Para Politikası Nedir?Para Politikası Nedir?

Para politikası;

paranın miktarını (para arzını),

paranın maliyetini (faizleri),

bekleyişleri

etkileyerek temel amaçlara ulaşmaya yönelik

stratejiler bütünüdür.

Merkez Bankacılığında Temel Merkez Bankacılığında Temel Hedef (1):Hedef (1):

Fiyat istikrarı Fiyat istikrarı Para politikası amaçları ve hedefleri (?)Para politikası amaçları ve hedefleri (?)

Fiyat istikrarı; düşük enflasyon

Reel değişkenler: Büyüme, üretim, işsizlik

Hazineye destek: Bütçe açığının finansmanı, DİBS piyasasına destek

Döviz kurlarında istikrar

Finansal piyasalarda istikrar

Öncelikli sektörlerin, örneğin ihracatın desteklenmesi

Ödemeler bilançosu denkliği

Sadece para politikası ile bu amaçların hepsinin hedeflenmesi mümkün değildir. Zira bu amaçlar birbirleri ile çelişir (Bir taşla, bir kuş vurulabilir).

Tarihsel süreç, tüm dünyada ve özellikle ülkemizde merkez bankalarının diğer hedeflere en büyük katkıyı ancak fiyat istikrarını sağlayarak yapabileceğini göstermiştir.

Günümüz modern merkez bankacılığında temel amaç fiyat istikrarının sağlanmasıdır.

Amaçlar Arasındaki Çatışma

fiyat artışları

ÖB işsizlikdengesi

üretim artışı

Merkez Bankacılığında Temel Merkez Bankacılığında Temel Hedef (2):Hedef (2):

Fiyat istikrarı Fiyat istikrarıPara Politikası Ne Yapar Ne Yapamaz?

EðrininEðimi = -1.2033

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 1.20 1.40 1.60 1.80 2.00

LN TÜFE

Re

el G

SY

İH B

üyü

me

Ora

nla

rı

Brezilya

Peru

Arjantin

Türkiye

Almanya

ABDDanimarka

Çin

Kore

Bolivya

Tayvan

Vietnam

Nikaragua

Ýsrael Sudan

Ýngiltere UruguayMeksika

Venezu.

Þili

Kosta R.

Ürdün Malezya

Hin.

Jap.

Son 20 Yılda Dünya Ekonomilerinde Ortalama Büyüme – Ortalama

Enflasyon

Para politikasının gevşetilerek büyümenin hızlandırılacağı yanılgısı vardır. Oysa;

Sürdürülebilir büyüme, üretim faktörlerinin miktarının artması ve niteliğinin iyileşmesi ile gerçekleşir, ki bu ekonominin arz tarafıdır.

Üretim faktörlerindeki artış ve iyileşme; reel faizlerin düşmesi, güven ortamının oluşması, piyasa mekanizmasının ve yatırım ortamının iyileştirilmesi ve verimliliğin artırılmasına yönelik eğitim ve araştırma faaliyetleri ile mümkündür.

Para politikası ise ekonominin talep tarafındadır ve fiyat istikrarı için toplam talebin ekonominin üretim kapasitesi ile uyumlu gitmesini ve böylece büyümede istikrarı hedefler.

Para politikası gevşetilerek üretim faktörlerinin miktarı artırılamaz. Sadece enflasyonun yükselmesine, belirsizliklerin artmasına, reel fazilerin yükselmesine, gelir dağılımının bozulmasına ve üretimde ve yatırımda kullanılacak olan kaynakların üretken olmayan alanlara; örneğin dövize ve gayrı menkule yönelmesine, dolayısıyla üretimin azalmasına yol açar.

Bölgesel ve sektörel sorunlara çözüm üretemez. Merkez Bankası fiyat istikrarı ile ilgili

kararlarını alırken ekonomik durumu ülke genelinde bir bütün olarak ele alır ve makro

ekonomik hedefleri gözetir. Merkez Bankası’nın önceliği fiyat

istikrarıdır. Fiyat istikrarı ile büyüme birbiri ile çelişen unsurlar değildir, tam tersine

sürdürülebilir ve yüksek büyüme hızları için fiyat istikrarı gerekli bir önkoşuldur.

AnaHedef:

Enflasyon

AraHedef:

1- Kurlar2- Para arzı

3- Faiz oranları

Politika Araçları:

1- Açık piyasa işlemleri2- Reeskont penceresi3- Zorunlu karşılıklar4- Döviz müdahaleleri

GöstergeDeğişkenler:

kurlar, faiz oranları, bekleyişler, arz-talep, para arzı

Para Politikasının Oluşumu

Strateji seçiminde belirleyici olanlar;

Aktarım mekanizması,

Bütçe açıkları ve kamu borçları,

Bankacılık sisteminin yapısı,

Merkez Bankasının teknik

kapasitesi,

Ekonominin genel yapısı ...

Türkiye, enflasyon hedeflemesi

sürecinde ilerlemektedir.

Para Politikasında “En Temel” Para Politikasında “En Temel” İki Kavramİki Kavram

1 - Some unpleasant monetary arithmetics : Some unpleasant monetary arithmetics : Bütçe açıklarının kontrol edilemediği, mali disiplinin sağlanamadığı, bu çerçevede yapısal reformların gerçekleştirilemediği ortamlarda sıkı para politikası etkisizdir, ve hatta enflasyonisttir ….

2 - İmkansız Üçlü (İmpossible Trinity) :2 - İmkansız Üçlü (İmpossible Trinity) :

Sermaye hareketlerinin serbest olduğu ortamlarda, Merkez Bankaları; Faiz Oranı Kur

seçeneklerinden sadece birini doğrudan kontrol edebilir. Bunlardan ikisi aynı anda doğrudan kontrol edilemez.

TCMB Faiz PolitikasıTCMB Faiz Politikası

Şematik Aktarım Mekanizması

Toplam Talep

Döviz kuru

Enflasyonist BaskıFaiz

Oranı

Bekleyişler

TCMB Faiz Oranlarının BelirlenmesiTCMB Faiz Oranlarının Belirlenmesi

Merkez Bankası, kısa vadeli faiz oranları ile ilgili kararlarını enflasyonun gelecekteki izleyeceği seyrin enflasyon hedefi ile uyumunu gözeterek vermektedir.

Gelecekteki enflasyonu öngörebilmek için nelere bakılır? Enflasyon bekleyiş anketleri ve Merkez Bankası’nın içsel enflasyon tahminleri, Kamu ve özel sektörün fiyatlama davranışları, Döviz kurları ve ödemeler dengesi, Ücretler, istihdam ve işgücü birim maliyetleri, Toplam arz ve talep; maliye politikası göstergeleri, parasal göstergeler ve kredi

büyüklükleri, Dış ekonomik gelişmeler; örneğin petrol ve diğer hammadde fiyatları.

Politika aracı

Kısa vadeli faiz oranları

Kararlar nasıl alınır?

Sadece gelecekteki enflasyon

Sadece enflasyon hedefinin ve öngörülerinin esas alınması

Geçmişte olduğu gibi, döviz kuru, ödemeler dengesi, büyüme, kamu maliyesi, bankacılığın desteklenmesi gibi hedeflerin gözetilmemesi

Ekonomik birimlere net sinyaller verilir.

Sürdürülebilir büyüme ortamı

İstihdam artışı

Yatırım araçlarının risk primi

Reel faizler

Neden sadece enflasyon?

TCMB Faiz Oranları ve Reel FaizlerTCMB Faiz Oranları ve Reel FaizlerMerkez Bankası, enflasyondaki düşüş

eğilimindeki olumlu gelişmeleri dikkate

alarak faiz oranlarını gittikçe artan

oranlarda indirmektedir …

Merkez Bankası enflasyonun

gelecekteki olası seyrini dikkate alarak,

faizleri, 2002 yılında 6, 2003 yılında da 6

defa düşürmüş, düşürüş oranı 2003 yılında

artan bir eğilim izlemiştir…

Uzun vadeli DİBS faiz oranları ile

Merkez Bankası’nın kısa vadeli faiz

oranları arasında beklenenin aksine birebir

ilişki yoktur …

Uzun dönemli faiz oranları, istikrar

programının nasıl uygulandığından,

dolayısıyla, ekonomideki enflasyon ve

özellikle borç çevirilebilirliği risklerinden

etkilenmektedir …

Son dönemdeki olumlu gelişmelere

paralel olarak TCMB faizlerinin reel

karşılığı en düşük düzeye inmiştir ...

Merkez Bankası, faiz oranlarını,

bundan sonra da enflasyondaki düşüş

eğilimi ve programın kararlılıkla

uygulanması çerçevesinde

belirlenecektir ...

Kaynak: TCMB

TCMB FAİZ ORANI, GÖSTERGE NİTELİĞİNDEKİ DİBS FAİZİ

20

30

40

50

60

70

80

Jan

-02

Feb

-02

Ap

r-02

May-0

2

Ju

n-0

2

Au

g-0

2

Sep

-02

No

v-0

2

Dec-0

2

Jan

-03

Mar-

03

Ap

r-03

Ju

n-0

3

Ju

l-03

Sep

-03

Oct-

03

Dec-0

3

Jan

-04

Mar-

04

GÖSTERGE DİBS FAİZİ

TCMB O/N ALT KOTASYONU

MERKEZ BANKASI BEKLENEN REEL FAİZLERİ

10

15

20

25

30

15.02.02

15.03.02

15.04.02

15.05.02

15.06.02

15.07.02

15.08.02

15.09.02

15.10.02

15.11.02

15.12.02

15.01.03

15.02.03

15.03.03

15.04.03

15.05.03

15.06.03

15.07.03

15.08.03

15.09.03

15.10.03

15.11.03

15.12.03

15.01.04

15.02.04

15.03.04

15.04.04

Katılımcılar: Sadece bankalar ...

2002 yılı sonunda biten aracılık rölü:

“Blind broker”lık: alıcı/satıcı birbirlerini bilemez, işlemi TCMB ile yaparlardı.

Her bankanın işlem limiti vardır.

Para piyasalarının gelişmesinde belirleyici rol oynamıştır.Para piyasalarının gelişmesini teşvik etmek amacı ile TCMB

aracılık rolünü 2002 sonunda bitmiştir.

Gün içi Likidite (GİL) İmkanı:

Gün içinde likidite ihtiyacı olan bankalar, gün sonuna kadar ödemek üzere, faiz ödemeden limitleri dahilinde TCMB’den borçlanabilirler.

Diğer işlemlerde olduğu gibi, GİL işlemi komisyon oranı anaparanın milyonda 48’idir.

Bankalararası Para Piyasası Müdürlüğü (1)

Bankalararası Para Piyasası Müdürlüğü (2)

TL Depo İmkanı: TCMB, gecelik faizleri kontrol etmek amacıyla, bu piyasada alt ve

üst faiz kotasyonu belirler.

Eğer faizler üst kotasyona çıkarsa, TCMB bankalara limitleri

dahilinde borç verir ve faizlerin daha fazla yükselmesini engeller,

faizler alt kotasyona düşerse, TCMB bu likiditeyi borçlanarak çeker

ve faizlerin daha fazla düşmesini engeller.

Dolayısıyla, bu TL depo işlemleri de açık piyasa işlemleri

çerçevesinde bir tür likidite kontrol aracıdır.

TCMB, O/N ve 7 günlük kotasyonlarına ilave olarak, 4 haftalık TL

depo ihaleleri ile de likidite çekmektedir.

Bankalararası Para Piyasası Müdürlüğü (3)

Likiditenin Son Merci Fonksiyonu: İhtiyacı olan bankalar, saat 16:00’dan sonra limitsiz olarak TCMB’den

borçlanabilirler. Ancak faiz oranı daha yüksektir.

Teminatlar: Bu piyasada borçlananlar teminat yatırmak zorundadır. Teminatların değeri borçlanma tutarından fazladır. Teminat olarak kabul edilen değerler:

DİBS, Döviz Deposu, Efektif Deposu, Yabancı Bono Tahvil, Altın Deposu, ...

Merkez Bankası Piyasaları Çalışma Saatleri

10:0

010

:00

16:0

016

:00

16:3

016

:30

10.00 : Borç alma/borç verme oranlarının, 10.00 : Borç alma/borç verme oranlarının, Geç Geç likidite penceresi oranlarının likidite penceresi oranlarının ve TL depo/repo ve TL depo/repo ihalelerinin ilanı ihalelerinin ilanı10.00 - 14.00 : İMKB Repo Piyasası işlemleri10.00 - 14.00 : İMKB Repo Piyasası işlemleri10.00 - 16:00 : Gün içi Bankalararası Para Piyasası 10.00 - 16:00 : Gün içi Bankalararası Para Piyasası işlemleriişlemleri10.00 - 11:00 : Normal repo/ters repo ve TL depo 10.00 - 11:00 : Normal repo/ters repo ve TL depo ihaleleri ihaleleri 11.00 - 15.00 : Gün içi repo ihaleleri11.00 - 15.00 : Gün içi repo ihaleleri15.0015.00 : Döviz ihaleleri : Döviz ihaleleri

16.00 - 16.30 :16.00 - 16.30 :Geç Likidite Geç Likidite PenceresiPenceresi

11:0

011

:00

15:0

015

:00

15:0

015

:00

Türkiye’de Enflasyon:Türkiye’de Enflasyon: Belirgin bir kırılma Belirgin bir kırılma gözleniyor …gözleniyor …

1020304050

60708090

100

Oca

k 88

Oca

k 89

Oca

k 90

Oca

k 91

Oca

k 92

Oca

k 93

Oca

k 94

Oca

k 95

Oca

k 96

Oca

k 97

Oca

k 98

Oca

k 99

Oca

k 00

Oca

k 01

Oca

k 02

Oca

k 03

Oca

k 04

TÜFE

GSMH Büyüme HızıGSMH Büyüme Hızı:: Bütçe disiplini ve Bütçe disiplini ve fiyat istikrarı büyümeye destek sağlıyor ...fiyat istikrarı büyümeye destek sağlıyor ...

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003

GSMH - G 88 - 2002 Ort = 3.1

TCMB Para Politikası TCMB Para Politikası AraçlarıAraçları

TCMB’deki Para Politikası Araçları

Standart modern araçlar:

Açık piyasa işlemleri: En etkin araçtır.

Zorunlu karşılıklar: Etkin, ancak demodedir.

Reeskont penceresi: Terkedilmiş bir araçtır.

Döviz alış / satışları: Asli para politikası aracı değildir.

Açık Piyasa İşlemleri Repo: Likidite sıkışıklığında, piyasa kısa vadede geçici süre için

fonlanır. DİBS karşılığı yapılır.

Ters Repo: Piyasada fazla likidite varsa, geçici süre için piyasadan çekilir. DİBS karşılığı yapılır.

Doğrudan Alım: Piyasada kalıcı bir likidite sıkışıklığı varsa, piyasaya kalıcı olarak likidite verilir.

Doğrudan Satım: Piyasada kalıcı likidite fazlası varsa, kalıcı olarak çekilir.

Likidite Senetleri İhracı: Piysadan likidite çekilmesi için kullanılabilir.

TL Depo Verilmesi: Likidite sıkışıklığında, Bankalararası para piyasasında bankalara geçici süre için borç verilir.Karşılığında teminat alınır.

TL Depo Borçlanılması:Likidite fazlası varsa, bankalardan teminat verilmeksizin borçlanılır.

Standart APİ İşlemleri Repo / Ters Repo (Asıl likidite yönetimi araçlarıdır, yoğun olarak

kullanılır)) Doğrudan Alış / Doğrudan Satış (Nadiren başvurulan işlemlerdir.

Ayrıca, TCMB’nin 3 aya kadar vadeli likidite senedi ihraç etme yetkisi vardır)

Yöntemler İhale

Geleneksel yöntem tercih edilir: Kazanan her teklif kendi faizinden/fiyatından işlem görür.

Teklifler EFT aracılığı ile alınır. Standart repo, ters-repo ihale saati genelde 11:00’dır. Ayrıca,

gün içi likidite gelişmelerine göre Gün İçi Repo ihaleleri herhangi bir saatte açılabilir.

Kotasyon İMKB Repo-Ters Repo Pazarı (Aktif olarak kullanılmaktadır):

İMKB kuralları geçerlidir ... Doğrudan bankalar ve aracı kurumlarla (Kriz Yönetiminde

yoğun olarak kullanabilir)

Açık Piyasa İşlemleri Müdürlüğü (1)

Katılımcılar: Tüm bankalar; seçilmiş aracı kuruluşlar

Bazı önemli bilgiler: Maksimum repo ve ters-repo işlem vadesi 91 gündür. İşlemlerden komisyon ya da masraf alınmaz. Repo ve ters-repo işlemlerinde Resmi Gazete fiyatları kullanılır. Doğrudan satın alınacak kıymetlerde vade sınırı yoktur. Kamu’nun ihraç ettiği kıymetler birincil piyasadan alınamaz.

Aracı kurumlar için üyelik şartları: SPK’dan Repo ve Ters repo yapma, alım ve satıma aracılık

etme yetkisini almak, Asgari 2 trilyon TL ödenmiş sermayesi olmak, TCMB’nca istenen diğer belgeleri tamamlamak,

Üye olan aracı kurumlar teminat tutmak zorundadır: DİBS (Kuponlu ise ödenmiş sermayesinin % 15’i, kuponlu ise

% 10’u kadar)

Açık Piyasa İşlemleri Müdürlüğü (2)

2001 Şubat Krizi sonrası, Kamu 2001 Şubat Krizi sonrası, Kamu ve Fon Bankaları Operasyonu ve Fon Bankaları Operasyonu sonucu piyasada fazla likidite sonucu piyasada fazla likidite

oluşmuştur…oluşmuştur…OUTSTANDING REPO VE TERS REPO + İNTERBANK

(Trilyon TL)

-15,000

-12,500

-10,000

-7,500

-5,000

-2,500

0

2,500

5,000

7,500

10,000

12,500

15,000

Jan

.01

Ap

r.01

Ju

l.01

Oct.

01

Jan

.02

Ap

r.02

Ju

l.02

Oct.

02

Jan

.03

Ap

r.03

Ju

l.03

Oct.

03

Jan

.04

Ap

r.04

Ters Repo+İnterbank Repo Net APİ

REPO

TERS REPO+İNTERBANK

Piyasadaki fazla likidite ters Piyasadaki fazla likidite ters repo ve TL depo işlemleri ile repo ve TL depo işlemleri ile etkin olarak çekilmektedir …etkin olarak çekilmektedir …

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Jan

-03

Jan

-03

Feb

-03

Feb

-03

Mar-

03

Ap

r-03

Ap

r-03

May-0

3

May-0

3

Ju

n-0

3

Ju

n-0

3

Ju

l-03

Ju

l-03

Au

g-0

3

Sep

-03

Sep

-03

Oct-

03

Oct-

03

No

v-0

3

Dec-0

3

Dec-0

3

Jan

-04

Jan

-04

Feb

-04

Mar-

04

Mar-

04

Ap

r-04

Ap

r-04

BPP APİ Ters Repo

OUTSTANDING TERS REPO VE İNTERBANK İŞLEMLERİ

Zorunlu Karşılıklar Politikası

Zorunlu Karşılıklar: (TL) TL Yükümlülüklerinin % 6’sı ( repo, interbank yükümlülükleri vb.

hariç) ;

en az % 3’ü bloke hesapta

en fazla % 3’ü serbest mevduatta tutulur.

Serbest mevduatta tutulan kısım 2 haftalık dönemin ortalaması olarak hesaplanır.

2 hafta önceki bilançoya göre hesaplanır.

Mevduat faizlerine endeksli ancak daha düşük faiz ödenir.

Disponibilite: (TL) TL Yükümlülüklerinin % 4’ü ( repo, interbank yükümlülükleri vb.

hariç) ;

2 haftalık ortalama olarak tutulur.

DİBS’ler disponibl değer sayılır.

Zorunlu Karşılıklar Politikası

Zorunlu Karşılıklar: (FX) FX Yükümlülüklerinin % 11’i (interbank yükümlülükleri vb. hariç)

;

en az % 8’i bloke hesapta

en fazla % 3’ü serbest mevduatta tutulur.

Serbest mevduatta tutulan kısım 2 haftalık dönemin ortalaması olarak hesaplanır.

2 hafta önceki bilançoya göre hesaplanır.

Piyasa faizlerine endeksli ancak daha düşük faiz ödenir.

Disponibilite: (FX) FX Yükümlülüklerinin % 1’i (interbank yükümlülükleri vb. hariç) ;

2 haftalık ortalama olarak tutulur.

DİBS’ler disponibl değer sayılır.

BlokeOrt.Ser.Mev. Toplam

TL Zorunlu Karşılıklar% 3 % 3 % 6

YükümlülüklerDisponibilite% 4 % 4

FX Zorunlu Karşılıklar% 8 % 3 % 11

YükümlülüklerDisponibilite% 1 % 1

Zorunlu Karşılıklar ve Disponibilite