peter elemans - lezing: een nieuw licht op binnenklimaat
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Een nieuw licht
op
binnenklimaat
Betere leerprestaties
Minder verzuim
Fijner binnenmilieu
In tijden van krimp
Ir. P.G.M. Elemans
Uitbreiding VO Nehalennia Middelburg Nieuw licht op binnenklimaat
Ir. P.G.M. Elemans
Licht op binnenklimaat
Stichting Living Daylights ilyaD GniviL Bemuurde weerd OZ 3514 AP Utrecht
Uitbreiding VO Nehalennia Middelburg Nieuw licht op binnenklimaat
1. Maatschappelijke vraag
2. 100% Schoonlicht in scholen
- Prestatie eisen
- Ontwerprichtlijnen
3. Voorbeeld project
Nieuw licht op binnenklimaat
Strijd om de leerling
Meer kwaliteit met minder geld
Onderwijs kwaliteit
+
Binnenklimaat
Nieuw licht op binnenklimaat
Leerprestatie`s : Hoger
Verzuim 6% : Lager
Elektraverbruik : Lager, duurzaam
Binnenklimaat
Nieuw licht op binnenklimaat
Leerprestatie`s : Hoger
Verzuim 6% : Lager
Elektraverbruik : Lager, duurzaam
Binnenklimaat
Uitbreiding VO Nehalennia Middelburg Nieuw licht op binnenklimaat
.
Dhr. H. Korbee, AgentschapNL
Dhr. P. Elemans, Stichting Living Daylights
Dhr. T. Haartsen, Climatic Design Consult
Dhr. R. Visser, Rienk Visser Lichtontwerp -en advies.
Dhr. L. Heijnders, Service Centrum Scholenbouw
Dhr. D. Teeuwen / H. Elsendoorn, Communication Concert
2 100% Schoonlicht
In
Scholen
Hoge daglichttoetreding
Energiezuinige kunstverlichting
Duurzame energie opwekking
Nieuw licht op binnenklimaat
100% Schoonlicht
In
Scholen
Betere concurrentie positie
in tijden van krimp
Ir. P.G.M. Elemans
Nieuw licht op binnenklimaat
100% Schoonlicht
In
Scholen
Prestatie eisen
Uitbreiding VO Nehalennia Middelburg Nieuw licht op binnenklimaat
werkzaamheid
lichaamstemperatuur
leerprestaties 1500 lux
Philips
Werkverlicht: Visuele en biologische effecten
2004
NSVV
Licht en gezondheid voor werkenden
2003
Nieuw licht op binnenklimaat
Kale Tl 7,8 w /m2
HF T8 6,4 w /m2
Witte lamellen
HF T5
Alu lamellen 4,4 w /m2
HF T5
bewegingsdetectie
daglichtsturing 1,8 w /m2
0 %
-18 %
-37 %
-75 %
kunstlicht
Nieuw licht op binnenklimaat
Pv cellen
Terugverdientijd ca. 10-20 jaar
Windenergie
Terugverdientijd ca. 40 jaar
duurzame
energieopwekking
Nieuw licht op binnenklimaat
Wisselende lichtkleur
1500 lux, 70% vloeropp
minimaal 500 lux
maart - november
30 minuten buiten
duurzame energiebron +
energie arme verlichting
daglichtambitie
Nieuw licht op binnenklimaat
Programma van eisen Frisse scholen
Prestatie-eisen 100% Schoonlicht in Scholen
Afbeeldingen: Laurens Zonneveldt
Prestatie-eisen 100% Schoonlicht in Scholen
THEMA KLASSE C – ACCEPTABEL KLASSE B – GOED extra t.o.v. klasse C
KLASSE A – ZEER GOED extra t.o.v. klasse B
Beperking warmtelast in de zomer
Op zonbelaste gevels (zuid, oost en west) is buitenzonering of zonwerende beglazing met een zontoetredingsfactor (ZTA) ≤ 0,4 en een lichttoetredingsfactor (LTA) ≥ 0,6. Toelichting
Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van de actieve thermische massa van het gebouw (zomernachtventilatie, steenachtige binnenwanden of thermisch open plafonds).
100% Schoonlicht 100% Schoonlicht:
Buitenzonwering met ZTA < 0,15.
Daglicht - lokalen De daglichtfactor op het werkvlak in het midden van groepsruimtes is minimaal 3%.
Glas is blank of grijsgetint. De lichttoetredingsfactor (LTA-waarde) van het glas is minimaal 0,60.
Het percentage glas in de gevel van groepsruimten is minimaal 30%.
100% Schoonlicht.
De daglichtfactor op het werkvlak in het midden van groepsruimtes is minimaal 5%.
Glas is blank of grijsgetint. De lichttoetredingsfactor (LTA-waarde) van het glas is minimaal 0,75.
100% Schoonlicht.
De daglichtfactor op het werkvlak in het midden van groepsruimtes is minimaal 8%.
100% Schoonlicht.
Kleurweergave beglazing
100% Schoonlicht:
De kleurweergave-index (Ra) voor doorzicht is >95.
De kleurweergave-index (Ra) van binnenkomend licht is >95.
Toelichting
Glas is blank/neutraal.
Helderheidwering Bij aanwezigheid van digitale schoolborden is in de groepsruimten (ook aan de noordzijde) helderheidwering aanwezig, waarmee hinderlijk tegenlicht en hinderlijke reflecties worden voorkomen.
De helderheidwering wordt zodanig geselecteerd dat luminantieverhoudingen (‘contrasten’ in het gezichtsveld) tussen taak (bijv. schrift), directe omgeving (bijv. tafelblad) en periferie (bijv. raam) maximaal 1:10:30 (taak:directe omgeving:periferie) bedragen.
Bij het gebruik van de helderheidswering blijft enig uitzicht naar buiten mogelijk.
Luminantieverhouding visuele taak en periferie bij voorkeur niet meer dan 1:30 en maximaal 1:40 conform NEN 3087.
100% Schoonlicht.
In de groepsruimten (ook aan de noordzijde) is helderheidwering aanwezig, waarmee hinderlijk tegenlicht en hinderlijke reflecties worden voorkomen. Bij het gebruik van de helderheidwering blijft enig uitzicht naar buiten mogelijk.
De helderheidwering wordt zodanig geselecteerd dat luminantieverhoudingen (‘contrasten’ in het gezichtsveld) tussen taak (bijv. schrift), directe omgeving (bijv. tafelblad) en periferie (bijv. raam) maximaal 1:3:10 (taak:directe omgeving:periferie) bedragen.
100% Schoonlicht.
100% Schoonlicht.
Prestatie-eisen 100% Schoonlicht in Scholen
THEMA KLASSE C – ACCEPTABEL KLASSE B – GOED extra t.o.v. klasse C
KLASSE A – ZEER GOED extra t.o.v. klasse B
Kunstlicht Kunstverlichting in de groepsruimten voldoet aan de eisen uit NEN-EN 12464-1:
De verlichtingssterkte door kunstlicht is op werkvlakniveau minimaal 300 lux.
De gemiddelde verlichtingssterkte is 300 lux met een gelijkmatigheid van 0,7.
De UGRL (waarde voor de beperking van de ‘verblindingshinder’) van de in de groepsruimten toegepaste armaturen is <19.
De kleurweergave-index (Ra) van de verlichting is minimaal 80 of vergelijkbaar.
100% Schoonlicht.
De verlichtingssterkte door kunstlicht is op werkvlakniveau minimaal 500 lux.
Indien geen digitale schoolborden worden toegepast zijn er speciale (apart schakelbare) armaturen waarmee een verlichtingssterkte van 500 lux (verticaal) op het schoolbord wordt behaald.
100% Schoonlicht.
De verlichtingssterkte door kunstlicht op het werkblad van leerlingen is minimaal 500 lux.
Werkplekken voor docenten hebben persoonlijke voorzieningen voor taakverlichting, met een verlichtingssterkte van minimaal 750 lux op het werkblad.
De UGRL (waarde voor de beperking van de ‘verblindingshinder’) van de in lokalen toegepaste armaturen is <16.
100% Schoonlicht.
Individuele regelbaarheid
Het licht kan in elke ruimte afzonderlijk aan- of uitgeschakeld worden.
De helderheidwering kan per groepsruimte worden bediend.
Kunstverlichting in groepsruimten is beperkt regelbaar: de verlichting is bijvoorbeeld in delen aan- of uit te schakelen of dimbaar.
Kunstverlichting in groepsruimten is dimbaar en in delen aan en uit te schakelen.
100% Schoonlicht:
met afwezigheidsschakeling.
Energiezuinige verlichting
In ruimten waar leestaken worden verricht is daglicht aanwezig (groepsruimten, werkplekken etc.)
De verlichting heeft een lichtopbrengst van minimaal 55 lm/W.
Algemene ruimten, toiletten etc. hebben een veegschakeling.
Verlichtingsarmaturen hebben hoogfrequente voorschakelapparatuur.
De daglichttoetreding is optimaal. Zie hiervoor de eisen bij visueel comfort.
De toiletten zijn voorzien van aanwezigheidsdetectie voor de verlichting.
De regeling is afgestemd op de hoeveelheid daglicht (bijv. daglichtafhankelijke regeling).
Het gehele gebouw is voorzien van een veegschakeling.
100% Schoonlicht:
De lichtbron incl. voorschakelapparaat (VSA) heeft een lichtopbrengst van minimaal 75 lm/W.
In het gehele gebouw is aanwezigheidsdetectie. In de groepsruimten kan deze worden overruled.
De verlichting is dimbaar.
100% Schoonlicht:
De lichtbron incl. VSA heeft, in lokalen, een lichtopbrengst van minimaal 90 lm/W.
Het armatuurrendement bedraagt minimaal 85%.
Isolatie van de dichte gebouwschil
De gevel, de begane grondvloer en het dak hebben een Rc-waarde (isolatiewaarde) van minimaal 3,5 m²K/W.
100% Schoonlicht.
Toelichting
Naast een prestatie-eis voor het gehele gebouw wordt aan het casco een zwaardere eis gesteld dan in het Bouwbesluit. De levensduur van het casco is namelijk veel groter dan die van de installaties.
Het dak heeft een Rc-waarde van minimaal 5,0 m²K/W.
100% Schoonlicht.
Toelichting
Het dak is eenvoudiger te isoleren dan andere bouwdelen.
In klasse B moet deze kans worden benut.
De gevel, de begane grondvloer en het dak hebben een Rc-waarde (isolatiewaarde) van minimaal 5,0 m²K/W.
100% Schoonlicht.
Toelichting
Bij een zeer hoge energieprestatie hoort een maximale inzet op energiebesparing.
Prestatie-eisen 100% Schoonlicht in Scholen
THEMA KLASSE C – ACCEPTABEL KLASSE B – GOED extra t.o.v. klasse C
KLASSE A – ZEER GOED extra t.o.v. klasse B
Isolatie van puien en beglazing
De beglazing heeft een U-waarde (warmtegeleiding) van maximaal 1,2 W/m²K (HR++).
100% Schoonlicht:
De puien hebben een gemiddelde U-waarde van maximaal 0,8 W/m²K.
Toelichting
U-waarde puien te realiseren door bijvoorbeeld het sluiten van (rol)luiken ’s nachts en/of in het weekeinde.
Elektriciteits-gebruik verlichting
100% Schoonlicht:
Elektriciteitsgebruik voor verlichting < 5 kWh/m² per jaar.
Toelichting
Op basis van 1200 branduren per jaar.
100% Schoonlicht:
Elektriciteitsgebruik voor verlichting < 4 kWh/m² per jaar.
Toelichting
Op basis van 1200 branduren per jaar.
100% Schoonlicht:
Elektriciteitsgebruik voor verlichting < 5 kWh/m² per jaar.
Toelichting
Op basis van 1200 branduren per jaar.
Duurzame elektri-citeitsopwekking op weg naar 100% Schoonlicht
100% groen licht:
Voor alle thema’s moet aan de voorwaarden van 100% Schoonlicht worden voldaan, maar in plaats van elektriciteitsopwekking op eigen perceel groene stroom inkopen ter grootte van het elektriciteitsgebruik voor verlichting.
50% Schoonlicht:
Voor alle thema’s moet aan de voorwaarden van 100% Schoonlicht worden voldaan, maar de hoeveelheid opgewekte energie met PV-panelen en/of windmolens op eigen perceel bedraagt minimaal 50% van het elektriciteitsgebruik voor verlichting. Voor de overige 50% van het elektriciteitsverbruik voor verlichting groene stroom inkopen.
100% Schoonlicht:
Elektriciteitsopwekking met PV-panelen en/of windmolen op eigen perceel even groot als het elektriciteitstgebruik voor verlichting.
100% Schoonlicht
In
Scholen
Ontwerp
handreikingen
Uitbreiding VO Nehalennia Middelburg Nieuw licht op binnenklimaat
2.3 Hoofdopzet
De realisatie van de daglichtambitie zonder overlast van zonnewarmte en verblinding begint bij de hoofdopzet van een ontwerp, dat wil zeggen situering
ten opzichte van de zon, plattegronden, doorsneden en gevels. Hiervoor zijn de volgende ontwerphandreikingen geformuleerd.
- Hoofdopzet: paragraaf 2.3
- Gevelopzet: paragraaf 2.4 t/m 2.8
Algemene aandachtspunten bij de hoofdopzet
Houd rekening met:
A. De verlichtingeisen uit paragraaf 2.1 en 2.2
B. Oriëntatie ten opzichte van de zon
C. Ruimtevorm
D. Gevellengte
E. Ruimteafwerking
F. Doorsneden
G. Overweeg buitenlokalen
Verdiepingbouw
A. Situeer de lange zijde van groepsruimten aan de gevelzijde, creëer ondiepe ruimten.
B. Zorg voor daglichttoetreding in verkeer zones door middel van patio’s, atria, lichthoven, vrijstaande oplossingen, etc.
C. Vermijdt verblijfsruimten dieper dan 7 meter gerekend vanaf de gevel.
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
Buitenlokaal
Laagbouw
2.4 Gevel zonering
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
Ontwerphandreikingen
- Kozijnen zo hoog mogelijk positioneren.
- Verlaagd plafond ca. 2400 mm vrijhouden van de gevel.
- Lichte kleuren voor wanden, vloeren, plafonds en kozijnen.
- Lichte afwerking dagkanten en vensterbanken (niet spiegelend).
- Zo min mogelijk stijlen en dorpels.
Plaats daglichtfactor
Conform daglichtambitie
Par 2.1
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
Dont’s
2.5 Gevelopzet
Overdag: 70% geveloppervlakte
Nacht: Luiken
10%
70%
100% Schoon Licht vraagt om een onbelemmerde daglichttoetreding. Dus permanente statische zonwering systemen zijn minder gewenst.
Kijkraam
8% 10%
30% Overdag: 30% geveloppervlakte
Nacht : Geen luiken
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
2.6 Gevel per oriëntatie Bij het ontwerpen van gevels dient nadrukkelijk ingespeeld te worden op / rekening te worden gehouden met de oriëntatie.
Geen zon, diffuus, zwak licht Hoge zon, veel warmte
Lage zon, verblinding
Lage zon, veel warmte / verblinding
Zuid Wel het licht
Niet de warmte
Oost - West Wel het licht
Niet de warmte / verblinding
Noord Zoveel mogelijk licht
1 Lichtdoorlatende
rolluiken
Fabr: SHG
Type: S-onro
2 Luxaflex buiten en
isolatiegordijnen
Fabr: Griesser of
Schellekens
3 Retroreflectoren
buiten en
isolatiegordijnen
4 Op te halen lamellen
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
2.8 Gevel Zon- en lichtregeling (t.b.v. dagsituatie) Isolatie (t.b.v. nachtsituatie)
LTA(open) = 0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U(dicht) = 1,1
LTA(open)= 0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U(dicht) = 0,9
U(open) = 1,7
LTA(open)= 0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U(dicht) = 0,9
U(open) = 1,7
LTA(open) = 0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U = 1,7
Opties zon -en lichtregulering oplossingen voor gevels passend bij de daglichtambitie rekening houdend met de warmtetransmissieverliezen.
5 Zonwerende luiken
Icm isolerende gordijnen.
Bijv. Poly-ned Batyline
SK 300 low-E
6 Isolerende luiken
Al dan niet voorzien van
Glasopening
7 Screen buiten
asymmetrisch doek
Buitenkleur: Wit
8 Uitvalscherm
Asymmetrisch doek
Buitenkleur: Wit
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
LTA(open) = 0,50
ZTA(dicht) = 0,15
U = 1,7
LTA(open)= 0,70
ZTA(dicht) = 0,05
U(dicht) = 0,8
U(open) = 1,7
LTA(open)=0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U = 1,7
LTA(open)=0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U= 1,7
2.8 Gevel Zon- en lichtregeling (t.b.v. dagsituatie) Isolatie (t.b.v. nachtsituatie)
9 Lichtdoorlatende
rolluiken
Fabr: SHG
Type: S-onro
10 Daglicht rolluiken
Fabr: Prokulit® of SHG
11 Screen lichtstraat
Fabr. Luxlight
12 Screen lichtkoepel
Fabr: Danenberg
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
2.9 Dak Zon- en lichtregeling (t.b.v. dagsituatie) Isolatie (t.b.v. nachtsituatie)
LTA(open) = 0,70
ZTA(dicht) = 0,10
U(dicht) = 1,1
LTA(open)= 0,70
ZTA(dicht) = 0,20
U(dicht) = 1,1
LTA(open) = 0,70
ZTA(open) = 0,15
U(dicht) = 1,7
LTA(open) = 0,70
ZTA(dicht) = 0,15
U(dicht) = 1,7
Deze paragraaf toont oplossingen voor zon- en lichtregulering voor daken, passend bij de daglichtambitie en rekening houdend met de nachtelijke uitstraling
Oriëntatie
Ontwerphandreikingen 100% Schoonlicht in Scholen
2.10 Zon- en lichtregulering per oriëntatie Leeswijzer:
De gekleurde opties
zijn toepasbaar
Dak openingen
Doorsneden
Nummering conform 2.8 en 2.9
2 Nieuwbouw
De Maremak
Boxtel
100% Schoonlicht Basisverlichting met daglicht:
1500 lux: maart - oktober.
Energiebesparing verlichting 100%
Nieuw licht op binnenklimaat
EEN GOED BINNENKLIMAAT
EENVOUDIGE OPLOSSINGEN
BINNEN GANGBARE BUDGETTEN
LICHT OP BINNENKLIMAAT EEN NIEUWE ONTWERPMETHODE VOOR ONDERWIJSGEBOUWEN
WARMTE LICHT LUCHT GELUID
BINNENKLIMAAT?
ARCHITECT BEPAALT 80%
Verduisterbaar
Weinig licht
geen direct licht
Zijlicht
geen direct licht
Zijlicht
1. Functies -Lezen en schrijven.
-Computers.digiboards.
-Sporten.
-Drama.
-Pauzeren.
-Handvaardigheid.
3. Gevelkeuze -Noord.
-Zuid.
-West.
-Oost.
2. Hoofdopzet -Oriëntatie t.o.v. de zon.
-Lay out.
-Ruimtevorm.
-Gevel lengte.
-Ruimte afwerking.
Licht op Binnenklimaat functies
oost
zuid
west
N
Licht op Binnenklimaat hoofdopzet
Gro
ep
sru
imte
n a
an
no
ord
gev
el
BSO aan noordgevel
Oost -en westgevels: zonwering
Besta
ande s
chool
oost
zuid
west
N
Oostzon
Oost
west
Zuid
Noord
Licht op Binnenklimaat hoofdopzet
Westzon
oost
zuid
west
N
Oost
west
Zuid
Noord
Licht op Binnenklimaat hoofdopzet
Zuidzon
oost
zuid
west
N
Oost
west
Zuid
Noord
Licht op Binnenklimaat hoofdopzet
Noordlicht
Energiebesparing met:
Daglichtafhankelijke regeling
Bewegingsmelders
HF T5 armaturen
Licht op Binnenklimaat kunstlicht installatie
Een nieuw licht op binnenklimaat?
www.lichtopbinnenklimaat.nl
1.Een heerlijk koel, fris klimaat
2 Hogere leerprestaties / minder verzuim
3.Structureel lagere elektra kosten
www.lichtopbinnenklimaat.nl [email protected]