PLATFORMA E TEZES SE DOKTORATURES

UNIVESITETI I TIRANSFAKULTETI I GJUHVE T HUAJA DEPARTAMENTI I GJUHS ANGLEZE AUTOREFERATTEMA:ASPEKTE T BARASVLEFSHMRIS PRKTHIMORE E KULTURORE N TEKSTET LETRARE T AUTORIT GRAHAM GREENE N GJUHN SHQIPEPunim pr gradn shkencore Doktor n GjuhsiSpecialiteti Gjuhsi-PrkthimDIZERTANTI UDHHEQS SHKENCOR

M.A. Piro TANKU Prof. Dr. Viktor RISTANI

Tiran, 2014Kushtuar prindrve t miFalenderimeDshiroj t shpreh mirnjohjen time t thell, n radh t par, pr udhheqsin tim shkencor, Prof. Dr. Viktor Ristanin, pr udhzimet, kohn dhe kshillat shum t vlefshme, q m ka dhn gjat gjith kohs s prgatitjes s ktij punimi.Falenderoj Departamentin e Gjuhs Angleze t Fakultetit t Gjuhve t Huaja t Universitetit t Tirans q m dhan mundsin t bhem pjes e programit t doktoraturs t ktij Universiteti.Mirnjohje dhe respekt i thell i shkon kolegve t Departamentit t Gjuhve t Huaja, Fakulteti i Edukimit, Universiteti Aleksandr Moisiu Durrs.Ky studim u dedikohet prindrve t mi, q n do rast kan qn frymzuesit dhe motivuesit e mi kryesor, n veanti nns sime, Merits, pr besimin e palkundur tek un.

PARATHNIE

Gjuha angleze sht pa dyshim nj mjet universal komunikimi midis qytetrimeve t ndryshme n globin tone n ditt e sotme dhe n realitetin e sotm njerzor. Zhvillimet e sotme ekonomike, politike por edhe artistike e letrare bjn q kjo gjuh t jet e prbashkta e t gjithve. Prdoruesit e saj n vendin ton shtohen prdit. Disa ndr shkaqet kryesore jan ndikimi i padiskutueshm i mjeteve t shumllojshme t informacionit dhe marrdhniet shumplanshe ndrmjet gjuhs, kulturs dhe qytetrimit anglo-sakson me at shqiptar. Kjo par edhe n aspiratat e kombit ton pr integrimin evropian, ku gjuha angleze sht mjeti kryesor i komunikimit ndshtetror dhe ndrpersonal.

Nj aspekt tepr i rndsishm sht edhe vndi kryesor q z anglishtja n sistemin ton arsimor dhe n rangjet e administrats si publike ashtu edhe private t t gjitha niveleve. Gjithashtu, duke marr parasysh realitetin e sotm t komunikimit global, sht me vend t theksohet nevoja e ruajtjes s aspekteve t veanta lokale dhe tradicionale. Prftimi i kuptimeve t reja t aspekteve kulturore dhe gjuhsore sht nj domosdoshmri e pranuar jo vetm nga gjuhtart, por edhe nga njerzit e thjesht t realitetit t prditshm. N kto kushte, me rritjen e krkess pr prkthime dhe riprkthime t aspekteve t ndryshme t jets sht tepr e domosdoshme q marrdhnieve ndrmjet gjuhve, kulturave dhe qytetrimeve t'u kushtohet vmendje e duhur n Studimet Prkthimore.

Prligja e studimit

Duke marr n konsiderat traditn ekzistuese prej shum vitesh t shum pedagogve t Departamentit t Gjuhs Angleze n Universitetin e Tirans n fushn e studimeve t gjuhsis, studimet e mirfillta n fushn e Studimeve Prkthimore, n veanti me disertacionet e prgatitura nga Prof. Dr. Gzim Hadaj, Prof. Dr. Viktor Ristani. N vazhdimsi t prvojs jashtzakonisht t re pran Departamentit t Gjuhve t Huaja t Universitetit Aleksandr Moisiu Durrs si dhe mbshtetjes s vazhdueshme dhe dashamirse nga ish-pedagogt e mi t Seksionit t Prkthimit dhe Interpretimit pran Departmentit t Gjuhs Angleze t Universitetit t Tirans, do t dshiroja t paraqisja kontributin tim modest n fushn e Studimeve Prkthimore n t ciln ndrthuren studimet e kryera n disiplinn e teoris s prkthimit. Gjithashtu, n kt kontekst, duhet vn n dukje ndihmesa q na kan dhn n mnyr t drejtprdrejt, ose t trthort punimet e Prof.Dr.Xhevat Lloshi n lidhje me vlerat stilistike shprehse dhe efektet q krijojn gjat prdorimit me t gjitha kategorit e ligjrimeve t njohura ndrmjet gjuhs shqipe dhe asaj angleze.

Punimi me titull Aspekte t barasvlefshmris prkthimore e aspekteve kulturore n tekstet letrare t autorit Graham Grin n gjuhn shqipe t cilin nga pikpamja strukturore e kemi konceptuar t ndar n pes krer, me qllimin pr t studiuar mbi prcjelljen e barasvlefshmris kulturore gjat proesit t prkthimit t romaneve dhe veprave m prfasuese t autorit e romancierit t mirnjohur britanik Graham Grin, si Komediant, Amerikani i Qet, Konsulli i Nderit, Doktor Fisheri i Gjenevs ose Gostia e Bombs, prmes prkthimt t prkthyeses Brikena abej, Jorgji Qirjako dhe Betim Muo. Objekti i studimit

Qllimi i ktij punimi sht t shihet se si nj tekst i prkthyer ndrthur tre aspekte, prkatsisht: prbrsit stilistik t tekstit, karakteristikat e ligjrimit dhe prcjellja e barasvlefshmris funksionale t tipareve idiolektike n proesin e prkthimit. Ky qllim ka n prmbajtje t vet disa objektiva si;

A) marrja n konsiderat e teoris s prkthimit mbi aspektet kulturore gjat proesit t prkthimit,

B) far prfshihet n rrafshin teorik gjat proesit t prkthimit t ktyre aspekteve dhe

C) si prqaset nga ana teorike nj prkthim kur prfshihen aspektet kulturore.

Kto objektiva n vetvete nuk kan pr qllim diskretitimin e prkthimit, por t kuptuarin se far i ndodh prkthyesit gjat prkthimit dhe si gjykon ai ose ajo pr aspektet kulturore.

Studimi n kt punim prqendrohet tek Graham Grin, sepse si romancier sht i veant n llojin e vet. Kjo jo vetm pr stilin letrar por pr prdorimin e shumt t aspekteve kulturore, gjeografike, historike dhe mbi t gjitha gjuhsore n romanet e veta. Duke marr n konsiderat gjith kolann e romaneve t tij, kto aspekte jan t kudondodhura. Grini m shum se do autor tjetr prqendrohet mbi kto veanti pr t arritur qllimin e mesazheve t veta. Kjo sht dhe arsyeja se prse sht zgjedhur si rast studimi. Autor t tjer mund t prdorin aspekte kulturore, por jo t kombinuara n mjeshtrin e tij letraro-artistike dhe tipareve informative mbi kulturat e ndryshme botrore apo edhe njohjeve t mentaliteteve dhe psikologjive njerzore n situata krize dhe lufte.

Rezultatet e pritshme

Duke u bazuar n rekomandimet dhe normat e krahasimit t prkthimit t nj teksti nga Studimet Prkthimore, rezultatet e ktij dizertacioni priten t dalin n konkluzione mbi strategjit dhe prqasjet prkthimore gjat procesit t prkthimit dhe prfshirjet e aspekteve gjuhsore dhe kulturore, si dhe ndrthurja e tyre gjat procesit t prkthimit. N baz t rekomandimeve, ato priten t dalin duke i analizuar aspektet prkthimore dhe kulturore mbi baza teorike gjuhsore t metodave sasiore dhe cilsore t krkimit dhe m pas n shembuj konkret t kapitujve pasardhs pr t dal n prfundime t tilla dhe far prfaqsojn pr t ardhmen e prkthimeve n gjuhn shqipe. Metodologjia

Metodat e krkimit dhe t procedurave pr kt punim do t jen ato t njohura dhe rekomanduara nga Studimet Prkthimore pr krahasimin e prkthimit. Metodologjia q do t prdoret sht e lidhur ngusht me natyrn e punimit dhe studimin e literaturs prkatse gjuhsore, e cila sht m tepr e lidhur me fushn studimore pragmatike dhe funksionaliste. Kto dy drejtime teorike kan provuar t japin rezultate konkrete pr fushn e Studimeve Prkthimore. Pr m tepr, kto dy drejtime gjuhsore dhe teorike japin m tepr informacion n lidhje me shum fusha dhe ndikime q jan prezente n komunikimin e prditshm dhe institucional. Ato prfshijn aspekte si, t dhnat e prgjithshme t anglishtes moderne, leksikun administrativ, politik dhe terminologjia psikologjike si dhe sfondin gjuhsor t shqipes bashkkohore.

Metodologjia e kombinuar mes produktit dhe hulumtimit t procesit t orientuar sipas Studimeve Prkthimore duhet t plotsoj parametrat e mposhtm:1. Dallimet n mes prkthimeve n gjuhn shqipe dhe teksteve origjinale n gjuhn angleze duhet t prshkruhen n termat e modeleve sasiore.

2. Dallimet n mes prkthimeve n gjuhn shqipe dhe termave kulturor t gjuhve t prdoruara n tekstin origjinal n gjuht anglisht, frngjisht, dhe spanjisht, t cilat duhet t prshkruhet dhe shpjegohet n aspektin e cilsor.

3. Procesi i prkthimit duhet t hetohet n mnyr q t prftohet nj pasqyrim i plot dhe n prputhje me natyrn e tekstit t prkthyer.

N mnyr q t realizohet parametri i par n lidhje me krkesn pr analizimin e modeleve sasior n prkthimet nga gjuha angleze n krahasim me prkthimet n gjuhn shqipe, nj korpus i madh gjuhsor dhe kulturor i krahasueshm sht i nevojshm, pavarsisht se mund t duket jo qartsisht i dukshm. Krahasimi i karakteristikave t caktuara t prkthimeve me tekstin origjinal krkon analizimin n baz shprehjesh dhe pjes ligjrate t fjals.

Sa i prket parametrit t dyt, nj korpus paralel gjuhsor midis gjuhsve angleze, franceze dhe spanjolle prkthyer apo perifrazuar n gjuhn shqipe sht i nevojshm, pr t cilat duhen kryer hulumtime cilsore. Ky qllim krkon nj korpus m t vogl se korpusit i krahasueshm, i cili prdoret pr analizn empirike. Krahasimi i tekstit burimor dhe tekstit t prkthyer prfshin nnvizimin manual pr t dhn t dhnat semantike. Hulumtimet e aspekteve gjuhsore dhe kulturore me baz korpusin gjuhsor krkojn nj metodologji t tyre pr interpretimin gjuhsor dhe prfaqsimin formal gjuhsor.

N lidhje me krkesn e fundit, qasjet e orientuara drejt procesit prkthimor do t japin pasqyrimin n proceset njohse t prkthimit, pr t prftuar nj proces njohs me element gjuhsor dhe kulturor, t bazuar n qasje funksionaliste dhe pragmatike gjuhsore. Nga ky kndvshtrim, qasje t tilla japin nj pamje t qart t procesit prkthimor pr t prftuar pamjen e qart se si punojn prkthyesit dhe t prftohen element instruktiv.

Kshtu, hetimi prfshin katr prqasje t ndryshme, prkatsisht empirike, ndr-gjuhsore dhe qasje funksionaliste dhe ato pragmatike. Qasjet empirike dhe ndr-gjuhsore jan korpuse me baz gjuhsore dhe pr kt arsye cilsohen si t dhna me orientim produktin prkthimor, ndrsa qasjet funksionaliste dhe pragmatiste japin t dhna me orientim procesin prkthimor.

Analiza ndr-gjuhsore prfshin krahasimin e tekstit burimor me tekstin e prkthimit dhe ajo shrben si baz pr shpjegimin e ndikimit t gjuhs burimore mbi rezultatet e analizave empirike, t cilat krahasojn prkthimet e origjinaleve t shkruara n at t gjuhs s prkthimit. Analiza tjetr, me pikpamje funksionaliste dhe pragmatike, ka pr qllim pr t sqaruar dhe shpjeguar rezultatet e fituara nga pikpamja kulturore. N ksi rastesh, dallohen dy tipe variablash, ato gjuhsore dhe kulturore t ndrthurura me njra-tjetrn. Natyrisht, varaiblat gjuhsor jan t pavarur ndrsa variablat kulturor jan t varur.

Variablat e pavarur jan nj korpus i madh gjuhsor i krahasueshm pr qasjet empirike prkundrejt nj korpusi t vogl paralele pr qasjet ndr-gjuhsore, si jan ato kulturore. Lidhja n mes t prkthimeve nga gjuha angleze n at shqipe n aspektin e modeleve sasiore prkundrejt lidhjeve midis prkthimeve t termave kulturore t gjuhve t tjera n drejtim t modeleve cilsore nga ato njohse gjat procesit t prkthimit jan variabla t varur. Regjistri, proceset, tipologjia dhe veprimtaria njohse nuk konsiderohen vemas si variabla, pasi ato ndrveprojn me faktort q ndikojn n vetit e tekstit t prkthyer. Megjithat, qasja empirike fokusohet n regjistrin specifik t prdorimit t gjuhs si nj korpus i madh gjuhsor i krahasueshm dhe i kontrolluar n baz t nocioni t regjistrit t analizuar. Nj korpus paralel i gjuhs burimore dhe teksteve t gjuhs s prkthimit hulumtohet, m myr q qasja ndr-gjuhsore kryesisht t merret me dallimet tipologjike midis gjuhve t prfshira. Qasja kulturore sht projektuar pr t zbuluar proceset njohse t tyre q ndodhin gjat procesit t prkthimit.

Kombinimi i ktyre pqasjeve dhe metodat e sugjeruara nga Studimet Prkthimore, korpusi gjuhsor, gjuhsia krahasuese, funksionaliste dhe pragmatiste dhe gjuhsis n prgjithsi, krkesat e paraqitura mund t plotsohen n baz t krkimit sipas orientimit t prkthimit, n product dhe n proces. Kshtu, natyra e tekstit t prkthyer dhe burimet e veansive prkthimore mund t hetohen me ndihmn e metodologjis ndrdisiplinore t zhvilluar n kuadr t ktij dizertacioni.

Struktura e studimit

Analizimi i produkteve dhe fenomeneve prkthimore fillohet me sfondin historiko-letrar t krijimtaris s shkrimtarit Grehm Grin, periudhn gjat s cils ai shkroi veprat e tij. N kt pjes t strukturs s studimit, analizimi prqendrohet tek jeta e tij dhe ngjarjet kryesore historike t periudhs kur ai jetoi. Gjithashtu analizohen pasojat q kto ngjarje solln n jetn dhe stilin e tij si romancier. Studimet e ndryshme rreth veprs letrare t Grinit, nga shum kritik si Bernard Bergonzi dhe Richard Greene vlersohen n lidhje me kt aspekt t tems. Gjithashtu merren parasysh edhe shum nga korrespondeca postare e autorit mbi veprat dhe interpretimet e tij mbi tema t ngjashme t ktij romani. Kjo e gjitha bhet pr t kuptuar si kan ndikuar kto etapa historike n stilin e tij romancier dhe far i kan sjell Grinit n aspektin psikologjik.

Duke qen nj romancier i shekullit t 20-t, mund t shihet nprmjet veprave t tij n mnyr diakronike se far ka ndodhur n shum vende t bots dhe kush kan qen qndrimet e palve n kto ngjarje. Pr m tepr mund t shihet nj analiz jo vetm letrare por edhe fetare e filozofike. Nj analiz e till, me kt sfond ndihmon n formsimin e analizs q do t bhet pr stilin letrar t autorit, procesin e prkthimit dhe t kuptohen vshtirsit e prkthyesit.

N pjesn e dyt analizohen prbrsit stilistik t tekstit dhe mnyra e ndrthurjes tekstuale t tyre, vmendja prqndrohet n mnyrn e veant t prdorimit dhe aktualizimit t gjuhs, duke vn n dukje kryesisht gamn e prftesave stilistike t shfrytzuara nga autori, si dhe organizimin trsor t tekstit n romanet e tij. Pr kt prdoret metoda e analizs s tekstit, t prdorur nga shum Studime Prkthimore, prkatsisht studimi i stilit t nj autori nprmjet mnyrs s prdorimit t prsritur t fjalve dhe shprehjeve ky n kontekste t caktuara dhe pr synime t caktuara. Tipet e metodave q prdoren pr analizn e tekstit prfshijn metoda n baz t aspekteve nga ku shihet teksti. Ato prfshijn aspekte psikologjike, funksionale apo statistikore. Metoda e zgjedhur pr aspektin analitik t prkthimit ndrthur t tre aspektet e prmendura mbi studimin, pr arsyen e thjesht se fjalt dhe shprehjet ky mund t studiohen si n mnyr statistikore, ashtu dhe prmes vzhgimit t drejtprdrejt, por n t njjtn koh mund t interpretohen si nga pikpamja psikologjike dhe nga pikpamja funksionale. N lidhje me organizimin e tekstit shihet organizimi individual i autorit n baz t t cilit ndrthuren aspekte t stilit, ligjrimit dhe llojet e prftesave stilistikore. Kjo ndihmon n t kuptuarit si zhvillohet gjuha dhe ligjrimet n nj roman modern dhe kush jan parimet tekstuale q drejtojn tekstin romanor. Gjithashtu, analiza ndalet mbi prdorimin e tipave t ligjrimit n roman pr t par sa i afrohet ligjrimit t prditshm teksti i shkruar n romane.

N pjesn e tret t analizs, vmendja prqndrohet mbi karakterizimin gjuhsor dhe jashtgjuhsor t ligjrimit t personazheve, vshtrimin n lidhje me analizn ligjrimore, e bazuar n analizn e prbrsve stilistik t tekstit, mnyrn e veant t prdorimit dhe aktualizimit t gjuhs, n gamn e gjer t prftesave stilistike t shfrytzuara me mjeshtri nga autori, si dhe n organizimin trsor t tekstit n romanet e tij, analiza prpiqet t analizoj, nprmjet shmbujve t shumt, mnyrn e individualizimit gjuhsor t personazheve, prkatsisht idiolektin dhe tiparet dalluese n tekstin e romaneve t autorit. N kt pjes, analiza merr n konsiderat studimet e ndryshme t kryera mbi ligjrimet individuale dhe tipet e ligjrimeve pr t par si arrihet efekti tek lexuesi. Gjithashtu, ajo ndalet n efektet q jep gjuha, dialogu dhe prshkrimi n brumosjen, karakterizimin dhe individualizimin e personazheve kryesore. Kjo arrihet duke br ndarjen e personazheve n grupe me qndrime dhe ligjrime gjuhsore t personazheve kryesore te romaneve si anglezt Braun, Fauler dhe Doktor Plarr, ky i fundit pavarsisht emrit amerikano-latin sht nj anglez i rritur n Argjentin. Prve ndarjes n grupe, secili personazh merret n konsiderat m vehte si individ me karakteristikat e veta, pr t dalluar prftesat stilistike dhe prkthimore. Nj funksion tjetr i ktij kapitulli sht t kuptuarit e reagimeve psikologjike dhe gjuhsore t njerzve dhe personazheve n romanet e Graham Grinit, si nj burim i vlefshm informacioni pr procesin prkthimor t nj teksti t veant letrar.

N pjesn e katrt, analizohen efektet e barasvlefshmris kulturore n prkthimin letrar: humbjet kulturore dhe paramentrat e qndrueshm gjuhsor n tekstin e prkthimit, ku nprmjet shembujve t shumt shihen humbjet ose prthyerjet e tekstit n nivel semantik dhe kulturor t paragrafeve, fjalive, fjalve dhe shprehjeve idiomatike t tekstit. Gjithashtu, shihen humbjet n baz t niveleve t tolerueshme, t cilat nuk prekin kuptimin dhe mesazhin qe prcjell teksti. Pr m tepr, vihen n dukje ato pjes t teksteve t prkthyera t cilat jan t goditura dhe t qndrueshme nga ana gjuhsore dhe kulturore, por edhe rastet kur ksi humbjesh shpesh japin rezultate jo t mira n nivel kuptimor, pragmatik dhe gjuhsor. Funksioni dhe qllimi i ksaj pjes t analizs sht t kuptuarit gjat procesit t prkthimit t zbrthimit t termave kulturor n baz t rrethanave dhe konteksteve t ndryshme ku ato shprehen dhe ligjrohen. Nga ana tjetr, n kt pjes nuk sht qllim n vetevete denigrimi apo kritika jo profesionale ndaj punimeve t prkthyesve, tashm me emr, t cilt jan dhe vazhdojn t jen pasurues t fjalorit t gjuhs shqipe dhe ndrmjets t muar midis kulturave globale dhe asaj shqiptare.

Nj vshtrim t hollsishm dhe t detajuar mbi Studimet Prkthimore n gjuhn angleze dhe Shqipe, struktura e analizs vren prcjelljen e barasvlefshmris prkthimore gjat prkthimit. N kt aspect analiza prqndrohet n prcjelljen e barasvlefshmris funksionale dhe kulturore t tipareve idiolektike n procesin e prkthimit t letrsis artistike nga gjuha angleze n gjuhn shqipe dhe vlersimit t procesit e produktit t prkthimit n kuadrin e Studimeve Prkthimore. N kt aspekt ndrthuren probleme t procesit t prkthimit dhe vlersimit t prkthimeve. Duke u bazuar n metodat e ndryshme t prkthimit dhe kritiks s prkthimit, analiza prkthimore fokusohet n parimin e krijimit t efekteve t barasvlefshme, ose t ngjashme me origjinalin, n mnyrn se si prkthyesi strukturon n gjuhn e prkthimit n nj tekst n t cilin ndrthuren saktsia semantike me funksionalitetin pragmatik t kontekstit t ri gjuhsor dhe kulturor, n prshtatje me kushtet e komunikimit dhe situatn ligjrimore. N lidhje me kt merren parasysh prkufizimet e ndryshme t autorve t dgjuar t kritiks prkthimore dhe Studimeve Prkthimore duke prfshir autor si Nida apo Newmark. Aspektet m t shumta q preken kan t bjn me procedurat dhe mendimet teorike mbi vet ato. Autor t tjer q merren me studimin me metodat e prdorura pr procesin e prkthimit jan Krings dhe Seguinot, Loescher, Cohen, Bell, Venuti dhe Jaaskelainen. Mendimet e ktyre studiuesve mbi procedurat prkthimore dhe produktin final t prkthimit ndihmojn t kuptojm se far prfshihet n proces gjat prkthimit t aspekteve t barasvlefshmris funksionale. Po kshtu, merren parasysh nga kta studiues, si mund t zgjidhen problemet prkthimore t ktij aspekti, n tekste t tilla si romani Komediant Amerikani i qet Konsulli i Nderit dhe Doktor Fisher i Gjenev ose gostia e bombs t autorit Graham Grin. Gjat zhvillimit t mendimit teorik konsiderohen strategji t ndryshme, kurse n rrafshin praktik t vet produktit q merren n shqyrtim shihet si jan zbatuar ato. Kjo nnkupton marrjen n shqyrtim t strategjive t posame pr aspektet kulturore, duke konsideruar n fillim se far jan kto aspekte kulturore n prkthim. N lidhje me produktin final t prkthimit, kto mendime ndalen n veanti n efektin q i japin aspektet kulturore tekstit. Gjithashtu, pjes prbrse e nj analize t till ndalet n karakteristikat e prgjithshme q ka prkthimi i nj romani, duke par romanin si nj tekst t tr me vshtirsit e veta gjat procesit t prkthimit dhe si finalizim t tekstit. N kt pjes, mendimet teorike dhe praktike t autorve si Bassnet, McGuire, Boase-Beier dhe Holman ndihmojn t kuptohen veorit e prkthimit t nj romani. N fund shembuj praktik t studimit mbi romanet Komediant, Amerikani i Qet, Konsulli i Nderit dhe Doktor Fisheri i Gjenevs ose gostia e bombs, shihet si nj sr prftesash prkthimore, transpozime dhe prshtatjesh t bra nga prkthyesit Brikena abej, Jorgji Qirjako dhe Betim Muo transformohen nga gjuha angleye n nj gjuh sintetiko-analitike si gjuha shqipe dhe n kontekstin kulturor shqiptar.Prfundime

Punimin e tems pr gradn shkencore me titull Apekte t barasvlefshmris prkthimore e aspekteve kulturore n tekstet letrare t autorit Graham Grin n gjuhn shqipe e filluam me sfondin historiko-letrar t krijimtaris s shkrimtarit Graham Grin, periudhn gjat s cils ai shkroi veprat e tijkryesore. N kt kapitull u prqendruam mbi jetn e tij dhe ngjarjet kryesore historike t periudhs kur ai jetoi. Gjithashtu analizuam dhe pasojat q kto ngjarje solln n jetn dhe stilin e tij romancier.

Studimet e ndryshme rreth veprs letrare t Grini, nga shum kritik si Bernard Bergonzi dhe Richard Greene jan vlersuar si tema realiste dhe shum t afrta me psikologjin njerzore n momente mjaft t vshtira apo si mundsi zgjedhjesh e alternativash pr tu marr n momente kye. Ndikim t jashtzakonshm pati periudha e Graham Grinit gjat Lufts s Dyt Botrore me shrbimet sekrete t cilat vazhduan edhe m pas. Grini vet ishte nj kritik i shklqyer si pr autort e tjer ashtu edhe pr veten. Me kalimin e viteve karakteret e tij npr romane ishin gjithnj e m shum realist. Pr shum nga karakteret e tij t romaneve elementi i dyzimit ishte gjithmon i pranishm. I njjti parim mbi ndrtimin e subjektit t romaneve t tij gjenden n t gjith kolann e veprave. Natyra e shkrimit t romanit t Graham Grin sht nj amalgam e disa tipe romanesh q ai vet provoi ti shkruante si romanin e spiunazhit dhe thrillerin, romanin e errt, romanin politik dhe komedin shoqrore. Prdorimi i gjuhs s thjesht dhe parodis, shpesh i ngatrronte kritikt q thoshin se ai nuk ishte shkrimtar i nj rryme t vetme. Pr vet Grinin kjo ishte estetika e tij. Nga kritik t ndryshm t asaj kohe ai konsiderohej si idealist komunist por shum qndrime t tij jan t dyzuara ashtu si mendimet e dikujt q nuk pajtohet me sistemet politike dhe morale t kohs q ai jetoi. Sfondi historik i veprave t Graham Grinit nuk ishte vetm dyzimi i qndrimit t personazheve, por edhe prshkrimi ironik e sarkastik i situatave dhe ligjrimit t karaktereve. Grini prfaqson letrsin serioze t kombinuar me shijet e mass s gjer pr nj letrsi t thjesht n gjuh dhe shum nnkuptime. Kjo na tregoi se nga pikpamja psikologjike kishim t bnim me nj autor, i cili flet me nnshtresime kuptimore dhe gjuha e prdorur nga autor t till prfshin shum aspekte t nnkuptura me simbolikn e tyre.

N analizn e veprave letrare, u ndalm n prdorimin e gjuhs dhe aktualizimin e saj n proesin e prkthimit t romaneve trilluese pr t kuptuar m n detaje strukturn dhe stilin e autorit. N baz t studimeve stilistike u vrejt se organizimi i tekstit i takonte organizimit individual t teksit, ku u nxorrn t dhna mbi parimin drejtues t stilit individual, kategorin e tekstit, tonin, tipat e ligjrimeve, tiparet e tekstit, stilemat dhe tufat stilemore si dhe prftesat. N kt analiz stilistikore prve stilit themelor, duke nnkuptuar edhe lidhje jashtgjuhsore, pam se organizimi i veprs ishte i thjesht me ndarje t rregullta, ku u vrejtn dhe disa veansi t secils vepr. Stili i Graham Grinit gjithashtu ishte i trajts s ligjrimit bisedor i mbushur me nunca kuptimore dhe kulturore t tekstit.

Prsa u prket metodave t shumta t analizs, n lidhje me studimin stilistik t veprave letrare t autorve t veant, prmenden metoda t tilla si: metoda e analizs funksionale, metoda e analizs psikologjike dhe metoda e analizs statistikore. N kt kuadr, u prqndruam n tre prej tyre prkatsisht n metodn funksionale, e cila na sugjeronte zbatimin duke realizuar przgjedhjen dhe katalogizimin e elementve stilformues dhe stilshnjues, n dy plane, veanrisht n proesin e analizs s teksteve t plot, s pari duke u prqndruar n nj element t vetm ose grup elementesh, dhe, s dyti, duke u rrekur t prfshijm tr stilin e nj vepre apo nj autori. Metoda e dyt ishte metodat psikologjike dhe letrare, t cilt nprmjet ndrthurjes s informacionit historik, kulturor, estetik me at gjuhsor, krkonin lidhjet ndrmjet reagimeve estetike dhe nxitsve t veant. E treta ishte metoda statistikore, e zbatuar dhe e prpunuar m tej n kushtet e zhvillimit t teknologjive t informacionit, krkimeve teknike mbi inteligjencn artificiale si dhe teoris dhe praktiks s statistikave, n baz t frekuencs, denduris dhe shprndarjes s parametrave, elementve stilshnjues dhe stilformues, shnjuesve dhe treguesve stilistik n nj tekst apo grup tekstesh gjuhsor, duke ndrthurur krahasimin n raport me nj tekst t caktuar.

Gjithashtu, krahas ktyre metodave nga Studimet Prkthimore na u sugjerua edhe nj metod tjetr analize, e cila bazohej n studimin e stilit t nj autori nprmjet mnyrs s prdorimit t prsritur t fjalve dhe shprehjeve ky n kontekste t caktuara, pr synime t caktuara dhe q ndrthur t tre metodat e siprprmendura, pr faktin se fjalt dhe shprehjet ky mund t studiohen si n mnyr statistikore ashtu edhe kuptimore. Prmes vzhgimit t drejtprdrejt kto fjal mund t interpretoheshin si nga pikpamja psikologjike edhe nga pikpamja funksionale, pasi na siguruan t dhna si n lidhje me gjndjen psikologjike t autorit, po ashtu edhe n lidhje me strukturn e brendshme t veprave t tij. Kjo metod sht shfrytzuar me sukses edhe nga studiues t tjer n kuadrin e studimeve prkthimore.

N trsin e veprave t autorit, nga analiza e kryer, shum prej tyre kishin karakteristik artificin e tij letrar t ndrgjegjes, si dhe pr aluzionet e shumta dhe rikujtimet e herpashershme t autorit pr ta zevndsuar trillin e tij me realitetin. N fakt, struktura e romaneve rridhte nga perceptimi i paqart i vetes dhe i karaktereve me t cilt ai ishte ngushtsisht i prfshir. Kjo sht karakteristik e t gjitha veprave tragji-komike. Tragjizmi del n paraqitjen e situatave krcnuese pr fatet e njerzve. Kjo gjndje sht pasoj e asaj q ndodh apo n rastin e veprave t tij asaj q nuk ndodh. Pr t arritur kt, Grini, prdor mnyrn skenike t rrfimit pr prozn artistike. Kjo mnyr konsiston n paraqitjen vetm nprmjet ligjrimit t personazhit. Prshkrimi n nj vepr t till drejtohet kryesisht nga nj perceptim pamor pr lexuesin. Ajo q duhet theksuar, sht kombinimi i disa formave t rrfimit dhe t ligjrimit brenda nj teksti t vetm.

Duke vn n dukje kto aspekte u vrejt se ky proces analizimi gjat procesit prkthimor, rekomanduar nga Studimet Prkthimore, sht nj nevoj baz pr prkthyesit. Gjuha e prdorur dhe organizimi trsor i veprave t Graham Grinit dhe pr m tepr t nj teksti t letrsis post-moderne ka tipare t njjta. Forca e shprehjes, duke u mbshtetur n sa m pak fjal dhe ngjyrime t shumta emocionale, bn t mundur interpretimin nga ana e lexuesit. N cilsimin e tekstit si t till, gjithashtu gjuha ndihmonn imagjinatn njerzore pr t realizuar inskenimin e tekstit n mendjet e tyre. Ky aspekt praktik i ksi teksti bn t mundur realizimin e tij n format artistike pamore si filma dhe seriale filmik. Nuk sht aspak habi se shum prej romaneve dhe teksteve t Graham Grinit jan realizuar n filma shumica e teksteve t tij. Kjo ndihmon kulturn njerzore pr t komunikuar sa m qart dhe kuptueshm pr nj mas t gjer globale njerzore. Nse vrehen nga pikpamja statistikore, realizime filmike dhe teatrore t veprave t tij ende sot e ksaj dite vazhdojn n versione t reja edhe tashm n shekullin e 21-t. Shkak pr kt sht tematika e veprave t Grinit. Ato ende sot sot tingllojn aktuale, prandaj dhe rndsia e studimit gjuhsor t shprehjeve politike dhe pasojave t tyre psikologjike n nivel shoqror dhe individual sht me vler studimore dhe praktike.

Nprmjet shembujve t shumt t humbjeve ose prthyerjeve t tekstit n nivel semantik dhe kulturor t paragrafeve, fjalive, fjalve dhe shprehjeve idiomatike t tekstit, u vrejt se nj fenomen i till n procesin dhe produktin final t prkthimit sht i pashmangshm. Gjithashtu, u vrejt se prfshirja e termave kulturor jo vetm t gjuhs angleze, por edhe t termave t kulturor t gjuhs frnge, spanjolle t Ameriks Latine apo latinishtes biblike vshtirsojn kuptimin dhe prcjelljen e mesazhit dhe kuptimin e tekstit. Vshtirsi e till haset edhe n komunikimin global t sotm, ku materialet e ndryshme, t cilat krkohen t prkthehen, prmbajn aspekte t tilla. Zotsia e prkthyesve t veprave t Graham Grinit n gjuhn shqipe qndron n faktin se prpjekja e tyre pr t gjetur barasvlers kulturor sht e konsiderueshme dhe nj thesar pr zgjerimin e fjalorit dhe leksikologjis s gjuhs shqipe. Pavarsisht kritiks pr referencat kulturore, duhet vlersuar maksimalisht prpjekja e prkthyesve dhe redaktorve gjuhsor pr t prcjell tek kultura gjuhsore shqiptare baravlers dhe kuptime t reja kulturore pr lexuesin e thjesht shqiptar.

Studimet Prkthimore dhe kritika e prkthimit, pr shkak t natyrs praktike dhe ndrthurjes s shum disiplinave si stilistika gjuhsore dhe letrare, gjuhsia, semiotika, pragmatika, estetika, etj. kan trhequr dhe vazhdojn t trheqin vmendjen e studiuesve t shumt. N kt kontekst u theksua se problemet e prkthimit q shfaqen gjat zbatimit n praktik t krkesave dhe parimeve t metodave prkatse, gjat zbatimit t prftesave prkthimore, etj, nuk duhet nnvlersuar edhe aspekti praktik, ndrthurja e praktiks prkthimore me analizat teorike t prkthimeve.

Duke ju referuar teorive t ndryshme dhe Studimeve Prkthimore prsa i prket proesit t prkthimit u vrejtn dy prirje dhe qndrime. Njra prirej t mbivlersoj rolin e strukturave gjuhsore n proesin e prkthimit, ndrsa prirja tjetr intuitive mbshtetej n intuitn dhe subjektivitetin e prkthyesit, rrjedhimisht duke e trajtuar prkthimin trsisht t pavarur nga strukturat gjuhsore. Pavarsisht nga kto mosprputhje, duhet theksuar se ato bashkoheshin n faktin se prkthimi duhet t krijoj tek lexuesit e tekstit t prkthyer efekt sa m t afrt me at t lexuesve t tekstit n origjinal. N kt pohim u pan fillesat e parimit t efektit t barasvlefshm ose parimi i barasvlers funksionale/dinamike. Nj vmendje e veant dhe e kujdesshme ia kishi kushtuar studiues bashkkohore t teoris dhe kritiks s prkthimit, sidomos nga autor t till si Nida, Newmark, etj. Pr kt u morm parasysh disa nga teorit e ktyre autorve mbi proesin e prkthimit dhe prkufizimet e tyre mbi kt proes. Autor t tjer q u morn parasysh n studimin ton n lidhje me metodat e prdorura pr proesin e prkthimit t aspekteve kulturore ishin Krings dhe Seguinot, Loescher, Cohen, Bell, Venuti, Jaaskelainen, etj.

N lidhje me kritikn prkthimore, ashtu si edhe tek studiues t tjer, theksohet se rndsi ka prcaktimi i fazave t planit t kritiks, t cilat pjesrisht jan t prbashkta me fazat e proesit t prkthimit. Prkufizimi mbi termat kulturor iu referua koncepteve, institucioneve dhe normave t cilat jan specifike pr kulturn e gjuhs burimore. Pr kt aspekt iu referuam studimeve t Harvey-it, i cili parashtronte katr teknika kryesore pr prkthimin e tyre, t cilat ishin ekuivalenca funksionale, ekuivalenca formale, transkriptimi dhe prkthimi vet-shpjegues. N lidhje me kt aspekt kulturor t prkthimit edhe Peter Newmark ka dhn kontributin e vet mbi proedurat e ndryshme t prkthimit. Lista e tij e gjat prfshinte aspekte si transferimi, natyralizimi, barasvlersi kultuor, barasvlersi funksional, analiza komponenciale, sinonimia, prkthimi i drejtprdrejt, transpozimet, modulimi, prkthimi i njohur, kompensimi, perifrazimi, dupletet dhe posht-shnimet. N lidhje me kt t fundit theksojm se kan luajtur nj rol t rndsishm n versionin shqip t romaneve.

Megjith gamn e gjer t teknikave dhe proedurave t prdorura nga prkthyesit Brikena abej, Jorgji Qirjako dhe Betim Muo si: transpozimet, prshtatjet, barasvlersat kulturor dhe funksional, prkthimet e njohura dhe dupletet, t gjitha prmendn jan t dukshme n prkthimin e saj. Shpesh sht thn se qllimi prfundimtar i prkthimit duhet t jet arritja e efektit t barasvlers. Me fjal t tjera, nj prkthyes duhet t arrij nj efekt t ngjashm tek pranuesit e tekstit objektiv sepse si prfundim, teksti ka pr tu pranuar si i till tek lexuesi. Megjithat, midis gjuhve me dallime kulturore, nuk mund t jet e leht pr t arritur kt. Edhe n nivelin e fjals, rrall ka ndonj nj-pr-nj korrespondenc midis do dy gjuhve, teksa fjalt n do gjuh kan tendencn q ken prbrs t ndryshm. Pr m tepr, ka fjal t kulturs specifike dhe koncepte t cilat nuk kan ekuivalente t drejtprdrejt n nj gjuh tjetr. Duket se mnyra e arritjes efekt barasvlers me zvendsime kulturore. Ky term, prkufizohet si nj efekt i ngjashm n lexuesin e tekstit t prkthyer me at burimor.

Nj nga strategjit pr t arritur efektin e barasvlefshmris, ishte prdorimi i prkthimit me zvendsime kulturore. Kjo strategji sht quajtur ekuivalent kulturor. Ajo prfshin zvendsimin e nj elementi kulturor specifik apo shprehje, me nj t till n gjuhn e prkthimit, e cila nuk ka t njjtin kuptim. Problemi nuk sht n prkthimin pr t krijuar tekste t lexueshme, por t marrjes n konsiderat t mnyrs n t ciln individi prkthyes, bhet pjes e strukturs s prgjithshme, e cila para s gjithash ka nj mangsi n lexim. Me fjal t tjera, prkthimet jan filluar shpesh pa nj marrveshje pr ta prkthyer n vler nominale e jo si njsi komponente, n nj struktur komplekse e t prgjithshme. Njsia e kryesore e prkthimit duhet t jet prfundimisht i gjith teksti nuk jan fjalt apo fjalit apo paragraft, por kto jan pajisje pr tekstin q jan thelbsore pr t kuptuar strukturn e prgjithshme t tekstit.

Elementet kulturore shnojn modelet dhe temat n tekst q duhet siguruar qasje pr stilin e autorit dhe nj mirkuptim t ngjarjeve n roman. N dobi t ktij lloji t veant t analizave, theksojm se kmbimi i prgjithshm kulturor, q lidhet me prkthimin, duhet marr n konsiderat n baz t bilancit t pjesve t tekstit t cilat nga ana kuptimore jan zhveshur nga kuptimi ose jan huazuar si n kuptim edhe n form.

N lidhje me qllimin e ktij punimi, duhet t themi se analizimi i tre aspekteve t cilat ishin: prbrsit stilistik t tekstit, karakteristikat e ligjrimit dhe prcjellja e barasvlefshmris funksionale t tipareve idiolektike n proesin e prkthimit u analizuan n lidhje me aspektet kulturore dhe teorin lidhur me prkthimin e tyre. N kt tem, u arrit t bhej lidhja midis teoris s prkthimit mbi aspektet kulturore gjat proesit t prkthimit. Ajo q u pa n rrafshin teorik ishte pikrisht prshtatja n disa aspekte dhe n disa t tjera pr t mos humbur estetikn e tekstit ishin t paprkthyeshme. Sipas studiuesve t teoris s prkthimit u pa se si prqaset nga ana teorike nj prkthim kur prfshihen aspektet kulturore. Kto m s shumti theksin e vinin tek intuita e vet prkthyesit dhe gjykimi i tij si dhe kultura e prgjithshme q duhet t ket. Pavarsisht ktyre t fundit, theksohet gjithashtu roli i redaktorve gjuhsor n prpilimin m t sakt t prshtatjeve apo baravlefshmris kulturore dhe funksionale.

N lidhje me analizat e barasvlefshmris funksionale dhe vlersimin e prkthimit t romaneve, si nj gjini me krkesa specifike n proesin e prkthimit, kemi vrejtur se n masn m t madhe, prkthyesit Brikena abej, Jorgji Qirjako dhe Betim Muo kan mundur t zbatoj shum teknika dhe proedura prkthimore duke nxjerr n pah prftesa prkthimore t tilla q i qndrojn besnik kuptimit t tekstit burimor dhe kulturs s gjuhs s prkthimit. Duhet vlersuar se nj shqiprim i till i shkrimtarit Graham Grinit sht i vshtir pr tu arritur dhe meritat i takojn prkthyesve dhe korrektorve gjuhsor.

Pavarsisht faktit se sht studiuar puna e vetm tre prkthyesve, nuk duhet harruarse shkrimtart jan prfaqsuesit m t dukshm pr prdorimin e gjuhs s nj kombi dhe kulturs s nj vendi. Fokusi mbi kt aspekt sht i rndsishm pr t kuptuar dhe njohur t prbashktat dhe aspektet e veanta t tyre. Aspekti krahasimor i Studimeve Prkthimore shpjegon m s miri shtreszime t tilla, nj dritare pr studime jo thjesht vetm gjuhsore, por edhe t fushave dhe disiplinave t tjera. Kto hapsira prfshijn displina gjuhsore dhe sociale. Prsa i prket aspektit gjuhsor, nj dritare e tille mund t hapet n studimet krahasimore n fushn e leksikologjis. Ndrsa n aspektin social, hapen mundsira t tilla si krahasimi dhe analizimi i ideologjive politike dhe filozofike, sikurse edhe psikologjike, sociologjike dhe antropologjike. N aspektin politik, n ditt e sotme prballemi me shtjen e globalizmit, e cila sht nj aspekt i politiks s sotme moderne. Vet vendi yn, tashm sht pjes e ktij realiteti, tek i cili civilizimi me kulturat dhe mnyrn e komunikimit ka filluar me shekullit e 20-t dhe vazhdon n ditt e sotme. Si rrjedhoj, pr t qen pjes e organizmave dhe bashksive t tilla globale, prkthimi sht nj pjes, padyshim, thelbsore.

N fund, sht me vend t theksohet se autor t till si Graham Grin dhe autor t tjer post-modernist, jan me rndsi pr kulturn gjuhsore shqipe pasi jan gurt e themelit pr komunkimin e sotm modern. Karakterstik e tij sht prdorimi dhe prsosmrimi i termave dhe shprehjeve jo vetm lokale, por dhe ato globale. Nj nga nevojat e nxjerra n botn e sotme globale dhe zhvillimit t saj sht ruajtja e identitetit lokal prball atij global. Nj prpjekje e till sht prkthimi i veprave t tilla globale pr realitetet lokale, si sht Shqipria.BIBLIOGRAFIA

Andrews Edna, 1990, Markedness Theory: The Union of Asymmetry and Semiosis in Language. Durham: Duke University Press

Astington, E. (1983) Equivalences. Translation Difficulties and Devices, FrenchEnglish, EnglishFrench. Cambridge: Cambridge University Press.

Austin, John L. How To Do Things With Words (2nd ed.). Urmson, J. O. and Marina Sbis (eds.). Cambridge, MA: Harvard University Press. 1975

Baker, M. (1992). In Other Words: A Course book on Translation. London: Routledge

Baker, Mona. 1996, Corpus-Based Translation Studies: The Challenge that Lie Ahead. In Terminology, LSP and Translation: Studies in Language and Engineering, in Henas and Juan C. Sagar ed. by H.L.Somers, Benjamin: Translation Library

Barker, C. (2000) Cultural Studies: Theory and Practice. London and Thousand Oaks: Sage.

Bartsch, R. 1987. Norms of Language: Theoretical and Practical Aspects. Longman, London.

Bassnett, S. (1991) Translation Studies (revised edn). London: Routledge.

Bell, R. T. (1998). Psychological/cognitive approaches. In M. Baker (Ed), Routledge encyclopedia of translation studies. London & New York: Routledge.

Bernard Bergonzi, A Study in Greene, Oxford University Press, 2006.

Bester, J. (1991). The Other Art of the Possible. Japan Quarterly, January-March

Brannen, N. S. (1993). Translating Style. Japan Quarterly, April-June: 142-155

Broeck, R. Van den. 1976, The Concept of Equivalence in Translation Theory: Some Critical Refelctions, in Holmes et al.

Bron, Roger and Gilman, Albert. The Pronouns of Poer and Solidarity. In Style in Language. Thomas A. Sebeok (ed.), pp. 25376. Cambridge, MA: MIT Press, 1964 [1961].

Chuquet, H. and Paillard, M. (1989) Approches Linguistiques des problmes de traduction. Paris: Ophrys.

Clifford, James. Routes: Travel and Translation in the late Tentieth Century. Cambridge: Harvard University Press, 1997.

Cronin, M. Translating Ireland: Translation, Languages and Cultures. Cork: Cork University Press, 1996.

Cohen, A.D. (1984). On taking tests: what the students report. Language testing, 11

Danesi, Marcel, and Paul Perron. 1999. Analyzing Cultures; an introduction and handbook. Bloomington; Indiana University Press.Derrida, Jacques. Des Tours de Babel. In Difference in Translation. Graham Joseph (ed.) Ithaca: Cornell University Press, 1985a.

Elizabeth Black, Pragmatic Stylistics, Edinburgh Textbook in Applied Linguistics, Edinburgh University Press, Narrative Voices, 2006 Edition

Fawcett, Peter (1997) Translation and Language: Linguistic Theories Explained, Manchester: St Jerome Publishing

Galperin I.R. "Stylistics", Higher School Publishing House, Moscow, 1971

Gentzler, E. (1993). Contemporary Translation Theories. London: Routledge

Grice, H. Paul. Logic and Conversation. In Studies in the Way of Words. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1989 [1967].

Griffiths, Paul E. What Emotions Really Are: The Problem of Psychological Categories. Chicago: University of Chicago Press, 1997.

Gordon, I.A. "The Movement of English Prose, 1966

Richard Greene, Graham Greene, A life in letters, Edited by, Little Brown, London, 2007

Hadaj, G. "Analiz e mjeteve dhe vlerave shprehse n prkthimet tona t letrsis artistike n anglishte dhe n shqip", disertacion, 1982, Tiran

Halliday, M.A.K. and Hasan, R. (1985) Language, Context, and Text. Oxford: Oxford University Press.

Hanada al-Masri, Journal of Language & Translation 10-1, March 2009, 7-44, referuar faqes web http://www.unish.org/upload/word/1_5_Al-Masri_rev_and_finalD.pdfHatim, B. and Mason, I. (1990). Discourse and the Translator. Ne York: Longman Inc

Hatim, Basil and Ian Mason. 1997. The Translator as Communicator. London. Routledge.

Hebdige, D. (1979) Subculture: the meaning of Style. London and New York: Routledge.

Heilbron, Johan. 2000. Translation as a Cultural World System. Perspectives: Studies in Translatology 8.

Hervey, S and Higgins, I. (1992) Thinking Translation. A Course in Translation Method: French to English. London: Routledge.

Hickey, L. (ed.) (1998) The Pragmatics of Translation. Clevedon: Multilingual Matters.

Hocket, Charless, F. 1958. A course in modern linguistics. New York. Macmillan.

Hongwei, Chen. 1999. Cultural Differences and Translation. Meta. 44 (1).

House, J. 1981. A Model for Translation Quality Assessment. 2nd Edition. Tubingen: Gunter Narr.

Jaaskelainen, R., (1999). Tapping the process: an explorative study of cognitive and effective factors involved in translating. Joensuu: University of Joensuu Publications in Humanities.

Jordan, G. and Weedon, C. (1995) Cultural Politics: Class, Gender, Race and the Postmodern World. Oxford: Blackwell.

Karamanian, P. 2002. Translation and Culture. Translation Journal. 6 (1).

Kenneth Allot and Miriam Ferris, The art of Graham Greene (London, 1951); Roger Sharrock, Saints, Sinners and Comedians: The Romans of Graham Greene (Tunbridge Wells, 1984)

Keesing, R. Conventional Metaphors and Anthropological Metaphysics: The Problem of Cultural Translation. Journal of Anthropological Research 31,1985.

Koller, W. (1972) Grundprobleme der bersetzungstheorie: Unter besonderer BercksichtigungKrings, H.P. (1986). Translation problems and translation strategies of advanced German learners of French. In J. House, & S. Blum-Kulka (Eds.), Interlingual and intercultural communication. Tubingen: Gunter Narr.

Larson, M. 1984. Meaning-Based Translation: A Guide to Cross-Language Equivalence. Lanham, MD: University Press of America.

Leech, G. (1981) Semantics. The Study of Meaning (2nd edn). Harmondsorth: Penguin.

Lloshi, Xh, Stilistika e Gjuhs Shqipe dhe Pragmatika, 2005, Albas, Tiran

Loescher, W. (1991). Translation performance, translation process and translation strategies. Tuebingen: Guten Narr.

Malcom Bradbury, The Roman No Longer Roman, The Modern British Roman, Penguin Books, Published by Penguin Books Ltd, 1994.

Marie Franoise Allain, The other Man: Conversations with Graham Greene (Harmordsworth, 1984), 131.

Martin Shuttleworth and Simon Raven, The art of fiction: Graham Greene, in Samuel Hynes (ed.), Graham Grin: A Collection of Critical Essays (Engelwood Cliffs, NJ, 1973).

Neubert, A. and G, Shreve. 1992. Translation as Text. Kent, OH: The Kent State University Press.

Newmark. P, "A Textbook of Translation", Prentice Hall, London, 1988

Newmark. P, 1991. About Translation. Clevedon: Multilingual Matters.

Nida E. A and Taber C. "Theory and Practice of Translating", Brill, Leiden 1969

Nida, E. A. (1964). Towards a science of translation, with special reference to principles and procedures involved in Bible translating. Leiden: Brill.

Nida, Eugene A. (1964). Toward A Science of Translating. Netherlands: Leiden.

Norman Sherry, The life of Graham Greene, 3 vols. (London, 1989-2004); Anthony Mockler, Graham Greene, Graham Greene: Three Lives (Arbroath, 1994); Michael Shelden, Graham Greene: The Man Within (London, 1994); W.J. West, The Quest for Graham Greene (London 1997); Leopoldo Duran, Graham Greene: Friend and Brother (London 1994); Shirley Hazzard, Greene on Capri (London, 2000); Yvonne Cloetta, In search of a beginning: My life with Graham Greene (London, 2004)

Ortega y Gasset, Jos. The Misery and Splendor of Translation, In Theories of Translation: An Anthology of Essays from Dryden to Derrida. Schulte, Rainer and John Biguenet (eds.). Chicago: University of Chicago Press,1937/1992.

Page, N. "Speech in the English Novel", 1973, London, Longman.

Pecheux, M. (1982) Language Semantics and Ideology. London: Macmillan.

Pedersen, Viggo, H. 1998. Essays on Translation. Studies in Business Language, 16. Coppenhagen; Erhverus Okonom. SIC ForlagRichard Bradford, Stylistics, The new Critical Idiom, Chapter 2, Routledge, London, 2005

Ristani Viktor; Barasvlefshmria funksionale e tipareve idiolektike gjat prkthimit t letrsis artistike, Sfid, 2003-2004

Ristani V; Studimet gjuhsore n lidhje me sistemet stilistike prkatse t gjuhs angleze dhe shqipe. Revista e shkencave t edukimit, 1999.

Ristani V; Studimet gjuhsore n lidhje me metodat e analizs stilistike t veprave dhe teksteve letrare. 1999RISTANI. V, Kontribut n Studimet Prkthimore gjat viteve 90 (Monografi), Seria e Studimeve Prkthimore, GEER, Tiran, 2010.Thody, P. and Evans, H. (1985) Mistakable French. Faux Amis and Key Words. New York: Hippocrene Press.

Toury, G. 1978, revised 1995. "The Nature and Role of Norms in Translation." In Venuti, L. The Translation Studies Reader. London: Routledge

Savory, Theodore. 1957. The Art of Translation. London: Cape

Seguinot, C. (1989). The translation process. Toronto: H.G. Publications

Schffner, C. ed. 1999 Translation and Norms. Clevedon: Multilingual Matters.

Schffner, C. and Kelly-Holmes, H. (eds) (1995) Cultural Functions of Translation. Clevedon: Multilingual Matters.

Schffner, C. 1999. Introduction. In Schffner, C, ed.

Shuttleworth, M and Cowie, M. (1997) Dictionary of Translation Studies. Manchester: St. Jerome.

Trosborg, A. (ed.) (1997) Text Typology and Translation. Amsterdam and Philadelphia: Benjamins. Wagner, E., Bech, S. and Martinez, J.M. (2001)

Steiner, George. After Babel: Aspects of Language and Translation. London and New York: Oxford University Press, 1975. 3rd ed. 1998.

Venuti, L. (1998). Strategies of translation. In M. Baker (Ed.), Encyclopedia of translation studies (pp. 240-244). London and New York: Routledge.

Venuti, Lawrence (ed.). The Translation Studies Reader. London and New York: Routledge, 2000.

Vermeer, H.J. (1989) Skopos and commission in translational action, trans. Chesterman, A. In A. Chesterman (ed.) Readings in Translation Theory. Helsinki: Oy Finna Lectura Ab.

Vinay, J.-P. and Darbelnet, J. (1995) Comparative Stylistics of French and English. A Methodology for Translation. Amsterdam and Philadelphia: Benjamins.

Vinay J. P.: "Stylistique comparee du franais et de l'anglais", Darbelnet J. Paris: Didier, 1965.

Werner, Oswald and Donald T. Campbell. Translating, Working Through Interpreters, and the Problem of Decentering. in A Handbook of Method in Cultural Anthropology. Naroll, Raoul and Ronald Cohen (eds). New York: Columbia University Press, 1970.

Yengoyan, A. A. Culture, Consciousness, and Problems of Translation: The Kariera System in Cross-Cultural Perspective. In Australian Aboriginal Concepts, Hiatt, L. R. (ed.). Canberra: Australian Institute of Aboriginal Studies, 1978. Cultural Forms and a Theory of Constraints. In The Imagination of Reality: Essays in Southeast Asian Coherence Systems. Becker, Alton L. and Aram A. Yengoyan (eds.). New Jersey: Ablex, 1979.

Saadeddin, Mohammed. 1989. Text Development and Arab-English Negative Interference. Applied Linguistics 10, pg 36-51Gutt, E. 1991. Translation and Relevance; Cognition and context. Oxford; Basil BlackwellLakoff, George, and Johnson, M. 1980. Metaphors We Live By. Chicago; Chicago University PressWay, Eileen Cornell. 1991. Knowledge Represeantation and Metaphor. Studies in Cognitive System, 7. Dordrecht: Kluer Academic PublisherWeinreich, Uriel. 1969. Problems in the analysis of idioms. In substance and structure of language, ed. by Jaan Puhvel. Berkeley; University of California Press.Fig.1.1

http://www.goodreads.com/author/show/2533.Graham_GreeneFig 1.2

http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/culture/books/non_fiction/article1133723.eceFig 1.3

http://www.ecpad.fr/wp-content/uploads/2011/11/thema_indochine_1951.pdfFig 1.4

http://www.powells.com/biblio/9780143039020Fig 1.5

http://toptenbooks.net/thebooks/the-list-of-books-view?page=5Fig 1.6

http://www.existentialennui.com/2010/09/from-mid-sussex-book-fair-honorary.htmlFig 1.7

https://www.flickr.com/photos/glenhsparky/5552020035/in/pool-penguinpaperbackspotters21