Ph−¬ng ph¸p cã sù tham giaPh−¬ng ph¸p cã sù tham giaPh−¬ng ph¸p cã sù tham giaPh−¬ng ph¸p cã sù tham giatrong tËp huÊntrong tËp huÊntrong tËp huÊntrong tËp huÊn

QuyÓn 2 : tµi liÖu dµnh cho häc viªn

____________________________________________________

Dïng cho c¸n bé khuyÕn n«ng, khuyÕn n«ng viªn vµ nh÷ng ng−êilµm c«ng t¸c ®Þnh h−íng ho¹t ®éng.

Nhãm ®µo t¹o & khuyÕn n«ng

! !!!

gi¸

o t

r×n

h tË

p h

uÊ

n T

H¸

NG

4/2

002

Tµi liÖu nµy ®−îc in b»ng thiÕt bÞ cña APEFE do CTSH qu¶n lÝ

Groupe de recherche et d�Ðchanges technologiques211-213 rue La Fayette 75010 Paris, FranceTél. : 33 (0)1 40 05 61 61 - Fax : 33 (0)1 40 05 61 10gret@gret.org - http://www.gret.org

Ch−¬ng tr×nh S«ng Hång269 Kim M·, Hµ Néi, ViÖt NamTél. : (84-4) 8 46 44 91 � Fax : (84-4) 8 46 45 14pfr-paopa@gret.org.vn

Nh÷ng ng−êi tham gia biªn so¹n:

Nhãm §µo t¹o vµ KhuyÕn n«ng t¹i Hµ Néi

" Damien Thibault, §iÒu phèi viªn" Lª ThÞ Nh©m, Cè vÊn ViÖn KHKTNN" Michael Carbon, Cè vÊn khuyÕn n«ng APEFE" NguyÔn ThÞ Thu H»ng, Trî lÝ - phiªn dÞch" Hoµng V¨n D−¬ng, Trî lÝ

Nhãm §µo t¹o vµ KhuyÕn n«ng t¹i c¸c §iÓm

" NguyÔn V¨n Qu©n, Tr¹m KhuyÕn n«ng B×nh Xuyªn" NguyÔn Quèc Oanh, Tr¹m KhuyÕn n«ng Tam D−¬ng" Tèng ThÞ Phó, §iÓm Thanh Ba/CTSH" NguyÔn Kim Träng, Tr¹m KhuyÕn n«ng H¹ Hoµ" NguyÔn ThÞ NguyÖt, §iÓm Chî §ån/CTSH

VN- approche participative Tome 2

Nhãm §µo t¹o vµ KhuyÕn n«ng � CTSH/PAOPA � Hµ Néi, 5/06/02

Môc lôc

MMMMôc lôc................................................................................................................................. 1

1. Kh¸i qu¸t chung vÒ tËp huÊn......................................................................... 41. §Þnh nghÜa ®éng tõ "häc" ........................................................................................... 42. So s¸nh tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia vµ tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p

truyÒn thèng ................................................................................................................ 43. KhuyÕn n«ng viªn � tËp huÊn viªn ph¶i lµ ng−êi thÕ nµo? ......................................... 5

3.1 Mét KNV - THV giái ph¶i : .............................................................................. 53.2 KNV-THV ph¶i lµm g× ®Ó ®−îc n«ng d©n tÝn nhiÖm ?...................................... 53.3 Bµ con n«ng d©n kh«ng thÝch nh÷ng khuyÕn n«ng viªn :.................................. 6

2. ViÖc häc cña ng−êi lín ...................................................................................... 71. So s¸nh viÖc häc cña ng−êi lín víi viÖc häc cña häc sinh phæ th«ng ......................... 72. Lý thuyÕt vÒ ®éng c¬ lµm viÖc cña ng−êi lín ............................................................. 83. Nguyªn t¾c häc cña ng−êi lín..................................................................................... 9

3.1 C¸c th«ng tin ®−a ra ph¶i bæ Ých vµ lý thó ......................................................... 93.2 Häc viªn tham gia tÝch cùc ................................................................................ 93.3 KhuyÕn khÝch trao ®æi th«ng tin vµ ®ãng gãp ý kiÕn ...................................... 103.4 Nh¾c l¹i c¸c ý quan träng ................................................................................ 103.5 Chia buæi tËp huÊn thµnh nhiÒu phÇn ®Ó l−îng th«ng tin ®Çu vµ th«ng tin cuèi

lín.................................................................................................................... 113.6 §éng viªn, khuyÕn khÝch häc viªn .................................................................. 113.7 Häc b»ng nhiÒu gi¸c quan ............................................................................... 123.8 ThÓ hiÖn sù t«n träng ®èi víi häc viªn ............................................................ 133.9 Kh«ng khÝ líp häc ph¶i tho¶i m¸i, tin cËy....................................................... 133.10 Ph¶i cã m«i tr−êng thuËn lîi cho häc viªn ...................................................... 13

3. Ph©n tÝch nhu cÇu tËp huÊn .......................................................................... 141. T¹i sao cÇn ph©n tÝch nhu cÇu tËp huÊn? ................................................................... 142. CÇn ph¶i biÕt nh÷ng th«ng tin g×? ............................................................................. 14

4. Gi¶ng bµi theo ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia ...................................... 151. Ph−¬ng ph¸p tËp huÊn cã sù tham gia lµ g×? ............................................................. 152. Chu tr×nh häc cã sù tham gia cña häc viªn ............................................................... 153. Ho¹t ®éng cña líp häc vµ vai trß cña tËp huÊn viªn .................................................. 16

3.1 Tr¶i nghiÖm .................................................................................................... 163.2 Suy ngÉm vÒ tr¶i nghiÖm ................................................................................ 163.3 Bæ sung kiÕn thøc míi vµ kh¸i qu¸t ho¸ chñ ®Ò ............................................. 173.4 ¸p dông ........................................................................................................... 18

2

5. dÉn nhËp vµ ®iÒu khiÓn Ho¹t ®éng dÉn nhËp ..................................... 191. Th«ng th−êng mét kho¸ tËp huÊn ®−îc b¾t ®Çu nh− thÕ nµo? Ho¹t ®éng ®Çu tiªn ? 19

1.1 B¾t ®Çu b»ng néi dung bµi häc ........................................................................ 191.2 B¾t ®Çu b»ng ho¹t ®éng dÉn nhËp.................................................................... 19

2. DÉn nhËp ®Ó kÝch thÝch lµ g×? .................................................................................... 193. Mong muèn vµ nhu c©u cña häc viªn ....................................................................... 20

3.1 Tr−íc khi ®Õn líp ............................................................................................. 203.2 C¶m gi¸c ®Çu tiªn khi b−íc vµo líp ................................................................. 20

4. TËp huÊn viªn ph¶i lµm nh÷ng g× trong 30 phót ®Çu tiªn? ........................................ 204.1 Víi häc viªn .................................................................................................... 204.2 Víi b¶n th©n tËp huÊn viªn .............................................................................. 21

5. Lµm thÕ nµo ®Ó duy tr× bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i trong líp? ..................................... 216. Mét sè l−u ý khi lùa chän ho¹t ®éng dÉn nhËp vµ khuÊy ®éng ................................. 21

6.1 §èi víi ho¹t ®éng dÉn nhËp ............................................................................. 216.2 §èi víi ho¹t ®éng khuÊy ®éng ........................................................................ 226.3 VÝ dô vÒ ho¹t ®éng dÉn nhËp ........................................................................... 22

6.I. Kü n¨ng §Æt c©u hái ........................................................................................... 231. T¸c dông cña viÖc ®Æt c©u hái trong tËp huÊn ........................................................... 232. §Æt c©u hái nh− thÕ nµo ? ......................................................................................... 23

2.1 Hái ®Ých danh .................................................................................................. 232.2 Hái chung ........................................................................................................ 24

3. C¸c lo¹i c©u hái ......................................................................................................... 243.1 C©u hái më ...................................................................................................... 243.2 C©u hái ®ãng.................................................................................................... 243.3 C¸c lo¹i c©u hái kh¸c....................................................................................... 25

4. TËp huÊn viªn lµm thÕ nµo ®Ó ®Æt c©u hái phï hîp? ................................................. 254.1 Qu¸ tr×nh ®Æt c©u hái ....................................................................................... 254.2 Nguyªn t¾c ®Æt c©u hái .................................................................................... 26

6.II. Kü n¨ng l¾ng nghe vµ tãm ý......................................................................... 261. Sù cÇn thiÕt cña viÖc l¾ng nghe ................................................................................. 262. Nh÷ng ®iÒu nªn lµm vµ kh«ng nªn lµm khi l¾ng nghe .............................................. 273. 10 nguyªn t¾c ®Ó trë thµnh ng−êi biÕt l¾ng nghe ...................................................... 284. Nh÷ng côm tõ cã thÓ sö dông ®Ó tãm ý .................................................................... 285. Yªu cÇu cña mét c©u (ý) tãm ý tèt ............................................................................ 296. Nh÷ng rñi ro khi tãm ý ............................................................................................. 29

6.III.kü n¨ng cho vµ nhËn ph¶n håi.................................................................... 291. Ph¶n håi lµ g×?........................................................................................................... 292. Nªn cho ph¶n håi nh− thÕ nµo? ................................................................................. 313. Nªn nhËn ph¶n håi nh− thÕ nµo? ............................................................................... 31

3

7. Häc qua thùc hµnh.............................................................................................. 321. Kh¸i qu¸t chung ........................................................................................................ 32

1.1 §Þnh nghÜa ....................................................................................................... 321.2 Thùc hµnh ®−îc dïng ®Ó.................................................................................. 321.3 ¦u ®iÓm ? ........................................................................................................ 321.4 H¹n chÕ ?......................................................................................................... 321.5 ChuÈn bÞ ?........................................................................................................ 331.6 L−u ý ?............................................................................................................. 33

2. T¹i sao nãi thùc hµnh lµ ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó truyÒn ®¹t kü n¨ng? .................... 332.1 Giíi thiÖu môc tiªu, néi dung thùc hµnh ......................................................... 342.2 Giíi thiÖu c¸c vËt liÖu, thiÕt bÞ sÏ sö dông....................................................... 342.3 THV lµm mÉu ë tèc ®é b×nh th−êng, kh«ng gi¶i thÝch.................................... 342.4 THV lµm mÉu chËm kÌm gi¶ng gi¶i tõng thao t¸c.......................................... 342.5 Häc viªn ghi nhí c¸c thao t¸c.......................................................................... 342.6 Cho mét sè häc viªn lµm thö víi sù hç trî cña tËp huÊn viªn ......................... 342.7 C¶ líp ¸p dông vµ hç trî lÉn nhau ................................................................... 342.8 §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ kÕt thóc bµi häc .................................................. 34

8. ®¸nh gi¸ häc viªn................................................................................................. 351. §¸nh gi¸ lµ g× ? ......................................................................................................... 352. T¹i sao cÇn ®¸nh gi¸ häc viªn? ................................................................................. 35

2.1 §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých ®µo t¹o .................................................................... 352.2 §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých cÊp chøng chØ.......................................................... 36

3. Ai cã thÓ ®¸nh gi¸ häc viªn?..................................................................................... 364. CÇn ®¸nh gi¸ nh÷ng g×? ............................................................................................ 365. §¸nh gi¸ häc viªn khi nµo?....................................................................................... 376. §¸nh gi¸ häc viªn nh− thÕ nµo?................................................................................ 37

6.1 KiÓm tra viÕt .................................................................................................... 376.2 KiÓm tra vÊn ®¸p.............................................................................................. 376.3 §¸nh gi¸ thùc hµnh.......................................................................................... 37

7. Yªu cÇu cña mét c«ng cô ®¸nh gi¸ ........................................................................... 37

9. So¹n gi¸o ¸n............................................................................................................. 381. §Þnh nghÜa ................................................................................................................ 382. Lµm thÕ nµo?............................................................................................................. 383. VÝ dô mÉu gi¸o ¸n..................................................................................................... 39

4

! Môc tr×nh 1Môc tr×nh 1Môc tr×nh 1Môc tr×nh 1

Kh¸i qu¸t chung vÒ tËp huÊn

1. §Þnh nghÜa ®éng tõ "häc"

Häc lµ sù tiÕp thu kiÕn thøc: hiÓu biÕt lý thuyÕt, kü n¨ng (n¨ng lùc thùc hµnh) vµ kiÕn thøcsèng (th¸i ®é c− xö) cho phÐp mçi c¸ nh©n ph¸t triÓn.

KiÕn thøcKiÕn thøcKiÕn thøcKiÕn thøc (hiÓu biÕt lý thuyÕt): c¸c sù kiÖn, th«ng tin, hiÓu biÕt thu nhËn vµ ghi nhí ®−îctrong qu¸ tr×nh nghe, ®äc, quan s¸t.

Kü n¨ngKü n¨ngKü n¨ngKü n¨ng (n¨ng lùc thùc hµnh): kh¶ n¨ng lµm ®−îc viÖc g× ®ã (bao gåm nhËn thøc vµ thao t¸cthùc hµnh).

Th¸i ®é c− xöTh¸i ®é c− xöTh¸i ®é c− xöTh¸i ®é c− xö (kiÕn thøc sèng): sù thÓ hiÖn t×nh c¶m vµ c¸c gi¸ trÞ trong mét t×nh huèng nµo®ã, bao gåm c¶m xóc vµ hµnh vi biÓu hiÖn khi quan hÖ vµ giao tiÕp víi céng ®ång.

2. So s¸nh tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia vµ tËp huÊntheo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng

tËp huÊn cã sù tham gia tËp huÊn truyÒn thèng

Môc ®Ých

- Cung cÊp kiÕn thøc (lý thuyÕt)

- RÌn luyÖn kü n¨ng (thùc hµnh)

- RÌn luyÖn th¸i ®é, hµnh vi øng xö

- TruyÒn ®¹t mét th«ng ®iÖp cô thÓ

- Tr×nh diÔn c¸c kÕt qu¶ cña mét m«h×nh, −u vµ nh−îc ®iÓm cña mét küthuËt míi ®Ó thuyÕt phôc mäi ng−êi

§èi t−îng- Mét nhãm ng−êi cô thÓ cã cïng nhu

cÇu, sè l−îng h¹n chÕ- Mét nhãm ng−êi kh«ng cã chän läc

(n«ng d©n, n«ng d©n cÇu nèi, c¸n bé),®«ng ®¶o, quan t©m tíi chñ ®Ò häp

Néi dung

- Lu«n ®−îc x¸c ®Þnh râ, cã h¹n chÕ vµcã chän läc.

- §−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së nhu cÇu thùctÕ cña häc viªn.

- §−îc phæ biÕn réng r·i.

- Phæ biÕn th«ng tin mang tÝnh chÊttuyªn truyÒn vµ/hoÆc khuyÕn c¸o.

Kh

¸c

nh

au

Ph−¬ng ph¸p

- Cã sù tham gia tÝch cùc cña HV

Tham dù → hiÓu → thùc hµnh → ¸p dông

- Trao ®æi th«ng tin

- Nh÷ng ng−êi dù häp rÊt Ýt tham gia

Nghe → biÕt → thùc hiÖn

- Th«ng tin chØ ®i mét chiÒu.

Gièng nhau TruyÒn ®¹t th«ng tin

5

3. KhuyÕn n«ng viªn � tËp huÊn viªn ph¶i lµ ng−êi thÕ nµo?

3.1 Mét KNV - THV giái ph¶i :

• Cã ®ñ tr×nh ®é cÇn thiÕt ®Ó lµm viÖc. BiÕt sö dông nh÷ng tõ ng÷ d©n gi·, dÔ hiÓu trong giaotiÕp víi n«ng d©n vµ truyÒn ®¹t kiÕn thøc cho hä.

• BiÕt ®−îc kh¶ n¨ng vµ h¹n chÕ cña b¶n th©n m×nh. Lu«n nç lùc xö lÝ c¸c th«ng tin khoa häcmét c¸ch l«gÝc, nhanh gän, chÝnh x¸c.

• Lu«n biÕt liªn hÖ gi÷a lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. Néi dung khuyÕn c¸o nh»m gi¶i quyÕt nh÷ngkhã kh¨n thùc t¹i mµ n«ng d©n ®ang gÆp ph¶i.

• Lu«n biÕt l¾ng nghe n«ng d©n. Cã th¸i ®é øng xö ®óng ®¾n trong giao tiÕp, lµ ng−êi lu«ncëi më, gÇn gòi, ch©n t×nh hoµ nhËp víi mäi ng−êi. BiÕt th«ng c¶m víi nh÷ng khã kh¨n cñan«ng d©n, thÝch øng víi tËp qu¸n s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña hä vµ kh«ng nªn cã nh÷ng ®ßihái, h¹ch s¸ch v−ît qu¸ kh¶ n¨ng cña hä.

• Yªu nghÒ vµ nhiÖt t×nh trong c«ng viÖc víi n«ng d©n, lu«n s½n sµng ®i ®Õn cïng víi n«ngd©n ®Ó cã thÓ cïng bµ con t×m ra gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò cña hä.

• ¡n mÆc ®¬n gi¶n gän gµng, s¹ch sÏ, kh«ng nªn ¨n mÆc qu¸ cÇu k× t¹o kho¶ng c¸ch víin«ng d©n.

3.2 KNV-THV ph¶i lµm g× ®Ó ®−îc n«ng d©n tÝn nhiÖm ?

Nh÷ng viÖc cÇn lµm Lµm thÕ nµo ®Ó §¹t ®−îc ®iÒu ®ã ?

Giµnh ®−îc lßng tin cña n«ngd©n b»ng th¸i ®é cëi më, ch©nthµnh.

- Lu«n chó ý l¾ng nghe vµ quan s¸t, nãi ë møc Ýt nhÊt cã thÓ.

- T«n träng nhÞp ®é lµm viÖc cña n«ng d©n.

- Cïng lµm viÖc víi n«ng d©n (miÖng nãi tay lµm).

- Kh«ng ng¹i khã, ng¹i khæ

Häc c¸ch t×m hiÓu kü ®Þa bµnvµ con ng−êi.

- Tr−íc tiªn ph¶i t×m hiÓu hoµn c¶nh ®Þa ph−¬ng.

- L−u ý nh÷ng ®Æc thï cña ®Þa ph−¬ng nh− ng«n ng÷, phong tôc tËp qu¸n cñabµ con n«ng d©n...

Bæ sung kiÕn thøc b»ng c¸chhäc hái kinh nghiÖm cñan«ng d©n

- T×m hiÓu nh÷ng ®iÒu n«ng d©n biÕt râ h¬n m×nh.

- Gióp n«ng d©n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh−ng kh«ng ¸p ®Æt ý kiÕn c¸ nh©n cñam×nh.

- Coi n«ng d©n lµ nh÷ng ®èi t¸c ®éc lËp vµ giµu kinh nghiÖm.

Cïng lËp kÕ ho¹ch, cïng ®¸nhgi¸ víi HV vµ nh÷ng ng−êiliªn quan.

- L¾ng nghe ý kiÕn ph¶n ¸nh cña n«ng d©n

- §Æt ra nh÷ng c©u hái thÝch hîp

6

Nh÷ng viÖc cÇn lµm Lµm thÕ nµo ®Ó §¹t ®−îc ®iÒu ®ã ?

Tõng b−íc n©ng cao n¨ng lùcchuyªn m«n

- G¾n lý thuyÕt víi thùc hµnh, chuÈn bÞ kü gi¸o ¸n vµ c¸c gi¸o cô. Trong khigi¶ng kh«ng ®Ó m×nh qu¸ lÖ thuéc vµo tµi liÖu.

- ¸p dông c¸c kü thuËt phï hîp víi ®Þa ph−¬ng vµ ®¸nh gi¸ chóng trong bèic¶nh chung

- RÌn luyÖn kü n¨ng tæng hîp ng¾n gän vµ ®Çy ®ñ, lu«n s½n sµng nhiÖt t×nhgi¶i ®¸p th¾c m¾c cña häc viªn nªu ra, kh«ng ®−a ra nh÷ng lêi khuyªnkh«ng bæ Ých hoÆc kh«ng cÇn thiÕt.

3.3 Bµ con n«ng d©n kh«ng thÝch nh÷ng khuyÕn n«ng viªn :

• Cã qu¸ nhiÒu c«ng viÖc kh¸cph¶i lµm, kh«ng cßn thêi gian®Ó tËp trung vµo c«ng viÖc víin«ng d©n,

• Cã nhiÒu kiÕn thøc lý thuyÕtnh−ng l¹i thiÕu thùc tÕ,

• Nãi nhiÒu nh−ng lµm Ýt,

• Cho r»ng m×nh hiÓu râ mäinhu cÇu cña n«ng d©n vµmuèn tù m×nh lËp kÕ ho¹chlµm viÖc cho hä,

• Kh«ng t«n träng ý kiÕn cñan«ng d©n,

• Nh×n n«ng d©n nh− nh÷ngcon ng−êi khèn khã vµ coi sùcã mÆt cña m×nh lµ mét ©nhuÖ ®èi víi hä,

• Muèn b¾t ch−íc y hÖt n«ngd©n,

• Quan c¸ch, kiªu ng¹o, bÊtnh·, c− xö theo kiÓu bÒ trªn,

• ¡n vËn qu¸ cÇu k× dÉn ®Õnt¹o kho¶ng c¸ch víi n«ng d©n

• Nãi mµ kh«ng nh×n vµo d©n,

• Tù coi m×nh lµ mét chuyªngia tÇm cì vµ lµm mäi c¸ch®Ó chøng tá m×nh lu«n cã lÝ,

• Nãi n¨ng chau chuèt, ng«n tõcÇu k×, khã hiÓu,

• Kh«ng lµm viÖc ®óng giê,

• T¸c phong lµm viÖc lÒ mÒ,mÊt thêi gian.

Lµm ¬n ®õng cö xuèngchç chóng t«i mét c¸n bénh− thÕ nµy !!!

7

! Môc tr×nh 2Môc tr×nh 2Môc tr×nh 2Môc tr×nh 2

ViÖc häc cña ng−êi lín

1. So s¸nh viÖc häc cña ng−êi lín víi viÖc häc cña häc sinh phæ th«ng

ViÖc häc cña ng−êi lín häc phæ th«ng

Ph−

¬n

g p

h¸

p

- Häc trªn kinh nghiÖm b¶n th©n

- Häc viªn ®ãng vai trß chÝnh, tham gia tÝchcùc. TËp huÊn viªn gi÷ vai trß ng−êi ®iÒukhiÓn, khuÊy ®éng líp häc.

- Häc viªn ghi chÐp theo nhu cÇu vµ c¸ch hiÓucña m×nh.

- Chia sÎ kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm gi÷a gi¸oviªn vµ häc viªn, gi÷a c¸c häc viªn víi nhaulµ c¬ së cho viÖc häc.

- Mçi häc viªn cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc häccña m×nh.

- Häc nh»m n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt ®Ó cãthÓ lµm viÖc tèt h¬n

- Gi÷a c¸c häc viªn trong cïng mét líp cã thÓcã sù chªnh lÖch vÒ tuæi t¸c vµ tr×nh ®é

- Häc theo sù chØ dÉn: thÇy d¹y g× trß häc nÊytheo thêi kho¸ biÓu ®Þnh s½n

- TiÕp thu kiÕn thøc mét c¸ch thô ®éng, thÇygi¸o ®ãng vai trß rÊt quan träng

- Ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ, khuyÕn khÝch vë s¹ch,ch÷ ®Ñp.

- KiÕn thøc ®−îc truyÒn thô cho häc sinh quathuyÕt tr×nh lµ chÝnh.

- Häc sinh Ýt cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc häc.

- Häc ®Ó biÕt. Gi¸o viªn kiÓm so¸t líp häc ®Ó®¶m b¶o r»ng toµn bé néi dung kiÕn thøc qui®Þnh trong ch−¬ng tr×nh häc ®· ®−îc truyÒnthô

- §é tuæi vµ tr×nh ®é t−¬ng ®èi ®ång ®Òu

§é

ng

c¬

hä

c t

Ëp

cñ

a h

äc

viª

n

- XuÊt ph¸t tõ b¶n th©n häc viªn. Häc mangtÝnh tù nguyÖn.

- Hä sÏ tham gia nhiÖt t×nh nÕu chñ ®Ò tËphuÊn thó vÞ

- Ng−êi lín thÊy ®−îc kh¶ n¨ng ¸p dông ngaykiÕn thøc míi häc vµo thùc tiÔn.

- Häc ®Ó tù ph¸t triÓn vµ ®Ó c¶i thiÖn ®êi sènggia ®×nh.

- T¸c ®éng bªn ngoµi: ¸p lùc cña x· héi (gia®×nh, t«n gi¸o, truyÒn thèng vv.). Häc mangtÝnh b¾t buéc, kû luËt nghiªm.

- Häc sinh kh«ng thÊy ngay ®−îc nh÷ng lîiÝch cña viÖc häc vµ kh¶ n¨ng ¸p dông kiÕnthøc thu nhËn ®−îc vµo thùc tiÔn.

- Häc ®Ó thi ®ç.

Lù

a c

hä

nn

éi d

un

g®

µo

t¹

o

- Häc viªn tù ®Ò xuÊt néi dung ch−¬ng tr×nhhäc

- Néi dung ch−¬ng tr×nh häc nh»m gi¶i quyÕtnh÷ng vÊn ®Ò gÆp trong cuéc sèng, trongc«ng viÖc cña häc viªn.

- Lý thuyÕt ®i ®«i víi thùc hµnh, coi träng thùchµnh.

- C¸c m«n häc do Bé GD & §T qui ®Þnh. Khèil−îng kiÕn thøc ®−îc qui ®Þnh cô thÓ chotõng cÊp häc.

- Häc lý thuyÕt lµ chÝnh, rÊt Ýt thùc hµnh.

8

2. Lý thuyÕt vÒ ®éng c¬ lµm viÖc cña ng−êi lín

Ta kh«ng thÓ b¾t buéc ng−êi lín tíi líp tËp huÊn. Ng−êi lín tù thÊy ®éng c¬ ®Ó tíi líp khibuæi tËp huÊn cã thÓ gióp hä gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò gÆp ph¶i.

Theo lý thuyÕt vÒ ®éng c¬, con ng−êi sÏ lµm viÖc tÝch cùc khi biÕt r»ng nh÷ng cè g¾ng cñam×nh sÏ ®−îc ®Òn ®¸p, ®©y lµ ®iÒu rÊt quan träng. Cã thÓ biÓu diÔn lý thuyÕt nµy qua s¬ ®å sau:

S¬ ®å trªn cho thÊy ta kh«ng thÓ b¾t buéc ng−êi lín häc. §iÒu ta cã thÓ lµm lµ t¹o cho hä hammuèn häc tËp, cho hä thÊy nh÷ng lîi Ých mµ buæi tËp huÊn sÏ mang l¹i. Nh− vËy b−íc ®Çu tiªnph¶i lµm lµ t¹o cho hä mét ®éng c¬, mét kh«ng khÝ thuËn lîi cho sù tham gia cña hä vµo líptËp huÊn.

H·y nhÊn m¹nh khÝa c¹nh tÝch cùc: tËp huÊn mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých!

Ch÷ �lîi Ýchlîi Ýchlîi Ýchlîi Ých� ë ®©y kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ lîi Ých kinh tÕ th«ng th−êng mµ cßn lµ sù thµnhc«ng trong c«ng viÖc (mét vô mïa béi thu, mét løa lîn tèt ch¼ng h¹n).

D¹y chon«ng d©n th×cã g× lµ khã,

MiÔn cø nhåicho hä ®ñ lo¹ith«ng tin !!!

§©u ph¶i ®¬n gi¶n thÕ, gi¶ng d¹y lµ c¶ mét nghÖ thuËt ®Êy!

NÕu t«i nhËn thøc ®−îc r»ngkÕt qu¶ c«ng viÖc sÏ tèt h¬n

khi t«i cè g¾ng

NÕu t«i nhËn thøc ®−îc r»ngkÕt qu¶ c«ng viÖc tèt h¬n,

nç lùc sÏ ®−îc ®Òn bï

NÕu t«i nhËn thøc r»ngsù ®Òn bï ®ãlµ quan träng.

T«i sÏcè g¾ng

NÕu t«i biÕt ®−îc vaitrß cña m×nh

NÕu t«i tiÕp thu ®−îc c¸ckü n¨ng, kü x¶o

Sù®Òn bï

T«i sÏ lµmviÖc hiÖuqu¶ h¬n

9

3. Nguyªn t¾c häc cña ng−êi lín

3.1 C¸c th«ng tin ®−a ra ph¶i bæ Ých vµ lý thó

Bëi v×:

! Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c th«ng tin nªutrong bµi gi¶ng víi kiÕn thøc s½ncã cña häc viªn sÏ gióp hä tiÕp thubµi dÔ dµng h¬n.

! NÕu c¸c th«ng tin ®−a ra kh«ng cãÝch ®èi víi häc viªn, hoÆc häc viªnnhËn thÊy kh«ng thÓ ¸p dông ®−îcnh÷ng th«ng tin ®ã vµo thùc tiÔn,hä sÏ kh«ng tham gia buæi tËphuÊn.

C¸ch tiÕn hµnh :

! T×m hiÓu tr×nh ®é kiÕn thøc vµkinh nghiÖm cña häc viªn vÒ chñ®Ò sÏ tËp huÊn nh»m chuÈn bÞ néidung vµ ph−¬ng ph¸p truyÒn ®¹tphï hîp víi kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ngtiÕp thu cña hä.

! §i tõ kinh nghiÖm vµ kiÕn thøcvèn cã cña häc viªn tíi nh÷ng kiÕnthøc míi.

! §¶m b¶o r»ng c¸c th«ng tin ®−îc trao ®æhµng ngµy cña häc viªn. Tr×nh bµy bµi gi¶

! Më líp häc theo nhãm së thÝch, x¸c ®ÞnhuÊn.

3.2 Häc viªn tham gia tÝch cùc

Bëi v×:

! Khi tham gia tÝch cùc vµo tiÕn tr×nh häc,h¬n, kÕt qu¶ lµ hä tiÕp thu bµi dÔ dµng h¬n

C¸ch tiÕn hµnh :

! §Æt c©u hái më ®Ó khuyÕn khÝch häc viªn

! Ra bµi tËp nh»m kÕt hîp gi÷a lý thuyÕt vviªn b»ng nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ.

! Tæ chøc th¶o luËn nhãm, so s¸nh ph−¬ngcña tËp huÊn viªn.

!

§õng quªnröa tay tr−íc

khi ¨n!

H»ng ngµy nªnt¾m röa nhiÒu lÇn

C¸i ¨n cßn ch¼ng cã, nãi chi ®ã viÓn v«ng

i cã tÝnh thùc tiÔn vµ kh¶ thi trong c«ng viÖcng mét c¸ch khoa häc vµ l«gÝc, dÔ ¸p dông.

h râ ®èi t−îng, thêi gian vµ môc tiªu cña tËp

mèi quan t©m cña häc viªn tíi bµi häc sÏ lín.

suy nghÜ vµ t¹o ®éng c¬ häc.

µ thùc hµnh, kiÓm tra møc ®é hiÓu bµi cña häc

thøc th¶o luËn cña häc viªn víi ph−¬ng thøc

10

! Sö dông ph−¬ng ph¸p tËp huÊn cã sù tham gia.

! Dµnh Ýt nhÊt 50% thêi gian tËp huÊn cho bµi tËp thùc hµnh.

! T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi tèi ®a cho viÖc trao ®æi th«ng tin, ý t−ëng vµ ý kiÕn ph¶n håi.

3.3 KhuyÕn khÝch trao ®æi th«ng tin vµ ®ãng gãp ý kiÕn

Bëi v×:

! ViÖc häc sÏ hiÖu qu¶ h¬n nÕutËp huÊn viªn vµ häc viªn lu«ncïng nhau trao ®æi ý kiÕn nhËnxÐt vµ b×nh luËn vÒ buæi tËphuÊn.

! TËp huÊn viªn n¾m râ h¬n møc®é tiÕp thu bµi gi¶ng cña häcviªn khi l¾ng nghe c¸c ý kiÕnph¶n håi cña hä. Häc viªn muènbiÕt hiÖu qu¶ häc tËp cña m×nhcòng cÇn l¾ng nghe ý kiÕn cñagi¸o viªn.

C¸ch tiÕn hµnh:

! §−a ra nh÷ng nhËn xÐt ®óng ®¾nvÒ viÖc häc cña häc viªn.

! Gi¶i thÝch cho häc viªn nh÷ng®iÒu cÇn lµm ®Ó viÖc häc trë nªnthó vÞ h¬n.

! Th¶o luËn vÒ nh÷ng ®iÓm ch−ahoµn thiÖn trong ph−¬ng ph¸plµm viÖc nh−ng kh«ng chØ trÝch.

! KhuyÕn khÝch häc viªn ph¸t biÓu ý kiÕn vµ ®Æt c©u hái.

! Cïng bµn b¹c ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, häc tõ tõ, kh«ng nãng véi.

! Quan s¸t th¸i ®é cña häc viªn ®Ó hiÓu t©m t− cña hä vµ ®Ó biÕt hä cÇn g× nh»m ®éng viªnvµ khuyÕn khÝch kÞp thêi.

3.4 Nh¾c l¹i c¸c ý quan träng

Bëi v×:

! §iÒu ®ã cho phÐp häc viªn cã thêi gian ®Ó nhí l¹i nh÷ng kiÕn thøc míi tiÕp thu míi, qua®ã nhí bµi l©u h¬n.

C¸ch tiÕn hµnh :

! §Æt c©u hái

! Ra nh÷ng bµi tËp ®ßi hái häc viªn ph¶i nhí l¹i vµ ngÉm nghÜ kü vÒ nh÷ng ®iÒu ®· häc.

! §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp nh»m môc ®Ých hç trî chø kh«ng ph¶i ®Ó chØ trÝch.

Bµ con nªn ph¸ttriÓn nu«i lîn

Th× chóng t«ich¼ng nu«i tõl©u råi cßn g× !!!

HËu qu¶ cña viÖc thiÕu trao ®æi th«ng tin

11

! Yªu cÇu häc viªn tãm t¾t l¹i néi dung chÝnh cña buæi tËp huÊn tr−íc.

! Dµnh mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh cho viÖc «n l¹i bµi cò. Tr−íc khi kÕt thóc bµi gi¶ngcÇn tãm t¾t nh÷ng néi dung chÝnh ®· häc.

! Nªn ph¸t tµi liÖu tham kh¶o cho häc viªn.

! §Ò nghÞ tr¶ lêi mét b¶n c©u hái hoÆc lµm mét bµi tr¾c nghiÖm.

3.5 Chia buæi tËp huÊn thµnh nhiÒu phÇn ®Ó l−îng th«ng tin ®Çu vµ th«ng tin cuèilín

Bëi v×:

! Häc viªn th−êng nhí ®−îc nhiÒu th«ng tin nhÊt vµo ®Çu buæi vµ cuèi buæi häc. Cã thÓnãi 15 phót ®Çu vµ 15 phót cuèi lµ lóc häc viªn häc ®−îc hiÖu qu¶ nhÊt, v× 15 phót ®ÇutÊt c¶ ®Òu míi mÎ, cßn 15 phót cuèi lµ lóc gi¸o viªn th−êng tæng hîp vµ ®−a ra kÕt luËnvÒ nh÷ng néi dung chÝnh.

C¸ch tiÕn hµnh:

! Giíi thiÖu tãm t¾t néi dung cña buæi tËp huÊn.

! So¹n nh÷ng môc tr×nh tËp huÊn ng¾n xen lÉn nghØ gi¶i lao ®Ó gi¶m kho¶ng thêi gian ëgi÷a.

! Lu«n lu«n nh¾c l¹i víi häc viªn mèi liªn hÖ logic gi÷a c¸c môc tr×nh tËp huÊn.

! Cã tãm t¾t ng¾n gän cuèi mçi môc tr×nh.

3.6 §éng viªn, khuyÕn khÝch häc viªn

Bëi v×:

! ViÖc häc sÏ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt nhÊt nÕu nã lu«n ®−îc cñng cè vµ khuyÕn khÝch.

C¸ch tiÕn hµnh :

! §¶m b¶o néi dung tËp huÊn phï hîp víi nhu cÇu cña häc viªn.

! L−îng th«ng tin kh«ng ®−îc qu¸ t¶i ®èi víi kh¶ n¨ng tiÕp thu cña häc viªn.

! Lu«n hç trî vµ khuyÕn khÝch häc viªn.

! Kh«ng næi giËn, kh«ng chØ trÝch, kh«ng tá ra thÊt väng khi häc viªn kh«ng hiÓu kü bµivµ lµm bµi kh«ng tèt. CÇn nhí l¹i c¶m gi¸c cña m×nh khi kh«ng lµm tèt mét c«ng viÖcnµo ®ã ®Ó th«ng c¶m víi häc viªn.

! §éng viªn, khen ngîi häc viªn khi hä lµm bµi tèt.

! Lu«n lu«n ®¸nh gi¸ cao nh÷ng cè g¾ng cña häc viªn.

! Hái häc viªn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó hä tiÕp thu bµi dÔ h¬n vµ thùc hiÖn yªu cÇu ®ã nÕu cãthÓ.

h ViÕt

H×nhvÏ,tranh,

Phim,truyÒnh×nh,b¨ng h×nh

3.7 Häc b»ng nhiÒu gi¸c quan

Bëi v×:

Cã mét c©u ng¹n ng÷ ®· nãi: "Tr¨m nghe kh«ng b»ng mét thÊy, tr¨m thÊy kh«ng b»ng mét sê,tr¨m sê kh«ng b»ng mét thö".

Nh÷ng nghiªn cøu míi ®©y cña "NGO Training Project" vµ mét tµi liÖu nghiªn cøu vÒ tËphuÊn trong n«ng nghiÖp ë Ch©u Phi cho thÊy:

Häc viªn chØ cã thÓ nghe mét c¸ch ch¨m chó trong kho¶ng thêi gian tèi ®a lµ 20' nÕu häkh«ng ®−îc tham gia.

• 81% th«ng tin thu nhËn ®−îc nhê thÞ gi¸c.

• 11% th«ng tin thu nhËn ®−îc nhê thÝnh gi¸c.

• 8% th«ng tin thu nhËn ®−îc nhê nh÷ng gi¸c quan kh¸c.

Ta cã thÓ tr×nh bµy nh÷ng tØ lÖ nµy theo s¬ ®å sau

C¸ch

! ! ! ! ! !

V« tuyÕn,b¨ng h×nh

DiÔnkÞchkÌm

Bµi tËptr¶i

ThuyÕt tr×n

12

¶nh cã thuyÕtminh

tiÕn hµnh :

Sö dông mÉu vËt, lµm mÉu.

Sö dông c¸c gi¸o cô trùc quan (tranh ¶nh, h×nh vÏ, b¨ng h×nh, phim...)

§−a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ ®Ó lµm næi bËt nh÷ng ®iÓm quan träng.

Cho häc viªn lµm bµi tËp thùc hµnh.

Gi¶i thÝch t¹i sao, ®ã lµ c¸i g× vµ nh− thÕ nµo.

Chän ph−¬ng ph¸p gi¶ng bµi cho phÐp chuyÓn t¶i kiÕn thøc mét c¸ch sinh ®éng,cã minh ho¹ s¸t thùc tÕ.

th¶oluËn

nghiÖm

BµitËpthùchµnh

dÔ hiÓu,

13

3.8 ThÓ hiÖn sù t«n träng ®èi víi häc viªn

Bëi v×:

! Sù t«n träng vµ tin t−ëng lÉn nhau gi÷a tËp huÊn viªn vµ häc viªn gióp tiÕp thu bµi tèth¬n.

C¸ch tiÕn hµnh :

! Coi häc viªn nh− nh÷ng ®èi t¸c ®éc lËp.

! C¸c kü n¨ng dïng lêi nãi vµ kh«ng dïng lêi nãi trong tËp huÊn ph¶i phï hîp víi t©m lýcña ng−êi lín.

! Lu«n l¾ng nghe häc viªn.

! Gi¶ng d¹y nhiÖt t×nh, nãi sóc tÝch, râ rµng, dÔ hiÓu.

3.9 Kh«ng khÝ líp häc ph¶i tho¶i m¸i, tin cËy

Bëi v×:

! Mét ng−êi trong t©m tr¹ng vui vÎ vµ tho¶i m¸i sÏ tiÕp thu bµi gi¶ng dÔ dµng h¬n métng−êi trong rôt rÌ, sî h·i, khã chÞu hoÆc giËn d÷.

C¸ch tiÕn hµnh :

! T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho häc viªn tham gia x©y dùng bµi. Cã thÓ lång c¸c c©u chuyÖn,trß ch¬i, tiÓu phÈm, v¨n nghÖ... mang néi dung phï hîp víi bµi gi¶ng vµ t©m lÝ løa tuæi.

! Thay ®æi giäng nãi, cö chØ, thay ®æi vÞ trÝ ®øng líp ®Ó tr¸nh sù ®¬n ®iÖu

3.10 Ph¶i cã m«i tr−êng thuËn lîi cho häc viªn

Bëi v×:

! Mét häc viªn ®ãi, kh¸t hoÆc c¶m thÊy mÖt mái, kh«ng tho¶i m¸i sÏ kh«ng thÓ tiÕp thubµi häc mét c¸ch hiÖu qu¶.

C¸ch tiÕn hµnh :

! Lùa chän phßng häc tho¸ng, m¸t.

! H¹n chÕ sè l−îng häc viªn trong mét líp häc (tõ 15 - 25 ng−êi).

! Më líp vµo thêi ®iÓm phï hîp víi thêi vô s¶n xuÊt.

! ChuÈn bÞ hoa qu¶ b¸nh kÑo cho giê gi¶i lao, bè trÝ c«ng t¸c hËu cÇn hîp lÝ, chu ®¸o.

! BiÕt t¹m dõng hoÆc nghØ khi häc viªn ®· tá ra ®ãi vµ mÖt.

14

! Môc tr×nh 3Môc tr×nh 3Môc tr×nh 3Môc tr×nh 3

Ph©n tÝch nhu cÇu tËp huÊn

1. T¹i sao cÇn ph©n tÝch nhu cÇu tËp huÊn?

Môc tiªu :

! Tæ chøc tËp huÊn víi hiÖu qu¶ vµhiÖu suÊt cao h¬n.

! §¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña häcviªn, ®ång thêi h¹n chÕ sù nhµmch¸n, n¶n lßng vèn th−êng xuÊt hiÖnkhi tËp huÊn kh«ng phï hîp nhucÇu.

! TiÕt kiÖm thêi gian do chØ ph¶i gi¶ngnh÷ng ®iÒu häc viªn ch−a biÕt.

! Gióp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c môctiªu, chuÈn bÞ néi dung bµi gi¶ng vµph−¬ng ph¸p s− ph¹m phï hîp.

2. CÇn ph¶i biÕt nh÷ng th«ng tin g×?

! Bèi c¶nh, m«i tr−êng n«ng th«nBèi c¶nh, m«i tr−êng n«ng th«nBèi c¶nh, m«i tr−êng n«ng th«nBèi c¶nh, m«i tr−êng n«ng th«n

T×m hiÓu c¸c ®Æc tr−ng cña ®Þa ph−¬ng (®Æc ®iÓm ®Þa lý, ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ph−¬ng thøc s¶nxuÊt, nguyªn nh©n, hiÓu biÕt vÒ phong tôc tËp qu¸n, nh÷ng kiÕn thøc ®· n¾m ®−îc vµ ch−a n¾m®−îc, ý kiÕn sai...)

! Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p dù kiÕn cho tõng líp tËp huÊnNéi dung vµ ph−¬ng ph¸p dù kiÕn cho tõng líp tËp huÊnNéi dung vµ ph−¬ng ph¸p dù kiÕn cho tõng líp tËp huÊnNéi dung vµ ph−¬ng ph¸p dù kiÕn cho tõng líp tËp huÊn

TËp huÊn cã thÓ mang ®Õn cho häc viªn kiÕn thøc lý thuyÕt, kü n¨ng, kiÕn thøc sèng. Do vËycÇn x¸c ®Þnh lo¹i h×nh tËp huÊn cÇn cho sù ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cña ®Þa ph−¬ngb»ng c¸ch dùa vµo thùc tÕ (nh÷ng ®iÒu c¸c häc viªn t−¬ng lai ®· biÕt, ®· lµm, ë ®©u, víi ai, t¹isao kh«ng ¸p dông, t¹i sao l¹i thay ®æi ph−¬ng thøc thùc hiÖn vµ ¸p dông sai, nh÷ng vÊn ®Ò côthÓ cÇn ®−îc tËp huÊn...).

! §èi t−îng tËp huÊn§èi t−îng tËp huÊn§èi t−îng tËp huÊn§èi t−îng tËp huÊn

Ai sÏ ®−îc tËp huÊn? TËp huÊn cã phï hîp víi ®èi t−îng kh«ng? Ai lµ ng−êi quyÕt ®Þnh c¸cho¹t ®éng s¶n xuÊt cña gia ®×nh? Ai lµ ng−êi n¾m tay hßm ch×a khãa cña gia ®×nh ? Tr×nh ®év¨n ho¸ vµ hiÓu biÕt cña ng−êi ®ã ®Õn ®©u ?

Nhu cÇu ai ch¼ng cã,nh−ng nãi ra míi khã lµm sao!

Nhu cÇu?

15

Bæ sung kiÕn thøc

! Môc tr×nh 4Môc tr×nh 4Môc tr×nh 4Môc tr×nh 4

Gi¶ng bµi theo ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia

1. Ph−¬ng ph¸p tËp huÊn cã sù tham gia lµ g×?

"Ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia" lµ mét ph−¬ng ph¸p dùa trªn nÒn t¶ng kinh nghiÖm cña häcviªn. Trong mét buæi tËp huÊn cã sù tham gia, tËp huÊn viªn ®ãng vai trß ng−êi ®iÒu khiÓn vµkhuyÕn khÝch trao ®æi, bæ sung kiÕn thøc míi, tæng hîp vµ kh¸i qu¸t ho¸ néi dung bµi häc,h−íng dÉn ¸p dông kiÕn thøc vµ kiÓm tra. Häc viªn tiÕp thu c¸c kiÕn thøc lý thuyÕt, kü n¨ng vµkiÕn thøc sèng th«ng qua suy ngÉm vÒ tr¶i nghiÖm b¶n th©n. Hä tham gia mét c¸ch nhiÖt t×nhc¸c ho¹t ®éng tr¶i nghiÖm, suy ngÉm, thùc hµnh, th¶o luËn ®Ó x©y dùng néi dung bµi häc dùatrªn nguån th«ng tin ®−îc trao ®æi gi÷a tËp huÊn viªn vµ häc viªn còng nh− gi÷a c¸c häc viªnvíi nhau.

" Mét sè ®Þnh nghÜaMét sè ®Þnh nghÜaMét sè ®Þnh nghÜaMét sè ®Þnh nghÜa

> Tr¶i nghiÖmTr¶i nghiÖmTr¶i nghiÖmTr¶i nghiÖm: dùa vµo nh÷ng hiÓu biÕt s½n cã cña häc viªn ®Ó rót ra kinh nghiÖm.

> Häc qua tr¶i nghiÖmHäc qua tr¶i nghiÖmHäc qua tr¶i nghiÖmHäc qua tr¶i nghiÖm: giê häc ®−îc b¾t ®Çu b»ng viÖc c¶ líp tham gia mét ho¹t ®éng (lµmbµi tËp, kÓ chuyÖn, ®èng kÞch, tham quan...) kh¬i nguån vµ �nu«i d−ìng� th¶o luËn víi c¸chäc viªn.

2. Chu tr×nh häc cã sù tham gia cña häc viªn

2. Suy ngÉmvÒ tr¶i nghiÖm

1. Tr¶i nghiÖm

3. Kh¸i qu¸t ho¸chñ ®Ò

4. ¸̧̧̧p dông

16

3. Ho¹t ®éng cña líp häc vµ vai trß cña tËp huÊn viªn

3.1 Tr¶i nghiÖm (THV ®−a ra mét ho¹t ®éng ®Ó häc viªn tr¶i nghiÖm trùc tiÕp)

Ho¹t ®éng:

! TÊt c¶ c¸c häc viªn tham gia vµo mét ho¹t ®éng (diÔn kÞch, lµm bµi tËp, ®i th¨m, m«pháng mét thùc tÕ, th¶o luËn nhãm, nghiªn cøu tr−êng hîp, tr×nh diÔn...) mang l¹i chohä nh÷ng th«ng tin míi vµ lµm n¶y sinh trong hä nh÷ng ý t−ëng míi, c¶m gi¸c míi.

Vai trß cña tËp huÊn viªn:

! Tæ chøc ho¹t ®éng (x¸c ®Þnh môc tiªu, thêi gian vµ ph−¬ng ph¸p).

! §iÒu khiÓn ho¹t ®éng b»ng c¸ch ®Æt ra nh÷ng c©u hái ®Ó lµm râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖmcña mçi nhãm hoÆc cña tõng thµnh viªn.

VÝ dô:

! C¸c anh chÞ ®· hiÓu râ tr¸ch nhiÖm vµ vai trß cña m×nh ch−a?

! C¸c anh chÞ cßn c©u hái nµo n÷a kh«ng?

! B©y giê c¸c anh chÞ lµm ®Õn ®©u råi? C¸c anh chÞ ®· s½n sµng tr×nh bµy bµi lµm cñam×nh ch−a?

3.2 Suy ngÉm vÒ tr¶i nghiÖm (HV ph©n tÝch ho¹t ®éng võa ®−îc tr¶i nghiÖm, tõ ®ã rótra kÕt luËn)

Ho¹t ®éng:

! C¸c nhãm ph©n tÝch ho¹t ®éng võa tr¶i nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn.

Vai trß cña tËp huÊn viªn:

! Gióp häc viªn suy ngÉm vµ ®iÒu hµnh phÇn ph¸t biÓu cña häc viªn vÒ tr¶i nghiÖm (b−íc1) b»ng c¸ch ®Æt nh÷ng c©u hái më.

! Gióp häc viªn l−u ý nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt cña phÇn tr¶i nghiÖm, h−íng hä tËptrung suy nghÜ vµ ph©n tÝch ®óng chñ ®Ò, ®óng träng t©m cña vÊn ®Ò.

! §¶m b¶o r»ng ë b−íc nµy häc viªn ®· quay trë l¹i vai trß ng−êi häc (®Æc biÖt ®èi víi c¸chäc viªn tham gia diÔn kÞch).

Mét vµi c©u hái mµ tËp huÊn viªn cã thÓ ®−a ra:

! §iÒu g× võa diÔn ra vËy? C¸c anh chÞ ®· quan s¸t thÊy nh÷ng g×? C¸c anh chÞ võa lµm g×?

! C¸c anh chÞ thÊy viÖc ®ã nh− thÕ nµo? C¸c anh chÞ nghÜ sao vÒ viÖc ®ã?

! Cßn nh÷ng ng−êi kh¸c, c¸c anh chÞ nghÜ nh− thÕ nµo? Ai cã nhËn xÐt kh¸c?

! C¸c anh chÞ cã hay lµm nh− vËy kh«ng?

! C¸c anh chÞ cã thÓ hµnh ®éng theo c¸ch kh¸c ®−îc kh«ng? NÕu cã th× nh− thÕ nµo?

17

Ph−¬ng thøc tiÕn hµnh:

! Th¶o luËn nhãm nhá, sau ®ã tiÕn hµnh th¶o luËn nhãm lín.

! Nh÷ng ng−êi tham dù nªu ý kiÕn.

! §¹i diÖn tõng nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ th¶o luËn; nh÷ng ng−êi kh¸c ®−a ra nhËn xÐt, bæsung, ®Æt c©u hái ®Ó hiÓu râ h¬n phÇn tr×nh bµy vµ gi¶i ®¸p th¾c m¾c.

3.3 Bæ sung kiÕn thøc míi vµ kh¸i qu¸t ho¸ chñ ®Ò (Tæng hîp, kh¸i qu¸t vµ rót rabµi häc)

Ho¹t ®éng:

! THV vµ HV cïng nhau rót ra nh÷ng bµi häc qua ho¹t ®éng tr¶i nghiÖm b»ng c¸ch ph©ntÝch vµ nhËn xÐt, b×nh luËn tr¶i nghiÖm ®ã.

! THV xem xÐt c¸c ý kiÕn nhËn xÐt trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ vµ bæ sung cho häc viªnnh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ c¸ch c− xö míi.

! THV tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ qua thèng nhÊt ý kiÕn víi c¶ líp.

Vai trß cña tËp huÊn viªn:

! THV quay trë l¹i vai trß truyÒn thèng cña gi¸o viªn, nghÜa lµ h−íng dÉn häc viªn.

! THV ph¶i n¾m v÷ng chñ ®Ò tËp huÊn vµ lµ mét nguån th«ng tin ®¸ng tin cËy trong m¾thäc viªn.

! THV truyÒn ®¹t kiÕn thøc b»ng c¸ch ®−a ra tãm t¾t ng¾n gän hoÆc ®Æt nh÷ng c©u hái gîiý cho häc viªn ®Ó hä cã thÓ tù rót ra kÕt luËn.

Mét sè c©u hái mµ tËp huÊn viªn cã thÓ ®−a ra:

! Theo anh/chÞ, ®iÒu ®ã muèn nãi lªn c¸i g×?

! Chóng ta cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc nµo tõ ®iÒu ®ã?

! Theo c¸c anh chÞ, chóng ta cÇn ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c hay qui tr×nh nµo?

! C¸c anh chÞ ®· häc ®−îc ®iÒu g×?

! Nh÷ng ý kiÕn/nhËn xÐt mµ chóng ta võa trao ®æi cã ®iÓm nµo chung, ®iÓm nµo kh¸cnhau?

Ph−¬ng thøc tiÕn hµnh:

! ThuyÕt tr×nh

! Th¶o luËn tæng hîp theo nhãm lín.

! Tr×nh bµy miÖng

! THV tæng hîp ý

! Lµm mÉu (thùc hµnh trªn líp)

18

3.4 ¸p dông

Ho¹t ®éng

! Häc viªn ¸p dông nh÷ng hiÓu biÕt míi (kiÕn thøc, kü n¨ng, c¸ch c− xö) vµo cuéc sènghµng ngµy vµ thùc tiÔn c«ng viÖc cña hä.

Vai trß cña tËp huÊn viªn

! Vai trß chñ yÕu cña tËp huÊn viªn gÇn gièng mét huÊn luyÖn viªn hoÆc cè vÊn cho häcviªn nh»m gióp hä tr¶ lêi c©u hái: "T«i sÏ thay ®æi c¸ch lµm nh− thÕ nµo?"

! Hç trî häc viªn rÌn luyÖn, thay ®æi hµnh vi øng xö vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc.

! Theo dâi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ rÌn luyÖn. T− vÊn vµ hç trî häc viªn nh»m gióp hä ¸p dông®óng nh÷ng tri thøc míi vµ c¶i thiÖn chóng.

TËp huÊn viªn cã thÓ ®Æt nh÷ng c©u hái sau:

! Anh/ChÞ sÏ thay ®æi ph−¬ng ph¸p lµm viÖc ra sao? SÏ ¸p dông c¸ch lµm míi nh− thÕnµo?

! B©y giê anh/chÞ cã thÓ lµm thö ®−îc kh«ng?

! Lµm thÕ nµo ®Ó ch¾c ch¾n r»ng anh/chÞ cã thÓ ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc míi trong thêigian tíi?

! Nh÷ng khã kh¨n mµ anh/chÞ cã thÓ sÏ gÆp trong qu¸ tr×nh ¸p dông lµ g×?

! Anh chÞ sÏ lµm g× ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã?

! Anh chÞ cßn c©u hái nµo n÷a kh«ng?

Ph−¬ng thøc tiÕn hµnh:

! Bµi tËp thùc hµnh ®Ó vËn dông nh÷ng kü n¨ng míi.

! Tham quan thùc tÕ.

! §ãng kÞch ngÉu høng (kh«ng cã kÞch b¶n chuÈn bÞ tr−íc)

19

! Môc tr×nh 5Môc tr×nh 5Môc tr×nh 5Môc tr×nh 5

dÉn nhËp vµ ®iÒu khiÓn Ho¹t ®éng dÉn nhËp

1. Th«ng th−êng mét kho¸ tËp huÊn ®−îc b¾t ®Çu nh− thÕ nµo?Ho¹t ®éng ®Çu tiªn lµ g×?

! §ãn tiÕp häc viªn?

! Th«ng b¸o c¸c vÊn ®Ò vÒ hËu cÇn?

! Th«ng b¸o môc tiªu cña kho¸ häc?

! B¾t ®Çu ngay néi dung tËp huÊn ®Çu tiªn?

! Giíi thiÖu nh÷ng ng−êi tham gia?

! Giíi thiÖu tËp huÊn viªn?

Cã hai c¸ch ®Ó b¾t ®Çu mét líp tËp huÊn:

1.1 B¾t ®Çu b»ng néi dung bµi häc

TËp huÊn viªn gi¶i quyÕt ngay néi dung ®Çu tiªn cña kho¸ tËp huÊn mµ kh«ng hÒ tiÕn hµnh c¸cho¹t ®éng dÉn nhËp ®Ó t¹o bÇu kh«ng khÝ s«i næi.

1.2 B¾t ®Çu b»ng ho¹t ®éng dÉn nhËp

TËp huÊn viªn tõng b−íc dÉn d¾t häc viªn vµo bµi häc b»ng mét ho¹t ®éng dÉn nhËp. Ho¹t®éng nµy nh»m kÝch thÝch sù chó ý, tß mß cña häc viªn, khiÕn cho hä l−u t©m h¬n ®Õn chñ ®Òs¾p ®−îc häc.

Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng b¾t ®Çu kho¸ tËp huÊn b»ng ho¹t ®éng dÉn nhËp lµ rÊt quan trängvµ hiÖu qu¶. Thùc tÕ lµ sù thµnh c«ng cña kho¸ häc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ho¹t ®éng dÉnnhËp. Ch¼ng h¹n b¾t ®Çu b»ng c¸ch giíi thiÖu mäi ng−êi víi nhau sÏ tho¶i m¸i h¬n nhiÒu sovíi ®i ngay vµo bµi häc.

2. DÉn nhËp ®Ó kÝch thÝch lµ g×?

ë tõng thêi ®iÓm, con ng−êi lu«n cã mong muèn, ham thÝch lµm mét ®iÒu g× ®ã: ¨n, ngñ, häc,®i ch¬i, h¸t, trß chuyÖn, ch¬i nh¹c... Khi ®Õn víi kho¸ häc, trong ®Çu häc viªn ®· cã nh÷ng ýt−ëng, th¾c m¾c, mong ®îi. §ã lµ nh÷ng g× mµ hä mong muèn ®−îc ®¸p øng trong kho¸ tËphuÊn. NhiÖm vô cña b¹n lµ ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu ®ã ®−îc ®¸p øng, gióp cho kho¸ häc ®¹t®−îc nh÷ng môc tiªu häc tËp ®· ®Ò ra.

DÉn nhËp mét kho¸ tËp huÊn lµ mét kh¸i niÖm lín h¬n mét ho¹t ®éng ®¬n thuÇn. Nã lµ c¶ métqu¸ tr×nh b¾t ®Çu tõ tr−íc kho¸ häc, kÐo dµi trong suèt kho¸ häc vµ ®«i khi cßn tån t¹i sau khikÕt thóc kho¸ häc. Nã thóc ®Èy tÊt c¶ c¸c häc viªn suy nghÜ. BÊt cø lóc nµo mçi häc viªn còngcã thÓ bÞ kÝch thÝch bëi mét ho¹t ®éng nµo ®ã. Nh− vËy nhiÖm vô cña tËp huÊn viªn lµ t¹o ra sù

20

kÝch thÝch chung trong líp nh»m h−íng häc viªn vµo nh÷ng môc tiªu cña bµi häc, kho¸ häc.§iÒu nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸ch bµi trÝ phßng häc, mét trß ch¬i, mét bµi tËp,mét c©u chuyÖn, mét tõ, mét vËt... vµ thËm chÝ lµ sù im lÆng.

3. Mong muèn vµ nhu c©u cña häc viªn

Víi häc viªn, sù kÝch thÝch b¾t ®Çu ngay khi hä nghe thÊy tªn kho¸ tËp huÊn, kÐo dµi suèt khãacho ®Õn khi kho¸ häc kÕt thóc. Nã ®−îc b¾t nguån vµ tiÕp diÔn bëi hµng lo¹t c¸c sù kiÖn ®−îcmiªu t¶ qua c¸c giai ®o¹n sau:

3.1 Tr−íc khi ®Õn líp

! Th«ng tin ®−îc trao ®æi gi÷a b¹n vµ häc viªn qua th− tõ, ®iÖn tho¹i...

! C¸c häc viªn míi cã thÓ tù ®Æt ra mét sè c©u hái vÒ:

- tËp huÊn viªn; nh÷ng th«ng tin hä nghe ®−îc vÒ tËp huÊn viªn,

- nh÷ng khã kh¨n hä ph¶i v−ît qua ®Ó cã thÓ ®Õn líp,

- nh÷ng trë ng¹i tõ phÝa gia ®×nh,

- nh÷ng khã kh¨n, phiÒn to¸i cã thÓ gÆp trªn ®−êng ®Õn líp...

3.2 C¶m gi¸c ®Çu tiªn khi b−íc vµo líp

Häc viªn ®Õn líp tËp huÊn víi bao ý t−ëng, c©u hái vµ mong chê. Cã thÓ tãm l−îc nh÷ng ph©nv©n cña hä nh− sau:

! M×nh ®ang ë ®©u?

! TËp huÊn viªn cña m×nh lµ ai? Hä cã gÇn gòi kh«ng, cã giái kh«ng? Hä biÕt nh÷ng g× vÒm×nh? Hä muèn m×nh sÏ lµm g×? Hä sÏ tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p nµo? Quan ®iÓm cñahä vÒ ho¹t ®éng häc nh− thÕ nµo? M×nh sÏ häc nh− thÕ nµo ®©y?...

! Nh÷ng häc viªn kh¸c lµ ai? M×nh cã quen ai trong sè hä kh«ng? M×nh cã thÝch ai/kh«ngthÝch ai ngay tõ c¸i nh×n ®Çu tiªn kh«ng? Hä nghÜ g× vÒ m×nh? Hä cã giái h¬n m×nhkh«ng? T¹i sao hä còng ®Õn líp häc nµy? Chøc vô cña hä cã cao h¬n m×nh kh«ng? M×nhsÏ ph¶i c− xö víi hä nh− thÕ nµo?...

! Ch−¬ng tr×nh tËp huÊn lÇn nµy gåm nh÷ng chñ ®Ò g×? Thêi gian biÓu ra sao? Cã nÆngl¾m kh«ng? Kho¸ häc cã ®¸p øng ®−îc mong ®îi cña m×nh kh«ng?

4. TËp huÊn viªn ph¶i lµm nh÷ng g× trong 30 phót ®Çu tiªn?

4.1 Víi häc viªn

30 phót ®Çu tiªn cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®èi víi sù thµnh b¹i cña kho¸ tËp huÊn. V× vËy tËp huÊnviªn cÇn tæ chøc c¸c ho¹t ®éng dÉn nhËp cã t¸c dông kÝch thÝch nh»m gióp häc viªn tù tr¶ lêinh÷ng c©u hái vµ ph©n v©n kÓ trªn cña hä.

21

4.2 Víi b¶n th©n tËp huÊn viªn

Khi b¹n lµ tËp huÊn viªn chÝnh cña mét kho¸ häc, b¹n còng cã nh÷ng c¶m nghÜ riªng cñam×nh. §ã cã thÓ lµ c¶m gi¸c lo l¾ng, håi hép, thiÕu tù tin... Nh÷ng c¶m gi¸c nµy kh«ng giópb¹n trong giê häc ®Çu tiªn. V× vËy b¹n h·y:

! Dµnh riªng 10 phót ®Ó chuÈn bÞ cho m×nh tr−íc khi lªn líp

! ChuÈn bÞ thËt kü vµ sím tr−íc khi kho¸ häc b¾t ®Çu

! M−êng t−îng h×nh ¶nh m×nh trong bèi c¶nh tËp huÊn thµnh c«ng nhÊt.

! Lµm mét vµi ®éng t¸c bÎ cæ, th− gi·n ch©n tay vµ thë s©u vµi h¬i.

! B¾t chuyÖn víi häc viªn, c−êi víi hä.

5. Lµm thÕ nµo ®Ó duy tr× bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i trong líp

§Ó duy tr× sù kÝch thÝch cÇn thiÕt trong suèt kho¸ häc, cÇn l−u ý tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®ßi háisù vËn ®éng c¬ b¾p vµ c¸c gi¸c quan ®Ó lµm gi¶m sù c¨ng th¼ng, mÖt mái ë häc viªn. Nh÷ngho¹t ®éng nµy cho phÐp t¹o dùng vµ duy tr× bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i, dÔ chÞu trong líp häc.

Nhê nh÷ng ho¹t ®éng ®ã, kh«ng khÝ líp häc trë nªn s«i næi h¬n, ®iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn quakh«ng khÝ vui vÎ vµ sù tham gia ®ång ®Òu cña tÊt c¶ c¸c häc viªn.

MÆt kh¸c, chóng còng t¹o cho c¸c häc viªn c¬ héi thÓ hiÖn c¸ tÝnh vµ th¸i ®é.

Nh÷ng ho¹t ®éng nµy kh«ng n»m trong qu¸ tr×nh dÉn nhËp mang tÝnh kÝch thÝch, chÝnh x¸ch¬n nã lµ mét hµnh ®éng ®−îc b¾t ®Çu vµ kÕt thóc ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cña mét kho¸ tËphuÊn. Th«ng th−êng ho¹t ®éng nµy kh«ng liªn quan tíi môc tiªu cña kho¸ tËp huÊn.

6. Mét sè l−u ý khi lùa chän ho¹t ®éng dÉn nhËp vµ khuÊy ®éng

6.1 §èi víi ho¹t ®éng dÉn nhËp:

! DÉn nhËp ph¶i nh¾m ®óng chñ ®Ò, ®óng träng t©m.

! HiÖu qu¶ cña dÉn nhËp mang tÝnh kÝch thÝch sÏ cao nhÊt nÕu b¹n b¾t ®Çu vµ kÕt thóc®óng lóc.

! Ho¹t ®éng vµ lêi nãi cã chän läc sÏ t¹o nªn sù tin t−ëng trong néi bé nhãm.

! NhÊn m¹nh nh÷ng lîi Ých mµ ng−êi häc sÏ thu ®−îc nhê tham gia tËp huÊn.

! Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cã thÓ lµm xuÊt hiÖn ë häc viªn sù hiÕu kú häc tËp vµ kh¸m ph¸.

! X−ng h« th©n mËt víi häc viªn. H·y nãi chóng ta, ®õng nãi c¸c b¹n.

! Kh«ng cÇn che giÊu sù håi hép, h·y tin t−ëng vµo häc viªn nh− b¹n muèn hä tin vµom×nh.

! §Æt nh÷ng ho¹t ®éng ban ®Çu trong mèi liªn hÖ víi nh÷ng g× häc viªn ®· biÕt vµ ®¶mb¶o r»ng hä cã c¶m gi¸c m×nh ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng quan träng ngay tõ nh÷ngngµy ®Çu kho¸ häc.

22

6.2 §èi víi ho¹t ®éng khuÊy ®éng:

NÕu kh«ng khÝ líp häc ®· s«i næi th× kh«ng cÇn ph¶i tæ chøc c¸c ho¹t ®éng khuÊy ®éng. Khichän ho¹t ®éng khuÊy ®éng cÇn l−u ý:

! c¬ cÊu nhãm häc viªn (giíi tÝnh, tuæi, chøc vô...).

! tiªu chÝ v¨n ho¸ trong nhãm (th¸i ®é cña häc viªn ®èi víi viÖc ®ïa ch¬i).

! phong th¸i cña häc viªn (kh«ng nªn yªu cÇu häc viªn tham gia trß ch¬i khi hä ch−a s½nsµng).

! tÝnh chÊt cña kho¸ tËp huÊn (kü thuËt, x· héi, tho¶i m¸i, nghiªm trang...).

! thêi gian vµ thêi l−îng cña ch−¬ng tr×nh tËp huÊn (ho¹t ®éng khuÊy ®éng kh«ng cã t¸cdông ®µo t¹o).

6.3 VÝ dô vÒ ho¹t ®éng dÉn nhËp

CÇn l−u ý lµ c¸c vÝ dô nµy còng cho phÐp khuÊy ®éng líp häc vµ t¹o kh«ng khÝ tho¶i m¸i tronglíp.

1. TËp huÊn viªn viÕt tªn cña mçi häc viªn lªn mét m¶nh giÊy nhá, gÊp ®Ó trong tói hoÆc mò. LÇn l−ît nh÷ngng−êi tham gia lªn rót th¨m vµ nãi tªn cña ng−êi cã ghi trong m¶nh giÊy. NÕu ng−êi rót th¨m kh«ng biÕt ailµ ng−êi cã tªn trªn phiÕu th× sÏ bÞ ph¹t (ph¶i h¸t mét bµi ch¼ng h¹n). Trß ch¬i sÏ rÊt thó vÞ nÕu nh÷ngng−êi tham gia kh«ng ®−îc gióp ®ì.

2. Tõng häc viªn giíi thiÖu ng−êi ngåi c¹nh m×nh, kÌm theo mét lêi nãi dèi. NÕu nh÷ng häc viªn kh¸c kh«ngph¸t hiÖn ra lêi nãi dèi ®ã, ng−êi giíi thiÖu sÏ ®−îc th−ëng.

3. TËp huÊn viªn kÓ mét c©u chuyÖn hoÆc ®Ò nghÞ häc viªn kÓ. §Ó thu hót sù chó ý, c©u chuyÖn nµy ph¶i ®ÒcËp tíi mét chñ ®Ò thËt gÇn gòi víi n«ng d©n vµ cã liªn quan trùc tiÕp tíi chñ ®Ò cña kho¸ tËp huÊn.

4. Mét vµi häc viªn cïng chuÈn bÞ víi tËp huÊn viªn mét mµn kÞch nhá hoÆc mét bµi hß vÌ cã liªn quan ®Õnchñ ®Ò tËp huÊn.

23

! Môc tr×nh 6Môc tr×nh 6Môc tr×nh 6Môc tr×nh 6

I. Kü n¨ng §Æt c©u hái

1. T¸c dông cña viÖc ®Æt c©u hái trong tËp huÊn

C©u hái ®−îc sö dông th−êng xuyªn trong giao tiÕp hµng ngµy. Kh«ng cã c©u hái th× sù trao®æi th«ng tin sÏ rÊt h¹n chÕ. Cã thÓ nãi gÇn 50% nh÷ng g× chóng ta nãi trong héi tho¹i lµ c©uhái. Chóng ta ®−a ra c©u hái ®Ó nhËn ®−îc c©u tr¶ lêi sÏ kh¬i nguån cho nh÷ng c©u hái míi.Vßng trßn hái - tr¶ lêi ®ã t¹o ra mét cuéc nãi chuyÖn.

Trong tËp huÊn chóng ta sö dông c©u hái nh»m:

! KhuyÕn khÝch sù tham gia cña tÊt c¶ mäi ng−êi

! KhuyÕn khÝch häc viªn suy nghÜ. DÉn d¾t hä ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ mét sù kiÖn hay métvÊn ®Ò.

! Khai th¸c th«ng tin vµ kinh nghiÖm cña häc viªn.

! N©ng cao kiÕn thøc th«ng qua trao ®æi ý kiÕn vµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò khã hiÓu.

! DÉn d¾t th¶o luËn theo ®óng h−íng, nghÜa lµ ®óng chñ ®Ò vµ ®óng träng t©m.

! KiÓm tra møc ®é hiÓu bµi, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc cña häc viªn vÒ chñ ®Ò tËphuÊn, t×m hiÓu nhu cÇu vµ nh÷ng khã kh¨n cña hä.

! Thu hót sù chó ý cña häc viªn, khuyÕn khÝch hä ph¸t biÓu ý kiÕn vµ chÊm døt nh÷ngcuéc nãi chuyÖn riªng hoÆc tr¸nh tr−êng hîp mét vµi häc viªn hay nãi �lÊn ¸t� nh÷ngng−êi kh¸c.

! Thay ®æi kh«ng khÝ líp häc

2. §Æt c©u hái nh− thÕ nµo ?

2.1 Hái ®Ých danh

VÝ dô: Anh Duy nghÜ sao vÒ vÊn ®Ò nµy?

Lµ lo¹i c©u hái nh»m vµo mét häc viªn cô thÓ trong líp. Th«ng th−êng tËp huÊn viªn dïng c©uhái kiÓu nµy ®Ó buéc ng−êi ®−îc hái ph¶i t− duy hoÆc ®Ó ph¸ vì sù im lÆng khi kh«ng ai tùgi¸c ph¸t biÓu. Ng−êi ta cßn sö dông lo¹i c©u hái nµy ®Ó l«i kÐo sù tham gia cña nh÷ng ng−êirôt rÌ, Ýt nãi, hoÆc kh«ng tËp trung vµo bµi gi¶ng. Tuy nhiªn c©u hái nµy còng cã mÆt h¹n chÕ:nh÷ng ng−êi kh«ng ®−îc hái trùc tiÕp c¶m thÊy m×nh kh«ng liªn quan nªn sÏ kh«ng suy nghÜvÒ c©u hái ®ã vµ r¬i vµo thÕ bÞ ®éng khi ®−îc yªu cÇu tr¶ lêi. Ngoµi ra, lo¹i c©u hái nµy cßn cãt¸c dông h¹n chÕ nh÷ng ng−êi �l¾m ®iÒu�.

24

2.2 Hái chung

VÝ dô: C¶ líp cã ®ång ý víi c¸ch lµm nµy kh«ng, t¹i sao?

Lµ lo¹i c©u hái ®Æt ra cho c¶ líp chø kh«ng nh»m vµo mét ®èi t−îng cô thÓ nµo.

C©u hái chung ®−îc sö dông ®Ó khuyÕn khÝch c¶ líp suy nghÜ vµ ®Ó biÕt häc viªn hiÓu vÊn ®Ò ëmøc ®é nµo, qua ®ã kh«ng khÝ líp häc sÏ tho¶i m¸i h¬n

Häc viªn cã thêi gian suy nghÜ vµ chñ ®éng h¬n khi tr¶ lêi. Mäi häc viªn ®Òu cã c¬ héi thÓhiÖn m×nh vµ tËp huÊn viªÝnhÏ thu ®−îc rÊt nhiÒu ý kiÕn ph¸t biÓu. Tuy nhiªn c¸ch hái nµy cãmét ®iÓm h¹n chÕ, ®ã lµ nh÷ng ng−êi rôt rÌ Ýt cã c¬ héi ph¸t biÓu.

NÕu sau mét c©u hái ®Ých danh mµ kh«ng khÝ líp trÇm xuèng, ®Æt c©u hái chung cã thÓ lµmlíp s«i næi trë l¹i.

3. C¸c lo¹i c©u hái

3.1 C©u hái më

Lµ c©u hái cã tõ ®Ó hái: T¹i sao? Nh− thÕ nµo? Ai? C¸i g×?

VÝ dô: T¹i sao chóng ta cÇn ®Æt c©u hái trong tËp huÊn? TËp huÊn viªn ph¶i lµm g× ®Ó ®Æt®−îc nh÷ng c©u hái hay, dÔ hiÓu?

Lo¹i c©u hái nµy gióp tËp huÊn viªn nhËn ®−îc nhiÒu c©u tr¶ lêi, qua ®ã thu ®−îc nhiÒu th«ngtin. Tuy nhiªn c©u hái lo¹i nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi gian. Ng−êi ®Æt c©u hái ph¶i nhanh nh¹y vµtÕ nhÞ ®Ó xö lÝ tèt c¸c c©u tr¶ lêi, vµ giái vÒ kü n¨ng ®iÒu khiÓn ®Ó h−íng líp th¶o luËn ®óngchñ ®Ò, ®óng träng t©m.

3.2 C©u hái ®ãng

Víi c©u hái lo¹i nµy, ng−êi ®−îc hái chØ cã thÓ tr¶ lêi �cã� hay �kh«ng�, �®óng� hay �sai�.NÕu nh− lo¹i c©u hái nµy cã −u ®iÓm lµ cã ®−îc c©u tr¶ lêi nhanh chãng th× nh−îc ®iÓm cña nãlµ th«ng tin thu ®−îc rÊt h¹n chÕ.

VÝ dô: Lîn con míi sinh nªn cho ngñ chung víi lîn mÑ, ®óng hay sai?

Trong tËp huÊn, kh«ng nªn sö dông c¸c c©u hái ®ãng mét c¸ch th−êng xuyªn. NÕu tËp huÊnviªn muèn cã ®−îc nhiÒu th«ng tin vµ khuyÕn khÝch häc viªn t− duy, n©ng cao møc ®é hiÓu bµicña hä th× ph¶i sö dông c¸c c©u hái më.

Bï l¹i c©u hái ®ãng còng sÏ rÊt hay nÕu ta muèn buéc mét häc viªn ph¸t biÓu. Nh−ng c©u hái®ãng nµy ph¶i ®i kÌm víi mét c©u hái më bæ sung.

VÝ dô: Cho lîn nh¶y trùc tiÕp cã tèt h¬n thô tinh nh©n t¹o kh«ng? T¹i sao?

25

3.3 C¸c lo¹i c©u hái kh¸c

Ngoµi hai lo¹i c©u hái ®ãng vµ c©u hái më vèn ®−îc dïng rÊt phæ biÕn trong tËp huÊn, chóngta cßn ph¶i kÓ tíi 2 lo¹i c©u hái kh¸c:

! C©u hái dÉn d¾t

Lµ lo¹i c©u hái chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin gîi ý cho ng−êi nghe tr¶ lêi.

VÝ dô: §èi víi vïng s©u, vïng xa, n«ng d©n kh«ng th¹o tiÕng ViÖt th× c¸c anh chÞ so¹n tµi liÖunh− thÕ nµo? HoÆc Trong sè c¸c ph−¬ng ph¸p tËp huÊn ®· trao ®æi, c¸c anh chÞ chän ph−¬ngph¸p nµo?

! C©u hái tu tõ

Lµ lo¹i c©u hái mµ ng−êi ®−a ra kh«ng cÇn c©u tr¶ lêi, chØ cèt ®Ó thu hót sù chó ý cña häc viªn.C©u hái nµy th−êng ®−îc dïng ®Ó b¾t ®Çu bµi häc hoÆc chuyÓn ý.

VÝ dô: Chóng ta ®· thèng nhÊt lµ cã hai c¸ch hái nh− trªn. VËy tËp huÊn viªn lµm thÕ nµo ®Óhái tèt (dõng l¹i mét chót)? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, mêi c¸c anh chÞ lËp thµnh ba nhãm ®Ó lµmbµi tËp sau...

L−u ý: L−u ý: L−u ý: L−u ý: Gi÷a c©u hái vµ phÇn tiÕp sau, tËp huÊn viªn kh«ng nªn dõng l¹i qu¸ l©u bëi nh−vËy cã thÓ khiÕn häc viªn suy nghÜ ®Ó t×m ra c©u tr¶ lêi. HËu qu¶ lµ môc tiªu ®Æt ra choc©u hái nµy kh«ng ®¹t ®−îc.

4. TËp huÊn viªn lµm thÕ nµo ®Ó ®Æt c©u hái phï hîp?

§Æt c©u hái th−êng ®−îc coi lµ mét kü n¨ng, nh−ng thùc ra ®ã lµ mét ph−¬ng ph¸p t− duylogic. Tr−íc mçi kho¸ tËp huÊn, tËp huÊn viªn ph¶i dù ®o¸n häc viªn cã thÓ biÕt hoÆc cÇn biÕtnh÷ng g×, hiÓu vµ lµm ®−îc g× vµo cuèi kho¸. TÊt c¶ nh÷ng c©u hái hay ho¹t ®éng diÔn ra trongkhu«n khæ kho¸ tËp huÊn ®Òu lµ ®Ó ®¹t ®−îc c¸c tiªu ®ã.

4.1 Qu¸ tr×nh ®Æt c©u hái

TËp huÊn viªn vµ häc viªn ph¶i lu«n biÕt râ m×nh tiÕn bé tíi møc nµo. Còng nh− mét vËn ®éngviªn trªn ®−êng ®ua, ®«i lóc häc viªn chÖch h−íng hoÆc kh«ng g¾ng hÕt søc. §ã lµ lóc tËphuÊn viªn ph¶i cã mÆt víi nh÷ng c©u hái... Mçi c©u hái ®−a ra cho häc viªn ®Òu lµ kÕt qu¶ cñac¶ mét qu¸ tr×nh:

! TËp huÊn viªn tù hái :TËp huÊn viªn tù hái :TËp huÊn viªn tù hái :TËp huÊn viªn tù hái :- Häc viªn ®· nghÜ kü vÒ vÊn ®Ò ch−a?

- LiÖu cßn nh÷ng ®iÓm quan träng nµo mµ häc viªn ch−a ph¸t hiÖn ra? §ã lµnh÷ng ®iÓm g×?

- C©u hái nµo cã thÓ h−íng hä suy nghÜ nhiÒu h¬n vÒ nh÷ng ®iÓm ®ã?

26

! TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái cho häc viªn vµ tù hái :- LiÖu häc viªn cã thiÕu sãt nµo khi xem xÐt vÊn ®Ò nµy kh«ng?- C©u hái nµo sÏ gióp hä nhËn thÊy thiÕu sãt ®ã?

! TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái míi cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái míi cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái míi cho häc viªn vµ tù hái :TËp huÊn viªn ®Æt c©u hái míi cho häc viªn vµ tù hái :- Nªn ®Æt c©u hái nµo ®Ó chuyÓn sang vÊn ®Ò kh¸c?

! V.vV.vV.vV.v

4.2 Nguyªn t¾c ®Æt c©u hái

! Nªn hái tõ dÔ ®Õn khã, hái tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ cô thÓ ®Õn kh¸i qu¸t.

! C¸c c©u ®Çu ph¶i më h−íng cho nh÷ng c©u hái vµ c©u tr¶ lêi mong muèn tiÕp sau.

! Nh÷ng c©u hái tèt lµ nh÷ng c©u hái ng¾n gän, râ ý, gióp ng−êi tr¶ lêi ®Þnh h−íng ®−îcsuy nghÜ vµ suy nghÜ hiÖu qu¶.

! C©u hái kÌm theo nhiÒu lêi gi¶i thÝch dµi dßng cã nguy c¬ lµm ng−êi tr¶ lêi mÊt ®Þnhh−íng. Hä sÏ khã tËp trung t− t−ëng, thËm chÝ ®«i khi kh«ng biÕt ®ã lµ c©u hái hay métbµi tr×nh bµy ý kiÕn c¸ nh©n cña tËp huÊn viªn.

! C©u hái qu¸ chung chung còng lµm häc viªn khã tr¶ lêi.

II. Kü n¨ng l¾ng nghe vµ tãm ý

1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc l¾ng nghe

Trong ph−¬ng ph¸p tËp huÊn cã sù tham gia, nÕu kh«ng cã kü n¨ng l¾ng nghe vµ tãm ý th×chóng ta kh«ng thÓ tËp huÊn thµnh c«ng. C¸c b−íc tiÕn hµnh mét buæi tËp huÊn më nh− sau:

1. Nªu vÊn ®Ò

2. §Æt c©u hái lµm chñ ®Ò th¶o luËn

3. L¾ng nghe th¶o luËn, c¸c c©u tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái ®Æt ra, c¸c ý kiÕn ph¸t biÓu vµnhËn xÐt

4. Tãm ý, ph©n tÝch, tæng hîp ý

5. Bæ sung kiÕn thøc míi

6. Kh¸i qu¸t ho¸ chñ ®Ò

7. ¸p dông.

TiÕn tr×nh trªn cho ta thÊy tÇm quan träng cña l¾ng nghe vµ tãm ý. Thùc vËy, muèn ph©n tÝch,tæng hîp c¸c ý kiÕn ph¸t biÓu ®Ó ®i ®Õn kh¸i qu¸t ho¸ chñ ®Ò, chóng ta ph¶i nghe ®−îc vµ n¾m®−îc ý häc viªn muèn nãi g×... §©y chÝnh lµ b−íc c¨n b¶n vµ cèt lâi.

27

Nghe gióp chóng ta biÕt ®−îc häc viªn muèn nãi g×, hä hiÓu bµi ë møc ®é nµo, hä gÆp nh÷ngkhã kh¨n g× vµ cÇn hç trî nh÷ng g× v.v. Nghe sai sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ hiÓu sai th«ng tin, hiÓusai ý kiÕn vµ suy nghÜ cña häc viªn. HËu qu¶ lµ sÏ gi¶i ®¸p sai, dÉn d¾t th¶o luËn sai, thùc hiÖnsai vµ nghiªm träng nhÊt lµ tËp huÊn viªn sÏ cã th¸i ®é øng xö kh«ng ®óng, kh«ng phï hîp.

Tãm ý lµ diÔn ®¹t l¹i ý mét ng−êi võa nãi b»ng c¸ch sö dông nh÷ng tõ hay côm tõ kh¸c. Tãm ýnh»m 2 môc ®Ých: mét lµ lµm næi bËt c¸c ý c¬ b¶n b»ng c¸ch rót gän vµ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c ýkiÕn ®Ò ®¶m b¶o cho ng−êi nghe vµ ng−êi nãi cïng hiÓu ®iÒu võa nãi nh− nhau, hai lµ thÓ hiÖncho ng−êi nãi thÊy ng−êi nghe lu«n rÊt ch¨m chó theo dâi.

2. Nh÷ng ®iÒu nªn lµm vµ kh«ng nªn lµm khi l¾ng nghe

Nªn Kh«ng nªn- Tá ra thÝch thó, quan t©m tíi ®iÒu häc viªn ph¸t

biÓu, khÝch lÖ hä nãi.- Ph¶n ®èi hoÆc tranh luËn tøc th×, ra vÎ ta ®©y biÕt

hÕt tÊt c¶.

- T«n träng ng−êi nãi, cè g¾ng hiÓu ®iÒu hä muènnãi, tËp trung t− t−ëng ®Ó nghe, ®Ò nghÞ nh¾c l¹ihoÆc hái l¹i nÕu cã chç ch−a râ.

- Ghi tãm t¾t nhanh c¸c ý kiÕn mang nhiÒu th«ngtin.

- Tá th¸i ®é miÖt thÞ ng−êi ph¸t biÓu, coi th−êng ýkiÕn vµ nhËn xÐt cña hä khi ®iÒu hä nãi kh«ng phïhîp víi quan ®iÓm cña m×nh.

- Tá th¸i ®é c¶m th«ng ®èi víi ng−êi nãi, nh×n häkhi hä ph¸t biÓu.

- §Ó th¸i ®é vµ sù hïng biÖn cña ng−êi nãi t¸c ®éngqu¸ nhiÒu ®Õn m×nh.

- NÕu cã thÓ, cè g¾ng ®¬n gi¶n ho¸ vÊn ®Ò vµ liªnhÖ lêi nãi víi thùc tiÔn. §Ò nghÞ ng−êi nãi cho vÝdô minh ho¹.

- §−a ra nh÷ng nhËn xÐt hoÆc kÕt luËn khi ch−anghe hÕt c©u.

- Ch¨m chó l¾ng nghe häc viªn tr×nh bµy nh÷ngnguyªn nh©n dÉn ®Õn vÊn ®Ò vµ chñ ®Ò th¶o luËn

- §−a ra lêi khuyªn khi ®èi t−îng kh«ng yªu cÇu.

- Gióp ng−êi nãi liªn hÖ nh÷ng khã kh¨n mµ m×nhgÆp ph¶i víi nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò.

- Ng¾t lêi ng−êi nãi hoÆc xen ngang, nãi leo)

- KhuyÕn khÝch ng−êi nãi b»ng c¸ch hái l¹i hä, vµim lÆng l¾ng nghe khi sù khuyÕn khÝch ®ã lµkh«ng cÇn thiÕt.

- Lµm nh÷ng viÖc khiÕn nh÷ng ng−êi tham gia mÊttËp trung (nh×n ®ång hå, lµm viÖc riªng...)

28

3. 10 nguyªn t¾c ®Ó trë thµnh ng−êi biÕt l¾ng nghe

1. Nãi ®óng lóc

B¹n kh«ng thÓ nghe khi ®ang nãi.

2. ThÓ hiÖn r»ng b¹n muèn nghe

C¸i nh×n còng nh− cö chØ thÓ hiÖn sùquan t©m l¾ng nghe ®Ó hiÓu th«ng ®iÖph¬n lµ ®Ó ph¶n øng l¹i.

3. H·y kiªn nhÉn

Kh«ng ng¾t lêi ng−êi nãi.

4. §ång c¶m víi ng−êi nãi

§Æt m×nh vµo hoµn c¶nh ng−êi nãi ®Ól¾ng nghe ý kiÕn cña hä vµ hiÓu ®iÒu hänãi.

5. §Æt c©u hái

ViÖc ®Æt c©u hái thÓ hiÖn lµ b¹n ®angl¾ng nghe vµ rÊt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò®ang nãi, ®iÒu nµy khuyÕn khÝch ng−êinãi.

6. Tr¸nh lµm nh÷ng viÖc g©y mÊttËp trung

Kh«ng gâ tay xuèng bµn, vÏ nguyÖchngo¹c ra giÊy hoÆc nghÞch c¸c ®å vËt.Nªn ®ãng cöa, t¾t v« tuyÕn hoÆc ®µi.

7. Tr¸nh tranh c·i hoÆc chØ trÝch

Tranh c·i qu¸ gay g¾t cã thÓ ®Èy ng−êinãi vµo t− thÕ phßng vÖ. Hä sÏ tøc giËnvµ kh«ng khÝ líp häc sÏ nÆng nÒ, khãchÞu bëi kh«ng ai muèn mÊt mÆt.

8. T¹o mét bÇu kh«ng khÝ tho¶im¸i, dÔ chÞu

T¹o cho ng−êi ®èi tho¹i c¶m gi¸c ®−îctù do khi nãi, ®iÒu nµy ®−îc gäi lµ �lµmthÕ nµo ®Ó t¹o ®−îc m«i tr−êng tho¶im¸i�.

9. Gi÷ b×nh tÜnh

Mét ng−êi ®ang giËn d÷ kh«ng thÓ l¾ngnghe tèt vµ hËu qu¶ lµ th−êng hiÓu saivÊn ®Ò.

10. Ngõng nãi

Mäi nguyªn t¾c trªn ®Òu phô thuéc vµonguyªn t¾c nµy. B¹n kh«ng thÓ trëthµnh ng−êi biÕt l¾ng nghe nÕu b¹n nãitrong khi vÉn ®ang nghe ng−êi kh¸c.CÇn nhí r»ng t¹o ho¸ ®· cho chóng tamçi ng−êi 2 c¸i tai nh−ng chØ cã métc¸i l−ìi.

4. Nh÷ng côm tõ cã thÓ sö dông ®Ó tãm ý

! "Nãi c¸ch kh¸c..."

! "Anh muèn nãi r»ng..."

! "§iÒu anh võa nãi nghÜa lµ..."

! "T«i cã thÓ tãm ý anh nh− sau ..."

! "Tãm l¹i, anh muèn nãi r»ng..."

! "NÕu t«i kh«ng lÇm th× anh muèn nãi r»ng..."

29

5. Yªu cÇu cña mét c©u (ý) tãm ý tèt

Mét c©u tãm ý tèt:

! SÏ mang néi dung chÝnh cña ý ®· ph¸t biÓu

! SÏ ng¾n gän h¬n vµ dÔ hiÓu h¬n.

! SÏ thuËt l¹i trung thµnh ý kiÕn ph¸t biÓu chø kh«ng ph¶i lµ sù ph©n tÝch chñ quan haysuy ®o¸n.

! SÏ lµm næi bËt c¸c ý chÝnh trªn c¬ së tËp hîp ®Èy ®ñ c¸c ý ®· ph¸t biÓu.

! SÏ lµ sù s¾p xÕp c¸c ý theo mét trËt tù hîp lý.

6. Nh÷ng rñi ro khi tãm ý

! C©u nãi bÞ diÔn ®¹t l¹i theo c¸ch diÔn gi¶i vµ c¸ch hiÓu chñ quan cña ng−êi tãm ý.

! Trong tãm ý chøa ®ùng sù ph©n tÝch chñ quan.

! Trong tãm ý chøa ®ùng sù suy ®o¸n hoÆc thªm bít ý.

! C©u tãm ý kh«ng chÝnh x¸c, hoÆc néi dung bÞ bãp mÐo.

! C©u tãm ý khã hiÓu hoÆc qu¸ chung chung.

! Ph¶n øng tiªu cùc cña ng−êi ph¸t biÓu khi tãm ý kh«ng tèt.

III. kü n¨ng cho vµ nhËn ph¶n håi

1. Ph¶n håi lµ g×?

Cho vµ nhËn ph¶n håi lµ mét trong nh÷ng kü n¨ng mµ tËp huÊn viªn ph¶i n¾m v÷ng. Ph¶n håi(nhËn xÐt) lµ th«ng tin ®¸nh gi¸ hµnh ®éng mµ mét ng−êi ®· lµm vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh.

Ph¶n håi chØ liªn quan ®Õn mét sè hµnh ®éng cô thÓ, nã kh«ng ph¶i lµ nhËn xÐt tæng qu¸t vÒmét con ng−êi.

Con ng−êi th−êng hµnh ®éng theo c¸ch nh×n nhËn cña c¸ nh©n. Do vËy ph¶n håi còng chØ lµmét nhËn xÐt mang tÝnh c¸ nh©n, mét c¸ch nh×n, mét c¸ch hiÓu. V× lÏ ®ã, ph¶n håi kh«ng ph¶ilóc nµo còng ®óng vµ mang tÝnh ®¹i diÖn, ®«i khi nã biÓu thÞ sù hiÓu nhÇm. NhiÒu nhËn xÐt cãthÓ ®−îc tæng hîp thµnh mét ý kiÕn ph¶n håi mµ tõ ®ã ta cã thÓ rót kinh nghiÖm hoÆc ph¸thiÖn mét vÊn ®Ò.

Mét ý kiÕn ph¶n håi tèt lµ mét nhËn xÐt cã tÝnh x©y dùng, gióp ng−êi nhËn ph¶n håi hiÓu râhµnh ®éng cña hä h¬n, qua ®ã hoµn thiÖn b¶n th©n. Dï kh«ng nãi, nh−ng ch¾c r»ng ng−êi nhËnsÏ thÇm c¶m ¬n nh÷ng ng−êi ®· cho m×nh nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt.

30

Môc ®Ých cña ph¶n håi lµ gióp ng−êi kh¸c tiÕn bé. Ph¶n håi kh«ng nh»m chØ trÝch cho ng−êinhËn, còng kh«ng ph¶i lµ ®Ó ng−êi cho thÊy m×nh giái giang h¬n, th«ng minh h¬n ng−êi nhËn.Nh÷ng ý kiÕn ph¶n håi sÏ bÞ bá qua hoÆc mÊt gi¸ trÞ nÕu chóng ®−îc ®−a ra kh«ng ®óng lóc(ch¼ng h¹n khi mäi ng−êi ®ang tranh c·i kÞch liÖt, ai còng muèn giµnh phÇn th¾ng) hoÆc ng−êinhËn thÊy chóng qu¸ nÆng nÒ. Khi ®ã nh÷ng ý kiÕn ph¶n håi quý b¸u sÏ trë nªn v« Ých víi c¶ng−êi nãi lÉn ng−êi nghe.

Yªu cÇu cña mét ý kiÕn ph¶n håi

Quan t©m tíiQuan t©m tíiQuan t©m tíiQuan t©m tíinhu cÇu cñanhu cÇu cñanhu cÇu cñanhu cÇu cñang−êi kh¸cng−êi kh¸cng−êi kh¸cng−êi kh¸c

Ch©n thµnhCh©n thµnhCh©n thµnhCh©n thµnh

ph¶n håi

Cô thÓ vµCô thÓ vµCô thÓ vµCô thÓ vµng¾n gänng¾n gänng¾n gänng¾n gän

H÷u ÝchH÷u ÝchH÷u ÝchH÷u Ých

TÝch cùcTÝch cùcTÝch cùcTÝch cùc

Cã tÝnhCã tÝnhCã tÝnhCã tÝnhx©y dùngx©y dùngx©y dùngx©y dùng

ChÊp nhËnph¶n håi

31

2. Nªn cho ph¶n håi nh− thÕ nµo?

NªnNªnNªnNªn Kh«ng nªnKh«ng nªnKh«ng nªnKh«ng nªn

- Chó träng vµo mét sè ho¹t ®éng cô thÓ võa ®−îcquan s¸t.

- Ph¸n xÐt hoÆc ®¸nh gi¸ mét con ng−êi theo ®ÞnhkiÕn vÒ b¶n th©n ng−êi ®ã

- M« t¶ hµnh ®éng vµ nh¾c l¹i lêi nãi ®Ó tõ ®ã ph¸tbiÓu ý kiÕn cña m×nh.

- Ph¸n ®o¸n, suy diÔn råi chØ trÝch.

- Chia sÎ ý kiÕn mét c¸ch tÕ nhÞ. - Ra lÖnh, ¸p ®Æt ý kiÕn c¸ nh©n.

- Ph¶n håi theo h−íng cã lîi cho ng−êi nhËn. - Lµm mÕch lßng ng−êi nhËn ®Ó tho¶ m·n b¶n th©n.

- Ph¶n håi nªn râ rµng, cô thÓ. - M¬ hå, trõu t−îng hoÆc qu¸ tæng qu¸t.

- ¸p dông mét nguyªn t¾c chung: khen tr−íc, chªsau, cè g¾ng giíi h¹n ë 2 - 3 ý (c¶ khen lÉn chª) v×con ng−êi kh«ng thÓ thu nhËn qu¸ nhiÒu ý kiÕnph¶n håi cïng mét lóc (nhÊt lµ c¸c ý chª).

- Nãi, chØ trÝch vµ ph©n tÝch dµi dßng, m¬ hå, khãhiÓu.

- Hç trî hä thay ®æi c¸ch lµm hoÆc ®iÒu chØnh hµnhvi.

- Lµm thay khi kh«ng ®−îc yªu cÇu.

- Ph¶n håi ngay lËp tøc lµ tèt nhÊt, nÕu kh«ng nªnt×m mét c¬ héi cµng sím cµng tèt ®Ó ph¶n håi.

- ChÇn chõ hoÆc ®−a ra nhËn xÐt muén, khi ng−êithùc hiÖn kh«ng cßn nhí râ hä ®· nãi, ®· lµmnh÷ng g×

- Sö dông ®¹i tõ nh©n x−ng "t«i". - Dïng c¸c ®¹i tõ nh©n x−ng cã biÓu hiÖn "bÒ trªn"

- §Ò cËp tõng vÊn ®Ò mét. - Tæng hîp nhiÒu vÊn ®Ò cïng mét lóc.

3. Nªn nhËn ph¶n håi nh− thÕ nµo?

NªnNªnNªnNªn Kh«ng nªnKh«ng nªnKh«ng nªnKh«ng nªn

- L¾ng nghe hÕt ý vµ hiÓu râ néi dung cña chóng.Gi÷ l¹i ý ®óng, bá qua ý sai.

- Véi vµng thanh minh, gi¶i thÝch hoÆc c·i l¹i.

- §Ò nghÞ gi¶i thÝch nh÷ng ®iÒu b¹n ch−a hiÓu râ. - Tá th¸i ®é kh«ng quan t©m

- Tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh ®Ó ®¶m b¶o lµ b¹n ®· hiÓu®óng ý cña ng−êi cho ph¶n håi.

- ChØ chó träng ®Õn c¸c ý khen hoÆc qu¸ chó träng®Õn nh÷ng lêi chØ trÝch.

- Gióp ng−êi cho ý kiÕn ph¶n håi hiÓu ®−îc nh÷ngtiªu chÝ ®¸nh gi¸ hoÆc nªu cô thÓ nh÷ng khÝa c¹nhmµ b¹n mong ®−îc ng−êi ®ã nhËn xÐt.

- Lµm cho ng−êi ®èi tho¹i mÊt ph−¬ng h−íng hoÆckh¬i gîi nh÷ng chñ ®Ò kh«ng h÷u Ých.

- Tá th¸i ®é vui vÎ, tin t−ëng vµ quan t©m. - Tá vÎ khã chÞu, thê ¬... lµm háng kh«ng khÝ líphäc.

- Im lÆng, ch¨m chó l¾ng nghe. - Kh«ng gi¶i thÝch/thanh minh trõ khi ®−îc hái

32

! Môc tr×nh 7Môc tr×nh 7Môc tr×nh 7Môc tr×nh 7

Häc qua thùc hµnh

1. Kh¸i qu¸t chung

1.1 §Þnh nghÜa

Thùc hµnh lµ lµm mÉu vµ ¸p dông mét ho¹t ®éng theo mét trËt tù ®Çy ®ñ thao t¸c kü thuËt vµvíi tÊt c¶ c¸c ph−¬ng thøc thùc hiÖn cïng trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt gióp häc viªn cã thÓ lµm l¹i®−îc c«ng viÖc ®ã trong m«i tr−êng thùc tÕ.

Cã hai lo¹i thùc hµnh: lo¹i thø nhÊt dïng ®Ó x©y dùng mét m« h×nh thùc ®Ó häc viªn cã thÓ häcqua thùc hµnh, quan s¸t, trao ®æi, th¶o luËn, tù nhËn xÐt vµ ra quyÕt ®Þnh. Lo¹i thø hai lµ biÓudiÔn quy tr×nh vµ c¸c thao t¸c kü thuËt.

Trong mét buæi tËp huÊn cã ¸p dông häc qua thùc hµnh: §Çu tiªn tËp huÊn viªn lµm mÉu c¸cthao t¸c kü thuËt. Sau ®ã häc viªn ¸p dông. Häc viªn ph¶i lµm l¹i ®−îc tÊt c¶ c¸c thao t¸c mµtËp huÊn viªn ®· lµm mÉu tr−íc ®ã. Thµnh c«ng cña thùc hµnh thÓ hiÖn ë tèc ®é, sù chÝnh x¸cvµ møc ®é thµnh th¹o trong hµnh ®éng cña häc viªn trong qu¸ tr×nh ¸p dông.

1.2 Thùc hµnh ®−îc dïng ®Ó...

! H−íng dÉn häc c¸c thao t¸c kü thuËt.

! X©y dùng m« h×nh theo mét ph−¬ng ph¸p cã tuÇn tù.

1.3 ¦u ®iÓm ?

! KÕt hîp sö dông nhiÒu gi¸c quan cña ng−êi häc cho phÐp ghi nhí dÔ dµng h¬n.

! Lý thuyÕt g¾n kÕt víi thùc hµnh nhiÒu h¬n.

! Häc viªn gióp nhau häc.

! Thu hót ®−îc sù qu©n t©m vµ tham gia cña häc viªn khi hä ®−îc yªu cÇu lªn thùc hµnh.

1.4 H¹n chÕ ?

! Kh«ng hiÖu qu¶ khi nhãm qu¸ ®«ng, mäi ng−êi quan s¸t kh«ng tèt.

! CÇn nhiÒu thêi gian.

! CÇn cã mét sè ph−¬ng tiÖn vµ vËt liÖu

! Th−êng cÇn mét sè ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt (chç lµm mÉu).

33

1.5 ChuÈn bÞ ?

! Huy ®éng thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn ®Ó lµm mÉu.

! Chän ®Þa ®iÓm vµ vÞ trÝ phï hîp ®Ó lµm mÉu.

! Thö lµm mÉu tr−íc khi lªn líp.

1.6 L−u ý ?

! B¹n cã ch¾c ch¾n r»ng m×nh n¾m v÷ng c¸c ph−¬ng tiÖn/thiÕt bÞ dïng cho thùc hµnhch−a? B¹n cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô ®ã mét c¸ch thuÇn thôc kh«ng?

! B¹n ®· lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt cho buæi lµm mÉu vµ phÇn ¸p dông cña häc viªn ch−a? C¸cvËt liÖu chuÈn bÞ cã ®ñ cho c¶ líp thùc hµnh kh«ng?

! Sè l−îng häc viªn cã ®«ng qu¸ kh«ng?

! B¹n ®· lËp ph−¬ng ¸n ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ, theo dâi vµ hç trî thùc hµnh ch−a?

2. T¹i sao nãi thùc hµnh lµ ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó truyÒn ®¹t kün¨ng?

V× :

! Ng−êi ta chØ cã thÓ ch¨m chó l¾ng nghe trong kho¶ng thêi gian tèi ®a lµ 20 phót nÕu häkh«ng ®−îc tham gia,

! Ng−êi ta th−êng nhí ®−îc:

10% nh÷ngg× ®· ®äc

20% nh÷ng g× ®· nghe

30% nh÷ng g× ®· thÊy

70% nh÷ng g× ®· viÕt

90% nh÷ng g× hä tù tay lµm

34

Quy tr×nh gi¶ng d¹y qua thùc hµnh

Quy tr×nh nµy ®−îc chia thµnh 8 b−íc nhá rÊt dÔ thùc hiÖn:

2.1 Giíi thiÖu môc tiªu, néi dung thùc hµnh

Thùc hµnh ®Ó lµm g×? Cô thÓ chóng ta sÏ lµm g×?

2.2 Giíi thiÖu c¸c vËt liÖu, thiÕt bÞ sÏ sö dông

Dïng vËt liÖu g×? Sè l−îng bao nhiªu? T¸c dông cña chóng? Sö dông chóng nh− thÕ nµo?

2.3 THV lµm mÉu ë tèc ®é b×nh th−êng, kh«ng gi¶i thÝch

TËp huÊn viªn biÓu diÔn kü n¨ng mét c¸ch thËt chÝnh x¸c. Môc ®Ých lµ ®Ó häc viªn thÊy ®−îcsau ®ã hä cÇn lµm ®−îc g× vµ lµm nh− thÕ nµo còng nh− thêi gian cÇn cã.

2.4 THV lµm mÉu chËm kÌm gi¶ng gi¶i tõng thao t¸c

THV lµm mÉu l¹i, lÇn nµy lµm thËt chËm ®Ó häc viªn cã thÓ quan s¸t kü. Víi mçi ®éng t¸cthùc hiÖn, THV cÇn gi¶i thÝch tØ mØ c¸ch lµm, vËt liÖu vµ sè l−îng sö dông, nguyªn nh©n t¹i saoph¶i lµm theo c¸ch ®ã, chän vËt liÖu ®ã vµ víi khèi l−îng nh− vËy. THV cÇn gi¶i thÝch chËmvµ râ, ®ång thêi nhÊn m¹nh nh÷ng th«ng tin quan träng. Tr−íc khi chuyÓn ®éng t¸c, tËp huÊnviªn l−u ý dõng l¹i mét l¸t. THV cã thÓ sö dông tµi liÖu ghi nhí ®Ó tr¸nh nãi nhÇm, nãi thiÕu.

2.5 Häc viªn ghi nhí c¸c thao t¸c

Tr−íc hÕt THV mêi häc viªn nªu th¾c m¾c vµ gi¶i ®¸p c¸c th¾c m¾c Êy. Sau ®ã kiÓm tra møc®é hiÓu cña häc viªn b»ng c¸ch yªu cÇu hä miªu t¶ l¹i quy tr×nh vµ c¸c thao t¸c mµ THV ®·thùc hiÖn. TËp huÊn viªn lµm l¹i theo c¸ch m« t¶ cña häc viªn vµ hái l¹i khi häc viªn miªu t¶ch−a ®ñ hoÆc ch−a chÝnh x¸c.

2.6 Cho mét sè häc viªn lµm thö víi sù hç trî cña tËp huÊn viªn

Häc viªn ¸p dông ho¹t ®«ng míi d−íi sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña THV. ë b−íc nµy, THV sÏ canthiÖp trùc tiÕp mçi khi häc viªn thùc hiÖn thiÕu hoÆc ch−a chÝnh x¸c thao t¸c. Nªn chän nh÷nghäc viªn n¾m v÷ng c¸c kü n¨ng míi häc ®Ó thùc hµnh tr−íc líp, v× hä sÏ lµ nh÷ng ng−êi cã thÓthay tËp huÊn viªn hç trî c¸c häc viªn kh¸c trong b−íc tiÕp theo.

2.7 C¶ líp ¸p dông vµ hç trî lÉn nhau

Thêi gian cho b−íc nµy ph¶i chiÕm Ýt nhÊt 50% tæng thêi gian cña c¶ bµi häc. CÇn khuyÕnkhÝch ®Ó häc viªn tÝch cùc gióp nhau häc tËp. THV kh«ng lµm hé häc viªn, sù hç trî dµnh chohäc viªn chØ giíi h¹n ë møc gi¶i ®¸p th¾c m¾c do hä nªu ra hoÆc söa nh÷ng thao t¸c sai.

2.8 §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ kÕt thóc bµi häc

THV cã thÓ yªu cÇu mét sè häc viªn lµm mÉu l¹i ®Ó kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ häc tËp cña hä. Cèg¾ng gi¶i ®¸p th¾c vµ nh¾c l¹i mét sè ®iÓm quan träng trong bµi gi¶ng.

35

! Môc tr×nh 8Môc tr×nh 8Môc tr×nh 8Môc tr×nh 8

®¸nh gi¸ häc viªn

1. §¸nh gi¸ lµ g× ?Còng nh− bao ho¹t ®éng kh¸c, ®µo t¹o muèn n©ng cao chÊt l−îng th× kh«ng thÓ bá qua c«ngt¸c ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ sÏ gióp häc viªn nhËn thøc vÒ b¶n th©n tèt h¬n, gióp tËp huÊn viªn c¶ithiÖn ph−¬ng ph¸p s− ph¹m, gi¸o cô, ph−¬ng thøc tæ chøc.

§¸nh gi¸ còng cã thÓ cung cÊp cho häc viªn, tËp huÊn viªn vµ nh÷ng ng−êi quan t©m nh÷ng®iÓm mèc gióp hä quyÕt ®Þnh sÏ ®µo t¹o ai vµ ®µo t¹o nh− thÕ nµo, thËm chÝ cho phÐp hä raquyÕt ®Þnh tiÕp tôc hay t¹m dõng ho¹t ®éng ®µo t¹o.

§¸nh gi¸ còng tham gia qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Mäi ho¹t ®éng ®µo t¹o ®Òu bao gåm c«ng viÖc ®¸nhgi¸. Nªn nhí r»ng ®¸nh gi¸ tr−íc hÕt lµ c«ng nhËn gi¸ trÞ cña mét c«ng viÖc, mét nç lùc.

Cã nhiÒu lo¹i ®¸nh gi¸

1. §¸nh gi¸ nhu cÇu ®µo t¹o (Xem Tµi liÖu h−íng dÉn c¶i thiÖn c«ng t¸c x¸c ®Þnh nhu cÇu tËphuÊn cña n«ng d©n)

2. §¸nh gi¸ häc viªn � sÏ ®Ò cËp cô thÓ trong môc tr×nh nµy

3. §¸nh gi¸ tËp huÊn

4. §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña tËp huÊn

(Lo¹i ®¸nh gi¸ 3 vµ 4 ®−îc ®Ò cËp trong gi¸o tr×nh �ThiÕt kÕ mét kho¸ tËp huÊn)

2. T¹i sao cÇn ®¸nh gi¸ häc viªn?

Häc viªn ph¶i hiÓu vµ tiÕp thu ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®· häc. Häc viªn ph¶i n¾m ®−îc møc ®étiÕn bé cña b¶n th©n, nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ, nh÷ng trë ng¹i vµ nhu cÇu cña m×nh vµ ®«i khilµ c¶ kh¶ n¨ng tiÕp thu cña b¶n th©n so víi c¸c häc viªn kh¸c. Ngoµi ra, ®¸nh gi¸ kiÕn thøc häcviªn cßn cã t¸c dông kÝch thÝch hä häc tËp.

2.1 §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých ®µo t¹o

Th«ng th−êng, mét ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ ®−îc xem lµ v× môc ®Ých ®µo t¹o khi nã ®−îc lång vµoqu¸ tr×nh häc.

§Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã, ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ ph¶i ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nguyªn t¾csau:

! §¸nh gi¸ ®−îc tiÕn hµnh trong thêi gian ®µo t¹o

! §¸nh gi¸ nh»m gióp häc viªn tù ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong qu¸ tr×nhhäc.

36

Cã nh− vËy häc viªn sÏ nhËn thøc ®−îc mét c¸ch râ rµng nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kho¸ häc mµb¶n th©n ®ang tham gia (kh¶ n¨ng tiÕp thu, nh÷ng c«ng viÖc sÏ lµm ®−îc sau khi kho¸ tËp huÊnkÕt thóc) vµ nh÷ng mÆt cÇn c¶i thiÖn.

§¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh häc dï mang bÊt kú h×nh thøc nµo còng ®Òu ph¶i nh»m môc ®Ých gióphäc viªn tiÕn bé. THV vµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ph¶i lu«n t¹o thuËn lîi cho häcviªn tù ®¸nh gi¸. Muèn vËy, tr−íc tiªn ph¶i nãi cho hä biÕt chÝnh x¸c nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ®iÓm yÕu cña m×nh. TËp huÊn viªn cã thÓ gióp häc viªn n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu mµ hä cã thÓ sÏph¶i cè g¾ng lµm vµ nh÷ng viÖc mµ hä ®· cã thÓ lµm ngay tõ h«m nay. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã®ßi hái c¶ tËp huÊn viªn lÉn häc viªn ®Òu ph¶i biÕt l¾ng nghe lÉn nhau, ®Ó sau cïng häc viªnvíi nh÷ng nç lùc tù th©n sÏ t×m hiÓu thµnh c«ng c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hä.

! Kh«ng ®−îc chØ trÝch hay phª ph¸n häc viªn.

Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo còng kh«ng ®−îc chØ trÝch hay phª ph¸n häc viªn nÕu ®¸nh gi¸cña b¹n nh»m môc ®Ých ®µo t¹o. Còng kh«ng nªn ®Ó cho häc viªn ngÇm hiÓu r»ng b¹n biÕt mäi®iÒu vÒ hä.

Tãm l¹i, chøc n¨ng chÝnh cña ®¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých ®µo t¹o lµ ®iÒu chØnh viÖc d¹y vµ häc.®iÒu chØnh viÖc d¹y vµ häc.®iÒu chØnh viÖc d¹y vµ häc.®iÒu chØnh viÖc d¹y vµ häc.

2.2 §¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých cÊp chøng chØ

Lo¹i ®¸nh gi¸ nµy cã môc tiªu lµ cÊp chøng chØ/b»ng hoÆc chÝ Ýt còng lµ kiÓm tra kiÕn thøc.Th«ng th−êng thi s¸t h¹ch vµ cÊp chøng chØ ®−îc thùc hiÖn vµo cuèi kho¸ häc. §iÓm sè lµ kÕtqu¶ cuèi cïng cã tÝnh quyÕt ®Þnh.

§©y kh«ng cßn lµ thêi ®iÓm ®Ó ta cã thÓ ®¸nh gi¸ xem häc viªn ®· tiÕp thu ®−îc nh÷ng g× vµnh÷ng môc tiªu nµo ®· dù kiÕn mµ ch−a ®¹t ®−îc. Thi ®Çu ra vµ cÊp chøng chØ Ýt khi ®−îc långvµo qu¸ tr×nh ®µo t¹o. §©y chØ lµ ho¹t ®éng kiÓm tra cho phÐp so s¸nh môc tiªu ®µo t¹o víimôc tiªu mµ x· héi ®ßi hái ë häc viªn (tr×nh ®é, b»ng vµ chøng chØ, häc hµm, häc vÞ...).

Tãm l¹i, chøc n¨ng chñ yÕu cña ®¸nh gi¸ cÊp chøng chØ lµ x¸c nhËn mét tr×nh ®é ®−îc x·x¸c nhËn mét tr×nh ®é ®−îc x·x¸c nhËn mét tr×nh ®é ®−îc x·x¸c nhËn mét tr×nh ®é ®−îc x·héi thõa nhËnhéi thõa nhËnhéi thõa nhËnhéi thõa nhËn.

3. Ai cã thÓ ®¸nh gi¸ häc viªn?

TÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã liªn quan tíi kho¸ ®µo t¹o ®Òu cã thÓ lµm ®¸nh gi¸: tËp huÊn viªn, métng−êi ngoµi kh«ng cã thµnh kiÕn, c¬ quan cÊp kinh phÝ, c¬ quan ®µo t¹o vµ ngay c¶ häc viªn�

4. CÇn ®¸nh gi¸ nh÷ng g×?

! KiÕn thøc s½n cã vµ nhu cÇu ®µo t¹o cña häc viªn.

! Sù tiÕp thu kiÕn thøc, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ¸p dông cña häc viªn.

! Sù tham gia cña häc viªn, th¸i ®é cña hä, quan hÖ víi tËp huÊn viªn vµ víi b¹n häc.

! Sù thay ®æi th¸i ®é, hµnh vi øng xö, chÊt l−îng c¸c c«ng viÖc ®−îc hä lµm sau kho¸ häc.

37

5. §¸nh gi¸ häc viªn khi nµo?

§¸nh gi¸ häc viªn ph¶i ®−îc thùc hiÖn tr−íc khi ®µo t¹o, trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o, cuèi kho¸®µo t¹o vµ sau khi kho¸ ®µo t¹o kÕt thóc mét thêi gian.

§¸nh gi¸ tr−íc ®µo t¹o lµ x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o vµ tr×nh ®é ban ®Çu cña häc viªn. §¸nh gi¸trong qu¸ tr×nh tËp huÊn nh»m môc tiªu ®µo t¹o häc viªn, ®iÒu chØnh vµ c¶i thiÖn néi dungcòng nh− ph−¬ng ph¸p ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc d¹y vµ häc. §¸nh gi¸ ngay tr−íc khi kho¸ häckÕt thóc cho phÐp x¸c ®Þnh møc ®é tiÕp thu kiÕn thøc cña häc viªn, gióp hä v−ît qua kú thi ®Çura ®Ó ®−îc cÊp chøng chØ. §¸nh gi¸ sau khi kho¸ häc kÕt thóc mét thêi gian cã môc tiªu lµtheo dâi, hç trî häc viªn (tiÕp tôc ®µo t¹o) vµ dù kiÕn ch−¬ng tr×nh t−¬ng lai.

6. §¸nh gi¸ häc viªn nh− thÕ nµo?

Cã rÊt nhiÒu c¸ch ®¸nh gi¸ häc viªn, sau ®©y lµ mét sè c¸ch th−êng dïng:

6.1 KiÓm tra viÕt

! MÉu c©u hái chuÈn bÞ s½n, liÖt kª danh s¸ch nh÷ng mÆt m¹nh � h¹n chÕ, c©u hái nhiÒulùa chän, c©u hái ng¾n ngá, c©u hái ®óng/sai, thi cho më s¸ch, b¶n t−êng tr×nh c¸ nh©nhoÆc cu¶ nhãm...

6.2 KiÓm tra vÊn ®¸p

! §èi tho¹i, trao ®æi, pháng vÊn, ®ãng vai, thuyÕt tr×nh c¸ nh©n, thuyÕt tr×nh theo nhãm,v.v.

6.3 §¸nh gi¸ thùc hµnh

! Th¨m thùc tÕ s¶n xuÊt, quan s¸t, kiÓm tra kü n¨ng thùc hµnh, ®iÒu tra, gÆp gì vµ trao ®æi.

Thùc tÕ cho thÊy kh«ng nªn xem nhÑ nh÷ng cuéc trao ®æi ngoµi lÒ víi häc viªn vÒ kho¸ tËphuÊn mµ b¹n ®· tæ chøc, bëi qua ®ã chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh râ h¬n khã kh¨n, nhu cÇu vµc¸c vÊn ®Ò cña hä. Ch¼ng h¹n mét ng−êi qu¸ rôt rÌ hoÆc qu¸ lÔ phÐp vµ khiªm tèn Ýt khiph¶n øng t¹i líp häc ®«ng ng−êi, nh−ng cã thÓ trao ®æi víi b¹n mét c¸ch tho¶i m¸i nh÷ngkhã kh¨n vµ vÊn ®Ò mµ hä gÆp ph¶i trong m«i tr−êng ho¹t ®éng thùc tÕ.

7. Yªu cÇu cña mét c«ng cô ®¸nh gi¸

Cho dï ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ b¹n chän lµ g× th× nã còng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau:

! Cã thang ®iÓm vµ\hoÆc ®¸p ¸n t−¬ng øng lµm c¬ së cho kÕt qu¶ ®¸nh gi¸.

! §¸ng tin cËy do ®· ®−îc thö nghiÖm tr−íc vµ cã gi¸ trÞ (ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tr×nh ®é häcviªn, ph¶n ¸nh tèt môc tiªu ®µo t¹o...).

! Kh¸ch quan.

! Cã tÝnh kh¶ thi.

38

! Môc tr×nh 9Môc tr×nh 9Môc tr×nh 9Môc tr×nh 9

So¹n gi¸o ¸n

Muèn tËp huÊn, ta kh«ng thÓ bá qua kh©u chuÈn bÞ. Tuy nhiªn th−êng th× c«ng t¸c chuÈn bÞ chØtËp trung vµo phÇn néi dung (nh÷ng kiÕn thøc mµ häc viªn ph¶i häc), cßn chuÈn bÞ c¸ch thøc®iÒu khiÓn bÞ xÕp ë hµng thø yÕu.

Trong mét kho¸ tËp huÊn "theo ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia", chuÈn bÞ c¸ch thøc ®iÒu khiÓn lµviÖc kh«ng thÓ thiÕu. §Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã, tr−íc khi tiÕn hµnh tËp huÊn, THV ph¶i so¹n gi¸o¸n.

1. §Þnh nghÜa

Gi¸o ¸n lµ c«ng cô gióp chuÈn bÞ bµi gi¶ng. Nã ®−îc dïng nh− mét tµi liÖu h−íng dÉn THVtrong suèt qu¸ tr×nh tËp huÊn.

Gi¸o ¸n lµ sù tiÕp nèi logic cña kÕ ho¹ch tæng thÓ mét kho¸ tËp huÊn, trong ®ã cã nªu ®Çy ®ñc¸c yÕu tè liªn quan tíi diÔn biÕn tËp huÊn: môc tiªu, c¸c môc tr×nh, thêi l−îng dµnh cho tõngmôc tr×nh... (xem tµi liÖu thiÕt kÕ mét kho¸ tËp huÊn). Gi¸o ¸n lµ sù m« t¶ tØ mØ chuçi ho¹t®éng ®iÒu hµnh líp häc mµ THV ph¶i thùc hiÖn t−¬ng øng víi néi dung sù kiÕn ban ®Çu. Gi¸o¸n còng liÖt kª ®Çy ®ñ tÊt c¶ nh÷ng gi¸o cô sÏ sö dông.

Víi mét kho¸ tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p "truyÒn thèng", chØ chuÈn bÞ néi dung kü thuËt(néi dung bµi gi¶ng) th«i còng cã thÓ xem lµ ®ñ. Nh−ng víi tËp huÊn theo ph−¬ng ph¸p cãsù tham gia th× kh«ng nh− vËy.

Thµnh c«ng cña kho¸ tËp huÊn phô thuéc vµo viÖc so¹n gi¸o ¸nThµnh c«ng cña kho¸ tËp huÊn phô thuéc vµo viÖc so¹n gi¸o ¸nThµnh c«ng cña kho¸ tËp huÊn phô thuéc vµo viÖc so¹n gi¸o ¸nThµnh c«ng cña kho¸ tËp huÊn phô thuéc vµo viÖc so¹n gi¸o ¸n

2. Lµm thÕ nµo?

Trªn c¬ së kÕ ho¹ch tËp huÊn tæng thÓ víi ®Çy ®ñ c¸c môc tr×nh s¾p xÕp theo thø tù vµ néidung chÝnh cña tõng môc tr×nh, tr¶ lêi nh÷ng c©u hái sau:

> Nh÷ng ho¹t ®éng nµo gióp häc viªn tiÕp thu tèt nhÊt nh÷ng néi dung dù kiÕn?

> C¸ch thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®ã (thùc hµnh, tµi liÖu bãng kÝnh, tranh minh häa...)?

> CÇn bao nhiªu thêi gian ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®ã?

> Ph©n c«ng nhiÖm vô: ai sÏ lµm g×?

> Nh÷ng c©u hái nµo sÏ ®−îc ®Æt ra?

> SÏ cho häc viªn lµm bµi tËp nµo vµ lµm nh− thÕ nµo?

> SÏ tæng hîp vµ kh¸i qu¸t hãa nh− thÕ nµo?

D−íi ®©y lµ c¸c b−íc so¹n gi¸o ¸n

! X¸c ®Þnh tªn môc tr×nh vµ c¸c môc tiªu häc tËp

! ChuÈn bÞ néi dung cña môc tr×nh

! X¸c ®Þnh tæng thêi gian cña môc tr×nh vµ ph©n chia thêi gian cho tõng phÇn.

! X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p s− ph¹m sÏ ®−îc ¸p dông vµ ph−¬ng ph¸p tæ chøc.

! LiÖt kª nh÷ng thiÕt bÞ vµ gi¸o cô sÏ dïng

! Miªu t¶ tØ mØ c¸c b−íc s− ph¹m

3. VÝ dô mÉu gi¸o ¸n

§Ó chuÈn bÞ gi¸o ¸n cã 2 c¸ch. C¸ch thø nhÊt lµ so¹n phiÕu ®ång thêi víi so¹n néi dung bµigi¶ng, khi ®ã chuÈn bÞ gi¸o ¸n ®−îc tiÕn hµnh song song víi néi dung. C¸ch thø hai lµ so¹nriªng, nghÜa lµ khi phÇn néi dung ®· s½n sµng. Nh−ng dï chän gi¶i ph¸p nµo th× c¸c th«ng tintr×nh bµy trong gi¸o ¸n còng nh− nhau.

" VÝ dô mét mÉu gi¸o ¸n

Tªn môc tr×nh

Môc tiªu cña môc tr×nhNéi dungNéi dungNéi dungNéi dung C¸ch ®iÒu hµnh vµ thêi l−îngC¸ch ®iÒu hµnh vµ thêi l−îngC¸ch ®iÒu hµnh vµ thêi l−îngC¸ch ®iÒu hµnh vµ thêi l−îng Gi¸o côGi¸o côGi¸o côGi¸o cô

PhÇnPhÇnPhÇnPhÇn

Néi d ¸c ®Òmôc v

THV ®−a häc viªn vµo ho¹t ®éng tr¶inghiÖm b»ng c¸ch kÓ mét c©uchuyÖn (5�)

1 1 1 1 : : : :

ung chi tiÕt hoÆc chØ nªu C©u chuyÖnC¸c c©u hái sÏ ®Æt ra ®ÓkhuÊy ®éng

C¸c c©u hái sÏ ®Æt ra ®ÓkhuÊy ®éng phÇn tæng hîp

c

39

µ ý chÝnh

Th¶o luËn xoay quanh c©u chuyÖn(15�)

Bæ sung kiÕn thøc trªn c¬ së c¸c ýkiÕn ph¸t biÓu cña häc viªn (10�)

HV tæng hîp (5�)

Tµi liÖu bãng kÝnh

GiÊy A0

B¶ng phoãc�

PhÇn 2PhÇn 2PhÇn 2PhÇn 2

Néi du u c¸c ®Òmôc vµ

Cho häc viªn tr¶i nghiÖm bµng c¸chcho hä lµm viÖc theo nhãm

PhÇn 3PhÇn 3PhÇn 3PhÇn 3

Néi dumôc vµ

PhÇn 4PhÇn 4PhÇn 4PhÇn 4

§¸nh g

C© Ënn c

®Ó

: : : :

ng chi tiÕt hoÆc chØ nªu hái lµm chñ ®Ò th¶o luhãm vµ c¸ch thøc tæ chø

C¸c c©u hái sÏ ®Æt ra®Ó khuÊy ®éng

C¸c ý quan trängtrong phÇn tæng hîp

ý

: : : :

ng ý

: : : :

i¸

C kh

chÝnh

40

Tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luËn

Bæ sung kiÕn thøc trªn c¬ së c¸c ýkiÕn ph¸t biÓu cña häc viªn

THV tæng hîp

chi tiÕt hoÆc chØ nªu c¸c ®Ò chÝnh

THV lµm mÉu, sau ®ã tÊt c¶ häcviªn thùc hµnh

Häc viªn tæng hîpC¸c ph−¬ng tiÖn cÇn cho thùc hµnh

vµ tæng kÕt

§¸nh gi¸ 3 phÇn cña bµi gi¶ng b»ngc¸ch cho häc viªn lµm 1 b¶n c©u háinhiÒu sù lùa chän (tr¸c nghiÖm)Tæng kÕt miÖng

B¶n c©u hái ®¸nh gi¸

DiÔn biÕn thùc hµnh¸c c©u hái sÏ ®Æt rauÊy ®éng phÇn tæng hîp