Một số phương pháp giải nhanh bài toán hóa học để làm bài trắc nghiệm khách quan(TNKQ).I.C Ơ SỞ LÍ LUẬN: Để giải một bài toán hoá học, học sinh có thể thực hiện theo nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên thời gian để giải bài toán theo các phương pháp khác nhau thường khác nhau rất nhiều. Việc tổ chức thi , kiểm tra theo hình thức TNKQ đòi hỏi học sinh không chỉ biết giải bài toán hoá học mà còn phải biết cách giải nhanh nhất.Để làm được điều đó,ngoài việc nắm vững lí thuyết ,nắm chắc các bước giải,học sinh cần phải dựa vào đặc điểm của từng bài toán như độ tăng,giảm khối lượng các chất , biết áp dụng một số qui luật, định luật như định luật bảo toàn khối lượng vào việc giải quyết bài toán một cách nhanh nhất.Cơ sở của giải pháp này là dựa vào :+ Độ tăng hoặc giảm khối lượng :Ví dụ: Chuyển 1mol ROH®1mol RONa khối lượng tăng 23-1=22gam

1mol ROH®1mol ROK khối lượng tăng 39-1=38gam Chuyển 1mol RCOOH®1mol RCOONa khối lượng tăng 23-1=22gam 1mol RCOOH®1mol RCOOK khối lượng tăng 39-1=38gam Chuyển 1mol Fe ®1mol Cu khối lượng tăng 64-56=8gam Chuyển 1mol Zn ®1mol Cu khối lượng giảm 65-64=1gam Chuyển 1mol Cu(OH)2®1mol CuO khối lượng giảm 98-80 =18gam Chuyển 1mol Cu(NO3)2®1mol CuO khối lượng giảm 188-80 =108gam + Tổng khối lượng các chất tham gia bằng tổng khối lượng các chất tạo thành sau phản ứng.A + B ®C + D Ta có : mA + mB = mC

+ mD

+ Lúc cân bằng ,số nguyên tử mỗi nguyên tố ở 2 vế bằng nhau.Ví dụ :aCxHy + bO2®cCO2 + dH2O.Ta có :Cacbon : a.x = c.1 Hidro : a.y = 2.d Oxi : 2.b = 2.c + d+ Khi tham gia phản ứng, các nguyên tố không bị biến mất mà chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác và được bảo toàn khối lượng.Ví dụ1: a gam FexOy + CO,t0 ® hỗn hợp Fe và các oxit sắt + HNO3dư®bmol Fe(NO3)3 .Ta có khối lượng sắt trong agamFexOy = khối lượng sắt trong bmol Fe(NO3)3

Ví dụ   2 : Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp các Hidrocacbon A, B, C® amol CO2 và b mol nước. Ta có m = mC + mH =12a + 2b.

II. Nội dung   của biện pháp cải tiến: a. Bài tập mẫu:1.Ph ương pháp sử dụng độ tăng, giảm khối l ượng các chất phản ứng. Lớp 10:Ví dụ1: Hòa tan m gam hỗn hợp gồm NaCl và NaBr (trong đó NaBr chiếm 10% khối lư-ợng) vào nước sau đó cho dung dịch phản ứng với Clo vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng ta được 1 chất rắn. Hỏi khối lượng hỗn hợp ban đầu thay đổi như thế nào ?A.tăng 4,32% B. giảm 4,32 C.tăng 4,23% D. giảm 4,23% .HD : lấy 100g hỗn hợp trong đó có 10g NaBr. Viết phản ứng, dựa vào độ giảm khối lượng tính được khối lượng hỗn hợp giảm 4,23% .

Ví dụ 2   : Cho dung dịch chứa 0,200 g canxi halogenua tác dụng với dd AgNO3đ ® 0,376g¯ . Công thức phân tử của muối halogenua là :A.CaF2 B. CaCl2 C. CaBr2 D. CaI2Lớp 11: Ví dụ   3: Nung nóng 66,2g Pb(NO3)2 thu được 55,4g chất rắn. Hiệu suất phản ứng phân hủy là :A. 5,0% B. 25% C. 50% D. 75%.Ví dụ 4: Cho 46,4 gam ancol đơn chức X tác dụng hết với Na tạo ra 64 gam muối Natri. Tên của ancol X là:A. ancol butilic B. ancol Etylic C. ancol Propylic D. ancol AlylicÞ R = 41 nên gốc R chỉ có thể là CH2=CH-CH2-Vậy tên của ancol X là: ancol AlylicCách giải nhanh   : Đặt công thức tổng quát của ancol đơn chức là ROH Phương trình phản ứng:ROH + Na � RONa + 1/2 H2 (1) Ta có : nROH = (64 – 46,4)/ 22 = 0,8 Þ R + 17 = 46,4/0,8 = 58 Þ R = 41 Vậy tên của ancol X chỉ có thể là: ancol Alylic

Ví dụ 5 : Trung hòa 3,6 gam axit đơn chức A bằng NaOH vừa đủ rồi cô cạn được 4,7 gam muối khan. A là :A. axit fomic B. axit axetic C. axit propionic D. axit acrylic.Cách giải nhanh:Gọi công thức TQ của axit đơn chức : RCOOH Phương trình phản ứng:RCOOH + NaOH � RCOONa + H2OTa dễ dàng nhận thấy:R = {3,6/ [ (4,7 – 3,6)/22]} – 45 = 27Þ R chỉ có thể là - CH=CH2

Vậy A là: Axit Acrylic.Ví dụ 6: Cho 1,24 gam hỗn hợp hai ancol đơn chức tác dụng vừa đủ với Na thì thoát ra 336ml khí H2 (đktc) và m gam muối khan. Giá trị của m là: A. 1,9 g B. 1,93 g C, 2,93 g D. 1,47 gCách giải nhanh:Gọi công thức chung của hai ancol đơn chức là Phương trình phản ứng: + Na + 1/2H2

Từ phương trình và giả thiết ta dễ dàng tìm được:m = 1,24 + 22*(2*0,336/22,4) = 1,9 gVí dụ 7: Cho 2,83 gam hỗn hợp hai ancol 2 chức tác dụng vừa đủ với Na thì thoát ra 0,896 lit khí H2 (đktc) và m gam muối khan. Giá trị của m là: A. 5,49 g B. 4,95 g C, 5,94 g D. 4,59 gCách giải nhanh   :

Gọi công thức chung của hai ancol hai chức là (OH)2

(OH)2 + 2Na � (ONa)2 + H2

Từ phương trình và giả thiết ta dễ dàng tìm được:m = 2,83 + 44*(0,896/22,4) = 4,59 g

Ví dụ 8: Cho 4,2 gam hỗn hợp gồm ancol etylic, phenol, axit fomic tác dụng vừa đủ với Na thấy thoát ra 0,672 lit khí H2 (đktc) và một dung dịch. Cô cạn dung dịch thu được hỗn hợp rắn X. Hỗn hợp rắn X có khối lượng là:A. 2,55 g B. 5,52 g C. 5,25 g D. 2,25 gCách giải nhanh:Nhận xét : cả 3 hợp chất trên đều có 1 nguyên tử H linh độngTừ giả thiết ta dễ dàng tìm được khối lượng hỗn hợp muối X:M = 4,2 + 22*(2* 0,672/22,4) = 5,52 g

Ví dụ 9: Cho 1,54 gam hỗn hợp gồm hai ancol đơn chứcvà axit axetic tác dụng vừa đủ với Na thì thoát ra Vml khí H2 (đktc) và 2,31gam muối khan. Giá trị của V là: A. 392 ml B. 448 ml C, 672 ml D. 784 mlCách giải nhanh:Dễ dàng nhận thấy cả 3 chất trên đều chỉ chứa 1 nguyên tử H linh động do đó ta nhanh chóng tính được thể tích khí H2 :Số mol H2 : n = 1/2 (2,31 – 1,54)/22 = 0,0175 molV = 0,0175·22,4 = 0,392 lit = 392 ml

Ví dụ 10: Cho 1,24 gam hỗn hợp 2 ancol đơn chức tác dụng vừa đủ với Na thấy thoát ra 336 ml H2 (đktc). Muối thu được có khối lượng là:A.1,93 gam B. 2,93 gam C. 1,90 gam D.1,47 gamVí dụ 11: Cho Natri phản ứng hoàn toàn với 18,8 gam hỗn hợp 2 ancol no đơn chức kế tiếp trong dãy đồng đẳng sinh ra 29,8 gam muối Natri, công thức của hai ancol là: A.CH3OH và C2H5OH B. C3H7OH và C4H9OH C. C2H5OH và C3H7OH D. C4H9OH và C5H11OH Cách giải tương tự các ví dụ đã nêu.

Lớp 12:2. Dựa vào độ tăng khối lượng của muối thu được khi cho amin hoặc amino axit tác dụng với dung dịch axit để giải nhanh một số bài toán Hữu cơ.Khi amin hoặc amino axit tác dụng với dung dịch axit chỉ thu được duy nhất một muối nên ta có thể dễ dàng áp dụng định luật bảo toàn khối lượngmamin hoặc amino axit + maxit = mmuối

Nên ta dễ dàng dựa vào độ tăng khối lượng của muối so với chất ban đầu để tính khối lượng axit từ đó có thể tính toán theo yêu cầu bài toán một cách nhanh chóng.maxit = mmuối – mamin hoặc amino axit = 36,5.x (nếu giả thiết cho tác dụng với HCl và x là số nhóm chức amino)Ví dụ 12 : Cho 9,85 gam hỗn hợp 2 amin đơn chức no bậc 1 tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl thì thu được 18,975 gam muối. Vậy khối lượng HCl phải dùng là: A. 9,521 g B. 9,125 g C. 9,215 g D. 9,512 gCách giải nhanh:Ta có:Độ tăng khối lượng của hỗn hợp muối so với khối lượng hỗn hợp amin = khối lượng HCl mhỗn hợp muối - mhỗn hợp amin = mHCl

� mHCl = 18,975 - 9,85 = 9,125 gamVí dụ 13: Cho 20 gam hỗn hợp gồm 3 amin no, đơn chức, đồng đẳng kế tiếp nhau tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl 1M, rồi cô cạn dung dịch thì thu được 31,68 gam hỗn hợp muối. Thể tích dung dịch HCl đã dùng là: A. 100 ml B. 50 ml C. 200 ml D. 320 mlCách giải nhanh   :

Ta dễ dàng tính được:Số mol HCl : n = (31,68 – 20) / 36,5 = 0,32 molThể tích dung dịch HCl : V = 0,32/1 = 0,32 lit = 320 ml

Ví dụ 14: X là một -aminoaxit no chỉ chứa 1 nhóm -NH2 và 1 nhóm -COOH. Cho 0,89 gam X tác dụng với HCl vừa đủ tạo ra 1,255 gam muối. Công thức cấu tạo thu gọn của X là: A. H2N - CH2 - COOH B. CH3- CH(NH2)- COOH C. CH3- CH2- CH(NH2)- COOH D. NH2- CH2- CH2- COOH Cách giải nhanh:Gọi công thức của amino axit no X là: NH2-R-COOH (với R là gốc hidrocacbon no hóa trị II)Phương trình phản ứng:HOOC-R-NH2 + HCl � HOOC-R-NH3ClTừ giả thiết ta dễ dàng tính được:nX = nHCl = (1,255 – 0,89) / 36,5 = 0,01 molÞ R + 61 = 0,89 /0,01 = 89 Þ R = 28 Þ R là -C2H4

-

Vậy -aminoaxit X là CH3- CH(NH2)- COOH

Từ ba ví dụ trên ta có thể biến đổi ra nhiều dạng toán khác nhau, nhưng vẫn có cách giải tương tự.Ví dụ 15: Bài 158 trang 34 SBT hóa 12 cải cách.Ví dụ 16: Bài 159 trang 34 SBT hóa 12 cải cách.

3.Bài tập áp dụng định luật bảo toàn khối lượng và các hệ quả của nó.Ví dụ 17:bài 11 trang 5SBT hóa 12 cải cách.Ví dụ 18: Đốt cháy hoàn toàn 0,1mol chất A (chứa C,H,O) cần dùng vừa đủ 0,65mol oxi. Phản ứng tạo thành 0,6mol CO2 và 0,5mol nước. Công thức phân tử của A là:A.C6H8O4 B. C6H10O4 C. C6H12O4 D. C6H14O4 Cách giải nhanh: Thay số mol các chất vào phương trình rồi so sánh số nguyên tử mỗi nguyên tố ở 2 vế.0,1 mol CxHyOz + 0,65 mol O2 ®0,6 mol CO2+ 0,5 mol H2OC:0,1x = 0,6.1 ®x=6H: 0,1y = 0,5.2 ® y = 10.O: 0,1z + 0,65.2 = 0,6.2 +0,5 ®z = 4.Ví dụ 19: Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp gồm axetilen, propen, butan thu được 0,9mol CO2 và 1,1mol nước. Tính khối lượng m?A. 1,30g B. 1,03g C. 3,10g D. 13,0g Cách giải nhanh:Số mol C: 0,9 mol; Số mol H: 2.1,1=2,2 molm = mC +mH = 0,9.12 + 2,2.1 = 13 (g)Ví dụ 20:Cho 23,2gam FexOy tác dụng với khí CO ở nhiệt độ cao,thu được hỗn hợp rắn gồm Fe và các oxit của sắt. Cho hỗn hợp này vào dd HNO3 loãng có d thu được khí NO duy nhất và 0,3mol một muối sắt (III) duy nhất.Tìm công thức của FexOy?A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 D.FeO4

HD: Cách giải nhanh:Theo hệ quả của định luật bảo toàn khối lượng ta có số mol Fe trong 23,2gam FexOy = số mol Fe trong 0,3mol một muối sắt (III) Nitrat = 0,3mol.Khối lượng Fe = 0,3.56 = 16,8g ® mo = 23,2-16,8 = 6,4g.56x/16y = 16,8/6,4 ®x/y = 3/4 ® Fe3O4

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG:Bài 1:168 trang 35 SBT hóa 12 cải cách.Bài 2:169 trang 35 SBT hóa 12 cải cách.

Bài 3:Đốt cháy hoàn toàn 200ml hơi 1 chất A chứa C,H,O trong 1000Cm3 (d)®1500 cm3

hỗn hợp khí và hơi, làm lạnh còn lại 700 cm3 ,tiếp tục cho qua KOH d còn lại 100 cm3. Công thức phân tử của A là:A.C3H8O · B.C2H6O C.C3H6O D.C4H8OHD: tính thể tích các khí ,thay các thể tích vào PTPƯ, so sánh số nguyên tử mỗi nguyên tố ở 2 vế.Bài4: Cho hỗn hợp 2 ancol no đơn chức tác dụng hết với HBr tạo ra hỗn hợp 2 ankyl bromua có khối lượng gấp đôi khối lượng 2 ancol tham gia phản ứng. Chuyển hoàn toàn thành Br- rồi cho phản ứng với ddAgNO3 d ® 5,264g¯. Khối lượng 2 ancol ban đầu là:A. 1,764g· B. 1,647g C. 1,467g D. 1,746g.HD: dựa vào độ tăng khối lượng khi chuyển 1mol ROH ® 1mol RBr tăng 80-17 = 63g.Bài 5 : Nung nóng mg Cu(NO3)2, sau 1 thời gian thấy khối lượng giảm đi 54gam.1. Giá trị của m là : A. 9,4g B. 4,9g C. 49g D. 94g.2. Số mol khí thoát ra là:A. 0,25mol . B. 0,5mol C. 0,75mol D. 1,25molBài 6: Hòa tan m gam hỗn hợp gồm NaCl và NaI (trong đó NaI chiếm 20% khối lượng) vào nước sau đó cho dung dịch phản ứng với Clo vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng ta được 1 chất rắn. Hỏi khối lượng hỗn hợp ban đầu thay đổi như thế nào ?A.tăng 43,2% B. giảm 4,32 C.tăng 31,28% D. giảm 42,3% .Bài 7: A là dẫn xuất của benzen có công thức C7H9O2N khi 1mol A tác dụng với NaOH vừa đủ ®144g muối khan.Công thức cấu tạo thu gọn của A là:A.C6H5COONH4· B. C6H6COONH3

C.C6H7COONH2 D.HCOONH3C6H5

Bài 8:Cho mgam hỗn hợp gồm CH3CHO, C2H5CHO, C2H3CHO tác dụng với dd AgNO3/NH3

vừa đủ ® (m + 9,9)gam muối RCOONH4. Số mol hỗn hợp ban đầu là:A.0,1 mol B.0,2 mol C.0,3 mol· D.0,4 mol.HD: Dựa vào 1mol RCHO ® 1mol RCOONH4 khối lượng tăng 62-29=33g để tính Số mol hỗn hợp anđehit ban đầu.Bài 9: Nhúng 2 thanh kim loại R (hoá trị II) có khối lượng nh nhau vào dd Cu(NO3)2 và Pb(NO3)2. Khi số mol muối nitrt của R trong 2 d2 bằng nhau thì khối lượng thanh 1 giảm 0,2%, còn khối lượng thanh 2 tăng 28,4g (giả sử Cu và Pb sinh ra đều bám vào R). Kim loại R là :A.Fe B.Ag C.Zn D.NiHD : bài này có thể giải không cần tính toán.Bài 10: Cho 18g hỗn hợp gồm 3 axit đơn chức tác dụng với dd NaOH vừa đủ ® 24,6g muối khan. Biết MA<MB < MC và C là axit no chỉ có 1 cấu tạo axit duy nhất. Vậy A,B,C lần lượt có cấu tạo là:A. HCOOH,CH3COOH, C2H5COOH·. B. CH3COOH, HCOOH, C2H5COOH.C. HCOOH, C2H5COOH,CH3COOH. D. CH3COOH, C2H5COOH, HCOOH.

Đề bài:

Bài 11/ Cho 20,15 g hỗn hợp 2 axit no đơn chức tác dụng vừa đủ với dung dịch Na2CO3 thì thu được V(l) khí CO2 (đo ở đ ktc) và dung dịch muối. Cô cạn dung dịch thì thu được 28,96 g muối. Giá trị của V là:A. 4,48 lit * B.4,84 lit C.2,24 lit D. 2,42 litBài 12/ Cho 10 g hỗn hợp 2 rượu no đơn chức kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng tác dụng vừa đủ với Na kim loại tạo ra 14,4 g chất rắn và V (l) khí H2 ở đktc. V có giá trị là:A. 1,12 lit B.3,36 lit C.4,48 lit D.2,24 lit *

Bài 13/ Khi thuỷ phân hoàn toàn 0,05 mol este của 1 axit đa chức với 1 rượu đơn chức tiêu tốn hết 5,6 g KOH. Mặt khác khi thuỷ phân 5,475 g este đó thì tiêu tốn hết 4,2 g KOH và thu được 6,225 g muối. Vậy Công thức cấu tạo của este là:A. (COOC2H5)2 * B. (COOCH3)2

C. (COOCH2CH2CH3)2 D. Kết quả khác.Bài 14. Đốt cháy hoàn toàn m (g) hỗn hợp Y gồm C2H6 ; C3H4 và C4H8 thì thu được 12,98 g CO2 và 5,76 g H2O .Vậy m có giá trị là:A. 1,48 g B. 8,14 g C. 4,18 g * D.Không xác định được.Bài 15/ Cho 2,83 g hỗn hợp 2 rượu 2 chức tác dụng vừa đủ với Na thì thoát ra 0,896 (l) khí H2(đktc) và m (g) muối khan. Giá trị của m là:A. 5,49 g B. 4,95 g C. 5,94 g D. 4,59 g *Bài 16. Cho 4,2 g hỗn hợp gồm rượu etylic; phenol và axit fomic tác dụng vừa đủ với Na thấy thoát ra 0,672 (l) khí H2 (đktc) và 1 dung dịch. Cô cạn dung dịch thu được 1 chất rắn X. Khối lượng của X có thể là:A. 5,52 g * B. 2,55 g C. 5,25 g D. 5,05 gBài 17: Chia hỗn hợp gồm 2 andehit no đơn chức làm 2 phần bằng nhau.

Phần 1: Đem đốt cháy hoàn toàn thu được 1,08 g H2O.Phần 2: Tác dụng với H2 dư(Ni, t0) thì thu được hỗn hợp A.

Đem A đốt cháy hoàn toàn thì thể tích CO2 (đktc) thu được là:A. 1,434 lit B. 1,443 lit C. 1,444 lit D. 1,344 lit *Bài 18 / Tách nước hoàn toàn từ hỗn hợp Y gồm 2 rượu A,B ta thu được hỗn hợp X gồm các olefin. Nếu đốt cháy hoàn toàn Y thì thu được 0,66 g CO2.Vậy khi đốt cháy hoàn toàn X thì tổng khối lượng CO2 và H2O tạo ra là:A. 0,903 g B. 0,39 g C. 0,94 g D. 0,93 gBài 19/ Cho 9,85 g hỗn hợp 2 amin đơn chức no bậc 1 tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl thì thu được 18,975 g muối .Vậy khối lượng HCl phải dùng là:A. 9,521 g B. 9,125 g * C. 9,215 g D. 9,512 gBài 20 / Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp 2 rượu X và Y thuộc dãy đồng đẳng của rượu metylic thì thu được 79,2 gam CO2 và 43,2 g H2O. Giá trị của m là:A. 36 g * B. 28 g C.20 g D. 12 gBài 21/ Đốt cháy hoàn toàn a (g) hỗn hợp 2 rượu thuộc dãy đồng đẳng của rượu etylic thì thu được 1,364 g CO2 và 0,828 g H2O.Vậy a có giá trị là:A. 0,47 g B. 0,407 g C.0,74 g D. 0,704 g *Bài 22/ Một hỗn hợp X gồm 2 ankin là đồng đẳng kế tiếp nhau. Nếu cho 5,6 (l) hỗn hợp X (đktc) đi qua bình đựng dung dịch Brom có dư thì thấy khối lượng bình tăng thêm 8,6 gam. Công thức phân tử của 2 ankin là:

A. C3H4 và C4H6 B. C4H6 và C5H8

C. C2H2 và C3H4 * D.C3H4 và C5H8

Bài 23/ Một hỗn hợp A gồm 2 ankanal X; Y có tổng số mol là 0,25 mol. Khi cho hỗn hợp A tác dụng với dung dịch AgNO3/NH3 có dư thì có tạo ra 86,4 g kết tủa và khối lượng dung dịch AgNO3 giảm 77,5 g.Biết MX < MY. Vậy công thức phân tử của X là:A. CH3CHO B.HCHO * C. C2H5CHOD. Thiếu dữ kiện không xác định được.Bài 24/ Có 2 axit hữu cơ no: (A) là axit đơn chức và (B) là axit đa chức.Hỗn hợp (X) chứa x mol (A) và y mol (B). Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp (X) thì thu được 11,2 lít CO2 (đktc). Cho x + y = 0,3 và MA < MB. Vậy công thức phân tử của (A) là:A. CH3COOH B. C2H5COOH C. HCOOH *D. Thiếu dữ kiện không xác định được.Bài 25/ Hỗn hợp X gồm 2 este A, B đồng phân với nhau và đều tạo thành từ axit đơn chức và rượu đơn chức.Cho 2,2 g hỗn hợp X bay hơi ở 136,5 0 C và 1 atm thì thu được 840 ml hơi este. Mặt khác đem thuỷ phân hoàn toàn 26,4 gam hỗn hợp X bằng 100 ml dung dịch NaOH 20 % (d = 1,2 g/ml) rồi đem cô cạn thì thu được 33,8 (g) chất rắn.Vậy công thức phân tử của este là:A. C2H4O2 B. C3H6O2 C. C4H8O2 * D. C5H10O2

Bài 26 / Lấy 1 lượng Na kim loại tác dụng vừa đủ với 18,7 g hỗn hợp X gồm 3 rượu đơn chức thì thu được 29,7 g sản phẩm. Vậy công thức cấu tạo của 1 rượu có khối lượng phân tử nhỏ nhất trong 3 rượu trên là:A. C2H5OH B. CH3OH * C. CH3CH2CH2OH D. Thiếu dữ kiện không xác định được.