Pojęcie terminuPojęcie terminu

PAŃSTWO PAŃSTWO

1.1. Geneza i powstanie państwa;Geneza i powstanie państwa;

2.2. Typy formy i funkcje państwa. Typy formy i funkcje państwa.

Geneza i powstanie państwaGeneza i powstanie państwa

1. Ewolucja pojęcia państwa1. Ewolucja pojęcia państwa

GrecjaGrecja

„„polis”polis” – –

państwo – miasto suwerennapaństwo – miasto suwerenna

organizacja terytorialna organizacja terytorialna

z własnym ustrojem z własnym ustrojem

i prawodawstwemi prawodawstwem

RzymRzym

„„Respublica”Respublica” – –

Wspólnota wszystkich Wspólnota wszystkich

Obywateli; Obywateli;

Rzym jako Rzym jako „„IMPERIUMIMPERIUM””

1. Doktryna patrymonialna1. Doktryna patrymonialna„ „ U źródeł powstania państwa leży własność ziemi.U źródeł powstania państwa leży własność ziemi.

Władza państwowa ma być kontynuacją prawa własności do Władza państwowa ma być kontynuacją prawa własności do ziemiziemi””

2. Włochy XV w - pierwsze nowoczesne pojęcie „państwa”2. Włochy XV w - pierwsze nowoczesne pojęcie „państwa”

„„STATO”STATO” – stać – stać określenie państwa; określenie państwa;

„„STATUS”STATUS” – położenie, stan – położenie, stan odnosiło się do statusu odnosiło się do statusu władcy;władcy;„„STATE”STATE” – współcześnie w języku angielskim określenie stanu lub – współcześnie w języku angielskim określenie stanu lub

państwa;państwa;

„„DER STAAT”DER STAAT” – podobne znaczenie w języku niemieckim; – podobne znaczenie w języku niemieckim;

Pojęcie państwa z punktu widzenia nauk Pojęcie państwa z punktu widzenia nauk polityczno - prawnychpolityczno - prawnych

- Określony obszar otoczony granicami, którego ludzie są poddani - Określony obszar otoczony granicami, którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej jednej władzy politycznej państwo jako kraj; państwo jako kraj;

- Ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju - Ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju państwo jako państwo jako społeczeństwo;społeczeństwo;

- grupę, organizację ludzi rozpatrywaną ze względu na łączącą ich - grupę, organizację ludzi rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź polityczną więź polityczną państwo jako państwo jako grupa, organizacja;

- część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi - część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi państwo jakopaństwo jako aparat państwowy;

- Podmiot własności państwowej - Podmiot własności państwowej państwo jako państwo jako fiskus, skarb państwa.

Definicja funkcjonalnaDefinicja funkcjonalna – – określenie państwa poprzez funkcje jakie określenie państwa poprzez funkcje jakie musi spełniać w danym układzie społecznym. Przykładem takiego musi spełniać w danym układzie społecznym. Przykładem takiego podejścia jest termin mówiący, że „Państwo to organizacja podejścia jest termin mówiący, że „Państwo to organizacja społeczna mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami społeczna mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi dane terytorium i mająca za cel rozwiązywanie zamieszkującymi dane terytorium i mająca za cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr a nade wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr a nade wszystko utrzymanie porządku;wszystko utrzymanie porządku;

Definicja elementarnaDefinicja elementarna – – podstawa – „teoria trzech elementów” podstawa – „teoria trzech elementów” niemieckiego prawnika Georga Jellinka (1851 – 1911) – państwo niemieckiego prawnika Georga Jellinka (1851 – 1911) – państwo oparte na trzech elementach:oparte na trzech elementach:

• ludność (społeczeństwo);ludność (społeczeństwo);

• Terytorium;Terytorium;

• władza najwyższa.władza najwyższa.

Definicja psychologicznaDefinicja psychologiczna – – Leon Petrażycki – państwo jako zbiór Leon Petrażycki – państwo jako zbiór wyobrażeń dt. władczych stosunków międzyludzkich. Wg. tej wyobrażeń dt. władczych stosunków międzyludzkich. Wg. tej koncepcji stosunki te zachodzą głównie pomiędzy rządzącymi koncepcji stosunki te zachodzą głównie pomiędzy rządzącymi a rządzonymi.a rządzonymi.

Prawo Rządzącego to wydawanie decyzji oraz wymaganie ich Prawo Rządzącego to wydawanie decyzji oraz wymaganie ich realizacji. Obowiązkiem Rządzonego wykonywanie tych decyzji realizacji. Obowiązkiem Rządzonego wykonywanie tych decyzji pod groźbą użycia przymusu państwowego.pod groźbą użycia przymusu państwowego.

Definicja socjologicznaDefinicja socjologiczna – – państwo – społeczność polityczna państwo – społeczność polityczna

W. Wesołowski – państwo to zespół ludzi występujących jako W. Wesołowski – państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tego tytułu określone prerogatywy (przywileje). i posiadających z tego tytułu określone prerogatywy (przywileje). Podobną była koncepcja Arystotelesa – Państwo to zdolna do Podobną była koncepcja Arystotelesa – Państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych, obejmująca całokształt samowystarczalności wspólnota równych, obejmująca całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi mająca za cel stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi mająca za cel doskonałe życie.doskonałe życie.

Zaleta Zaleta pokazanie oddziaływania społeczeństwa na istotę i charakter pokazanie oddziaływania społeczeństwa na istotę i charakter państwa; państwa;

Wada Wada zbytnia ogólnikowość.zbytnia ogólnikowość.

Funkcje państwaFunkcje państwa

Funkcja ochronna

Funkcja regulacyjna

Funkcja kult. – wych.

Funkcja innowacyjna

Funkcja socjalna

Funkcja ekonomiczna

Funkcja wewnętrzna

PaństwoPaństwo

Funkcja zewnętrzna

Funkcja obrony

Funkcja ataku

Funkcja utrzymania status quo

Definicja klasowaDefinicja klasowa – – państwo jest instrumentem klasowego panowania państwo jest instrumentem klasowego panowania a zarazem organizacją posiadająca swoje instytucje, które a zarazem organizacją posiadająca swoje instytucje, które pozostają w stosunku między sobą, a zależą od pozycji „sytuacji pozostają w stosunku między sobą, a zależą od pozycji „sytuacji klasy i z niej wychodzą główne cechy organizacji jako całości. klasy i z niej wychodzą główne cechy organizacji jako całości. Lenin np. utrzymywał, że państwo to maszyna w rękach klasy Lenin np. utrzymywał, że państwo to maszyna w rękach klasy panującej służąca do dławienia oporu i ujarzmienia jej panującej służąca do dławienia oporu i ujarzmienia jej przeciwników klasowych.przeciwników klasowych.

Podstawowe funkcje państwa:Podstawowe funkcje państwa:

– – zewnętrzna –zewnętrzna – całokształt działalności prowadzonej w zakresie całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi zmierzającej do ochrony interesów państwa. międzynarodowymi zmierzającej do ochrony interesów państwa. Polityka zagraniczna – funkcja ta przejawia się w zawieranych Polityka zagraniczna – funkcja ta przejawia się w zawieranych układach politycznych, wojskowych, gospodarczych, handlowych. układach politycznych, wojskowych, gospodarczych, handlowych. Funkcje te realizują służby dyplomatyczne kraju.Funkcje te realizują służby dyplomatyczne kraju.

- wewnętrzna –- wewnętrzna – polega na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w polega na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w kraju. Służą temu działania podejmowane przez organy kraju. Służą temu działania podejmowane przez organy administracyjne, policję, prokuraturę, sądownictwo i służby administracyjne, policję, prokuraturę, sądownictwo i służby więzienne. Państwo podejmuje również działania w sferze więzienne. Państwo podejmuje również działania w sferze kulturalnej, świadczy usługi na rzecz nauki i kultury – w sferze kulturalnej, świadczy usługi na rzecz nauki i kultury – w sferze socjalnej zależy od stopnia zamożności państwa, stworzenie socjalnej zależy od stopnia zamożności państwa, stworzenie obywatelom niezbędnych warunków egzystencji.obywatelom niezbędnych warunków egzystencji.

Pojęcie Formy PaństwaPojęcie Formy Państwa

- Formy rządu, czyli struktury centralnych organów władzy;- Formy rządu, czyli struktury centralnych organów władzy;

- Reżimu politycznego, czyli zasad, metod i środków, za pomocą - Reżimu politycznego, czyli zasad, metod i środków, za pomocą których aparat państwowy sprawuje władzę;których aparat państwowy sprawuje władzę;

- Ustroju terytorialnego państwa;- Ustroju terytorialnego państwa;

Forma państwaForma państwa – przez to pojęcie należy rozumieć całokształt – przez to pojęcie należy rozumieć całokształt

sposobów i metod sprawowania władzy w państwie. Forma sposobów i metod sprawowania władzy w państwie. Forma

państwa określana jest na podstawie trzech kryteriów:państwa określana jest na podstawie trzech kryteriów:

Klasyfikacja Państwa ze względu na formę rząduKlasyfikacja Państwa ze względu na formę rządu

- Monarchia;- Monarchia;- Republika.- Republika.

Monarchia –Monarchia – to taka forma rządu, w której władza najwyższa należy to taka forma rządu, w której władza najwyższa należy zawsze do jednej osoby (króla, cesarza, szacha itp.). Jest to zawsze do jednej osoby (króla, cesarza, szacha itp.). Jest to władza sprawowana dożywotnio i na ogół jest ona dziedziczna. władza sprawowana dożywotnio i na ogół jest ona dziedziczna. Monarchia może być Monarchia może być absolutnaabsolutna i i parlamentarnaparlamentarna;;

Republika –Republika – w republice występuje zawsze wybieralność organów w republice występuje zawsze wybieralność organów władzy państwowej (parlamentu, prezydenta) oraz kadencyjność władzy państwowej (parlamentu, prezydenta) oraz kadencyjność ich działania. Okres kadencji jest zróżnicowany (określa go ich działania. Okres kadencji jest zróżnicowany (określa go konstytucja) i uzależniony od państwa i organu władzy.konstytucja) i uzależniony od państwa i organu władzy.

Klasyfikacja Państwa ze względu sposób Klasyfikacja Państwa ze względu sposób funkcjonowania jego organów naczelnychfunkcjonowania jego organów naczelnych

- System prezydencki;- System prezydencki;

- System parlamentarno - gabinetowy;- System parlamentarno - gabinetowy;

- System kanclerski;- System kanclerski;

- System mieszany, partyjno - parlamentarny;- System mieszany, partyjno - parlamentarny;

- System dyrektorialny.- System dyrektorialny.

Klasyfikacja Państwa ze względu na reżim Klasyfikacja Państwa ze względu na reżim politycznypolityczny

Reżim polityczny –Reżim polityczny – to całokształt metod, zasad i środków, za pomocą, to całokształt metod, zasad i środków, za pomocą,

których aparat państwowy sprawuje władzę;których aparat państwowy sprawuje władzę;

1. Państwo demokratyczne;1. Państwo demokratyczne;

2. Państwo autokratyczne;2. Państwo autokratyczne;- reżim policyjny;- reżim policyjny;- reżim wojskowy;- reżim wojskowy;- reżim faszystowski.- reżim faszystowski.

Klasyfikacja Państwa ze względu na ustrój Klasyfikacja Państwa ze względu na ustrój terytorialnyterytorialny

1. Państwo unitarne;1. Państwo unitarne;2. Państwo federacyjne;2. Państwo federacyjne;

3. Państwo konfederacyjne.3. Państwo konfederacyjne.

POLSKA POLSKA (przykład państwa unitarnego)(przykład państwa unitarnego)

1.1. Podział terytorialny ma charakter podporządkowany, a administracja Podział terytorialny ma charakter podporządkowany, a administracja jednolity;jednolity;

2.2. Organy władzy niższego szczebla mają ograniczony zakres – Organy władzy niższego szczebla mają ograniczony zakres – rozwiązują problemy lokalne;rozwiązują problemy lokalne;

3.3. Większość problemów gospodarczych i społecznych rozstrzyga Większość problemów gospodarczych i społecznych rozstrzyga władza centralna.władza centralna.

NIEMCY NIEMCY (przykład państwa federacyjnego)(przykład państwa federacyjnego)

1.1. Państwo składa się z mniejszych organów terytorialnych, które Państwo składa się z mniejszych organów terytorialnych, które posiadają duży zakres suwerenności władzy i nie są posiadają duży zakres suwerenności władzy i nie są podporządkowane całkowicie władzy centralnej;podporządkowane całkowicie władzy centralnej;

2.2. Polityka zagraniczna, obrona narodowa i emisja pieniądza leży w gestii Polityka zagraniczna, obrona narodowa i emisja pieniądza leży w gestii władz centralnych;władz centralnych;

3.3. Zakres pozostałej władzy leży w gestii władz centralnych.Zakres pozostałej władzy leży w gestii władz centralnych.

WIELKA BRYTANIAWIELKA BRYTANIA(przykład konfederacji)(przykład konfederacji)

1.1. Ważny związek niepodległych państw;Ważny związek niepodległych państw;2.2. Funkcję głowy państwa pełni dziedziczny monarcha, będący też głową Funkcję głowy państwa pełni dziedziczny monarcha, będący też głową

Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz niektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodówniektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodów ..

WIELKA BRYTANIAWIELKA BRYTANIA(przykład konfederacji)(przykład konfederacji)

WPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTWWPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW

STRUKTURA PAŃSTWA STRUKTURA PAŃSTWA (ELEMENTARNA)(ELEMENTARNA)

Funkcja ochronna

Funkcja regulacyjna

Funkcja kult. – wych.

Funkcja innowacyjna

Funkcja socjalna

Funkcja ekonomiczna

SUWERENNOŚĆSUWERENNOŚĆ

Funkcja obrony

Funkcja ataku

Funkcja utrzymania status quo

WŁADZA NAJWYŻSZAWŁADZA NAJWYŻSZA

TERYTORIUMTERYTORIUM

Funkcja wewnętrzna Funkcja zewnętrzna

Model systemu politycznegoModel systemu politycznego

Żywiołowa i sprzeczna zmienność otoczeniaŻywiołowa i sprzeczna zmienność otoczenia

Zasilenie struktury Zasilenie struktury systemu politycznegosystemu politycznego

Główna funkcjaGłówna funkcjasystemu politycznego: systemu politycznego:

adaptacyjna, regulacyjna, adaptacyjna, regulacyjna, innowacyjnainnowacyjna

Przejawy funkcjonowania Przejawy funkcjonowania ośrodków kierowniczych ośrodków kierowniczych struktury systemu politycznegostruktury systemu politycznego

Instytucjonalna struktura Instytucjonalna struktura systemu politycznegosystemu politycznego

Formy i treść funkcjonowania Formy i treść funkcjonowania systemu politycznegosystemu politycznego

Siły, potrzeby, interesy i świadomość wielkich

grup społecznych (narodów, klas,

warstw, grup zawodowych i regionalnych)

PODMIOTY PIERWOTNE

artykulacjaartykulacjainteresówinteresówselekcjaselekcja

postulatówpostulatów

reprezentacjareprezentacja

rekrutacja osóbrekrutacja osób

decyzjedecyzje

działaniadziałania

Układ instytucji politycznych (np.

aparat państwa, partie, grupy nacisku,

organizacje społeczne) i ich organów

PODMIOTY WTÓRNE

Całokształt skutków (pożądanych

i niepożądanych) dla życia społecznegoprojektyprojekty

wejściewejście wyjściewyjście