5.D. D

D ISSERTAT IO INAUGURAL1S MEDICA,SISTENS

SYMPTOMATUMKEßHUMUM

PARTEMSECUNDAM,DE

ANXIETATE,qvam,

CONSENSU NOB. A-Ique EXPER. FAC. MED.IN AL-MO UPSAL. LYGEO,

PRjESIDE

I):NO Docr. JONASIDREN,

Anat. et Medic. Pract. Peofess. Reg. et Ord.PUBLICO EXAMINI

BIRGERUS MARTINUS HALL,FES7ROGOTHUS,

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE XV. OCTOBR.anni mdcclxviii.

HORIS, ANTE ET POST MERIDIEM, SOLITIS.

Ü PSA L I JE,Apud jöhan. edman , reg. Äcad. typogr.

virqAMPLISS1M0 ATQUE CELEBERRIMO

D:»o OLAVOACREL,

med.doct. chirurg. professori regio,ad nosocom. reg. stockholm. et le¬gion. vexilli equestr. chirurg. pri¬

mär. acad. scientiar. stock¬holm. etchirurg. pari-

s1ens. membro.

PRiECEPTORI VENERANDO,

Différtationem hane Medicamin venerabimdsementis tes-feram

D. D. D.

AuctorBIRGERUS MARTINUS HALL.

nxietas triftis efl fenfatio, qua necfitum quietwn corfori, nec animotrantpuiUitatem, concedit, Scilicet,qui a morbo anguntur,. non fo-lum omnes poflibiles ficus quaerunf,

ut mvéniant, qui aliqno modo levet, Ted animo et-iam cruciantur eo magis, quo malum gravius, mi-nusque aut evitabile, aut elu£tabile videtur. Per-moieftum proinde efl: fymptoma, quin periculo ple-niffimum, (i major obexq fanguirii per pulmonescircuitum obeunri, ponitur. Medico itaque, qui cu-ram gerit febricitantium, incumbit, ut quantum po¬tent, id tollat aut ieniat, quod cum fieri nequeat,ni(i ad cauflas angorem parientes attcndatur, neces-fe efl, ut eas fibi perfpcttas reddat. Si quis, utperbene monet Illuftr. van Svieten, audito Anxie-tatis nomine, ftatim de remedio cogitat, antequåmJedulo anxietatis caujfiam in corpore profintem > in*

A 2 ve*

I ) 4 ( Sveftigaverit, cafu ta?2tum proderit Jicet, äecantatißi-

remedia adhibiwit. vid. Com. Beerb. T. Ii, p. 200.§, IT.

Cum vero caufTae angoris mbkipliees fint, noninurile ducimus, easdem fub certas fpecies redigefe,a parte affe&a, defumtas, Erir icaque

L SPEC. ANX. PULMONALES.2. a Veripneumonia velPleuritide. Ut haec catis-

fa inteliigatnr, ex Phyfiologieis repecendum, fangui-nem per pulmoncs debite cireuitum cb*re non pos-fe, nid fub infpirarione fufficienter dilatamur: Atcum in Pleuritide id fieri nequeat ob audum late¬ris dolorem, in Peripneumonia vero ob inflarnma-ta vafa minora, quin ob veram fanguinis trnnfu-dationem a) in cellulas aeret&, ha:ficabit necefTarioin vena cava, corde dextro & arteria pulrnonali, &anxietatem pariet.

2. Ab au&a fanguinis cekritate, quse, nid am-pli fatis & dilatabiies funi; pulmones, effick, ut eaportione per eos non feratur fanguis, ac advenit,hinc colligicur ance cor dextrum, & colle£tus ango-rem generat.

3. A fanguinis fpijjitudine inflammatoria. Hrecnon firiic (anguinem expedite fatis trandre per pul¬mones, adeoqoe non difpari modo anxietatem indij-cir3 ac in priori cafu.

4 Aa) Sanguinem in Peripneumonia cellulas aéreas

ita infarcire-pofle, ut qui aqua? alioquin inje&i natanf,fvmdum petant, videmus ex cafu, quem Illuitr. ab Hal¬ler affert in Opuic. PathuL p. 29.

9 ) 5 ( 94» ^ frigore febrilL Obvenit in graviori febrfö

infermittentis paroxyfmo, in qua conftri&is vafiscutaneis, fanguis interiora petit, & angorern creat>hand abfimili modo, ac in pracedentibus.

5- Ab Angina inßammatoria laryngis, quae re-fpiradonem impedit, adeoque fanguinis per pulmo¬nes circuitum.

6. A ßrofa Puhnonum coÜuvie, Occurrit apudfenes & phlegmaticos, qui congeftione ad pulmo¬nes ferofa gravantur, itidcmque in variolis conflu-encibus, fi falivacio ceffans, ad pulmones vertitur..

II. SPEC. ANX. PR.ECORDIORÜM.i. A Jaburra in primis viis. Hand infrequens

eft hxc caufTa in fcbribus autumnalibus remittenti-bus, aliisque popnlatim graffancibus cum tenfione& dolore praecordiorum, nifu ad vomitufn & ru&ulubinde erumpente, Si diuejus continuat, fanguiniper pulmones circnlanti remoram demum ponit i-d o» quod a flatu inrercepto expanfus ventriculus8c proximum duodenum, non permittant diaphrag-nia, plurimas fibi vindicans partes in dilatanda pe¬ctoris cavitare5 eo quo debet modo, tob infpiratio-ne deprimb

2- AfrAalvo obfiruäa, quas flatus generat, abdo-men diflendentes 8z proinde atixietatem parientes«

3. Ab Aphthis imminentibus. Anrcquam adfauces deponitur materia aphthola, incer alia malaangorem etiam procreat.

4. A vermibus. Varia animalcula hasc exeitantlympcomata, inter qtiae angor numeratur. ItaKlock-

A 3 hof*

• ) 6 ( Ühof> deepidcmia febrc Culenburgi A. 1741 gradan-te, refert, aegros immani angore prehenfos fuifle,quibus lumbrici per gulam erumpere nitebantur.vid. Eius Opufc. Med. p. 2.

III. SPEC ANX. NERVOSA.1. A Delirio. Non eodem modo delirant segri

in febribus; jam loquaces funt, jam vero taciturni& triftes, finguntqud deli&a, de quibus häud levi-ter anguntur.

2. A fyfterriatis nervei nimia fenfibilitate, utin Hyfltricis Hypochondriacis. Hoc modo affe-£him fyftema nervofum , ad concipiendos fpasmosadeo efl opportunum , ut a leviffima caufla excicen\tur, Sc diverfös pariant morbos, pro diverdtate par¬tis afFe&ae; ita in ventriculo & intedinis, Vomi-tum, Colicam & Diarchceam, in organis lotii fe-&excretioni dicatis, Dyfuriam , in refpirationis, an-xietatem, producunt.

IV. SPEC. ANX. METASTATICA.1. A Delitefiente Exanthemate. Interdum ante

quam hoc efflorefcit in cutc, angore vexantur segri,qui,dum id prodit, difparet.

2. Ab Exanthemate retrocedente, aut materiaArthritica vel Rkewnatica. Quamdiu haec exterie«~ra corporis obfident, fatis bene fibi valere viden-tur aegri; (i vero a quacumque caußa, ad interioraferecipiunt, & pulmones impetunt 3 gravi f& peri-cujofo angore ple&untur a>gri.

Recenfitis fpeciebusBcerhaavius Aphor.631.He«patieam a difficiliori fanguinis traje&u per hepar, ob

dia-

* > 7 ( «

phlogißicam diatheßn orlundom, addir* NolumusAuQoritati tanti vir! nos opponere, raram tarneneße hanc monere audernus, prsfertim cum rrequen-tior eße dcbuißet in morbis inflammatoriis, quodtarnen experientiae repugnat* Potius dum exißit, ßnon vido pcculiari hepatis ejusve inflammationi de¬betur, adfcribendam piltamus turbis imi vencris afaburra aliave caußa, provenientibus. Saltetn vide-mus bilem ab his, fua per itinera, mutari quibusdamin febribus, uti ex adnats ßavo colore fatis appa»ret. Immo in febre illa Flava (yellow fever) valdemaligna , qusque peßis inßar in Außxaliori Arne«ricae parte graßatur, non folum albugfnea , led to-tum corpus i&eritio feedatur colore. vid. Epifl. D.Lintng in Vob II. Tcnt. Ed. Com. p* 370.

III.Circa Prognoßn notamus, omnem angorem,

praefertim ß continuat, periculo ron carere. Mi¬nus quidem vits difcrimen imminet, ß polypols con-cretiones b) vel aneurifmatics dilataciones in corde

ejus»

h) Goncretiones ha? communiter in cavis cordisreperiunda?, non raro propagines in Vafa magna emit-tunt. Nafcuntur quando quies aliqua, 11t a deliquio ,frigör e febrili aliave caußa, fanguini fuo in circuituinducitur. Producta mortis eße varii Auctores, inter-que hos Celeberr. Lieuteaud. Prax. Med. P. 146. con-tendunt. Non diffitemur polypös faepißime gigni inultima illa lu&a vitae cum morte, firmitas tarnen eo-rum, fymptomata varia, ut pulfus inordinatus, palpi-tatio cordis & refpiratio difficilis, qua? paßS funt, a-

• >)"' 8 f •ejiisque magnis vafis formanmr, quas ab anxietatenafci contendunt Auctores. Si yero gravius impedi-mentum liquori vinali per pulmones circulanti, op-ponitur, fubmetuetida erit aut fuffocado» aut morsaccedente gangrsena. Hinc qni ab infhmmacione,in organis refpirationi dicatis, oritur angör, vel aienta picuica> prsefertim fi vires deficiunt, longe pe-riculofior cenfenda erit, quam fi a velocius motofanguine, ejus fpifiicudine inflammaforia, algore fe-brili, cruditatibus in officina digeftionis, alvo ad-ftrifta, vermibus, & nimia denique nervorum fenfi-bilitate provenit. Nec minus tarnen periculofus repu-tari debet, qui ab Exanhemate, Arthritide vel Rheu*matismo retrocedentibos, oritur.Qji veroab Aphthisfuturis, aut animi defipientia exiftic, ejus prognofispetenda ex harum indole & reliquis fignis, quaein aegris fefe ofFerunt.

§. IV.Praefidia, quae in anxietate febricitantium ad«

hiberi debent, variae funt indolis pro ratione caufFa-rum,$. II., quseque brevirer defcribere ordo jubet.

SPEC. I. PULMONALIS,I. A Piripneumonia. In hac vena incida-

tur in brachio , usquc dum refpiratio liberior fit.Memores tarnen hic erimus, aegrum tantas non

fer-

pud quos inventi fuerunt,& quod primo loco debuifietnominari,dilatatio cordis, cujus plurima profirant exem-pla,fatis evincunt, eos non in agone mortis, fed in vi¬ta natos fuifie. vid. Hall. Element. Phyfiol. T. Il* p.p. 23. £eq. v

@ ) 9 ( %ferre evacuationes, ac fi morbus primarius efTet.Ut revulfio ab incerioribus fiat, catapiasmata veifomentadones emoliientes thoraci applicentur, velveftcatorium amplum dorfali parti, lateris affedti,q tiod ex dolore obtufo vel gena majore ruboreperfufa, dijudicari poteft. Inter haec iis, quae fan-guinem diluunt, quaeque atftum reftinguunt, inu-ftendum, non negle&is lotionibus in alvum im-miflis, fi adftridtior elf Denique injungatur aegro,ut ore excipiat vapores ex lade vel aceto & aqua,qui cum locum affedtum proxime attingant, Tum¬me eront commendabiles.

2. Ab aucta velocitate fanguinis> temperantiain febribus vulgo ufurpari lolica , fibi vindicat,&,(i xger plethoricus, pulfus plenus & fortis, vires-que conftantes, venaefe&io addatur.

3. A fanguine inflammatorie denfo^-juvant. ve*na* incifio, & quae fanguinem fpiflum diluunt, fol-vunt, ut Decodum Hordei vel Panis, Gelatinis autSyrupis fru&uum acidorum,remixtum, quod fsepiustepidum, interpofids nitrofis, forbillari debet.

4. A frigore febrili, Ie&i calorem, fri&iones,pannis calidis, forbilladones calidas , Ted parcas, re-quirit.

Ab Angina, quam ciciflime opem effiagitar,ideoque non cun&anter omnia ea prsefidia adhiben-da, quae inflammationem folvere valent, ut ventefe-9:io, fcarificado in nucha, collutiones oris, fomen¬tationes & veficatoria loco afFe&o applicata.

6. A ferofa pulmonum colluv-ie, praeter rcme-ß dia

© ) 10 (dia febri dicata, pofcit, quae lentos 5r vifcido-s hu-mores attenuant, incidunt, iiif Infufum Herb* Hys-fopi, Capillorum veneris, Eryfimi, Veronieae; Rad*Hclenii, Syrupus de Eryfimo Lobelii, de HyftbpoLeid., Oxymel fcilhticum, Gummi ammoniacurn,Kerm. mineralem, quem plurimum eommcndantin morbis pectoris inflammatoriis , ubi fpuca diffi-cilius trahuntur. In viriom defe&u bis addi debentCardiaca & Veftcatoria vel Epifpaftica. Si falivatio,in variolis confluentibus nec perpetua, uti nec a di-ftin&is lempcr remota, ceflaret, angufta quidem fpeseft; tentari tarnen poftunc, quid prsftent crebrio-res oris coliutiones & inje&iones, quibus jungan-jtur congrua diluentia,falino folvente, diaphoretico& diuretico, ut fpiritu Minderen, imbuta, vel fub-indcr prsebeanrur parvx pprtiones oxymellis, quod feil-lam recipit c). Immo in cafu urgentiori emeticumex Ipecacoanha & oxymelle eodem, interdum adhi-buic cum fuccefTu Clar. Huxham d) Hxc fi votisnon refponderenr, ad modum Freindii experiri li¬cet, remedio alvum ducente ferofam* colluviem adintei1ina,vertere, qua tarnen cautela id fieri debeatvid.Nobiiifl. Arch. & Equ. de Rolenftein. 1. c.

spec. ii. anx. praecordiorum,i • A fordibus primarum viarum, praemifTa ve-

naefectione & clyftere, fi opus, mite ex Ipecacuanhaemeticum exigit, dum propenfio eft ad vomitum.

: Sic ) Vid. Nobilifi Arch. & Equ. de Rofenftein morb.

infant. p. 140.d) Eftays on Fevers p. 160.

• ) ii c •Si vero idem vetarent praegrefli Haemoptyfis. Her-nia, Graviditas, Obflru&iones vifcerum, Dyfcmefis,vel ü in imeftinis delitefceret mali fornes, extenfoabdomine, borborygmis & prsegreffa diaeta, eognofcenda, laxans antiphlogifticum dandum ed. Nifihac ratione a materia noxia libemntur primae via?,multa rnala, praefertirn vero diarrhoea, qua? pluri-mnm facefiere foiet negotii, in progreflu morbi,mqtuendf.

2. Ab alvo obßrucfa, reqoirit lotiones in alvurqimmiflas, qnas recrementa ciborum evacuant & fla-tuf intercepto exitum paranc.

3. Ab Aphthis ipnmnentibuspraeter remedia,febris indoli accommodara, parum eft quod ars effi-cere poteft, usque dam ad fances deponitur iniqnailla materies. Qua vero ratione ei tunc fuccur-rendum vid. Diff. D. Licent. Bergii.

4. A verfliibus, videndum, an non emetico liclocus , quo inqnieti hofpites , per brevifllrnam viamexturbantur. Sin minus, Camphora in ufum vo-cari poflet, quam in hoc cafu landat Kcederer, Vir,fi quis alius, longiori vita digniffimus. vid. Opufc.Med. de morbo mucofo p. 5-9.

SPEC. III. A NX. NERVOSA , ß1. A Delirio exilieret, pro re nata, adhibean-

tur Venadeftio, Hirudines, Veficantia , & Epilpafti-ca. Sed perpendendum, an non hoc genus deliriiconfenfuale lit ex imo ventre, quo in cafu,lotiones& laxantia cqndt cunq

2. A finfibilitate nimia fyßematis nervei prae-B 2 ter

1

® ) 12 (ter remedia, qua* fehris pofcif, in ufuni vocari pos-fiint Antifpasmodicä fion nimis rarefacientia ,ut falfuccirii, Gamphdra &c. Opkarri motus quidern in-ordiriatos fyftematis nerve i perbelle fedat, fed cumjudicio adhiberi debet, nec nnquam admitci, ß fe.bris validior, aut Hgna adiunt determinati fangui-nis ad caput.

SPEC. IV. ANX. METASTATICA.i .A delitefcente excinthemate requirif, qns hu-

mores ad cutem determinant, ut infufum- flortimSambuci, Ulmaris, Roob fambuci, Spirit. Minde-ren' , Mixt. Simpl. Antimon. Diaphoret. Cam-phor. cujus vis rarefaciens fl metuitur, acetum re-mifcetur, ad normam Aceti Camphorati III. Swietenii.

i. A rettocedente Exanthanate, poft admota,fuis in locis, vébcantia, eadem polcic remedia. Gra-vior ß fuerit cafus, Mofchus adhiberi debet, cu¬jus vis, uti ad fiilendds fpasmos fyflematis nerveifummopere commendatur , ita ad expellenda exan.themata, ni i ra interdum praeftitit. Si ex defe&avirium intus fe recepit exanthema, Gardiaea jammemoratis jungantur. Deniqne ß ex retrocedentemateria Arthritica vel Rheumatica fefe offerret An-xietas , finapismi & veficatoria illis locis applicata,

unde recefiit dolor, opem afhrre folent.T^lfHefr AUCTÖRN~ "

Lika ar och lika lefnadLika ro och lefnads fått

Lika Hatt och lika tréfnad,Tolka jufl var vänfkap rått.

J. SALBERG.

n Läkare, fom vil lindra Oro i Febrar, bör nåd'vändigt fe efter orfakerna til den famma ,

hvilka böra fökas i Lungorna, Underlifvet, Ner-verne, eller i nägon Materia, fom blifvit drefvenifrän fit råtta ftålle. Oro kan fåledes delas i fy¬ra ftag.

IL

Om det förfla flaget, fom har fit fäte i Lun¬gorna , kommer af Inflammation i dem eller i luft-röret , eller af ftark Feber, eller blodets tjockhetderaf, brukas dels åderlåtning, dels kylande ochfördelande medel, dels Spanfka Flugor. Förorfakasoro af Slem i Lungorne , för[ökas de medel, fomlöfa den. Vifar fig Oro under Fråflan af en inter-mittent Feber, hjel-pes den med varm fång, ochtjenlig varm dryck.

III.

Uti det andra flaget af Oro, fom leder fig ufrån underlifvet, underfökes om cruditeter i mageoch tarmar , Förftoppning, Tor[k, eller Matkar åroorfaken dertil. I Oro af Cruditeter tjena Kräk me¬del, eller lindrigt affärande : Af Förftoppning , La.vements: af Matkar, kräkmedel och campher m. m.Oro af Tor[k lindras icke förr, ån Torfk Materi¬en kommer til (it ftålle.

IV.

IV.

Det tredje flaget kominer antingen af yra el¬ler fenfible nerver.. I förra händelfen hjelper Åder¬låtning y Iglar , Spanfka Flugor , Senaps deg , La-vements. I den fenare, de medel, fom ftilla Spa-fmer. ^ -

Fl

/ fjerde fiaget r om indrefvit utßag är orfa-, nyttjas Spanfa Flugor, Senaps deg och Svett-

drifvande medel. Om faran fordrar haßig hjelp ,fpares icke Mofchus. Ar nägon gickt eller Rheuma-tifk Materia tilbaka drefven, tjena Spanfka Flu¬gor , Senaps deg. m. m.

# #&

# # ^

&

ups al a,tryckt hos johan edman, kongl. acad. boktr.

År 1768.