political economy student

8/18/2019 Political Economy Student

1/11

МУИС , Бизнесийн Сургууль 2/19/2016

ХУДАЛДАА” хөтөлбөр 1

ЛЕКЦ №5

ОУ‐ЫН ХУДАЛДААН ДАХЬ УЛСТӨРИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ

(The Political Economy of International Trade )

© МУИС , Бизнесийн Сургууль , Олон УлсынБизнес хичээлийн хамтлаг , 2016 он

• Таны ажиллаж буй компани гурил (стратегийн хүнс) үйлдвэрлэдэг. Гэтэл , импортоор их хэмжээний гурилорж ирсэн. Үүнээс үүдэн ямар сөрөг үр дагавар үүсчболох вэ?

• Дотоодын үйлдвэрлэл уналтанд орох

• Ажилгүйдэл нэмэгдэх

• Үндэсний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх

• Засгийн газар юу хийх вэ?

• Худалдааны бодлого

• Тариф , тарифын бус арга хэрэгсэл

© МУИС , Бизнесийн Сургууль , Олон Улсын Бизнес хичээлийн хамтлаг , 2016 он

Олон улсын худалдаан дахь төрийн оролцоо• Худалдааны бодлогын арга хэрэгсэл

(тариф , тарифын бус)• Төрөөс олон улсын худалдаанд оролцох

шалтгаан (Жишээ)

Дэлхийн худалдааны системийн хөгжил(худалдааны либералчлал ба ДХБ)



2/11



Instruments of trade policy (tariff and non tariff)


Autarky Free

trade

Trade

Liberalization

Protectionism

Тарифын болон тарифын бусарга хэрэгсэл

Худалдаагхязгаарлах

Худалдаагдэмжих


3/11



ХУДАЛДААГДЭМЖИХ

•

Татаас (subsidy)• Экспортын

санхүүжилт (export financing)

• Худалдааны чөлөөтбүс (free trade zones)

• Засгийн газрынтусгай агентлаг(Special government agencies)

ХУДАЛДААГХЯЗГААРЛАХ

•

Тариф (tariffs)• Тоо хэмжээний хязгаарлалт

(quotas)• Экспортын сайн дурын

хязгаарлалт (voluntary export restraint)

• Дотоодын орцыг үйлдвэрлэлдашиглах шаардлага (Local content requirements)

• Захиргааны бодлого(Administrative policies)

• Демпингийн эсрэг бодлого(antidumping policies)


Үр дүн (хэн хожихвэ?):

+ Гадаадын өрсөлдөөнөөсдотоодын үйлдвэрлэгчдийгхамгаалах

+ Төсвийн орлого бүрдүүлэх

– Дотоодын үйлдвэрүүдийнөрсөлдөх чадварыгбууруулах

– Хэрэглэгчдийн төлөхүнийг нэмэгдүүлэх


Гаалийн үнээсхувиар тогтоох(ad valorem tariffs)

Барааны нэгжидмөнгөнилэрхийллээртогтоох(specific tariffs)

Тариф ‐ экспорт , импортын бараанаас авахтатварын хувь , хэмжээ “гаалийн тариф” ‐ гаалийн татварын хувь , хэмжээ (Гаалийн тариф , гаалийн

татварын тухай МУ‐ынхууль 2008)



4/11



Import Quotas Дотоодын

үйлдвэрлэгчдийгхамгаалах (Гадны барааныхэрэглээг хязгаарлах)

Гадаад зах зээлдөрсөлдөхөд нь тус дөхөмболох

Export Quotas Дотоодын түүхий эд , нөөцөө

хамгаалах , үндэснийүйлдвэрлэлээ нөөцөөр хангах

Барааны нийлүүлэлтийгхязгаарласнаар үнийг өсгөх


Тодорхой хугацааны туршид тухайн улсаас орж , гарч буй бараанытоо хэмжээнд шууд хязгаарлалт тогтоож буй хэлбэр

Лиценз


• Экспортлогч орны зүгээс өөрийн экспортынбарааны тоо хэмжээнд сайн дураараа квоттогтоож байгаа хэлбэр

• Импортлогч орны зүгээс үзүүлж буй шахалт ,илүү өндөр хязгаарлалтанд орохгүй байхзорилгоор голчлон хэрэгжүүлдэг (quota rent)



5/11


6/11



Импортын өрсөлдөөнөөсхамгаалахШууд Шууд бүс

экспортыг дэмжих зорилготой(үйлдвэрлэлийн алдагдлын заримхэсгийг хаах , экспортын үнийгбууруулах)

Засгийн газар зах зээлийн үнээсилүү тааламжтай үнээр түүхий эд , тоног төхөөрөмжийг нийлүүлж , үйлчилгээ үзүүлэх , үйлдвэрлэсэнбарааг худалдан авах , гадаад захзээлд хямд үнээр худалдаа хийлгэжзөрүүг олгох г.м

хөнгөлөлтийн хэлбэрийн татаас Засгийн газраас зээлийн төлбөрийн

баталгаа гаргах , арилжааны банкнызээлээс илүү хөнгөлөлттэй зээлолгох , гаалийн болон бусадтатварын хөнгөлөлт үзүүлэх , тээврийн зардал хөнгөлөх , цахилгаан , дулааны тарифийнхөнгөлөлт , R&D г.м.

Гадаад зах зээлд гаргах


Засгийн газрын дэмжлэг ‐ Дотоодын үйлдвэрлэгчид

Үйлдвэрлэлийн зардлыг бууруулах

Government intervention

Political arguments for intervention

Economic arguments for intervention


Шалтгаан Тайлбар Жишээ

ажлын

байр

хамгаалах

(protecting jobs &

industries)

Худалдааг хязгаарлах

Гадны шударга бус өрсөлдөөнөөс

дотоодын үйлдвэрлэл, ажлын байрыг

хамгаалах

АНУ –ын ерөнхийлөгчБуш (2002)‐

гангийн импортод улс төрийн

зорилгоор хязгаарлалт хийж

сонгуульд ялсан.

ЕХ‐ Common agricultural policy

үндэсний

аюулгүй

байдлыг

хамгаалах

(national security)

Үндэсний аюулгүй байдалд зайлшгүй

чухал үйлдвэрүүдийг заавал хамгаалах

шаардлагатай.

Батлан хамгаалах салбартай холбоотой

үйлдвэрүүд улс орнуудын анхаарлын төвд

байдаг.

АНУ ‐ хагас дамжуулагчийн

үйлдвэрийг гадны өрсөлдөгчөөс

хамгаалдаг.

Sematech – жил бүр 100 сая долл.

татаас

хариу арга

хэмжээ

авах

(retaliation)

Наймаалцах зүйлтэй байх – тоглоомын

дүрэм (ГЗЗ –ийг нээлттэй болгох,

худалдааны түншүүдэд шахалт үзүүлэх)

АНУ‐аас БНХАУ‐д оюуны өмчийн

эрхийг хамгаалах хуулийн

хэрэгжүүлэх шаардлага

Хэрэгжүүлэхгүй бол БНХАУ‐ын

барааны импортод 100% ГТ



7/11




хэрэглэгчийн

эрхийг

хамгаалах

(protecting consumers)

Хэрэглэгчийг аюултай

бүтээгдэхүүнээс хамгаалах

Хязгаарлах, хориглох

зохицуулалт

Малын өвчин (Япон, Солонгос –оос АНУ‐ын

үхрийн маханд 2 жил хориг – 2 тэрбум $

алдагдал , 21‐ээс доош сартай үхрийн мах авах

тохиролцоонд хүрсэн) ЕХ – гормонтой махны хориг, ГМО‐той

бүтээгдэхүүний хязгаарлалт

гадаад

бодлого

(foreign policy)

Худалдааны бодлогоор

дамжуулан гадаад

бодлогоо хэрэгжүүлэх

Хөнгөлөлттэй худалдааны

нөхцөл тавьж харилцаагаа

баталгаажуулах

АНУ‐аас (ардчилсан) Кубад (коммунист)

тавьсан худалдааны хориг ‐ Helms‐Burton Act

АНУ‐асс Лив, Иранд ‐ D’Amato Act

Монгол –Япон ЭЗТХ

Монгол Улсын гадаад харилцааг эдийн

засагжуулах хөтөлбөр (2009)

хүний эрхийг

хамгаалах

(protecting

human rights)

Гадаад бодлогын чухал

хэсэг

Худалдааны бодлогоор

дамжуулан худалдааны

түншүүдийн хүний эрхийн

хамгаалалтыг сайжруулах

АНУ‐аас БНХАУ‐д үндэсний нэн тааламжтай

нөхцөл (MFN ‐1999) олгох

MFN=8%

General =40%

БНХАУ‐хүний эрхийн хамгаалалт муу (1989‐

Тиананмены талбай, Түвд)


ажүйлдвэрийншинэсалбарыгдэмжих(protect infant industry)

Александр Хамелтон (1972) Шинээр аж үйлдвэржиж буй

эдийн засагт чөлөөт худалдааныбодлого хор хөнөөлтэй , иймд ажүйлдвэрүүдээ хөл дээр нь бостолэдийн засгаа хамгаалах (тариф , квот , татаас) нь оновчтой.

Гэвч зарим эдийн засагчид санал

нийлдэггүй. Харьцангуй давуу тал бүхий

өндөр потенциалтай салбархөрөнгийн ЗЗ‐ээс мөнгө босгох ньхамгаалах бодлогоос илүү үрашигтай

Бразил автомашиныүйлдвэрлэлийг тариф , квотоор хамгаалждэлхийн 10 дахь томүйлдвэрлэгч болсон чхамгаалалт үгүйболсноор үр ашиггүйсалбар болсон.

Тайван , ӨмнөдСолонгосын компаниуд –нэхмэл сүлжмэл , хагасдамжуулагч , машины эданги , ган гэх мэт.


стратегийнхудалдааныбодлого(strategic trade policy)

Худалдааны шинэ онолуудэнэхүү бодлогыг санал болгодог.

2 үндсэн асуудал байдаг. Үүнд: 1. Дотоодын компанийн давуу тал

(татаасаар дэмжих)2. Гадаадын компанийн давуу тал

(тэр салбарт орох саадбэрхшээлийг даван туулахадтуслах)

Дотоодын зах зээлийг хамгаалах , экспортыг урамшуулах бодлогыгхослуулан хэрэглэх

Кругман – глобал үйлдвэрлэлддавамгай байр суурьтайдотоодын компанийг бий болгох

1. АНУ‐Бойнг (1950‐50) –R&D татаас

Япон – компьютерийншингэн кристал дэлгэц(1970‐80)

2. Аэробус (1960) – ИхБритани , Франц , Герман , Испани орны 4 компанийконсорциум (1970‐дэлхийнарилжааны онгоцны ЗЗ‐ийн5%, 2006‐45%)


8/11


9/11



• 1980‐1990 онд хамгаалалтын бодлогын хандлагууд бийболсон.

• Японы хамгаалах бодлого (neo‐mercantilist) нь бусадорнуудад улс төрийн дарамтыг бий болгож байсан

• АНУ‐ын гадаад худалдаа байнга алдагдалтай байсан

• Тарифын бус саад хоригуудыг хэрэглэх ньнэмэгдсэн


• 1986 онд ТХЕХ‐ийн Уругвайн үе шат эхэлж , дараахасуудалд анхаарлаа хандуулсан. Үүнд:

1. Үйлчилгээ болон Оюуны өмч

• Бараа бүтээгдэхүүний худалдааны үйлчилгээ , оюуны өмч , ХАА‐тай хамааралтай асуудал

2. Дэлхийн худалдааны байгууллага байгуулах

•

Дэлхийн худалдааг журамлах үр ашигтайтогтолцоо


• ДХБ нь ТХЕХ‐ээс гадна хоёр гол хэлэлцээртэй. Үүнд:

• Үйлчилгээ худалдааны ерөнхий хэлэлцээр‐ ҮХЕХ(General Agreement on Trade in Services ‐ GATS)

• Худалдаатай холбоотой оюуны өмчийн эрхийнхэлэлцээр (Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights ‐ TRIPS)



10/11



• Location: Geneva, SwitzerlandEstablished: 1 January 1995Created by: Uruguay Round negotiations (1986-94)Membership: 161 countries on 26 April 2015Budget: 197 million Swiss francs for 2015Secretariat staff: 640

• Functions:• Administering WTO trade agreements• Forum for trade negotiations• Handling trade disputes• Monitoring national trade policies• Technical assistance and training for developing countries• Cooperation with other international organizations


1. Сонгосон орны Худалдааны бодлогыг хэрэгжүүлжбуй арга хэрэгслийг судлах. Үүнд:

Тариф:• Гаалийн тариф тогтоож буй хэлбэр (үнийн дүнгээс

хувиар , барааны нэгжид мөнгөн илэрхийллээр)• Гаалийн тарифын шатлал (ердийн , нэн

тааламжтай , хөнгөлөлттэй)

Тарифын бус: • Тоо хэмжээний хязгаарлалт , тарифын квот• Экспортын сайн дурын хязгаарлалт• Дотоодын орцыг үйлдвэрлэлд ашиглах шаардлага• Захиргааны бодлого• Демпинг , демпингийн эсрэг бодлого


2. Сонгосон орны худалдаанд төрөөс оролцож буйсүүлийн үеийн жишээг судлах. Үүнд:

Улс төр• ажлын байр хадгалах , • үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах , • хариу арга хэмжээ авах , • хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах , • гадаад бодлого , • хүний эрхийг хамгаалах

Эдийн засаг‐• аж үйлдвэрийн шинэ салбарыг дэмжих , • стратегийн худалдааны бодлого , • чөлөөт худалдаа;



11/11



• Charles W.L.Hill. International Business, 9th edition

• Charles W.L.Hill, Chow‐Hou Wee, Krishna Udayasankar.

International Business ‐ an asian perspective 2011• Н.Отгонсайхан. Олон улсын бизнес , 2009

• МУ‐ын гаалийн татвар , тарифын тухай хууль , 2008

• http://www.ecustoms.mn

• http://www.legalinfo.mn

• http://www.customs.go.jp/english/tariff/

• https://www.wto.org


political economy student

Documents