pendidikan perpustakaan di malaysia masakini: arah … · pendidikan perpustakaan di malaysia...

PENDIDIKAN PERPUSTAKAANDI MALAYSIA MASAKINI:

ARAH HALUAN DAN MASA DEPANNYA

oleh:

ZAWIYAH MOHAMMAD YUSOF

ABSTRACT

Library training in Malaysia began in 1957 when Specialist Teacher's Training Institute offered trainingto school teachers. However, the needs in producing middle level librarians urged the establishment ofDept. of Library Science at MARA Institute of Technology in 1963, Later, the establishment of a numberof universities caused shortage in library manpower thus prompted library training at degree levellocally. However, not until Mac 1,1990, library education in Malaysia was still moulded by traditionallibrarians hip. The year 1990 marked a shift in paradigm in library education when Universiti UtaraMalaysia offered programme in information technology. This urged the existing library schools toreview their curriculum. The establishment of Faculty of Information Science and Technology at UniversitiKebangsaan Malaysia in October 1994 had brought new era in library education in Malaysia due tothe diverse array of subjects offered in both Information Science and Information Technology.

LATARBELAKANG

ejarah perkembangan perpustakaan diMalaysia adalah berkait rapat dengan sejarah

penjajahan kerajaan British di negara ini.Perpustakaan mula diperkenalkan apabila pegawaipenjajah British menubuhkan perpustakaan untukmemenuhi keperluan membaca kominiti Eropah dinegara ini (Plumbe, 1962.150-35). Ketika ituperpustakaan tidak dibuka kepada orang ramai keranadasar keahliannya yang terhad.

Perpustakaan-perpustakaan pada zaman penjajahanBritish didirikan di kawasan-kawasan yang memberikepentingan ekonomi kepada mereka. Misalnyasebuah perpustakaan dibina di Pelabuhan PulauPinang pada 1817, di Melaka pada 1881 dankemudiannya diikuti oleh Kuala Lumpur yangterletak di tengah-tengah kekayaan sumber pertaniandan bijih.

Pensyarah. Jabatan Sains Perpustakaan dan Maklumat, UKM

Menjelang kurun ke-20 beberapa buah perpustakaankhusus dibina oleh kerajaan British terutamanyaperpustakaan pertanian. Ini selaras dengan keadaanMalaysia yang kaya dengan sumber pertaniannyaselain dari bijih. Oleh yang demikian JabatanPertanian telah ditubuhkan pada 1905 denganfungsinya sebagai biro penerangan mengenaipertanian. Apabila getah menjadi semakin pentingRubber Research Institute bersama-sama denganperpustakaannya diwujudkan pada 1926 (Nadarajah,1974:93). Begitu juga dengan Malayan ForestDepartment yang ditubuhkan pada tahun 1901, telahmenubuhkan perpustakaannya pada 1929.

PERMULAAN PENDIDIKAN DAN LATIHANKEPUSTAKAWANAN

Pada 6 Jun 1955 sebuah badan profesional yangpertama untuk kedua~dua buah negara Malaya danSingapura dikenali sebagai Malayan Library Group

Hak Cipta Terpelihara © 1995 - Perpustakaan Negara Malaysia


telah ditubuhkan. Sejak dari tarikh tersebutbermulalah latihan kepustakawanan di Malaya.Latihan yang diberikan oleh kumpulan ini adalahberupa kursus jangkapendek untuk para guru yangbertanggungjawab mengurus pusat sumber di sekolahmasing-masing. Latihan yang diberikan bertujuanuntuk membolehkan pusat sumber sekolah diurusdengan berkesan. Kemudiannya, kursus seumpamaitu mula dibuka kepada kakitangan perpustakaanyang lain. Malayan Library Group ini dipelopori olehkakitangan perpustakaan Universiti Malaya diSingapura. Pada tahun 1958, kumpulan tersebutmenukar nama kepada Library Association of Malayaand Singapore tetapi pendaftarannya telah ditolakoleh Pendaftar Pertubuhan atas alasan ianya bersifatPan Malaya. Ekoran dari itu wujudlah LibraryAssociation of the Federation of Malaya dan LibraryAssociation of Singapore pada tahun 1960(Nadarajah, 1974:112).

Pendidikan perpustakaan yang berorientasikankeperluan tempatan mula difikirkan apabilapendidikan perpustakaan yang dikendalikan dinegara-negara maju pada ketika itu tidak menepatikeperluan pelajar-peiajar tempatan khasnya danpelajar dari negara sedang membangun amnya.Begitu juga dengan latihan di peringkat tempatanyang dikendalikan oleh pustakawan ekspatriat.

Menurut Nadarajah (1974:1) pada peringkat awal,pendidikan dan latihan kepustakawanan di Malaysiaadalah mengikuti corak latihan yang dikendalikand( Iain-lain negara bersekemakmuran di mana latihandikendalikan oleh pustakawan ekspatriat,kemudiannya diambilalih oleh pustakawan tempatansetelah mendapat kelulusan profesional di negara-negara maju. Beliau menyimpulkan bahawapendidikan kepustakawanan di negara iniberlangsung dalam tiga tahap bermula dengan kursus-kursus jangkapendek yang dikendalikan olehpustakawan ekspatriat, diikuti dengan mengikutilatihan di luar negara dan seterusnya menubuhkan•sekolah perpustakaan di peringkat tempatan.

PENDIDIKAN PERPUSTAKAANDI INSTITUSI PENGAJIAN TINGGI

Pendidikan perpustakaan melangkah ke hadapan lagiapabila Institut Teknologi MARA (ITM)

menawarkan kursus Sains Perpustakaan pada tahun1963. Ketika itu kajian menawarkan kursus diperingkat Sijil untuk selama 2 tahun yangmembolehkan calon menduduki 'Library AssociationProfessional Exam'. Pada tahun 1973, kursus telahdinilaikaji kerana dikatakan ia lebih berorientasikanBritish dan kurang sesuai dengan persekitaranMalaysia.

Sebelum itu penubuhan Sekolah Perpustakaan untukmemenuhi permintaan tenaga pustakawanberkelayakan di Malaysia dan Singapura telah pundibincangkan sejak tahun 1960. Satu memorandumtelah dikemukakan kepada Naib Canselor UniversitiMalaya pada bulan Februari 1965 oleh PersatuanPerpustakaan Malaysia Cawangan Singapura.Namun tiada perkembangan ekoran dari tindakantersebut. Meskipun begitu pentadbiran UniversitiMalaya tidak pula menyatakan sebarang penolakanterhadap cadangan berkenaan.

Pada masa yang sama, kedua-dua persatuanprofesional (Persatuan Perpustakaan Singapura danPersatuan Perpustakaan Malaysia) telah pun menajadan menjalankan kursus-kursus jangkapendek berupalatihan dalam kerja dan bengkel di samping kursusseparuh masa yang direka untuk menyediakan calon ,menduduki peperiksaan yang dikendalikan olehLibrary Association, United Kingdom. Pada masayang sama ITM juga mengendalikan kursus untuktujuan yang sama.

Usaha-usaha yang dilakukan ini adalah bertujuanuntuk membolehkan penubuhan SekolahPerpustakaan di peringkat Universiti. Pendidikanperpustakaan di peringkat Universiti telah lamadilakukan di Afrika, Latin Amerika dan beberapabuah negara sedang membangun yang lain. Sekolahperpustakaan boleh dimuatkan dalam struktur danorganisasi Universiti sebagai fakulti atau sekolah yangtersendiri.

Dapat dirumuskan bahawa langkah mengadakanpendidikan kepustakawanan di institusi pengajiantinggi tidak pernah berhenti diusahakan. Berikutadalah beberapa cadangan dan memoranda yang telahdikemukakan kepada beberapa institusi pengajiantinggi.



Jadual 1

Tarikh Keterangan aktiviti

1960

12 Feb. 1965

Februari 1970

November 1972

1975

W.J. Plumbe, Pustakawan Universiti Malaya membuat cadangan kepada Universititersebut untuk rnewujudkan sekolah perpustakaan.

Persatuan Perpustakaan Malaysia menyampaikan cadangan penubuhansekolah Perpustakaan di Universiti Malaya

Memorandum disampaikan kepada Prof. Hamzah Sendut, Naib Canselor UniversitiPulau Pinang oleh R.L. Pearce, Penasihat Perpustakaan, British Council untukrnewujudkan kursus perpustakaan di Universiti tersebut bagi kursus ijazah pertamadan pasca siswazah.

Memorandum dihantar kepada Majlis Penasihat Pendidikan Tinggi untukrnewujudkan kursus ijazah pertama dan Diploma pasca siswazah di ITM.

Persatuan Perpustakaan Malaysia menyiapkan laporan cadangan menubuhkansebuah Institut Pengajian Ilmu Perpustakaan dan Arkib di Universiti KebangsaanMalaysia.

Kesemua usaha tidak berhasil. Namun UniversitiMalaya tidak pernah menyatakan untuk menolak usulyang dikemukakan. Satu-satunya institusi yangmengendalikan kursus kepustakawanan adalahInstitut Teknologi MARA. Memandangkan ITMmemberikan tumpuan untuk menghasilkan tenagamahir dalam kumpulan eksekutif makaakhirnya Universiti Malaya menawarkan kursusSains Perpustakaan dan Maklumat mulai September1987 di bawah gugusan Institut Pengajian Tinggi.Program yang ditawarkan adalah di peringkatSarjana. Ini kemudiannya diikuti oleh UniversitiIslam Antarabangsa yang menawarkan program yangsama mulai Julai 1992.

IMPAK TEKNOLOGI MAKLUMAT KEATAS INSTITUSI PENGAJIAN TINGGI

Impak teknologi maklumat yang melanda dunia turutdirasai oleh Malaysia. Kursus teknologi maklumatmula ditawarkan oleh universiti-universiti diMalaysia dengan memperkenalkan kursus sainskomputer terlebih dahulu. Pada tahun 1967,Universiti Malaya merupakan institusi pengajiantinggi yang pertama menyediakan kemudahan

komputer tetapi kursus sains komputer secara rasmiyang pertama kali disiarkan ialah oleh InstitutTeknologi MARA (ITM) pada tahun 1969 (Mohd.Amin Mohd. Sura, 1986:2). Institut tersebutmenawarkan kursus diploma selama tiga tahun.Setelah itu beberapa institusi pengajian tinggi yanglain mengikuti langkah tersebut dengan menawarkanberbagai program dari diploma, ijazah, diploma pascasiswazah dan sarjana. Oleh yang demikian institusi-institusi pengajian tinggi di Malaysia telahmempersiapkan diri dan sentiasa mengikutiperkembangan teknologi maklumat supaya selarasdengan kehendak semasa.

Era teknologi maklumat di Malaysia bermula denganpengenalan komputer sehinggakan apabilamembicarakan tentang teknologi maklumat, makaperhatian tertumpu kepada komputer meskipun iahanya merupakan salah satu komponen teknologimaklumat di samping telekomunikasi. Komputermula dibawa masuk ke Malaysia pada tahun 1966apabila Jabatan Perakaunan Lembaga Letrik Negara(kini Tenaga Nasional Berhad) menggunakannya.Selepas itu penggunaan komputer semakinberleluasa.



Pada peringkat awal pengertiannya, komputer hanyadigunakan untuk urusan berkaitan denganPerakaunan dan pentadbiran. Aplikasi dalam bidanglain tidak menonjol kerana ketiadaan kemahiran.Oleh yang demikian, berlaku keadaan terdapatkomputer di setengah-setengah jabatan tidakdigunakan sepenuhnya lantaran tidak ramai yangdapat mengendalikannya. Kebelakangan ini, minatpenggunaan komputer meningkat dengan begitupesat sekali. Organisasi berminat mempunyaipangkalan data dan mula menyedari kepentinganpengurusan maklumat. Di sektor swasta, bankmerupakan institusi yang awal mempunyaikemudahan rangkaian maklumat dalam talian. Inidiikuti dengan aplikasi dalam bidang kewangan,perumahan, penyelidikan pasaran dan broker saham(Mohd. Isa Samat, 1982:76).

Perkembangan komputer telah membawa banyakperubahan. Di antara perubahan ini termasuklahmaklumat sebagai sumber yang produktif danjaringan maklumat berkomputer di antara jabatan-jabatan kerajaan yang bertujuan untuk mengurangikerenah birokrasi. Oleh yang demikian, teknologimaklumat adalah lebih dari hanya sebagai alat untukmendapat faedah persaingan yang asas, tetapi turutmencipta peluang untuk mencapai Objektif dan polisidalam keadaan yang berkesan kos. Ini keranateknologi maklumat digunakan untuk menyediakanpengurusan, mengurangi kos, perkembangan produkdan meningkatkan komunikasi selain daripengendalian maklumat.

Selaras dengan perkembangan di atas, institusipengajian tinggi di Malaysia diperakukan olehkerajaan untuk melatih tenaga mahir supayaperkembangan teknologi maklumat dapat dihayatioleh masyarakat. Oleh yang demikian, kursuskomputer dan teknologi maklumat diperkenalkan.Kursus komputer ditawarkan oleh hampirkeseluruhan institusi pengajian tinggi di Malaysiatetapi sehingga kertas ini ditulis kursus teknologimaklumat yang lebih lewat diperkenalkan hanyaditawarkan oleh institusi-institusi seperti UniversitiTeknologi Malaysia (UTM) di bawah Fakulti SainsKomputer dan Sistem Maklumat; Universiti UtaraMalaysia (UUM) di bawah Sekolah TeknologiMaklumat mulai Mac 1990; Universiti Malaysia

Sarawak (Unimas) di bawah Sekolah TeknologiMaklumat, Universiti Islam Antarabangsa (UIA) dibawah Kulliyyah of Economics dan UniversitiKebangsaan Malaysia (UKM) di bawah FakultiTeknologi Maklumat yang diluluskan penubuhannyapada Ogos 1994. Selain dari institusi-institusi inibeberapa institusi pendidikan swasta jugamenawarkan kursus seumpamanya. Namun apa yangmenarik perhatian ialah satu kecenderungan berlakudi mana kursus-kursus komputer dan juga teknologimaklumat tidak digabungkan dengan kursus sainsperpustakaan. Kursus teknologi maklumat yangditawarkan oleh UTM, UUM dan Unimas hanyamemberi penekanan terhadap komputer danpengaturcaraan sahaja, Pola ini memperlihatkanseolah-olah tiada kaitan di antara pendidikanperpustakaan dengan teknologi maklumat.Tanggapan bahawa kursus teknologi maklumat itutidak perlu digabungkan dengan konsep perpustakaanamat jelas apabila UIA menawarkan kedua-duakursus teknologi maklumat dan sains perpustakaandi bawah kulliyah yang berlainan. Kursus teknologimaklumat ditawarkan di bawah Kulliyah ofEconomics untuk calon Ijazah Sarjanamuda Ekonomidan Ijazah Sarjanamuda Pengurusan Perniagaan.Manakala kursus sains perpustakaan ditawarkan dibawah Kulliyyah of Islamic Reveal Knowledge andHuman Science. Kepentingan pengetahuan komputerdalam pengurusan perpustakaan dan pusat sumberwalau bagaimanapun adalah dirasai oleh sekolahperpustakaan terutama Kajian Sains Perpustakaandan Maklumat, ITM. Kajian tersebut telahmemasukkan kursus komputer di dalamkurikulumnya. Penubuhan Fakulti TeknologiMaklumat (FTM) di UKM telah mengubah keadaanpendidikan perpustakaan secara lebih jelas. FTMmenggunakan pendekatan yang berlainan di managabungan antara sains perpustakaan dan teknologimaklumat dilakukan.

Penglihatan institusi pengajian tinggi dalammengembangkan teknologi maklumat tidak bolehdinafikan. UTM misalnya sedang dalam usahamempromosi penggunaan teknologi maklumat dalampengajian al-Quran. Usaha tersebut merupakansebahagian dari projek membangunkan SistemMaklumat Islam yang bernilai RM10.3 juta. Projekberkenaan dikenali sebagai Mujaddid 2000



merangkumi kerja-kerja seperti Sistem MaklumatQuran, pemproses perkataan Quran, sistem 'Quranicfont' , pangkalan data dan terjemahan. Ini jugatermasuk membangunkan sistem perbankan Islam,insuran, faraid, muamalat (jualbeli), sejarah,kesusasteraan, kebudayaan, perundangan, kesenian,perubatan, senibina, muzik dan pahlawan Islam.

ARAH ALIRAN PENDIDIKANPERPUSTAKAAN MASAKINI

Perubahan-perubahan teknologi dalam perpustakaanmempunyai implikasi yang serius ke atas pendidikanperpustakaan. Sekolah-sekolah perpustakaan sepertimengalami tekanan yang kian mendesak untukmenyediakan pengalaman pendidikan (educationalexperience) yang lebih mendalam lagi berbagaikepada bakal pustakawan profesional.

Dengan ini para graduan sekolah perpustakaan bolehmengambil alih kedudukan profesional diperpustakaan dan lain-lain agensi maklumat sertaberfungsi dengan berkesan dalam persekitaran yangmempunyai tahap persaingan yang tinggi sertaberorientasikan teknologi.

Sekolah perpustakaan juga berhadapan denganmasalah jumlah pelajar yang makin lama semakinberkurangan selain menghadapi kesukaran untukmenjangkakan perubahan teknologi pada masa akandatang. Adalah sukar untuk meramalkan kedudukanteknologi dalam kerjaya berkaitan maklumat padamasa hadapan. Meskipun jumlah pelajar makinberkurangan, sekolah perpustakaan tetap perlumengembangkan bidang pengajaran denganmerangkumi sistem maklumat dan teknologi,menyediakan graduan yang boleh berfungsi dalampersekitaran penggunaan maklumat bukan secaratradisi, menyediakan program pendidikan berterusankepada pustakawan dan Iain-lain profesional dalambidang maklumat.

Dalam pada itu pada masa yang sama kritikan jugaditerima mengenai kemampuan sekolah perpustakaanmengeluarkan graduan yang betul-betul profesionalmampu berfungsi dalam pelbagai keadaan termasukperpustakaan. Lancaster (1978: 163) misalnyamenyatakan;

"not only had education in general failed to come togrisps with the implications of the information age,but library education itself has lagged behindtechnological developments in many ways."

Isu mengenai sama ada sekolah perpustakaan harusmenumpukan perhatian melatih pelajar dalamkemahiran teknikal atau menyalurkan prinsip-prinsipdan konsep-konsep asas kepustakawanan telahbeberapa kali dibahaskan. Pendidikan adalah prosesmenyampaikan satu susunan ide, konsep, hubungandan kepakaran yang luas yang mungkin atau tidakmungkin diperlukan serta merta oleh pelajar. Iamenitikberatkan soal asas, prinsip, pengetahuan asasdalam apa juga bidang. Manakala latihan pulamenitikberatkan penyaluran kemahiran untukmelaksanakan tugas-tugas khusus menggunakanperalatan dan teknik yang bersesuaian. Borko pulamenyatakan (1978:477-480) bahawa pendidikanadalah tumpuan utama Universiti manakala latihanmengenai teknik-teknik tertentu seperti pencarianmaklumat dalam talian adalah tanggungjawabinstitusi-institusi bukan akademik termasukpengeluar dan pembekal pangkalan data dan jugapersatuan-persatuan profesional. Namun Derr(1980:135-143) percaya program profesional dalamsains perpustakaan harus dilihat lebih sebagaiprogram latihan dari program pendidikan.Kemahiran profesional harus menjadi komponenkurikulum yang utama dan sekolah perpustakaanharus menekankan latihan yang diselia sebagai satukaedah pengajaran kesemua kemahiran tersebut.

Kemunculan keupayaan teknologi baru termasukpersidangan melalui komputer dan komunikasisatelit, mengakibatkan bidang kepustakawanan terusmenjadi lebih rumit. Pustakawan pada masa akandatang dijangkakan berfungsi dalam persekitaransosial yang dinamik dan perlu bersifat terbuka kepadaperubahan teknologi yang cepat. Oleh yangdemikian, mereka perlu:

- pengetahuan teknikal berkaitan dengan alatkomputer dan komunikasi

- bersedia untuk melakukan perubahanorganisasi yang diperlukan oleh inovasiteknologi. Mereka harus mampumerancang, mengembang danmelaksanakan sistem-sistem dan prosidurbaru serta melatih kakitangan untuk



menggunakannya. Keupayaan ini tidakdiajarkan dalam program sekolahperpustakaan tradisional.

- Keupayaan berurusan dengan orang ramaidi luar dari perpustakaan - mereka yangmembekal perkakasan dan perisian;organisasi yang membekalkanperkhidmatan sama ada secara komersilatau gabungan perkongsian sumberperpustakaan.

Oleh yang demikian, pendidikan perpustakaanprofesional mesti merangkumi pengetahuan prinsip-prinsip kepustakawanan, kemahiran dari aspekpraktikal dan sikap terbuka yang membolehkanpustakawan menjangka dan memudahkan perubahanyang tidak boleh dielakkan. Sebelum penubuhanFTM oleh UKM pendidikan perpustakaan diMalaysia masih belum cukup bersedia untukmeninggalkan kurikulum tradisionalnya. Sekiranyakursus teknologi maklumat dimasukkan, adalah padaperingkat minimum sahaja. Misalnya, Kajian SainsPerpustakaan dan Maklumat, Institut TeknologiMARA Satu-satunya institusi pengajian tinggi yangbertaraf Institut meskipun memasukkan beberapakursus komputer di dalam kurikulumnya, namunpada keseluruhannya masih mengikuti kurikulumtradisional. Penekanan utama masih lagi mengenaiSains Perpustakaan. Begitu juga Kursus IjazahSarjana Sains Perpustakaan dan Maklumat di'Universiti Malaya dan juga di Universiti IslamAntarabangsa masing-masing masih kekal dengankurikulum sains perpustakaan tradisional.Kemunculan jabatan atau fakulti baru yangmenawarkan kursus-kursus maklumat di beberapaUniversiti tempatan seolaholah membuktikan bahawakursus-kursus yang berteraskan kurikulum latihankepustakawanan tradisional sudah tidak bersesuaianuntuk memenuhi keperluan negara dalammenyediakan tenaga mahir dalam pengurusanmaklumat dan juga masyarakat Malaysia yangbermaklumat. Memandangkan para graduan yangdikeluarkan oleh sekolah-sekolah perpustakaantradisional masih belum dapat memenuhi kehendakpasaran kerja dalam bidang teknologi maklumatmaka UKM telah rnengorak langkah menubuhkanFTM yang menggabungkan kedua-dua disiplinteknologi maklumat dan sains perpustakaan.Penubuhan FTM ini telah menjadi titik tolak kepada

anjakan paradigma dalam latihan perpustakaan diMalaysia. Kurikulum yang disediakan dalam kursus-kursus teknologi maklumat ini digubal selaras denganhasrat kerajaan untuk menjadikan Malaysia sebagaipangkalan teknologi maklumat terutamanya dalambidang pembuatan; penyelidikan dan pembangunan;pengedaran; penyelenggaraan dan latihan. Institusipengajian tinggi terpaksa akur dengan tuntutansupaya para graduan Universiti memenuhi kehendakpasaran kerja semasa serta selari dengan dasarkerajaan Malaysia.

Penubuhan Jabatan/Fakulti atau kursus-kursusteknologi maklumat ini telah memberi kesan kepadacorak pendidikan perpustakaan. Graduan lulusansekolah sains perpustakaan tradisional terpaksabersaing dengan graduan lulusan Fakulti TeknologiMaklumat dari segi pasaran kerja. Sekolahperpustakaan tradisional harus menimbangkansemula kurikulum mereka semata-mata untukmemenuhi kehendak semasa. Jikalau dahuluperpustakaan dan pusat maklumat merupakaninstitusi yang pakar dalam pengurusan maklumat,pada hari ini industri komersil menjadi pesaing malahmengatasi perpustakaan dalam kepantasanpenyebaran maklumat. Ini disebabkan capaianmaklumat di perpustakaan adalah terhad kepadakomuniti akademik dan penyelidik sahaja. Peluangcapaian oleh pihak industri dan orang awam masihterhad.

Pendidikan perpustakaan menggunakan kurikulumtradisional juga dilihat tidak mencukupi untukmelahirkan tenaga profesional yang bolehmengendalikan pusat maklumat di sektor industri.Ini disebabkan sebahagian firma di Malaysiamenghadapi masalah mengurus maklumatterutamanya rekod pentadbiran. Bahan-bahan inimenjadi nadi operasi Sesebuah organisasi tetapi tidakdapat diuruskan oleh pustakawan yang mendapatlatihan secara tradisional kerana kurikulumpendidikan sains perpustakaan yang sedia ada tidakmerangkumi pengurusan rekod. Kini Kajian SainsPerpustakaan Maklumat ITM dan Program SarjanaSains Perpustakaan Maklumat UM memasukkankursus berkenaan dalam kurikulumnya.

Kurikulum sains perpustakaan tradisional melahirkantenaga profesional yang lebih mementingkanpenyimpanan maklumat daripada penyebarannya.



Keadaan ini menyebabkan kebanyakan perpustakaan,terutamanya perpustakaan akademik masih berfungsisebagai penyimpan maklumat. Aspek penyebarannyamasih boleh ditingkatkan. Menurut Neway(1982:2-3), faktor-faktor di bawah ini perluditingkatkan sekiranya perpustakaan Universiti (rata-ralanya dikendalikan oleh pustakawan yangmendapat pendidikan sains perpustakaan tradisional)mahu melepaskan diri dari imej kegagalan memenuhikehendak maklumat para penyelidik

- keperluan menyebar maklumat dengansegera

- keperluan menapis kualiti maklumat- keperluan menyediakan jumlah maklumat

yang betul pada masa yang bertepatan- keperluan menerima maklumat dengan

format yang dikehendaki- keperluan terhadap maklumat dengan lebih

mudah dan murah- keperluan untuk perkidmatan kesedaran

maklumat terkini dan mengetahui- perkembangan sesuatu maklumat yang

masih dalam proses penyediaan- keperluan untuk membuat tinjauan seimbas

lalu- keperluan mengetahui bagaimana

menggunakan sistem maklumat yang ada- keperluan mensintesis maklumat- keperluan kakitangan yang berpengetahuan

untuk memandu ahli akademik kepadamaklumat di luar dari bidang mereka.

Peranan di atas akan menjadi lebih mudahdilaksanakan dan menjadi berkesan denganpenggunaan teknologi maklumat. Penggunaanteknologi akan mempercepatkan Pemprosesan danpenyebaran maklumat. Oleh yang demikian,maklumat boleh diakses oleh pengguna pada kadaryang segera. Penyebaran maklumat terkini tidakmemberi erti sekiranya maklumat hanya sampaikepada pengguna beberapa bulan kemudian. Olehyang demikian gabungan pengetahuan sainsperpustakaan dan penguasaan teknologi dapatmembantu mengurangi masalah keperluan maklumatoleh masyarakat.

Untuk mempastikan para pengurus maklumatmenjelang wawasan 2020 merupakan tenaga

profesional yang boleh menguasai disiplin sainsperpustakaan dan teknologi maklumat maka FakultiTeknologi Maklumat UKM mengorak langkahmenyepadukan kedua-dua disiplin di atas lantasmerupakan institusi pengajian tinggi yang pertamadi Malaysia menawarkan kursus sedemikian. Corakyang diambil oleh UKM ini bertujuan menyediakantenaga mahir yang boleh memenuhi permintaansebarang jenis pusat maklumat dan pada masa yangsama mereka juga boleh bertugas di perpustakaan.Tenaga profesional yang dilahirkan mampumelakukan pengaturcaraan dan menilai maklumatyang diperlukan. Pendedahan terhadap teknologimaklumat semata-mata dirasakan kurang wajarkerana kecekapan industri adalah bergantung jugakepada mutu maklumat yang dimiliki selain darikepantasan maklumat diperolehi. Oleh yangdemikian, kurikulum asas celik maklumat adalahpenting. Gabungan antara kemahiran manusiamemperolehi, menilai, memproses dan menyebarmaklumat telah menjadi teras pengajaran FakultiTeknologi Maklumat UKM.

Rasional kepada kepentingan memasukkankomponen celik maklumat ke dalam kurikulum asaskursus teknologi maklumat ialah, pelajar yang celikmaklumat berupaya untuk memahami kepentinganmaklumat dalam masyarakat; bijak dan memberitumpuan terhadap keperluan maklumat; memahamistruktur dan bentuk maklumat; mengenalpasti titik-titik capaian maklumat; mengembangkan strategipengumpulan maklumat; menilai dan menganalisiskandungan maklumat; membuat sintesis; mengurusdan melaporkan keputusan serta menilai prosespencarian mereka (Rader, 1990:880).

KURIKULUM

Kita tahu perkembangan teknologi yang telahmemberi kesan kepada perpustakaan jugamempunyai impak yang ketara ke atas kurikulumsekolah perpustakaan. Namun kebanyakan sekolahperpustakaan menganggapi teknologi maklumatsebagai alat untuk melaksanakan berbagai fungsidalam perpustakaan atau pusat maklumat dan tidakdilihat sebagai subjek yang perlu dipelajari secaraberasing. Oleh yang demikian, sekolah perpustakaanterutamanya Kajian Sains Perpustakaan danMaklumat ITM cuba untuk menyepadukan kursus-kursus teknologi maklumat dan sains perpustakaan



ke dalam kurikulum kepustakawanan yang sedia ada.Model yang sedemikian telah lama diikuti olehsekolah-sekolah perpustakaan di Amerika Syarikat.Dengan itu kurikulum kepustakawaan boleh terjejasdalam dua cara:

1) Kursus-kursus yang sedia ada dikayakandengan komponen-komponen teknologi -dengan ini kursus pengkatalogan mestimerangkumi latihan amali memasukkan datakatalog ke dalam terminal

2) Sekolah perpustakaan menambahkan kursus-kursus baru mengenai analisis sistem,rekabentuk sistem dan penilaian, dapatansemula maklumat secara dalam talian,perkembangan dan pengurusan perisian,pengurusan pangkalan data, rangkaian kerjadan lain-lain lagi.

Perubahan ini adalah untuk memenuhi keperluanprofesional yang berubah.

Berikut adalah jadual institusi pengajian tinggiMalaysia yang menawarkan kursus-kursus SainsPerpustakaan &. Maklumat dan juga TeknologiMaklumat.

Jadual 2

Institusi Jabatan/Fakulti Program

InstitutTeknologiMARA

UniversitiMalaya

UniversitiIslamAntarabangsa

UniversitiKebangsaanMalaysia

Kajian SainsPerpustakaan &Maklumat

InstitusiPengajian Tinggi

Dept. of Library& Info. Science(Kuliyyah ofIslamic RevealKnowledge &Human Science

Kuliyyah ofEconomics

Fakulti TeknologiMaklumat

Diploma Sains Perpustakaan& Maklumat

Sarjana Sains Perpustakaan& Maklumat

Sarjana Sains Perpustakaan& Maklumat

Ijazah Sarjanamuda Ekonomi,Ijazah SarjanamudaPengurusan Perniagaan

Ijazah Sarjanamuda TeknologiMaklumat (Sains Maklumat &Perpustakaan, Sarjanamuda TeknologiMaklumat (Sains Komputer),Sarjanamuda Teknologi Maklumat(Pengurusan Sistem dan Maklumat),Sarjanamuda Teknologi Maklumat(Komputer Industri), Sarjana, DoktorFalsafah



KAJIAN SAINS PERPUSTAKAAN DANMAKLUMAT, ITM

Kajian Sains Perpustakaan bermula sebagai sebuahJabatan Sains Perpustakaan pada tahun 1963. Mulai1971, jabatan telah dinaiktarafkan kepada statusKajian. Matlamat Kajian adalah untuk membentukdan menyelenggara rancangan pendidikan yangsesuai untuk memenuhi keperluan tenaga manusiadi Malaysia dalam bidang Sains Perpustakaan danMaklumat. Sejak dari awal ditubuhkan sehinggalahtahun 1972, Kajian menyediakan pelajar untukkursus luaran dengan menduduki peperiksaan yangdikenali sebagai Library Association ProfessionalExaminations di United Kingdom. Ini adalah kursussijil selama dua tahun yang membawa kepadaAssociateship of the Library Association.Kemudiannya, mulai tahun 1973, Kajian memulakankursus dalam an iaitu Diploma in Library Science.Selaras dengan pengenalan kursus diploma tiga tahunini, kurikulum telah dirombak supaya lebihberorientasikan Malaysia. Mulai Julai 1974 pulakursus diploma pasca siswazah selama satu tahundiperkenalkan. Pada tahun 1979, nama Kajian diubahkepada Kajian Sains Perpustakaan dan Maklumatuntuk mencerminkan beberapa perubahan baru yangtelah dibuat semasa mengulangkaji kurikulum.Dalam kurikulum Kajian ini perseimbangan adalahdikekalkan di antara teori dan amali dan di antaramatapelajaran ikhtisas dan akademik supaya pelajar-peiajar mendapat kemahiran yang mencukupi dalambidang profesional serta memperolehi pendidikanakademik yang luas. Kini Kajian menawarkankursus Diploma Sains Perpustakaan (1 tahun). Selaindari itu, Kajian juga menyediakan peluang untukpendidikan berterusan kepada para pustakawan danpegawai maklumat untuk meningkatkan sertamengemaskini pengetahuan dan kemahiran.

JABATAN SAINS PERPUSTAKAANDAN SAINS MAKLUMAT, UM

Program MLTS mula ditawarkan pada sesi akademik1987/88 di bawah Institut Pengajian Tinggi (IPT).(Sila lihat lampiran B untuk kursus-kursus yangditawarkan semasa jabatan berada di bawah IPT).Pada bulan November 1994, program dipindahkankepada fakulti baru iaitu Fakulti Sains Komputer danTeknologi Maklumat.

Program terdiri daripada 2 bahagian.Bahagian I mengandungi 10 unit kursus terdiridaripada 9 unit kursus wajib dan 1 unit kursus pilihan.Bahagian 1 ini diagihkan kepada semester I dan IIuntuk pelajar sepenuh masa dan semester I hinggaIV untuk calon sambilan.

Bahagian II mengandungi tempoh sandaran kepadaperpustakaan yang ditentukan oleh fakulti. Setelahtempoh sandaran berjaya dilalui, calon dibenarkanmelakukan penyelidikan yang berakhir denganmenulis laporan penyelidikan.

Jabatan Sains Perpustakaan dan Maklumat inimempunyai Objektif seperti berikut:

• memperkenalkan calon kepada prinsipyang mendasari peranan maklumat dalammasyarakat.

• menyediakan pengetahuan dan kesedarankepada sumber-sumber maklumat yang adadan mengembangkan kemahiran barudalam menggunakan sumber-sumber iniuntuk menyediakan perkhidmatanmaklumat yang berkesan.

• menyediakan pendidikan profesional yangberkesan supaya graduan daripada programini dapat memasuki sebarang persekitaranmaklumat dengan yakin.

• menyediakan pengetahuan teknologi baruyang boleh diaplikasikan dalamperkhidmatan dan sistem maklumat.

• menyediakan pelajar dengan teknik-teknikbaru pengurusan untuk analisis polisi yangberkesan, membuat keputusan, menaksirkeperluan pengguna dan mengembangkanstrategi pemasaran perkhidmatanmaklumat.

• menyediakan pelajar dengan kemahiranyang diperlukan untuk mengumpul,memelihara, mengorganisasi dan menyebarmaklumat dalam pelbagai bentuk.



JABATAN SAINS PERPUSTAKAAN DANMAKLUMAT, UIA

Di samping kursus tradisional Sains Perpustakaandan Maklumat, UIA juga menawarkan kursus IT,Sistem Pengurusan Maklumat dan Sistem MaklumatPerakaunan di bawah Jabatan PentadbiranPerniagaan, Kuliyyah Ekonomi dan Pengurusan.Kursus-kursus ini untuk menyediakan calon SarjanaMuda Pentadbiran Perniagaan. Kursus ITmenumpukan kepada pengetahuan asas mengenaikomputer dan Pemprosesan maklumat berkomputer.Kursus Sistem Pengurusan Maklumat pula mengenaipenggunaan komputer dalam membuat keputusantermasuk organisasi data, media penstoran dan teknikpengurusan data. Sistem Maklumat Perakaunan pulaberkaitan dengan impak komputer ke ataspersekitaran perniagaan dan masyarakat. Kesemuakursus ini tidak mengandungi sebarang komponenkemahiran perpustakaan.

Jabatan Sains Perpustakaan dan Maklumat pulaterletak di bawah pentadbiran Kuliyyah of IslamicRevealed Knowledge and Human Science. Objektifdan program akademik jabatan tersebut adalahseperti:

• untuk menyediakan program ijazah padaperingkat pasca siswazah dalam bidangperpustakaan dan sains maklumat.

• menyusun kursus di peringkat pra ijazahuntuk membolehkan pelajar mahir dalampenggunaan perpustakaan dan maklumat.

• mengendalikan program pendidikanberterusan kepada pustakawan profesionaldan pakar maklumat.

• mengembangkan perkhidmatan rundingankepada perpustakaan yang sedia ada danyang bakal dibina dan juga kepada agensi-agensi maklumat untuk membangunkansistem maklumat dan perkhidmatan yangsempurna.

• mem promo si penyelidikan berasaskanmasalah dalam konteks keperluan negaraMalaysia dengan menekankan keunikan

kesusasteraan Islam dan situasiperpustakaan dan maklumat dalam dunia Is-lam.

• menyumbang kepada kesusasteraan denganmenerbitkan karya-karya akademik dansarjana dan juga alat-alat profesional.

• mencipta budaya profesional melaluisumbangan kepada persatuan danpenglihatan dalam membentuk polisimaklumat kebangsaan bagi Malaysia danIain-lain negara Islam.

FAKULTI TEKNOLOGI MAKLUMAT, UKM

Fakulti Teknologi Maklumat di UKM menyediakankurikulum yang menggabungkan disiplin komputer,matematik, komunikasi dan perpustakaan. Fakultiini memasukkan kursus pengurusan rekod ke dalamkurikulum sains perpustakaannya. Ini keranaorganisasi turut dipersepsikan sebagai sumbermaklumat. Rekod organisasi adalah unik keranatidak boleh didapati di tempat lain. Rekod-rekod iniperlu diuruskan dengan sistematis menggunakanperalatan canggih supaya maklumat yang diperlukanuntuk membuat keputusan, perbandingan dan kaedahpengawalan tindakan diperolehi dengan mudah dancepat.

Pengenalan kursus pengurusan rekod dianggap akanmelengkapi pengetahuan para profesional dalambidang maklumat. Ini membantu mengatasi masalahpengurusan maklumat di organisasi swasta.Meskipun maklumat dianggap sebagai satu sumberpada tahun 1990an, terdapat organisasi yang tidakmempunyai program pengurusan rekod yang lengkaplagi tekal. Kecanggihan sumber teknologi harusdigunakan dan disepadukan dengan perubahanurusniaga. Program pengurusan rekod diperlukansupaya organisasi tidak dikendalikan oleh teknologisebaliknya teknologi mesti dipandu/kawal olehprogram yang mengorganisasi dan menggunamaklumat dengan cara yang sebaik mungkin.

Cadangan penubuhan FTM ini adalah didasarkankepada pengamatan serta faktor-faktor sepertiCadangan Jawatankuasa Kabinet Mengenai Latihan- melatih lebih ramai tenaga mahir dalam teknologi



maklumat. Untuk tujuan ini Jemaah Menteri telahmenubuhkan satu Jawatankuasa mengenai latihanyang bertanggungjawab untuk:

- mengumpul maklumat terperinci mengenaijenis kemahiran dalam enam bidangindustri. Salah satu daripadanya ialahteknologi maklumat

- membuat penelitian secara menyeluruhberkaitan dengan kekurangan tenaga kerjadan membuat analisis aliran perkembanganpermintaan tenaga mahir dan

- mengemukakan cadangan yang khususuntuk mengatasi masalah kekurangantenaga kerja mahir.

Ini adalah berkaitan dengan laporan yang telahdisediakan oleh Jawatankuasa Kerja IndustriTeknologi Maklumat bahawa dalam tempoh antaratahun 1990-1995, negara memerlukan 26,484gunatenaga teknologi maklumat dan pada masa yangsama sumber gunatenaga adalah berjumlah 23,229(Kertas Cadangan Penubuhan Fakulti teknologiMaklumat UKM, 1994:1). Ini bererti terdapat jurangperbezaan seramai 3,255 orang dalam tempohtersebut. Oleh yang demikian, Jawatankuasaberkenaan memperakukan supaya institusi pengajiantinggi membangunkan pusat-pusat latihan untukmelatih lebih ramai tenaga mahir.

Berasaskan kepada faktor di atas UKM telahmenubuhkan satu Jawatankuasa memenuhi keperluantersebut dengan menubuhkan FTM. Fakulti ini akanmelahirkan tenaga kepakaran dan kemahiran yangboleh dibahagikan kepada empat bidangpengkhususan iaitu:

- Sains Komputer- Pengurusan Sistem dan Maklumat- Sains Maklumat dan Perpustakaan- Komputeran Industri

DASAR KERAJAAN MALAYSIA

Kerajaan Malaysia di bawah pimpinan YAB Dato'Seri Dr. Mahathir Mohamad mahukan Malaysiamenjadi sebagai sebuah negara maju dan rakyatnyamempunyai daya saing yang tinggi. Perubahan status

negara yang ekonominya berasaskan pertaniankepada sebuah negara industri memerlukanpenyediaan dan penggunaan maklumat yang cekap,tepat dan kemaskini. Ini kerana maklumat yangdiurus secara sistematis adalah menjadi prasyaratkepada pemindahan ilmu pengetahuan.

Maklumat juga membolehkan negara industribersaing dengan Iain-lain negara sedang membangundari segi kos buruh. Firma boleh mendapat faedahdari pesaing mereka melalui program teknologimaklumat untuk menghasilkan barangan baru. Halini disebabkan teknologi maklumat boleh dalambeberapa aspek mengarah serta mengubah strukturdan operasi organisasi. Pengecilan kakitangan,struktur organisasi yang berasaskan pasukan,dominasi pekerja berpengetahuan dan rangkaiankomunikasi adalah di antara perubahan yang kianmenjadi kenyataan.

Berdasarkan kesan yang dibawa oleh maklumat danselaras dengan polisi kerajaan untuk menjadikanMalaysia sebuah negara maju maka kerajaan telahmenyusun strategi supaya peralihan status negaraberjalan dengan baik. Beberapa dasar yang bertujuanuntuk mengubah sikap dan strategi seperti DasarPandang ke Timur, Dasar Pensyarikatan Malaysiadan kini Wawasan 2020 diperkenalkan. Kesemuadasar dan polisi ini memerlukan perolehan danpenyebaran maklumat supaya minda rakyat negaraini bersedia mengalami perubahan.

Dalam Rancangan Malaysia Keenam (1991-1995)Kerajaan Malaysia telah memberi penekananterhadap kepentingan Sains dan Teknologi.Universiti telah diseru untuk meningkatkan peranandalam memperkembangkan sains dan teknologisekaligus melatih tenaga manusia yang diperlukan.Oleh yang demikian peruntukan sumber untukpengajaran, penyelidikan dan latihan dipertingkatkan(Rancangan Malaysia Keenam, 1991:207).

Polisi yang berkaitan dengan sains dan teknologi iniperlu diselaraskan supaya dapat rnewujudkanpengurusan yang cekap. Oleh yang demikian satumekanisme yang cekap dalam pengumpulan danpenyebaran maklumat adalah perlu. Untukmemenuhi tujuan ini kerajaan menubuhkan NationalScience and Technology Intelligence andInfrastructure Science untuk menggalakkan



penyediaan maklumat mengenai kemajuan sains danteknologi. Sistem itu akan memudahkan penyebaranmaklumat sains dan teknologi yang berkesan sertamembantu menyelaras dan mengawal program R&Ddan mengumpul maklumat serta data untuk merumuspolisi-polisi sains dan teknologi yang berkaitan,strategi serta program.

Pada bulan Februari 1992, YAB Dato' Seri Dr.Mahathir Mohamad telah merumuskan satu wawasanyang harus dicapai oleh Malaysia menjelang tahun2020. Perdana Menteri mahukan Malaysia menjadisebuah negara maju dalam acuannya yang tersendiridan rakyatnya mempunyai kegigihan yang kental dantidak mudah tergugat. Pencapaian matlamat tersebutdapat dipermudahkan dengan adanya sistemmaklumat yang canggih. Sebelum pelancaranwawasan 2020, kerajaan telah mula memberipenekanan kepada kepentingan teknologi maklumatmulai tahun 1990. Maklumat merupakan sumberyang sangat penting untuk menarik pelaburan.Kepentingan maklumat sebagai sumber disamakandengan pentingnya arangbatu dan besi pada zamanrevolusi industri di Eropah.

Sektor industri negara akan berkembang dengan baikjika maklumat penting mudah dan cepat diperolehi.Ini disebabkan keberkesanan Sesebuah firma adalahbergantung kepada mutu dan kepantasaan masadiperlukan. Oleh kerana pembangunan negaraMalaysia digerakkan bersama oleh kedua-dua sektorawam dan swasta maka setiap sektor berkenaanmemerlukan maklumat sektor yang satu lagi. Sektorswasta memerlukan maklumat awam supayakeputusan dan tindakan segera dapat diambil. Sektorswasta sebagai penggerak utama pertumbuhanekonomi memerlukan maklumat (perangkaanekonomi makro, ramalan dan analisis arah aliransektor ekonomi, petunjuk sosial, sains dan teknologi)untuk bersaing dalam pasaran dunia. Maklumattersebut adalah menjadi input utama dalamperancangan mereka. Di samping itu, sektor swastajuga perlu mengetahui aspek undang-undang, jenis-jenis perkhidmatan yang diberikan serta agensi yangmenyediakannya. Manakala di pihak kerajaan pula,maklumat mengenai sektor swasta sepertiperkembangan dalam pasaran dan maklum balasmengenai perkhidmatan awam adalah penting untukmeningkatkan mutu selain dari mempercepatkanpengambilan keputusan oleh kerajaan. Kerajaan telah

memberi penekanan yang serius kepada keperluanmenyebar maklumat penting di bawah DasarPensyarikatan Malaysia.

Sebagai memenuhi keperluan maklumat sektorswasta dan untuk membolehkan maklumat awamsedia diperolehi pada bila-bila masa diperlukan makakerajaan telah mengumumkan Sistem HubunganPerkhidmatan Awam (Civil Service Link) pada 17Julai 1994 dan dilancarkan pada 9 Ogos 1994. Olehyang demikian Sistem Hubungan PerkhidmatanAwam ini adalah satu cara pertukaran maklumat diantara sektor swasta dan awam.

SISTEM HUBUNGANPERKHIDMATAN AWAM

Sistem Hubungan Perkhidmatan Awam (CSL) adalahkonsep sistem maklumat berpusat yangbertanggungjawab menyelenggara dan menyediakanpelbagai aspek yang berkaitan dengan pentadbiransektor awam. Sistem ini membolehkan orang ramaiberurusan dengan agensi kerajaan dengan lancar. Iamembentuk Hubungan elektronik denganmenyediakan perkhidmatan maklumat secarapercuma antara agensi kerajaan, orang awam dansektor swasta.

Sistem ini terdiri daripada 2 komponen iaitumaklumat kiosk dan pangkalan data CSL. Maklumatkiosk menyediakan kemudahan skrin sentuhanpelbagai media untuk orang awam secara percumamanakala pangkalan data CSL berfungsi sebagaipenyimpan maklumat yang boleh dimanfaatkan olehkomuniti perniagaan dan penyelidik dengan bayaranyang rendah. Objektif CSL ialah untukmembolehkan pengguna memanfaatkan maklumatberkaitan dengan pengurusan dan pentadbirankerajaan.

Tidak dapat dinafikan bahawa pembangunan yangpesat dan dinamik banyak bergantung kepadaperolehan dan penggunaan pengetahuan danmaklumat. Malaysia yang mengamalkan sistemekonomi terbuka perlu mempunyai keupayaanbertindak dengan pantas dan berkesan untukmenghadapi perubahan pesat dalam Perdagangan danpelaburan sedunia. Maklumat yang relevan, tepatdan kemaskini amat penting dalam menentukan kadarpertumbuhan sosioekonomi.



Selain dari itu maklumat yang tepat dan komunikasiyang berkesan adalah prasyarat penting untukmembentuk satu masyarakat yang bersatu padu selainmembangunkan masyarakat yang berilmu. Sejajardengan hasrat tersebut, kerajaan sedia menimbanguntuk memberi peruntukan kepada industri teknologimaklumat dalam strategi belanjawan 1995 untukmempastikan negara tidak ketinggalan serta dapatmengekalkan daya saing dalam industri teknologimaklumat.

PERKEMBANGAN INDUSTRI TEKNOLOGIMAKLUMAT DI MALAYSIA

Pada tahun 1984 sahaja penggunaan komputer telahmeningkat pada kadar 35 hingga 40%. Peningkatanini disebabkan oleh beberapa faktor terutamanyakesedaran kerajaan mengenai kepentinganpengkomputeran demi untuk melaksanakan projek-projeknya. Keadaan ini sekaligus akanmengembangkan serta mempercepatkanpertumbuhan ekonomi negara. Harga komputer yangmakin lama semakin murah, peningkatanpertumbuhan industri, keperluan meningkatkankecekapan melalui pengautomatan danpengkomputeran menyebabkan penggunaankomputer makin meningkat. Peningkatanpenggunaan komputer di kedua-dua sektor awam danswasta ini mesti diikuti dengan pertambahan tenagamahir terutamanya pengaturcara dan juruanalisasistem untuk melaksana dan menyelenggara sistem.Kemunculan berbagai-bagai perisian baru jugamemerlukan tenaga mahir untuk memproses dataseperti juruanalisa sistem maklumat, penciptaprogram dan pentadbir pangkalan data serta pentadbirrangkaian kerja.

Potensi industri teknologi maklumat untukberkembang di Malaysia adalah cerah. Kerajaanmemperlihatkan komitmennya yang tinggi untukmenjadikan rakyat negara ini berpengetahuan danbermaklumat. Komputer sebagai komponenteknologi maklumat kian membanjiri pasaran diMalaysia. Anggaran Persatuan Industri KomputerMalaysia (PIKOM), industri komputer negaradijangkakan berkembang 20% atau bernilai RM 3,5bilion pada tahun 1994 (Berita Harian, 31.8.1994:1).Pada tahun 1993, pasaran rangkaian kerja danpangkalan data mengalami pertumbuhan

menggalakkan dengan mencatat jualan melebihi RM200 juta manakala pasaran pengguna individu ialahRM 50 juta pada tahun 1992. Pasaran perkakasankomputer peribadi pula ialah RM400 juta pada tahun1993. Pertumbuhan pesat dalam bidang-bidang diatas turut memberi kesan kepada bidang lain. Initermasuk perisian, stesen kerja, data komunikasi,sistem mini komputer dan juga pelanggan/pembekal.Perkembangan pesat ini bererti ramai tenaga mahirdiperlukan untuk memberi perkhidmatan yangberkaitan dengan teknologi maklumat. Di sinilahletaknya peranan institusi pengajian tinggi untukmelahir dan melatih tenaga mahir yang diperlukan.

RUMUSAN

Sebelum Fakulti Teknologi Maklumat UKMditubuhkan, pendidikan perpustakaan di Malaysiakurang menitikberatkan kursus-kursus teknologimaklumat. Kedua-dua bidang sains perpustakaan danteknologi maklumat adalah terpisah seolah-olah tiadakaitan di antara satu sama lain. Kursus-kursus yangditawarkan oleh ITM, UIA dan UM adalahmerupakan kursus-kursus yang berteraskankurikulum tradisional meskipun beberapa kursuskomputer diperkenalkan terutamanya oleh ITM.Pemisahan diantara kedua-dua bidang ini dapatdilihat apabila UIA menawarkan kursus teknologimaklumat dan sains perpustakaan secara berasingan.Kursus-kursus teknologi maklumat yang disediakanoleh Unimas, UUM dan UTM pula tidak melibatkankurikulum sains perpustakaan. Penekanan diberikansemata-mata kepada teknologi maklumat sahaja.

Namun penubuhan Fakulti Teknologi Maklumat,UKM telah menggunakan pendekatan yang lebihrealistik. Kurikulum teknologi maklumatdisepadukan dengan kurikulum sains perpustakaansupaya graduan yang dilahirkan dapat memenuhipasaran kerja sama ada dalam bidang teknologimaklumat mahupun perpustakaan meskipun bidangteknologi maklumat merupakan penekanan yangutama. Ini disebabkan UKM percaya keberkesananSesebuah organisasi tidak sahaja bergantung kepadakadar kecepatan maklumat diperolehi tetapi jugabergantung kepada mutu maklumat yang diuruskan.Kadar kelajuan sesuatu maklumat adalah berkait rapatdengan penggunaan teknologi canggih tetapi mutumaklumat hanya boleh dinilai oleh pakar maklumat



sahaja. Oleh yang demikian pengetahuan dalambidang sains perpustakaan adalah melengkapipengetahuan dalam teknologi maklumat.

Perkembangan dalam teknologi maklumat adalahmenjadi satu cabaran kepada pendidikan sainsperpustakaan. Para pustakawan negara ini harusmenyesuaikan diri dengan perubahan persekitarankerana pengetahuan dalam bidang perpustakaansahaja adalah tidak mencukupi. Pustakawan harusmengambil kesempatan untuk mengikuti kursus,seminar dan melanjutkan pelajaran sama ada melaluiinstitusi mahupun secara persendirian demi untukmernajukan diri di samping harus melibatkan diri

dalam menghadapi cabaran era teknologi maklumat.Ini disebabkan teknologi maklumat memberi kesanyang besar terhadap penyebaran maklumat pada hariini.

Adalah dikhuatiri penyebaran maklumat yangmenjadi bidang kepakaran pustakawan akan diambilalih oleh ahli komputer dan seterusnya bidangkepustakawanan akan dibayangi oleh teknologimaklumat. Sekiranya keadaan ini berlaku makaperpustakaan akan tinggal sebagai ruang penstoranyang menyimpan koleksi tanpa memberiperkhidmatan yang berkesan.

RUJUKAN

Abdul Aziz Shaik Mydin. Cadangan untuk menubuhkan sebuah Institut Pengajian Ilmu Perpustakaan danArkib di UKM, 1975. (Tidak diterbitkan)

Amanah Ahmad. "Education and training for library and information personnel in Malaysia," SekitarPerpustakaan 15(1990): 1-5.

Berita Harian 24 Ogos 1994 dan 31.8.1994

Borko. Harold. "Teching online retrieval systems at the University, of California, Los Angeles," InformationProcess. Manage. 14,6(1978):477-480 dalam Encyclopedia of Library and Information Science vol.41.supplement 6/edited by Allen Kent. New York: Marcel Dekker, 1978.

Derr, R.L. "Educational concepts in library science," Journal of Education for Librarianship 21,2(1980):135-143.

Katni Kamsono Kibat. "Incorporating new perspectives in library and information education and training inMalaysia." kertaskerja PPM/LAS Joint Seminar on New Perspectives in Meeting Library InformationObjectives (1984: Kuala Lumpur).

Lancaster, F.W. "Libraries and librarians in an age of electronics," Information Resources Press, Arlington,Va., 1982:177 dalam Encyclopedia of Library and Information Science vol. 41 supplement 6/edited by AllenKent. New York:Marcel Dekker, 1978.

Mohd. Isa Samat. Provision of nuclear information in Malaysia with particular reference to PUSPATI.Tesis MSc. Loughborough University of Technology, 1982.

Mohd. Amin Mohd. Sura dan Mashkuri Hj. Yaacob."Information technology developments and theirimplications for institutions of higher learning (IHL) in Malaysia - a country paper" kertaskerja InformationTechnology Developments and Their Implications for ASAIHL Institutions (1986:Hong Kong).



The New Straits Times 8 Sept. 1984:1

Neway, Julia Marlaine. The role of the information specialist as an active team member in academic research.Tesis Ph D University of Illinois at Urbana-Champaigne, 1982.

Oli Mohamad Abdul Majid. "Education for library and information managers :challenges of the internationalview," International Library Review 14(1982):188.

Oli Mohamad Abdul Majid. "A model for continuing education and personnel development in libraries inMalaysia and Singapore," kertaskerja Conference on National and Academic Libraries in Malaysia andSingapore (1974: Pulau Pinang).

Oli Mohamad Abdul Majid. "Training of libraries as information managers: meeting the challenges of the80's," kertaskerja Seminar Mengenai Pengurusan Maklumat: Cabaran Kepada Perpustakaan Khusus (1981:Kuala Lumpur).

Rader. Hannelore B. "Bringing information literacy into the academic curriculum," College & ResearchLibraries News 51,7(July/Aug. 1990):880.

Sixth Malaysia Plan 1991-1995. Kuala Lumpur: National Printing Dept, 1991

Universiti Islam Antarabangsa. Kalendar 93/94

Universiti Kebangsaan Malaysia. Fakulti Sains Matematik dan Komputer. Kertas cadangan penubuhanFakulti Teknologi dan Sains Maklumat. (Tidak diterbitkan).

Universiti Malaya. Kalendar 93/94

Universiti Utara Malaysia. Kalendar 93/94.

Universiti Malaysia Sarawak. Kalendar 93/94.

Utusan Malaysia. 10 dan 12 Ogos 1994.

Wilfred, J. Plumbe. "The libraries of medieval Islam," MLJ 11(1962):! 30-135 in Nadarajah, R. Educationfor librarianship in Malaysia: its history and development and comparison with parallel development inIndonesia and Philippine.- Tesis MA College of Librarianship, Wales, 1974.



LAMPIRAN A

KURSUS YANG DITAWARKAN OLEH KAJIAN SAINSPERPUSTAKAAN DAN MAKLUMAT, INSTITUT TEKNOLOGI MARA

SEPERTI PADA TAHUN 1990

Kelayakan masuk

1. Diploma Sains Perpustakaan

Lulus 2 peringkat prinsipal dan 2 peringkat subsidiary (kecuali Kertas Am) dalamPeperiksaan Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM) serta lulus Bahasa Inggerisdi peringkat Peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia (SPM).

2. Diploma Pasca Siswazah dalam Sains Perpustakaan

Ijazah kepujian dari Universiti yang diiktiraf oleh kerajaan Malaysia.

KANDUNGAN KURSUS

Diploma Sains Perpustakaan

Semester I

LSC 103

LSC 111

UTS 1017

ENL 181

Semester II

LSC 1S3LSC 161LSC 174MGT 120UIS 151

ENL 131

Fundamentals of Information Storage andRetrieval Systems

Foundations of Library and InformationScience

Islamic Studies I

Foundation English ICo-curriculum

Cataloguing and ClassificationElements of Information ScienceBibliographic Organisations ControlFundamentals of ManagementIslamic Studies II

Co-curiculum

Jumlah Jam Kredit

4

4

2

1

44342

1



Semester III

LSC 203LSC 210LSC 212LSC 274UIS 201ENL 181

Indexing and AbstractingManagement of Library and Information CentresIntroduction to ComputersReference and Information WorkIslamic Studies IIIEnglish (Intermediate)

Academic SubjectCo-curriculum

Semester IV

LSC 253LSC 254

LSC 255

LSC 256

LSC 262

LSC 264LSC 291UIS 251ENL 237238

Semester V

LSC 310

Semester VI

ETR 300LSC 358ASC 301

LSC 362

LSC 370LSC 371

LSC 372LSC 373

LSC 374LSC 375

Entrepreneurial StudiesResearch ProjectIslamic Studies VOptions (2 papers only)Computer Applications in Librariesand Informations Centres IIProblem Study in Information ScienceInternational and ComparativeLibrarianship and Information ScienceSchool LibrariesResources and Services for Childrenin LibrariesRecords and Archives ManagementLibrary Services to Special Communities

Practical Training and Report

Information Storage and Retrieval SystemsInformation Resources and Servicesin the Social SciencesInformation Resources and Servicesin the HumanitiesInformation Resources and Servicesin Science or and TechnologyComputer Applications in Libraries andInformations Centres IResearch MethodologyPublic Relations and LibrariesIslamic Studies IVBusiness CorrespondenceFunctional EnglishAcademic Subject

4434%4

41

4

33

333

442

14

8

3521



LSC 376LSC 377LSC 378LSC 379

Government PublicationsBibliography of Southeast AsiaMedia Resources in LibrariesPlanning and Design of Library Buildings

Academic paper (1 option)

List of academic papers (as options)

PSY 150SOC 100COM 100HIS 101LAW212LAW 312QMT 150ECO 204JRN 153COM 251JRN 208PAD 201PAD 203SOC 150POL 100POL 150GSC 101GSC 151MAN 101MAN 102MAN 103ARB 101ARB 102POL 254POL 355SOC 150SOC 200

Principles of PsychologyIntroduction to SociologyPublic SpeakingHistory of Southeast AsiaCommunication Law ICommunication Law IIStatisticsMalaysian EconomicsPrinciples of Public RelationsInternational RelationsPublication ProductionPublic Administration I (Malaysian Government)Public Administration II (Local Government)SociologyElements of Government IElements of Government IIAppreciations of Science IAppreciations of Science IIMandarin IMandarin 11Mandarin IIIArabic IArabic IISoutheast Asian Government and PoliticsInternational RelationsSociology ITSociology III

Postgraduate Diploma in Library Science

Semester I

LSC 401

LSC 402

LSC 403

LSC 404

LSC 407

Introduction to Library andInformation ScienceManagement of Library andInformation Centres IIFundamentals of Information Storageand Retrieval SystemsBibliographic Control and Reference andInformation WorkElements of Information Science and Computers

3

3

4

3



Semester II

LSC 450

LSC 452

LSC 453

LSC 451

LSC 454

LSC 455

LSC 456

Practical Training and ReportManagement of Library and InformationCentresInformation Storage and RetrievalSystemsInformation Resources and Servicesin the Social Sciences orInformation Resources and Servicesin Science and Technology orInformation Resources and Servicesin the HumanitiesComputer Applications in Librariesand Information Centres I

2

4

4

4

4

3

Options (1 only)

LSC 458LSC 459LSC 461LSC 463LSC 464LSC 465LSC 467LSC 468

Public Relations and LibrariesGovernment PublicationsMedia ResourcesBibliography of Southeast AsiaRecords and Archives ManagementAdvanced IndexingQuantitative MethodsComputer Applications in Libraries

Information Centers IILSC 469 Research MethodologyLSC 479 Planning and Design of Library Buildings



LAMPIRAN BKANDUNGAN KURSUS PROGRAM

MASTER OF LIBRARY AND INFORMATION SCIENCEINSTITUTE OF ADVANCED STUDIES, UNIVERSITY OF MALAYA

SEPERTI PADA TAHUN 1990

Kelayakan masuk

Ijazah Sarjanamuda dengan kepujian dari Universiti Malaya atau ijazah yang diakuioleh Senat yang setaraf status akademiknya dari Universiti lain.

Kandungan Kursus

Bahagian I

Semester I & II

Kursus yang diperlukan Jam Unit

HP 501HP 502

HP 503HP 504HP 505HP 506HP 507HP 508

HP 509

Development of LibrariesManagement and the Administrationof LibrariesOrganisation and Use of InformationBibliographic Control and AccessMalaysian BibliographyPhilosophy of ResearchBasic StatisticsResearch Methodology in LibraryStudiesComputer Applications to LibraryActivity

30 130 1

55 230 130 130 130 1

30 1

30 1

20 1

25 I

20 120 120 1

25 1

Elective Courses

(Choose 2)HP 521HP 522

HP 523

HP 524

HP S25HP 526HP 527

Malay Literary World for LibrariansPublic Libraries and Public LibraryServicesSpecial Libraries and the Developmentof Special CollectionsPublishing the Book Trade andLibrarianshipSoutheast Asian BibliographyLegal BibliographyIntroduction to Records Managementand Archival Administration



HP 528

HP 529HP 530HP 531

HP 532

HP 533

Part II

Semester IIIPracticum

School Library Organisation,Utilization and EvaluationMedical LibrarianshipGovernment PublicationsSpecial Classification Schemes

Library Services for the PhysicallyHandicappedInternational and ComparativeLibrarianship

30 1

6



LAMPIRAN C

KANDUNGAN KURSUS PROGRAM TEKNOLOGI MAKLUMATSEKOLAH TEKNOLOGI MAKLUMAT, UNIVERSITI UTARA

MALAYSIA

Semester IKredit

TA 1013TS 1013BD 1013EA 1013BX 1012

Pengaturcaraan AwalanPengantar StatistikPengantar PemikiranPrinsip EkonomiEnglish for BusinessPelengkap Sahsiah

333

0

Semester 11

TN 1013TM 1013TA 2013PN 1013AN 1042BZ 1022

Pengenalan Teknologi MaklumatKalkulus AwalanStruktur Data dan Analisis AlgorithmaPengantar PengurusanProses Pembinaan Tamadun MalaysiaEnglish for Business and Management [Pelengkap Sahsiah

%33%220

Semester 111

TM 1023PW 1013KA 1113TD 2013TK 2013BZ 1032

Algebra LinearAsas KewanganPengantar PerakaunanSistem Maklumat dalam OrganisasiOrganisasi Sistem KomputerEnglish for Business and Management IIPelengkap Sahsiah

3333320

Semester IV

TD 2023TS 2013TN 2013

PN 2023BZ 1042

Pemprosesan FailStatistik GunaanAntara-Muka Pengguna danPengaturcaraan ObjekGelagat OrganisasiEnglish for Business and Management IIBahasa MalaysiaPelengkap Sahsiah

3

3

230



Semester V

TN 3013TD 3013

TK 3013PN 3123EA 2083BZ 1052

Kejuruteraan PerisianSistem Pangkalan data dan PencapaianMaklumatKomunikasi dan Rangkaian dataEtika PengurusanEkonomi GunaanReport WritingPelengkap Sahsiah

3

333320

Semester VI

TD 3023TN 3023TM 3033VK 3113BZ 1062

Analisis dan Rekabentuk SistemSistem Maklumat PakarPemodelan PeniutusanKaedah PenyelidikanPublic SpeakingElektif

333323

Sahsiah 6

Semester VII

VQ 2222TZ 3993

PraktikumLatihan Ilmiah

23

Semester VIII

TK 3023TD 3033

TN 3013

Sistem Maklumat TeragihPengurusan Sistem MaklumatElektif IIElektif III

Kejuruteraan Perisian

3333



LAMPIRAN D

KANDUNGAN KURSUS FAKULTI TEKNOLOGI MAKLUMATUNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA

JABATAN SAINS KOMPUTER

TAHUN I

Semester I

ZT 10I2VE 3TS 1913TK 1913TR 1313TK 1212

Tamaddun IslamBahasa InggerisPengenalan Kepada Teknologi MaklumatPengaturcaraan 1Matematik 1Rekabentuk Logik

Semester II

ZT 1022VE 3TK 1923TK 1922TR 1323TR 1722

Kenegaraan MalaysiaBahasa Inggeris

Pengaturcaraan IIMakmal Teknologi MaklumatMatematik ITStatistik Permulaan & Kebarangkalian

TAHUN II

Semester I

VE 3HS 1TK 2913

Bahasa InggerisKokurikulumStruktur Maklumat



pendidikan perpustakaan di malaysia masakini: arah … · pendidikan perpustakaan di malaysia...

Documents