podstawy psychologii w.czerski

8/13/2019 Podstawy Psychologii W.czerski

1/7

PODSTAWY PSYCHOLOGII W.CZERSKI

Definicja i cele psyc!l!"ii #

Psyc!l!"ia to nauka zajmujca si badaniem zachowa i procesw psychicznychoraz ich zalenoci od fizycznego stanu organizmu, stanu umysu i rodowiska

zewntrznego! "sychologia jest nauk, co oznacza, e posuguje si szczeglnymimetodami w celu zdobycia wiedzy. Psyc!l!"!$ie#naukowcy to ludzie, ktrzy d dotego aby zrozumie$ jak ludzie czuj, myl, podejmuj decyzje, dziaaj w rnychwarunkach i sytuacjach!

Relacja psyc!l!"ii %! innyc $y&'anyc %(ie%(in )*anis+yc(nyc #

% centrum zainteresowania psychologii stoi jednostka & czowiek, ktry co myli,czuje, w jaki sposb postpuje, ma okrelone plany, pragnienia, itd! "sychologainteresuj np! procesy, ktre zachodz w oku osoby czytajcej tekst na ekraniekomputera' emocje, ktre zwizane s z tym tekstem' poziom motywacji, ktry

powstaje podczas czytania takich tekstw (moe spada$ lub rosn$) i czynniki, ktre

go wywouj!

Cele &a%a, na)-!$yc $ psyc!l!"ii #

*stniej cztery gwne cele prowadzenia bada, nie tylko w psychologii, ale wwikszoci nauk przyrodniczych! + nimi opis, wyjanianie, przewidywanie orazsterowanie!

Opis zjawisk suy uporzdkowaniu wiedzy w danym temacie! -dpowiada na pytaniejak, na poziomie obserwowalnych zachowa, przebiega dany proces, jak zachowuj siludzie. /eden z najsawniejszych badaczy psychiki dziecka & /ean "iaget & opisywasystematycznie zachowania noworodkw, niemowlt, dzieci w wieku poprzedzajcymwiek przedszkolny, w wieku przedszkolnym i szkolnym! 0a podstawie tych obserwacjistworzy jedn z najsawniejszych koncepcji rozwoju inteligencji i mylenia! 1ecz zanim

powstaa koncepcja, "iaget umia powiedzie$ jak zachowuj si dzieci w rnym wiekui co robi! 2ziki tego rodzaju badaniom wiemy, e np! w wieku okoo omiu miesicywikszo$ dzieci zaczyna reagowa$ lkiem na obcych, a w wieku okoo dwch latwikszo$ dzieci z wielk pasj uywa sowa 3nie4!

Wyjanianie opiera si na stworzeniu koncepcji, teorii, w ktrej oprcz zjawiskobserwowalnych wprowadzane s pojcia odnoszce si do waciwoci psychicznych!%prowadzenie takich poj$ pozwala powiedzie$ nie tylko jak dany proces przebiega,

ale rwnie jakie s jego przyczyny, czym jest on uwarunkowany, dlaczego dziejesi tak, jak si dzieje!P'(e$i%y$anie w psychologii wynika z wyjaniania! /eli wiem dlaczego co sidzieje, jakie s przyczyny danych zachowa, mog przewidzie$, e kto zachowa sitak lub inaczej, gdy zaistniej okrelone warunki!S+e'!$aniepolega na takim, opartym na wyjanianiu i przewidywaniu, oddziaywaniuna jednostk, ktre pomoe jej funkcjonowa$! 5omu, kto pozna siebie jako czowiekawraliwego, mona zaproponowa$ rozbudowany zestaw sposobw radzenia sobie wsytuacjach stresowych!


2/7

/a%ania psyc!l!"ic(ne# *e+!%y i plany &a%a$c(e !'a( e+y-a &a%a, #

E-spe'y*en+y #

6adania eksperymentalne pozwalaj odpowiedzie$ na pytanie o przyczyny danegozjawiska! % badaniach tego rodzaju wybiera si dwie (lub wicej) grup osb (lubzwierzt) oraz jedn (lub dwie, rzadziej wicej) zmienn, ktr si bdzie

manipulowa$! %ane jest, aby grupy byy homogeniczne, a wic podobne!

Tes+y i -$es+i!na'i)s(e #

7est suy do zmierzenia waciwoci jednostki w okrelonym czasie i miejscu!0ajpopularniejsze s testy rnego rodzaju zdolnoci, np! testy inteligencjipozwalajce okreli$ u danej osoby *8 (*ntelligence 8uotient)! "rzy przygotowywaniutestu przeprowadza si szereg bada, ktre maj na celu doprowadzi$ do tego, abytest by trafny, rzetelny, wystandaryzowany i znormalizowany! Test jest trafny, gdymierzy to, co ma mierzy$ & oznacza to, e pytania lub zadania podawane w teciemaj zwizek z tym co chcemy bada$!Druga waciwo testu rzetelno odnosi si dodokadnoci, z jak test mierzy to, co mierzy! 9ona sprawdzi$ zakres czyjej wiedzy

jednym pytaniem, a mona kilkudziesicioma! -czywicie w drugim wypadku naszpomiar jest o wiele bardziej dokadny, rzetelny!K$es+i!na'i)s(jest podobny w budowie do testu, tzn! rwnie zawiera pytania, alew odrnieniu od testu, nie ma w nim odpowiedzi dobrych, ani zych! 5westionariuszsuy do okrelania cech osobowoci, pogldw i preferencji np! politycznych czykonsumenckich!

His+!'ia psyc!l!"ii #

"sychologia jest nauk! 1ub precyzyjniej & psychologowie uznaj psychologi zanauk! -znacza to, e pewna grupa ludzi podja si w sposb systematycznygromadzi$ wiedz na temat rnych aspektw funkcjonowania czowieka! 9ona tuzada$ pytanie o rnice miedzy psychologi uprawian przez psychologw od

psychologii, ktra jest stosowana na co dzie przez wszystkich ludzi! 6o kady wmniejszym lub wikszym stopniu uwaa si za psychologa! 5ady czowiek zadajesobie pytania dotyczce dziaania innych ludzi i swoich reakcji! :ozwaania ludzi nawasny temat oraz na temat innych ludzi mona uj$ w trzy gwne nurty. Bd to:nurt wiedzy potocznej, nurt sztuki oraz nurt filozofii.

Wie%(a p!+!c(na *a -il-a cec ca'a-+e'ys+yc(nyc#

0. /est zbiorem spostrzee przypadkowych! 1udzie w codziennym yciu rzadko

celowo ksztatuj warunki, aby obserwowa$ reakcje innych! :aczej tworz swojwiedz o innych i o sobie na podstawie sytuacji, w jakich si znale;li! ?@&?>@ p!n!e!) by racjonalist, uznawa wic, e prymat w poznaniurzeczywistoci odgrywa rozum, a nie informacja pochodzca ze zmysw!Azowiek wg "latona posiada wrodzone idee, ktre su mu do poznaniarzeczywistoci, np! kiedy spogldamy na drzewo wiemy, e jest to drzewo, niedlatego, e wczeniej zetknlimy si z drzewami, ale dlatego, e mamy w umylewrodzon ide drzewa, do ktrej poznawany przez nas przedmiot przystaje wmniejszym lub wikszym stopniu! "laton dawa pierwszestwo w dochodzeniu do

prawdy metodzie dedukcyjnej (od ogu do szczegu)! 9oemy przypuszcza$, e gdynp! podczas rozmowy chcia co udowodni$, wwczas w argumentacji cieka jegoargumentw bya nastpujca 3%iadomo oglnie, e B, a wiec z tego wynika, eB iostatecznie w tym konkretnie przypadku musi by$ tak a tak4! /ednym z ciekawszych

pomysw "latona byo uznanie, e miejscem, w ktrym znajduje si umys, jestmzg!

A'ys+!+eles (ok! ?@>&?CC p!n!e!) z kolei za siedlisko umysu uznawa serce! 6yuczniem "latona, jednak nie poszed za ideami racjonalizmu! Dznaje si go za jednegoz pierwszych empirystw! Empiryci twierdz, e przedmioty istniej realnie i w nichzawarta jest prawda o nich samych! Azowiek wic poznaje rzeczywisto$ przez jejdowiadczanie, nie ma wrodzonych idei a tylko idee nabyte, wysnute z dowiadcze!2latego najwaniejszym sposobem na zdobywanie wiedzy nie s teoretycznerozwaania, ale obserwacja! Fwn metod empirystw jest indukcja (od szczegudo ogu)!


4/7

Ka'+e(j)s( (GHIJ&GJHK) gosi, podobnie jak "laton, idee racjonalizmu i odrzucaempiryzm jako gwn drog poznania czowieka! /est autorem pogldu o dualizmieumysu i ciaa, w ktrym wykada, e umys i ciao s odrbne i jakociowo rne!Lw dualizm jest wedug niego czynnikiem odrniajcym czowieka od zwierzt!

6!n L!c-e (GJ?C&GMK>) z kolei by empiryst i autorem stwierdzenia, e umysczowieka to tabula rasa, czyli czysta, niezapisana karta, ktra zostaje zapisanadowiadczeniami ksztatujcymi czowieka i jego psychik!

I**an)el Kan+ (GMC>&G@K>) podszed do stanowiska racjonalistw i empirystw wsposb integrujcy! "rzedstawi koncepcj sposobu, w jaki powizane s ze sobumys i ciao! 9iast przeciwstawia$ sobie te dwa elementy czowieka, stworzy idewadz umysu (na ktre skadaj si zmysy, zdolno$ rozumienia i rozumowanie)dziaajcych w harmonii i czcych umys i ciao! "rzedstawi rwnie rozrnieniewiedzy na wiedz aprioryczn (czyli prawdziw niezalenie od dowiadczeniaczowieka, np! CNCO> & tego faktu nie trzeba dowiadczy$, aby wiedzie$, e tak jest)

oraz wiedz aposterioryczn (prawdziw na podstawie dowiadczenia, np! ebrzoza ma bia kor & tego trzeba dowiadczy$, aby to wiedzie$)!

S+')-+)'ali(* #

Strukturalizm uwaa si za pierwsz istotn szko mylenia o psychice czowieka!+trukturalizm interesowa si elementami, ktre skadaj si na umys! 6adacze

pracujcy w tym nurcie chcieli wyrni$ podstawowe struktury, ktre warunkujpsychiczne funkcjonowanie czowieka!Najsawniejszym przedstawicielem tej szkoy byWilhelm Wundt (G@?C&GICK), nazywany ojcem psychologii eksperymentalnej!Dwaa, e psychologia powinna skoncentrowa$ si na badaniu dowiadcze, ktre

pojawiaj si bezporednio w psychice!S+')-+)'ali(* $y'78nia9 +'(y p!%s+a$!$e ele*en+y p'!ces7$ psycic(nyc

p!ja$iaj5ce si: $ $ia%!*!ci c(9!$ie-a#

0! %raenia & zmysowe reakcje na bod;ce docierajce do organizmu!1! %yobraenia & obrazy tworzone w umysach!2!


5/7

0! 6ada$ procesy umysowe!1. 6ada$ funkcjonowanie wiadomoci!2! 6ada$ og zwizkw organizmu ze rodowiskiem!

=unkcjonalici w mniejszym stopniu ni strukturalici szukali jednej metody, ktr

mieliby si posugiwa$! 7ym co czynio ich podobnymi, by nie sposb dochodzenia downioskw, ale rodzaj zadawanych pyta! Fwnymi przedstawicielami funkcjonalizmubyli %illiam /ames oraz /ohn 2ewey! % swoich pracach 2ewey wyrni m!in!motywacj, jako czynnik zwikszajcy efektywno$ uczenia si! +twierdzi, euczniowie o wiele sprawniej opanowuj wiedz, gdy widz praktyczne moliwoci jejzastosowania! *dea praktycznoci rozszerzya si tworzc szczeglny sposb podejciado nauki! Dznawano, e tym, co decyduje o jej jakoci jest jej uyteczno$! =ilozofia,w ktrej moliwo$ praktycznego wykorzystania wiedzy jest uznawana zanajwaniejszy czynnik, nazywa si p'a"*a+y(*e*.

As!cjacj!ni(* i &ea$i!'y(* #

As!cjacj!ni(*jest podejciem koncentrujcym si na powstawaniu zwizkw midzymylami, wydarzeniami, zachowaniami i uczuciami! 0a pierwszy rzut oka moe nieco

przypomina$ wczeniejszy strukturalizm, rni si jednak od niego dwojako0! 2otyczy elementw bardziej zoonych od prostych wrae czy wyobrae!1. -bejmuje proces powstawania zwizku midzy tymi elementami, interesuje siuczeniem si!

He'*an E&&in"a)s (G@HK#GIKI), asocjacjonista, prowadzi eksperymenty nadsob! +prawdza jak wiadome powtarzanie pewnego materiau (bezsensownych sylab,takich jak ceg, dak) wpywa na przechowywanie tego materiau w pamici! %ynikiem

jego bada byo wykrelenie tzw! krzywych zapominania dotyczcych mechanicznego(a wic bez zrozumienia) uczenia si!

E%$a'% Lee T!'n%i-e twierdzi, e nie tyle styczno$ w czasie, co skutki, jakiewystpuj po danej reakcji (nagroda lub kara) wpywaj na tworzenie si asocjacjimidzy bod;cem a reakcj! +formuowa prawo efektu, ktre mwi, e jeli podanym bod;cu wystpi nagroda (przyjemna dla organizmu konsekwencja), to wzrasta

prawdopodobiestwo wystpienia danej reakcji w przyszoci, a jeli po danej reakcjiwystpi kara (nieprzyjemna konsekwencja), to spada prawdopodobiestwawystpienia danej reakcji w przyszoci!

/ea$i!'y(* (7aPris, %ade GIII) jest skrajn wersj asocjacjonizmu, a jegoskrajno$ polega na skoncentrowaniu si wycznie na tym, co obserwowalne(bod;cach ze rodowiska i reakcjach zachowaniowych organizmu), z cakowitym

pominiciem wewntrznych przey$ organizmu!Pie'$s(y* s-'ajny* &ea$i!'ys+5 &y9 6!n Wa+s!n, ktry twierdzi, e odpowiednionagradzajc i karzc jest w stanie z dowolnego dziecka zrobi$ geniusza w dowolnejdziedzinie! /ednak najsawniejszym skrajnym behawioryst by 6!=! +kinner, ktry

prowadzi szereg bada wedug cisych behawiorystycznych procedur nadzwierztami! -dkry on szereg prawidowoci dotyczcych uczenia si nowychzachowa i ich trwaoci! "rzypu$my, e chcemy nauczy$ mysz, aby naciskaa

d;wigni! 0ajpierw musimy wytworzy$ w niej stan godu, aby zmusi$ j do poruszaniasi po klatce (stan godu by rwnie definiowany w sposb obserwowalny jako np!


6/7

3pi$ godzin bez pokarmu4)! Fdy godna mysz chodzi po klatce wystarczajco dugo,przypadkowo naciska umieszczon w jednej ze cianek d;wigni, skutkiem czegootrzymuj kulk pokarmu! Qa pierwszym razem mysz jeszcze nie kojarzy (niewytwarza si u niej asocjacja) nacinicia d;wigni z podaniem pokarmu! "oniewa

jednak dziaa prawo efektu, mysz zaczyna eksplorowa$ intensywniej t cian, na

ktrej jest d;wignia! "onownie po przypadkowym naciniciu d;wigni pojawia sipokarm i ponownie mysz zawa obszar swoich poszukiwa! "o kilu (w wypadku3sabiej kojarzcych4 myszy & kilkunastu) naciniciach d;wigni mysz orientuje si(behawiorysta nigdy by tak nie powiedzia & nie obchodzi go czy mysz si orientuje,czy nie orientuje), e to nacinicie d;wigni prowadzi do otrzymania pokarmu! *zaczyna j naciska$! )0. 6a 'ealne & jest to zbir atrybutw, ktry kto uwaa za faktycznie mu

przynalecy (np! poziom atrakcyjnoci, zdolnoci, cechy charakteru)!1. 6a i%ealne& zbir atrybutw, jakie kto chciaby mie$!


7/7

podstawy psychologii w.czerski

Documents