krakowa: Rossadek wed"ug dekretu... [Kraków?], B. dr., [1596?].4°. Karta tytu!owa

Ryc. 2. J. BIELSKI: Piesn nowa... Kraków, Jakub Siebeneicher, 1588. 4°. Karta tytu!owa

Ryc. 3. [P. GERTICZ]: Parvulus philosophiae... Kraków, Jan Haller, 1507. 4°. Karta ar

Ryc. 4. KALENDARZ wieczny. B. m. dr. i r. 4°. Karta tytu!owa

Ryc. 5. LIST Czartowski... B. m. dr. i dr., 1609. 4°. Karta tytu!owa

Ryc. 6. A. PAXILLUS: Komedya o Lizydzie... Kraków, Wojciech Kobyliñski, 1597. 4°.Karta tytu!owa

Ryc. 7. P. SKARGA: Wsiadane na woynê... Kraków, Andrzej Piotrkowczyk, 1602. 4°. Kartatytu!owa

Ryc. 8. SOWIZDRZA£: Peregrinacya dziadowska... B. m. dr. i dr., 1612. 4°. Karta tytu!owa

Ryc. 9. P. Wê¿yk WIDAWSKI: Aquila Aquilonis. Kraków, Drukarnia £azarzowa, 1601. 4°.Karta tytu!owa

Ryc. 10. WYPRAWA zydowska... Kraków, B. dr., 1606. 4°. Karta tytu!owa

Ryc. 11. S. ZADUSKI (ZADOSKI): Fantazya krotofilna... Kraków, B. dr., 1606. 4°.Karta tytu!owa

Ryc. 12. P. ZBYLITOWSKI: Schadzka ziemianska... Kraków, B. dr., 1605. 4°. Karta tytu!owa

Stockholm Slavic Papers

Milan Bíl!, Ewa Teodorowicz-Hellman

1. LARS KLEBERG: Teatern som handling. Sovjetisk avantgarde-estetik 1917–1927.192 pp. Stockholm 1977.

2. BORIS ARAPOVIÆ: Miroslav Krle as Den kroatiske guden Mars. Tillkomsthistoria, stil,genre. 184 pp. Stockholm 1984.

3. LARS KLEBERG (red.): Att översätta polsk poesi. Bidrag till en diskussion. 112 pp.Stockholm 1986.

4. KERSTIN OLOFSSON: Utan minne inget liv. En analys av Valentin Rasputins Avskedfrån Matiëra och Èingis Ajtmatovs Och dagen varar längre än ett sekel. 152 pp.Stockholm 1988.

5. MÄRTA BERGSTRAND & MATS LARSSON: Från Königinhofer-Handskriften tillNovemberorkanen. En bibliografi över tjeckisk och slovakisk skönlitteratur i svensköversättning 1862–1991. 183 pp. Stockholm 1992.

6. BARBRO NILSSON & EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (red.): Nazwy barw i wymia-rów. Colour and measure terms. 134 pp. Stockholm 1997.

7. EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (red.): Adam Mickiewicz. En minnesbok tilltvå-hundraårsdagen av diktarens födelse. 138 pp. Stockholm 1998.

8. EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (red.): Kvinnan i polska språket. Kobieta w jæzykupolskim. 92 pp. Stockholm 2001.

9. EWA TEODOROWICZ-HELLMAN & DOROTA TUBIELEWICZ MATTSSON (red.):Wizerunki mê¿czyzny w jêzyku i literaturze polskiej. Images of Man in PolishLanguage and Literature. 136 pp. Stockholm 2003.

10. EWA TEODOROWICZ-HELLMAN & JADWIGA WRONICZ (red.): W œwiecie sacrum.In the World of Sacrum. 156 pp. Stockholm 2005.

11. BARBRO NILSSON & EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (eds.): Studies in LexicalSemantics. Colours, Measures, and Mental Predicates. 125 pp. Stockholm 2005.

12. EWA TEODOROWICZ-HELLMAN: W drodze do „Krabata”. Richtung „Krabat”. 160 pp.Stockholm 2006.

13. DOROTA TUBIELEWICZ MATTSSON: Ord och förändring. Den sociala prosan i Sverigeoch Polen under mellankrigstiden. 260 pp. Stockholm 2006.

14. ALINA NOWICKA-JE¯OWA & EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (red.): Polonicaw Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory. Polonica in theSwedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials. 175 pp.Stockholm 2007.

15. DOROTA TUBIELEWICZ MATTSSON & EWA TEODOROWICZ-HELLMAN (red.): Kultura– Polityka – To¿samoœæ. Culture – Politics – Identity. 198 pp. Stockholm 2007.

16. MACIEJ EDER: “The Polonica Collection” from Skokloster Castle, 152 pp. Stockholm2008.

17. MARIA JUDA, EWA TEODOROWICZ-HELLMAN in cooperation with RAGNHILDLUNDGREN: Polonika w bibliotece katedralnej w Strängnäs. Polonica in the Libraryof Strängnäs Cathedral, 130 pp. Stockholm 2011.

polonika - diva portal611181/fulltext01.pdf · 2015-03-03 · cenniejszymi okaza³y siê dwa...

Documents