phu dinh thuc va bien chung phap trung quan - tt thich vien ly dich

8/3/2019 Phu Dinh Thuc Va Bien Chung Phap Trung Quan - TT Thich Vien Ly Dich

1/22

PHU INH THCV BIN CHNG PHAP TRUNG QUANTc Gi: B.K. Matilal - Dch Gi: Thch Vin L

Vin Trit L Vit Nam va Trit Hoc Th Gii 2000---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 18-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLI GII THIU

VAI LI CUA DICH GIATIT 1 : CHU THICH V NIM AITIT 2 : LP TRNG CUA PHAI TRUNG QUAN KHNG TANHTIT 3 : HAI GIAI TNG CUA CHN LYTIT 4 : TINH CACH BT XAC I NH CUA TH GII HI N TNGTIT 5 : NGHICH LY CUA KHNG TANHTIT 6 : NGUY BI N PHAP VA NHNG NGHICH LY NG-NGHIA HOCTIT 7 : HAI PHNG DI N CUA PHU I NHTIT 8 : CHU NGHIA THN BI CUA PHAI TRUNG QUAN

---o0o---

LI GII THIU

Cho n nay, du a tra i qua my mi th ky c ph truyn, ao lyTanh Khng cua B Tat Long Tho vn con diu lc vt thoat ln trn ttca nhng han cuc cua th gi i tri thc va lun ly tng i cua con ngi.Tai sao? Bi vi, ao ly Tanh Khng y khng phai c xy dng trn nntang cua tri thc va lun ly thuc th gii ty lng hay bin k chp cua tm

phan duyn. ao ly Tanh Khng mang trong no n i dung mu nhim cuanng lc chiu sang t tri tu th c chng chn ly hay c i ngun ti hu cuavan hu. Chinh kha tinh vi diu cua quang lc tri tu nay mi co cng nngy nhn thc va lun ly ma no s du ng xoa sach vt tich trm tr c h utrong tri thc va lun ly lao vut vao coi tich lng chn nh.


2/22

Tinh yu cua ao ly Tanh Khng cua B Tat Long Tho xa nay vn la thtai su rng ma bit bao lun s, giang s, hoc gia, tri thc a day cngnghin cu va lu b. Nhng, khng phai vi th ma khng co n gi truytm hay ham hoc. Ngc lai , cang co nhiu ngi din giai cang co thmnhiu chiu kin mi la rt gia tri suy nghi m. Trit gia Bimel KrishnaMatilal chinh vi th nghi m c iu nay nn a gia cng nghin cu vao ly Tanh Khng qua lanh vc tri thc lun va ly trong ta c phm ln cuang, cun: Epistemology, Logic, and Grammar in Indian Philosophical

Analysis. Tac phm nay a c dich sang Hoa ng bi Phung L Binhtrong tac phm: Trung Quan va Khng Nghia.

Nay Thng Toa Thich Vin Ly, mt tac gia va di ch gia cua hang chucpho sach rt gia tri , phat tm dich sang ting Vit giup cho ngi hocPht, nht la nhng ai quan tm n giao nghia Khng Tanh cua B Tat

Long Tho. Mc du, y la mt tac phm cha y nhng phng phap lylun tinh vi, nhng thut ng tri t hoc, lun ly ho c, va Tanh Khng hocchuyn bit, dich gia bng phong cach c di va bu t phap trong sang a

giup cho ngi oc cam thy nhe nhang va d nm bt hn.

Vi long tri n s cng hin ln lao cua Thng Toa Thich Vin Ly chonn Pht hoc nc nha qua ban dich nay, Vin Trit Ly Vi t Nam va Trit

Hoc Th Gi i xin trn trong gii thiu n quy c gia dich phm Phu inhThc va Bin Chng Phap Trung Quan.

California, mua Ha nm 2000Vin Trit Ly Vit Nam va Trit Hoc Th Gii

---o0o---

VAI LI CUA DICH GIA

Phu inh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan la mt chng trongnhiu chng cua cun Epistemology, Logic, and Grammar in IndianPhilosophical Analysis (Tri Thc Lun, Lun Ly, va Vn Pham trong PhnTich Trit Hoc n ) do Bimel Krishna Matilal, mt trit gia lng danhcua n, bin khao va c Phung L Binh dich sang Hoa ng, c in trongquyn Trung Quan va Khng Nghia, thuc mt trong 100 cun c dich va


3/22

t p ai thanh t nhng tac phm ni ting nht v Pht hoc, hoc co linquan trc tip hay gian tip n Pht giao, a tng c bin soan, sang tac

bi rt nhiu ngn ng do nhng hoc gia, ao s, giao si y thm quyncua nhiu quc gia trn th gii.

Tt ca nhng cun sach dn thng u c dich sang Hoa ng quanhiu dich gia chuyn nghi p va c goi chung la Th Gii Pht HocDanh Trc Dich Tung do Hoa Vu Xut Ban Xa n hanh. Tt nhin, ngoaitn goi chung, mi cun u co ta ring va c anh du theo s tht tuy theo thi ky chuyn dich hoc tuy theo th loai. Phu inh Thc vaBin Chng Phap Trung Quan c anh du bng s 62 va trong o cin chung vi nhng t liu nghin cu gia tri khac nh: Trung Quan VaKhng Nghia; Tanh Khng Cua Phai Trung Quan; Tanh Khng Cua TTng Duy Thc; Quan Nim Tuyt i Cua Phai Trung Quan; Lich S

Lin Quan Gia Trung Quan Va Du Gia; S i L p Va Chn Ly Quan CuaHai Hoc Phai Trung Quan; Trit Hoc Tanh Khng, v.vng nhin, Phuinh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan la mt bin khao y cng phuva ht sc gia tri .

Nh mt cng hin nho cho nhng ai a va ang tim hiu mt nn ttng cc ky thm ao cua h thng ao hoc tanh khng ma biu trng ngisang la B Tat Long Tho, du ang bn rn vi mt s Pht s, mi ngay, sau

phn cng tac y tinh hanh chanh, ti c gng danh it thi gi dich thutva xem y la mt thi khoa tu hoc nghim tuc cua minh, vi mi khi trm

minh trong nhng dong t tng ln truy tim nhng ch nghia thich h pcho cng tac chuyn ng; dich gia tht s cam thy tm hn minh hoan toanan nhin thanh than, ta h nh ang tham thin nh p inh, hay tri tng mtthi kinh chu nao o; trc mt pho tn tng trang nghim cua mt bc aigiac thanh gia.

Chinh bng va nh vao nhng gi phut dich thut nh vy ma i khiphai i din vi rt nhiu nan tng chng nh b tc, ngi dich lai timthy c nhng ngo thoat tuyt ich an toan va cam nghe trong ngi dng

ln mt lung khi ti mat ng p tran nghi lc, ri t o lai tip tc lnng dn thn cho cuc hanh trinh ma theo ti ngay t luc khi hanh cungla luc ma chinh ke ln ng a va ang bc vao lanh ia sau chot nhngvinh vin khng bao gi cung tn, vi moi s u lun la bt tn va mai maiv cung. Ti lai ang quay cung vi bao nhiu ng nghia hoan toan vnghia!


4/22

Xin tam dng lai y mi ban bc vao th gii t tng vi diu mamt phn la cua B Tat Long Tho va phn khac la cua Bimel KrishnaMatilal, vi mt li cu nguyn khim tn: Chuc ban lun c toai nguyntrong moi c vong cao e p nht cua minh va xin ng qun rng Pht giaoVit Nam ang trong thi ky phap nan rt cn s ong gop cua ban cho cngcuc giai tr.

Tu Vin Bao PhapNgay 4-7-2000

Cn but,Thich Vin Ly

---o0o---

TIT 1 : CHU THICH V NIM AI

Chanh Ly Kinh Nyayasutras - cach ngn cua h thng Chanh Ly (Nyaya)- c soan trong khoang thi gian gia nm 200 sau Ty lich. B Tat LongTho a thanh cng trong vic thit l p trng phai Pht giao Trung Quan(Madhyamika) trong hu ban th ky th nhi sau Ty li ch. Kho co th xacinh mt cach chinh xac s lin h v thi gian gia B Tat Long Tho va

ban uc kt cui cung cua Chanh Ly Kinh. Trong khi mt s kinh (sutras) oco ve c soan trc thi cua B Tat Long Tho, mt s kinh khac thi lai co

ve c soan sau thi cua ngai.

Thanh Bin (Bhavaviveka) la mt trit gia quan trong v Pht giao aiTha, sanh sau Trn Na (Dinnaga). Ngoai nhng tac phm khac, ng a vit

binh lun v tac phm chu yu cua Long Tho. ng con ph phan trng phaiQui Mu Lun Chng (Prasangika), thuc Trung Quan Phai, do Pht H(Buddhapalita), mt ngi sanh trc ng, kin l p. Thanh Bin la ngichinh yu khi xng trng phai T L p Lun Chng (Svatantrika), thucTrung Quan phai. Con Nguyt Xng (Candrakirti), la trit gia ln nht cua

phai Qui Mu Lun Chng va cung la ngi a ph binh v Thanh Bin; vi

vy phai coi ng la nhn vt xut hin gia Thanh Bin va Phap Xng(Dharmakirti).

Chung ta co th tim thy trong nhng tac phm cua trit gia Kumarila(Cu Ma Li La) va cac trit gia thuc trng phai Chanh Ly Thng Lun(Nyaya Vaisesika) mt s sach hu ich ph binh v nhng quan im trithoc cua Long Tho.


5/22

---o0o---

TIT 2 : LP TRNG CUA PHAI TRUNG QUAN KHNGTANH

Di mt quan im nao o, l p trng cua phai Trung Quan co th ccoi la khng co s h nao v phng din lun ly bi a kich. Nhng butgia mun nhn manh y v nhom ch di mt quan im nao o.Quan im o thng bi hiu lm va t thi cua Long Tho cho ti nay a conhiu ngi ph binh va bac bo l p trng cua phai Trung Quan v nhngnguyn do lun ly, bng cach vach ra s mu thun cua no. Nhng trong tac

phm Hi Tranh Lun (Vigrahavyavartani) Long Tho a t c s trn

nghich ly v lun ly hoc i ap mt cach thanh cng i vi li ph binho. Trai vi iu ma ngi chng i phai Trung Quan co th tin tng, shin din cua nhng nghich ly lun ly (logical paradox) giup h tr cho l ptrng cua phai Trung Quan, thay vi a pha no.

Phai Trung Quan hoai nghi v tt ca cac h thng trit hoc khac. Hokhng tin vao thc tai (hiu theo y nghia ti hu cua ch nay) cua a-nguyn-tanh thuc hin tng. Ho phu nhn rng chn ly ti hu co th latng i hoc co th tuy thuc vao bt c iu gi khac. Trit ly cua ho vachtrn tinh cach khng xac thc (hoc tinh cach bt kha bin minh) cua trt

t a nguyn ma chung ta thng hinh dung ra trong kinh nghim va ytng. V phng din nay ho rt gn gui vi tinh thn cua nhng ngithuc phai Bt Nhi Lun (Advatin). Ca phai Trung Quan ln phai Bt Nhi Lun u hng v mt loai chu thuyt trit hoc tuyt i nao o. Nhng

phai Bt Nhi Lun co ve nhit tm hn i vi mt l p trng siu hinh hockhi ho anh gia nhng t tng va kinh nghim thng thng. Con phaiTrung Quan thi c gng duy tri mt thai th v tn hu hoc.

Hai phai Trung Quan va Bt Nhi Lun co ve ng y v mt im khac.

Chn ly ti hu, du o la khng-tanh (sunyata) hay la Pham Thin(Brahman), lun lun tim n i vi kinh nghim thng thng va y tngcua chung ta; ngi ta chi co th at ti chn ly ti hu bng kinh nghimtrc tip va hu nh thn bi, qua ni quan thm su hoc qua trc giac cuamt loai ngi c bit nao o. Vi vy, co th nhn xet rng, ca hai trng

phai noi trn u co khuynh hng m khoa canh ca i vao chu nghia thnbi cua trit hoc.


6/22

Nhng, chung ta khng nn khinh thng nhng t ng chu nghia thnbi hay chu nghia thn bi nhn tri (cognitive mysticism). Bi vi, nhchung ta ngay cang y thc ro hn v nhng gii han cua ngn ng trong nlc phn tach, tm tri chung ta nhn thy co nhng iu khng d din ta,tuy rng chung ta kho co th phn tach mt cach h p ly v cai khng thdin ta nay. Co ve nh ca phai Trung Quan va phai Bt Nhi Lun u coquan im trit hoc nay.

Di mt quan im nao o, chu nghia tuyt i chi la chu nghia hoainghi hoc thut (academic skepticism). But gia cho rng mun hiu bitchinh xac v loai chu nghia tuyt i cua phai Trung Quan thi cn phai ivao trung ao, gia s ca tin thai qua va hoai nghi thai qua. Tht ra chuthuyt v khng tanh (sunyana) la s ph phan tt ca moi quan im, moih thng trit hoc. Nhng, but gia cho rng chu thuyt nay co th bi gia i

thich sai lm mt cach tai hai, khng nhng bi nhng ngi chng i noma ca ti nhng ngi ung h no, khin ngi ta hiu lm rng no thcs BAC BO tt ca moi quan im, tt ca moi h thng trit hoc khac. Thtra, chu thuyt nay chi mun vach trn cho chung ta thy: ngi ta sai lm vlun ly (hoc v bin chng phap) nu coi bt c h thng siu hinh hoc naoo la co gia tri tuyt i. But gia xin trich dn nhn xet cua T.R.V. Murti lam sang to quan im nay: Bin chng phap cua phai Trung Quan khng

phai la s phan lun (refutation); ...Phan lun la bac bo quan im cua iphng bi mt ngi nao quan tm ti vic thit l p mt quan im cuachinh ho. Con s ph binh la dung ly tri phn ta ch mt cach khachquan.

Long Tho vn dng thuyt duyn khi (pratiya-samutpada) cua Phtgiao thi s khai cho thy s tng i (nghia la s tng l p ln nhau)cua tt ca moi quan nim, va do o ngai noi rng chung ta khng th ccoi la thc, khi nhin t quan im tuyt i. y ro rang la ngai munnoi rng thc tai cn phai t h tr, c l p va tuyt i. Trong b TrungLun (Madhyamakasastra) Long Tho khao sat mt s quan nim siu hinhhoc va ph bin, nh thi gian, khng gian, s chuyn ng, nhn,

duyn, va sanh, va cho thy rng mi khai nim o se dn ti nhngmu thun va phi ly, nu chung ta coi chung la thc mt cach tuyt i. Mthc tng quat cua li bin lun nay co th c tom tt nh sau: Nu chungta gia th mt vt x nao o la hin hu mt cach c l p, thi hoc la chungta khng th thuyt minh mt cach nht tri (va h p ly) v vt o tranh s mu thun v lun lyhoc la gia thit cua chung ta v s hin hu c l p


7/22

cua no se dn ti mt hu qua phi ly nao o, trai vi kinh nghim cua chungta.

Trong cu k th 18, Phm th 24 cua Trung Lun, B Tat Long Tho thitl p mt lin h ng nht gia nhng t ng khng tanh, duyn khi, vatrung ao.

Nhn duyn s sanh phap nga thuyt tc thi khng,Dic vi thi gia danh,Dic thi Trung ao nghia.Bt c cai gi do nhn duyn sanh ra ta u goi la khngCai o cung c goi la gia danh,Cai o cung co nghia la Trung ao.

Theo giai thich cua Nguyt Xng v cu k nay, chung ta co th thit l pcng thc sau y:

Duyn khi = Khng Tanh = Gia Danh = Trung ao

Trung ao ma Long Tho noi trong cu k nay la chi tranh hai ccoan cua chu nghia h v va chu nghi a thng hng. Tht ra, co th truynguyn t tng nay t bai thuyt phap cua c Pht vi Katyayana. LongTho vin dn bai thuyt phap nay va Nguyt Xng ghi chu rng no xut hintrong nhng b kinh A Ham.

Nguyt Xng cho rng khng tanhla cai khng co nguyn thuy TNHIN cua chinh no c coi la Trung ao vi no dn ti s xa lia hai ccoan la hin hu hoc sanh khi va v hin hu hoc huy dit. Cai gi khngco nguynthuycuachinhno thi khng co s hi n hu hoc sanh khihoc hin hin, va khi no khng co s hin ra thi no cung khng co s binmt hoc huy dit hoc v hu. Vi vy, khng tanh co nghia la Trung ao(Xin tham khao chu giai cua Nguyt Xng v cu k th 18, Phm th 24cua Trung Lun).

Chung ta cn phai ban thm v s ng nht gia duyn khi va gia danh(hoc quan nim). Tac gia A. Wayman giai nghia ch upadaya prajnapti lainh danh khi co s l thuc (designation when there is dependence). ngcung l p mt danh sach gm nhng thi d dn chng nhng inh danhl thuc t nhng li chu giai cua Tson-kha-pa v Phm th 6 trong sach

Nh p Trung Lun (Madhyamakavatara) cua Nguyt Xng. Trong Tinh MinhCu Lun (Prasannapada), Nguyt Xng a vin dn it nht la mt thi d.


8/22

Danh sach sau y cn c vao danh sach cua Wayman (xin tham khao sachcua Wayman, trang 146):

L Thuc vao Duyn: inh Danh:

1. Ngu un Nga2. B banh xe, trc xe, v.v Xe3. Hat ging, v.v... Mm4. t, nc, la, khng khi, khng gian va y thc Ngi5. Khuc dy thng Con rn (do ao giac)6. Nhn va duyn Khngtanh

Nhng thi d trn y cho thy y nim v gia danh (cai danh gia huyn vil thuc vao nhng duyn). Theo nhan quan cua but gia, duyn khi va gia

danh chi la hai cach khac nhau noi v cung mt y nim: KhngTanh.Chung ta co th noi: ging nh sao hm va sao mai u la tn cua mt thinth duy nht nhng co hai y nghia khac nhau, cho nn duyn khi va giadanh u chi la mt cai tn ging nhau tuy rng chung ta co th co nhng ynghia khac nhau.

Nguyt Xng giai thich duyn khi la do s xut hin hoc ni ln cua s vt nao o (nh cai mm, nhn thc, v.v...) tuy thuc vao nhn (hetu) vaduyn (prataya). S inh danh tuy thuc (tc gia danh) la hanh nginh danh (chi inh mt cai tn) cho s vt nao othi d nh cai xetuy

thuc vao nhng s vt khac, nh b banh xe va trc xe, v.v...Ca hai chduyn khi va gia danh u m ta cung mt thc th: cai Tuyt i cuakhngtanh. Ch duyn khi (do nhn duyn ma sanh ra) la ng trn l ptrng siu hinh hoc hinh dung s tuyt i cua Khng; con ch giadanh la ng trn l p trng nhn thc lun hinh dung cai ng nht btnhi cua Khng. Noi cach khac, Duyn Khi gat bo siu hinh hoc cua nhnqua thay vao o bng thuyt nhn duyn tng tac. Con Gia Danh thivach trn tinh cach v hiu qua cua s inh danh bng ngn ng, va do o

phu inh kha th cua bt c khai nim tri thc nao v thc tai, va thay thvao o bng khai nim v s inh danh tuy thuc. Tt ca s inh danh cuachung ta u la tng h p, khi chung ta TNG HP nhng yu t khacnhau thanh mt s vt nao o inh danh (t tn) cho no. Tom lai,duyn khi la mt nguyn tc thanh l p gia cac i tng, con gia danh thithanh l p gia cac i tng va nhn thc/y thc cua chung ta v chung.

Nhng, trong ca hai trng h p, chung ta u i ti khng-tanh, vi chung tabuc long phai nhn thy s thiu vng cua sanh khi c l p hay sanh


9/22

khi do chinh ban cht cua no. Th nht, s thiu vng sanh khi cl p dn ti khng tanh; th nhi, v sanh (non-origination) va s thiuvng inh danh tuyt i cung dn ti khng-tanh.

Long Tho tranh ca hai l p trng cc oan: chu nghia h v va chu nghiathng hng. Nhng, co iu cn bin lun y la ngai khng co y inhBAC BO mt l p trng vi mun chp nhn l p trng i nghich. Ngai tchi nhng l p trng o vi tin rng kt cuc chung ta se dn ti mt ktlun phi ly, nu xac quyt rng chung co gia tri tuyt i.

Long Tho giai thich thuyt khng-tanh cua ngai nh la bao ham haigiai tng cua chn ly, o la: Tc (chn ly th tcsamvrti-sataya) vachn (chn ly ti hu, nht nghia , hay thng nghia paramartha-sataya). Tc kin l p trn nhng gia thit va tin cha c khao

nghim. Nu khao sat nhng tin nay qua nhng pham tru lun ly cchp nhn giai tng th tc thi se thy rng chung co nhng mu thun nitai. Chung ta khng th lanh hi chn bng ngn ng (iu nay chinh lamt giao iu cn ban cua Pht giao ma Long Tho a tng c p). Nhng,ng thi, nu khng dung ngn ng thi chung ta khng co cach nao khac thuyt giang v chn . Vi vy, ngn ng th gian c s dng vach ras thiu kha nng cua ngn ng trong vic bay to chn . Va Long Thotrng mong rng phng cach nay se dn chung ta mt cach gian tip timt im ma chung ta se co th lanh hi c chn (la cai khng th dinta). Long Tho cung canh giac ngi ta ng vi vang cho rng minh a hiu

c thuyt khng-tanh cua ng: Ging nh nm bt con rn phia uihoc ap dng khoa hoc sai lm, s hiu lm khng-tanh co th gy nguy haicho ngi kem thng minh. Hn na, ng con noi: Khi hiu c khng-tanh thi co th hiu tt ca ch phap; nu khng hiu c khng-tanh thikhng th hiu c ch phap.

Trc khi tng kt l p trng cua Long Tho, but gia mun ban v vicphin dich ch sunya la khng (empty trong Anh ng). Ch nay la mty nim toan hoc c cac nha toan hoc n trc thi cua Long Tho it

lu t ra. Long Tho a khn kheo s dng y nim toan hoc nay vao trithoc. Ch sunya co nghia la s khng (zero) trong toan hoc; y la mt biuhin khng co gia tri tuyt i nao cua chinh no ma chi co mt gia tri v vitri. Khi noi rng mt y nim la khng (sunya) thi co nghia rng no ging nhs khng (zero) vi no khng co gia tri tuyt i cua chinh no ma chi co mtgia tri tng quan vi mt vi tri trong mt h thng. Vi th, y nim toan hoccua s khng (zero) tht la thich h p vi trit thuyt khng-tanh (sunyata)


10/22

cua Long Tho n ni co ngi nghi rng phai chng Long Tho a chiu anhhng cua cac toan hoc gia khi ng em ch o vao trit hoc. Nu chung takhng ngai bi ch ci la t ra ch mi thi thm chi chung ta co th dungch zeroness dich ch sunyata sang Anh ng.

---o0o---

TIT 3 : HAI GIAI TNG CUA CHN LY

Pht giao t cn ban trn chu thuyt v hai chn ly: Chn ly n duhay chn ly th tc va chn ly ti hu hay tuyt i. Nhng ai khng hiuc s phn bit gia hai chn ly thi khng hiu c tinh nghia hay ynghia thm thuy cua Pht giao (theo Long Tho trong TrungQuan Lun). Vith, tt ca nhng li thuyt giang cua c Pht co th c phn loai thanh

tuyt i hay ti hu (nitartha), va thc dng hay th tc.Thuyt giao v th tc c goi la samvrti hay loka-sanvrti. Nguyt

Xng nghi ba cach giai thich t ng samvrti, cn c vao ng-nguyn hoc:(1) S che y hoan toan hoc cai man cua v minh che y chn ly, (2)chi hin hu nh tuy thuc cac nhn duyn; (3) hanh vi th tc hay ngn nglin quan ti gia danh va cai c gia danh (t tn), ti tri nhn va cai ctri nhn. Cach giai thich th ba co ve a ra y kin hu dng v ban cht cuath tc (samvrti). Nhng gi c bay to trong hanh vi ngn ng (speech

behavior) cua chung ta cung vi chinh hanh vi ngn ng cu thanh canh gii

cua th tc, tc la canh gii tuy tc (conventional) va thc dng.

Cai goi la gia danh, hoc dung vn t hay danh tanh, tuy thuc vao sgan ghep cua mt s iu kin (nimitta) hoc phm cht. Mt cai gi o trthanh i tng cua y thc (citta-gocara) qua mt hinh thc nao o machung ta co th go i la iu kin (nimitta) gan cho no mt cai tn. Vivy, s gia danh t c s trn s ap t cua mt iu kin hoc mtphm cht, khin cho vt c gia danh tr thanh mt huyn thoai ccu tao bi iu kin hay phm cht o. Nhng Nguyt Xng nhn thyrng lanh vc cua gia danh va cai c gia danh, tc lanh vc cua tri thc vanhng i tng cua no, ging nh th gii tuy tc, co mt gia tri thc dngln lao. B Tat Long Tho noi: Khng th m ta chn ly ti hu, nu khngdung ti ngn ng tuy tc (vyavahara). Va nu khng th hiu c chn lyti hu thi khng th chng qua Nit Ban. (Trung Quan Lun).

Tuy nhin, hoc thuyt hai chn ly co th bi ph binh, cn c vao nhngly do ro rt. Ngi ta co th hoai nghi v cach phn chia chn ly thanh hai


11/22

giai tng. Thi d nh trit gia Kumarila ly lun rng ngi ta kho hiu taisao chn ly lai co th la m t loai nm giai tng th tc (hay thcnghim) va hoan toan khac vi giai tng ti hu (hay siu nghim).Kumarila (Cu Ma Li La) nu ra mt cu hoi thc tin a ti s hoai nghimt cach thanh tht v vn phn chia ng cp chn ly nay. Cai goi lachn ly tuy tc hoc che du (samvrti) tht ra chi la mt li noi bong by thay th cho bt chn (mithya) hay phi-thc. Nhn xet cua ng la l ply.

Chn ly khng th co hai loai. Theo lut nhn qua, nu cai gi o c coila thc giai tng che du, thi co nghia la: (1) hoc lut nhn qua thc rakhng ung, (2) hoc lut nhn qua CHE DU trang thai ich thc cua thctai, hay chn ly ti hu. L p trng cua phai Trung Quan khng ging l ptrng cua phai Duy Vt Thun Th (Lokayata Carvaka) n ; phai nay

cho rng lut nhn qua khng co tht. Theo phai Trung Quan thi tha chpnhn iu th nhi va chu trng cho rng lut nhn qua la co tht, nhng chinm giai tng tuy tc ma thi. Nhng Kumarila bao rng noi nh vy lanoi theo li trit ly hai chiu. ng ly lun rng tht ra thc tai giai tngche du khng khac vi phi thc tai. Chi sau khi hiu ro cai gi la chn chung ta mi co th xac l p c nhn thc rng van phap u la gia trngiai tng th tc; nhng, chn lai con bi th tc che y. Tuy nhin,nh chung ta a nhn xet, nu khng co loai trc giac thn bi nao o thikhng th hiu c chn ly ti hu (tattva). Va nh a noi, chn khngth c m ta bng ngn ng. Vi vy, mt ngi co l p trng thc t nhKumarila cam thy vic phn chia chn ly thanh hai giai tng, va t o ng yrng moi s vt giai tng che du u la phi-thc, la chuyn khngcng bng. Ngoai ra, gia chn ly ti hu va chn ly th tc chng co mtc tinh chung nao ca, do o chung ta khng th gan cho chung cung mtch chn ly (satya).

Phai Trung Quan co th tra li rng ph binh nay khng cng bng ivi l p trng trit hoc cua ho. Ho khng inh nhn va qua chi la nhngkhai nim c hin thc hoa bi thin kin cua tri thc nhn loai. Nhng,

nu chung ta coi nhng khai nim nay la thc v phng din siu hinh (hayti hu), thi chung ta se i din vi nhng mu thun v lun ly va nhngiu phi ly khac. Cung chi vi s kho khn nay, nghia la vi hoan canh khokhn ma chung ta g p phai khi coi nhng gia thit cua minh la ung ti hu,cho nn phai Trung Quan mun nhy vot ln giai tng ti hu va khng inhrng nhin t quan im ti hu thi nhn qua u la nhng khai nimTRNG RNG (KHNG). Nhng, phai Trung Quan khng th phu nhn


12/22

rng nhng khai nim nay c ngi th tc tin la tht va rng nhng khainim nay it ra cung co mt gia tri thc tin nao o trong th gii hin tng.

Nhng khi mt trit gia kiu cng nao o cho rng chung ta la thc mt cachti hu thi ho pham phai sai lm to ln.

Ngi theo chu nghia hin thc co th i ap rng vic xac inh nhnqua khng phai la chuyn khng th lam c trong i sng thc t, minrng chung ta t p c c tinh khoan dung mt chut i vi nhng muthun lun ly. Nu co ngi tin A la nhn cua B, va chung ta khng thyiu o la sai, qua nhng cuc thi nghim va nhng kinh nghim trong vongmt thi gian nao o, thi chung ta ng nn phu quyt iu tin tng cua ho.Theo but gia thy, phai Trung Quan khng phan i vic nhn nhng tinnim loai o nh la co tinh cach chn thc mt cach tam thi, nghia la chnthc giai tng th tc. Ho chi phu nhn chung co tinh cach ti hu. Khi

phai Trung Quan mun m ngo vn nay, thai cua ho to ra r t thntrong, vi vy, o la thai rt hu ich ca v phng din trit hoc ln khoahoc. Nhng, khi ho nht inh xac quyt rng nhn va qua thc s khng thxac inh c, thi ho se co th bi chi tri ch rng ho mun tranh ne vn nay.

Khi ho bin lun, phai Trung Quan co th noi rng ngoai gia tri thc tinnao o, ho khng thy bt c ly do lun ly nao chp nhn khai nim nhnqua nh la co tinh cach chn thc ni tai. Tht ra, theo phai Trung Quan, ttca cac hin tng u khng th xac inh va khng th inh nghia; chung

khng th hin hu mt cach c l p.

---o0o---

TIT 4 : TINH CACH BT XAC INH CUA TH GII HINTNG

Trong phn nay chung ta se thao lun v y nim bt xac inh cua th giihin tng. Nh Sriharsa a nhn xet ung, mt ngi thuc phai Bt Nhi

Lun tuyt i, se tan ng vi mt ngi thuc phai Trung Quan v quanim coi th gii hin tng nh la co c tinh bt kha xac inh. Hiu theomt y nghia nao o, mt hin tng la mt s kin c cam nhn va do ochung ta khng th coi rng no CHI LA h cu, hiu theo nghia rng chungta khng th coi ngi con cua mt ph n tuyt san la vt h cu. Vi vy,chung ta phai chp nhn rng th gii hin tng co s hin hu tam thi.

Noi cho ung, nu th gii hin tng chng phai la mt thc th thi tt ca


13/22

nhng sinh hoat thc t cua chung ta se khng th thi hanh c; va, ngay canhng ky lut ao c va tinh thn cung se mt ht y nghia. Vi vy, th giihin tng nay c coi la khng tht ma cung khng gia, nhng no la btkha xac inh va bt kha minh chng trn phng din lun ly. Theo ngnng cua Long Tho, tinh cach bt xac inh nay cua th gii hin tng cgoi la c tinh duyn khi cua ch phap hoc la khng tanh (sunyata) cuach phap.

y, chung ta thc s i din vi mt nghich ly hin nhin va rt lythu. Mi hin tng u la bt xac inh v lun ly; chung ta khng th noihin hu va cung khng th noi no khng hin hu. Khi bn trng h p nayu bi phu inh thi hin tng tr thanh bt xac inh, tc la trng khng(sunya), nghia la khng co bt c gia tri tuyt i nao. Vt ti hu o cung la

bt xac inh va khng th m ta. Tht ra, cai ti hu chinh la khng-tanh

(sunyata) cua moi vt, moi hin tng. i theo li phn tach nay, chung ta sehiu ro hn v y nghia thm su trong cu k sau y cua Long Tho:

Th gian khng co gi khac vi Nit Ban,Va Nit Ban khng khac gi vi th gian.Gia thai cc (Koti) cua Nit Ban va thai cc cua th gian,Khng co mt chut khac nhau nao ca.

Tuyt i va hin tng khng khac nhau. Khi ng trn iu kin duynkhi va l p trng a nguyn tanh xet th gian nay, chung ta bao rng no

co tinh cach hin tng hay th tc (samvrti). Nhng, khi chung ta khngqui chiu vao duyn khi va a nguyn tanh xet th gian thi no c coila Nit Ban, la cai Ti Hu.

Cho nn, chung ta thy, tht ra vic chi trich phai Trung Quan v chuynho phn bit chn ly thanh hai giai tng la iu khng cng bng. Hintng chinh la hinh thc che du cua ti hu, nhng, no khng khac gi tihu. Vi vy, cn phai nhn manh rng thuyt khng-tanh khng bao ham s

phu nhn th gii hin tng, ma chi bao ham thai v-chp i vi nhnghin tng va khng chp nhn bt c ly thuyt nao noi rng th gii hintng la thc mt cach ti hu.

Trong lun ly hoc hin ai chung ta thng noi v s h p ly, s nhtquan, va s bt nht quan cua nhng h thng. Nu noi theo lun ly timhiu chn ly, chung ta co th inh nghia mt h thng tim hiu chn ly naoo la HP LY nu no to ra la ung i vi mt cach din ta theo vn t cua


14/22

no. Mt h thng tim hiu chn ly NHT QUAN nu no to ra la ung ivi cach din ta nao o theo vn t cua no; va no la BT NHT QUAN nuno khng co cach din ta theo vn t cua no cho thy no la ung. Ba tng c inh nghia ro rang nay co th c dung giai thich nhng phn

bit cua giao ly Trung Quan v khng-tanh. Phai Trung Quan bao rngngi ta co th cho thy mi ly thuyt v th gii hin tng u bt nhtquan hoc phi ly.

---o0o---

TIT 5 : NGHICH LY CUA KHNG TANH

Nh but gia a bin lun nhng phn trn, khng-tanh dn n lythuyt v tanh bt kha xac inh cua th gii hin tng (samvrti). Nhng,

ban thn ly thuyt nay (v tanh bt kha xac inh cua th gii hin tng)khng phai la mt ly thuyt. Ban ng nn coi rng cu noi nay chi la mttro chi ch nghia, vi no co th cho th y mt y nghia h p ly v cu noikhng-tanh dn n ly thuyt v tanh bt xac inh cua th gii hin tng.Ly thuyt v khng-tanh ban thn no khng phai la mt ly thuyt, vi nokhng th phu inh mt cach thanh cng. But gia xin giai thich ro hn vim nay.

Y nim cua tanh bt kha xac inh la ngi ta co th khng inh mt inh co ve nghich ly: Cai bt kha xac inh chng phai la bt kha xac inh, va

ng thi la bt kha xac inh. Vi vy, s phu inh cua cai bt kha xac inhcung tr thanh bt kha xac inh. Cu noi nay ro rang la trai ngc vi ytng cua chung ta v lun ly. Nhng, chung ta hay c gng liu tri y nghiacua no.

Gia th chung ta coi x la bt xac inh. iu nay hoc co nghia rngkhng co thuc t (predicate) nao co th ap dng mt cach THANH CNGcho x, hoc co nghia rng tt ca cac thuc t gm ca nhng nghich ly NG THI co th ap dng cho x. phu nhn xut x la bt xac inhmt cach thanh cng, ngi ta phai cho thy rng mt thuc t P nao o ch khng phai la phi P i nghich cua P se co th ap dng cho x. Noicach khac, nu chung ta khng th cho thy rng P co th ap dng cho xtheo cach nay, thi chung ta khng th gan bt c y nghia nao cho s phuinh cua chung ta v xut x la bt xac inh... Nhng im chinh yutrong ly lun bin chng phap cua Long Tho la bin lun rng khng th tim


15/22

thy mt thuc t P nao ap dng cho x ma cui cung khng khinchung ta se phai ap dng ca phi P cho x.

Mt phng phap na thng c dung phu inh xut x la btxac inh la coi thuc t bt xac inh nh la mt thuc t khac, k o itheo con ng cua Long Tho chng to rng xut o sai. Noi cachkhac, nu chung ta chp nhn x la bt xac inh, ri i theo phng thcsuy lun cua Long Tho, thi cui cung chung ta se bi dn n x chp nhncai trai ngc cua no la x chng phai la bt xac inh. y thc s la cachma nhng ngi thuc phai Chanh Ly (Naiyayika), chng han nhUddyotakara, a dung phu inh phng phap cua Long Tho. Nhng, okhng phai la cach phu inh h p thc. Vic goi bt xac inh la mt thuct la pham vao sai lm v pham tru mt sai lm a gy ra mt s nghichly v ng-nghia hoc (xem oan sau).

Chung ta co th nhn thy, nh a c noi trc y, ban thn lunthuyt khng-tanh chng phai la mt lun thuyt, cho nn co th noi rng

ban thn thuc t bt xac inh chng phai la mt thuc t. Bi vi ch btxac inh c dung y co nghia la v phng ap dng bt c luc nao,va nu v phng ap dng bt c thuc t nao c dung lam thuc tcua cai gi o thi chinh cai o khng th c goi la bt xac inh.

Co hai cach hiu iu nghich ly nay cua tanh bt xac inh: mt cachn gian va mt cach phc ta p hn. Nu chung ta chp nhn cach th nht

thi no co th d da ng cho thy y khng phai la mt nghich ly thc s.Nhng cach th nhi thi ly thu hn v phng din trit hoc, va co le gn guihn vi tinh thn cua phai Trung Quan.

---o0o---

TIT 6 : NGUY BIN PHAP VA NHNG NGHICH LY NG-NGHIA HOC

Ngi ta co th tim thy nhng nghich ly v ng-nghia hoc (semanticparadox) trong thi ky s khai cua phai tranh lun va ngy bin (tc la phaivadajalpa-vitanda) rt thinh hanh n , ngay ca trc thi cua B TatLong Tho. Mt trong 24 li phu inh (jati) ngy bin nm trong chng th5 cua Chanh Ly Kinh, c goi la thng tru tng ta (nityasama). Thid sau y se cho thy cai xao thut c dung lam cach i ap v nghialy trong trng h p nay:


16/22

Ngi xng a ra lun an: m thanh la v thng. Ngi chnglai se i ap: Co phai t v thng nay la mt thuc t thng hng (cuam thanh) hay khng? Nu no la mt thuc t thng hng thi ting ngtr thanh thng hng. Nu no khng phai la mt thuc t thng hng thiting ng cung tr thanh thng hng.

Noi cach khac, vn se tr thanh nghich ly nu ngi ta c quynnu ra nhng cu hoi nh vy.

Uddyotakara noi rng khng nn cho phep ngi ta nu ra nhng cu hoinh vy, bi vi mt cai gi o la v thng co nghia la no khng co s hinhu thng hng, va ngi ta khng th hoi cai co s hin hu v thngco s hin hu thng hng khng? (ma khng t mu thun vi chinh ho).

Nhng cach din giai nay cua Uddyotakara pha huy tinh hung nghich ly ma

khng a ra y nghia thc s cua ngy bin phap nguyn thuy. Cho nn,bng cach n gian nht, Uddyotakara giai thich iu nghich ly nh la gia-nghich-ly va d dang bin ngy bin phap thanh s v nghia.

y, Uddyotakara giai thich theo mt loai nghich ly v ng nghi a(semantical paradox). ng noi rng thuc t v thng trong thi d noitrn thc s la m t bin th i vi bt c c tinh thuc-t (predicate

property) nao. Li phu inh ngy bin gm co vic t cu hoi co phai mtthuc t nao o (nghia la mt c tinh thuc-t) co th xac inh chinh banthn no hay khng. Trong a s trngt h p, y la mt cu hoi ht sc v

nghia, thi d hoi: Co phai thuc-t xanh chinh no la xanh hay khng? Vivy, Kanada, trong khi tao dng pham-tru lun cua ng, noi rng cn phait ra qui lut coi mt mau sc nao o (chng han nh xanh) la mt ctanh (guna) khng th c lam thanh thuc t cua mau xanh o, hoc cua

bt c c tanh (guna) nao khac. Nhng, trong vai trng h p nao o, nhngcu hoi nh vy khng tc khc cho thy s v nghia cua no; thi d: Co

phai v thng la v thng hay khng? Du chung ta tra li theo bt ccach nao, hoc phai hay khng phai, chung ta se bi dn ti s t bo lun nguyn thuy: x la v thng.

Mt xao thut tng t nh trn cung a c ap dng chng phaiTrung Quan. Lun im chu yu cua phai Trung Quan la: Th gii hintng la v thng, vi vy khng co thuc t nao co th xac inh no. Bygi mt cu hoi c nu ra: Vy chinh ch bt xac inh co phai la mtthuc t hay khng? Nu no la thuc t thi th gii hin tng khng phai la

bt xac inh, vi co it nht la mt thuc t co th ap dng cho no. Nu no


17/22

khng phai la thuc t thi no la cai gi? Noi cach khac, nu inh th giila bt xac inh la bt xac inh thi chung ta khng th noi rng th gii hintng la bt xac inh. Va, nu inh nay khng phai la bt xac inh thibt xac inh tr thanh mt thuc t m ta mt c tanh xac inh cua thgii hin tng va do o phu inh lun nguyn thuy noi trn.

But gia a tng nhc ti cu tra li cua phai Trung Quan i vi s chi trichnay: Chinh ban thn bt xac inh khng phai la mt thuc t; chinh banthn khng-tanh khng phai la mt lun thuyt v th gii v thng. Khixac inh rng chung ta khng th xac inh bt c thuc t nao cua chu t x,thi chinh vic xac inh o khng phai la s xac inh bt c thuc t nao cuachu t x o. Co le phai Trung Quan nn noi rng chinh ban thn tinh cach

bt xac inh v c tinh khng phai la bt xac inh, vi ho se ng y rng caibt xac inh khng th ng thi va la xac inh va la bt xac inh.

But gia cng nhn rng ly lun nay co ve nh mun bi n hoa vn trithoc. Nhng, iu cn noi la ln ranh phn cach gia cai xac inh va cai btxac inh, gia Tuyt i va Hin Tng, gia Nit Ban va coi Lun Hi,

ban thn no khng phai la bt xac inh. Noi cach khac, trn c ban chung takhng th thuyt minh iu gi v ln ranh phn cach nay. Va y la mt lydo tt tin tng (nu khng noi ra mt cach minh bach) rng chung takhng th phn bit (advaya) va la bt nhi . Bin chng phap theo ng linay se dn ti Tuyt i lun.

Nu nhng phn trc y but gia tng noi rng li ph binh trn yv tanh bt xac inh dn chung ta ti gn hn vi nhng nghich ly v ngnghia (chng han nh nghich ly noi di khi noi: nhng gi ti ang noikhng phai la s tht nghia la va noi di va noi tht...) But gia xin noiro hn v im nay. Cng thc trn y v iu ma chung ta goi la nghichly v bt xach inh khng ging ht nh nhng trng h p v nghich ly vng nghia. Mt cach trc tip va n gian giai quyt nghich ly v bt xacinh noi trn nh sau. Cu noi mt s vt la bt xac inh: tht ra la s vi

pham nguyn tc lun ly thng thng ma chung ta co th noi moi s vt

hoc la P hoc khng phai la P. Nu phu nhn nguyn tc nay thi chngkhac nao noi: cai gi o khng la P ma cung chng phai khng la P, nu noinh vy co nghia la bt xac inh v thuc t (predicate indeterminate). Vivy, khi chung ta duy tri nguyn tc lun ly moi s vt hoc la P hockhng la P thi iu nghich ly noi trn se khng th phat sanh. y la mtng li tt giai quyt nghich ly, nhng, chung ta co th lm vao nguyc giai thich sai chu y trit hoc cua phai Trung Quan.


18/22

Nguyn tc lun ly n gian va chinh xac moi s vt hoc la P hockhng la P tuy thuc vao s kt cu cua mt inh nghia minh bach v ynghia cua khng, tc la y nghia cua s phu inh. Ky thc, co th noi rngnguyn tc o chi la mt cach inh nghia y cua phu inh nghia la a ramt y nghia xac inh cho s phu inh vi mc ich thit l p mt h thnglun ly nao o. Ngoai ra, nguyn tc o cung gia thit rng mi thuc t coth c ap dng mt cach ung hay sai cho bt c yu t nao trong toan thth gii ang c ban lun ti (oan di y se ban thm v phu inh).Theo y kin cua but gia thi ng lc trit hoc cua phai Trung Quan khng

phai la phu inh nguyn tc lun ly noi trn (ma tt ca chung ta phai chpnhn) ma la vach trn s hu han cua nguyn tc nay, chung ta khoi giaithich sai pham vi ap dng cua no.

Cho nn , but gia nghi rng iu nghich ly v s bt xac inh dn chung

ta ti mt trang hung ging nh tinh trang phai i din vi mt s nghichly v ng nghia. Co le cn nguyn cua s rc ri ma chung ta phai ngu trong nhng nghich ly v ng nghia cung cung mt ngun gc vi s rc ri trong trng h p nay. Nu ung nh vy, chung ta co th coi rngmt giai phap tng quat cho cac nghich ly v ng nghia se em lai mt giai

phap thoa ang cho nghich ly v bt xac inh. Nhng tin trin hin ai vetrit hoc phn tach t th p nin 1930 co th a ra vai giai phap cho nhngnghich ly v ng nghia nay. Chung ta con phai i xem liu mt s nhnggiai phap o se thich ng vi nan a c nu ln bi s ph phan trny v phai Trung Quan hay khng

---o0o---

TIT 7 : HAI PHNG DIN CUA PHU INH

S nhm ln gia nhng sai bit trong y nghia cua phu inh a gy ranhiu bi ri v lun lyva bin chng phap. Cho nn trong oan di y,

but gia se phn tach khai nim cua phu inh theo mt ng li se co thlam sang to l p trng cua phai Trung Quan.

Thng thng, mt iu phu inh ai co hai hng din khac nhau:phu nhn va anh hng ng. y xin ban trc v phng din th nhi:Khi chung ta noi khng i vi mt cu hoi nao o thi chung ta ngnhin cung bao ham s hng ng tra li co i vi mt cu hoi khacnu no c t ra ung cach. Loai hng ng nay co nhng mc khacnhau. Khi chung ta noi: oa hoa kia khng la o tc la chung ta sn long


19/22

nhin nhn rng oa hoa o co mt mau sc khac nao o (thm chi co th lamt mau sc rt gn vi mau o). Khi chung ta noi Con ngi khng phaila ng tao hoa cua vu tr thi cp hng ng cua chung ta rt thp.Trong trng h p nay thm chi ngi ta co th ly lun rng chung ta khngsn long chp nhn y kin cho rng vu tr co mt ng tao hoa.

Phng din th nht cua phu inh, tc la phu nhn, hin din trong moiphu inh, nhng mc cua no cung thay i. Nu chung ta oc cu thi dth nht la oa hoa kia la khng-o, hoc chung ta ly mt thi d khac,nh Thn th nay co s bt tinh nhn s thi cng cua s phu nhn rtthp. Trong nhng trng h p nay chung ta khuynh hng ng mt l ptrng nao hn la phu nhn bt c lin h nao gia chu t va thuc t.

Nhng s phu nhn cua chung ta rt ro rang trong trng h p th nhi: Conngi khng phai la ng tao hoa cua vu tr. Nu khng nhn thc c

cng manh hay yu trn ca phng din phu inh thi se dn n nhiunan trit hoc.

Cac nha vn pham va lun ly n c gng nm bt hai phng dinnay cua phu inh bng cach a ra ly thuyt cua ho v hai loai phu inh:

paryudasa (phu inh bng danh t) va prasajya-pratisedha (phu inh bngng t). Trong loai phu inh paryudasa phng din hng ng phn lnln at phng din phu nhn, trong khi loai phu inh pratisedha thi co tinhtrang trai ngc. Cu hoi ngi ta co th tim thy lin h nao o v s binthin trai ngc gia hai phng din phu inh nay hay khng nm ngoai

pham vi cua bai nay. Nhng, but gia co khuynh hng nga v phia phaiTrung Quan noi rng trong mt s trng h p phu inh, phng dinphu nhn co th ro rang n ni no giam phng din hng ng xungti hoan toan khng con na.

Cho nn, khi phai Trung Quan mun phu inh mt lun cua iphng, ho co th manh dan dung loai phu inh nay ma khng lo rng sephai chp nhn hu qua cua s phu inh cua minh, va do o, ho co th thanhcng duy tri mt thai bt hng ng. Vi vy, Thanh Bin (Bhavaviveka)

a bin minh mt cach ro rang cho loai phu inh manh me nht (prasajya-pratisedha) khi ng giai thich quan im cua B Tat Long Tho t l p trngcua phai T L p Lun Chng (Svatantrika).

Nhm at ti loai phu inh manh me nht nay, phai Trung Quan co thmanh dan vn dng k hoach phu inh lin kt gm bn mt (catuskoti)hoc giai nghia theo li nay, s mu thun cua cach phu inh phi h p bn


20/22

mt se bin mt. Co th noi rng, Tuyt i hay Nit Ban ham cha s phuinh cua tt ca nhng thuc t (hay nhng c tanh, trong y nghia phu inhcc oan nay). Khi tt ca nhng kha th u bi phu inh thi khng-tanhthng th.

Trong nhng sach vit v lun ly hoc hin ai, phu inh thng c coinh loai phu inh nghi (propositional negation), va, du hiu cua phuinh thng c t phia trc nhng cu phu inh. Theo cach o thi

phu inh co th c inh nghia nh sau: s phu inh mt cu noi la baorng no sai nu cu noi o c ngi ta coi la ung; va s phu inh la

bao rng mt cu noi c cho la ung trong bt c hoan canh nao ma cunoi o bi coi la sai. y co ve la mt quan im rt n gian v phu inh ma

phng din phu nhn hoan toan qun binh vi phng din hng ng.Noi cach khac, nu chung ta phu nhn cu noi P, thi chung ta hng ng

vic chp nhn s tht cua iu trai ngc, tc la P. Nhng, tuy rng quanim nay n gian hoa nhng qui lut s ng cua lun ly, no lai th ivi hinh thc phu inh cc oan cua phai Trung Quan khi phu nhn mtl p trng khng nht thit co nghia rng ngi phu nhn hng ng mtl p trng nao khac.

Trong khi phai Trung Quan nhn manh phng din phu nhn cua phuinh, chung ta co th no i rng phai Chanh Ly Thng Lun (Nyaya-Vaisesika) nhn manh vao phng din hng ng cua phu inh, theo mtng li hu nh t bit. Trong mt phu inh thuc loai paryudasa, khi

phng din hng ng ng nhin khng ch, phai Chanh Ly bao rngchung ta xac inh :s khac bit cua cai bi phu inh cua chu t. Chng hannh phai Chanh ly giai thich cu cai binh khng phai la manh vai la cai

binh la vt gi o khac vi mt manh vai. y, cai binh c gan cho mtc tanh goi la khac vi mt manh vai. Ngay ca khi chung ta s dng cach

phu inh manh me (pratisedha), phai Chanh Ly cung vn coi phng dinphu nhn la ph thuc i vi phng din hng ng. Do o, cu noicai binh khng hin hu trn mt t c din giang la s vng mt cuacai binh tao c tanh cho mt t, va nhom ch s vng mt cua cai binh

c coi nh mun noi v mt c tanh khach quan cua mt t. Tht ra,phng phap cua phai Chanh Ly rt la c ban, vi no phu nhn rng co hoccn nn co bt c ng li phan oan lng cc xac inh hoc phu inhnao. No thc s giam tr phng din phu nhn thanh s khng va coi phuinh nh la mt phn khng th thiu cua thuc t.


21/22

Hai y nim phu inh khac nhau ang thinh hanh trong nhng trc tachin ai v nhng gi c goi la lun ly t do (free logic): phu inh lachon (choice negation) va phu inh loai tr (exclusion negation). Thi d machung ta a noi trn: oa hoa kia khng la o: se la mt trng h p phuinh la chon, nu no ng y rng oa hoa thc s co mt mau sc khac naoo. Y nim nay co th rt thich h p vi khai nim v phu inh cua phaiChanh Ly, nu chung ta qui inh rng ch khng trong trng h p naycn c tai tao nh la mt phn cua thuc t khng-o. Tht ra, li dingiai cua phai Chanh Ly khng oi hoi chung ta phai t lai vi tri cua chu tkhi co s m rng thm v mt thuc t v mau sc nao khac, ma chi baochung ta hay tai tao thuc t thanh khng-o va coi thuc t mi nay nhla mt tng th trong s m rng thm ma chu t se c tai inh vi tri.

---o0o---

TIT 8 : CHU NGHIA THN BI CUA PHAI TRUNG QUAN

Trong oan cui cung nay, but gia se ban v gia thuyt thn bi ma ikhi ngi ta bao rng no la phu h p vi l p trng cua phai Trung Quan.

Ngi ta khng ngac nhin khi thy bin chng phap cua Long Tho a trthanh mt ci ngun phong phu cua chu nghia thn bi ng Phng.

Hai c tanh chu yu cua trit hoc Trung Quan rt gn gui vi nhng gima chung ta co th goi la nhng im ph quat cua tt ca cac loai chu nghia

thn bi. Th nht, co s tin tng vao kha th cua loai kin thc ma chung tagoi la khai thi, trc giac, hoc thm chi s trc din vi hin tai. Co ngi

bin lun rng, nhng loai kin thc khac, tc la kin thc qua cac giacquan, ly tri, va phn tach, chi hoat ng ngoai b mt, chi tng din thtc, samvrti, va no che y chn ly ti hu; cho nn, loai kin thc th nhinay nm giai tng thp hn i vi loai kin thc th nht. Trc giac lan vi trong tai duy nht cua chn ly ti hu, vi no khng l thuc vao bt cquan im nao, va, cung khng nh cy vao bt c ky hiu nao (thuc vngn ng hay nhng gi khac). Loai kin thc thp tuy thuc vao quan im

ma chung ta bi t vao, hoc chi la nhng gia thit cua chung ta, va tuythuc vao nhng ky hiu ma chung ta dung t bay to.

c im th nhi cua phai Trung Quan la tin tng vao s nht thng; snht thng nay co khuynh hng bac bo tt ca nhng phn hoa va di bit, vicoi rng chung ta la nhng hin tng h ao. Phai Trung Quan cho rng ttca nhng a nguyn nay chi la cai man che du thc tng cua chn ly ti


22/22

hu, duy nht va v nhi . Tuy nhin, quan nim v thc tng bt nhi(advaya) nay t c s trn nhng bin lun ly c gng cho thy s btkha c cua t-tanh (own-nature) (svabhava), t nga hoc nhn qua.

Du cho ho nm vng nhng ky xao lun ly thich h p, ngi ta co thhoc khng th ph binh nhng bin lun cua phai Trung Quan. Ngi ta coth ph binh bin chng phap cua phai Trung Quan va bao rng nhng iuco ve phi ly va mu thun do nhng ly lun bin chng phap o gy ra coth c giai thich, hoc giai quyt, bng mt h thng lun ly bao quat hn.

Nhng, ngi ta khng th ph binh phai Trung Quan, vi luc nao ho cung coth khoac chic ao lanh am va noi rng ho khng thy co gi ang noi vacung chng quan tm. Nu nhng ly lun cua phai Trung Quan dn tinhng phi ly cho thy rng chung ta la ngy bin n tang, thi o chi la lmli trong lun ly cua i phng, hoc vi ho a khng ap dng lun ly khi

noi v cai ti hu. Nguyt Xng nhn manh rng phai Trung Quan khngbao gi phu nhn rng lun ly chi thanh cng mt cach hu han giai tngchn ly th tc. Nhng, co le co ngi thy cn noi thm im nay, rngnhng nghich ly hoc phi ly co ve la mc tiu ma phai Trung Quan cam thynhng lun ly cua ho phai at ti, ch ho khng nghi rng chung ta nan cn giai quyt bng mt ly thuyt hay hn va bao quat hn.

Mt y nim trong yu khac cua tt ca cac trit gia thn bi la nim v caikhng th bay to. Chn Ly Ti Hu khng th bay to, nhng co th liung bng trc giac. Y nim nay cung xut hin trong trit hoc cua phai

Trung Quan. Vi s hiu bit, hay t tng, cua chung ta lun lun vt xangn ng la th chi ai din cho nhng iu chung ta hiu bit do o s liu ng bng trc giac nay co mt gia tri giao dc rt ln trong trit hoc.iu nay cung co th la mt th thach sa i, xac minh, va tai nhn xetnhng trit thuyt cua chung ta. Nhng, nu chung ta din giai mt cachsai lm, theo thin y cua but gia rng iu o co nghia la chung ta nn t

bo tt ca nhng n lc phn tach theo ly tri, thi chung ta se thy minh trthanh nhng ngi ngheo nan ang d am tang cua trit hoc.

Tu Vin Bao PhapNgay 4 thang 7 nm 2000

---o0o---HT

phu dinh thuc va bien chung phap trung quan - tt thich vien ly dich

Documents