ររៀនភាសាបាលី បែែទំរនីែ

ភាគ ១

អ្នកររៀបររៀង ញឹម ថារ ីអ្នករផទៀងផ្ទទ ត់ ទចូ សុវណណមុន ីព.ស.២៥៥៧ គ.ស២០១៤

រ ម្ ោះរ ៀវរៅ : រ ៀនភាសាបាលបីែែទរំនើែ រ ម្ ោះអ្នកររៀបររៀង : ញឹម ថា ីអ្នករផទៀងផ្ទទ ត ់ : ភិកខុ មុ ុំ យ៉ា ងរុ ុំង, ភិកខុ នឹម ណាន,

រលកទូច ុវណណមុនី ខ្នន ត់រ ៀវរៅ : ១៥, ៥ .ម.x២១, ៥ .ម. ៦២០ ទុំព័រ រ ោះពុមពរលើកទី : ចុំនួន ៥០០ កាល ទីកន្នលងរ ោះពុមព : ររងពុមពភនុំរពញ កាលបររិចេទរ ោះពុមព : ថ្ថៃអ្ង្គា រ ៨ ររច ន្ែន្ចរត ឆ្ន ុំមាញ់

ឆ ័ក ព. .២៥៥៧ រតូវនឹងថ្ថៃទី ២២ ន្ែរមសា ឆ្ន ុំ ២០១៤

ISBN

សរមោ ទនីយកថា

ែ្ុ ុំ ូមចូលរួមអ្នុរោទនាជាមួយរលកឧរទទសាចារយ ញឹម ថារ ីកនុងការរបងឹន្របងររៀបររៀងនូវរ ៀវរៅររៀនភាសា លីន្បបទុំរនើបរនោះរហូត នរចញជារូបរងរ ើង ។ ែ្ុ ុំ នអានរ ៀវរៅរនោះរហើយ រ ើញថាោនលកខណៈពិរ ជាររចើន រររោះរលក នដករ ងយ់កចុំណុច ុំខ្នន់ ៗ ជាររចើនពីគមពីរនានាន្ដលោនកនុងភាសារផេង ៗ ដូចជា ន្ែមរ អ្ង់រគល ថ្ថ លីជារដើម ។ រ ៀវរៅរនោះចាត់ទុកថាោនសារៈ ុំខ្នន់មួយបន្នថមរទៀត រដើមបជីាជុំនួយកនុងការ ិកាភាសា លីនិងជា មបតតិន្ផនកខ្នងវណណកមមអ្កេរសាស្រ ត លីរប ់កុលបុរតន្ែមររយើងកនុង មយ័បចចុបបននរនោះ ។ រោយកុ លរចតនាកនុងការរធវើរ ៀវរៅរនោះ ូមបុណយកុ លរកើតោនដល់រលកឧរទទសាចារយ ញឹម ថារ ី និង ហការដីថ្ទរទៀតោន ភិកខុថតិបបរញោ នឹម ណាន (អ្នករចនារកប), ភិកខុបរ ុិរធធ រ ី សារមឹ រលក ទូច ុវណណមុនី និងអ្នកចូលរ ោះពុមពដូចោននាមរៅន្ផនកខ្នងររកាយគមពីររនោះរសាប់ ។ ូមរពោះរតជគុណ រលកឧរទទសាចារយ និងពុទធបរ ័ិទន្ដលជា បបុរ ជនធ ុំងអ្ ់ នជួបរបទោះន្តរពោះពុទធ រពោះធម៏ រពោះ ងឃនិងទីបុំផុតជាត ិ ូម ន ររមចរពោះបរម ុែគឺរពោះនិរវ នកុុំបកីាល យរៅជាបការៈដថ្ទរ ើយ ។

-ែ- ូមអ្នុរោទនា !

ថ្ថៃ ១៤ រកើត ន្ែ ន្ចរត ឆ្ន ុំ មាញ់ បញ្ច ័ក ព ២៥៥៧ រតូវនឹងថ្ថៃទី ១៣ ន្ែ រមសា គ ២០១៤

វតតពុទធជ័យមហានាថ រកងុន្វលលិងតុន របរទ ញូហ្េ ិីន

ភិកខុ ញាណសារោ មុុំ យ៉ា រុ ុំង

បុពវកថា

ែ្ុ ុំ ទ ូមជុំរបថា ែ្ុ ុំ បាយរកីរយចតិតណា ់ន្ដលែ្ុ ុំ ទ

ោនភ័ពវ ុំណាង ន ររ ររ ៀវរៅរនោះ ។ ែ្ុ ុំ នន្ចករ ៀវរៅរនោះជា ២ ភាគ រដើមបកុីុំឱយរកា ់រពក រររោះអាចោនការលុំ កកនុងការកាន់ររៀន ។ ភាគ ១ ចាប់ពីរមររៀនទី ១ ដល់រមររៀនទី ២៥ និងភាគ ២ ចាប់ពីរមររៀនទី ២៦ ដល់រមររៀនទី ៥០ ។

បុពវរហតុន្ដលបណាត លឱយែ្ុ ុំចងរកងរ ៀវរៅរនោះរ ើង គឺដុំបូងរ ើយែ្ុ ុំោនចិតតចង់រតឹមន្តររៀន ូរតរពោះធម៌ែលោះ ៗ រដើមប ូីរតជាមួយរលកយយរលកតាកនុងរពលោនបុណយធនមតង ៗ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ប៉ាុន្នតកនុងរពលររៀនរនាោះ ែ្ុ ុំ នចាប់អារមមណ៍ថាភាសារនោះោនការន្របរបលួរកយយ៉ា ងខ្នល ុំង ដូចកនុងបទនម េការរពោះរតនថ្រត រកយថា ពុទធ, មតងថា ពុទធ,ំ មតងរទៀតថា ពុទ្ធធ និងមតងរទៀតថា ពុទ្ទ្ធធ រហើយនឹងោនរកយន្ដលោនរូបដូចជារកយន្ែមរន្តមតង ដូចជារកយថា ឧតតមទ្ងគន (ឧតតម)មាតា បតិា ជារដើម ។ ែ្ុ ុំក៏ ររមចចតិតថាររៀនភាសារនោះ របើររៀនមនិ នរចោះណា ់ណារទ នរតឹមន្តយល់ែលោះ ៗ ក៏ែ្ុ ុំ ុែចិតតន្ដរ ។ បនាទ ប់មកែ្ុ ុំ នន្ វងរករ ៀវរៅរដើមបរីរៀន ការរនោះពុុំជាការង្គយរទ ប៉ាុន្នតបុណយជួយែ្ុ ុំរចោះន្តរក នជាបនតបនាទ ប់ ។ ភាសា លីពុុំន្មនជាភាសាកនុងអ្ុំបូររប ់ភាសារយើងរទ ជាភាសា

- - កនុងអ្ុំបូរឥណឌូ យូរ ៉ាូភាន (Indo-European language) ន្ដលអ្នករ ់រៅកនុង

របរទ ឥណាឌ កាលពី មយ័បូរណ នររបើរ ់ ជាពិរ គឺ រពោះ ោម មពុទធ រពោះអ្ងា នរទងរ់របើកនុងការរបកា សា នារប ់រពោះអ្ងា ដូចោនចារកនុងគមពីររពោះថ្រតបិដកជាភ ័តុតាង ។

រកយថា លី ឬ ី ោនមតិែលោះឱយនយ័ថា “ការ ររ រជាបនាទ ត់ (Line)” ឬ “អ្តថបទ (Text)” ន្ដលចារចងរកងជាគមពីរ រោប់ររៀនជាពិរ រកយររបៀនរបរៅរប ់រពោះ ោម មពុទធ ។ មតែិលោះថាជារ ម្ ោះរប ់ភាសារៅថា លីន្តមតង រោយយល់ថាជាភាសាន្តមួយជាមួយគ្នន នឹង មាគធី ។ ប៉ាុន្នតោនមតិមួយរទៀតថា មាគធី និង បាលី មិនន្មនជាភាសាន្តមួយរទ រោយ ុំអាងរលើការររបៀបរធៀប ័ពទន្ដលចារកឹរៅរលើ រ រ តមភរប ់រ តចអ្រសាក នឹង ័ពទន្ដលចារកនុងគមពីររពោះពុទធសា នាថាមិនដូចគ្នន គឺរគ្ននន់្តរ រដៀងគ្នន ប៉ាុរណាណ ោះ ។

យ៉ា ងណាករ៏ោយចុោះ ោន ុំនួរមួយ ួរថា រតើរយើងជាជាតិន្ែមរររៀនភាសា លី នរបរយជន៍អ្វី ? លីជាភាសាចុំណា ់មួយ ។ កនុងបុពវកថាថ្នរ ៀវរៅររៀន លី The New Pali course book 1 រប ់ Prof. A. P. Buddhatatta Maha Nayaka Thera រលកររលថា ភាសា លីជាភាសាចា ់ជាងភាសា ុំស្រ រឹតបូរណរៅរទៀត រហើយការរចោះ លីោនរបរយជន៍ណា ់ចុំររោះ ិ េឬនិ េតិខ្នងទ េនវជិាា និងរបវតតសិាស្រ តបូរណ ។

-ង- រតើជនណាគបបរីរៀនភាសា លី ?

ការ ិកាភាសា លីរៅកនុងរ ុករយើងពុុំ ូវោនការរកីចររមើនប៉ាុនាម នរទ រោយសារន្តយុវជន មយ័បចចុបបននយល់ថាភាសារនោះពុុំោនរ ចកតរីតូវការចា ុំ ច់រៅរលើផារការង្គររទ គជឺាភាសា រោបអ់្នកបួ ឬយយតាចា ់ ៗ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ការយល់ដូរចនោះករ៏តូវមយ៉ាងន្ដរ ប៉ាុន្នតរយើងរភលចថា ែលួនរយើង ពវថ្ថៃររបើរ ់ភាសា លីជារបចា ុំរល់ ៗ ថ្ថៃរោយមិនធ ុំងដឹងែលួនផង ។ ន្ែមររយើង នែចីរកយ លី- ុំស្រ រឹតមកររបើរ ់ររចើនណា ់ ដូចោនរមរកយកនុងវចនានុរកមន្ែមរជាសាកេរីសាប ់ថវតីបតិោនរកយែលោះជារកយចា ់ន្ដលអាចថាមនិោនអ្នកណារគររបើ ឬោនររបើន្តកនុងការ ររ របនតិចបនតួចក៏រោយ ។ រកយ លីន្ដលោនររបើរ ់របចា ុំថ្ថៃែលោះោនការ ររ រ និងការអានរមើលរៅហាកដូ់ចជារកយន្ែមរ ុទធ ៗដូចរកយថា “រគ្ន, សាល, កាល, មុែ, បររិភាគ, ធន, នាវ, រលក, រមតាត , រមធាវ,ី នារ ីជារដើម ។ រកយែលោះរទៀតោនការ ររ រន្ដលរមើលរៅអាចដងឹថាជារកយកមចី ប៉ាុន្នតរយើងរតូវការររបើរល់ថ្ថៃដូចរកយថា “ ម័យ, ផលិតកមម, រដឋ ភា, ការយិល័យ, មនទីររពទយ, រថយនត, វតតអារម, វហិារ, កុដ,ិ ភូមិ, ធវ រ ជារដើម ។ អារ ័យរហតុរនោះ ធ ុំងភិកខុសាមរណរ (អ្នកបួ ) និង ិ េ និ េតិរពមធ ុំងបុគាលិកការង្គរកនុងរក ួងនានា ជាពិរ រគូបររងៀន

-ច- សាស្រសាត ចារយគបបរីរៀនភាសា លីឱយ នយល់ពីដុំរណើ រថ្នភាសារនោះែលោះ

ៗ រដើមបឱីយរកើតជុំនាញកនុងភាសារយើងកាន់ន្តរបរ ើររ ើងន្ថមរទៀត ។ រតើ លីពិ កររៀនន្មនឬ ? ពិតណា ់ គឺថាការររៀនភាសាថមីមួយជាការពិ ក មិនថាភាសា ណាមួយរទ ពីរររោះរតូវការររៀនរកយថមី ៗ ជាររចើនន្ដលរយើងពុុំធាល ប់រចោះ ពុុំធាល បនិ់យយ រពមធ ុំងរវយយករណ៍ក៏ន្បលកគ្នន ផងរទៀតរនាោះ ។ ូមបភីាសាអ្ងរ់គល ន្ដលោនមនុ េោន កនុងរលករចោះនិយយរប់លននាក់ កក៏នុងការររៀនរតូវការការអ្នុវតតដូចជាការហាត់ ររ រ ហាត់អាននិងហាត់និយយយ៉ា ងររចើនរោ៉ា ង ររចើនន្ែថ្ថៃរហូតដល់ររចើន ឆ្ន ុំរទៀតផង ។ ប៉ាុន្នតរបើរយើង ររមចចិតតថាររៀនឱយរចោះរហើយចាប់រផតើមររៀនពីតចិ ដូចការររៀនភាសាអ្ង់រគល ន្ដលររៀនពី រអ្ ប្ ី ីុ ឌី (a b c d)រ ើងរៅក៏គង់នឹងរចោះពុុំខ្ននរ ើយ ។ មុននឹងបញ្ចបនូ់វបុពវកថារនោះ ែ្ុ ុំ ទ ូមន្ថលងអ្ុំណរគុណជាអ្រនកចុំររោះរលក ទចូ សុវណណមុនី ន្ដលរលក នែិតែុំែនោះន្ែនងជួយពិនិតយរមើលនិងន្កតរមូវនូវកុំហុ ឆ្ា ុំឆាងរផេង ៗ ន្ដលោនរៅកនុងរ ៀវរៅរនោះតា ុំងពីរដើមរហូតចបភ់ាគទី ១ ។ មួយចុំន្ណករទៀត ែ្ុ ុំក៏ ូមន្ថលងអ្ុំណរគុណជាអ្រនកផងន្ដរ ចុំររោះ បបុរ ជនធ ុំងអ្ ់ន្ដលោន ធធ នចូលជាបចចយ័ រោប់ចុំណាយកនុងការរ ោះពុមព ។ រប ិនរបើគ្នម នជុំនួយធ ុំងពីរយ៉ា ងរនោះរទ រ ៀវរៅរនោះមនិអាចោន

-ឆ- លទធភាពរ ោះពុមពរដើមបផីេពវផាយ នរ ើយ ។

អ្វសានរនោះែ្ុ ុំ ទ ូមជូនពរដល់រលក រលករ ី និង នាងកញោ ធ ុំងអ្ ់ ូមឱយ នជួបន្តនឹងរ ចកតី ុែនិងរ ចកតីចររមើនកុុំបីរ លៀងឃ្លល តរ ើយ ។

ថ្ថៃទី ៥ រកើតន្ែរសាពណ៍ ព. . ២៥៥៧ រតូវនឹង ថ្ថៃទី ១១ ន្ែ ីហា គ. . ២០១៣

ទីរកងុ ីុដនីយ៍ (អូ្ស្រសាត លី) ញឹម ថា ី

មាតិកា

បុពវកថា រោម ទនីយកថា ោតកិា អ្កេរ រងខប ទ្មទ្រៀនទ ី១ អ្កខរវធិី រងខប, រ ៈ ឬ រៈ, ពយញ្ានៈ, អ្រឃ្ល ៈនិងរឃ្ល ៈ, វធិី ុំរយគពយញ្ានៈ, វធិអីានភាសា លី, លុំហាត់ថ្នរមររៀន ទី ១ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី២ អ្ធិបាយអ្ុំពីនាម ័ពទ, នាម ័ពទ, នាមនាម, ការនត, លិងា, ជាតលិិងា, មមតលិិងា, វចនៈ, វភិតត,ិ ការកៈ, អាយតនិ ត, វធិីបុំន្បកនាម ័ពទ អ ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ អ ការនត បុុំលិងា, វធិបីុំន្បក បុរសិ, វធិីន្របនាម ័ពទបុំន្បករួចរហើយ, នាម ័ពទ អ ការនតបុុំលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ អ ការនតនបុុំ- កលិងា, វធិីបុំន្បក កុល, នាម ័ពទ អ ការនតនបុុំ កលិងា, វកយងេ, វធិីររបើនិងន្របនាមនាមបុំន្បករួចរហើយ, លុំហាត់ថ្ន រមររៀនទី ២ ។

ក ច

(១) (១៥)

១

១៥

(២) មាតកិា

ទ្មទ្រៀនទ ី៣ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងនាម ័ពទ (ត), អាែយតកិរយិ, ធាតុ, បចច័យ, វភិតត,ិ វតតោនាវភិតតិ, បុរ ិៈ, វចនៈ, បទ, កាល, កិរយិនុររគ្នោះ, វចកៈ, វធិីរូប ិទធិជាកិរយិ ័ពទ, វធិីបុំន្បក ធាតុពួកទី ១, វធិីផ្ទល ់រូបរប ់ធាតុកនុងពួក ភ ូធាតុ, វធិីបុំន្បក អស, វធិីន្តងរបរយគនិងវធិីន្រប លី, របរយគកតតុវចកៈ, វធិីបុំន្បកនាម ័ពទ អា ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ អា ការនតឥតថលិីងា, វធិីបុំន្បក កញ្ញា , នាម ័ពទ អា ការនតឥតថលិីងា, ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ១ (ភូធាតុ), លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ៣ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី៤ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងនាម ័ពទ (ត), វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ២ (ពួក រុធ ធាតុ), វធិីរូប ិទធិកិរយិជាកតតុវចកៈ, វធិីផ្ទល ់និគាហិត, ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ២ (រុធធាតុ), បញ្ចមីវភិតត,ិ វធិីរូប ិទធិជាកិរយិ ័ពទ, វធិបីុំន្បក អស ធាតុជាមួយបញ្ចមីវភិតត,ិ វធិីបុំន្បកនាម ័ពទ ឥ ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឥ ការនត បុុំលិងា, វធិបីុំន្បក មុន,ិ នាម ័ពទ ឥ ការនតបុុំលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឥ ការនតនបុុំ កលិងា, វធិបីុំន្បក អកខិ , នាម ័ពទ ឥ ការនតនបុុំ កលិងា, និ ត ័ពទ, លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ៤ ។

៣៧

៦៤

មាតកិា (៣)

ទ្មទ្រៀនទ ី៥ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងនាម ័ពទ (ត), វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៣ (ពួក ទិវ ធាតុ) វធិីរូប ិទធិកិរយិជាកតតុវចកៈ, ធាតុ- ័ពទកនុងពួកទី ៣ (ទិវធាតុ), តតមីវភិតត,ិ វធិីរូប ិទធិជាកិរយិ ័ពទ, វធិីបុំន្បកធាតុជាមួយ តតមីវភិតត,ិ វធិីបុំន្បក អស ធាតុជាមួយ តតមីវភិតត,ិ បរកិបបនិ ត, បដិរ ធវធិ,ី វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឥ ការនតឥតថលិីងា, វធិីបុំន្បក ភមូិ, នាម ័ពទ ឥ ការនតឥតថលិីងា, ធាតុគណៈទី ១, លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ៥ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី៦ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិ, ពវនាមនិងនាម ័ពទ (ត), វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៤ (ពួក សុ ធាតុ), ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៤ (ពួក ុធាតុ), វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៥ (ពួក កី ធាតុ), ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៥ (កធីាតុ), ពវនាម, បុរ ិ ពវនាម, វធិីបុំន្បកបុរ ិ ពវនាម, វធិីបុំន្បក ត ពវនាម, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ត ពវនាមជាបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក ត ពវនាមជាបុុំលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ត ពវនាមជាឥតថលិីងា, វធិបីុំន្បក ត ពវ-នាមជាឥតថលិីងា, វធិីបុំន្បក ត ពវនាមជានបុុំ កលិងា, វធិីបុំន្បក តុមហ ពវនាម, វធិបីុំន្បក អមហ ពវនាម, វធិរីរបើនិងន្រប

៨១

៩៦

(៤) មាតកិា

ពវនាម, វធិីបុំន្បកនាម ័ពទ ឦ ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឦ ការនតបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក ទ្សដឋី, នាម ័ពទ ឦ ការនតបុុំលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឦ ការនតឥតថលិីងា, វធិបីុំន្បក នារ,ី នាម- ័ពទ ឦ ការនតឥតថលិីងា, លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ៦ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី៧ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងនាម ័ពទ (ត), ហីយតតនីវភិតត,ិ វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៦ (ពួក គហ ធាតុ), ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៦, វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៧ (ពួក តន ធាតុ), ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៧, វធិីបុំន្បកធាតុពួកទី ៨ (ពួក ចុរ ធាតុ), ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៨ (ចុរធាតុ) , វធិបីុំន្បកនាម ័ពទ ឧ ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឧ ការនតបុុំលិងា, វធិបីុំន្បក គរុ, នាម ័ពទ ឧ ការនតបុុំលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឧ ការនតឥតថលិីងា, វធិបីុំន្បក យាគុ, នាម ័ពទ ឧ ការនតឥតថីលិងា, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឧ ការនតនបុុំ ក-លិងា, វធិបីុំន្បក វតថុ , នាម ័ពទ ឧ ការនតនបុុំ កបុុំលិងា, នាម- ័ពទ អ ការនតបុុំលិងា (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ៧ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី៨ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងនាម ័ពទ (ត), អ្ជាតនីវភិតតិ,

១១៧

១៣៨

មាតកិា (៥)

វធិីបុំន្បកន្បបទី ១, ររបៀបមិនោន អ អាគម, ររបៀបោន អ អាគម, វធិីបុំន្បកន្បបទី ២, វធិីបុំន្បកន្បបទី ៣, ររបៀបបុំន្បក ហុ ធាតុជាមួយអ្ជាតនីវភិតតិ, ររបៀបបុំន្បក អស ធាតុជាមួយ អ្ជាតនីវភិតតិ, អាគម, វធិបីុំន្បកនាម ័ពទ (តចប)់, វធិីបុំន្បកនាម ័ពទ ឩ ការនត, វភិតតិ ររមចរូបរប ់ ឩ ការនតបុុំលិងា, វធិបីុំន្បក ទ្វទគ,ូ នាម ័ពទ ឩ ការនតបុុំលិងា, វភិតត ិររមចរូបរប ់ ឩ ការនតឥតថលិីងា, វធិីបុំន្បក វធ,ូ នាម ័ពទ ឩ ការនតឥតថីលិងា, ធាតុ ័ពទពួក ភ ូធាតុ (ត), និ ត ័ពទន្ដលោនររបើញឹកញាប់, លុំ-ហាត់ថ្នរមររៀនទី ៨ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី៩ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិង ពវនាម (ត(, ភវ ិេនតិវភិតត,ិ ររបៀបទី ១ (ចុោះ ឥ អាគម), ររបៀបទី ២ (ពុុំ ចចុ់ោះ ឥ អា- គម), ររបៀបទី ៣, របរយគភាវវចកៈ, វធិីរូប ិទធិជាភាវវចកកិរយិ, វរិ ន ពវនាម, និយម ពវនាម, វធិបីុំន្បក ឯត ័ពទជាបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក ឯត ័ពទជានបុុំ កលិងា, វធិីបុំន្បក ឯត ័ពទជាឥតថលិីងា, វធិបីុំន្បក ឥម ័ពទជាបុុំលិងា, វធិបីុំន្បក ឥម ័ពទជានបុុំ កលិងា, វធិីបុំន្បក ឥម ័ពទជាឥតថីលិងា, វធិីបុំន្បក អមុ ័ពទជាបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក អមុ ័ពទជានបុុំ កលិងា,

១៥៧

(៦) មាតកិា

វធិីបុំន្បក អមុ ័ពទជាឥតថលិីងា, វធិីររបើនិងន្របនិយម ពវនាម, នាម ័ពទ (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ៩ ។

ទ្មទ្រៀនទ ី១០ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងគុណនាម, កាលតិបតតិវភិតត,ិ ន្បបចុោះ អ អាគម, ន្បបមិនោនចុោះ អ អាគម, គុណនាម, វធិីររបើគុណនាម, ការររបៀបរធៀបគុណនាម, វធិីររបើគុណនាមកនុងរបរយគ, បទគុណឬបទវរិ នៈ, វធិីរធវើបដិរ ធគុណនាម, គុណនាមន្ដលររបើញឹកញាប់, លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ១០ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១១ អ្ធិបាយអ្ុំពីវរិ ន ពវនាម (ត) និង កឹ ័ពទ, អ្និយម ពវនាម, អ្និយម ពវនាមោន ១៣ ័ពទ, វធិីបុំន្បកអ្និយម ពវនាម, វធិីបុំន្បក យ ័ពទ, វធិបីុំន្បក យ ័ពទជាបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក យ ័ពទជានបុុំ កលិងា, វធិីបុំន្បក យ ័ពទជាឥតថលិីងា, វធិីររបើនិងន្របអ្និយម ពវនាម, វធិីន្រប ឯក ័ពទ, វធិបីុំន្បក កឹ ័ពទ, វធិបីុំន្បក កឹ ពទ័ជាបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក កឹ ័ពទជានបុុំ កលិងា, វធិបីុំន្បក កឹ ័ពទជាឥតថីលិងា, វធិរីរបើនិងន្រប កឹ ័ពទ, របរយគ ុំនួរកនុងភាសា លី, លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី

១៧៨

២០០

មាតកិា (៧)

១១ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១២ អ្ធិបាយអ្ុំពី ុំែយ ័ពទពី ១-១០០, ុំែយ ័ពទ, បកតិ ុំែយ, របរភទរប ់បកតិ ុំែយ, វធិីបុំន្បកបកតិ ុំែយ ័ពទ, វធិីបុំន្បក ឯក ័ពទ, វធិីបុំន្បក ទវ ិនិង ឧភ ័ពទ, វធិីបុំន្បក តិ ័ពទ,វធិីបុំន្បក ចតុ ័ពទ, វធិបីុំន្បក បញ្ច ័ពទ, វធិីររបើនិងន្របបកត ិ ុំែយ, វធិបីុំន្បក ឯកនូវសី, វធិីបុំន្បក ឯកនូវសីតិ, វធិីបុំន្បក ឯកនូសដឋ,ី នាម ័ពទ )ត( , លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ១២ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៣ អ្ធិបាយអ្ុំពី ុំែយ ័ពទពី ១០០ រ ើង, វធិផីេ ុំ ុំែយ ័ពទរោយររបើ ឧតតរ និង អធិក, វធិីផេ ុំ ុំែយ ័ពទរោយររបើ ឧតតរ, វធិីផេ ុំ ុំែយ ័ពទរោយររបើ អធិក, វធិីផេ ុំ ុំែយ ័ពទរោយររបើ ឧតតរ និង អធិក រួមគ្នន , វធិីផេ ុំបកត ិុំែយ ័ពទរួមគ្នន ជាមួយនាម ័ពទ, វធិីផេ ុំជា ករជ, វធិផីេ ុំបកតិ ុំែយជាមួយ អឌឍ ័ពទ, វធិីផេ ុំ អឌឍ ័ពទរួមជាមួយនាម ័ពទ, នាម ័ពទ (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ១៣ ។

២២០

២៤៥

(៨) មាតកិា

ទ្មទ្រៀនទ ី១៤ អ្ធិបាយអ្ុំពីវធិីរូប ិទធិករិយិជាកមមវចកៈ, វធិបីុំន្ប បច ធាតុ ជាកមមវចកៈ, វធិចុីោះ យ បចច័យនិង ឥ អាគម, វធិមីិន ច់ចុោះ ឥ អាគម, ចុំររោះធាតុឯកពយងា, វធិីរធវើ ោនកមម យ បចច័យជាមួយពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុ, វធិីន្របរបរយគកមមវចកៈន្បប ទី ១, វធិីផ្ទល ់របរយគពីកតតុវចកៈរៅជាកមមវចកៈ, វធិីន្របរបរយគកមមវចកៈន្បបទី ២, នាម ័ពទ (ត), ធាតុ ពទ័កនុងពួក ទី ១ (ត), លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ១៤ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៥ អ្ធិបាយអ្ុំពីអាែយតកិរយិនិងវធិីអ្រភ , បររកាខ វភិតតិ, វធិីបុំន្បក រពូ ធាតុ, វធិីរធវើអ្រភ , វធិីរធវើអ្រភ រ ៈ, វធិីរធវើអ្រភ ពយញ្ានៈ, បរចចកបចច័យកនុងអាែយតកិរយិ, វធិីររបើ អាយ និង ឦយ បចចយ័, បរចចកបចចយ័ )ត( , ័ពទន្ដលររបើកិរយិវរិ ន,៍ នាម ័ពទនិងគុណនាម (ត), លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ១៥ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៦ អ្ធិបាយអ្ុំពីរហតុវចកកិរយិ ័ពទ, វធិីរូប ិទធិជារហតុកតតុ វចកកិរយិ ័ពទ, រហតុកតតុវចកៈថ្នធាតុពួកទី ៨, វធិីផ្ទល ់រូប

២៧០

២៨៨

៣១២

មាតកិា (៩)

រប ់ធាតុកនុងរហតុកតតុវចកៈ, វធិីន្របរបរយគរហតុកតតុវចកៈន្បបទី ១, វធិីន្របរបរយគរហតុកតតុវចកៈន្បបទី ២, វធិីផ្ទល ់ របរយគពីកតតុវចកៈរៅជារហតុកតតុវចកៈ, វធិីរូប ិទធិរហតុកមមវចកកិរយិ ័ពទ, វធិនី្របរបរយគរហតុកមមវចកៈ ន្បបទី ១, វធិីន្របរបរយគរហតុកមមវចកៈ ន្បបទី ២, នាមនាមនិងគុណនាម (ត), លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ១៦ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៧ អ្ធិបាយអ្ុំពីបូរណ ុំែយ និង វធិី រងរតកាលថ្នអាែយតកិរយិ, វធិីចុោះបចច័យកនុងទីបុំផុតថ្នបកត ិុំែយ, វធិីររបើនិងន្របបូរណ ុំែយកនុងរបរយគ, វធិីររបើបកតិ ុំែយកនុងន្បបរផេង ៗ រទៀត, ការររបើបកតិ ុំែយផទួនគ្នន , វធិី រងរតកាលថ្នអាែយតកិរយិ, វភិតតអិាែយតផ្ទល ់បតូ ររូប, នាម ័ពទ (ត), លុំហាត់ថ្ន រមររៀនទី ១៧ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៨ អ្ធិបាយអ្ុំពីកតិកិរយិ, ររគឿងរបកបរប ់កតិករិយិ, ការន្ចកបចច័យតាមកាលនីមួយ ៗ, ការន្ចកបចច័យតាមវចកៈ, វធិីរូប ិទធិជាកតិកិរយិជាមួយ អនត បចច័យ, បចចុបបននកតិកិរយិ,

៣៣២

៣៥៦

(១០) មាតកិា

វធិីបុំន្បកកិរយិកិតកៈ, វធិីបុំន្បក គចឆនត ជាបុុំលិងា, វធិបីុំន្បក គចឆនត ជានបុុំ កបុុំលិងា, វធិីបុំន្បក គចឆនត ជាឥតថលិីងា, មហា- កិរយិ ័ពទនិងអ្នុកិរយិ ័ពទ, វធិីន្របរបរយគកតតុវចកៈ (ត), វធិីន្របរបរយគរហតុកតតុវចកៈ )ត( , វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ មាន បចច័យ, វធិីោនចុោះ ឥ អាគម, វធិមីិនោនចុោះ ឥ អាគម, នាម ័ពទ (ត), ធាតុ ័ពទ )ត( , លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ១៨ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី១៩ អ្ធិបាយអ្ុំពីកិតកិរយិ (ត), អ្តីតកតិកិរយិ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ ត បចចយ័, រូបកិតកិរយិកនុងវចកៈនីមួយ ៗ ធ ុំងបលិីងា, វធិីររបើកតិកិរយិ ត បចចយ័កនុងរបរយគ, នាម ័ពទ (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ១៩ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី២០ អ្ធិបាយអ្ុំពីកតិកិរយិ (ត), អ្ពយយកិតកិរយិ, តាវ ទិបចចយ័, វធិីចុោះ តាវ ទ ិបចច័យ, អ្ពយយកិតកិរយិជាកតតុវចកៈ, វធិផី្ទល ់ តាវ ទិបចចយ័រៅជារូបរផេងៗ, របរភទផ្ទល ់ តាវ > យ, របរភទរធវើ ោនកមម យ ជាមួយពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុ, អ្ពយយកិតកិរ-ិ

៣៨៨

៤១០

មាតកិា (១១)

យជារហតុកតតុវចកៈ, វធិីររបើអ្ពយយកតិកិរយិកនុងរបរយគ, វធិីន្របអ្ពយយកតិកិរយិកនុងករណីពិរ , នាម ័ពទ(ត), ធាតុ ័ពទ (ត), លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ២០ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី២១ អ្ធិបាយអ្ុំពីកតិកិរយិ (ត), អ្នុតតកាលកិតកិរយិ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ អនយី បចច័យ, វធិីរបកបរូប អនយី បចច័យជាកមមវចកៈ, វធិីរបកបរូប អនយី បចចយ័ជារហតុកមមវចកៈ, វធិីររបើកនុងរបរយគ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ តពវ បចចយ័, វធិីរូប ិទធិ តពវ បចចយ័ជាកមមវចកៈ, វធិីរូប ិទធិ តពវ បចច័យជារហតុកមមវចកៈ,វធិរីរបើ តពវ បចចយ័កនុងរបរយគ, លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ២១ ។

ទ្មទ្រៀនទ ី២២ អ្ធិបាយអ្ុំពីកតិកិរយិ (តចប)់, តវនតុ , តាវ ីបចច័យ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ តវនតុ បចច័យ, វធិីបុំន្បក សុតវនតុ ជាបុុំ-លិងាតាមន្បប បុរសិ , វធិីបុំន្បក សុតវនតុ ជាបុុំលិងាតាមន្បប ភគវនតុ , វធិបីុំន្បក សុតវនតុ ជានបុុំ កលិងា, វធិីបុំន្បក សុត- វនតុ ជាឥតថលិីងាតាមន្បប នារ,ី វធិីររបើ តវនតុ បចច័យកនុងរប-

៤៣៣

៤៥១

(១២) មាតកិា

រយគ, វធិីរូប ិទធិជាកតិកិរយិជាមួយ តាវ ី បចចយ័, វធិីររបើ តាវ ីកនុងរបរយគ, តុ ំនិង តទ្វ បចច័យ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិ ជាមួយ តុំ បចចយ័, វធិីចុោះ តុំ បចចយ័ជាកតតុវចកៈ, វធិីចុោះ តុ ំបចច័យជារហតុកតតុវចកៈ,វធិីររបើនិងន្រប តុំបចចយ័កនុងរបរយគ, វធិីរូប ិទធិជាកិតកិរយិជាមួយ តទ្វ បចច័យ, វធិីររបើនិងន្រប តទ្វ បចច័យកនុងរបរយគ, ធាតុ ័ពទ (ត), នាម ័ពទ (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ២២ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី២៣ អ្ធិបាយអ្ុំពីបកិណណកនាម ័ពទ, វធិីបុំន្បកបកិណណកនាម ័ពទ, វធិីបុំន្បកពួកទី១ (រជាទិគណៈ), វភិតតិ ររមចរប ់ រាជ ័ពទ, វធិីបុំន្បក រាជ, វធិបីុំន្បក មហារាជ បុំន្បកតាមន្បប បុរសិ, វធិីបុំន្បក មហារាជ តាមន្បប រាជ ័ពទ, ឧធហរណ៍ថ្នការររបើ រាជ ័ពទ, វភិតតិ ររមចរប ់ រពហម ័ពទ, វធិីបុំន្បក រពហម, ឧធហរណ៍ថ្នការរបើ រពហម ័ពទ, វធិីបុំន្បក បុម, វធិីបុំន្បក មុទធ, វធិីបុំន្បក អទធ, វធិីបុំន្បក សខ, វភិតតិ ររមចរប ់ អតត ័ពទ, វធិីបុំន្បក អតត, នាម ័ពទ (ត), ធាតុ ័ពទ (ត), លុំហាតថ់្នរមររៀនទី ២៣ ។

៤៧៤

មាតកិា (១៣)

ទ្មទ្រៀនទ ី២៤ អ្ធិបាយអ្ុំពីបកិណណកនាម ័ពទ (ត) និងរបរយគន្រជក, វធិ ីបុំន្បកពួកទី ២ (ភគវនាត ទិគណៈ), វភិតតិ ររមរប ់ ភគវនតុ ័ពទ, វធិបីុំន្បក ភគវនតុ , វធិីបុំន្បក អរហនត, វធិីបុំន្បក ភវនត, វធិីបុំន្បក សនត, របរយគន្រជក, របរយគអ្នាទរៈ, របរយគលកខណៈ, នាម ័ពទ (ត), ធាតុ ័ពទ (ត), លុំហាត់ថ្នរមររៀន ទី ២៤ ។ ទ្មទ្រៀនទ ី២៥ អ្ធិបាយអ្ុំពីបកិណណកនាម ័ពទ (ត) និងវធិីររបើនិងន្របអាល- បន ័ពទ, វធិបីុំន្បកពួកទី ៣ ( តាថ ទិគណៈ), វភិតត ិររមចរូបថ្ន សតថុ ័ពទ, វធិីបុំន្បក សតថុ , វធិីបុំន្បក កតតុ , វភិតតិ ររមចរូបរប ់ បិតុ ័ពទ, វធិបីុំន្បក បិតុ, វភិតត ិររមចរូបរប ់ មាតុ ័ពទ, វធិបីុំន្បក មាតុ, វធិីន្របភាសា លីរពញបរបូិណ៌, វធិីន្របរបរយគកតតុវចកៈ )តចប់( , វធិីររបើនិងន្រប ័ពទអាលបន, វធិីររបើអាលបននាម, វធិីររបើនិងន្របបទអាលបននាម, វធិីររបើអា-លបននិ ត, វធិីររបើនិងន្របបទអាលបននិ ត, វធិីន្របរប-រយគបទវកិតកិតាត , វធិីន្របរបរយគរហតុកតតុវចកៈ )តចប់( , វធិីន្របរបរយគកមមវចកៈ )តចប់( , វធិីន្របរបរយគរហតុកមម

៤៩៦

៥១៥

(១៤) មាតកិា

វចកៈ )តចប់( , លុំហាត់ថ្នរមររៀនទី ២៥ ។ វកយនុរកម អាែយតកិរយិនុរកម រវយយករណតជានី រ ម្ ោះរ ៀវរៅររបើរ ់កនុងការររៀបររៀង បញ្ាី រយនាម បបុរ ជនចូលបចចយ័

៥៤៥ ៥៦៦ ៥៨២ ៥៨៧ ៥៨៩

អកសរសរខេែ

អ្ពយ. អ្ពយយ ័ពទ អា. អាលបនវភិតត ិឧ.បុ. ឧតតមបុរ ិៈ ឥ. ឥតថលិីងា កិ. កិរយិ ័ពទ កិត. កិតកិរយិ គុ. គុណនាម ច. ចតុតថីវភិតត ិឆ. ឆដឋីវភិតត ិត. តតិយវភិតត ិ

ទុ. ទុតិយវភិតត ិន. នាម នបុុំ. នបុុំ កលិងា និ. និ ត ប. បឋោវភិតត ិបញ្ច . បញ្ចមីវភិតត ិប.បុ. បឋមបុរ ិៈ បុុំ. បុុំលិងា ម.បុ. មជឈមិបុរ ិៈ . តតមីវភិតត ិ

មមមរៀនទី ១

អក្ខរវិធីសមងខប អ្កខរៈឬអ្កេរ ជាររគឿង រោប់ ររ រជុំនួ ការនិយយ នទនា គ្នន ។ អ្នកកានរ់ពោះពុទធសា នានិកាយរថរវទនិយមររបើភាសា លី ប៉ាុន្នត មិនរ ើញោនររបើតួអ្កេររប ់ភាសា លីរទ រ ើញររបើន្តតួអ្កេរថ្នជាតិែលួន ។ ន្ែមររយើងក៏ដូរចាន ោះន្ដរ គឺររបើតួអ្កេរន្ែមរដូចោនតរៅរនោះ តួអ្កេរន្ដលររបើកនុងភាសា លីោន ៤១ តួ និងន្ចករចញជាពីរយ៉ា ងគឺ រសៈ និង ពយញ្ជនៈ ។

រសៈ ឬ សរៈ (Vowels) រ ៈោន ៨ តួ, ន្ចករចញជា ២ របរភទគ ឺ រ ៈរពញតួ និង រ ៈនិ េយ័ ។ ១. រសៈទ្ពញត ួ(Independent vowels) អ, អា, ឥ, ឦ, ឧ, ឩ, ឯ, ឱ ។ ២. រសៈនិសសយ័ (Dependent vowels) អ្ៈ, អា, អិុ្, អីុ្, អុ្្, អូ្្, រអ្, រអា ។ រ ៈធ ុំង ៨ តួរនោះន្ចករចញជា ៣ ុំរ ងគ ឺរ ៈ ុំរ ងែលីឬរ ៈ រ េៈ, រ ៈ ុំរ ងន្វងឬរ ៈទី ៈនិងរ ៈ ុំរ ងផេ ុំឬរ ៈ ុំយុតត ។ កុំណតច់ុំណាុំ ពួករ ៈនិ េយ័ រវលយករៅ ររ រផេ ុំជាមួយពយញ្ានៈរតូវលុបតួអ្កេរ អ្ និង អ្្ រចញ ។ ការ ររ រដូរចនោះកនុង

២ រមររៀនទី ១

រ ៀវរៅរនោះ រោបអ់ានបរញច ញ ុំរ ងន្តប៉ាុរណាណ ោះ រៅខ្នងមុែនឹងោនការ ររ រដូរចនោះរទៀត ។ ១. រសៈរសសៈ ឬរ ៈ ុំរ ងែលី (Short vowels) គឺរ ៈ អ, ឥ, ឧ ។ ២. រសៈទីឃៈ ឬរ ៈ ុំរ ងន្វង (Long vowels) គឺរ ៈ អា, ឦ, ឩ, ឯ, ឱ ។ ៣. រសៈសំយុតត ឬ រ ៈ ុំរ ងផេ ុំ (Diphthongs) ោន ២ តួគឺរ ៈ ឯ, ឱ ។ រ ៈ ុំរ ងផេ ុំគថឺារ ៈ ឯ រកើតពីរ ៈ (អ + ឥ) > ឯ, និងរ ៈ ឱ រកើតពីរ ៈ (អ + ឧ) > ឱ ។

ពយញ្ជនៈ (Consonants) ពយញ្ានៈកនុងភាសា លីោន ៣៣ តួគ ឺ

កក ចច ដត តត បប យយ

ខខ ឆឆ ឋឋ ថថ ផផ ររ

គគ ជជ ឌឌ ទទ ពព លល

ឃឃ ឈឈ ឍឍ ធធ ភភ វ វ

ងង ញ្ា ណណ នន មម សស

ហហ

ឡ

ំំ

ពយញ្ានៈធ ុំង ៣៣ តួរនោះន្ចកជា ៥ វគាដូចខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ១ ៣

វគាទី ១ វគាទី ២ វគាទី ៣ វគាទី ៤ វគាទី ៥ រ វគា

ឬកវគាោន ឬចវគាោន ឬដវគាោន ឬតវគាោន ឬបវគាោន ឬអ្វគាោន

កក ចច ដត តត បប យយ

ខខ ឆឆ ឋឋ ថថ ផផ ររ

គគ ជជ ឌឌ ទទ ពព លល

ឃឃ ឈឈ ឍឍ ធធ ភភ វ វ

ងង ញ្ា ណណ នន មម សស

ហហ

ឡ

ំំ

អមោសៈនងិមោសៈ (Surd and Sonant) ពយញ្ានៈធ ុំងរនោះោនពីរន្បបគ ឺអ្រឃ្ល ៈ និង រឃ្ល ៈ ។

១. អ្រឃ្ល ៈោន ១១ តួគឺ ក, ខ, ច, ឆ, ដ, ឋ, ត, ថ, ប, ផ, ស ។ ២. រឃ្ល ៈោន ២១ តួគឺ គ, ឃ, ង, ជ, ឈ, ញ, ឌ, ឍ, ណ, ទ, ធ, ន, ព, ភ, ម, យ, រ, ល, វ, ហ, ឡ ។ ៣. ចុំររោះនិគាហិត ( ុំំ) មិនរប់ថាជាអ្រឃ្ល ៈឬរឃ្ល ៈរទ ។ ពយញ្ានៈកនុងវគានិមួយ ៗ ថ្នវគាធ ុំងរ ុំ របើរៅតាមរលែររៀងគ ឺ

ក ខ គ ឃ ង

រៅថា រៅថា រៅថា រៅថា រៅថា

តួទី ១ តួទី ២ តួទី ៣ តួទី ៤ តួទី ៥ ឬ ពយញ្ានវគានតៈ ។

៤ រមររៀនទី ១

វគាឯរទៀត ៗ កោ៏នការរបដូ់ចគ្នន ន្ដរ ។ ពយញ្ានៈធ ុំងរនោះមនិអានឱយោន ុំរ ងជា អ្ ឬ អ្្ ដូចភាសាន្ែមររយើងរទ រតូវអានបរញច ញ ុំរ ងជា អ្ៈ (អាក)់ ឬ អ្្ៈ (អ្ាក)់ តាម រឃ្ល ៈឬអ្រឃ្ល ៈន្ដលរ មើនឹង ញោ ចុចពីរ (ំៈ) រនោះ ។ របើន្ែមរោន ុំរ ង អ្ ខ្នង លីអានថា អ្ៈ, របើន្ែមរអានថា អ្្ ខ្នង លីអានថា អ្្ៈ ដូរចនោះ កៈ, ខៈ, គៈ, ឃៈ, ងៈ ....... យៈ, រៈ, លៈ, វៈ, សៈ, ហៈ, ឡៈ ។ ប៉ាុន្នតចុំររោះតួ ប រតូវអានថា ប៉ាៈ= ៉ា ក ់មិនន្មន ក់ រទ ។

រឯីនិគាហិតត ( ុំំ) អានថា អ័្ង (អាុំង) មិនន្មន អ្ុំ រទ ។

វិធីសំមោគពយញ្ជ នៈ (Conjunct consonants)

វធិី ុំរយគពយញ្ានៈជាវធិីតរមតួតួអ្កេររលើគ្នន ។ កនុងភាសា លីោនវធិីតរមួតតួអ្កេរររៀបរយរតមឹរតូវលអណា ់ ដូចោនតរៅរនោះ ១. ពយញ្ានៈទី ១ អាចតរមួតន្តរលើតួែលួនឯងនិងតួទី ២ ដូចជា

ក វគា

កក កក កខ កខ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ.......

ចកក ឧកាក បកខ ភិកខុ

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

កង,់ ចរក គុបរភលើង ពួក, បកេ ភិកខុ , អ្នកបួ

រមររៀនទី ១ ៥

ច វគា ដ វគា ត វគា ប វគា

ចច ចច ចឆ ចឆ ដត ដត ដឋ ដឋតត តត តថ តថបប បប បផ បផ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ.......

សចច អនិចច មចឆ អចឆរ វដត ទ្កវដត រដឋ ទិដឋ ិអតត សតត ហតថ អតថ សបប សិបប បុបផ ទ្ោបផក

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

ការពិត មិនរទៀង រត ីរ ីអ្បេរ ការវលិ អ្នករនសាទ ន្ដន, រដឋ ការរ ើញ ែលួន, អ្តាម តវ ថ្ដ របរយជន ៍ព ់ ិលបៈ ផ្ទរ ករជើង

២. ពយញ្ានទី ៣ អាចតរមតួន្តរលើែលួនឯងនិងតួទី ៤ ដូចជា

ក វគា គគ ដូចរកយថា វគគ ន្របថា ពួក, វគា

៦ រមររៀនទី ១

ច វគា ដ វគា ត វគា ប វគា

គគ គឃ គឃ ជជ ជជ ជឈ ជឈ ឌឌ ឌឌ ឌឍ ឌឍ ទទ ទទ ទធ ទធ ពវ ពវ ពភ ពភ

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

.......ដ.......

អគគ ិយទ្គឃ ពយគឃ អជជ មជជ មជឈ សជឈុ ទ្លឌឌុ កុឌឌ វុឌឍ ិអឌឍ សទទ និទទ ពុទធ លទធ ិសពវ បពវត គពភ អារពភ

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ....

....ដ.... ....ដ..... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.....

រភលើង ូមរតជៈ ខ្នល ធុំ កនុងថ្ថៃរនោះ ការរ វងឹ កណាត ល រ ក់(រលហ) ដុុំដ ីជញា ុំង រ ចកតចីររមើន កនលោះ ុំរ ង, ័ពទ ការរដក, និស្រនាទ រពោះពុទធ ទុំរនៀម, លទធិ ធុំងពួង, ពវ ភនុំ ររោះ, គភ ៌រ រឰរហើយ

រមររៀនទី ១ ៧

៣. ពយញ្ានៈទី ៥ អាចតរមតួរលើតួែលួនឯងនិងតួឯរទៀតកនុងវគាផង គ្នន នដូចជា កវគា ច វគា ដ វគា ត វគា

ង ក ងខ ងគ ងឃ ងង ញ្ច ញ្ឆ ញ្ជ ញ្ឈ ញ្ា ណតណឋ ណឌ ណឍណណ នត នថ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ.......

សង្កក រ សង្កខ រ អងគ សងឃ គ្នម ន? បញ្ច ឧញ្ឆ កុញ្ជ រ វញ្ា បុញ្ា កណត ក សណ្ឋឋ ន កណឌ គ្នម ន? វណណ ខនត ិគនថ

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

រោម ង្គខ រ ែលួន, អ្ងា រកុម, ងឃ រ ុំ រ បៀងររតៀម ដុំរ ីរ ីអារ បុណយ បនាល រទងរ់ធយ រពួញ ពណ៌ រ ចកតីអ្ត់ធន ់គមពីរ

៨ រមររៀនទី ១

ប វគា

នទ នធ នន មប មផ មព មភ មម

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ...... .......ដ....... .......ដ.......

មនទ ទនធ សននបិាត កមបត ិសមផសស អមព សមាភ វន កមម

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

តិច, រែាយ រលល , លៃង ់ការរបជុុំ កររកើក, ញ័រ ការប៉ាោះរល់ រដើមសាវ យ រ ចកតី ររ ើរ អ្ុំរពើ, ការង្គរ

៤. ពយញ្ានអ្វគាធ ុំង ៨ តួោន ៣ តួអាចតរមួតរលើែលួនឯង នគ ឺយ, ល, ស និងែលោះរទៀត អាចតរមួតរលើតួឯរទៀតកនុងវគាផងគ្នន នដូចជា

យយ លល សស

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ.......

ទ្សយា សលល សិសស

ន្របថា ....ដ.... ....ដ....

ការរដក កូន រ ិ េ

៥. ោនវធិីតរមួតតួអ្កេរររៅពីររលរហើយខ្នងរលើរនោះែលោះរទៀត ប៉ាុន្នតការតរមួតររបៀបរនោះោនការអានដូចជាពយញ្ានៈរផ្ើររជើងកនុងភាសាន្ែមររយើង ។

៥.១ ពយញ្ានវគារលើពយញ្ានអ្វគាដូចជា

រមររៀនទី ១ ៩

កវ កយ រត តវ ទវ នវ រព ពយ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ.......

កវច ិសកយ តរត តវំ ទវិ អទ្នវសនា រពហម ពាធ ិ

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

កនុងទីែលោះ រៅពងេ កយៈ ទីរនាោះ អ្នក, ឯង, រលក ២ ការន្ វងរក រពោះរពហម ជុំង ឺ

៥.២ ពយញ្ានអ្វគារលើពយញ្ានវគាដូចជា

សម ហម

ដូចរកយថា .......ដ.......

តស្មម រពហម

ន្របថា ....ដ....

រររោះរហតុរនាោះ រពោះរពហម

៥.៣ ពយញ្ានអ្វគារលើពយញ្ានអ្វគាដូចជា

លយ វយ សវ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ.......

កលាណ វាបាទ ទ្សវ

ន្របថា ....ដ.... ....ដ....

លអ, ពិររោះ ពយ ទ កនុងថ្ថៃន្ អក

៦. ចុំររោះអ្កេរ ហ អាច ររ រររកាមតួឯរទៀតៗ នររចើនតួដូច

១០ រមររៀនទី ១

ញ្ហ ណហ មហ យហ វ ហ ឡហ

ដូចរកយថា .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ....... .......ដ.......

បញ្ញហ តណ្ឋហ តុទ្មហ មយហ ំជីវ្ហហ ទឡហ

ន្របថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

ុំនួរ, បញា ចុំណង ់អ្នកធ ុំងឡាយ រប ់រយើង អ្ណាត ត ោុំមួុំន, ខ្នល ុំង

៧. និគាហិតត ( ុំំ) អាច ររ ររលើពយញ្ានរគប់តួនិងរ ៈ ៣ តួគ ឺ អ, ឥ, ឧ ន្ដលោន ុំរ ងរ មើនឹងតួអ្កេរ ង ដូចជា អំសុ (អា ុំង ុ), សទធ ឹ(សាតធ់ឹង), ភិកខុ ំ , កតំ, ឯវ,ំ ពុទធ,ំ ធមម,ំ សងឃ ំជារដើម ។

វិធីអានភាសាបាល ី ១. ពយញ្ានៈន្ដលមិនោនរ ៈអារ ័យរទ រតូវអានបរញច ញ ុំរ ងថា អ្ៈ ឬ អ្្ៈ រៅតាមរឃ្លសារឃ្ល ៈរគប់រវលដូចជា

នទ្មា បស្មទ ទ្ោតម ភគវ្ហ រតន

អានថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

នៈ-រោ ប៉ាៈ-សា-ទៈ រគ្ន-តៈ-ម៉ាៈ ភៈ-គៈ-វ រៈ-តៈ-ន៉ាៈ

រមររៀនទី ១ ១១

២. ពយញ្ាន ុំរយគោនវធិីអានដូចភាសាន្ែមររយើងន្ដរ គឺយកតួខ្នងរដើមរបកបជាមួយតួខ្នងរលើ ។ រឯីតួខ្នងររកាមន្ដលនិយមរៅថា “រជើង” របកបជាមួយរ ៈ ឧ. បរងរើត អានថា (បង់រកើត) ។

កមម សនត ិសននិបាត ភិកខ ទ្វ្ហ សមបតត ិអដឋងគិ ទ្កា

អានថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

កាុំ-ម៉ាៈ សាន-់តិ សាន-់និ- ៉ា -តៈ ភិក-ែៈ-រវ សាុំ- ៉ា ត-់ត ិអាត-់ថាុំង-គិ-រកា

៣. ចុំររោះនិគាហិត របើោនរៅរលើតួអ្កេរណាក៏រោយ រតូវអានឱយោន ុំរ ងដូច ង ដូចជា ពុទធ ំធមម ំសងឃ ំបុរសំិ

អានថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

ពុត-ធាុំង ធាុំ-ោុំង សាុំង-ឃ្លុំង ប៉ាុ-រុ-ិសាុំង

ឧទកំ ឈាន ំទ្ធតុ ំកុហឹ

អានថា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

ឧ-ទៈ-កាុំង ្-នាុំង ធ-តុង កុ-ហឹង

ររឿងអ្កខរវធិីរនោះ របើរ ថាន រជាបឲយ នពិសាត រន្ថមរទៀត ូមរករមើលរៅកនុងភាគទី ២ ។ កនុងទីរនោះ ូមអ្ធិបាយរោយ រងខបប៉ាុរណណោះ

១២ រមររៀនទី ១

ិន រដើមបកុីុំឱយអ្នក ិកាថមីោនការធុញរធន ់។

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ អកខ រ ឬ អ្កេរររបើកនុងភាសា លីោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺអ្វីែលោះ ? ២. រតើ រសៈ ោនប៉ាុនាម នតួនិងន្ចកជាប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? គឺអ្វីែលោះ ? ៣. រ ៈោន ុំរ ងែលីឬរ ៈរ េៈោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺរ ៈអ្វីែលោះ ? ៤. រ ៈោន ុំរ ងន្វងឬរ ៈទី ៈោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺរ ៈអ្វីែលោះ ?

៥. រ ៈ ុំរ ងផេ ុំឬរ ៈ ុំយុតតោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺរ ៈអ្វីែលោះ ? ៦. រតើរ ៈ ឯ និង រ ៈ ឱ រកើតរចញពីរ ៈអ្វីែលោះ ? ៧. រតើពយញ្ានៈធ ុំងអ្ ់ោនប៉ាុនាម នតួ ? ៨. រតើពយញ្ានៈធ ុំងអ្ ់ន្ចករចញជាប៉ាុនាម នវគា ? កនុងវគានិមួយ ៗ ោនប៉ាុនាម តួ ?

៩. រតើពយញ្ានអ្រឃ្ល ៈោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺអ្វីែលោះ ? ១០. រតើពយញ្ានរឃ្ល ៈោនប៉ាុនាម នតួ ? គឺអ្វីែលោះ ?

ែ. ចូរហាតអ់ាន ័ពទភាសា លីន្ដលោនរៅខ្នងររកាមរនោះ ១. នទ្មា តសស ភគវទ្តា អរហទ្តា សមាម សមពុទធសស ។ ២. ឥទ្មសំ ទសនន ំធនវនាត នំ វ្ហណិជាន ំបញ្ច ទ្មា សុខំ ជីវតិ ។

រមររៀនទី ១ ១៣

៣. តុមាហ កំ បុតាត ទ្គហសស ច រុកខសស ច អនតរា កីឡសុឹ ។

៤. ធមន៌មសារ ររពោះរតនរតយ័ ឥទ្មហិ ទីបធបូាទិសកាក ទ្រហិ ពុទធំ ធមមំ សងឃ ំអភបិជូយាម ិ

មាតាបតិាទីនំ គុណវនាត នញ្ច មយហញ្ច ទឃីរតតំ អតាថ យ ហិតាយ សុខាយ ។

ទ្យា សននិសទ្នាន វរទ្ោធមិទូ្ល មារ ំ សទ្សនំ មហតឹ វទិ្ជ-ទ្យា សទ្មាព ធមិាគចឆ ិ អននតញាទ្ណ្ឋ ទ្ោកុតតទ្មា តំ បនមាម ិពុទធំ ។

ទ្យ ច ពុទ្ធធ អតតីា ច ទ្យ ច ពុទ្ធធ អនាគតា បចចុបបនាន ច ទ្យ ពុទ្ធធ អហំ វនាទ ម ិសពវទ្ធ ។

ឥតិប ិ ទ្ស្ម ភគវ្ហ អរហំ សមាម សមពុ ទ្ទ្ធធ វជិាជ ចរណសមបទ្នាន សុគទ្តា ទ្ោកវទិ ូអនុតតទ្រា បុរសិទមមស្មរថ ិសតាថ ទ្ទវមនុសានំ ពុទ្ទ្ធធ ភគវ្ហត ិ....។ទ្ប។

៥. ពុទធជយមងាលគ្នថា

ោហំុ សហសសមភនិិមមតិស្មវុធនត ំរគីទ្មខលំ ឧទិតទ្ោរសទ្សនមារ ំ

ទ្ធនាទធិមមវធិនិា ជិតវ្ហ មុនិទ្នាទ

តទ្នតជស្ម ភវតុ ទ្ត ជយមងគោនិ ។

១៤ រមររៀនទី ១

មារាតិទ្រកមភយុិជឈតិសពវរតត ឹទ្ោរមបនាឡវកមកខមថទធយកខំ ខនតី សុទនតវធិនិា ជិតវ្ហ មុនិទ្នាទ

តទ្នតជស្ម ភវតុ ទ្ត ជយមងគោនិ ។ នាឡាគិរ ឹគជវរ ំអតិតមតតភតូ ំទ្ធវគគចិកកមសនីវ សុទ្ធរុណនត ំ

ទ្មតតមពុ ទ្សកវធិនិា ជិតវ្ហ មុនទិ្នាទ តទ្នតជស្ម ភវតុ ទ្ត ជយមងគោនិ ។

ឧកខិ តតខគគមតហិតថសុទ្ធរុណនត ំធាវនតិ ទ្យាជនបថងគុ លិមាលវនត ំឥទធីភិសងខតមទ្នា ជិតវ្ហ មុនិទ្នាទ

តទ្នតជស្ម ភវតុ ទ្ត ជយមងគោនិ ។ កតាវ ន កដឋមុទរ ំឥវ គពភីនិយា

ចិញ្ញច យ ទុដឋវចនំ ជនកាយមទ្ជឈ សទ្នតន ទ្ស្មមវធិនិា ជិតវ្ហ មុនិទ្នាទ

តទ្នតជស្ម ភវតុ ទ្ត ជយមងគោនិ ។ ... ។ទ្ប។

(ចបរ់មររៀនទី ១)

មមមរៀនទី ២

អធបិ្បាយអពំនីាមស័ពទ វចីវភិាគ ន្របថា ការន្ចករកយឬ មត ី។

រកយឬ មតី រោបរ់របើរ ់កនុងការនិយយរបរ ័យធកទ់ងគ្ននកនុងភាសា លីន្ចកជា ៦ ចុំន្ណកធុំ ៗ គ ឺ១. នាម ័ពទ ៤. កិតកិរយិ ័ពទ

២. អ្ពយយ ័ពទ ៥. តទធិត ័ពទ

៣. អាែយតកិរយិ ័ពទ ៦. ោ ័ពទ

នាមស័ពទ (Nouns) នាម ន្របថា រ ម្ ោះ ។ កនុងរវយយករណ៍ថ្នភាសា លីជារកយ រោប់ររបើរៅអ្វ ី ៗ ធ ុំងពួងកនុងរលក ធ ុំងោនជីវតិនិងគ្នម នជីវតិ ធ ុំងោនរូបនិងគ្នម នរូបផងន្ដរ ដូចជារកយថា មនុ េ, តវ, តុ, រៅអី្, ជីវតិ, ចិតត, រ ចកត ុីែ, រ ចកតទុីកខ ជារដើម ។ នាម ័ពទធ ុំងឡាយរនោះន្ចកជា ៣ យ៉ា ងគ ឺ នាមនាម, គុណ-នាម និង សពវនាម ។ តរៅរនោះនឹងអ្ធិបាយអ្ុំពី នាមនាម មុនរគ ។

នាមនាម (Nouns) នាមនាម ន្របថា រ ម្ ោះថ្នរ ម្ ោះ ដូចជារកយថា ដី, ទឹក, រភលើង,

១៦ រមររៀនទី ២

ែយល់, រគ្ន, រកប,ី រត ីឬ ភនុំរពញ, កមពុជា, អ្ងារវតត, សាវតថ,ី ររណ ី,រោគាលល ន, សារបុីតត ជារដើម ។ នាមនាមធ ុំងរនាោះោន ២ យ៉ា ងគ ឺ ស្មធារណនាម (Common noun) និង អស្មធារណនាម (Proper noun) ។ ១. ស្មធារណនាម (Common noun) ជានាម ័ពទ រោប់រៅ ទូរៅ មិនចុំររោះនិងមិនកុំណត់ថាណាមួយរទដូចជារកយថា តុ, រៅអី្, ដុំរ,ី រ ោះ, ផទោះ, វតត, វហិារ, លទធិ, សា នា ៘ ២. អស្មធារណនាម (Proper noun) ជានាម ័ពទ រោប់រៅ នន្តចុំររោះអ្វមួីយប៉ាុរណាណ ោះ មិនោនមួយណារទៀតរទ ដូចជារកយថា រោគាលល ន, សារបុីតត, កមពុជា, ភនុំរពញ, សាវតថ ី៘ នាម ័ពទធ ុំងឡាយកនុងភាសា លីោនររគឿងន្ដលរតូវដងឹដូចត រៅរនោះគ ឺ១. ការនត, ២. លិងគ, ៣. វចន, ៤. វភិតត,ិ ៥. ការក, និង ៦. អាយតនបិាត ។

១. ការនត (Stem of nouns) ការនត គឺជារ ៈទីបុំផុតថ្ននាម ័ពទរនាោះ ៗ ។ កនុងភាសា លី រលក នន្ចកការនតរចញជា ៦ គឺ អ, អា, ឥ, ឦ, ឧ, ឩ (ោន ឱ ការនតមួយរទៀត ប៉ាុន្នតមនិោននាមជាការនតរនោះររចើនរទ) ។ ការនតធ ុំង ៦ រនោះោនរ ម្ ោះរៅដូចខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២ ១៧

ម ម្ ោះរបស់ការនត នាម ័ពទ បុរសិ កញ្ញា មុន ិនារ ី ភិកខុ វធ ូ

រ ម្ ោះការនត អ ការនត ោនរ ៈ អ ជាទីបុំផុតន្តមិនោនរូបរ ៈរទ ។ អា ការនត ោនរ ៈ អា ជាទីបុំផុតនិងោនរូបរ ៈ ។ ឥ ការនត ោនរ ៈ ឥ ជាទីបុំផុតនិងោនរូបរ ៈ ។ ឦ ការនត ោនរ ៈ ឦ ជាទីបុំផុតនិងោនរូបរ ៈ ។ ឧ ការនត ោនរ ៈ ឧ ជាទីបុំផុតនិងោនរូបរ ៈ ។ ឩ ការនត ោនរ ៈ ឩ ជាទីបុំផុតនិងោនរូបរ ៈ។

២. លិងគ (Gender)

លិងគ ន្របថា រភទ, លកខណៈឬររគឿង ោា ល់ ជាររគឿង ោា ល់ រប ់នាម ័ពទ ។ កនុងភាសា លីរលក នកុំណត់នាម ័ពទរនាោះ ៗ ឱយោនលិងាឬរភទន្ដលោន ៣ លិងាគ ឺ បុំលិងគ ឬ បុលលិងគ (Masculine), ឥតថីលិងគ (Feminine) និង នបុំសកលិងគ (Neuter) ។

១. ២. ៣.

រ ម្ ោះលិងា បុំលិងគ ឥតថីលិងគ នបុំសកលិងគ

អ្កេរ រងខប បុុំ. ឥ. នបុុំ.

រភទរបុ ឬ រ ម្ ល ។ រភទរ ី ឬ ញី ។ មិនន្មនរភទរបុ ឬរ ី ។

១៨ រមររៀនទី ២

រប្បមភទរបសល់ងិគ កនុងលិងាធ ុំងបីរនោះោន ២ របរភទគ ឺជាតិលិងគ និង សមមតិលិងគ ។

២.១ ជាតិលងិគ

រកយដូចជា បុរសិ=រប ុ, បុរ , ភិកខុ =អ្នកបួ , ភិកខុ , ហតថ=ីដុំរ ីរ ម្ ល ៘ រកយធ ុំងរនោះរវលន្របជាន្ែមររ បឱ់យដឹងរភទរួចររ ច, រកយដូចជា ឥតថ=ីរ ី, នារ=ីរ ី, កញ្ញា =រ ីរកមុុំ, ទ្ធនុ=រមរគ្នឬរគ្ន ញី ៘ រកយធ ុំងរនោះរវលន្របជាន្ែមរក៏រ ប់ឱយដឹងរភទរួចជាររ ច ន្ដរ ។ រកយធ ុំងឡាយណា រវលន្របជាភាសាន្ែមររ ប់ឱយដងឹរភទរួច ជាររ ចដូចរៅខ្នងរលើរនោះ រកយធ ុំងឡាយរនាោះរៅថា ជាតិលិងគ ន្របថា លិងគពីកំទ្ណីត ។

២.២ សមមតលិិងគ រកយដូចជា បទ្ទស=របរទ , ភមូ=ិដី, នទី= ទឹង, ទរនល, ឱទន= យ, មធុ=ទឹក មុ ុំ, សភា=ទីរបជុុំ, ោម=រ ុក, ទ្ខតត=ន្រ ៘ រកយធ ុំងរនោះរវលន្របជាន្ែមរមិនរ ប់ឱយដងឹថាជារភទអ្វីរទ ។ ប៉ាុន្នតកនុងភាសា លីរលកចាត់ឱយោនលិងាដូរចនោះ

រកយថា បទ្ទស, ឱទន, ោម រលកចាត់ជា បុុំលិងា ។

រមររៀនទី ២ ១៩

រកយថា ភមូិ, នទ,ី សភា រលកចាតជ់ា ឥតថីលិងា ។ រកយថា មធុ, ទ្ខតត រលកចាត់ជា នបុុំ កលិងា ។ រកយដូរចនោះរៅថា មមតលិិងា (គឺ លិងគទ្ោយសនមតិ) ។

មមតលិិងារនោះជាការលុំ កមួយ រោប់អ្នកររៀនដុំបូង ន្ដល អាចរធវើឱយរនឿយណាយចតិតមិនចងរ់រៀនតរៅរទៀត ។ ប៉ាុន្នតវធិលីអន្ដល អាចជួយរោោះរសាយកនុងររឿងរនោះ គឺរតូវររៀនចុំណាុំទុករល់រពលន្ដល នជួបនាម ័ពទថម ី ។ លិងានីមួយ ៗ ោនការនតដូចគ្នន ែលោះនិងែុ គ្នន ែលោះ ដូចខ្នងររកាមរនោះ

១. ២. ៣.

បុំលិងគ ឥតថីលិងគ នបុំសកលិងគ

ោន ៥ ការនតគ ឺ ោន ៥ ការនតគ ឺោន ៣ ការនតគ ឺ

អ, ឥ, ឦ, ឧ, ឩ ។ អា, ឥ, ឦ, ឧ, ឩ ។ អ, ឥ, ឧ ។

៣. វចនៈ (Number) វចន ន្របថា មតី ន្តកនុងរវយយករណ៍ នដល់ “ចុំនួន” ន្ដលោន ពីរយ៉ា ងគ ឺ ឯកវចន (Singular) និង ពហុវចន (Plural) ។ នាមនាម ណារ ប់ឱយដឹងថាោនចុំនួនន្តមួយរៅថា ឯកវចន ដូចជា មនុ េ ោន ក,់ រគ្នមួយ ជារដើម ។ នាមនាមណារ ប់ឱយដងឹថាោនចុំនួនចាប់ពី ពីររ ើងរៅរៅថា ពហុវចន ដូចជា មនុ េរ ុំនាក,់ រគ្នបកីាល ជារដើម ។

២០ រមររៀនទី ២

៤. វិភតត ិ(Case endings) វភិតត ិន្របថា ការន្ចក, ចុំន្ណក ។ វភិតតោិន ២ យ៉ា ងគ ឺវភិតតនិាម និង វភិតតអិាខាតកិរយិា ។ វភិតតនិាមររបើ រោបចុ់ោះរតងចុ់ងនាម ័ពទ រដើមបរីធវើឱយនាម ័ពទរនាោះ ៗ ោនវចនៈគឺជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈ ន្ថម ធុំងឱយោនមុែង្គរកនុងរបរយគរទៀតផង ។ កនុងទីរនោះនឹងអ្ធបិាយអ្ុំពី វភិតតិនាមមុនរគន្ដលធ ុំងអ្ ់ោន ១៦ តួ និង ២ វចនៈដូចោនរ ម្ ោះ រៅខ្នងររកាមរនោះ

១. ២. ៣. ៤. ៥. ៦. ៧. ៨.

រ ម្ ោះវភិតតនិាម បឋមាវភិតត ិទុតិយាវភិតត ិតតិយាវភិតត ិចតុតថីវភិតត ិបញ្ចមីវភិតត ិឆដឋីវភិតត ិសតតមីវភិតត ិអាលបនវភិតត ិ

អ្កេរ រងខប ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ សិ ំំ នា ស ស្មម ស សមឹ សិ

ពហុវចនៈ ទ្យា ទ្យា ហិ នំ ហិ នំ សុ

ទ្យា ូមចុំណាុំអ្កេរ រងខបឱយ នលអរររោះនឹងោនររបើជាញឹកញយ កនុងរពលខ្នងមុែ ។

រមររៀនទី ២ ២១ ៥. ការក្ៈ (Cases)

ការក ន្របថា អ្នករធវើ រ មើគ្នន នឹងភាសាអ្ងរ់គល ថា Case (រ ) ោន ៨ យ៉ា ងដូចវភិតតនិ្ដរ ដូចោនរ ម្ ោះរៅខ្នងររកាមរនោះ ១. ២. ៣. ៤. ៥. ៦. ៧. ៨.

បឋមាវភិតត ិទុតិយាវភិតត ិតតិយាវភិតត ិចតុតថីវភិតត ិបញ្ចមីវភិតត ិឆដឋីវភិតត ិសតតមីវភិតត ិអាលបនវភិតត ិ

រៅ ...ដ... ...ដ... ...ដ... ...ដ... ...ដ... ...ដ... ...ដ...

កតតុការក កមមការក ករណការក មបធនការក អ្ ធនការក សាមកីារក

អ្ធិករណការក អាលបនការក

Nominative case Accusative case Instrumental case Dative case Ablative case Genitive case Locative case Vocative case

រកយថា ការកៈ នដល់ នាមបទន្ដលបុំន្បករួចរហើយតាមវភិតត ិធុំង ៨ រ ម្ ោះដូច នររលរៅខ្នងរលើរនាោះ ន្ដលរ ប់ឱយដឹងថានាម បទរនាោះ ៗ ោនមុែង្គរយ៉ា ងណាកនុងរបរយគ និងរតូវន្របដូចរមតចជា ភាសាន្ែមរ ។ ចុំររោះរកយន្របវញិគជឺារកយន្របរប ់វភិតតិនីមួយ ៗ រនាោះ ឯង ។ ដូរចនោះចូរចា ុំរ ម្ ោះរប ់វភិតតនិិងរ ម្ ោះរប ់ការកៈ រពមធ ុំង អាយតនិ ត(អ្ធិបាយរៅខ្នងររកាម)ឱយ នលអ រររោះរនោះជាជុំហាន ដុំបូងបងអ ់រប ់អ្នក ិកាភាសា លីកនុងការររៀនន្របជាភាសាន្ែមរ ។

បញា ក ់ រៅកនុងគមពីរកចាច យននិងរោគាលល នរ បថ់ាោនការកៈ

២២ រមររៀនទី ២

រតឹមន្ត ៦ រទ ។ ប៉ាុន្នតរៅខ្នងរលើរនោះ នរប់ រស្រង្គា ោះចូលន្ថមពីររទៀតគឺទី ៦ និងទី ៨ រដើមបឱីយរគប់ចុំនួនតាមគមពីរភាសាអឺ្រ ៉ាុប ។

៦. អាយតនបិាត (Prepositions) អាយតនិ ត ន្របថា និ តររបើន្ញកឬវតឱយរ ោះនឹងសាត ប ់នរ ចកតីពិររោះលអ ។ កនុងភាសា លី ុំរៅយកទីបុំផុតថ្ននាម ័ពទនីមួយ ៗ ន្ដល ររមចរហើយរោយវភិតតឬិរកយន្របមកជាភាសាន្ែមររនាោះឯង ។ វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច ឆ. . អា.

ឯក. សិ ំំ នា

ស ស្មម ស

សម ឹ

សិ

ពហុ. ទ្យា ទ្យា ហិ

នំ ហិ នំ

សុ

ទ្យា

អាយតនិ ត ឬ រកយន្រប រ ី។ នូវ, កាន,់ នឹង, អ្ ់, ចុំររោះ, ញុា ុំង ។ រោយ, រោយនូវ, ជាមួយ, តាម, ខ្នង, ន្ដល, គឺ, រររោះ, រហតុ, ោន ។ ដល់, រដើមប,ី បុំរុង, នឹង, ចុំររោះ ។ ពី, ចាក, ជាង, រហតុ, រររោះ, រររោះន្ត ។ ថ្ន, រប ់, កាល, កាលរបើ, កាលន្ដល, បណាត , ជុំនុុំ ។ កនុង, ឰដ,៏ នា, រទៀប, ជិត, រលើ, រតង,់ កាល, នា- កាល, កាលរបើ, ជុំនុុំ, បណាត , និមិតត ។ បពិរត, ោន ល, ន្ន, ថ្ហ ។

រមររៀនទី ២ ២៣

រកយន្របធ ុំងឡាយខ្នងរលើរនោះជា ឯកវចនៈ ន្តម៉ាយង ។ រប ិនរបើចង់ឱយរៅជា ពហុវចនៈ រតូវន្ថមរកយថា “...ធុំងឡាយ” រៅខ្នងចុង រកយន្របធ ុំងរនោះន្ដល ររ រកាត់ជា “.ទ.” ឧធហរណ៍ បុរទិ្ស្ម បុរសិ្ម

ន្របថា “ររីបុ , របុីរ ” រនោះជា ឯកវចនៈ ។ ន្របថា “ររីបុ ធ ុំងឡាយ, របុីរ .ទ.” រនោះជា ពហុវចនៈ ។ ចុំររោះវភិតតឯិរទៀត ៗ កោ៏នគតិដូចគ្នន ន្ដរ ។

វិធីបំបបក្នាមសព័ទ អ ការនត

(Declension of noun in a-stem) ូមរ ុំលឹកថានាម ័ពទកនុងភាសា លីោន ៦ ការនតគឺ អ, អា, ឥ, ឦ, ឧ, ឩ អារ ័យរហតុរនោះ ការបុំន្បកនាមកោ៏នភាពន្បលក ៗ គ្នន ផង ន្ដរ ។ ូមជុំរបថា កនុងរ ៀវរៅរនោះមិនយកវភិតតិន្ដលររលរហើយ ខ្នងរលើរនាោះមកររបើរទ គឺររបើរូបមនតមួយរទៀតន្ដលឱយរ ម្ ោះថា វភិតត-ិ សទ្រមចរបូ ដូចោនអ្ធបិាយជាបនតបនាទ ប់តរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់អ ការនតបុំលងិគ វភិតត ិ ប. ទុ.

ឯកវចនៈ ឱ អំ

ពហុវចនៈ អា ឯ

២៤ រមររៀនទី ២

ត. ច.បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯន អសស, អាយ, អតថ ំអស្មម , អមាហ , អា អសស អសម,ឹ អមហ,ិ ឯ អ

ឯហិ, ឯភ ិអាន ំឯហិ, ឯភ ិអាន ំឯសុ អា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ រល់តួអ្កេរ អ្ ន្ដល ររ រឱយរ ៈនិ េយ័អារ ័យដូចោនរៅ ខ្នងរលើរនោះគ ឺរោបអ់ានបរញច ញ ុំរ ងន្តប៉ាុរណាណ ោះ ។ រវលយក វភិតតិ ររមចរូបធ ុំងរនោះរៅររបើ រតូវលុបតួអ្កេរ អ្ ធ ុំងរនោះរចញ ឧ. កុមារ + (អា > ំ ) > កុមារា ។

កុមារ + (អសស > សស) > កុមារសស ។ ចុំររោះរ ៈរពញតួរតូវផ្ទល ់ជារ ៈនិ េយ័វញិ ឧធហរណ៍ បុរសិ + (ឯន > ទ្ំន) > បុរទិ្សន ។

បុរសិ + (ឯហិ > ទ្ំហិ) > បុរទិ្សហិ ។ បញា ក ់វធិី ររ រវភិតត ិររមចរូបរៅកនុងរ ៀវរៅរនោះ អាចមិនរ បឬន្បលកពីគមពីរធុំ ៗ ោនគមពីរកចាច យននិងរោគាលល នជារដើម ។ ការ រ-រ រន្បបរនោះគឺកនុងបុំណងឱយអ្នក ិកាដុំបូងង្គយយល់ន្តប៉ាុរណាណ ោះ ។

រមររៀនទី ២ ២៥

វិធីបំបបក្ បុរសិ (រប្បុស, បុរស) អ ការនតបុលំិងគ វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ បុរទិ្ស្ម បុរសំិ បុរទិ្សន បុរសិសស, បុរសិ្មយ, បុរសិតថ ំបុរសិស្មម , បុរសិមាហ , បុរសិ្ម បុរសិសស បុរសិសម,ឹ បុរសិមហ,ិ បុរទិ្ស បុរសិ

ពហុវចនៈ បុរសិ្ម បុរទិ្ស បុរទិ្សហិ, បុរទិ្សភ ិបុរសិ្មន ំ បុរទិ្សហិ, បុរទិ្សភ ិបុរសិ្មន ំបុរទិ្សសុ បុរសិ្ម

ូម រងរតរមើលកនុងវភិតតិែលោះោនរូបដូចគ្នន ន្តអាចដឹង នថាជា វភិតតិអ្វីគឺរៅរពលររបើកនុងរបរយគ និងនាម ័ពទដថ្ទរទៀតកោ៏នដុំរណើ រ បុំន្បកដូរចនោះន្ដរ ។

វិធីបរប្បនាមសព័ទបំបបក្រួចម ើយ នាម ័ពទនីមួយ ៗ ន្ដលបុំន្បកជាមួយវភិតតិរួចរហើយ អាចន្របតាម រ ម្ ោះរប ់វភិតតិរនាោះ ៗ រោយររបើរកយន្របឬអាយតនិ តពីខ្នងរដើម ដូចោនគុំរូន្រប បុរសិ ខ្នងររកាមរនោះ

២៦ រមររៀនទី ២ ឯក្វចនៈ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច.បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ បុរទិ្ស្ម បុរសំិ បុរទិ្សន បុរសិសស, -ស្មយ, -សតថ ំបុរសិស្មម , បុរសិមាហ , បុរសិ្ម បុរសិសស បុរសិសម,ឹ បុរសិមហ,ិ បុរទិ្ស បុរសិ

រកយន្រប របុីរ ។ នូវបុរ , ... ។ រោយបុរ , ... ។ ដល់បុរ , ... ។ អ្ុំពីបុរ , ... ។ ថ្នបុរ , ... ។ កនុងបុរ , ... ។ ន្នបុរ , ... ។

ព ុវចនៈ វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ.

ពហុវចនៈ បុរសិ្ម បុរទិ្ស បុរទិ្សហិ, បុរទិ្សភ ិបុរសិ្មន ំ បុរទិ្សហិ, បុរទិ្សភ ិបុរសិ្មន ំ

រកយន្រប របុីរ .ទ. ។ នូវបុរ .ទ., ... ។ រោយបុរ .ទ., ... ។ ដល់បុរ .ទ., ... ។ អ្ុំពីបុរ .ទ., ... ។ ថ្នបុរ .ទ., ... ។

រមររៀនទី ២ ២៧

. អា.

បុរទិ្សសុ បុរសិ្ម

កនុងបុរ .ទ., ... ។ ន្នបុរ .ទ., ... ។

ក្ំណត់សម្គគ ល់

វភិតតិនីមួយ ៗ ោនរកយន្របររចើនយ៉ា ង ដូរចនោះរតូវរលើកយករកយ ន្រប ឬ អាយតនិ តណាមួយមកររបើឱយរតូវតាមរ ចកតីរប ់របរយគ រនាោះ ៗ ។ នាម ័ពទឯរទៀត ៗ ក៏ោនគតដូិចគ្នន ន្ដរ ។ ខ្នងររកាមរនោះជា នាម ័ពទែលោះថ្នពួក អ ការនតបុុំលិងា ។

នាមស័ពទ អ ការនតបុំលងិគ

័ពទ លី ពុទធ ធមម សងឃ ស្មវក ទ្កស ទ្ោម នខ

រកយន្រប រពោះពុទធ រពោះធម ៌រកុម, ងឃ សាវក័ ក ់ររម រកចក

័ពទ លី ហតថ សុកណ ជន ទ្វជជ វ្ហណិជ ោម រុកខ

រកយន្រប ថ្ដ តវសាល ប, បកេ ីជន រគូរពទយ ឈមួញ, រណិជករ រ ុក, ភូមិ រដើមរឈើ

២៨ រមររៀនទី ២

ទនត តច មំស មនុសស បាទ ទ្ធរក បតត ោរវ បស្មទ អាចរយិ

រធមញ ន្ បក សាច ់ មនុ េ រជើង, ទ រកមងរបុ , ធរក រត រ ចកតីរគ្នរព រ ចកតរីជោះថាល រគ,ូ អាចារយ

បពវត រថ អសស បុគគល វ្ហត ឱទន កុមារ គនធ កាយ បុតត

ភនុំ, បពវតា ររទោះ, រថ រ ោះ បុគាល ែយល់, វរយ យ រកមងរបុ កលិន កាយ កូនរបុ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់អ ការនតនបុសំក្លិងគ

វភិតត ិ ប. ទុ. អា.

ឯកវចន អំ អំ អ

ពហុវចន អាន ិអាន ិអាន ិ

នាម ័ពទន្ដលជា អ ការនតនបុុំ កលិងាោនវធិីបុំន្បករ ទើរន្តដូច

រមររៀនទី ២ ២៩

វធិីបុំន្បករប ់នាមបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ គោឺនែុ ន្តរតងប់ឋោវភិតតឯិក- វចនៈនិងពហុវចនៈ និងទុតិយវភិតតិពហុវចនៈរហើយនឹងអាលបនវភិតតិពហុវចនៈប៉ាុរណាណ ោះ ។ ចាប់ពីតតិយវភិតតិរហូតដល់ តតមីវភិតតធិ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ រហើយនឹងអាលបនៈខ្នងឯកវចនៈបុំន្បកដូច អ ការនតបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ ។ ចូររមើលវធិបីុំន្បក កុល ខ្នងររកាមរនោះ

វិធីបំបបក្ កុល (រតក្លូ) អ ការនតនបុសំក្លងិគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចន កុលំ កុលំ កុទ្លន កុលសស, កុោយ, កុលតថ ំកុលស្មម , កុលមាហ , កុោ កុលសស កុលសម,ឹ កុលមហ,ិ កុទ្ល កុល

ពហុវចន កុោន ិ កុោន ិកុទ្លហិ, កុទ្លភ ិកុោន ំកុទ្លហិ, កុទ្លភ ិកុោន ំកុទ្លសុ កុោន ិ

៣០ រមររៀនទី ២ នាមស័ពទ អ ការនតនបុសំក្លងិគ

័ពទ លី អកខ រ*

អោរ* ឧទក សីល ឃរ* ជល អារមមណ បណណ ឥណ ទ្តល គនធ វចន បទុម ឱឃ* ញាណ

រកយន្រប អ្កេរ, អ្កខរៈ ររង, ផទោះ ទឹក ីល ផទោះ ទឹក អារមមណ៍ រ ៀវរៅ, លឹក បុំណុល ររបង កលិន រកយ, មត ីផ្ទរ ឈូក អ្នលង់ទឹក រ ចកតដីឹង

័ពទ លី ទិវស*

កមម យាន អងគ សំវចឆរ* ចកក ផល ភតត មាស* បុបផ កមល ធន ពល អណឌ អទ្ធធ ន

រកយន្រប ថ្ថៃ អ្ុំរពើ, ការង្គរ ររគឿងជោិះ, យន ែលួន, អ្ងា ឆ្ន ុំ កង,់ ចរក ន្ផលរឈើ, ផល យ, ភតត ន្ែ ផ្ទរ រឈើ, បុ ផ ផ្ទរ ឈូក រទពយ, ធន កោល ុំង, ពល ុ្ត, ពង តវ ផលូ វឆ្ៃ យ

រកយណាោន ញោ រនោះ ( * ) អាចរបរពឹតតរៅ ន ២ លិងាគ ឺ

រមររៀនទី ២ ៣១

បុុំលិងាផងនិងនបុុំ កលិងាផង ។

វាក្ាងស (Phrase) កាលរបើរចោះបុំន្បកនាម ័ពទរហើយ រយើងអាចយកនាម ័ពទរនាោះ ៗ រៅររៀងជា វ្ហកាងស (Phrase) គឺករនាមរកយន្ដលមនិធនោ់ន កិរយិ ័ពទរៅរ ើយ ។ ឃ្លល ររបៀបរនោះចា ុំ ចរ់តូវោន ២ ័ពទនិង ២ វភិតតិរ ើងរៅដូចោនវធិរីរៀងនិងវធិីន្របខ្នងររកាមរនោះ ១. ២.

បទបឋមាវភិតតិ ជាបទរបធាន ររៀងទី ២ ន្របទី ១ ។ បទឆដឋ ីឬ សតតមីវភិតតិ ជាបទវរិ នៈ ររៀងទី ១ ន្របទី ២ ។

១. ២. ៣. ៤. ៥. ៦. ៧. ៨. ៩. ១០.

ពុទធសស ស្មវទ្កា ធទ្មម បស្មទ្ទ្ធ សិសាន ំ សទ្ងោ ឧទទ្ក បទុមាន ិមនុសាន ំ ទនាត រុកខសម ឹ សកុណ្ឋ រុកាខ ន ំ បណ្ឋណ ន ិវ្ហនរសស ទ្ោមា បពវតសម ឹ អទ្សា វ្ហណិជសស ឃរាន ិ

រសីាវក័រប ់រពោះពុទធ ។ ររី ចកតរីជោះថាល កនុងរពោះធម៌ ។ រពួីកថ្ន ិ េធ ុំងឡាយ ។ រផី្ទរ ឈូកធ ុំងឡាយកនុងទឹក ។ ររីធមញធ ុំងឡាយរប ់មនុ េ.ទ. ។ រ ីតវសាល បធ ុំងឡាយរលើរដើមរឈើ ។ រ ីលឹកធ ុំងឡាយរប ់រដើមរឈើ.ទ. ។ ររីរមធ ុំងឡាយរប ់សាវ ។ ររី ោះរលើភនុំ ។ រផីទោះធ ុំងឡាយរប ់រណិជ ។

៣២ រមររៀនទី ២

វិធីមរប្បើនងិបរប្បនាមនាមបំបបក្រចួម ើយ

រោយរហតុន្តនាមនីមួយ ៗ បុំន្បក នររចើនវភិតតិដូចរៅខ្នងរលើ ដូរចនោះររបៀបររបើកនុងរបរយគកោ៏នររចើនយ៉ា ងន្ដរ ។ ខ្នងររកាមរនោះជា ឧធហរណ៍ថ្នការរបើរោយ រងខប (ចុំររោះវធិីររបើពិសាត រោនអ្ធបិាយ រៅខ្នងចុងកនុងភាគទី ២ ថ្នរ ៀវរៅរនោះ ) ។

១. បឋមាវភិតត ិកតតុការក (Nominative case) ១.១ ររបើជា បទរបធាន (Subject) រប ់កិរយិ ័ពទដូចជា

បុរទិ្ស្ម គចឆតិ ។ របុីរ រន្មងរៅ ។ ពុទ្ទធន ធទ្មាម ទ្ទសីយទ្ត ។ រធីម៌ គឺរពោះពុទធ រន្មង ុំន្ដង ។

១.២ ររបើជា វកិតិកតាត (Subjective Complement) (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ)ដូចជា

ឯទ្ស្ម ទ្ធរទ្កា ទ្ហាតិ ។ នុ៎ោះ ជារកមងរបុ ។

២. ទុតយិាវភិតត ិកមមការក (Accusative case) ២.១ ររបើជា កមមបទ (Object) រប ់កិរយិ ័ពទដូចជា

អហំ ទ្លខន ំលិខាម ិ។ ែ្ុ ុំ កុំពុង ររ រ នូវ ុំបុរត ។ ២.២ ររបើរ ប់រយៈរពលឬទិ រៅ (Adverb or object) ដូចជា

ឥធ ទ្ស្ម ទ្តមាសំ វសិ ។ រគ រៅ កនុងទីរនោះ អ្ ់បីន្ែ ។ ទ្ស្ម ោម ំគចឆតិ ។ រគ កុំពុងរៅ កាន់រ ុក ។

រមររៀនទី២ ៣៣

៣. តតិយាវភិតតិ ករណការក (Instrumental case) ររបើរ ប់អ្ុំពីវធិឬីឧបករណ៍ (Instrument) ន្ដលរតូវរគររបើរ ់កនុងកាង្គរដូចជា

ហទ្តថន កមមំ កទ្រាតិ ។ រគ រន្មងរធវើ នូវកាង្គរ រោយថ្ដ ។ ចកខុ នា បសាម ។ រយើង រ ើញ រោយន្ភនក ។ ញាទ្ណន សុខំ ភវតិ ។ រគ រន្មងរសាយ រ ចកត ុីែ រោយ

ញាណ ។

៤. ចតុតថីវភិតតិ សមបទ្ធនការក (Dative case) ររបើរ បថ់ាជាអ្នកទទួលការឱយឬការទុំនុកបុំរុងចុំររោះ (Indirect Object) ដូចជា

យាចកសស ទ្ធនំ ទ្ទតិ ។ រគ កុំពុងឱយ នូវធន ដល់ មូម ។ សតាថ ភិកខូ ន ំធមមំ ទ្ទទ្សត ិ។ រពោះសាសាត កុំពុង ុំន្ដង នូវធម ៌

ដល់ភិកខុ .ទ. ។ ទ្ស្ម តសស ទ្លខនំ បហីណ្ឋតិ ។ រគ ន្តងរផ្ើ នូវ ុំបុរត

ដល់គ្នត ់រនាោះ ។

៥. បញ្ចមីវភិតតិ អបាទ្ធនការក (Ablative case) ររបើរ ប់អ្ុំពីវតថុឬអ្វីមួយន្ដលឃ្លល តចាកទីដូចជា

រុកខស្មម ផោន ិបតនត ិ។ ន្ផលរឈើ.ទ. រជោុះ ចាករដើមរឈើ ។

៣៤ រមររៀនទី ២

សិសា អាចរយិា បណណការ ំលភនតិ ។ ិ េ.ទ. ទទួល នូវអ្ុំរណាយ អ្ុំពីរគ ូ។

៦. ឆដឋីវភិតត ិស្មមកីារក (Genitive case) ររបើរ បថ់ាជាោច ់ថ្នវតថុ ដូចជា

ពុទធសស ធទ្មាម ។ រធីម៌ រប ់រពោះពុទធ ។ រុកខសស ឆាយា ។ រមីលប់ ថ្នរដើមរឈើ ។

៧. សតតមីវភិតតិ អធិករណការក (Locative case) ររបើរ បទី់តា ុំងឬកន្នលងដូចជា

មនុសា ឃទ្រសុ វសនត ិ។ មនុ េ.ទ. រន្មងរៅ កនុងផទោះ.ទ. ។ ឋាលិយ ំឱទន ំបចតិ ។ រគ កុំពុងចុំអិ្ន នូវ យ កនុងឆ្ន ុំង ។

៨. អាលបនវភិតតិ អាលបនការក (Vocative case) ររបើ រោប់រៅរកគ្នន ដូចជា

បុតត ឥធាគចឆ! ន្នកូនរប ុ (អ្នក) ចូរមករនោះ ! ធមម ំ ទ្វ្ហ ភិកខ ទ្វ ទ្ទសិសាម ិ ។ ោន លភិកខុ .ទ. រតីថាគត នឹង

ុំន្ដង នូវធម ៌ដល់អ្នក.ទ. ។

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២ ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី២ ៣៥

១. រកយកនុងភាសា លីន្ចកជា ៦ របរភទ គឺអ្វីែលោះ ? ២. នាម ័ពទោន ៣ យ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ? ៣. នាមនាម ោន ២ យ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ? ៤. រតើរកយថា ការនត ជាអ្វី ? ោនប៉ាុនាម ន ? គឺអ្វែី លោះ ? ៥. រតើ លិងគ ោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺលិងាអ្វីែលោះ ? ៦. រតើ បុលិំងគនាម ោនប៉ាុនាម នការនត ? គឺអ្វីែលោះ ? ៧. រតើ ឥតថីលិងគនាម ោនប៉ាុនាម នការនត ? គឺអ្វីែលោះ ? ៨. រតើ នបុំសកលិងគនាម ោនប៉ាុនាម នការនត ? គឺអ្វែី លោះ ? ៩. កនុងរវយយករណ៍រតើរកយថា វចន ជាអ្វី ? ោន ២ គឺអ្វីែលោះ ? ១០. វភិតតិោន ១៦ តួ គឺអ្វែី លោះ ? ១១. វភិតតិធ ុំងអ្ ់ោន ៨ យ៉ា ង រតើោនរ ម្ ោះរៅដូចរមតចែលោះ ? ១២. រតើ បឋមាវភិតតិ ោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៣. រតើ ទុតិយាវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៤. រតើ តតិយាវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៥. រតើ ចតុតថីវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៦. រតើ បញ្ចមីវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៧. រតើ ឆដឋីវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៨. រតើ សតតមីវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ១៩. រតើ អាលបនវភិតត ិោនអាយតនិ តឬរកយន្របថាដូចរមតចែលោះ ?

៣៦ រមររៀនទី ២

២០. រប ិនរបើជា ពហុវចន រតើរតូវន្ថមរកយថាដូចរមតច ?

ែ. ចូរររៀនបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយនឹងវភិតតនិានា ១. ពុទធ ៦. កុមារ

២. បាទ ៦. សិសស

៣. សីល ៨. ឧទក

៤. រុកខ ៩. សកុណ

៥. បុបផ ១០. កមម

គ. ចូរន្របវកយងេខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ៣. ៥. ៧. ៩.

ពុទធសស ស្មវទ្កា ។ បុបាផ ន ំគទ្នាធ ។ មនុសាន ំទនាត ។ ពុទធសស ធទ្មាម ។ ធទ្មម បស្មទ្ទ្ធ ។

២. ៤. ៦. ៨. ១០

ស្មវកាន ំសទ្ងោ ។ រុទ្កខ សកុណ្ឋ ។ វ្ហនរសស ទ្ោមា ។ ឧទទ្ក បទុមានិ ។ ហទ្តថសុ បណ្ឋណ និ ។

(ចបរ់មររៀនទី ២)

មមមរៀនទី ៣

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិនាមសព័ទ (ត)

កិរយិ ័ពទជា ័ពទរ ប ់ អ្ុំរពើ ឬ ភាវៈ ។ មនុ េ តវនិងអ្វ ី ៗ ធ ុំងពួងកនុងរលកន្តងោនអាកបបកិរយិយ៉ា ងណាមួយមនិខ្ននរ ើយ, មនុ េនិង តវរតូវការ រដក, រដើរ, ឈរ, អ្ងាុយ, ីុ, ផឹក, គិត, នឹក, ចង ់ជារដើម, រកយថា រដក, រដើរ, ឈរ, អ្ងាុយ ជារដើមរៅថា កិរយិ ័ពទ ។ កិរយិ ័ពទកនុងភាសា លីោន ៣ របរភទគ ឺ អាខាតកិរយិា, អពយយកិរយិា និង កិតកិរយិា ។ តរៅរនោះនឹងអ្ធិបាយពីអាែយតកិរយិមុនរគ ។ បណាត កិរយិ- ័ពទធ ុំង ៣ យ៉ា ងខ្នងរលើរនោះចា ុំ ច់រតូវ ររមចមកពី ធាតុ, បចច័យ, វភិតតិ (រវៀរន្តអ្ពយយកិរយិន្ដលមិនោនចុោះវភិតត)ិ ។

អាខ្យាតក្ិរោិ (Finite verb) ររគឿង ុំខ្នន ់ៗ រោបរ់បកបរូបឱយរៅជាអាែយតកិរយិោន ៣ យ៉ា ងគ ឺ

១. ធាតុ (Roots) ជាមូល ័ពទឬជាឫ គល់រប ់រកយោនដូចជា បច, គម, ភ ូជារដើម ។

២. បចច័យ (Suffixes) ជាររគឿង រោប់ចុោះរៅខ្នងចុងថ្នធាតុោនដូចជា អ, ឯ, យ ជារដើម ។

៣៨ រមររៀនទី ៣

៣. វភិតតអិាខាត (Personal endings) ជាររគឿង រោបចុ់ោះបនតពីបចចយ័ រដើមបនី្ចក ោនដូចជា តិ, អនត ិជារដើម ។

១. ធាត ុ(Roots) ធាតុកនុងភាសា លីរោយពិសាត រន្ចកជា ៨ ពួកដូចខ្នងររកាមរនោះ

១. ២. ៣. ៤. ៥. ៦. ៧. ៨.

ពួក ភ ូធាតុ ឬ ភវូ្ហទគិណ (First conjugation) ពួក រុធ ធាតុ ឬ រុធាទគិណ (Second conjugation) ពួក ទិវ ធាតុ ឬ ទវិ្ហទគិណ (Third conjugation) ពួក សុ ធាតុ ឬ ស្មវ ទិគណ (Forth conjugation) ពួក កី ធាតុ ឬ កិយាទគិណ (Fifth conjugation) ពួក គហ ធាតុ ឬ គហាទិគណ (Sixth conjugation) ពួក តន ធាតុ ឬ តនាទគិណ (Seventh conjugation) ពួក ចុរ ធាតុ ឬ ចុរាទគិណ (Eighth conjugation)

ធាតុធ ុំង ៨ ពួករនោះោន ៣ របរភទគ ឺសកមមធាតុ (Transitive roots) និង អកមមធាតុ (Intransitive roots) និង ទវិកមមធាតុ (Di-transitive roots) ។ ១. សកមមធាតុ (Transitive roots)ជាពួកធាតុន្ដលរៅរក កមម-

រមររៀនទី ៣ ៣៩

បទ(Object) គឺពួកនាម ័ពទន្ដលបុំន្បកជាទុតយិវភិតតកិមមការកៈ រដើមប ី បុំរពញរ ចកតីឱយរពញរលញនិងសាត ប ់នដូចកនុងភាសាន្ែមរថា “ពូ ុែពិសារ យ” ។ រកយថា “ យ” ជាកមមបទរប ់កិរយិ ័ពទថា “ពិសារ” របើគ្នម នរកយថា យ រទ រ ើញថាោនរ ចកតមីិនធនរ់គបរ់គ្នន ់។ ២. អកមមធាតុ (Intransitive roots) ជាពួកធាតុន្ដលមិនរតូវការ កមមបទមកបុំរពញរទដូចកនុងភាសាន្ែមរថា “រកមងរបុ រនាោះយុំ” រតឹមន្ត ប៉ាុរណណោះសាត ប ់នរ ចកតរីពញរលញរហើយ ។ ៣. ទវកិមមធាតុ (Ditransitive roots) ជាពួកធាតុន្ដលរតូវការកមមបទមកបុំរពញចុំនួន ២ ដូចកនុងរបរយគថា “អជបាទ្ោ អជ ំ ោមំ ទ្នត”ិ អ្នកឃ្លវ លពន្ពកុំពុងនា ុំរៅនូវពន្ពកាន់ភូមិ ។ រកយថា “អជ=ំពន្ព” កនុងទីរនោះជា កមមបទផ្ទទ ល់ ឬ បធានកមម (Direct object) រងអ្ុំរពើពីអ្នកឃ្លវ លផ្ទទ ល់ ។ រឯីរកយថា “ោមំ=ភូមិ” ជាកមមបទន្ដរ ប៉ាុន្នតមិនផ្ទទ ល់រទ ខ្នងរវយយករណ៍រៅថា អបធានកមម (Indirect object) ។

២. បចចយ័របស់អាខ្យាត (Suffixes)

បចចយ័ គឺជាររគឿង រោប់ចុោះរៅខ្នងចុងធាតុរដើមបនី្របធាតុរនាោះ ៗ ឱយរៅជាកិរយិ ័ពទនិងរ បឱ់យដឹងថាជាវចកៈអ្វផីង ។ បចចយ័ោនររចើនតួ ប៉ាុន្នតន្ដលររបើកនុងអាែយតកិរយិោន ២៥ តួគ ឺអ, ឥ, ឦ, ឯ, យ, ណុ, ណ្ឋ, ឧណ្ឋ, នា, ទ្ណ, ណយ, ណ្ឋទ្ប,

៤០ រមររៀនទី ៣

ណ្ឋបយ, ណ្ឋហ , ឱ, យិរ, ខ, ឆ, ស, បប, អាយ, ឦយ, អល, អារ, អាល ។ បចចយ័ធ ុំងឡាយរនោះោនររបើញឹកញាប់ន្ត ១០ តួរទគឺ អ, ឯ, យ, ណុ, ណ្ឋ, នា, ណ្ឋហ , ឱ, ទ្ណ, ណយ ន្ដលន្ចកឱយធាតុធ ុំង ៨ ពួកដូចខ្នងររកាមរនោះ

១. ២. ៣. ៤. ៥. ៦. ៧. ៨.

ពួក ភ ូធាតុ ពួក រុធ ធាតុ ពួក ទិវ ធាតុ ពួក សុ ធាតុ ពួក កី ធាតុ ពួក គហ ធាតុ ពួក តន ធាតុ ពួក ចុរ ធាតុ

ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័ ោនបចចយ័

១ តួគ ឺ២ តួគ ឺ១ តួគ ឺ២ តួគ ឺ១ តួគ ឺ១ តួគ ឺ១ តួគ ឺ២ តួគ ឺ

អ ។ អ ។ យ ។ ណ្ឋ, ណុ ។ នា ។ ណ្ឋហ ។ ឱ ។ ទ្ណ, ណយ ។

បចច័យធ ុំង ១០ តួរនោះ រោប់ចុោះកនុងកតតុវចកៈន្ដលនឹងអ្ធិបាយជាបនតបនាទ បរ់ៅខ្នងមុែ ។

៣. វិភតតិអាខ្យាត (Personal endings) វភិតតោិន ២ យ៉ា ងគឺ វភិតតិនាម ( នអ្ធិបាយរហើយកនុងរមររៀនទី ២) និង វភិតតអិាខាត ។ វភិតតិអាែយតជាររគឿង រោប់ចុោះកនុងធាតុ

រមររៀនទី ៣ ៤១

ន្ដលរបកបបចច័យរួចរហើយនិងរដើមបរី ប់ឱយដឹង បុរ ិៈ, វចនៈ, កាល, បទ ។ វភិតតអិាែយតោន ៨ ពួកដូចោនរ ម្ ោះរៅខ្នងររកាមរនោះ

១. វតតមានាវភិតត ិ៣. សតតមីវភិតត ិ៥. អជជតនីវភិតត ិ៧. ភវសិសនតិវភិតត ិ

២. បញ្ចមីវភិតត ិ៤. ហីយតតនីវភិតត ិ៦. បទ្រាកាខ វភិតត ិ៨. កាោតបិតតិវភិតត ិ

កនុងទីរនោះ ូមរលើកយកវតតោនាវភិតតមិកបង្គា ញមុន ។

(១). វតតម្គនាវិភតត ិ

(Present Tense endings) បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

បរសសបទ ឯកវចនៈ ពហុវចនៈ ត ិ អនត ិ សិ ថ ម ិ ម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

អតតទ្នាបទ ឯកវចនៈ ពហុវចនៈ ទ្ត អទ្នត ទ្ស ទ្វ ហ ឯ ទ្មហ

វតតោនាវភិតតរិរបើរ ប់នូវអ្ុំរពើណាមួយន្ដលកុំពុងន្តរកើតកនុងរពលបចចុបបនន, អ្ុំរពើណាមួយកុំពុងរបរពឹតតរៅនិងអ្វី ៗ ន្ដលជាភាវៈពិតដូចជា សទ្ពវ សតាត មរនតិ ( តវធ ុំងឡាយ ធ ុំងពួង រន្មងសាល ប)់ ជារដើម ។

៤២ រមររៀនទី ៣

៣.១ បុរសិៈ (Persons)

បុរសិ ន្របថា “បុរ , របុ ” ជាអ្នកន្ដលោនទុំនាក់ទុំនងកនុងការ និយយ នទនាគ្នន ន្ចករចញជា ៣ បុរ ិៈគ ឺបឋមបុរសិ, មជឈមិបុរសិ និង ឧតតមបុរសិ ។ បុរ ិៈធ ុំង ៣ យ៉ា ងរនោះរតូវន្តររបើកិរយិន្ដលរបកបវភិតតិឱយរ មើគ្នន ោនឧធហរណ៍រៅខ្នងមុែ ។ ១. បឋមបុរសិ (ប.បុ.) (រតូវនឹងអ្ង់រគល ថា Third person) ន ដល់អ្នកន្ដលបុរ ទី ១ និងបុរ ទី ២ និយយអ្ុំពីែលួន ដូចជារកយថា “ពូ ុែ, តារ ៉ា , គ្នត,់ វ” ជារដើម ជាអ្នករៅររៅការ នទនា ។ ២. មជឈមិបុរសិ (ម.បុ.) (រតូវនឹងអ្ង់រគល ថា Second person) នដល់អ្នកន្ដលកុំពុងសាត បបុ់រ ទី ១ និយយដូចជារកយថា “រលក, អ្នក, ឯង, នាង, រពោះអ្ងា” ជារដើម ជាអ្នកកុំពុងចូលរួមរធវើការ នទនា ។ ៣. ឧតតមបុរសិ (ឧ.បុ.) (រតូវនឹងអ្ង់រគល ថា First person) ន ដល់អ្នកន្ដលកុំពុងនិយយរោយែលួនឯង ដូចជារកយថា “ែ្ុ ុំ, ែ្ុ ុំ ទ, ែ្ុ ុំ-រពោះករុណា, អាតាម , អ្ញ, រយើង” ជារដើម ។

៣.២ វចនៈរបស់ក្ិរោិសព័ទ (Numbers) វចន ោន ២ យ៉ា ងដូចវចនៈរប ់នាម ័ពទន្ដរគ ឺឯកវចនៈ និង ពហុវចនៈ ។ វចនៈរនោះ នររលរួចមតងរហើយកនុងរមររៀនទី ២ ។ ូម

រមររៀនទី៣ ៤៣

រករមើលន្ថមរទៀតផងរដើមបឱីយ នយល់ចា ់ ។

៣.៣ បទ

បទ ជាចុំន្ណករប ់វភិតតិធ ុំង ៨ ពួកន្ដលកនុងមួយពួក ៗ ោន ២ បទគ ឺបរសសបទ និង អតតទ្នាបទ ។ បទធ ុំងពីររនោះររបើ រោបរ់ ប់ឱយដឹងនូវវចកៈន្ដលោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

១. បរសសបទ (Active) ន្របថា បទរដើមបអី្នកដថ្ទ ។ ២. អតតទ្នាបទ (Reflexive) ន្របថា បទរដើមបែីលួនឯង ។

១. បរសសបទ (Active) ន្របថា បទរដើមបអី្នកដថ្ទ កនុងរ ចកតីថា បទរបធានកនុងរបរយគរបរពឹតតអ្ុំរពើរៅរលើអ្នកដ៏ថ្ទដូចជា មាតា បុតតំ បហរតិ (ោត យ វយ កូន) ។ របរយគរនោះ ឱយរ ើញថា មាតា=ោត យ ន្ដលជាបទរបធានរប ់កិរយិ ័ពទ បហរត=ិវយ គឺោត យសាងអ្ុំរពើ រៅរលើ បុតត=ំកូន ។ ២. អតតទ្នាបទ (Reflexive) ន្របថា បទរដើមបែីលួនឯង កនុងរ ចកត ីថា បទរបធានរប ់របរយគទទួលរងនូវអ្ុំរពើពីអ្នកដ៏ថ្ទ ដូចជា បុទ្តាត មាតរា បហរយីទ្ត (កូន រតូវោត យ វយ) ។ របរយគរនោះ ឱយរ ើញថា បុទ្តាត =កូន ន្ដលជាបទរបធានថ្នកិរយិ ័ពទ បហរយីទ្ត=វយ ទទួលរងនូវអ្ុំរពើពីោត យន្ដលសាងរៅវញិ ។

៤៤ រមររៀនទី ៣

៣.៤ កាល (Tenses) កាល ជាររគឿងរ ប់ឱយដឹងថាអ្ុំរពើរនាោះ ៗ របរពឹតតរ ើងកនុងរពលណា ពីរររោះអ្ុំរពើែលោះរកើតោនរៅចុំររោះមុែ អ្ុំរពើែលោះរកើតោនរួចរហើយ និងអ្ុំរពើែលោះរទៀតនឹងរកើតោននារពលខ្នងមុែ ។ កាលរប ់អាែយតកិរយិរនោះន្ចកជាកាលធុំ ៗ ៣ គ ឺ បចចុបបននកាល, អតីត-កាល និង អនាគតកាល ។

១. បចចបុ្បបននកាល (Present tense) បចចុបបននកាលជាកាលន្ដលរ ប់ថាអ្ុំរពើរនាោះ ៗ កុំពុងន្តរកើត ោនរៅចុំររោះមុែឬនឹងរកើតោនរៅរពលឆ្ប ់ៗ ខ្នងមុែ ។

២. អតតីកាល (Past tense) អ្តីតកាលជាកាលន្ដលរ ប់ថាអ្ុំរពើរនាោះ ៗ នរកើតោនរួចរហើយ ។

៣. អនាគតកាល (Future tense) អ្នាគតកាលជាកាលន្ដលរ ប់ថាអ្ុំរពើរនាោះ ៗ នឹងរកើតោនកនុងកាលខ្នងមុែ ។ កាលធុំ ៗ ធ ុំងបខី្នងរលើរនោះ រលក នន្ចករៅជាកាលតូច ៗន្ថមរទៀតគ ឺ

រមររៀនទី៣ ៤៥

១. បចចុបបននកាល ន្ចកជា ៣ គ ឺ សុទធបចចុបបននកាល, អតីត-បចចុបបននកាល និង អនាគតបចចុបបននកាល ។ ២. អតតីកាល ន្ចកជា ៣ គឺ អបបចចកាខ តីតកាល, ហី-ទ្យាបភតូាតីតកាល និង អជជបភតូាតតីកាល ។ ៣. អនាគតកាល ន្ចកជា ២ គឺ បចចុបបនាន គតកាល និង អត-ីតានាគតកាល ។

៤. អនតុតកាល (Imperative tense) ោនកាលមួយរទៀតមិនរ ប់ឱយដឹងថាជា បចចុបបននកាល, អ្តីត-កាល ឬ អ្នាគតកាលរទ រៅថា អនុតតកាល ន្ចកជា ៤ យ៉ា ងគឺ អាណតតិ, អាសិដឋ, អនុមតតិ និង បរកិបប ។

ក្ិរោិនុមររោះ (Auxiliary verbs)

កិរយិនុររគ្នោះ (កនុងភាសាន្ែមរររចើនជានិ ត ័ពទ) នដល់ ័ពទ រោប់ររបើនិយយខ្នងរដើមឬខ្នងររកាយកិរយិ ័ពទ រដើមបរី បឱ់យ ដឹងកាលរនាោះ ៗ ។ កនុងភាសា លីជារកយន្របរប ់កាលនីមួយ ៗ ។ កិរយិនុររគ្នោះធ ុំងរនាោះន្ចកកនុងកាលធ ុំងឡាយដូចរៅខ្នងររកាមរនោះ

១. បចចបុ្បបននកាល

៤៦ រមររៀនទី ៣

សុទធបចចុបបននកាល ឬ បចចុបបនន ុទធ ោន កិរយិានុទ្រោោះ ន្របថា កុំពុង..., កុំពុងន្ត... ។ អតតីបចចុបបននកាល ឬ បចចុបបននជិតអ្តីត ោន កិរយិានុ-ទ្រោោះ ន្របថា រទើប..., រទើបនឹង..., ...រហើយ ។ អនាគតបចចុបបននកាល ឬ បចចុបបននជិតអ្នាគត ោន កិរយិា-នុទ្រោោះ ន្របថា នឹង..., រន្មង..., ន្តងន្ត..., គង.់.., គង់ន្ត... ។

២. អតតីកាល អបបចចកាខ តីតកាល ឬ អ្តីតកាលកនលងមនិកុំណត់ ោន កិរ-ិយានុទ្រោោះ ន្របថា ...រហើយ ។ ហីទ្យាបភតូាតតីកាល ឬ អ្តតីកាលកនុងថ្ថៃមេលិ ោន កិរ-ិយានុទ្រោោះ ន្របថា ...រហើយ, ន...រហើយ, ...រ ើយ ។ អជជបភតូាតីតកាល ឬ អ្តីតកាលកនុងថ្ថៃរនោះ ោន កិរយិា-នុទ្រោោះ ន្របថា ...រហើយ, ន...រហើយ ។

៣. អនាគតកាល បចចុបបនាន គតកាល ឬ អ្នាគតរប ់បចចុបបនន ោន កិរយិានុ-ទ្រោោះ ន្របថា នឹង... ។

រមររៀនទី៣ ៤៧

អតតីានាគតកាល ឬ អ្នាគតរប ់អ្តតី ោន កិរយិានុ-ទ្រោោះ ន្របថា នឹង...រហើយ, នឹង ន...រហើយ ។

៤. អនតុតកាល អាណតត ិ(Command) ររបើរ ប់រ ចកតីបង្គា ប់ ោន កិរយិានុ-ទ្រោោះ ន្របថា ចូរ..., ចូរ......ចុោះ ។ អាសិដឋ (Request) ររបើរ ប់រ ចកតីរ ថាន ោន កិរយិានុទ្រោោះ ន្របថា ចូរ..., ូម..., ូមឱយ......ចុោះ ។ អនុមតត ិ(Potential) ររបើរ ប់រ ចកតីយល់រ ើញ ោន កិរយិា-នុទ្រោោះ ន្របថា គួរ..., គួរន្ត... ។ បរកិបប (Conditional) ររបើរ ប់រ ចកតកីុំណត់ ោន កិរយិានុ-ទ្រោោះ ន្របថា គបប.ី.., រតូវ... ។

វាចក្ៈ (Voices) វ្ហចក ន្របថា អ្នកររល, អ្នកនិយយ ។ ធាតុណាមួយន្ដលរបកបរោយបចច័យនិងវភិតតិរួចរហើយកក៏ាល យជាកិរយិ ័ពទ ន្ដលរ ប ់កាល, បុរ ិៈ, វចនៈ, បទ នឹងរ ប់ឱយដឹងថាបទរបធានកនុងរបរយគជារបធានដូចរមតច រហើយករ៏ ប់ឱយដងឹវចកៈផងន្ដរ ន្ដលន្ចករចញជា

៤៨ រមររៀនទី ៣

៥ វចកៈគ ឺកតតុវ្ហចក, កមមវ្ហចក, ភាវវ្ហចក, ទ្ហតុកតតុវ្ហចក និង ទ្ហតុកមមវ្ហចក ។ ១. កតតុវ្ហចក (Active voice) នដល់ វចកៈណាន្ដលោន បទកិរយិ ័ពទរ ប់ឱយដងឹថា បទរបធានកនុងរបរយគជាអ្នករធវើអ្ុំរពើែលួន ឯងដូចជា ឧបាសទ្កា អារាមំ គចឆតិ ន្របថា “រឧី ក កុំពុងរៅ កាន់វតត” ជារដើម ។ រកយថា ឧ ក ជា យកតាត (Subject) គឺជាអ្នករធវើអ្ុំរពើ “រៅ” រោយែលួនឯង ។ ២. កមមវ្ហចក (Passive voice) នដល់ វចកៈណាន្ដលោន បទកិរយិ ័ពទរ បឱ់យដងឹថា បទរបធានកនុងរបរយគជាអ្នករងអ្ុំរពើ ជា តួកមម ដូចជា ភិកខុ នា ភតតំ ភុញ្ជតិ ន្របថា “រ ីយ គឺភិកខុ កុំពុងឆ្ន់” ជារដើម ។ រកយថា យ ជាតួកមម (Object) រងនូវអ្ុំរពើ “ឆ្ន”់ រប ់ ភិកខុ ។ ៣. ភាវវ្ហចក (Impersonal voice) នដល់ វចកៈណាន្ដល ោនបទកិរយិ ័ពទរ បឱ់យដឹងរតឹមន្តភាវៈដូចជា បុទ្តតន ភយូទ្ត ន្របថា “គឺកូន រកើត” ជារដើម ។ វចកៈរនោះមិនរ បថ់ាបទរបធានជាកតាត ឬជាតួកមមរទ ។ ៤. ទ្ហតុកតតុវ្ហចក (Causal active voice) នដល់ វចកៈណាន្ដលោនបទកិរយិ ័ពទរ ប់ឱយដឹងថា បទរបធានកនុងរបរយគជាអ្នកររបើអ្នកដថ្ទរទៀតឱយរធវើនូវអ្ុំរពើ ជារបធានន្ដរ ។ ប៉ាុន្នតរគ្នន់ន្តជារហតុ

រមររៀនទី ៣ ៤៩

រៅថា ទ្ហតុកតាត (Causal subject) ដូចជា ទ្សដឋី សទូ្ទន ឱទនំ បាចាទ្បត ិ ន្របថា “ររី ដឋី ញុា ុំងអ្នករគួ ឱយចមអិន នូវ យ” ជារដើម ។ រកយថា រ ដឋ ីជាតួរហតុកតាត ររបើរគឱយ ររមចនូវកចិច “ចមអនិ” ។ ៥. ទ្ហតុកមមវ្ហចក (Causal passive voice) នដល់ វចកៈ ណាន្ដលោនបទកិរយិ ័ពទរ ប់ឱយដងឹថា បទរបធានកនុងរបរយគជាអ្នករងនូវអ្ុំរពើ ជាតួកមម ។ ប៉ាុន្នតោនតួរហតុកតាត ជាអ្នកញុា ុំងរគដថ្ទឱយរធវើនូវកិចចដូចជា ឱទទ្នា ទ្សដឋនិា សទូ ំបាចាបយិទ្ត ន្របថា “រ ីយ គឺរ ដឋ ីញុា ុំងអ្នករគួ រន្មងឱយចមអិន” ជារដើម ។ រកយថា យ ជាតួកមមរងអ្ុំរពើ “ចមអនិ” រប ់អ្នករគួ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ (Verb Formation)

កាលរបើ នដឹងថាអ្វីជា ធាតុ, បចចយ័, វភិតត,ិ បុរ ិៈ, វចនៈ, កាល, បទ, វចកៈរួចរហើយ រយើងអាចរធវើរូប ិទធិកិរយិ ័ពទគឺការរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទ នរហើយ ។ កាលរបើោនវចកៈ ៥ យ៉ា ងដូចររលខ្នង រលើរនោះ ចុំររោះអាែយតកិរយិកោ៏នរូប ៥ ន្បបដូចវចកៈន្ដរ គោឺនរូបជា កតតុវ្ហចក, កមមវ្ហចក, ភាវវ្ហចក, ទ្ហតុកតតុវ្ហចក, ទ្ហតុកមមវ្ហចក និងន្ដលអាចដឹង នរោយសារបចច័យរ ប ់ ។ វធិី

៥០ រមររៀនទី ៣

រូប ិទធិជាកិរយិ ័ពទនឹងោនអ្ធិបាយជាបនតបនាទ បដូ់ចតរៅរនោះ ។ ការរបកបរូបកិរយិ ័ពទជាកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + អ បចច័យ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ឧ. បច (ធាតុ)=ចមអនិ + អ (បចច័យកតតុវចកៈ) + តិ ឬ អនត ិ (ជា វតតោនាវភិតតខិ្នងបរ េបទ) ោនវធិីផេ ុំដូរចនោះ ធាតុ បច បច

+ បចចយ័ + អ + អ

+ វភិតត ិ+ តិ + អនតិ

> ករិយិ ័ពទ > បចត ិ> បចនត ិ

រកយន្រប (រគ)កុំពុងចមអិន ។ (រគ.ទ.)កុំពុងចមអិន ។

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី១ (ពួក្ ភ ូធាត)ុ

(First conjugation) ធាតុធ ុំងឡាយោនវធិីផេ ុំជាមួយបចចយ័និងវភិតតិនិងបុំន្បកតាម បុរ ិៈរនាោះ ៗ ជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈដូចខ្នងររកាមរនោះ

បច ធាតុន្របថា “ចមអិន” និង វតតមានាវភិតតិ

បុរ ិ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចន បចត ិបចសិ បចាម ិ

ពហុវចន បចនត ិបចថ បចាម

រមររៀនទី ៣ ៥១

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. អ បចច័យន្ដលចុោះជាមួយធាតុ កាលរបើចុោះវភិតតិមករទៀតរតូវ លុប អ បចច័យរនោះរចាលជានិចច ដូចជា (បច + អ + តិ) > បចត,ិ (បច + អ + សិ) > បចសិ ជារដើម ។ ២. តិ, សិ, ថ វតតោនាវភិតតិ កាលណាចុោះជាមួយធាតុន្ដលចុោះ អ បចច័យរួចរហើយរតូវលុប អ បចច័យរចាល មិនថាធាតុរនាោះ ៗ ោនរ ៈអ្វីរទ ដូចជា (ភា + អ + តិ) > ភាត ិន្របថា រោះ, (ទ្ធ + អ + តិ) > ទ្ទត ិន្របថា ឱយ ។ ៣. អនត ិវតតោនាវភិតតិពហុវចនៈ កាលណាចុោះជាមួយធាតុន្ដលចុោះបចច័យរួចរហើយ មិនថាជាបចច័យអ្វីរទ ចាុំ ចរ់តូវផ្ទល ់ អនត ិ > នតិ ជានិចច ដូចជា (បច + អ + អនតិ) > បចនត ិជារដើម ។ ៤. ម,ិ ម វតតោនាវភិតតិ កាលរបើចុោះមករហើយ រប ិនរបើបចចយ័ រៅខ្នងរដើមជា អ ន្ដលលុប តរ់ៅ ចា ុំ ច់រតូវទី ៈរ ៈទីបុំផុតធាតុជានិចច ដូចជា (បច + អ + មិ) > បចាម,ិ (បច + អ + ម) > បចាម ។ (ធាតុឯរទៀត ៗ គបបរីជាបតាមរ ចកតរីនោះផងចុោះ) ។

វិធីផ្លល ស់រូបរបស់ធាតុក្នងុពកួ្ ភ ូធាត ុ

១. របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ អ, អា, ឯ, ឱ ឬជាធាតុរធល(ធាតុមួយ

៥២ រមររៀនទី ៣

ពយងា) មិនោនឱយរធវើការផ្ទល ់បតូ ររទ ដូចជា កស > កសតិ=ភាួ រ, រ ់, ហរ > ហរត ិ=នា ុំរៅ, វស > វសតិ =រៅ, ភា > ភាតិ =រោះ, ទ្កល > ទ្កលតិ =រៅ, ដល់, ទ្បាស > ទ្បាសតិ =ចញិ្ចឹ ម ។ ២. ធាតុណាោនពយញ្ានៈពីរតួឬតរមួតគ្នន គ ឺុំរយគរៅទីបុំផុតមិនោនការផ្ទល ់បតូ ររទដូចជា រកខ > រកខត ិ=រកា, ពនធ > ពនធត ិ=ចង, បុចឆ > បុចឆត ិ= ួរ, ឥកខ > ឥកខត ិ=រមើល, រ ើញ ។ ៣. ធាតុណាោនរ ៈ ឧ, ឦ រៅខ្នងរដើមនិងោនពយញ្ានៈរៅខ្នងចុង មិនោនរធវើការផ្ទល ់បតូ ររទ ដូចជា សុប > សុបត ិ=រដក, ជីវ > ជីវត ិ=រ ់រៅ, និសីទ > និសីទត ិ=អ្ងាុយចុោះ ។ ៤. ការផ្ទល ់បតូ ររនាោះគឺរ ៈ ឥ, ឦ ផ្ទល ់ជា ឯ, រ ៈ ឧ, ឩ ផ្ទល ់ជា ឱ រប ិនរបើជាធាតុរធលគ្នម នពយញ្ានៈរៅខ្នងចុង ដូចជា ឥ > ឯត ិ=រៅ, ជិ > ទ្ជត ិ=ឈនោះ, នី > ទ្នត ិ=នាុំរៅ, ហុ > ទ្ហាត ិ=ោន, ជា, ភ ូ> ទ្ភាត ិ=ោន, ជា ។ ៥. ជួនកាលផ្ទល ់ ឯ > អយ, អាយ, ផ្ទល ់ ឱ > អវ រទៀតពីរររោះោន អ បចច័យរៅខ្នងចុង ដូចជា (ន ី > ទ្ន > នយ) + អ + ត ិ > នយតិ =នា ុំរៅ, (ភី > ទ្ភ > ភាយ) + អ + តិ > ភាយត ិ=ខ្នល ច, ភ័យ, (ភ ូ> ទ្ភា > ភវ) + អ + តិ > ភវតិ =ោន, (ជិ > ទ្ជ > ជយ) + អ + តិ > ជយតិ =ឈនោះ, (ចុ > ទ្ចា > ចវ) + អ + តិ > ចវត ិ=ចយុត, ឃ្លល ត ។ ៦. ធាតុែលោះោនវធិផី្ទល ់រូបតាមទុំរនើងរប ់ែលួនកោ៏នន្ដរ ដូចជា

រមររៀនទី ៣ ៥៣

(គម > គចឆ) + អ + ត ិ> គចឆត ិ=រៅ, ដល់, (ឋា > តិដឋ) + អ + ត ិ> តិដឋត ិ =ឈរ, តាុំងរៅ, (បា > បិវ) + អ + តិ > បិវត ិ=ផឹក, (ឥស > ឥចឆ) + អ + តិ > ឥចឆត ិ=ចង,់ រ ថាន , (ទ្ឈ > ឈាយ) + អ + ត ិ> ឈាយត ិ=ដុត, (ប + ហា > បជហ) + អ + តិ > បជហត ិ=លោះបង,់ ប + វសិ + អ + ត ិ> បវសិត ិ=ចូល (មិនផ្ទល ់បតូ ររទ) ៘

វិធីបំបបក្ អស ធាតុបរប្បថា “ម្គន” អស ជាធាតុន្ដលោនវធិបីុំន្បកន្បលកពីរគរគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាការបុំន្បកកនុងរូបវតតោនាវភិតតិខ្នងបរ េបទ ។

បុរ ិ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អតថ ិ អសិ អមហ,ិ អសមិ

ពហុវចនៈ សនត ិ អតថ អមហ, អសម

អស ធាតុរនោះកោ៏នវធិីររបើន្បលកពីធាតុឯរទៀត ៗ ន្ដរ គឺនិយមររបើរៅខ្នងរដើមរបរយគ ឧ. នតថ ិ ទ្ម បរ ំ សុខំ ។ រ ចកតី ុែ ដថ្ទ រោប់ែ្ុ ុំ មិនោន ។ នតថ ិ< (ន + អតថិ) ។ ោនធាតុ ៣ តួគ ឺអស, ភ,ូ ហុ ន្របថា “រកើត, ោន, ជា” ។ រប ិនរបើររបើរៅកនុងរបរយគោនបទវកិតិកតាត ពុុំចា ុំ ចន់្របរចញរកយថា “រកើត, ោន” រទ រតូវន្របថា “ជា” ។ ររឿងបទវកិតិកតាត នឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

៥៤ រមររៀនទី ៣

វិធីបតងរប្បមោគនងិវិធីបរប្បបាល ី

ដូច នររលរួចរហើយថា កិរយិ ័ពទោនរូប ៥ យ៉ា ងដូចវចកៈ ដូរចនោះរបរយគកោ៏នរ ម្ ោះរៅ ៥ យ៉ា ងតាមវចកៈន្ដរគ ឺ របរយគ- កតតុវចកៈ, របរយគកមមវចកៈ, របរយគភាវវចកៈ, របរយគរហតុ- កតតុវចកៈ និង របរយគរហតុកមមវចកៈ ។ របរយគធ ុំង ៥ យ៉ា ងរនោះជារបរយគោនរ ចកតីរពញរលញ ។ ោនរបរយគមួយពួករទៀតន្ដលោនរ ចកតីមនិរពញរលញ នឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

រប្បមោគក្តតវុាចក្ៈ (Active voice sentence)

័ពទ ុំខ្នន ់ៗ ន្ដលរតូវោនកនុងរបរយគកតតុវចកៈោន ២ យ៉ា ងគឺ បទរបធាន និង បទកិរយិ ័ពទ ។

១. បទរបធាន (Subject) ោនរូបជាបឋោវភិតតោិននាទីជាកតតុ-ការកៈ ររៀងទី ១ ន្របទី ១ ។ ២. បទកិរយិា (Finite Verb)ោនរូបជាអាែយតកិរយិកតតុវចកៈ ររៀងទី ២ ន្របទី ២ ។

រមររៀនទី ៣ ៥៥ ឧទា រណ៍

កសទ្កា១ ចរតិ២ ។ កុមាទ្រា១ ទ្រាទតិ២។

ន្របថា ន្របថា

រកី ិករ១ កុំពុងរតាចរ់ៅ២ ។ ររីកមងរបុ ១ កុំពុងយុំ២ ។

តាមឧធហរណ៍ធ ុំងពីរខ្នងរលើរនោះរ ើញថា កិរយិ ័ពទជាអ្កមម-ធាតុ គធឺាតុមិនរៅរកបទកមមរទ ។ រប ិនរបើជា កមមធាតុ គធឺាតុរៅរកបទកមមវញិ រតូវន្ថមវធិរីទៀតគ ឺ ១. បទរបធាន (Subject) ោនរូបជាបឋោវភិតតោិននាទីជាកតតុ-ការកៈ ររៀងទី ១ ន្របទី ១ ។ ២. បទកមម (Object) ោនរូបជាទុតិយវភិតតោិននាទីកមមការកៈ ររៀងទី ២ ន្របទី ៣ ។ ៣. បទកិរយិា (Finite Verb) ោនរូបជាអាែយតកិរយិកតតុវចកររៀងទី ៣ ន្របទី ២ ។

ឧទា រណ៍ សទូ្ទ្ធ១ ឱទន៣ំ បចតិ២។ រអី្នករគួ១ កុំពុងចមអនិ២ នូវ យ៣ ។ កសកា១ អាហារ៣ំ ភុញ្ជនតិ២។រកី ិករ.ទ.១ កុំពុង ីុ២ នូវអាហារ៣។

វធិីររៀងរបរយគ លីមនិកុំណត់ថារតូវររៀងដូរចនោះជាដរបរទ គឺអាចររៀង ន ៤ ន្បបដូចខ្នងររកាមរនោះ

៥៦ រមររៀនទី ៣ ឧទា រណ៍

១. សទូ្ទ្ធ ឱទនំ បចតិ ។ ៣. ឱទន ំសទូ្ទ្ធ បចតិ ។

២. បចត ិសទូ្ទ្ធ ឱទនំ ។ ៤. សទូ្ទ្ធ បចតិ ឱទនំ ។

រធោះបីជាោនការររៀងយ៉ា ងដូចរមតចក៏រោយ ក៏អ្តថនយ័មនិន្រប-របលួែុ រ ចកតីរ ើយ ពីរររោះភាសា លីោនវភិតតិជាររគឿង ោា ល់ ប៉ាុន្នតនិយមររៀងតាមរបរយគរលែ ១ ។ រប ិនរបើោនបទដថ្ទចូលមកអ្ធបិាយបទនីមួយ ៗ កនុងឧធ-ហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ រតូវន្ថមវធិីន្របរទៀតគ ឺ១. បទរបធាន ោនរូបជាបឋោវភិតតោិននាទីជាកតតុការកៈ ន្របទី ១ ។ ២. បទវទិ្សសនៈ (Modifier) ថ្នបទរបធាន ោនរូបជាឆដឋវីភិតតសិាម-ី ការកៈឬ តតមីវភិតតិអ្ធិការណការកៈ ឬកគុ៏ណនាម ន្របទី ២ ។ ៣. បទកិរយិា (Finite verb) ោនរូបជាអាែយតកិរយិកតតុវចកៈ ន្របទី ៣ ។ ៤. បទកមម (Object) ោនរូបជាទុតិយវភិតតកិមមការកៈ ន្របទី ៤ ។ ៥. បទវទិ្សសនៈ (Modifier) ថ្នបទកមម ោនរូបជាតតិយវភិតតកិរណកាករៈ, ឆដឋីវភិតតិ មពនធការកៈ, តតមីវភិតតិអ្ធិករណការកៈឬគុណ-នាម ន្របទី ៥ ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

រមររៀនទី ៣ ៥៧

១. ស្មវកានំ២ សទ្ងោ១ ពុទធសស៥ ធមមំ៤ ចរតិ៣។ រពួីក១ ថ្នសាវក័.ទ.២ កុំពុងរបរពឹតត៣ នូវធម៤៌ រប ់រពោះពុទធ៥ ។ ២. ទ្ធរកិា១ អាចរយិសស៦ វហិាទ្រ៥ ឧទកំ៤ បិវតិ៣។ ររីកមងរ ី១ កុំពុងផកឹ៣ នូវទឹក៤ កនុងវហិារ៥ រប ់អាចារយ៦ ។ ៣. សកុណ្ឋ១ អាកាទ្សន៥ មគគំ៤ គចឆនតិ៣។ របីកេ.ីទ.១ ន្តងរៅ៣ នូវផលូ វ៤ តាមអាកា ៥ ។ ៤. អាចរយិសស២ សិសា១ ោមសមឹ៥ វហិាទ្រ៤ វសនតិ៣។ រ ិី េ.ទ.១ រប ់អាចារយ២ កុំពុងរៅ៣ កនុងវហិារ៤ ជិតរ ុក៥ ។ របរយគភាសា លី ជួនកាលបទរបធានមិនោនរូបឱយរ ើញរទ កនុងករណីដូរចនោះ រវលន្របរតូវរកបទរបធានមកបុំរពញឱយរតូវតាមវភិតតិរនាោះ ៗ ពីរររោះវភិតតិរ ប់ឱយដឹងថាជារបធានណាមួយរួចររ ចរហើយ ឧធហរណ៍ ១. បចត.ិ តរិ ប់ឱយដងឹថា (រគ, គ្នត,់ វ ...) កុំពុងចមអិន ។ ២. បចនត.ិ នត ិរ ប់ឱយដងឹថា (រគ.ទ., គ្នត.់ទ. វ.ទ., ...) កុំពុងចមអិន ។ ៣. ភាសសិ. សិ រ ប់ឱយដឹងថា (រលក, ឯង, ...) កុំពុងនិយយ ។ ៤. ភាសថ. ថ រ ប់ឱយដងឹថា (រលក,ទ., ឯង.ទ., ...) កុំពុងនិយយ ។ ៥. សិកាខ ម.ិ មិ រ ប់ឱយដឹងថា (ែ្ុ ុំ) កុំពុង ិកា ។ ៦. សិកាខ ម. ម រ ប់ឱយដឹងថា (រយើង.ទ. ) កុំពុង ិកា ។ ៧. ពុទធ ំសរណំ គចាឆ មិ ។ (ែ្ុ ុំ)( ូម)ដល់នូវរពោះពុទធជាទីពឹង(ទីរលឹក)។

៥៨ រមររៀនទី ៣

វិធីបំបបក្នាមស័ពទ អា ការនត (Declension of noun in ā-stem) វិភតតសិមរមចរបូរបស ់អា ការនតឥតថលីិងគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អំ អាយ អាយ អាយ អាយ អាយ, អាយ ំអា, ទ្អ

ពហុវចនៈ អាទ្យា, អា អាទ្យា, អា អាហិ, អាភ ិអាន ំអាហិ, អាភ ិអាន ំអាសុ អាទ្យា, អា

វិធីបំបបក្ កញ្ញា =រសីរក្មុ ំអា ការនតឥតថលីងិគ វភិតត ិ ប. ទុ. ត.

ឯកវចន កញ្ញា កញ្ាំ កញ្ញា យ

ពហុវចន កញ្ញា ទ្យា, កញ្ញា កញ្ញា ទ្យា, កញ្ញា កញ្ញា ហិ, កញ្ញា ភ ិ

រមររៀនទី ៣ ៥៩

ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

កញ្ញា យ កញ្ញា យ កញ្ញា យ កញ្ញា យ, កញ្ញា យ ំ កទ្ញ្ា

កញ្ញា ន ំកញ្ញា ហិ, កញ្ញា ភ ិ កញ្ញា ន ំកញ្ញា សុ កញ្ញា ទ្យា, កញ្ញា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ រ ៈដូចគ្នន ពីរតួរៅជាបគ់្នន រតូវលុបមួយតួរចញដូរចនោះ (កញ្ញា + អា) > កញ្ញា , (កញ្ញា + អាទ្យា) > កញ្ញា ទ្យា, (កញ្ញា + អាយ) > កញ្ញា យ ជារដើម ។

នាមស័ពទ អា ការនតឥតថលីងិគ ័ពទ លី បញ្ញា អាភា ឱជា បភា ភាស្ម កចាឆ

រកយន្រប បញោ រ មី រ , ឱជា រ មី ភាសា រកលៀក

័ពទ លី ថវកិា ធារា មាោ សិោ គទ្ធ ទ្ទ្ធោ

រកយន្រប ថង ់ធារទឹក ករមងផ្ទរ ,ររបៀប ថម, ិល ដុំបង, រពនួង រធង

៦០ រមររៀនទី ៣

ទ្ចតនា ទ្ធរកិា នារា ស្មោ ហនុកា ឧបាសិកា សភា ទ្ទវតា

រចតនា រកមងរ ី រ មី សាល, ររង ចង្គរ ឧ ិកា ទីរបជុុំ រទវតា

វជិាជ ភរយិា នាវ្ហ អចឆរា តារា ោហា ជបា វ្ហចា

ចុំរណោះ, វជិាា របពនធ, ភរយិ ទូក, នាវ រ ីអ្បេរ ផ្ទរ យ, តារ ន្ែល ផ្ទរ កុលប មតី, វចា

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទី ១ (ភូធាត)ុ

ធាតុ គម ទិស បា ហុ ទ្ធ ឋា ភ ូសី

ផ្ទល ់ជា > គចឆ > បសស > បិវ > ទ្ហា > ទ្ទ, ទទ្ធ > តិដឋ > ភវ, ទ្ភា > ទ្ស, សយ

រកយន្រប រៅ, ដល់ រ ើញ ផឹក ោន, ជា ឱយ ឈរ, តាុំងរៅ ោន, ជា រដក

ធាតុ លភ លិខ ចរ សរ ហរ យាច វស ភាស

រកយន្រប ន, ទទួល ររ រ រដើររៅ, របរពឹតត រលឹក នាុំរៅ ុុំ, ូម រៅ, អារ ័យ និយយ, ររល

រមររៀនទី ៣ ៦១

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៣

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើកិរយិ ័ពទកនុងភាសា លីោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? គឺអ្វីែលោះ ? ២. ររគឿង រោបរ់បកបជាអាែយតកិរយិោនអ្វីែលោះ ? ៣. រតើធាតុន្ចកជាប៉ាុនាម នពួក ? ជាពួកអ្វីែលោះ ? ៤. រតើធាតុធ ុំង ៨ ពួករនាោះោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? រតើជាធាតុដូចរមតចែលោះ ? ៥. បចចយ័ រោបចុ់ោះកនុងកិរយិអាែយតធ ុំងអ្ ់ោនប៉ាុនាម នតួ គឺអ្វីែលោះ ? ៦. បចចយ័ន្ដលោនររបើញឹកញាបោ់នប៉ាុនាម នតួ ? ជាបចចយ័អ្វីែលោះ ? ៧. រតើធាតុមួយពួក ៗ ោនបចចយ័ប៉ាុនាម នតួ ? ូមអ្ធិបាយ ។ ៨. រតើវភិតតោិនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ជាវភិតតិអ្វីែលោះ ? ៩. វភិតតិអាែយតោនប៉ាុនាម នពួក ? ោនរ ម្ ោះរៅដូចរមតចែលោះ ? ១០. រតើវតតោនាវភិតតខិ្នងបរ េបទោនវភិតតិអ្វីែលោះ ? ខ្នងអ្តតរនាបទ ោនអ្វីែលោះ ? ១១. រតើបុរ ិឬបុរ ោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ោនរ ម្ ោះដូចរមតចែលោះ ? ១២. បទោន ២ យ៉ា ង រតើជាបទអ្វីែលោះ ? ១៣. កាលកនុងភាសា លីន្ចកជាកាលធុំ ៗ ៣ រតើជាកាលអ្វីែលោះ ? ១៤. កាលធុំ ៗ ធ ុំងបនី្ចកជាកាលតូច ៗ រទៀតោនរ ម្ ោះរៅដូចរមតច ែលោះ ?

៦២ រមររៀនទី ៣

១៥. រតើកិរយិនុររគ្នោះជាអ្វី ? ១៦. រតើបចចុបបននកាលោនកិរយិនុររគ្នោះថាដូចរមតចែលោះ ? ១៧. រតើអ្តតីកាលោនករិយិនុររគ្នោះថាដូចរមតចែលោះ ? ១៨. រតើអ្នាគតកាលោនកិរយិនុររគ្នោះថាដូចរមតចែលោះ ? ១៩. អ្នុតតកាលន្ចកជា ៤ រតើោនកិរយិនុររគ្នោះថាដូចរមតចែលោះ ? ូម អ្ធិបាយ ។ ២០. រតើវចកៈោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? គឺវចកៈអ្វីែលោះ ? ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយវតតោនាវភិតតិខ្នងបរ េបទធ ុំង ៣ បុរ ិៈ ។

១. បច, ២. កស, ៣. ឋា, ៤. គចឆ, ៥. បា ។ គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាធ ុំងពីរវចនៈឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ ១. ឧបាសិកា ២. ស្មោ ៣. ទ្ធរកិា ៤. មាោ ។

. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ភរយិា ឱទនំ បចតិ ។ ២. ទ្ធរកិាទ្យា បាលិភាសំ លិខនតិ ។ ៣. ឧបាសិកា ពុទធសស ធមមំ ចរតិ ។ ៤. កុមាទ្រា ទ្ធរកិាយ បទុមានិ យាចតិ ។ ៥. កញ្ញា ទ្យា ឧទកំ បិវនតិ ។

រមររៀនទី ៣ ៦៣

៦. មនុទ្សា អាហារ ំខាទតិ ។ ៧. អាចរយិសស សិសា ទ្ធន ំទ្ទនតិ ។ ៨. ទ្ធរកា ស្មោយ ំតិដឋនតិ ។ ៩. វ្ហនរា រុកខសមឹ សយនតិ ។

១០. ធន ំលភនត ិ។ ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី

១. រយើង.ទ. កុំពុងឈរ ឯធវ រ ថ្នផទោះ ។ ២. រលក.ទ. ន្តងរតាច់រៅ តាមផលូ វ ជិតផទោះ ។ ៣. ែ្ុ ុំ នឹងរៅ កានស់ាល រប ់រលករគ ូ។ ៤. មនុ េ.ទ. រន្មង សាល ប់ ។ ៥. សាវ កុំពុង ីុ ន្ផល(រឈើ) រលើរដើមរឈើ ។ ៦. ិ េ.ទ. កុំពុង ររ រ នូវអ្កេរ.ទ. រលើរ ៀវរៅ ។ ៧. ជន.ទ. ន្តងរ ើញ នូវធម៌ រប ់រពោះពុទធ ។ ៨. ររម.ទ. រលើសាវ ោន ។ ៩. ផ្ទរ ឈូក.ទ. ោន កនុងថ្ដ រប ់កញោ ។ ១០. កុោរ.ទ. កុំពុងរដក កនុងផទោះ ។

(ចបរ់មររៀនទី ៣)

មមមរៀនទី ៤

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិនាមសព័ទ (ត)

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី២ (ពួក្ រុធ ធាត)ុ ធាតុ ័ពទពួកទី ២ គឺពួក រុធ ធាតុ (Second conjugation) ។ ធាតុ ពួករនោះតាមពិតោនបចចយ័ ៥ តួគ ឺអ ឥ ឦ ឯ ឱ និងរតូវចុោះនិគាហិតអាគមរលើរដើមធាតុផង រួចផ្ទល ់និគាហិតរនាោះជាពយញ្ានវគានតៈគពឺយញ្ានៈទី ៥ កនុងវគារប ់តួពយញ្ានៈចុងធាតុ ។ របើពយញ្ានៈចុងធាតុជា អ វគា ពយញ្ានៈ រតូវទុកនិគាហិតឱយគង់រូបដូចតារងខ្នងររកាមរនោះ

របើពយញ្ានៈចុងធាតុជា .................ដ............... .................ដ............... .................ដ............... .................ដ............... របើពយញ្ានៈចុងធាតុជា

ក វគា ច វគា ដ វគា ត វគា ប វគា អ វគា

រតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ................ដ................ ................ដ................ ................ដ................ ................ដ................ រតូវទុកនិគាហិតឲយគង់រូប

ង ញ ណ ន ម ំំ

វិធីរូបសទិធកិ្ិរោិជាក្តតវុាចក្ៈ ការរបកបរូបកិរយិជាកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ (ធាតុ + - ុំំ + អ ឬ ឯ បចចយ័ + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

រមររៀនទី ៤ ៦៥

រុធ ធាតុន្របថា “បិទ” និង វតតមានាវភិតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ រុនធត ិរុនធសិ រុនាធ ម ិ

រុទ្នធត ិរុទ្នធសិ រុទ្នធម ិ

ពហុវចនៈ រុនធនត ិរុនធថ រុនាធ ម

រុទ្នធនត ិរុទ្នធថ រុទ្នធម

វិធីផ្លល សន់គិគ តិ ១. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា ក វគារតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ង ដូចជា អងគត ិ=រៅ, ដល់, របរពឹតត ។ ររមចមកពី អគ ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា (អំគ > អងគ) + អ + តិ > អងគត ិ។ រធោះបជីាពយញ្ានៈឯរទៀតកនុង ក វគារនោះ ក៏រធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ។ ២. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា ច វគារតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ញ ដូចជា មុញ្ចត ិ =រោោះ, ន្លង ។ ររមចមកពី មុច ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា (មុំច > មុញ្ច) + អ + តិ > មុញ្ចត ិ។ រធោះបជីាពយញ្ានៈឯរទៀតកនុង ច វគារនោះ ក៏រធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ។ ៣. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា ដ វគារតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ណ ដូចជា អាហិណឌ ត ិ=រដើរ, រតាច ់។ ររមចមកពី អា (បុពវបទ) + ហិឌ ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា (អាហឹឌ > អាហិណឌ ) + អ + ត ិ > អាហិ- ណឌ ត ិ។ រធោះបីជាពយញ្ានឯរទៀតកនុង ដ វគារនោះ ករ៏ធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ។

៦៦ រមររៀនទី ៤

៤. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា ត វគារតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ន ដូចជា រុនធត ិ=បិទ ។ ររមចមកពី រុធ ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា (រុធំ > រុនធ) + អ + ត ិ> រុនធត ិ។ រធោះបជីាពយញ្ានឯរទៀតកនុង ត វគារនោះ ករ៏ធវើដូរចនោះធ ុំង-អ្ ់ ។ ៥. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា ប វគារតូវផ្ទល ់និគាហិតជា ម ដូចជា លិមបត ិ=លប ។ ររមចមកពី លិប ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា (លឹប > លិមប) + អ + ត ិ> លិមបត ិ។ រធោះបជីាពយញ្ានៈឯរទៀតកនុង ប វគារនោះ ក៏រធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ។ ៦. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជា អ វគារតូវទុកនិគាហិតឱយគង់រូបរដើម ំ ំ ដូចជា ហឹសត ិ =របៀតរបៀន ។ ររមចមកពី ហិសិ ធាតុចុោះនិគាហិតរៅជា ហឹសិ + អ + ត ិ> ហឹសត ិ (លុប ឥ ថ្ន សិ រចញ) ។ រធោះបីជាពយញ្ានៈឯរទៀតកនុង អ វគារនោះ ក៏រធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ពួក រុធ ធាតុរនោះោន អ និង ឯ ជាបចច័យរបចា ុំពួក ។ ២. ធាតុណាក៏រោយចាុំ ច់រតូវន្តចុោះនិគាហិតអាគមរលើរដើមធាតុ ិន រួចផ្ទល ់និគាហិតជាពយញ្ានវគានតៈ ( ូមរមើលវធិីរៅខ្នងរលើ) រទើបចុោះបចច័យនិងវភិតត ិ។ ៣. ដូចធាតុកនុងពួក ភ ូធាតុន្ដរគឺរតូវលុប អ បចច័យរចាលជានិចច ។

រមររៀនទី ៤ ៦៧

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី២ (រុធធាត)ុ

ធាតុ មុច ភុជ ភិទ

លិប យុជ អគ ឆិទ

ផ្ទល ់ជា > មុញ្ច > ភុញ្ជ > ភិនទ > លិមប > យុញ្ជ > អងគ > ឆិនទ

រកយន្រប ន្លង, រួច ីុ, បររិភាគ ទុំលយ លប របកប រៅ, ដល់ កាត,់ ផ្ទត ច ់

ធាតុ ហិសិ សុភ សិច

វទិ លុប

វឆ វចិ

ផ្ទល ់ជា > ហឹស > សុមភ > សិញ្ច > វនិទ > លុមប > វញ្ឆ > វញ្ច

រកយន្រប របៀតរបៀន វយ, របហារ ររសាច, ររ ោះ រប ប,់ ទទួល បលន ់រ ថាន , ចង ់ភល,ឺ រុងររឿង

(២) បញ្ច មីវិភតតិអាខ្យាត (Imperative endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ តុ ហិ ម ិ

ពហុវចនៈ អនតុ ថ ម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ត ំ សសុ ឯ

ពហុវចនៈ អនត ំ ទ្វ្ហហ អាមហទ្ស

បញ្ចមីវភិតតិ រោបរ់របើរ ប់អ្នុតតកាល ២ យ៉ា ងគ ឺអាណតត ិនិង

៦៨ រមររៀនទី ៤

អាសិដឋ ។ ១. អាណតត ិ(Command) ររបើរ ប់រ ចកតបីង្គា ប ់ោនកិរយិនុ-ររគ្នោះ ន្របថា ចូរ..., ចូរ...ចុោះ ។ ២. អាសិដឋ (Request/Wish)ររបើរ ប់រ ចកតីរ ថាន , រ បរ់ ច-កតីប៉ាុនប៉ាង ោនកិរយិនុររគ្នោះ ន្របថា ចូរ..., ូម..., ូមឱយ...ចុោះ ។ រកយន្របធ ុំងរនោះចូររលើកយកមួយណាមកររបើឱយរតូវតាមរ ចកត ីកនុងទីរនាោះ ៗ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិសព័ទ (Verbs Formation)

ការរបកបរូបកិរយិជាមួយបញ្ចមីវភិតតិ ោនគតិដូចវតតោនាវភិតតិន្ដរ ររបើធាតុណាមួយក ៏ន ប៉ាុន្នតរតូវោនបចច័យរបចា ុំពួកធាតុជាបម់កជាមួយជានិចចដូចោនរូបមនតខ្នងររកាមរនោះ

(ធាតុ + បចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

បច ធាតុន្របថា “ចមអិន” និង បញ្ចមីវភិតតបិរសសបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បចតុ (រគ)ចូរចមអនិ បចាហិ, បច(ឯង)ចូរចមអនិ បចាម ិ(ែ្ុ ុំ)ចូរចមអនិ

ពហុវចនៈ បចនតុ (រគ.ទ.)ចូរចមអនិ បចថ (ឯង.ទ.)ចូរចមអិន បចាម (រយើង.ទ.)ចូរចមអនិ

រមររៀនទី ៤ ៦៩

ធាតុឯរទៀត ៗ កោ៏នវធិីការរបកបរូបជាកិរយិន្បប បច ធាតុន្ដរ ។ ូម រងរតរមើលវភិតតិរនោះបុំន្បកដូចវតតោនាវភិតត ិ៣ វភិតតិគឺ ថ, មិ, ម ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. តុ វភិតតិរបើផេ ុំជាមួយធាតុនិងបចចយ័រហើយពុុំចា ុំ ចផ់្ទល ់បតូ រអ្វីរទ ។ រប ិនរបើជា អ បចចយ័រតូវលុបរចាលដូចជា (គម > គចឆ) + អ + តុ > គចឆតុ ។ ២. អនតុ រតូវផ្ទល ់ជា នតុ ដូចជា (គម > គចឆ) + អ + នតុ > គចឆនតុ ។ ៣. ហិ, មិ, ម វភិតតរិបើចុោះផេ ុំនឹងធាតុបចច័យរហើយរតូវទី ៈទីបុំផុតធាតុ ឧ. (គម + អ + ហិ) > គចាឆ ហិ, (គម + អ + មិ) > គចាឆ ម,ិ (គម + អ + ម) > គចាឆ ម ។ ៤. ហិ បញ្ចមីវភិតតរិរចើននិយមលុបរចាលកោ៏នែលោះ ឧ. (គម + អ + ហិ) > គចឆ =(ឯង)ចូររៅ, (ខាទ + អ + ហិ) > ខាទ =(ឯង)ចូរ ីុ, (ភ ូ> ភវ + អ + ហិ) > ភវ =(ឯង)ចូរជា, (ករ + ឱ + ហិ) > កទ្រាហិ, ករ =(ឯង)ចូររធវើ ជារដើម ។ ចុំររោះ ករ ធាតុនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ ៥. ចុំររោះ ណ្ឋ, នា, ណ្ឋហ បចចយ័រៅខ្នងរដើម អនតុ ចាុំ ចរ់តូវ រ េៈ ឧ. (សុ + ណ្ឋ + អនតុ ) > សុណនតុ , (ជិ + នា + អនតុ ) > ជិននតុ ,

៧០ រមររៀនទី ៤

(គហ + ណ្ឋហ + អនតុ ) > គណហ នតុ (វធិីបុំន្បកពួក សុ, កី, គហ ធាតុនឹងោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) ។

វិធីបំបបក្ អស ធាតុជាមយួបញ្ច មីវិភតត ិ ដូច នររលរួចរហើយថា អស ធាតុោនវធិីបុំន្បកន្បលកពីរគរគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ខ្នងររកាមរនោះជាការបុំន្បកជាមួយបញ្ចមវីភិតតិខ្នងបរ េបទ ។

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អតថុ អាហិ អមហ,ិ អសមិ

ពហុវចនៈ សនតុ អតថ អមហ, អសម

(ន្របថា ចូរឬ ូមោន, ចូរឬ ូមជា)

ូម រងរតរមើលកនុងការបុំន្បកជាមួយបញ្ចមវីភិតតិរនោះ ោនរូបែលោះដូចវតតោនាវភិតតិន្ដរ គរឺតង់មជឈមិបុរ ិពហុវចនៈនិងឧតតមបុរ ិៈធ ុំង ពីរវចនៈ ។

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើបញ្ច មីវិភតត ិ

១. ររបើរ ប់រ ចកតីបង្គា ប ់(អាណតត)ិ

រមររៀនទី ៤ ៧១

ភុញ្ញជ ហិ ឱទន ំ។ (ឯង) ចូរ ីុ នូវ យ ។ គចាឆ ហិ ។ (ឯង) ចូររៅចុោះ ។

២. ររបើរ ប់រ ចកតរី ថាន ឬ រ ប់រ ចកតបី៉ាុនប៉ាង (អាសិដឋ) ភវថ សុខំ ។ ចូរ(អ្នក.ទ.) ោន រ ចកតី ុែចុោះ ។ ភវតុ សពវមងគលំ ។ មងាលធ ុំងពួង ូមោន ។ សទ្ពវ សតាត អទ្វរា ទ្ហានតុ ។ ូមឱយ តវ.ទ. ធុំងពួង

ជាអ្នកមិនោនរវរចុោះ ។ ៣. ររបើរ ប់រ ចកតីហាមឃ្លត ់(Prohibition) ។ របើររបើដូរចនោះរតូវ

ររបើ មា ័ពទន្របថា “មិន, កុុំ” ោក់ខ្នងរដើមថ្នរបរយគឬពីខ្នងរដើម កិរយិ ័ពទ ឧ. មា គចឆ (ឯង)ចូរកុុំរៅ ។ តវំ ឥធ មា តដិឋ ឯង ចូរកុុំឈរ កនុងទីរនោះ ។ រប ិនរបើររបើ មា ័ពទខ្នងរដើមកិរយិ ័ពទ រពលន្របរតូវអានគួបគ្នន ដូចជា មា-តិដឋ ជារដើម ។ ូមបញា កថ់ាវធិីរលើក ័ពទន្របគឺដូចការន្របពួកវតតោនាវភិតតនិ្ដរ រររោះកនុងទីរនោះជារបរយគកតតុវចកៈដូចគ្នន ។ ៤. រប ិនរបើរបរយគរនាោះ ៗ រផតើមរោយអាលបនបទ រនាោះកិរយិ ័ពទរតូវររបើជាមជឈមិបុរ ិៈជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈជានិចច ដូចជា

សិសា សទ្ធ កតញ្ាូ ទ្ហាថ ។ ោន ល ិ េ.ទ. ចូរោន កតញ្ោូ ជានិចច ។

( ូមអ្នក ិកាគបបរីជាបតាមរ ចកតរីនោះផងចុោះ)

៧២ រមររៀនទី ៤

វិធីបំបបក្នាមសព័ទ ឥ ការនត (Declension of noun in i-stem)

នាម ័ពទន្ដលោនទីបុំផុតជា ឥ ការនតោនកនុងលិងាធ ុំង ៣ គឺ បុុំលិងា, ឥតថលិីងា និង នបុុំ កលិងា ។ កនុងលិងានីមួយ ៗ ោនវធិបីុំន្បករផេងគ្នន ដូចតរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឥ ការនតបុំលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឥ ឥំ ឥនា ឥសស, ឥទ្នា ឥស្មម , ឥមាហ ឥសស, ឥទ្នា ឥសម,ឹ ឥមហ ិឥ

ពហុវចនៈ អទ្យា, ឦ អទ្យា, ឦ ឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦសុ អទ្យា, ឦ

វិធីបំបបក្ មុន=ិអនក្រាជ្ញ ឥ ការនតបុំលងិគ

រមររៀនទី ៤ ៧៣

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ មុន ិមុន ឹមុននិា មុនិសស, មុនិទ្នា មុនិស្មម , មុនមិាហ មុនិសស, មុនិទ្នា មុនិសម,ឹ មុនិមហ ិមុន ិ

ពហុវចនៈ មុនទ្យា, មុន ីមុនទ្យា, មុន ីមុនហិី, មុនភី ិមុនីន ំ មុនហិី, មុនភី ិមុនីន ំមុនីសុ មុនទ្យា, មុន ី

នាមស័ពទ ឥ ការនតបុំលងិគ

័ពទ លី មុន ិអហិ មណិ ឥសិ អតិថ ិថបត ិ

រកយន្រប អ្នករចោះ, មុនី ព ់ តបូង, ន្កវមណី ឫ ី, ឥ ី រភៀ្វ ជាងរឈើ

័ពទ លី សមាធ ិវធិ ិរាសិ កប ិពាធ ិអរ ិ

រកយន្រប ការតា ុំងចតិត, ោធ ិររបៀប, វធិី គុំនរ, រ ី សាវ ជុំង ឺ រតូវ

៧៤ រមររៀនទី ៤

័ពទ លី បត ិ អគគ ិនិធ ិវហិី គហបត ិឧទធ ិ

រកយន្រប ោច ់, បតី រភលើង, អ្គាី កុំណប់រទពយ រ ូវ គហបត ី មុរទ

័ពទ លី អសិ បាណិ ចកកវតត ិកុចឆ ិគិរ ិអទទ ិ

រកយន្រប ោវ តថ្ដ រ តចចរកពតត ិររោះ ភនុំ, គីរ ីភនុំ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឥ ការនតនបុសំក្លិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឥ ឥំ ឥនា ឥសស, ឥទ្នា ឥស្មម , ឥមាហ ឥសស, ឥទ្នា ឥសម,ឹ ឥមហ ិឥ

ពហុវចនៈ ឦន,ិ ឦ ឦន,ិ ឦ ឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦសុ ឦន,ិ ឦ

រមររៀនទី ៤ ៧៥

វិធីបំបបក្ អកខិ =បភនក្ ឥ ការនតនបុសំក្លងិគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អកខិ អកខឹ អកខិ នា អកខិ សស, អកខិ ទ្នា អកខិ ស្មម , អកខិ មាហ អកខិ សស, អកខិ ទ្នា អកខិ សម,ឹ អកខិ មហ ិអកខិ

ពហុវចនៈ អកខី ន,ិ អកខី អកខី ន,ិ អកខី អកខី ហិ, អកខី ភ ិអកខី ន ំអកខី ហិ, អកខី ភ ិអកខី ន ំអកខី សុ អកខី ន,ិ អកខី

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

រ ៈដូចគ្នន ពីរតួរៅជាបគ់្នន រតូវលុបមួយរចញដូរចនោះ (មុន ិ+ ឥ) > មុន ិ ។ ចុំររោះបឋោ, ទុតិយនិងអាលបនវភិតតិពហុវចនៈរតូវលុបរ ៈ ឥ ថ្ននាម ័ពទរចញដូរចនោះ (មុន ិ+ អទ្យា) > មុនទ្យា ។ ូម រងរតរមើលវភិតតិ ររមចខ្នងរលើរនោះោនរូបដូច ឥ ការនតបុុំ-លិងារ ទើរន្តធ ុំងអ្ ់ ោនែុ ន្តរតង់ បឋោ, ទុតយិនិងអាលបនវភិតតិន្ដលជា ឦនិ ប៉ាុរណាណ ោះ ។

៧៦ រមររៀនទី ៤

នាមស័ពទ ឥ ការនតនបុសំក្លងិគ ័ពទ លី អចច ិអដឋ ិសបប ិ

រកយន្រប អ្ណាត តរភលើង ឆអឹង, អ្ដឋ ិទឹករោោះថាល

័ពទ លី វ្ហរ ិសតថ ិទធ ិ

រកយន្រប ទឹក, វរ ីរៅល ទឹករោោះជូរ

និបាតសព័ទ (Particles)

និ ត ័ពទជាអ្ពយយ ័ពទគឺពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកតាមវភិតតិដូចនាមនាមរទ ។ និ តធ ុំងអ្ ់ោនរ ម្ ោះរៅ ១៥ យ៉ា ងន្ដលនឹងោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ ។ កនុងទីរនោះ ូមនា ុំយកនិ តន្ដលនិយមររបើញឹកញាប ់ ដូចោនខ្នងររកាមរនោះ

ហិ ច បន ន សទធ ឹសហ វ្ហ

ក៏, ពិត, ន្មនពិត, រររោះថា, ដូចោនរ ចកតឬីររលថា ។ ក៏, ផង, មយ៉ាងរទៀត ។ ប៉ាុន្នត, ក៏, ឯ, ចុំន្ណកខ្នង ។ មិន.......រទ ( ុំរប់ររបើបដរិ ធកិរយិ ័ពទ) ។ ជាមួយ, រពមជាមួយ, មួយអ្រនលើ (ររបើជាមួយតតយិវ.ិ) ។ ជាមួយ, រពមជាមួយ, មួយអ្រនលើ ។ ឬ, កតី, ែលោះ, មយ៉ាងរទៀត ។

រមររៀនទី ៤ ៧៧

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៤

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

១. រតើវធិីរូប ិទធិជាកិរយិ ័ពទរប ់ពួក រុធ ធាតុោនែុ ន្បលកពីពួក ភ ូ ធាតុដូចរមតចែលោះ ? ២. កាលរបើចុោះនិគាហិតមករហើយ រតើរតូវរធវើដូចរមតចចុំររោះពយញ្ានៈទី បុំផុតធាតុ ? ៣. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង ក វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

៤. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង ច វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៥. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង ដ វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៦. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង ត វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៧. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង ប វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៨. របើពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈកនុង អ វគា រតើរតូវផ្ទល ់ជា ពយញ្ានៈមួយណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

៧៨ រមររៀនទី ៤

៩. រតើបញ្ចមីវភិតតខិ្នងបរ េបទោនវភិតតិអ្វីែលោះ ? ១០. អនតុ វភិតតិកាលរបើចុោះមករហើយ រតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ១១. ហិ, មិ, ម វភិតតកិាលរបើចុោះមករហើយ រតូវទី ៈទីបុំផុតធាតុឬរទ ? ១២. រតើ ហិ វភិតតអិាចលុបរចញ នន្ដរឬរទ ? ១៣. រប ិនរបើបចចយ័រនាោះជា ណ្ឋ, នា, ណ្ឋហ ចុោះជាមួយ អនតុ វភិតត ិ រតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយបញ្ចមវីភិតតិខ្នងបរ េបទធ ុំង ៣ បុរ ិៈ

១. ភុជ, ២. សិច, ៣. ហិសិ, ៤. ឆិទ, ៥. វទិ ។ គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាធ ុំងពីរវចនៈឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ

១. ទ្សនាបត,ិ ២. មណិ, ៣. អគគ,ិ ៤. អដឋ,ិ ៥. វ្ហរ ិ។ . ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. គហបត ិអតិថិសស ធនំ ទ្ទតុ ។ ២. ថបតទ្យា គិរសិមឹ រុទ្កខ ឆិនទនតុ ។ ៣. បាទ្ទហិ ចរាម, អកខី ហិ បសាម ។ ៤. វ្ហនរា កសកសស កុចឆឹ សុមភតិ ។ ៥. ឧបាសិកា វហិាទ្រ និសីទនតុ ។ ៦. អហិ បតិសស ហតថំ ឌំសត ិ(ចឹក)។

រមររៀនទី ៤ ៧៩

៧. ទ្ធរកិា មាលំ ហរតិ ។ ៨. កុមារ, ឧទកមហិ មទ្ចឆ មុញ្ច ។ ៩. កទ្ញ្ា, អារាទ្ម ( ួន) ជបាទ្យា សិញ្ញច ហិ ។ ១០. មុន ិគហបតិទ្នា ទ្គហសម ឹធមម ំភាសតុ ។ ១១. កសកា ទ្ខទ្តត ឧទកំ ន រុនធនតិ ។ ១២. បុរសិ្ម ច នារទិ្យា ច ទ្គទ្ហ អាហារ ំភុញ្ជនតិ, សុខ ំវនិទនតិ ។ ១៣. កុមារា, មា ទ្គហសស ទ្ធវ ទ្រ លិមបថ ។ ១៤. ពុទធសស ស្មវកា កិទ្លសំ ភនិទនតិ ។ ១៥. អតថិទ្យា គហបតិទ្នា ទ្គហំ អាគចឆនតិ ។

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. អ្នក.ទ. នឹងរួច ពីទុកខ រររោះបុណយ ។ ២. រពោះអ្រយិៈ.ទ. រន្មងរួច ពីរ ចកតីរបកាន់ោ ុំ ។ ៣. ឆ្ន ុំង ថ្ន យ នឹងន្បក ។ ៤. ចូរអ្នក.ទ. ទទួលធន នូវអាហារ កនុងផទោះ ។ ៥. ូមរគ.ទ. ន នូវរ ចកតី ុែ ។ ៦. ន្ន ិ េ.ទ. ចូរអ្នក.ទ. សាត ប(់សុណ្ឋថ) នូវធម៌ កនុងវហិារ ។ ៧. ក ិករ.ទ. កុំពុងបទិ(ទប)់ នូវទឹក កនុងន្រ ។ ៨. ន្នរកមង.ទ. កុុំរត ់តាមផលូ វ ជិតភនុំ ។ ៩. រលករគ ូរន្មងឱយ នូវឱវទ ដល់ ិ េ.ទ. ។

៨០ រមររៀនទី ៤

១០. ជន.ទ. កុំពុង ុំពោះ នូវរពោះ ងឃ.ទ. រោយរ ចកតីរគ្នរព ។ ១១. រលករគ ូរន្មងរ ់ រោយរ ចកតរីជោះថាល រប ់ ិ េ.ទ. ។ ១២. ពនលឺ ថ្នបញោ រន្មងភល ឺជាងពនលឺ.ទ. (ររបើបញ្ចមីវភិតត)ិ ។

(ចបរ់មររៀនទី ៤)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ីររៀន ររ រ ែុំចុំណាុំ ចូរែនោះន្ែនង អានរហើយអាន អានញយ ៗ យូររៅសាទ ញ ររៀននិយម និយយញឹក

ររៀនទរនទញ ចាុំជុំនាញ របឹងន្របងររៀន ឱយ នខ្នល ុំង ថាញឹកៗ ជុំនាញសាទ ត ់ែុំនិយយ ញយរហ័

័ពទឱយចា ុំ សាទ ញចុំណាន ខ្នងការអាន និងចា ់ ៗ ។ ក៏ថនឹកោត ់ឆ្ប់រហ័ កុុំរអ្ៀនខ្នម ់ នការអឺ្យ ។

(មិនដឹងរបភពរដើម)

មមមរៀនទី ៥

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិនាមសព័ទ (ត)

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៣ (ពួក្ ទិវ ធាត)ុ ធាតុ ័ពទពួកទី ៣ គឺពួក ទិវ ធាតុ (Third conjugation) ។ ធាតុពួក រនោះោន យ ជាបចចយ័ ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន យ បចច័យ អាចរធវើឱយធាតុរនាោះ ៗ ផ្ទល ់បតូ ររូបដូចោនររលខ្នងររកាមរនោះ ១. របើជាធាតុរធលឬមួយពយងាមិនោនការផ្ទល ់បតូ ររទដូចជា

(ខ ី+ យ + តិ) > ខយីត ិន្របថា អ្ ់, អ្ ់រៅ ។ ២. រប ិនរបើធាតុពីរតួឬពីរពយងា ន្ដលោនពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុ ជា ច, ជ, ទ, ធ, ប, វ, ស, ហ ោនវធិីផ្ទល ់ដូចខ្នងររកាមរនោះ

របើទីបុំផុតធាតុជា ............ដ............ ............ដ............ ............ដ............ ............ដ............ ............ដ............ ............ដ............ ............ដ............

(ច + យ > ចយ) (ជ + យ > ជយ) (ទ + យ > ទយ) (ធ + យ > ធយ) (ប + យ > បយ) (វ + យ > វយ) (ស + យ > សយ) (ហ + យ > ហយ)

រៅជា ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ.... ....ដ....

> ចច > ជជ > ជជ > ជឈ > បប > ពវ > សស > យហ

៨២ រមររៀនទី ៥

វិធីរូបសទិធកិ្ិរោិជាក្តតវុាចក្ៈ ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + យ បចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ទិវ ធាតុន្របថា “រលង” និង វតតមានាវភិតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ទិពវត ិទិពវសិ ទិោវ ម ិ

ពហុវចនៈ ទិពវនត ិ ទិពវថ ទិោវ ម

ធាតុ ័ពទកនុងពួកទី ៣ រនោះកអ៏ាចជាធាតុពួកទី ២ ផងន្ដរ រោយ-សារការចុោះបចចយ័ ដូចជា ១. ភិទ របើចុោះ អ, ឯ បចច័យរនាោះជាធាតុពួកទី ២ ឧ. (ភិទ + ំំ + អ + តិ) > ភិនទត ិ ន្របថា “ទុំលយ” ដូចជា ទុំលយកិរល ជារដើម ។ ប៉ាុន្នតរបើចុោះ យ បចចយ័រនាោះជាធាតុពួកទី ៣ វញិ ឧ. (ភទិ + យ + តិ) > ភិជជត ិន្របថា “ន្បក” ដូចជា ចានន្បក ជារដើម ។ ២. មុច របើចុោះ អ, ឯ បចច័យរនាោះជាធាតុពួកទី ២ ឧ. (មុច + ំ ំ+ អ + តិ) > មុញ្ចត ិន្របថា “ន្លង” ដូចជា ន្លងចាប ជារដើម ។ ប៉ាុន្នតរបើចុោះ យ បចចយ័រនាោះជាធាតុពួកទី ៣ វញិ ឧ. (មុច + យ + តិ) > មុចចត ិ

រមររៀនទី ៥ ៨៣

ន្របថា “រួច” ដូចជា រួចពីចុំណង ជារដើម ។ ៣. លិប របើចុោះ អ, ឯ បចចយ័រនាោះជាធាតុពួកទី ២ ឧ. (លិប + ំំ + អ + តិ) > លិមបត ិន្របថា “លប” ដូចជា លបពណ៌ ជារដើម ។ ប៉ាុន្នតរបើចុោះ យ បចចយ័រនាោះជាធាតុពួកទី ៣ វញិ ឧ. (លិប + យ + តិ) >លិបបត ិន្របថា “របឡាក,់ រជលក”់ ដូចជា រជលក់ពណ៌ ជារដើម ។ ដូរចនោះធាតុតួែលោះអាចោនរ ចកតរីរចើនយ៉ា ង ។

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៣ (ទិវធាត)ុ

ធាតុ កុធ ទិវ ពុធ មុហ រជ លិប

ផ្ទល ់ជា > កុជឈ > ទិពវ > ពុជឈ > មុយហ > រជជ > លិបប

រកយន្រប ររកាធ, ែឹង រលង រចោះ, រតា ់ដឹង វរងវង រជលក ់របឡាក,់ ជាប ់

ធាតុ ទិប ភិទ មុច មុស រធ សិវ

ផ្ទល ់ជា > ទិបប > ភិជជ > មុចច > មុសស > រជឈ > សិពវ

រកយន្រប រោះ ន្បក រួច, ផុត រភលច របៀតរបៀន រដរ

(៣) សតតមីវិភតតអិាខ្យាត (Optative endings)

៨៤ រមររៀនទី ៥ បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ឯយយ ឯយាសិ ឯយាម ិ

ពហុវចនៈ ឯយយុ ំឯយាថ ឯយាម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ឯថ ឯទ្ថា ឯយយ ំ

ពហុវចនៈ ឯរ ំឯយយទ្វ្ហហ ឯយយទ្មហ

រវលផេ ុំជាមួយធាតុរតូវផ្ទល ់ពី ឯ រនោះរៅជា ទ្ំ- រនោះវញិដូចជា ទ្ំយយ ជារដើម ។ តតមីវភិតតិ រោប់ររបើរ ប់អ្នុតតកាល ២ យ៉ា ងគ ឺ អនុមតតិ និង បរកិបប ។ ១. អនុមតត ិ (Potential) រ ប់រ ចកតយីល់រ ើញ ោនកិរយិនុ- ររគ្នោះ ន្របថា គួរ......, គួរន្ត...... ។ ២. បរកិបប (Conditional) រ ប់រ ចកតីកុំណត់, រ ប់រ ចកត ីរតិោះរោិះ ោនកិរយិនុររគ្នោះ ន្របថា គបប.ី....., រតូវ...... ។ រកយន្របធ ុំងរនោះ ូមរលើកយកណាមួយមកររបើឱយរតូវតាមរ ច-កតីកនុងទីរនាោះ ៗ ។ ប៉ាុន្នតរបរយគន្ដលរបកបជាមួយ តតមីវភិតតរិនោះ ក៏ អាចន្របជាអ្នាគតកាល នន្ដរ ។ ូមរមើលឧធហរណ៍រៅខ្នងមុែ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ ការរបកបរូបកិរយិជាមួយ តតមីវភិតតោិនគតិដូចវតតោនាវភិតតនិ្ដរ

រមររៀនទី ៥ ៨៥

ររបើធាតុណាមួយក ៏ន ។ ប៉ាុន្នតរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកធាតុជាបម់កជាមួយដូចោនរូបមនតខ្នងររកាមរនោះ

(ធាតុ + បចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

វិធីបំបបក្ធាតជុាមយួសតតមីវិភតត ិ

បច ធាតុន្របថា “ចមអិន” នឹង សតតមីវភិតតិបរសសបទ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បទ្ចយយ, បទ្ច បទ្ចយាសិ បទ្ចយាម ិ

ពហុវចនៈ បទ្ចយយុ ំ បទ្ចយាថ បទ្ចយាម

(ធាតុឯរទៀត ៗ កោ៏នវធិរីបកបរូបដូច បច ធាតុន្ដរ)

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ឯយយ វភិតតិនិយមផ្ទល ់ជា ឯ ។ ចុំររោះធាតុកនុងពួក រុធ និង ទិវ ធាតុរតូវអ្នុវតតតាមវធិីចុោះនិគាហិត និងវធិីផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជាមួយ យ បចច័យ ិនរួចរទើបចុោះ តតមីវភិតតដូិចជា ទិទ្ពវយយ, មុទ្ញ្ចយយ ជារដើម ។

វិធីបំបបក្ អស ធាតុជាមយួសតតមីវិភតត ិ

៨៦ រមររៀនទី ៥

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សិយា, អសស អសស អសាម ិ

ពហុវចនៈ សិយុ,ំ អសសុ ំអសសតថ អសាម

(ន្របថា គបបោីន, គបបជីា)

បរកិ្ប្បបនបិាត របរយគន្ដលោនររបើកិរយិ ័ពទពួក តតមីវភិតតិរនោះ និយមររបើបរកិបបនិ តរៅន្ផនកខ្នងរដើម ។ ការន្របជាភាសាន្ែមរ និ តពួករនោះអាចរលើករ ើងន្របមុនបទរបធាន នន្ដលោន ៦ ័ពទគ ឺ

័ពទ លី រកយន្រប ទ្ច របើ (រតូវន្តររៀងោកទី់ ២ បនាទ ប់ពី ័ពទឯរទៀត) ។ សទ្ច របើ, រប ិនរបើ ។ យទិ របើ, រប ិនរបើ, រប ិនរបើជា, រធោះប,ី លាឹកន្ត, របើថា ។ អថ របើ, របើជា ។ អទ្បបវនាម រធវើរមតចហន៎, គិតដូចរមតចហន៎ ។ យននូន របើដូរចាន ោះ, របើដូរចាន ោះោនន្ត, ដូចរមតចហន៎ ។

(ចាប់ពី សទ្ច ដល់ យននូន អាចររៀងោករ់ៅរដើមរបរយគ ន)

រមររៀនទី ៥ ៨៧

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើ

១. ររបើរ ប់រ ចកតីយល់រ ើញ (អនុមត ិPotential) ១. ោម ំគទ្ចឆយាម ។ (រយើង) គួរន្តរៅ កាន់ផទោះ ។ ២. ន ភទ្ជ បាបទ្ក មិទ្តត ។ (ឯង) មិនគួរគប់រក មិរត.ទ. អារកករ់ទ ( បមិតត) ។

២. ររបើរ ប់រ ចកតកីុំណត់ (បរកិបប Conditional) ១. យននូនាហំ < (យននូន + អហំ) បពវទ្ជយយ ំ។ របើដូរចាន ោះ ែ្ុ ុំ គបបបួី ។

បពវទ្ជយយ ំជាឧតតមបុរ ិឯកវចនៈខ្នងអ្តតរនាបទ ។ ២. សទ្ច បុគគទ្ោ បុញ្ាំ កទ្រយយ, ទ្ស្ម សុគតឹ គចឆតិ ។

រប ិនរបើ បុគាល គួរន្តរធវើ នូវបុណយ, រគ(បុគាលរនាោះ) រន្មង រៅ កាន់ ុគត ិ។ ៣. យទ ិមយ ំនគទ្រ វហិទ្រយាម ទ្តប ិនគរ ំអាគទ្ចឆយយុ ំ។ រប ិនរបើ រយើង រ ់រៅ កនុងទីរកុង រគ.ទ. នឹងមក ទីរកុង ន្ដរ ។ រប ិនរបើរបរយគណារផតើមជាមួយ សទ្ច ឬ យទិ ជួនកាល គបបនី្របរបរយគ ង្គរ តខ់្នងរដើមជាបចចុបបននកាល និង ង្គរ ត់ខ្នងចុង ជាអ្នាគតកាលដូចឧធហរណ៍រលែ ២ និង ៣ ខ្នងរលើ ។

៨៨ រមររៀនទី ៥

បដិមសធវិធ ី វធិីរធវើការបដិរ ធរបរយគកនុងភាសា លីរតវូររបើ ន ័ពទន្របថា “មិន......រទ” ោកខ់្នងរដើមកិរយិ ័ពទឬខ្នងរដើមថ្នរបរយគ ដូចកនុងឧធហរណ៍ទី ២ ខ្នងរលើ ។ ន ័ពទអាចររបើបដិរ ធរ ចកត ីនជាទូ-រៅដូចជា កសទ្កា ទ្ខតតំ ន កសត ិ។ រកី ិករ មិនភាួ ររ ់ នូវន្រ រទ ។ រៅោននិ តបដិរ ធែលោះរទៀតន្ដលអាចររបើដូច ន ័ពទ ន ។

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឥ ការនតឥតថលីិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឥ ឥំ ឥយា ឥយា ឥយា, អា ឥយា ឥយា, ឥយ,ំ អយ ំឥ

ពហុវចនៈ ឥទ្យា, ឦ ឥទ្យា, ឦ ឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦសុ ឥទ្យា, ឦ

រមររៀនទី ៥ ៨៩

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

រ ៈដូចគ្នន ពីរតួរៅជាបគ់្នន រតូវលុបមួយតួរចញ ឧ. (ភមូ ិ+ ឥ) > ភមូ ិ ។ ចុំររោះបឋោ, ទុតិយនិងអាលបនវភិតតិពហុវចនៈរតូវលុបរ ៈ ឥ ថ្ននាម ័ពទរចញ ឧ. (ភមូ ិ+ ឥទ្យា) > ភមូិទ្យា ។ ចុំររោះ អា និងអយ ំ រល់រពលផេ ុំជាមួយនាម ័ពទ រតូវរ ៈទីបុំផុតនាមនិងលុបតួ អ រចញ ឧ. (ភមូ ិ+ អា) > ភមូា ។

វិធីបំបបក្ ភមូ ិ=បផនដី, ឥ ការនតឥតថលីងិគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ភមូ ិភមូ ឹ ភមូិយា ភមូិយា ភមូិយា, ភមូា ភមូិយា ភមូិយា, ភមូយិ,ំ ភមូយ ំភមូ ិ

ពហុវចនៈ ភមូិទ្យា, ភមូ ីភមូិទ្យា, ភមូ ី ភមូហិី, ភមូភី ិភមូីន,ំ ភមូហិី, ភមូភី ិភមូីន ំភមូីសុ ភមូិទ្យា, ភមូ ី

៩០ រមររៀនទី ៥ នាមស័ពទ ឥ ការនតឥតថីលងិគ

លី សត ិកិតត ិរតិ រតតិ កុដ ិគណឌិ ឩមិ តនត ិលទធ ិបញ្ហិ ឥទធ ិឧកខលិ

រកយន្រប ត ិលបលីាញ, រករ តិ៍ ភាពរកីរយ យប,់ ររត ីែទម, កុដ ិរគ្ន ុំង រលក ណាឋ ន, ន្បប ទុំរនៀម, លទធិ ន្កងរជើង ឫទធិ ឆ្ន ុំង យ

លី មត ិឆវ ិសតថ ិកដ ិខនត ិវតិ ជលល ិននទ ិសនធ ិអាណិ ឦត ិយដឋ ិ

រកយន្រប ការដងឹ, មត ិ មបុរន្ បក រៅល ចរងរោះ ការអ្តធ់មត,់ ែនតី របង កុំរទចរឈើ ភាពរភលើតរភលើន ការត នឹង ចថ្រង, អ្នតរយ រឈើរចត ់

ធាតគុណៈទ ី១ (ត)

ធាតុ សិកខ

រកយន្រប ររៀន, ិកា

ធាតុ ផុស

រកយន្រប ប៉ាោះ, សាទ ប

រមររៀនទី ៥ ៩១

វហ អាគម វនទ អនុ+ស្មសុ ឱ + វទ រុប ជីវ ទ្គ

នាុំរៅ មក ុំពោះ, ថាវ យបងាុំ បររងៀន ទូនាម ន, របរៅ ោុំ, បណតុ ោះ រ ់រៅ ររចៀង

នមសស វ្ហយម កីឡ ធាវ ពនធ អាសឹស បត រកខ

ថាវ យបងាុំ ពយយម រលង រត់ ចង ប៉ាុនប៉ាង, រ ថាន ធាល ក ់ រកា, ន្ថធ ុំ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៥

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើពួក ទិវ ធាតុោនអ្វជីាបចចយ័រហើយោនអ្ុំណាចដូចរមតចែលោះ ? ២. របើចុោះបចចយ័ជាមួយធាតុរធលឬធាតុមួយពយងារតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៣. របើទីបុំផុតធាតុជា ច និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៤. របើទីបុំផុតធាតុជា ជ និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៥. របើទីបុំផុតធាតុជា ទ និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៦. របើទីបុំផុតធាតុជា ធ និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៧. របើទីបុំផុតធាតុជា ប និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ?

៩២ រមររៀនទី ៥

៨. របើទីបុំផុតធាតុជា វ និងចុោះ យ បចចយ័មករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៩. របើទីបុំផុតធាតុជា ស និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ១០. របើទីបុំផុតធាតុជា ហ និងចុោះ យ បចច័យមករតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ១១. រតើ តតមីវភិតតិអាែយតខ្នងបរ េបទោនអ្វីែលោះ ? ១២. រតើ ឯយយ វភិតតិអាចផ្ទល ់ជា ឯ នឬរទ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ១៣. តតមីវភិតតជិាអ្នុតតកាលោនវធិីររបើ ២ យ៉ា ងរតើោនរ ម្ ោះរៅ ដូចរមតចែលោះ ? ១៤. រតើ តតមីវភិតតិោនកិរយិនុររគ្នោះ រោបន់្របដូចរមតចែលោះ ? ១៥. រតើរបរយគន្ដលររបើ តតមីវភិតតិនិយមររបើជាមួយនិ តពួកណា, ោនប៉ាុនាម ន ័ពទ, គឺអ្វែី លោះ ? ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយ តតមវីភិតតិខ្នងបរ េបទធ ុំង ៣ បុរ ិៈ

១. បច, ២. ភុជ, ៣. កុធ, ៤. មុច, ៥. លភ ។ គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាធ ុំងពីរវចនៈឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ

១. សតិ, ២. រតតិ, ៣. មតិ, ៤. កុដ,ិ ៥. ខនត ិ។ . ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ

១. ឧបាសកា បស្មទ្ទន ធមមំ សិទ្កខយយុ ំ។ ២. កុមារា ច កុមារទិ្យា ច រតតយិ ំឃរសម ឹវទ្សយយុ ំ។

រមររៀនទី ៥ ៩៣

៣. យទ ិកុមាទ្រា បាប ំចទ្រយយ ត(ំវ) ឱវទ្ទយយ ។ ៤. សទ្ច តវំ(អ្នក) ឱទន ំបទ្ចយាសិ អហំ(ែ្ុ ុំ) តំ ( យរនាោះ) ភុទ្ញ្ជយាម ិ។ ៥. សទ្ច មយ(ំរយើង) សបបុរសិ្ម ភទ្វយាម បុតាត ប(ិន្ដរ) សបបុរសិ្ម ភទ្វយយុ ំ។ ៦. សទ្ច ទ្ស្ម យាន ំលទ្ភយយ, នគរ ំគទ្ចឆ ។ ៧. តុទ្មហ(អ្នក.ទ.) បាទ្ប មិទ្តត មា ភទ្ជថ, បណឌិ តំ ភទ្ជថ ។ ៨. យទ ិអហំ សបប ឹបទ្សសយាម,ិ ទ្ធរកសស ទ្ទយាម ិ។ ៩. សបបុរសិ្ម ទឃីជីវទ្នាត (ោនអាយុន្វង) ទ្ហានតុ , បុតាត សុខិទ្នា ភវនតុ ។ ១០. អាចរទិ្យា សិទ្សស ឱវទតិ ច អនុស្មសតិ ច ។ ១១. អហំ ោរទ្វន ពុទធញ្ច ធមម ំសងឃ ំនមសាមិ ។ ១២. បុរសិ្ម នារយិា សទធឹ ចរនត ិ។ ១៣. តុទ្មហ ពាធទ្យា មា ទ្ហាថ ។ ១៤. ន ភទ្ជ បាបទ្ក មិទ្តត ។ ១៥. សទ្ច តុទ្មហ រុទ្កខ ទ្រាទ្បយយថ ទ្ធរកា ផោនិ ភុទ្ញ្ញជ យយុ ំ។

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ឯង មិនគួររៅ ជាមួយ រគរទ ។ ២. អ្នក មិនគួររធវើ កមម ន្ដលអារកក់រទ ។

៩៤ រមររៀនទី ៥

៣. អ្នក.ទ. គបប ិីកា នូវភាសា លី ។ ៤. ូមអ្នក.ទ. ទទួលធន នូវអាហារ កនុងផទោះ រប ់ែ្ុ ុំ (មម) ។ ៥. រប ិនរបើ នាង(=ស្ម) ចមអិន នូវនូវ យ, ែ្ុ ុំ នឹងបររិភាគ ។ ៦. រប ិនរបើ ឯង ពយយម, ឯង នឹងជា បណឌិ ត កនុងរពលឆ្ប ់ៗ (ខិបប)ំ ។ ៧. រប ិនរបើ អ្នក ោន មតិ, ូម និយយចុោះ ។ ៨. ចូរឯង ញុា ុំ នូវ យ កនុងផទោះ ។ ៩. អ្នក.ទ. ូមឱយ នូវករមងផ្ទរ ដល់កញោ ។ ១០. រប ិនរបើ អ្នក ុុំ ែ្ុ ុំ នឹងឱយ ។ ១១. រប ិនរបើ រយើង រមើល ជាមួយន្ភនក, រយើង នឹងរ ើញ នូវរូប ។ ១២. រប ិនរបើ អ្នក ររចៀង កុោរ.ទ. នឹងររចៀង ។ ១៣. ន្នកុោរ.ទ. កុុំ គបបរីលង កនុងទឹក ។

(ចបរ់មររៀនទី ៥)

មមមរៀនទី ៦

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិ, សពវនាម និងនាមស័ពទ (ត)

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៤ (ពួក្ សុ ធាត)ុ ធាតុ ័ពទពួកទី ៤ គឺពួក សុ ធាតុ (Forth conjugation) ។ ធាតុពួក រនោះោនវធិីរូប ិទធិដូចពួក ភ ូធាតុន្ដរ ន្ដលោន ណ្ឋ, ណុ, ឧណ្ឋ ជាបចចយ័ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិក្តតវុាចក្ៈ

ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + ណ្ឋ, ណុ បចច័យ + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

សុ ធាតុន្របថា “សាត ប”់ និង វតតមានាវភិតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សុណ្ឋត,ិ សុទ្ណ្ឋត ិសុណ្ឋសិ, សុទ្ណ្ឋសិ សុណ្ឋម,ិ សុទ្ណ្ឋម ិ

ពហុវចនៈ សុណនត,ិ សុទ្ណ្ឋនត ិសុណ្ឋថ, សុទ្ណ្ឋថ សុណ្ឋម, សុទ្ណ្ឋម

៩៦ រមររៀនទី ៦ ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ណ្ឋ បចច័យរតវូទុកឱយគង់រូបរដើមពុុំចា ុំ ច់ផ្ទល ់បតូ ររទ ដូចជា សុណ្ឋត,ិ សុណ្ឋសិ, សុណ្ឋម,ិ សុណ្ឋម, សុណ្ឋតុ ៘ ២. ណ្ឋ បចច័យរបើផេ ុំជាមួយ អនត,ិ អនតុ វភិតតិរតូវរ េៈរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋ ជា អ រៅជា ណ រហើយរតូវលុប អ ថ្ន អនត,ិ អនតុ (បញ្ចមីវភិតត)ិ ឱយ ល់រតឹមន្ត នត,ិ នតុ ដូចជា (សុ + ណ្ឋ + អនតិ) > សុណនត,ិ (សុ + ណ្ឋ + អនតុ ) > សុណនតុ ។ ៣. របើចុោះ តតមីវភិតតិក៏រតូវរ េៈន្ដរដូចជា (សុ + ណ្ឋ + ឯយយ) > សុទ្ណយយ ៘ ៤. ណុ បចច័យរតូវរពឹទធិ ឧ ថ្ន ណុ ជា ឱ រៅជា ទ្ណ្ឋ ដូចជា (សុ + ណុ + តិ) > សុទ្ណ្ឋត,ិ (សុ + ណុ + អនតិ) > សុទ្ណ្ឋនត ិ។ ៥. រឯី ឧណ្ឋ រ ើញនិយមររបើជាមួយធាតុណាន្ដលររចើនពយងាដូចជា (សក + ឧណ្ឋ) > សកកុណ្ឋត ិរតូវតរមតួទីបុំផុតធាតុ ក > កក) =អាច, អ្ង់អាច ។ (ប + អប + ឧណ្ឋ) > បាបុណ្ឋត ិ =ដល់ ។ ៦. ចុំររោះ សុ ធាតុន្ដលន្របថា “សាត ប”់ របើចុោះបចច័យរផេងរទៀតោនអ្តថនិងវធិីផ្ទល ់បតូ រររចើនរទៀត ។ ធាតុកនុងពួករនោះកអ៏ាចជាធាតុពួកឯរទៀតផងន្ដរ គឺអារ ័យន្តការចុោះបចចយ័រទ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាធាតុែលោះន្ដលបុំន្បកដូច សុ ធាតុ ។ ធាតុពួករនោះពុុំ ូវោនររចើនរទ ។

រមររៀនទី ៦ ៩៧

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៤ (ពួក្សុធាត)ុ

ធាតុ ័ពទ វុ ខិប គិ សមភ អាប

រកយន្រប រកង រ ោះរចាល ររចៀង, បុំរពរ ររមច, ដល់ រជាបចូល

ធាតុ ័ពទ សិ ខ ី អសុ សក ប + អប

រកយន្រប ចង អ្ ់, អ្ ់រៅ ហូររៅ អាច, អ្ង់អាច ដល់

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៥ (ពួក្ កី ធាត)ុ

ធាតុ ័ពទពួកទី ៥ គឺពួក កី ធាតុ (Fifth conjugation) ។ ធាតុពួក រនោះោនវធិីរូប ិទធិដូចពួក ភ ូធាតុន្ដរ ោន នា ជាបចច័យ ។

វិធីរូបសទិធកិ្ិរោិជាក្តតវុាចក្ៈ ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + នា បចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ជិ ធាតុន្របថា “ឈនោះ” និង វតតមានាវភិតត ិ

៩៨ រមររៀនទី ៦

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ជិនាត ិ ជិនាសិ ជិនាម ិ

ពហុវចនៈ ជិននត ិជិនាថ ជិនាម

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. នា បចចយ័រតូវទុកឱយគង់រូបរដើមគឺពុុំចា ុំ ចផ់្ទល ់បតូ ររទ ដូចជា ជិនាត,ិ ជិនាសិ, ជិនាតុ ៘ ២. នា បចចយ័របើផេ ុំជាមួយ អនត,ិ អនតុ វភិតតរិតូវរ េៈរ ៈ អា ថ្ន នា ជា អ រៅជា ន រួចរតូវលុប អ ថ្ន អនត,ិ អនតុ ឱយ ល់រតឹមន្ត នត,ិ នតុ ដូចជា (ជិ + នា + អនតិ) > ជិននត,ិ (ជិ + នា + អនតុ ) > ជិននតុ ។ ៣. របើចុោះ តតមីវភិតតិក៏រតូវរ េៈន្ដរដូចជា (ជិ + នា + ឯយយ) > ជិទ្នយយ ។ ៤. ចុំររោះ កី ធាតុរតូវផ្ទល ់ នា បចច័យជា ណ្ឋ រហើយអាចអ្នុ-វតតតាម ណ្ឋ បចចយ័ថ្នពួក សុ ធាតុន្ដរដូចជា (កី + នា > ណ្ឋ + តិ) > កីណ្ឋត ិជារដើម ។ ការណ៍ន្ដលឱយផ្ទល ់ នា > ណ្ឋ ដូរចនោះ គឺចុំររោះន្តធាតុណាន្ដលោនទីបុំផុតជា រ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ របើតាមរូប ័ពទរដើមខ្នង ុំស្រ រឹត កី ធាតុោនរូបជា រកី ន្តរតូវលុបតួ រ រចញរទើបឱយផ្ទល ់ នា > ណ្ឋ ។ ូមចុំណាុំ វកិកី ណ្ឋត ិ ក៏ ររមចមកពី កី

រមររៀនទី ៦ ៩៩

ធាតុន្ដររោយចុោះ វ ិឧប គាខ្នងរដើម ។ ធាតុកនុងពួករនោះក៏អាចជាធាតុកនុងពួកឯរទៀតន្ដរ គឺអារ ័យន្តការចុោះបចចយ័ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាធាតុែលោះន្ដលបុំន្បកដូច ជិ ធាតុ គឺោនពុុំ ូវររចើនរទ ។

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៥ (ក្ីធាត)ុ ធាតុ ័ពទ កី ថុ ចិ ញា > ជា

រកយន្រប ទិញ ររ ើរ,រ ៃើច នេ ុំ, របោះ ដឹង, រចោះ

ធាតុ ័ពទ ជិ លុ ផុ វ ិ+ កី

រកយន្រប ឈនោះ រចូតកាត ់ររយ, ររ ោះ(ទឹក) លក ់

សពវនាម (Pronouns)

រកយថា “ ពវនាម” តាមរូប ័ពទន្របថា “រ ម្ ោះធ ុំងពួង, រ ម្ ោះ រគប់យ៉ា ង” ជារកយមួយរបរភទកនុងរវយយករណ៍ នដល់ រកយររបើ ជុំនួ រ ម្ ោះមនុ េ, តវនិងវតថុ រផេង ៗ ទូរៅ ។ កនុងភាសាន្ែមររយើង ដូចជារកយថា “រពោះអ្ងា, រលក, នាង, រគ, គ្នត,់ វ, ឯង, អា, ហង, ែ្ុ ុំ, ែ្ុ ុំោច ់, ែ្ុ ុំ ទ, អ្ញ, អាតាម , អាតាម ភាព, រយើង” ជារដើម រៅថា សពវនាម រោប់ររបើជុំនួ អ្នកន្ដលរគនិយយដល់ និងនិយយែលួន

១០០ រមររៀនទី ៦

ឯង រតូវរលើក ័ពទណាមួយមកររបើឱយ មតាមឋានៈឬករមតិវណណៈរប ់ បុគាលរនាោះ ៗ ន្ដលជារកយធប, រកយកណាត លឬរកយែព ់, ជារជ- ័ពទ ឬជាសាមញ្ោ ័ពទររបើជុំនួ រ ម្ ោះន្ដលរគ នររលរួចមតងរហើយ ឧធហរណ៍ “ពូ ុែ រទើបមក ពីន្រ , ពីរររោះ គ្នត ់ភាួ ររួចរហើយ” ។ រកយថា គ្នត ់ កនុងរបរយគររកាយជា ពវនាមររបើជុំនួ រកយថា “ពូ ុែ” ។ របើនិយយថា “ពូ ុែ រទើបមក ពីន្រ , ពីរររោះ ពូ ុែ ភាួ ររួចរហើយ” ។ ដូរចនោះរ ើញថាររលរកយ “ពូ ុែ” ផទួនគ្នន ពីរដងសាត បពុ់ុំ ូវពិររោះរតរចៀកដូចររបើ ពវនាមរទ ។ ចុំន្ណក ពវនាមខ្នងភាសា លីវញិមនិោនរកយជារជ ័ពទឬសាមញ្ោ ឬជារកយធប, កណាត ល ឬក៏រកយែព ់រទ ។ ពវនាមភាសា លីោន ២ របរភទគ ឺបុរសិសពវនាម (Personal pronoun) និង វទិ្សសនសពវនាម (Indefinite pronoun) ។

១. បុរសិសពវនាម (Personal pronouns)

បុរ ិ ពវនាមោន ៣ ័ពទគឺ ត, តុមហ, អមហ ន្ចកជា ៣ បុរ ិៈ ដូរចនោះ ១. ត (He, she, it, they) ័ពទន្របថា “រពោះអ្ងា, រលក, នាង, រគ,

រមររៀនទី ៦ ១០១

គ្នត,់ វ” ជារដើម ររបើជុំនួ ជនន្ដលមិនរៅកនុងការ នទនាគជឺា បឋម- បុរសិសពវនាម រតូវនឹង (Third personal pronoun) រប ់អ្ង់រគល ។ ២. តុមហ (You) ័ពទន្របថា “រពោះអ្ងា, រលក, អ្នក, នាង, ឯង, អា, ហង” ជារដើម ររបើជុំនួ ជនន្ដលកុំពុងចូលរួមកនុងការ នទនាគ ឺមជឈមិ- បុរសិសពវនាម រតូវនឹង (Second personal pronoun)រប ់អ្ង់រគល ។ ៣. អមហ (I, we) ័ពទន្របថា “ែ្ុ ុំរពោះអ្ងា, ែ្ុ ុំរពោះករុណា, ែ្ុ ុំោច ់, ែ្ុ ុំ ទ, នាងែ្ុ ុំ, ែ្ុ ុំ, អាតាម ភាព, អាតាម , អ្ញ, រយើង, រយើងែ្ុ ុំ” ជារដើម ររបើជុំនួ រ ម្ ោះជនន្ដលនិយយែលួនឯងជា ឧតតមបុរសិសពវនាម រតូវនឹង (First personal pronoun) រប ់អ្ងរ់គល ។

(ចុំររោះវរិ ន ពវនាមនឹងោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ)

វិធីបំបបក្បុរសិសពវនាម (Declension of personal pronoun)

វិធីបំបបក្ ត សពវនាម (Declension of Third personal pronoun)

ត ពវនាមអាចបុំន្បក នធ ុំង ៣ លិងា ។ កនុងលិងាែលោះោនវភិតតិ ររមចរូបន្បលកពីវភិតតិ ររមចរូបថ្ននាម ័ពទបនតិច ដូចខ្នងររកាមរនោះ

១០២ រមររៀនទី ៦

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ត សពវនាមជាបុលំិងគ វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ឱ អំ ឯន អសស អស្មម , អមាហ អសស អសម,ឹ អមហ ិ

ពហុវចនៈ ឯ ឯ ឯហិ, ឯភ ិឯសំ, ឯស្មន ំឯហិ, ឯភ ិឯសំ, ឯស្មន ំឯសុ

វិធីបំបបក្ ត សពវនាមជាបុំលងិគ

(Ta as Masculine) វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច .

ឯកវចនៈ ទ្ស្ម តំ, ន ំទ្តន តសស, អសស តស្មម , តមាហ , អស្មម

ពហុវចនៈ ទ្ត ទ្ត, ទ្ន ទ្តហិ, ទ្តភ ិទ្តសំ, ទ្តស្មន,ំ ទ្នសំ, ទ្នស្មន ំទ្តហិ, ទ្តភ ិ

រមររៀនទី ៦ ១០៣

ឆ. .

តសស, អសស តសម,ឹ តមហ,ិ អសមឹ

ទ្តសំ, ទ្តស្មន,ំ ទ្នសំ, ទ្នស្មន ំទ្តសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ពវនាមធ ុំងអ្ ់មនិោន អាលបនវភិតត ិ រទ ។ កាលរបើយក ត ័ពទមកផេ ុំជាមួយវភិតត ិររមចរូបខ្នងរលើរនោះអាចផ្ទល ់ ត > ស ដូចជា ទ្ស្ម, ត > អ ដូចជា អសស, ត > ន ដូចជា នំ ជារដើម ។

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ត សពវនាមជាឥតថីលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អា អំ អាយ អសា, ឥសា, ឥសាយ អាយ អសា, ឥសា, ឥសាយ អាយ,ំ អសស,ំ ឥសស ំ

ពហុវចនៈ អា អា អាហិ, អាភ ិអាសំ, អាស្មន ំអាហិ, អាភ ិអាសំ, អាស្មន ំអាសុ

១០៤ រមររៀនទី ៦

វិធីបំបបក្ ត សពវនាមជាឥតថលីិងគ (Ta as Feminine)

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ស្ម ត,ំ ន ំតាយ តសា, តិសា, តិសាយ, អសា តាយ តសា, តិសា, តិសាយ, អសា តាយ,ំ តសស,ំ តិសស,ំ អសស ំ

ពហុវចនៈ តា តា តាហិ, តាភ ិតាសំ, តាស្មន ំតាហិ, តាភ ិ តាសំ, តាស្មន ំតាសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

កាលរបើយក ត ័ពទមកផេ ុំជាមួយវភិតតិ ររមចរូបខ្នងរលើរនោះ អាចផ្ទល ់ ត > ស, ត > អ, ត > ន នដូចកនុងបុុំលិងាន្ដរ ។

វិធីបំបបក្ ត សពវនាមជានបុសំក្លិងគ (Ta as Neuter)

រមររៀនទី ៦ ១០៥

វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ តំ < (ត + អំ) តំ < (ត + អំ)

ពហុវចនៈ តាន ិ< (ត + អាន)ិ តាន ិ< (ត + អាន)ិ

ចាប់ពីតតិយវភិតតិដល់ តតមីវភិតតិោនរូបដូចបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ ។

វិធីបំបបក្ តុមហ សពវនាម (Declension of Second personal pronoun)

តុមហ ័ពទោនវធិីបុំន្បកន្តមួយន្បបដូចគ្នន ធ ុំងបីលិងាដូចខ្នងររកាម

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ តវំ, តុវ ំតំ, តវ,ំ តុវ ំតយា, តវយា, ទ្ត តុយហ,ំ តុមហ,ំ តវ, ទ្ត តយា តុយហ,ំ តុមហ,ំ តវ, ទ្ត តយិ, តវយិ

ពហុវចនៈ តុទ្មហ, តុមហំ, តុមាហ ន,ំ ទ្វ្ហ តុទ្មហ,តុមហំ,តុមាហ នំ,តុមាហ កំ,ទ្វ្ហ តុទ្មហហិ, ទ្វ្ហ តុមាហ កំ, ទ្វ្ហ តុទ្មហហិ, ទ្វ្ហ តុមាហ កំ, ទ្វ្ហ តុទ្មហសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១០៦ រមររៀនទី ៦

តាមការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះរ ើញថា តុមហ ័ពទ នន្របផ្ទល ់រូបរៅជារផេង ៗ ចាកពីរូបរដើមយ៉ា ងររចើន ជាពិរ ខ្នងឯកវចនៈ ។ ទ្ត, ទ្វ្ហ ័ពទមិនអាចររៀងោកខ់្នងរដើមថ្នរបរយគ នរទ រតូវន្តររៀងទី ២ បនាទ ប់ពី ័ពទដថ្ទជានិចច ។

វិធីបំបបក្ អមហ សពវនាម

(Declension of First personal pronoun)

ដូច តុមហ ័ពទន្ដរ អមហ ោនវធិបីុំន្បកន្តមួយន្បបដូចគ្នន ធ ុំងបី លិងាដូចខ្នងររកាមរនោះ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អហំ ម,ំ មម ំមយា, ទ្ម មយហ,ំអមហ,ំមម,មមំ,ទ្ម មយា មយហ,ំអមហ,ំមម,មមំ,ទ្ម មយិ

ពហុវចនៈ មយ,ំអទ្មហ,អមហ,ំអមាហ នំ,ទ្នា អទ្មហ,អមហំ,អមាហ កំ,អមាហ នំ,ទ្នា អទ្មហហិ, ទ្នា អមាហ កំ, អស្មម កំ, ទ្នា អទ្មហហិ, ទ្នា អមាហ កំ, អស្មម កំ, ទ្នា អទ្មហសុ

រមររៀនទី ៦ ១០៧

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ តាមការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះរ ើញថា អមហ ័ពទ នន្របផ្ទល ់រូបរៅជារផេង ៗ ចាកពីរូបរដើមយ៉ា ងររចើនខ្នងឯកវចនៈ ។ ទ្ម, ទ្នា ័ពទមិនអាចររៀងរៅខ្នងរដើមថ្នរបរយគ នរទ រតូវន្តររៀងទី ២ ជានិចច ។

មូលរហតុន្ដល ទ្ត, ទ្វ្ហ, ទ្ម, ទ្នា មិនអាចររៀងខ្នងរដើមថ្ន របរយគ នរនាោះ ពីរររោះកុុំឱយរច ុំនឹង ៣ ័ពទខ្នងររកាមរនោះ

ទ្ត ទ្វ្ហ ទ្នា

ន្របថា ន្របថា ន្របថា

រគ (ជាបឋមបុរ ិ ពវនាមររបើជាបទរបធាន) ។ វុយឺ (អាលបននិ ត) ។ មិន......រទ (បដិរ ធនិ ត) ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បសពវនាម

១. អាចរទិ្យា១ សិសាន៥ំ ឱវ្ហទំ៤ ទ្ទត៣ិ, ទ្ត១ តសស៥ ឱវ្ហទ្ទ៤ តិដឋនត៣ិ។ រអីាចារយ១ កុំពុងឱយ៣ នូវឱវទ៤ ដល់ ិ េ.ទ៥., រ ិី េ.ទ.១ កុំពុងតា ុំងរៅ៣ កនុងឱវទ៤ រប ់គ្នត់៥ ។ ២. សទ្ច តវំ១ តសស៥ រថ៤ំ វកិកី ទ្ណយាសិ៣, អហំ១ តំ៤ កីណ្ឋមិ៣។ រប ិនរបើ អ្នក១ គបបលីក់៣ នូវរថ៤ រប ់អ្នក៥, ែ្ុ ុំ១ នឹងទិញ៣ នូវវ៤ ។ ៣. តុទ្មហ១ បុញ្ាំ ៤ ចិទ្នយាថ៣, សុគតឹ៤ គចឆថ៣។ អ្នក.ទ.១

១០៨ រមររៀនទី ៦

គបប ីនេ ុំ៣ នូវបុណយ៤, (អ្នក.ទ.)១ នឹងរៅ៣ កាន ុ់គតិ៤ ។ ៤. តវំ១ កញ្ញា យ៥ ឧកខលឹ៤ ហរ៣, ស្ម១ ឱទនំ៤ បចតិ៣។ ឯង១ ចូរនា ុំរៅ៣ នូវឆ្ន ុំង៤ ដល់កញោ ៥, នាង១ នឹងចមអនិ៣ នូវ យ៤ ។

វិធីបំបបក្នាមស័ពទ (ត)

វិធីបំបបក្នាមស័ពទ ឦ ការនត (Declension of noun in ī-stem)

នាម ័ពទ ឦ ការនតោនកនុងលិងាពីរគ ឺ បុុំលិងានិងឥតថីលិងា ោនវធិ ីបុំន្បកដូចតរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឦ ការនតបុំលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច .

ឯកវចនៈ ឦ ឥំ, ឥន ំឥនា ឥសស, ឥទ្នា ឥស្មម , ឥមាហ

ពហុវចនៈ ឥទ្នា, ឦ ឥទ្នា, ឦ ឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦហិ, ឦភ ិ

រមររៀនទី ៦ ១០៩

ឆ. . អា.

ឥសស, ឥទ្នា ឥសម,ឹ ឥមហ ិឥ

ឦន ំឦសុ ឥទ្នា, ឦ

វិធីបំបបក្ ទ្សដឋ ី=មសដឋី ឦ ការនតបុលំិងគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ទ្សដឋ ីទ្សដឋ,ឹ ទ្សដឋនិ ំទ្សដឋនិា ទ្សដឋិសស, ទ្សដឋិទ្នា ទ្សដឋិស្មម , ទ្សដឋមិាហ ទ្សដឋិសស, ទ្សដឋិទ្នា ទ្សដឋិសម,ឹ ទ្សដឋិមហ ិទ្សដឋ ិ

ពហុវចនៈ ទ្សដឋិទ្នា, ទ្សដឋី ទ្សដឋិទ្នា, ទ្សដឋី ទ្សដឋហិី, ទ្សដឋភី ិទ្សដឋីន ំទ្សដឋហិី, ទ្សដឋភី ិទ្សដឋីន ំទ្សដឋីសុ ទ្សដឋិទ្នា, ទ្សដឋី

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ការបុំន្បកនាម ័ពទ ឦ ការនតបុុំលិងាោនគតដូិច ឥ ការនតបុុំលិងារ ទើរន្តធ ុំងអ្ ់ ោនន្បលកគ្នន ន្តរតង ់បឋោ, ទុតិយ និង អាលបនវភិតតិ

១១០ រមររៀនទី ៦

ពហុវចនៈប៉ាុរណាណ ោះន្ដលជា ឥទ្នា និង អាលបនវភិតតឯិកវចនៈជា ឦ ។ ោនវធិីផេ ុំដូរចនោះ (ទ្សដឋ ី+ ឦ) > ទ្សដឋ,ី (ទ្សដឋ ី+ ឥទ្នា) > ទ្សដឋិទ្នា រ ៈពីរតួដូចគ្នន រតូវលុបមួយតួរចញ ។

នាមស័ពទ ឦ ការនតបុលំិងគ

លី ករ ីមនត ីហតថ ីសុខ ីទណឌី ស្មម ីបកខី សសី បាណី ទ្ធឋី ទីឃជីវ ីពលី

រកយន្រប ជាង អ្នកោនការគិត, មស្រនតី ដុំរ ីអ្នកោនរ ចកតី ុែ អ្នកកាន់រឈើរចត ់បត,ី ោច ់ តវសាល ប, បកេ ីដួងចនទ តវរលក តវោនចងរូម អ្នកោនអាយុន្វង អ្នកោនកុំល ុំង

លី ភាណី ទ្មធាវ ីទ្ភាគ ីតបសី សិខ ីទ្កកី វឌឍកី ស្មរថ ីបាបការ ីឆតត ីកុដឋ ីមាលី

រកយន្រប អ្នកររល, អ្នក ូរត អ្នកោនបញោ អ្នកោនរភាគ អ្នកោនតបៈ រកាៃ ក រកាៃ ក ជាងរឈើ អ្នកបរររទោះ អ្នករធវើអ្ុំរពើ ប អ្នកកាន់ឆ័រត អ្នករកើត លង ់អ្នកោនករមងផ្ទរ

រមររៀនទី ៦ ១១១

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឦ ការនតឥតថលីិងគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឦ ឥំ, ឥយ ំឥយា ឥយា ឥយា ឥយា ឥយា, ឥយ ំឥ

ពហុវចនៈ ឥទ្យា, ឦ ឥទ្យា, ឦ ឦហិ, ឦន ំឦហិ, ឦភ ិឦន ំឦសុ ឥទ្យា, ឦ

ក្ណំត់សម្គគ ល ់

ូមរមើលការបុំន្បកខ្នងររកាមរ ើញថាោនដុំរណើ រដូច ឥ ការនតឥតថលិីងារ ទើរន្តធ ុំងអ្ ់ ោនន្បលកគ្នន ន្តរតង់បឋោវភិតតិឯកវចនៈជា ឦ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ រ ៈពីរតួរ មើគ្នន រតូវលុបមួយតួរចញ ។ ោនវធិីផេ ុំដូរចនោះ ឧ. (នារ ី+ ឦ) > នារ,ី (នារ ី+ ឥទ្យា) > នារទិ្យា ។ នាម ័ពទជា ឦ ការនតោនន្តកនុងពីរលិងារទ គឺបុុំលិងា និង ឥតថ-ីលិងា ។

១១២ រមររៀនទី ៦

វិធីបំបបក្ នារ ី=រសី, នារ ីឦ ការនតឥតថីលងិគ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ នារ ីនារ,ឹ នារយិ ំនារយិា នារយិា នារយិា នារយិា នារយិា, នារយិ ំនារ ិ

ពហុវចនៈ នារទិ្យា, នារ ីនារទិ្យា, នារ ីនារហិី, នារភី ិនារនី ំនារហិី, នារភី ិនារនី ំនារសុី នារទិ្យា, នារ ី

នាមស័ពទ ឦ ការនតឥតថីលងិគ

័ពទ លី ថី ឥតថ ីតរុណី បឋវ ីសិមពលី

រកយន្រប រ ី រ ី រ ីរកមង ដី រដើមរកា

័ពទ លី នទ ីឃរណី វ្ហប ីគណឌី ទ្បាកខ រណី

រកយន្រប ទឹង, ទរនល រ ីរមផទោះ បឹង រគ្ន ុំង រ ោះ, រតរ ុំង

រមររៀនទី ៦ ១១៣

កុមារ ីកទលី រោហមណី ជនន ីមហី ោវ ី

រកមងរ ី រចក ររហមណ៍រ ី ោត យ ន្ផនដ ីរគ្នញី

មាតុោន ីធាន ីភិកខុ ន ីវជិន ីរាជិន ីមាណវ ី

មីង (ខ្នងោត យ) ទីរកងុ ភិកខុ នី ផលឹត រ តចរ ី រ ីរកមុុំ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៦

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើពួក សុ ធាតុោនបចច័យអ្វីែលោះ ? ២. រតើពួក កី ធាតុោនបចច័យអ្វីែលោះ ? ៣. រតើ សពវនាម ោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? គឺអ្វីែលោះ ? ៤. រតើ បុរសិសពវនាម ោនប៉ាុនាម ន ័ពទ ? គឺអ្វីែលោះ ? ៥. រតើ បុរសិសពវនាម ោនបទអាលបនវភិតតិឬរទ ? ៦. ចូរបុំន្បក ត, តុមហ និង អមហ ពវនាមជាបុុំលិងា ។

ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយបញ្ចមនិីង តតមវីភិតតខិ្នងបរ េបទធ ុំងបបុីរ ិនិងធ ុំងពីរវចនៈ

១. សុ, ២. ជិ, ៣. កី, ៤. ញា ។

១១៤ រមររៀនទី ៦

គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាធ ុំងពីរវចនៈឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ

១. បកខី , ២. មនតី, ៣. កុមារ,ី ៤. ភិកខុ ន,ី ៥. ឥតថ ី។

. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. សទ្ច កសសទ្កា វហិីទ្យា វកិកិ ទ្ណយយ, វ្ហណិទ្ជា តំ កិទ្ណយយ ។ ២. សទ្ច តុទ្មហ បពវតំ អារុទ្ហយាថ, ឧទកំ ច បទុមានិ ច សិោទ្យា ច បទ្សសយាថ ។ ៣. សទ្ច តវំ បទ្តត បានយី(ំទឹកផឹក) អាទ្នយាសិ, ទ្ស្ម បិទ្វយយ ។

៤. សទ្ច ទ្ស្ម ទ្វទ្ជាជ ភទ្វយយ អហំ ត ំអាទ្នយាមិ ។ ៥. តុទ្មហ បទុមានិ ឱចិទ្នយាថ, ទ្តហិ ពុទធំ បទូ្ជថ ។ ៦. យទ ិតវំ ធមម ំសុទ្ណយាសិ អទ្ធធ (ពិតៗ),តវ ំពុទធសស ស្មវទ្កា ភទ្វយាសិ ។

៧. មា មនុទ្សា ភាយតុ, សទ្ច ទ្ស្ម សចចំ ជានាត,ិ ភាសតុ ។ ៨. បុតត, មា តវ ំបាបមិទ្តត ឧបសង កម(ចូលរៅជតិ) ។ ៩. មា ទ្ធរក បានយី ំបតតំ ភនិទ ។ ១០. ឧបាសក, មា បុទ្តត អទ្កាក ហិ(រជរ), សមទ្ណហិ សទធឹ ទ្ត អនុស្មសហិ ។ ១១. ទ្ត វ្ហណិជាន ំភតត ំបចនតុ ។

រមររៀនទី ៦ ១១៥

១២. តុទ្មហ រទ្ថន នគរ ំគចឆថ ។ ១៣. មយ ំធមមំ សិកាខ ម ។ ១៤. មា ទ្ត ឧយានមហ(ិ ួន) បុបាផ ន ិឱចនិតុ ។ ១៥. តុទ្មហ សចចំ ភាសថ ។

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. មនុ េ.ទ. កនុងរលក កុុំគបបរីបរពឹតត នូវអ្ុំរពើអារកក ់។ ២. ទឹក ធាល ក់ ពីភនុំ, បកេ.ីទ. រហើរ រចញពីរដើមរឈើ ។ ៣. ែ្ុ ុំ រ ើញ កុំណប់ ថ្នរទពយ កនុងថ្រព ។ ៤. រប ិនរបើ មនុ េ.ទ. កនុងរលក របរពឹតត នូវអ្ុំរពើលអ រគ.ទ. រន្មង រួច ចាកទុកខ ។ ៥. រ មី ថ្នបញោ រន្មងភលឺ ជាងរ មី ថ្នរពោះអាទិតយ ។ ៦. រគ.ទ. គបបរីរៀន ភាសា លី ។ ៧. ូមឱយអ្នករ ជ ្ររល នូវធម៌ ដល់ឧ ក.ទ. ។ ៨. ូមឱយែ្ុ ុំ និយយ នូវមត ិរប ់ែ្ុ ុំ ។ ៩. ឥ ី.ទ. កុំពុងរ ់រៅ កនុងថ្រព ។ ១០. រគូរពទយ កុំពុងរកា នូវអ្នកជុំងឺ ។ ១១. រពោះ ងឃ.ទ. គបបរីកា ីល.ទ. ។ ១២. កាយ ថ្នមនុ េ.ទ. រន្មងសាល ប ់។

១១៦ រមររៀនទី ៦

១៣. រប ិនរបើ ជន.ទ. មិន របរពឹតត នូវអ្ុំរពើលអ រទ, រគ.ទ. នឹងធាល ក ់ កនុងអ្នលង់ ។ ១៤. អ្នកបររទោះ ចូរអ្នក នា ុំយក រ ូវ (រៅ)កាន់ផទោះ រប ់ែ្ុ ុំ ។ ១៥. ផ្ទរ យ.ទ. រោះ ឰដ៏អាកា ។

(ចបរ់មររៀនទី ៦)

មមមរៀនទី ៧

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិនាមសព័ទ (ត)

(៤.) ីយតតនីវិភតត ិ (Indefinite Past endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អា ឱ អ ំ

ពហុវចនៈ ឩ តថ មហ, មាហ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.ប.

ឯកវចនៈ តថ ទ្ស ឥ ំ

ពហុវចនៈ តថុ ំ វ ហ ំ មហទ្ស

ក្ណំត់សម្គគ ល ់

វភិតតិណាោនតួ អ រវលផេ ុំជាមួយធាតុរតវូលុបតួ អ រចញនិងរ ៈរពញតួរតូវផ្ទល ់ជារ ៈនិ េយ័វញិ ។ ហីយតតន ី ន្របថា “ោនរហើយកនុងថ្ថៃមេលិ” ។ វភិតតិពួករនោះររបើរ ប់អ្ុំរពើន្ដលរកើតោនរហើយកនុងថ្ថៃមេលិ ោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “...រហើយ” ។ វភិតតិពួករនោះនិយមចុោះ អ អាគមខ្នងរដើមធាតុ ។ រប ិនរបើោន អ អាគមន្របថា “ ន...រហើយ” ។ ម៉ាយងរទៀតរបើោន មា ័ពទន្ដលន្របថា “កុុំ” រយគចូលផង

១១៨ រមររៀនទី ៧

រតូវផ្ទល ់រកយន្របថា “...រហើយ” រៅជា “កុុំ.......រ ើយ” វញិ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្រិោិស័ពទ ការរបកបរូបកិរយិជាមួយហីយតតនីវភិតតិ ោនទុំនងដូចវតតោនា វភិតតនិ្ដរ ររបើធាតុណាមួយក ៏ន ន្តរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកធាតុជាប់មកជាមួយជានិចច ដូចោនរូបមនតខ្នងររកាមរនោះ

(អ អាគម) + ធាតុ + បចច័យ + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

រ ៀវរៅររៀនភាសា លីជាភាសាអ្ង់រគល រ បថ់ាហីយតតនីវភិតត ិរនោះ មិន ូវោនររបើរទគនិឺយមររបើ អ្ជាតតនីវភិតត ិវញិ ។ ដូរចនោះជាការលអ រប ិនរបើអ្នក ិការ ថាន ររបើកិរយិ ័ពទរ ប់អ្ុំរពើនានា ន្ដលរកើតកនុងអ្តីតកាល ូមររបើ អ្ជាតតនីវភិតត ិន្ដលោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ ។ ចូររមើលវធិបីុំន្បក វច ធាតុ (ររល, និយយ), អ បចច័យជាមួយហីយតតនីវភិតតិខ្នងបរ េបទកតតុវចកៈធ ុំងបបុីរ ិៈដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុវិភាគឬវិធបីំបបក្ធាត ុបុរ ិៈ ប.បុ ម.បុ ឧ.បុ

ឯកវចនៈ អវចា, អវច, អវទ្ចា អវទ្ចា, អវច ំ

ពហុវចនៈ អវច ូ អវចតថ អវចមហ, អវចមាហ

រមររៀនទី ៧ ១១៩

(ន្របថា នររលរហើយ)

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ធាតុដថ្ទរទៀតគបបរីធវើតាមវធិ ីវច ធាតុរនោះ ។ ប៉ាុន្នតរបើជាពួក រុធ ធាតុ រតូវចុោះនិគាហិតអាគម ិន រួចរទើបផ្ទល ់និគាហិតតរនាោះដូចកនុង វតតោនាវភិតតិន្ដរ ដូចជា ភុជ > អភុញ្ញជ ជារដើម ។ ២. បចច័យណាន្ដលជារ ៈឬោនទីបុំផុតជារ ៈ រប ិនរបើផេ ុំជាមួយវភិតតិន្ដលរផតើមរោយរ ៈ រតូវលុបរ ៈថ្នបចចយ័រចាល ឧ. (អ + វច + អ + អា) > អវចា ន្របថា (រគ) នររលរហើយ ។ ៣. អា ហីយតតនីវភិតតិបឋមបុរ ិឯកវចនៈនិយមរ េៈជា អ ឧ. (អ + [ភ ូ> ភវ] + អ + អា) > អភវ,. (អ + វច + អ + អា) > អវច, អទ្វ្ហច (រ េៈ អា ជា អ,. យក អ ថ្ន វ រប ់ វច ជា ឧ រួចផ្ទល ់ជា ឱ រៅជា អទ្វ្ហច ។ ៤. ចុំររោះ មហ វភិតតពិហុវចនៈក៏ោនទី ៈជា មាហ ន្ដរដូច អបចចមាហ ជារដើម ។ ៥. ោនធាតុ ័ពទែលោះអាចោនរូបររចើនយ៉ា ងដូចជា គម ធាតុកនុង បឋមបុរ ិៈអាចោនរូបជា អគចាឆ , អគមា, អោ = នរៅរហើយ (អ + គម + អ + អា) ។ ទិស ធាតុផ្ទល ់រូបជា អទទស្ម = នរ ើញរហើយ (អ + ទិស + អ + អា) ។ ហរ លុបទីបុំផុតធាតុរៅជា អហា

១២០ រមររៀនទី ៧

= ននា ុំរៅរហើយ (អ + ហរ + អ + អា) ។ ករ លុបទីបុំផុតធាតុ និងបចច័យរចាលន្ដរជា អកា = នរធវើរហើយ (អ + ករ + អ + អា) ។ ៦. កាលពីរដើមហីយតតនីវភិតតិរនោះររបើរ ប់អ្តីតកាលមិនកុំណត ់ចុំន្ណកអ្ជាតតនីវភិតតិររបើរ ប់អ្តីតកាលកនលងរហើយថមី ៗ ។ ប៉ាុន្នតររកាយមកក៏ររបើអ្ជាតនីវភិតតរិ ប់អ្តីតកាលមនិកុំណត់ផងន្ដរ ។

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើ

១. ពុទ្ទ្ធធ ១ ឥមំ៥ សុភាសិតំ៤ អទ្វ្ហច៣។ រពោះពុទធ១ នរតា ់រហើយ៣ នូវ ុភា ិត៤ រនោះ៥ ។ ២. ខទ្ណ្ឋ១ ទ្វ្ហ៤ មា ឧបចចោ៣។ ែណៈ១ កុុំកនលងបង់៣ នូវអ្នក.ទ.៤ រ ើយ ។

ឧបចចោ មកពី (ឧប + អត ិ+ អ + គម + អ + អា) ផ្ទល ់ ឥ ថ្ន អតិ ជា យ រៅជា អតយ រហើយផ្ទល ់ តយ ជា តយ ជា ចច តាមវធិី នធិរហើយលុប ម ទីបុំផុតធាតុ នរៅជា ឧបចចោ ។

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៦ (ពួក្ គហ ធាត)ុ ធាតុ ័ពទពួកទី ៦ គពួឺក គហ ធាតុ (Sixth conjugation) ។ ធាតុពួក រនោះោនវធិីរូប ិទធិដូចពួក ភ ូធាតុន្ដរនិងោន ណ្ឋហ , បប ជាបចច័យ ។

រមររៀនទី ៧ ១២១

ធាតុកនុងគណៈរនោះោនន្តមួយ ័ពទគត់គ ឺគហ ររៅពីរនោះ ុទធន្តចុោះឧប គាពីខ្នងរដើម គហ ធាតុធ ុំងអ្ ់ ។

វិធីរូបសទិធកិ្ិរោិជាក្តតវុាចក្ៈ

ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចករតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + ណ្ឋហ , បប បចច័យ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

គហ ធាតុន្របថា “កានយ់ក” និង វតតមានាវភិតតិខ្នងបរ េបទ

បុរ ិៈ ប.បុ ម.បុ ឧ.បុ

ឯកវចនៈ គណ្ឋហ ត ិគណ្ឋហ សិ គណ្ឋហ ម ិ

ពហុវចនៈ គណហ នត ិ គណ្ឋហ ថ គណ្ឋហ ម

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. គហ ធាតុកាលរបើផេ ុំជាមួយ ណ្ឋហ បចចយ័រតូវលុបទីបុំផុតធាតុគឺ ហ រចញ ទុករៅន្ត គ ដូរចនោះ (គហ > គ) + ណ្ឋហ + ត ិ> គណ្ឋហ តិ =កាន់យក ។ គហ ធាតុរនោះរបើចុោះ បប បចចយ័រតូវផ្ទល ់ធាតុធ ុំងមូលជា ទ្ឃ (គហ > ទ្ឃ) + បប + តិ > ទ្ឃបបតិ ន្របដូចគ្នន ។

១២២ រមររៀនទី ៧

២. ណ្ឋហ បចច័យរបើផេ ុំជាមួយវភិតតិន្ដលជារ ៈរៅខ្នងរដើមដូចជា អនត,ិ អនតុ , ឯយយ, ឯយយុ ំជារដើមគបបលុីបរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋហ រចញឱយ ល់រតឹម ណហ រហើយលុប អ ថ្ន អនត,ិ អនតុ រចញឱយរៅ ល់រតមឹន្ត នតិ, នតុ និងផ្ទល ់ ឯយយ, ឯយយុ ំ ជា ទ្ំយយ, ទ្ំយយុ ំ ដូចជា គណហ នត,ិ គណហ នតុ , គទ្ណហ យយ, គទ្ណហ យយុ ំជារដើម ។

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៦ (គ ធាត)ុ ខ្នងររកាមរនោះជាធាតុែលោះន្ដលបុំន្បកដូច គហ ធាតុរនោះ ពុុំ ូវោនររចើនរទ ។

ធាតុ ័ពទ ឧ + គហ អនុ + គហ បដ ិ+ គហ សំ + គហ

បុំន្បកជា ឧគគណ្ឋហ ត ិអនុគគណ្ឋហ ត ិបដិគគណ្ឋហ ត ិសងគណ្ឋហ ត ិ

រកយន្រប ររៀន អ្នុររគ្នោះ ទទួល រស្រង្គា ោះ

ចុំណាុំ គហ ធាតុរនោះរៅកនុងបករណ៍ររៀនភាសា លីជាភាសាអ្ង់រគល មិនចាតជ់ាពួកធាតុមួយោច់ន្តឯងរទ គឺរគរបប់ញ្ចូ លកនុងពួក កី ធាតុរោយន្បងន្ចកធាតុរតឹមន្ត ៧ ពួកប៉ាុរណាណ ោះ ។ កាលរបើចុោះឧប គាខ្នងរដើមរហើយ និយមតរមួតរដើមធាតុជា គគ ដូចោនឧធហរណ៍រៅខ្នងរលើរសាប ់។

រមររៀនទី ៧ ១២៣

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៧ (ពួក្ តន ធាត)ុ វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិក្តតវុាចក្ៈ

ធាតុ ័ពទពួកទី ៧ គឺពួក តន ធាតុ (Seventh conjugation) ។ ធាតុ ពួករនោះោនវធិីរូប ិទធិដូចពួក ភ ូធាតុន្ដរនិងោន ឱ, យិរ ជាបចចយ័ ។ ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + ឱ, យិរ បចច័យ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ករ ធាតុន្របថា “រធវើ” និង វតតមានាវភិតតិខ្នងបរ េបទ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ កទ្រាត ិ កទ្រាសិ កទ្រាម ិ

ពហុវចនៈ កទ្រានត ិ កទ្រាថ កទ្រាម

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ធាតុពួករនោះ របើចុោះវភិតតិន្ដលោនរ ៈខ្នងរដើមដូចជា អនតិ, អនតុ រតូវលុប អ រចញដូចជា (ករ + ឱ + អនតិ) > កទ្រានត,ិ (ករ + ឱ + អនតុ ) > កទ្រានតុ ។

១២៤ រមររៀនទី ៧

២. របើចុោះពួក តតមវីភិតតិរតូវលុប ឱ បចចយ័រចញដូចជា (ករ + ឱ + ឯយយ) > កទ្រយយ ជារដើម ។

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៧ (តនធាត)ុ

ខ្នងររកាមរនោះជាធាតុែលោះន្ដលបុំន្បកដូច ករ ធាតុរនោះ ពុុំ ូវោនររចើនរទ ។ ធាតុ ័ពទ តន ករ សកក

រកយន្រប ផាយ, រតោង រធវើ អាច, ហ្ាន

ធាតុ ័ពទ ជាគរ វ+ិអា+ករ > ពាករ ប + អប

រកយន្រប ោ ់រតឿន ធយ ដល់, ររមច

វិធីបំបបក្ធាតពុកួ្ទ ី៨ (ពួក្ ចុរ ធាត)ុ

ធាតុ ពទ័ពួកទី ៨ គឺពួក ចុរ ធាតុ (Eighth cojugation) ។ ធាតុពួករនោះោនវធិីរូប ិទធិដូចពួក ភ ូធាតុន្ដរនិងោន ទ្ណ, ណយ ជាបចច័យ ។ បចច័យណាោនតួ ណ ោនអ្ុំណាចឱយទី ៈរ ៈរដើមធាតុ នដូចោនវធិីផេ ុំខ្នងររកាមរនោះ

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិក្តតវុាចក្ៈ

រមររៀនទី ៧ ១២៥

ការរបកបរូបជាកិរយិកតតុវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ + ទ្ណ, ណយ បចច័យ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ចុរ ធាតុន្របថា “លួច” និង

វតតមានាវភិតតិខ្នងបរ េបទ

បុរ ិៈ ឯកវចនៈ ពហុវចនៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ទ្ចាទ្រត ិ ទ្ចាទ្រសិ ទ្ចាទ្រម ិ

ទ្ចារយត ិ ទ្ចារយសិ ទ្ចារយាម ិ

ទ្ចាទ្រនត ិ ទ្ចាទ្រថ ទ្ចាទ្រម

ទ្ចារយនត ិ ទ្ចារយថ ទ្ចារយាម

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ការបុំន្បកធាតុ ័ពទពួកទី ៨ រនោះគោឺនវធិផី្ទល ់បតូ រ ៣ ន្បបគ ឺ ១. បចច័យណាន្ដលជាប់រោយតួ ណ គជឺាណានុពនធបចចយ័ដូចជា ទ្ណ, ណយ របើចុោះកនុងធាតុណារតូវន្តលុបតួ ណ រចញឱយ ល់រៅរតឹមន្តរ ៈ ទ្ំ- និង យ ដូចជា (ចុរ + ទ្ណ + តិ) > ទ្ចាទ្រត,ិ. (ចុរ + ណយ + ត)ិ > ទ្ចារយតិ ។ ២. កាលរបើលុបតួ ណ រហើយ រប ិនរបើរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ រ េៈ គឺរ ៈ អ, ឥ, ឧ និងរប ិនរបើគ្នម នពយញ្ានៈពីរតួឬ ុំរយគរៅខ្នងចុងធាតុរទ គឺរតូវទី ៈឬរពឹទធិ រ ៈរដើមធាតុដូចខ្នងររកាមរនោះ

១២៦ រមររៀនទី ៧

១. វិធទីឃីៈរសៈ អ > អា ដូចជា (វច + ទ្ណ + តិ) > វ្ហទ្ចតិ ររល, និយយ ។ ឥ > ឦ ដូចជា (ឥទិ + ទ្ណ + តិ) > ឦទ្ទតិ ខ្នល ច ។ ឧ > ឩ ដូចជា (គុប + ណយ + តិ) > គបូយតិ រគប់រគង ។

២. វិធីរពឹទធិរសៈ ឥ > ឯ ដូចជា (ទសិ + ទ្ណ + តិ) > ទ្ទទ្សត ិ ុំន្ដង ។ ឧ > ឱ ដូចជា (ចុរ + ទ្ណ + តិ) > ទ្ចាទ្រត ិលួច ។

៣. វិធីពុចំបំាចទ់ីឃៈមដើមធាត ុ

ដូចជា (មនត + ទ្ណ + ត)ិ > មទ្នតតិ ជន្ជក, ពិភាកា ។ ដូចជា (វញ្ច + ទ្ណ + ត)ិ > វទ្ញ្ញច ត ិរបវញ្ចន,៍ រ ក ។

៣. រប ិនរបើខ្នងរដើមធាតុជារ ៈទី ៈរសាបពុ់ុំចា ុំ ច់រធវើអ្វរីទដូច

(តីរ + ទ្ណ + តិ) > តីទ្រត ិគិតសារ ើងវញិ ។ (បជូ + ទ្ណ + តិ) > បទូ្ជតិ ថាវ យ, បូជា ។ (បាល + ទ្ណ + តិ) > បាទ្លតិ រកា, ការររ ។

ធាតសុ័ពទក្នុងពកួ្ទ ី៨ (ចុរធាត)ុ

រមររៀនទី ៧ ១២៧

ធាតុ ័ពទ តកក បាល បជូ គុហ ឱ+ទ្ោក ចិនត ទិស បីឡ វច មរ

រកយន្រប រតិោះរោិះ រកា, ន្ថធ ុំ បូជា លក,់ បិទ ុំង រមើល គិត ុំន្ដង របៀតរបៀន ររល សាល ប ់

ធាតុ ័ពទ ឆឌឌ ជល ឆទ លកខ និ+មនត បុរ ធរ កថ ឧ + ឌ ីឧ + ឥ

រកយន្រប រចាល, រ ោះរចាល ដុត រគប, របក កុំណត ់អ្រញ្ាើញ បុំរពញ, រពញ រទរទង ់ររល, រ ប ់រហើរ, រហាោះ រោះរ ើង

ឧ + ឥ > ឧទ្ទតិ ។ ឧ + ឌិ ឬ ឌ ី> ឧទ្ឌឌត ិ។

វធិីររបើនិង ររ រឧប គាចូររករមើលរតងក់ន្នលងន្ដលអ្ធិបាយពីឧប គារៅខ្នងមុែ ។ ធាតុធ ុំងឡាយន្ដល នររលរហើយរនោះគពួឺក ភ ូធាតុោនធាតុររចើនជាងរគបងអ ់ បនាទ ប់មកគឺពួក ចុរ ធាតុ ររៅពីរនោះពុុំ ូវោនធាតុរទ ។ ចូររកអានសារ ើងវញិ រដើមបឱីយោនជុំនាញកនុងការរបកបរូបជាអាែយតកិរយិរដើមបឱីយរល់រពល នជួបអាែយត ័ពទណាមួយនារពល

១២៨ រមររៀនទី ៧

ខ្នងមុែនឹងអាចយល់ នភាល មថា ័ពទអាែយតរនាោះ ៗ ររមចមកពីធាតុ, បចចយ័, វភិតតិអ្វ ី ។ ររឿងវភិតតិអាែយតរនោះរៅោនររលកនុងរពលខ្នងមុែរទៀត ។

(វធីិបុំន្បកធាតុធ ុំង ៨ ពួកចប់រតឹមរនោះ)

វិធីបំបបក្នាមស័ពទ ឧ ការនត (Declension of noun ending in u-stem)

នាម ័ពទ ឧ ការនតោនកនុងបលិីងាគ ឺ បុុំលិងា, ឥតថលិីងានិងនបុុំ ក-លិងា ោនវធិបីុំន្បកដូចតរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឧ ការនតបុំលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ ឧ ឧំ ឧនា ឧសស, ឧទ្នា

ពហុវចនៈ អទ្វ្ហ, ឩ អទ្វ្ហ, ឩ ឩហិ, ឩភ ិឩន ំ

រមររៀនទី ៧ ១២៩

បញ្ច .ឆ. . អា.

ឧស្មម , ឧមាហ ឧសស, ឧទ្នា ឧសម,ឹ ឧមហ ិឧ

ឩហិ, ឩភ ិឩន ំឩសុ អទ្វ្ហ, អទ្វ

វិធីបំបបក្ គរុ =រគូ ឧ ការនតបុលំិងគ

(U stem as Masculine) វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ គរុ គរុ ំ គរុនា គរុសស, គរុទ្នា គរុស្មម , គរុមាហ គរុសស, គរុទ្នា គរុសម,ឹ គរុមហ ិ គរុ

ពហុវចនៈ គរទ្វ្ហ, គរ ូ គរទ្វ្ហ, គរ ូ គរហិូ, គរភូ ិគរនូ ំគរហិូ, គរភូ ិគរនូ ំគរសុូ គរទ្វ្ហ, គរទ្វ

ចុំររោះ បឋោ,ទុតយិនិងអាលបនវភិតតិពហុវចនៈរតូវលុបរ ៈ ឧ ថ្ននាម ័ពទរចញដូរចនោះ (ភិកខុ + ឧ) > ភិកខ ទ្វ្ហ, រនោះផ្ទល ់ ឧ ជា អវ ។

១៣០ រមររៀនទី ៧ នាមស័ពទ ឧ ការនតបុំលងិគ

័ពទ លី ទ្កតុ បសុ របុិ ទ្សតុ ទ្វឡុ ជនតុ

រកយន្រប ទង ់ តវចញិ្ចឹ ម រតូវ សាព ន រដើមឫ េ ីអ្នករកើត(គឺ តវ)

័ពទ លី ភិកខុ ពនធុ សតតុ ទ្ហតុ ផរសុ ពពវុ

រកយន្រប ភិកខុ , អ្នកបួ ញាតិ នាត ន រតូវ រហតុ ពូរៅ, ដឹង ឆ្ម , ខ្នល រត ី

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឧ ការនតឥតថលីិងគ វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឧ ឧំ ឧយា ឧយា ឧយា ឧយា ឧយា, ឧយ ំឧ

ពហុវចនៈ ឧទ្យា, ឩ ឧទ្យា, ឩ ឩហិ, ឩភ ិឩន ំឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩសុ ឧទ្យា, ឩ

រមររៀនទី ៧ ១៣១

វិធីបំបបក្ យាគុ =បបរ ឧ ការនតឥតថលីងិគ (U stem as Feminine)

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ យាគុ យាគំុ យាគុយា យាគុយា យាគុយា យាគុយា យាគុយា, យាគុយ ំ យាគុ

ពហុវចនៈ យាគុទ្យា, យាគ ូ យាគុទ្យា, យាគ ូ យាគហិូ, យាគភូ ិ យាគនូ ំយាគហិូ, យាគភូ ិយាគនូ ំយាគសុូ យាគុទ្យា, យាគ ូ

នាមស័ពទ ឧ ការនតឥតថលីងិគ ័ពទ លី ឧរុ ទ្ធនុ ោវុ ធាតុ

រកយន្រប ែាច ់រមរគ្ន រឃ្លល ក ឆអឹង, ធាតុ

័ពទ លី វជិជុ កាសុ រជជុ សសសុ

រកយន្រប រផលកបរនាទ រ ររតត ន្ែេ ន្ម៉ារកមក

១៣២ រមររៀនទី ៧

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឧ ការនតនបុសំក្លិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឧ ឧំ ឧនា ឧសស, ឧទ្នា ឧស្មម , ឧមាហ ឧសស, ឧទ្នា ឧសម,ឹ ឧមហ ិឧ

ពហុវចនៈ ឩនិ, ឩ ឩនិ, ឩ ឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩសុ ឩនិ, ឩ

វិធីបំបបក្ វតថុ=វតថុ ឧ ការនតនបុំសក្លងិគ (U stem as Neuter)

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ វតថុ វតថុ ំ វតថុនា វតថុសស, វតថុ ទ្នា

ពហុវចនៈ វតថូន,ិ វតថូ វតថូន,ិ វតថូ វតថូហិ, វតថូភ ិ វតថូន ំ

រមររៀនទី ៧ ១៣៣

បញ្ច . ឆ. . អា.

វតថុស្មម , វតថុមាហ វតថុសស, វតថុ ទ្នា វតថុសម,ឹ វតថុមហ ិ វតថុ

វតថូហិ, វតថូភ ិវតថូន ំវតថូសុ វតថូន,ិ វតថូ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ូម រងរតរមើលវភិតតិ ររមចខ្នងរលើរនោះគឺរ ទើរន្តដូច ឧ ការនតបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ ។ ោនន្បលកន្តរតង ់ បឋោ, ទុតយិ និងអាលបនវភិតត ិ ពហុវចនៈជា ឩនិ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ កាលរបើយកនាម ័ពទ ឧ ការនតនបុុំ កលិងាមកផេ ុំជាមួយវភិតតិ ររមចខ្នងរលើរនោះ ោនររបៀបដូរចនោះ (ចកខុ + ឧ) > ចកខុ , (ចកខុ + ឩនិ) > ចកខូ ន ិ។ រ ៈពីរតួរ មើគ្នន រៅជាបគ់្នន រតូវលុបមួយតួរចញ ។

នាមស័ពទ ឧ ការនតនបុសំក្បុលំិងគ

័ពទ លី អមពុ អាយុ មសសុ

រកយន្រប ទឹក អាយុ ពុកោត ់

័ពទ លី អសសុ មធុ ចកខុ

រកយន្រប ទឹកន្ភនក ទឹក មុ ុំ ន្ភនក, ចកខុ

១៣៤ រមររៀនទី ៧

ជតុ សជឈុ អរុ ទ្ធរុ

ជ័រ, ល័កខ រ ក ់ដុំរៅ រឈើ, ឧ

ធនុ តិបុ វបុ ចារុ

ធនូ ុំណ អ្តតភាព, រងកាយ ោ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ោននាម ័ពទ ឧ ការនតមួយពួកមិនអាចបុំន្បកតាមវភិតត ិររមចរូបធ ុំងឡាយខ្នងរលើរនោះ នរទ គោឺនវធិបីុំន្បករោយន្ កន្ដលនឹងអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

នាមស័ពទ អ ការនតបុំលងិគ (ត) ័ពទ លី អមព អាបណ អារាម មាតុល ឱវ្ហទ មចឆ មញ្ច

រកយន្រប ន្ផលសាវ យ ផារ, ហាង អារម, ួន ោ(ខ្នងោត យ) ឱវទ រត ីន្រគ

័ពទ លី បណ្ឋណ ការ សិសស តឡាក អាកាស ចនទ សុរយិ មគគិក

រកយន្រប អ្ុំរណាយ ិ េ រតរ ុំង, រ ោះ អាកា រពោះចនទ រពោះ ូរយិ អ្នកដុំរណើ រ

រមររៀនទី ៧ ១៣៥

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៧

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ ហីយតតន ីន្របដូចរមតច ? ២. រតើកិរយិ ័ពទន្ដលរបកបនឹងហីយតតនីវភិតតិររបើរ បក់ាលអ្វ ី? ៣. រតើពួក គហ ធាតុោនអ្វីជាបចច័យ ? ៤. រតើពួក តន ធាតុោនអ្វីជាបចចយ័ ? ៥. រតើពួក ចុរ ធាតុរពលចុោះបចច័យមករតូវរធវើដូចរមតច ?

ែ.ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយរនោះជាមួយ បញ្ចម,ី តតម ី និង ហីយតតនីវភិតតខិ្នងបរ េបទធ ុំងបបុីរ ិនិងធ ុំងពីរវចនៈ

១. គហ, ២. ករ ។ គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានា

ធ ុំងពីរវចនៈឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ ១. ភិកខុ , ២. សតតុ , ៣. ទ្ធនុ, ៤. ធាតុ, ៥. ចកខុ ។

. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. មយ ំពុទធសស ធមម ំអសុណមាហ ។ ២. បុរសិ្ម ច នារទិ្យា ច ឧបាសិកា ច មទ្គគន អចរ ូ។ ៣. អហំ គហបតិទ្នា ធនំ អលភ ំ។ ៤. ពុទ្ទ្ធធ ទ្ោទ្ក ឧបបជជិ ។

១៣៦ រមររៀនទី ៧ ៥. មុនទ្យា មទ្ញ្ច សុ នសីិទ ូ។ ៦. អធិបត ិវ្ហណិជមាហ មណទ្យា អកិណ្ឋ ។ ៧. កបទ្យា គិរមិាហ រុកខំ ធាវ ូ។ ៨. តុទ្មហ បាបកមម ំកទ្រាថ ។ ៩. ពុទ្ទ្ធធ ឯវ ំអាហ ។ ១០. អាចរទិ្យា តំ ឥតថឹ អាហ ។ (អាហ = នររលរហើយ)

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រពោះពុទធ ន ុំន្ដងរហើយ យ៉ា ងរនោះ ។ ២. ន្ផលរឈើ នធាល ក់រហើយ ពីរដើម រលើដី ។ ៣. រមរគ្ន.ទ. មិន នផកឹ ទឹក កនុងរ ៈ រទ ។ ៤. កូន.ទ. រប ់ក ិករ នឱយរហើយ នូវរមម .ទ. ដល់រមរគ្ន.ទ. ។ ៥. ទឹករោោះ កនុងឆ្ន ុំង មនិោនរទ ។ ៦. ោន ល ុំឡាញ់.ទ. ចូរអ្នក.ទ. របរគន បបរ ដល់ភិកខុ .ទ. ។ ៧. ឧ ក.ទ. នសាត ប់រហើយ នូវធម៌ ពីភិកខុ .ទ. កនុងសាល ។ ៨. រប ិនរបើ ឯង សាត ប់ នូវឱវទ រប ់ែ្ុ ុំ, ែ្ុ ុំ នឹងរៅ ជាមួយឯង ។ ៩. ន្នកុោរ.ីទ. ចូរកុុំផកឹ នូវទឹក មុ ុំ ។ ១០. រយើង.ទ. នសាត ប់រហើយ នូវធម៌ រោយរគ្នរព ផង រោយរ ចកត ី រជោះថាល ផង ។

រមររៀនទី ៧ ១៣៧

(ចបរ់មររៀនទី ៧)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

ររៀន នរចោះ កុុំករនតើយ រតូវរកា កុុំឱយរលិ មិនរភលច ន ការរោិះររ ការជួញចតិត ការសាត យវ

ចុំរណោះរកើន រពរងើយថា ការចា ុំរចោះ វលិជារភលច គ្នម នអ្វជីាង និយយ តី គិតចង់រចោះ ន្ដល នររៀន

ចររមើនរហើយ គ្នម នការរភលច កុុំឱយររច ត់វជិាា ។ ការ ររ រ នទនា រល់រវល រួចមករហើយ ។

(មិនដឹងចាប់រដើម)

មមមរៀនទី ៨

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិនាមសព័ទ (ត)

៥. អជ្ជតនីវិភតត ិ(Definite Past endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ឦ ឱ ឥ ំ

ពហុវចនៈ ឧ ំ តថ មាហ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អា ទ្ស អ ំ

ពហុវចនៈ ឩ វ ហ ំ ទ្មហ

អ្ជាតនី ន្របថា “ោនកនុងថ្ថៃរនោះ” ។ វភិតតពួិករនោះររបើរ បអ់្ុំរពើន្ដលរកើតោនរហើយកនុងថ្ថៃរនោះ ោនរកយន្របថា “...រហើយ” ។ រប ិនរបើោន អ អាគម ន្របថា “ ន...រហើយ” ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ ការរបកបរូបកិរយិជាមួយអ្ជាតនីវភិតតិ ោនគតិដូចវតតោនាវភិតតិន្ដរ គឺររបើធាតុណាមួយក ៏ន ន្តរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកធាតុជាបម់កជាមួយជានិចច ។ វភិតតិរនោះោនវធិីបុំន្បក ន ៣ ន្បប ។ ខ្នងររកាមរនោះជាគុំរូបុំន្បកខ្នងបរ េបទ ។

រមររៀនទី ៨ ១៣៩

វិធីបំបបក្បបបទ ី១ ររបៀបទីមួយរនោះគចុឺោះវភិតតិផ្ទទ ល់ជាមួយនឹងធាតុនិងជួនកាលោន ចុោះ អ អាគមផង ។ របើោនឧប គានា ុំមុែធាតុរតវូចុោះ អ អាគមរតង់ចរនាល ោះឧប គានិងធាតុ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាការបុំន្បក បច និង គម ធាតុ (បច + អ + ឦ) > បច ី។

រមបៀបមនិម្គន អ អាគម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បច,ី បចិ បទ្ចា, បច ិបច ឹ

ពហុវចនៈ បចុ,ំ បចឹសុ បចិតថ បចមិាហ

(ន្របថា ចមអិនរហើយ)

រមបៀបម្គន អ អាគម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អគម,ី អគម ិអគទ្មា, អគម ិអគម ឹ

ពហុវចនៈ អគមុ,ំ អគមឹសុ អគមតិថ អគមមិាហ

(ន្របថា រៅរហើយ)

១៤០ រមររៀនទី ៨

រមបៀបបំបបក្ សុ ធាត ុ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សុណី, អសុណី, សុណិ, អសុណិ សុទ្ណ្ឋ, អសុទ្ណ្ឋ, សុណិ, អសុណិ សុណឹ, អសុណឹ

ពហុវចនៈ សុណឹសុ, អសុណឹសុ សុណិតថ, អសុណិតថ សុណិមាហ , អសុណិមាហ

(ន្របថា សាត បរ់ហើយ)

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ធាតុណាមួយករ៏ោយរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកជាប់មកជាមួយជានិចច ។ ប៉ាុន្នតបចច័យន្ដលជារ ៈឬោនទីបុំផុតជារ ៈ រវលផេ ុំជាមួយវភិតតិន្ដលរផតើមរោយរ ៈ រតូវលុបបចចយ័ន្ដលជារ ៈឬរ ៈថ្នបចច័យរចាលដូចជា (បច + អ + ឦ) > បចី ។ សុ ធាតុោន ណ្ឋ ជាបចចយ័រតូវលុប អា ថ្ន ណ្ឋ រចញ (សុ + ណ្ឋ + ឦ) > សុណី ។ ២. ឦ បឋមបុរ ិឯកវចនៈនិយមរ េៈជា ឥ ដូច អគមិ ។ បឋមបុរ ិពហុវចនៈររចើនផ្ទល ់ជា ឥសុំ ដូចជា បចឹសុ ជារដើម ។ ៣. មជឈមិបុរ ិឯកវចនៈ ឱ និយមផ្ទល ់ជា ឥ ដូចជា អបច ិជា

រមររៀនទី ៨ ១៤១

រដើម ។ ៤. មជឈមិបុរ ិពហុវចនៈនិងឧតតមបុរ ិពហុវចនៈរតូវចុោះ ឥ អា-គមដូចជា បចតិថ, អគមមិាហ ជារដើម ។ ៥. អ អាគមមនិកុំណត់ថារតូវន្តចុោះរទ ប៉ាុន្នត ូមកុុំរច ុំជាមួយនឹង អ ន្ដលផ្ទល ់មកពី ន អ្ពយយ ័ពទ (ោនវធីផី្ទល ់និងររបើរៅខ្នងមុែ) ន្របថា “មិន” ឱយរសាោះ ។ ៦. រប ិនរបើោនឧប គានា ុំមុែធាតុរតូវចុោះ អ អាគមរតងច់រនាល ោះឧប គានិងធាតុធ ុំង អ្ជាតនី និង ហីយតតនី ដូរចនោះ (ប + អ + វសិ + អ + ឦ) > បាវសិិ =ចូលរៅរហើយ (អ្ជា.) ។ (អតិ + អ + គម + អ + អា) > អចចោ = នកនលងរៅរហើយ (ហី.) ។

(អត ិ> អតយ > អចច) + គម ។

វិធីបំបបក្បបបទ ី២

ការបុំន្បកររបៀបពួកទីពីររនោះ គឺអ្នុវតតចុំររោះធាតុពួក ចុរ ធាតុន្ដលោនវធិី ២ ន្បបរទៀតផង ។ រប ិនរបើររបើ ទ្ណ បចច័យរតូវចុោះ ស អាគមចុងធាតុ ។ ន្តរបើររបើ ណយ បចច័យមនិ ចចុ់ោះ ស អាគមរទ ដូចោនឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

១៤២ រមររៀនទី ៨

រមបៀបបំបបក្ ចុរ ធាតនុឹង ទ្ណ បចចយ័

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ទ្ចាទ្រសិ ទ្ចាទ្រសិ ទ្ចាទ្រសឹ

ពហុវចនៈ ទ្ចាទ្រសំុ ទ្ចាទ្រសិតថ ទ្ចាទ្រសិមាហ

រមបៀបបំបបក្ ចុរ ធាតនុឹង ណយ បចចយ័

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ទ្ចារយិ ទ្ចារទ្យា ទ្ចារយឹ

ពហុវចនៈ ទ្ចារយុ,ំ ទ្ចារយឹសុ ទ្ចារយិតថ ទ្ចារយិមហ, ទ្ចារយិមាហ

(ន្របថា លួចរហើយ)

វិធីបំបបក្បបបទ ី៣

ការបុំន្បកររបៀបទី ៣ រនោះគឺអ្នុវតតចុំររោះធាតុណាន្ដលោនទី បុំផុតជារ ៈ អា ដូចជា ទ្ធ, ឋា ជារដើម ។ ពួករនោះក៏រតូវចុោះ ស អាគមដូចពួក ចុរ ធាតុន្ដរ ។

រមររៀនទី ៨ ១៤៣

រមបៀបបំបបក្ ទ្ធ, ឋា ធាត ុ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អទ្ធសិ អោឋ សិ អទ្ធសិ អោឋ សិ អទ្ធសឹ អោឋ សឹ

ពហុវចនៈ អទំសុ អដឋំសុ អទតថ អដឋតថ អទមាហ អដឋមាហ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ចុំររោះ ករ ធាតុរប ិនរបើចុោះអ្ជាតនីវភិតតអិាចផ្ទល ់ជា កាស នដូចជា អកាសិ, អកំសុ ន្តកអ៏ាចបុំន្បកតាមន្បបទីមួយ នន្ដរដូចជា ករ ិ=រធវើរហើយ ជារដើម ។ ២. បឋមបុរ ិពហុវចនៈមិនន្មន ឧំ ឬ ឥំសុ រទន្តជា អំសុ ។ ៣. មជឈមិបុរ ិៈនិងឧតតមបុរ ិពហុវចនៈឥតោនចុោះ ឥ អាគមរទ ។ ៤. ចុំររោះ ឋា ធាតុកាលរបើចុោះ អ អាគមខ្នងរដើមធាតុរហើយរតូវរធវើ ុំរយគជា ោឋ ិនគ ឺ (អ + ឋា) > អោឋ ។ ៥. រឯី ហុ ឬ ហ ូធាតុោនវធិីបុំន្បកជាអ្ជាតនីន្បលកពីខ្នងរលើ គឺបុំន្បកដូចខ្នងររកាមរនោះ

រមបៀបបំបបក្ ហុ ធាតុជាមួយអជ្ជតនីវិភតត ិ

១៤៤ រមររៀនទី ៨

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អទ្ហាសិ, អហុ អទ្ហាសិ, អហុទ្វ្ហ អទ្ហាសឹ, អហំុ, អហុវ្ហសឹ

ពហុវចនៈ អទ្ហសំុ, អហំុ អទ្ហាសិតថ, អហុវតថ អទ្ហាសិមហ, អហុមាហ

ចុំររោះ ភ ូ ធាតុកោ៏នររបៀបបុំន្បករោយចុោះ អ អាគមដូច ហុ ធាតុន្ដរជា អភវ ិជារដើម ។

រមបៀបបំបបក្ អស ធាតជុាមយួអជ្ជតនីវិភតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អាសិ អាសិ អាសឹ

ពហុវចនៈ អាសំុ, អាសឹសុ អាសិតថ អាសិមហ, អាសិមាហ

អស ធាតុន្ដលបុំន្បកជាមួយអ្តតរនាបទនិងជាមួយវភិតតដិថ្ទរទៀតមិនរ ើញោនរទ ។

អាគមរបស់អាខ្យាត

ខ្នងររកាមរនោះនឹងអ្ធិបាយពីការចុោះអាគម ។

រមររៀនទី ៨ ១៤៥

អាគម នដល់ រ ៈឬពយញ្ានៈន្ដលន្ថមចូលមកថមី ។ អាគមន្ដល រោបចុ់ោះកនុងអាែយតកិរយិោន ៥ អាគមគ ឺអ, ឥ, ស, ហ, ំំ ។ អ អាគមន្របថា “ ន” រឯី ឥ, ស, ហ មិនោនរកយន្របរទ ។ អាគម នីមួយ ៗ ររបើដូចខ្នងររកាមរនោះ ១. អ អាគមររបើ រោប់ចុោះរតង់ខ្នងរដើមធាតុន្ដលបុំន្បកជាមួយ អ្ជាតនី, ហីយតតនី និង (កាលតបិតតិ នឹងោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) ។

ឧធហរណ៍ ១.១ អវចំ < (អ + វច + អ + អ)ំ (ែ្ុ ុំ) នររលរហើយ (ហីយតតនី) ។ ១.២ អបចឹ < (អ + បច + អ + ឥំ) (ែ្ុ ុំ) នចុំអិ្នរហើយ (អ្ជាតនី) ។ ១.៣ អបចិសា < (អ + បច + អ + ឥ + សា) (ែ្ុ ុំ)នឹង នចមអនិរហើយ (កាលតិបតត)ិ ។ ២. ឥ អាគមររបើ រោបចុ់ោះនឹងធាតុបចចយ័ន្ដលបុំន្បកជាមួយវភិតតិពួក អ្ជាតនី, (ភវ ិេនតិ និងកាលតិបតត ិនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ)។

ឧធហរណ៍ ២.១ បចិតថ < (បច + អ + ឥ + តថ) =(អ្នក.ទ.)ចមអិនរហើយ (អ្ជាតតនី)។ ២.២ វសិមាហ < (វស + អ + ឥ + មាហ ) =(រយើង)រៅរហើយ (អ្ជាតតនី) ។ ២.៣ បចិសសត ិ< (បច + អ + ឥ + សសត)ិ=(រគ)នឹងចមអនិ (ភវ ិេនតិ)។ ២.៤ អបចិសា < (អ + បច + អ + ឥ + សា) (រគ)នឹង នចមអនិ

១៤៦ រមររៀនទី ៨

រហើយ កាលតបិតត ិ។ ៣. ស អាគមររបើចុោះជាមួយធាតុន្ដលបុំន្បកជាមួយអ្ជាតនីវភិតតិដូច នររលរួចរហើយខ្នងរដើម ។ ៤. ហ អាគមមិនពិតរ កដថា រោប់ររបើជាមួយវភិតតិពួកណាជាកុំណត់រទ រហើយក៏រ ើញររបើន្តជាមួយធាតុមួយចុំនួនប៉ាុរណាណ ោះដូចជា ឋា ធាតុជារដើម ឧ. ៤.១ បតិដឋហិ < (ប + ឋា > បតដិឋ) + អ + ហ + ឦ (អ្ជាតតនី) =តាុំងរៅចុំររោះរហើយ ឬ ឋិតរៅចុំររោះរហើយ, ចុោះ ហ អាគមនិងរ េៈ ឦ ជា ឥ ។ ៤.២ បតិដឋហនត ិ< (ប + ឋា > បតិដឋ) + អ + ហ + អនតិ (វតតោនា) =តាុំងឬឋតិរៅចុំររោះ ។ ៤.៣ បតិដឋទ្ហយយ < (ប + ឋា > បតិដឋ)+ អ + ហ + ឯយយ ( តត-មីវភិតត)ិ ។ ៤.៤ បតិដឋហិសសតិ < (ប + ឋា > បតិដឋ) + អ + ហ + ឥ + សសតិ(ភវ ិេនតិ) ។ ៤.៥ បតិដឋហិសា < (ប + ឋា > បតិដឋ) + អ + ហ + ឥ + សា

(កាលតិបតតិវភិតត)ិ ។ ហ អាគមររៅពីចុោះកនុងកិរយិអាែយត រៅោនចុោះជាមួយកតិ-នាមឬកិតកិរយិផងន្ដរដូចជា ឧបដឋហន,ំ ឧបដឋហទ្នាត ជារដើម ។

រមររៀនទី ៨ ១៤៧

៥. ( ុំំ) និគាហិត រោបចុ់ោះជាមួយពួក រុធ ធាតុន្តម៉ាយង(ចូររមើលពួក រុធ ធាតុកនុងរមររៀនទី ៤ ខ្នងរដើម) ។ តាមរ ចកតីអ្ធិបាយខ្នងរលើរនោះរ ើញថា អ្ជាតនីវភិតត ិោនររបើអាគមរ ទើរន្តរគប់តួ ។ រវៀរន្ត អ អាគមន្ដលចុោះខ្នងរដើមធាតុប៉ាុរណាណ ោះ ន្ដលោនក ៏នឬមិនោនក ៏នន្ដរ ។

វភិតតិខ្នងអ្តតរនាបទចូររធវើតាមររបៀបខ្នងរលើរនោះដូចគ្នន រប ិនរបើជាកមមវចកៈ គឺរតូវផ្ទល ់បចចយ័ឱយរៅជាកមមវចកបចចយ័ ន្ដលោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ ររឿង ុំខ្ននគ់ឺរតូវចា ុំវធិីធ ុំងឡាយដូច នររលរួចរហើយរនោះឱយ នលអ រដើមបឱីយង្គយរ ួលកនុងការបុំន្បកធាតុរៅរពលខ្នងមុែ ។ បញា ក ់ ៖ អាគមន្ដល រោប់ចុោះកនុងអាែយតរៅោនររចើនរទៀត ឧ. អហុវតថ កិរយិរនោះចុោះ វ អាគម ។ ឧទ្ទត ិកិរយិរនោះចុោះ ទ អាគម ។

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើ ១. មា សុ តវំ អករ ិបាបំ ។

(រលក) កុុំ នរធវើ នូវ បរ ើយ ណ៎ា ។ ២. មា ឯវមកាសិ < (ឯវ ំ+ អកាសិ) ។

(រលក) កុុំ នរធវើ យ៉ា ងរនោះ រ ើយ ។ ៣. ស្មវតថយិ ំកិរ អទនិនបុពវទ្កា នាម រោហមទ្ណ្ឋ អទ្ហាសិ ។

១៤៨ រមររៀនទី ៨

នឮថា កនុងរកុងសាវតថ ី ររហមណ៍ រ ម្ ោះ អ្ទិននបុពវកៈ នោនរហើយ ។ ៤. ឥសទ្យា វនំ ផោនំ គមឹសុ ។

ឥ ី.ទ. រៅរហើយ កាន់ថ្រព រដើមបនី្ផលរឈើ.ទ. ។ ៥. តុទ្មហ សោវ និ កលាណ្ឋនិ កមាម ន ិអករតិថ ។

អ្នក.ទ. នរធវើរហើយ នូវអ្ុំរពើ.ទ. ន្ដលលអ រគបយ់៉ា ង ។ ម៉ាយងរទៀត អ្ជាតនីវភិតតិរនោះនិយមររបើ មា ័ពទន្ដលជានិ ត រ បរ់ ចកតីហាមឃ្លត់ន្របថា “កុុំ” ដូចបញ្ចមីវភិតតនិ្ដរ កនុងករណីន្ដលជាអ្តីតកាល ឧ. ៦. តុទ្មហ បាប ំកមមំ មា អករតិថ ។

អ្នក.ទ. កុុំ នរធវើ នូវកមម ន្ដលអារកក់ រ ើយ ។ រវលន្របរតូវអាន មា ័ពទគួបនឹងកិរយិថា មា-អករតិថ ដូរចនោះ ។ របើររបើរៅខ្នងរដើមថ្នរបរយគបដិរ ធ របរយគរនាោះ ៗ រវលន្របក៏រតូវអានគួបជាមួយកិរយិ ័ពទន្ដរដូចរលែ ១ មា---អករ ិ។

វិធីបំបបក្នាមស័ពទ (តចប)់ វិធីបំបបក្នាមសព័ទ ឩ ការនត

(Declension of noun in ū-stem)

រមររៀនទី ៨ ១៤៩

នាម ័ពទ ឩ ការនតោនកនុងពីរលិងាគឺបុុំលិងានិងឥតថីលិងា ោនវធិីបុំន្បកដូចតរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឩ ការនតបុំលងិគ វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឩ ឧំ ឧនា ឧសស, ឧទ្នា ឧស្មម , ឧមាហ ឧសស, ឧទ្នា ឧសម,ឹ ឧមហ ិឧ

ពហុវចនៈ ឧទ្នា, ឩ ឧទ្នា, ឩ ឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩសុ ឧទ្នា, ឩ

វិធីបំបបក្ ទ្វទគ ូ=អនក្ដល់នូវមវទ ឩ ការនតបុំលងិគ

(ū stem as masculine)

វភិតត ិ ប. ទុ.

ឯកវចនៈ ទ្វទគ ូទ្វទគុ ំ

ពហុវចនៈ ទ្វទគុទ្នា, ទ្វទគ ូទ្វទគុទ្នា, ទ្វទគ ូ

១៥០ រមររៀនទី ៨

ត. ច.បញ្ច . ឆ. . អា.

ទ្វទគុនា ទ្វទគុសស, ទ្វទគុទ្នា ទ្វទគុស្មម , ទ្វទគុមាហ ទ្វទគុសស, ទ្វទគុទ្នា ទ្វទគុសម,ឹ ទ្វទគុមហ ិទ្វទគុ

ទ្វទគហិូ, ទ្វទគភូ ិទ្វទគនូ ំ ទ្វទគហិូ, ទ្វទគភូ ិទ្វទគនូ ំទ្វទគសុូ ទ្វទគុទ្នា, ទ្វទគ ូ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់រ ៈរ មើគ្នន ពីរតួរតូវលុបមួយតួរចញដូចជា

(ទ្វទគ ូ+ ឩ) > ទ្វទគ ូ។ (ទ្វទគ ូ+ ឧទ្នា) > ទ្វទគុទ្នា ។

នាមស័ពទ ឩ ការនតបុំលងិគ ័ពទ លី កតញ្ាូ វទញ្ាូ កាលញ្ាូ បុគគលញ្ាូ សយមភូ សពវញ្ាូ

រកយន្រប អ្នកដឹងនូវគុណ អ្នកដឹងនូវរកយ ុំដ ីអ្នកដឹងនូវកាល អ្នកដឹងនូវបុគាល រពោះ យមភូ អ្នកដឹង ពវ

័ពទ លី មតតញ្ាូ បរសិញ្ាូ បារគ ូអទធគ ូអភិភ ូវញិ្ាូ

រកយន្រប អ្នកដឹងនូវរបោណ អ្នកដឹងនូវរបជុុំជន អ្នកដល់នូវររតើយ អ្នករដើរដុំរណើ រឆ្ៃ យ រពោះអ្ភភូិ, រពោះពុទធ អ្នករចោះ, អ្នករ ជ ្

រមររៀនទី ៨ ១៥១

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់ឩ ការនតឥតថលីិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ឩ ឧំ ឧយា ឧយា ឧយា ឧយា ឧយា, ឧយ ំឧ

ពហុវចនៈ ឧទ្យា, ឩ ឧទ្យា, ឩ ឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩហិ, ឩភិ ឩន ំឩសុ ឧទ្យា, ឩ

វិធីបំបបក្ វធ=ូរសីម្គនគូរសក្រ ឩ ការនតឥតថលីិងគ (ū stem as feminine)

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ វធ ូវធំុ វធុយា វធុយា

ពហុវចនៈ វធុទ្យា, វធ ូវធទូ្យា, វធ ូវធហិូ, វធភូ ិវធនូ ំ

១៥២ រមររៀនទី ៨

បញ្ច . ឆ. . អា.

វធុយា វធុយា វធុយា, វធុយ ំវធុ

វធហិូ, វធភូ ិ វធនូ ំវធសុូ វធុទ្យា, វធ ូ

នាមស័ពទ ឩ ការនតឥតថលីងិគ

័ពទ លី ចម ូសិនធូ វរិ ូ

រកយន្រប កងទព័, រ នា ទរនល ិនធុ ន្ណត ក

័ពទ លី ជមពូ ភ ូសរភ ូ

រកយន្រប រដើមរពីង ន្ផនដ,ី រលក តវតុកន្ក

វភិតតិ ររមចរូបនិងវធិីបុំន្បកនាម ័ពទធ ុំង ៦ ការនតថ្នលិងាធ ុំង ៣ ចប់រតមឹរនោះ ។ ចុំររោះអ្នក ិកាដុំបូង គបបរីមើលសារ ើងវញិរដើមប ីឱយោនភាពសាទ តជ់ុំនាញកនុងការបុំន្បក ។

ធាតសុ័ពទពួក្ ភ ូធាត ុ(ត) ធាតុ ័ពទ ជល អា + ហរ

រកយន្រប រុងររឿង នាុំមក

ធាតុ ័ពទ ហស កថ

រកយន្រប រ ើច ររល, និយយ

រមររៀនទី ៨ ១៥៣

ពនធ គរហ ភជ វ ិ+ ចរ

ចង តិោះរដៀល រ ពគប ់រតាច់ចរ

រម ប + សំស នម អា + រុហ

រកីរយ ររ ើរ ឱនរៅ, ថាវ យបងាុំ រ ើង

និបាតសព័ទបដលម្គនមរប្បើញឹក្ញាប ់

័ពទ លី អជជ អាម ឥទ្ធន ិឥធ បុពវទ្ណហ ទ្សវ ហីទ្យា បាទ្តា អបរទ្ណហ

រកយន្រប កនុងថ្ថៃរនោះ ចា , ទ កនុងឥ ូវរនោះ កនុងទីរនោះ កនុងរពលរពឹក កនុងថ្ថៃន្ អក មេលិមិញ កនុងរពលរពឹក កនុងរពលររ ៀល

័ពទ លី កទ្ធ កស្មម កុហឹ កុទ្តា សពវទ្ធ ស្មយ ំចិរ ំបុរទ្តា បចាឆ

រកយន្រប កនុងកាលណា រហតុអ្វ ីកនុងទីណា អ្ុំពីទីណា ពវកាល កនុងរវលលៃ ច យូរ, អ្ ់កាលយូរ ខ្នងមុែ, អ្ុំពីមុែ កនុងរវលររកាយ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៨

១៥៤ រមររៀនទី ៨

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ អ្ជាតនី ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើកិរយិ ័ពទន្ដលរបកបនឹងអ្ជាតនីវភិតតរិរបើរ បក់ាលអ្វ ី? ៣. រតើអ្ជាតនីោនវធិបីុំន្បកប៉ាុនាម នន្បប ? ៤. រតើន្បបទី ១ ជាវធិីដូចរមតច ? ៥. រប ិនរបើបចចយ័រប ់ធាតុរនាោះ ៗ ជារ ៈឬោនទីបុំផុតជារ ៈ រតើ រតូវរធវើដូចរមតច ? ៦. ន្បបទី ២ រោប់ររបើចុំររោះ ចុរ ធាតុ រប ិនរបើចុោះ ទ្ណ បចចយ័រតើ រតូវរធវើដូចរមតច ? រប ិនរបើចុោះ ណយ បចច័យរតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៧. រតើន្បបទី ៣ រោបរ់របើជាមួយធាតុរបរភទណា ? ៨. រតើ ឧំ វភិតត ិបឋមបុរ ិពហុវចនៈនិយមផ្ទល ់ជាអ្វ ី? ូមឱយឧធ. ។ ៩. រតើអាគមោនប៉ាុនាម ន ? គឺអ្វីែលោះ ? ១០. រតើអ្ជាតនីអាចររបើអាគមអ្វីែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយរនោះជាមួយអ្ជាតនីវភិតតខិ្នងបរ េ-បទធ ុំងបបុីរ ិៈនិងធ ុំងពីរវចនៈ

១. ទិស, ២. ករ, ៣. កី. ៤. កុធ ។

គ. ចូរបុំន្បកនាម ័ពទខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាធ ុំងពីរវចនៈ ឱយរតវូតាមលិងារនាោះ ៗ ១. កតញ្ាូ , ២. ចម ូ។

រមររៀនទី ៨ ១៥៥

. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. មយ ំពុទធសស ធមម ំអសុណិមាហ ។ ២. បុរសិ្ម ច នារទិ្យា ច ឧបាសិកា ច មទ្គគន អចរសុឹ ។ ៣. អហំ គហបតនិា ធនំ អលភឹ ។ ៤. ពុទ្ទ្ធធ ទ្ោទ្ក ឧបបជជិ ។ ៥. ហីទ្យា សមទ្ណ្ឋ ធមមំ ទ្ទទ្សសិ ។ ៦. អាចរយិា ទ្តសំ សិសានំ បុពវទ្ណហ ឱវ្ហទ ំអទំសុ ។ ៧. ចិរ ំទ្ត អមាហ កំ ឃរ ំន អគមឹសុ ។ ៨. ទ្ធរកិា តាសំ ជនកសស បុរទ្តា អដឋំសុ ។ ៩. តវំ តសា ហទ្តថ ទ្បាតថកំ បទ្សា ។ ១០. កុហឹ តុទ្មហ តុមាហ កំ មិទ្តតហិ សទធឹ អបរទ្ណហ អគមិតថ ? ១១. តវ ំអជជ បាតរាសំ (អាហាររពលរពឹក) ន ភុទ្ញ្ញជ ។ ១២. កស្មម តុទ្មហ មម អាចរយិសស ទ្លខនាន ិន លិខតិថ ? ១៣. តុទ្មហ ចិរ ំមយហ ំបុទ្តត ន បសសតិថ ។ ១៤. អហំ តុយហ ំបណណកាទ្រ ហីទ្យា ន អលភ ឹ។

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ែ្ុ ុំ អ្ងាុយរហើយ រលើន្រគ រប ់ែ្ុ ុំ ។ ២. ែ្ុ ុំ ឈររហើយ កនុង ួន រប ់រគ.ទ. កនុងរពលររ ៀល ។ ៣. រយើង.ទ. នរ ់រៅ កនុងផទោះ រប ់ឪពុកោ កនុងរកុង យូររហើយ ។

១៥៦ រមររៀនទី ៨

៤. ន្នកុោរ រហតុអ្វី អ្នកឈរ ពីមុែ រលករគ ូរប ់អ្នក ? ៥. ន្នកូន អ្នក នរៅ កាន់ទីណា កាលពីមេលិមញិ ? ៦. រហតុអ្វ ីអ្នក មិនសាត ប់ នូវធម ៌? ៧. ុំឡាញ់ រប ់ែ្ុ ុំ មនិ នទិញ ផ្ទរ .ទ. ពីហាង ឯផារ យូររហើយ ។ ៨. មេលិមុញិ រកមងរបុ .ទ. ផង រកមងរ ី.ទ. ផង មិន នយកមក នូវរ ៀវរៅ កានស់ាល ។ ៩. សាវ .ទ. កុំពុង ីុ នូវន្ផលសាវ យ ។ ១០. អ្នក.ទ. នទទួល អ្ុំរណាយ ពីរគូ រប ់អ្នក.ទ. ពីកាលណា ? ១១. រយើង.ទ. មួយអ្រនលើរោយ គហបត ីនាុំមករហើយ នូវទឹក ពី ទឹង ។ ១២. ែ្ុ ុំ រ ់រៅរហើយ ឯផទោះ រប ់ញាត ិរប ់ែ្ុ ុំ យូររហើយ ។ ១៣. គហបត ីសាត ប់រហើយ នូវធម,៌ គ្នត ់រកើតរហើយ នូវ ធធ កនុងរពោះ- ពុទធ ។

(ចបរ់មររៀនទី ៨)

មមមរៀនទី ៩

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិសពវនាម (ត)

(៧) ភវិសសនតិវិភតត ិ(Future endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សសត ិ សសសិ សាម ិ

ពហុវចនៈ សសនត ិ សសថ សាម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សសទ្ត សសទ្ស សស ំ

ពហុវចនៈ សសទ្នត សសទ្វ ហ សាទ្មហ

ភវ ិេនតិ ន្របថា “នឹងោន, នឹងរកើត” ជាវភិតតរិ ប់ថាអ្ុំរពើរនាោះ ៗនឹងរកើតោនកនុងរពលអ្នាគត ោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “នឹង...” ។ ភវសិសនត ិតាមរូប ័ពទ ររមចមកពី ភ ូធាតុ (=ោន, ជា) ធាតុពួកទី ១, ផ្ទល ់ ឩ ថ្ន ភ ូជា ឱ រហើយផ្ទល ់ ឱ ជា អវ (ភវ + អ + ឥ អា. + សសនត)ិ > ភវសិសនត ិន្របថា “នឹងោន” ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ

ការរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទជាមួយភវ ិេនតិវភិតតោិនវធិ ី ៣ យ៉ា ង

១៥៨ រមររៀនទី ៩

១. រតូវចុោះ ឥ អាគមរលើទីបុំផុតធាតុនិងបចចយ័ ។ ភាគររចើនគឺ ររបើតាមន្បបចុោះ ឥ អាគមរនោះ ។ ២. មិន ច់ចុោះ ឥ អាគមរលើទីបុំផុតធាតុនិងបចច័យរទ ។ ៣. រោយការរធវើ ោនកមមទីបុំផុតធាតុជាមួយ -សស ឱយរៅជារូបរផេង ។ ររបើធាតុណាមួយករ៏ោយរតូវន្តោនបចច័យរបចា ុំពួកធាតុជាប់មក ជាមួយ ដូចោនរូបមនតខ្នងររកាមរនោះ

រមបៀបទ ី១ (ចុោះ ឥ អាគម)

(ធាតុ + បចចយ័ + ឥ អា. + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

វិធីបំបបក្ គម ធាត ុបរប្បថា “មៅ”

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ គមិសសត ិគមិសសសិ គមិសាម ិ

ពហុវចនៈ គមិសសនត ិគមិសសថ គិមសាម

ន្របថា “នឹងរៅ”

រមររៀនទី ៩ ១៥៩ ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. វភិតតិខ្នងអ្តតរនាបទកោ៏នវធិីរបកបរូបជាកិរយិដូចគ្នន ។ ២. ពួក រុធ និង ទិវ ធាតុរតូវរធវើតាមវតតោនាវភិតតិ ិន រទើបចុោះ ភវ ិេនតិវភិតត ិ ដូចជា ភុញ្ជិ សសតិ ន្របថា នឹង ីុ, នឹងបររិភាគ (ពួក រុធធាតុ) ។ កុជឈសិសត ិន្របថា “នឹងររកាធ” (ពួកទិវធាតុ) ជារដើម ។ ៣. ធាតុកនុងពួកដថ្ទរទៀតរតូវោនបចច័យជាប់មកជាមួយន្ដរ ដូចជា ជិនិសសត ិ ន្របថា “នឹងឈនោះ” (ពួកកីធាតុរ េៈរ ៈ អា ថ្ន នា បចច័យរៅជា ន),. សុណិសសត ិ ន្របថា “នឹងសាត ប”់ (ពួកសុធាតុរ េៈរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋ បចចយ័រៅជា ណ),. ករសិសត ិន្របថា “នឹងរធវើ” (ពួកភធូាតុលុប អ បចចយ័),. គណហិ សសត ិ ន្របថា “នឹងកានយ់ក” (ពួក គហ ធាតុ ណ្ឋហ បចចយ័, លុបទីបុំផុតធាតុរចញនិងរ េៈរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋហ > ណហ ) ជារដើម ។ ពួក ភ ូធាតុកលុ៏បបចច័យរចញន្ដរដូច គម ខ្នងរលើ ។ រឯីពួក ចុរ ធាតុោនអ្ធិបាយរៅខ្នងររកាមរនោះ

រមបៀបទ ី២ (ពុំបាចច់ុោះ ឥ អាគម)

(ធាតុ + បចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

វិធីបំបបក្ ចុរ ធាត ុបរប្បថា “លួច”

១៦០ រមររៀនទី ៩

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ទ្ចាទ្រសសត ិ ទ្ចាទ្រសសសិ ទ្ចាទ្រសាម ិ

ពហុវចនៈ ទ្ចាទ្រសសនត ិទ្ចាទ្រសសថ ទ្ចាទ្រសាម

ន្របថា “នឹងលួច”

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. វធិីបុំន្បកររបៀបទី ២ រនោះអ្នុវតតចុំររោះពួក ចុរ ធាតុន្ដលចុោះ ទ្ណ បចច័យប៉ាុរណាណ ោះ ។ កាលរបើលុប ណ រចញរៅរៅ ល់រ ៈ ទ្ំ រទើបពុុំ ចចុ់ោះ ឥ អាគមដូចររបៀបទី ១ ខ្នងរលើ ។ រប ិនរបើជា ណយ បចច័យវញិ រតូវបុំន្បកតាមន្បបទី ១ ដូចជា ទ្ចារយិសសតិ ជារដើម ។ ២. ធាតុែលោះន្ដលរតវូរពឹទធិរ ៈ ឥ > ឯ ក៏មិន ចចុ់ោះ ឥ អាគមដូចគ្នន ន្ដរដូចជា ទ្នសសត ិ =នឹងនា ុំរៅ, មកពី (ន ី > ទ្ន + អ + សសតិ),. ឯសសត ិ=នឹងរៅ, មកពី (ឥ > ឯ + អ + សសត)ិ ជារដើម ។ ៣. រ េៈរ ៈ អា ថ្នធាតុជា អ ដូចជា ឋា ធាតុ, (ឋា + អ + សសតិ) > ឋសសត ិ =នឹងឈរ, នឹងតា ុំងរៅ ។ ទ្ធ ធាតុ, (ទ្ធ + អ + សសតិ) > ទសសត ិ=នឹងឱយ, របើជា ទទ្ធ ធាតុរៅជា ទទិសសតិ ។

រមបៀបទ ី៣

រមររៀនទី ៩ ១៦១

ររបៀបបុំន្បកទី ៣ រនោះររបើ នចុំររោះន្តធាតុែលោះ ៗ ប៉ាុរណាណ ោះ គ ឺរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទរោយការរធវើអារទ សស រប ់ភវ ិេនតិវភិតតជិា ខ ដូចជា (ភុជ > ទ្ភាជ > ទ្ភាក) + អ + សសត ិ> ទ្ភាកខត ិ=នឹង ីុ ។ សក ធាតុោនរូបជា សកខតិ (សក + អ + សសតិ) > សកខតិ =នឹងអាច ។ សក ធាតុរនោះោនរូបមួយន្បបរទៀតជា សកខិ សសត ិ(សក + ខ + ឥ អា. + សសតិ) > សកខិ សសត ិ ន្របថា “រ ថាន នឹងអាច” ន្ដលចាប់ភាសាអ្ង់រគល រៅថា Double Future ។ ចុំររោះ ទសិ អាចោនរូបជា ទកខត ិ រោយផ្ទល ់ ទិស ធាតុជា ទកខ (ទកខ + អ + សសត)ិ =នឹងរ ើញ, លុប សស រចញ ។ ចុំររោះ ហុ ធាតុអាចោនរូបររចើនយ៉ា ងគជឺា ទ្ហត,ិ ទ្ហហិត,ិ ទ្ហាហិត,ិ ទ្ហសសត,ិ ទ្ហហិសសត,ិ ទ្ហាហិសសត ិ =នឹងរកើត, នឹងោន ។ រឯី អស ធាតុមិនោនរូបជាភវ ិេនតិរទ គឺររបើ ភ ូ ធាតុជុំនួ វញិជា ភវសិសត ិ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. កុហឹ តវំ ទ្សវ គមិសសសិ ។ កនុងថ្ថៃន្ អក ឯង នឹងរៅ ឯណា ?

១៦២ រមររៀនទី ៩

២. គហបតទ្យា វហិារសមឹ ធមម ំសុណិសសនតិ ។ គហបត.ីទ. នឹងសាត ប ់នូវធម៌ កនុងវហិារ ។

៣. សទ្ច តុទ្មហ នហាយិសសថ, អហមប ិ< (អហំ + ប)ិ នហា-យិសាមិ ។ រប ិនរបើ អ្នក.ទ. នឹងងូតទឹក, ែ្ុ ុំ ក៏ នឹងងូត (ន្ដរ) ។

៤. សចាហំ < (សទ្ច + អហំ) បិយ ំបុតតំ លភិសាម,ិ អហនតំ < (អហំ + ត)ំ ទ្បាទ្សសាមិ ។ រប ិនរបើ ែ្ុ ុំ នឹង ន នូវកូនរបុ ន្ដលជាទីរ ឡាញ់, ែ្ុ ុំ នឹងចិញ្ចឹ ម នូវរគ(កូនរនាោះ) ។

រប្បមោគភាវវាចក្ៈ របរយគភាវវចកៈោន ័ពទ ុំខ្នន់ែវោះមនិ ន ២ របរភទគ ឺ

១. បទអនភហិិតកតាត (ោនរូបជាតតិយវភិតត)ិ ។ ២. ភាវវ្ហចកកិរយិា (កិរយិ ័ពទ) ។

បញា ក៖់ បុរវ ចារយន្ែមររយើង នរ ប់ថា របរយគភាវវចកៈរនោះោនបទរបធានន្តជាតតិយវភិតតិប៉ាុរណាណ ោះ ន្ដលជាកតាត (អ្នករធវើ) និងន្ដលោនអាយតនិ តន្របថា “គឺ, ន្ដល” ខ្នង មពនធថា អនភហិិតកតាត ។ ប៉ាុន្នតរបើតាមមតិរប ់ ទទនីតិថា បទរបធានគួរន្តោនរូបជាបឋោវភិតត ិដូចន្ដលរលក នឱយឧធហរណ៍ថា ទ្ស្ម ភយូទ្ត ដូរចនោះជារដើម ។

រមររៀនទី ៩ ១៦៣ វិធីរូបសទិធិជាភាវវាចក្ក្ិរោិ

ការរបកបរូបជាកិរយិភាវវចកៈរតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ (ធាតុ + យ បចចយ័ + ទ្ត វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

ភាវវចកកិរយិោនររគឿង ុំខ្នន់ ៗ រោប ់ោា ល់ ៣ របរភទគ ឺ១. ររបើ នន្តធាតុណាន្ដលជា អកមមធាតុ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ២. រតូវចុោះ យ បចចយ័ (ន្តក៏អាចចុោះ ឥ អាគម នែលោះ) ។ ៣. ររបើន្ត ទ្ត វតតោនាវភិតតិឯកវចនបឋមបុរ ិៈ ខ្នងអ្តតរនាបទ

ប៉ាុរណាណ ោះ (ប៉ាុន្នតករ៏ ើញោនររបើជាបុរ ិៈនិងវភិតតិដថ្ទរទៀតផងន្ដរ) ដូចោនឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. ទ្តន១ មរយទ្ត២។ គឺរគ១ សាល ប់២ ។ ២. ជទ្នហិ១ ភយូទ្ត២។ គឺជន.ទ.១ រកើត(រ ់)២ ។

៣. ទ្ស្ម ភយូទ្ត ។ រគ រកើត ( ទទនីតិបទោល) ។ ៤. ទ្ស្ម បហីយិសសតិ ។ (រ ចកតីភ័យខ្នល យ)រនាោះនឹងសាប ូនយ (ធជគា ូរត) ។ ៥. មយ ំអនុភយូទ្មហ ។ រយើង.ទ. រន្មងរសាយ (បទរូប ិទធិ)។ រប ិនរបើោនបទវរិ នៈរៅផងរតូវន្ថមវធិីន្របរទៀតដូរចនោះ

១. បទ អនភហិិតកតាត ន្របទី ១ ។ ២. បទវរិ នៈថ្នបទអ្នភិហិតកតាត (របើោន) ន្របទី ២ ។ ៣. បទកិរយិរគប់រគង (ភាវវចកកិរយិ) ន្របទី ៣ ។

១៦៤ រមររៀនទី ៩ ឧទា រណ៍

សទ្ពវហិ២ សទ្តតហិ១ មរយទ្ត៣។ គឺ តវ.ទ.១ ធុំងពួង២ រន្មងសាល ប់៣ ។

របរយគខ្នងរលើរនោះ អាចផ្ទល ់ជារបរយគកតតុវចកៈវញិក ៏ន រោយរគ្នន់ន្តផ្ទល ់តួកតាត ពីតតយិវភិតតមិកជាបឋោវភិតត ិ និងផ្ទល ់កិរ-ិយ ័ពទជាកតតុវចកកិរយិ ដូរចនោះ

សទ្ពវ២ សតាត ១ មរនតិ៣។ រ ីតវ.ទ.១ ធុំងពួង២ រន្មងសាល ប់៣ ។

ូមចា ុំថា បទអ្នភិហិតកតាត អាចជាឯកវចនៈក៏ នជាពហុវចនៈក៏ ន ។

២. វិមសសនសពវនាម

(Pronominal Adjectives) ពវនាមោន ២ យ៉ា ងគឺ បុរ ិ ពវនាម និង វរិ ន ពវនាម ។ បុរសិពវនាម នអ្ធិបាយរួចរហើយកនុងរមររៀនទី ៦ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាការអ្ធិបាយអ្ុំពីវរិ ន ពវនាម ។

វទិ្សសនសពវនាម ជាគុណ ័ពទ រោបរ់របើខ្នងរដើមនាម ័ពទ

រមររៀនទី ៩ ១៦៥

រដើមបរី ប់ឱយដងឹថា ចា ់ល ់ ឬ មនិចា ់ល ់ និងន្ដលន្ចកជា ២ យ៉ា ងគ ឺនិយមសពវនាម និង អនយិមសពវនាម ។

២.១ និយមសពវនាម

(Demonstrative Pronouns)

និយម ន្របថា “ចា ់ល ់” ជា ពវនាមរ ប់រ ចកតីចា ់ល ់ ោន ៥ ័ពទគ ឺ

ត ឯត ឥម អមុ ឥតរ

រនាោះ រនោះ, ហនឹង, នុ៎ោះ, នុោ៎ះហន៎ រនោះ ឯរនាោះ, ឯរណាោះ មួយរទៀត, ោន ក់រទៀត

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ធ ុំង ៥ ័ពទរនោះ រោប់ររបើពីខ្នងរដើមនាម ័ពទ គឺររបើ នធ ុំង ៣ លិងា ។ កាលរបើោនបទនាមជារបធានបុំន្បកកនុង លិងា, វភិតតនិិង វចនៈណា និយម ពវនាមរតូវន្តបុំន្បកឱយោន លិងា, វចន និងវភិតតិរ មើនឹងនាម ័ពទរនាោះ ៗ ជានិចច ។

១៦៦ រមររៀនទី ៩

ត វរិ ននិយម ពវនាមោនវធិបីុំន្បកដូច ត បុរ ិ ពវនាមធ ុំងអ្ ់ ប៉ាុន្នតោនវធិរីរបើែុ គ្នន ។ រឯី ឯត កោ៏នវធិីបុំន្បកដូច ត បុរ ិ ពវនាមន្ដរ រោយរគ្នន់ន្តន្ថម ឯ ពីខ្នងរដើមប៉ាុរណាណ ោះ ។ វធិីបុំន្បកនិយម ពវនាមោនគតដូិចបុំន្បកនាមនាម អ ការនតបុុំលិងា, នបុុំ- កលិងានិង អា ការនតឥតថីលិងាន្ដរ (ចូររមើលវភិតត ិររមចរប ់ បុរសិ, កុល និង កញ្ញា កនុងរមររៀនខ្នងរដើម) ។

វិធីបំបបក្និយមសពវនាម

(Declension of Demonstrative Pronouns) វិធីបំបបក្ ឯត ស័ពទជាបុលំិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ឯទ្ស្ម ឯត,ំ ឯនំ ឯទ្តន ឯតសស ឯតស្មម , ឯតមាហ ឯតសស ឯតសម,ឹ ឯតមហ ិ

ពហុវចនៈ ឯទ្ត ឯទ្ត ឯទ្តហិ, ឯទ្តភ ិឯទ្តសំ, ឯទ្តស្មន ំឯទ្តហិ, ឯទ្តភ ិ ឯទ្តសំ, ឯទ្តស្មន ំឯទ្តសុ

រមររៀនទី ៩ ១៦៧

វិធីបំបបក្ ឯត ស័ពទជានបុំសក្លងិគ វភិតត ិបឋោ. ទុតិយ.

ឯកវចនៈ ឯត ំ ឯត ំ

ពហុវចនៈ ឯតាន ិ ឯតាន ិ

ឯត វរិ ន ពវនាមន្ដលបុំន្បកជានបុុំ កលិងា ចាប់ពីតតិយរហូតដល់ តតមីវភិតតធិ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ ោនរូបដូចបុុំលិងាធ ុំង អ្ ់ ។

វិធីបំបបក្ ឯត ស័ពទជាឥតថីលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ឯស្ម ឯត,ំ ឯនំ ឯតាយ ឯតសា, ឯតិសា, ឯតសិាយ ឯតាយ ឯតសា, ឯតិសា, ឯតសិាយ ឯតសស,ំ ឯតិសស,ំ ឯតាយ ំ

ពហុវចនៈ ឯតា ឯតា ឯតាហិ, ឯតាភ ិឯតាសំ, ឯតាស្មន ំឯតាហិ, ឯតាភ ិ ឯតាសំ, ឯតាស្មន ំឯតាសុ

១៦៨ រមររៀនទី ៩ វិធីបំបបក្ ឥម ស័ពទជាបុលំិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អយ ំឥម ំឥមនិា, ឥទ្មន, អទ្នន ឥមសស, អសស ឥមស្មម , ឥមមាហ , អស្មម ឥមសស, អសស ឥមសម,ឹ ឥមមហ,ិ អសមឹ

ពហុវចនៈ ឥទ្ម ឥទ្ម ឥទ្មហិ, ឥទ្មភ ិឥទ្មសំ, ឥទ្មស្មន ំឥទ្មហិ, ឥទ្មភ ិឥទ្មសំ, ឥទ្មស្មន ំឥទ្មសុ

វិធីបំបបក្ ឥម ស័ពទជានបុំសក្លងិគ

វភិតត ិបឋោ. ទុតិយ.

ឯកវចនៈ ឥទ ំ ឥទ ំ

ពហុវចនៈ ឥមាន ិ ឥមាន ិ

ឥម វរិ ន ពវនាមន្ដលបុំន្បកជានបុុំ កលិងា ចាបពី់តតិយដល់ តតមីវភិតតិធ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ ោនរូបដូចបុុំលិងាន្ដរ ។

វិធីបំបបក្ ឥម ស័ពទជាឥតថីលងិគ

រមររៀនទី ៩ ១៦៩

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អយ ំឥម ំឥមាយ ឥមិសា, ឥមិសាយ, អសា ឥមាយ ឥមិសា, ឥមិសាយ, អសា ឥមិសស,ំ ឥមាយ,ំ អសស ំ

ពហុវចនៈ ឥមា ឥមា ឥមាហិ, ឥមាភ ិឥមាសំ, ឥមាស្មន ំឥមាហិ, ឥមាភ ិឥមាសំ, ឥមាស្មន ំឥមាសុ

វិធីបំបបក្ អមុ ស័ពទជាបុលំិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អមុ, អសុ អមុ ំអមុនា អមុសស, អមុទ្នា អមុស្មម , អមុមាហ អមុសស, អមុទ្នា អមុសម,ឹ អមុមហ ិ

ពហុវចនៈ អម ូអម ូអមហិូ, អមភូ ិអមសំូ, អមសូ្មន ំអមហិូ, អមភូ ិអមសំូ, អមសូ្មន ំអមសុូ

១៧០ រមររៀនទី ៩

វិធីបំបបក្ អមុ ស័ពទជានបុំសក្លងិគ វភិតត ិបឋោ. ទុតិយ.

ឯកវចនៈ អទុ ំអទុ ំ

ពហុវចនៈ អមនូ ិអមនូ ិ

អមុ វរិ ន ពវនាមន្ដលបុំន្បកជានបុុំ កលិងា ចាប់ពីតតិយរហូតដល់ តតមីវភិតតធិ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ ោនរូបដូចបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ ។

វិធីបំបបក្ អមុ ស័ពទជាឥតថីលងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ អមុ, អសុ អមុ ំអមុយា អមុសា អមុសា អមុសា អមុសស,ំ អមុយ ំ

ពហុវចនៈ អម ូអម ូអមហិូ, អមភូ ិអមសំូ, អមសូ្មន ំអមហិូ, អមភូ ិអមសំូ, អមសូ្មន ំអមសុូ

រមររៀនទី ៩ ១៧១

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ពវនាមធ ុំង ២ យ៉ា ងគឺបុរ ិ ពវនាមនិងវរិ ន ពវនាម មិនោនជាអាលបនៈវភិតតរិទ ។ ២. និយមសពវនាម កាលរបើបុំន្បកជាមួយវភិតតិរផេង ៗ រហើយ រវលន្របជាភាសាន្ែមរ ពុុំចា ុំ ច់ររបើអាយតនិ តឬរកយន្របរប ់វភិតតិន្ថមពីមុែដូចនាមនាមរទគឺ ន្របន្ត ័ពទទរទ ៗ ប៉ាុរណាណ ោះ ឧ. ត ំចិតត=ំចិតតរនាោះ, ទ្ស្ម បុរទិ្ស្ម=រប ុរនាោះ, ឯត ំទ្ខតត=ំន្រ នុ៎ោះ, ឥម ំ=រនោះ, អមុ =ឯរនាោះ ជារដើម ។ រប ិនរបើជាពហុវចនៈវញិក៏ពុុំចា ុំ ច់ន្ថមរកយថា “...ធ ុំងឡាយ” រៅខ្នងចុងដូចនាមនាមរទ រដើមបឱីយ មតាមភាសានិយមដូចជា ទ្ត បុរសិ្ម =រប ុធ ុំងឡាយរនាោះ, ឯទ្ត កុមាទ្រ =រកមងរបុ ធ ុំងឡាយនុ៎ោះ ជារដើម ។ ៣. អមុ ័ពទអាចផ្ទល ់ជា អសុ នែលោះ, ធុំង អមុ និង អសុ និយមចុោះ ក រៅខ្នងចុងជា អមុក, អសុក ោនវធិីបុំន្បកជាមួយ វភិតតិរផេង ៗ នធ ុំងបលិីងា តាមន្បប យ ័ពទន្ដលនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ អមុក និង អសុក ោនររបើររចើនជាង អមុ និង អសុ ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បនិយមសពវនាម

និយម ពវនាមជាវរិ ន ពវនាម រោប់ររបើអ្ធិបាយនាម

១៧២ រមររៀនទី ៩

ន្ដលោនលកខណៈដូចជាគុណ ័ពទ ។ របើររបើអ្ធិបាយនាមបទណារតូវររៀងោកខ់្នងរដើមនាមបទរនាោះ ៗ និងរតូវឱយោនលិងា, វចននិងវភិតតិរ មើគ្នន ជានិចច ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. ឯទ្ស្ម២ បុរទិ្ស្ម១ ធមមំ៤ សុណ្ឋតិ៣។ របុីរ ១ នុ៎ោះ២ កុំពុងសាត ប់៣ នូវធម៌៤ ។

២. ស្ម២ ភរយិា១ ឯតាស្មនំ៥ បុតាត នំ៥ អាហាទ្រ៤ ទ្ទតិ៣។ រភីរយិ១ រនាោះ២ កុំពុងឱយ៣ នូវអាហារ.ទ.៤ ដល់បុរត.ទ.៥ នុោ៎ះ៥។

៣. អយ២ំ កសទ្កា១ ឥមានិ៥ កមាម និ៤ កទ្រាត៣ិ។ រអី្នកន្រ ១ រនោះ២ កុំពុងរធវើ៣ នូវការង្គរ.ទ.៤ រនោះ៥ ។

៤. តវំ១ មយហ៥ំ អទុំ៥ វតថុ ំ៤ ទ្ទហិ៣។ ឯង១ ូមឱយ៣ នូវ ុំពត់៤ (ដុុំ)រនាោះ៥ ដល់ែ្ុ ុំ៥ ។

៥. ទ្សដឋ១ី អមុំ៥ នារ៤ឹ បសសត៣ិ។ ររី ដឋ១ី កុំពុងរមើល៣ នូវនារ៤ី ឯរនាោះ៥ ។

៦. ទ្ស្ម២ ភិកខុ ១ អមសំូ៥ ឧបាសកានំ៥ ធមមំ៤ ទ្ទទ្សយយ៣។ រភីិកខុ១ រនាោះ២ គបប ីុំន្ដង៣ នូវធម៤៌ ដល់ឧ ក.ទ.៥ ឯរនាោះ៥ ។ ៧. អាចរទិ្យា១ សិសានំ៥ ឱវ្ហទំ៤ ទ្ទតិ៣, ទ្ត១ តសស៥ ឱវ្ហទ្ទ៤ តដិឋនតិ៣។

រមររៀនទី ៩ ១៧៣

ររីគូ១ កុំពុងឱយ៣ នូវឱវទ៤ ដល់ ិ េ.ទ.៥, រគ.ទ.( ិ េ.ទ)១ កុំពុងតា ុំងរៅ៣ កនុងឱវទ៤ រប ់គ្នត៥់ ។

កនុងឧធហរណ៍ទី ៧ ខ្នងរលើរនោះោនរបរយគពីរ ង្គរ ត់គ ឺ

អាចរទិ្យា---ទ្ទត ិនិង ទ្ត---តិដឋនត ិ។

រកយថា ទ្ត រនោះអាចន្របមួយន្បបរទៀត នគឺន្របរយគ ័ពទជា “រ ិី េធ ុំងឡាយ រនាោះ= ទ្ត សិសា” ។ របើន្របដូរចនោះ ទ្ត មិនន្មនជាបុរ ិ ពវនាមរទៀតរទ គកឺាល យជាវរិ ន ពវនាមវញិរហើយ ពីរររោះោន សិសា ជារបធាន ចុំររោះ តសស កដូ៏ចគ្នន ន្ដរ អាចន្របថា “រប ់អាចារយ រនាោះ= តសស អាចរយិសស” ។ របើន្របដូរចនោះ តសស កាល យជាវរិ ន ពវនាមវញិន្ដរ ។

នាមស័ពទ (ត)

័ពទ លី កុទ្ធទ ល បុុំ. កបូ បុុំ. អដវ ិឥ. បាស្មទ បុុំ. មលូ នបុុំ.

រកយន្រប ចប, ន្ប៉ាល អ្ណតូ ង ថ្រព រ សាទ គល់, រ ក ់

័ពទ លី នរបត ិបុុំ. មុតត ិឥ. វសិិខា ឥ. គង្កគ ឥ. ទ្ទ្ធណិ ឥ.

រកយន្រប រ តច ការរួចផុត ផលូ វ, ថនល់ ទរនល ទូក

១៧៤ រមររៀនទី ៩

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី៩

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ ភវសិសនត ិន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើកិរយិ ័ពទន្ដលរបកបនឹងភវ ិេនតិវភិតតរិរបើរ បក់ាលអ្វ ី? ៣. រតើភវ ិេនតិោនវធិបីុំន្បកប៉ាុនាម នន្បប ? ៤. រតើន្បបទី ១ ជាវធិីដូចរមតច ? ៥. រប ិនរបើបចចយ័រប ់ធាតុរនាោះ ៗ ជារ ៈឬោនទីបុំផុតជារ ៈ រតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៦. ន្បបទី ២ រោប់ររបើចុំររោះ ចុរ ធាតុ រប ិនរបើចុោះ ទ្ណ បចចយ័ រតើរតូវរធវើដូចរមតច ? រប ិនរបើចុោះ ណយ បចច័យរតើរតូវរធវើដូចរមតច ? ៧. រតើន្បបទី ៣ រោបរ់របើជាមួយធាតុទូរៅ នន្ដរឬរទ ? ៨. រប ិនរបើជា អស ធាតុរតើនិយមររបើអ្វជីុំនួ ? ៩. រតើកិរយិ ័ពទជាភាវវចកៈោនវធិីរបកបរូបដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ១០. រតើវរិ ន ពវនាមោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ?

ែ. ចូរបុំន្បកធាតុ ័ពទធ ុំងឡាយរនោះជាមួយអ្ជាតនីវភិតតខិ្នងបរ េបទធ ុំងបបុីរ ិៈនិងធ ុំងពីរវចនៈ

១. ទិស, ២. ករ, ៣. កី. ៤. កុធ ។

រមររៀនទី ៩ ១៧៥

គ. ចូរបុំន្បក ពវនាមធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាមួយវភិតតនិានាជាបុុំលិងាធ ុំងពីរវចនៈ

១. ឯត, ២. ឥម, ៣. អមុ ។ . ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ

១. កសសទ្កា កុទ្ធទ ទ្លន ភមូិយ ំកបូំ ខនសិសតិ ។ ២. មយ ំភគិនយិា ទ្គហំ គមិសាម ។ ៣. រតតិយ ំទ្ត អដវសុី ន វសិសសនតិ ។ ៤. នរបតទិ្នា បុតាត អដវយិ ំនគរ ំករសិសនតិ ។ ៥. សទ្ច តវំ មុតតឹ លភ, ពុទ្ទ្ធធ ភវសិសសិ ។ ៦. អហំ ជនកសស បណ្ឋណ ការ ំទទសិាមិ ។ ៧. កុហឹ តវំ ទ្សវ គមិសសសិ ? ៨. តុទ្មហ រតតិយ ំវសិិខាសុ ន វចិរសិសថ ។

៩. អហំ អសសមាហ ភមូយិ ំន បតសិាមិ ។ ១០. អហំ មយហ ំអងគុ លីហិ មណឹ គណហិ សាមិ ។ ១១. វ្ហណិទ្ជា បាស្មទ ំអារុហិសសតិ ទ្ស្ម ចនទំ បសសសិសតិ ។ ១២. ជនា ស្មោយ ំធមមំ សុណិសសនតិ ។ ១៣. កទ្ធ មយ ំនទ ឹបាបុណិសាម ? ១៤. មយ ំអជជ បុពវទ្ណហ ន ឧគគណហិ មាហ ។ ១៥. ភគនិ ីតសាយ ស្មមនិា សទធឹ ជនសស ទ្គហំ ទ្សវ គមិសសនតិ។

១៧៦ រមររៀនទី ៩

ង. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រប ិនរបើ អ្នក រ ើង រលើភនុំ អ្នក នឹងរ ើញ នូវទរនល ។ ២. ជន.ទ. រនាោះ កនុងរ ុក រនាោះ នឹងសាត ប ់នូវធម ៌កនុងសាល រនោះ ។ ៣. សាវ នឹង ីុ ន្ផល.ទ. រោយថ្ដ.ទ. រប ់វ ។ ៤. កុោរ.ទ. ផង កុោរ.ីទ. ផង នឹងរៅ កាន់ ួន ឯរនាោះ ។ ៥. រយើង នឹងរ ើញ នូវរពោះច័នទ កនុងររត ី។ ៦. រ ចកត ុីែ រកើតរ ើង រររោះបុណយ ។ ៧. បុរ .ទ. ផង នារ.ីទ. ផង រៅ កាន់វតត រល់ថ្ថៃ មួយអ្រនលើរោយ ផ្ទរ .ទ. កនុងថ្ដ.ទ. ។ ៨. រ តច មួយអ្រនលើរោយ រ តចរ ី នឹងមក កានន់គរ កនុងថ្ថៃន្ អក ។ ៩. រប ិនរបើ រគ របរពឹតត នូវអ្ុំរពើ លអ រគ នឹងមនិរកើត កនុងទុគតិភព រ ើយ ។

១០. ពន្ព.ទ. នរត់រចញ ពីដុំរ ីរររោះរ ចកតីខ្នល ច ។

(ចបរ់មររៀនទី ៩)

រមររៀនទី ៩ ១៧៧

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

ររៀនរៅមុែ ! ររៀនកុុំឱយ ពយយមររៀន ររៀនឱយសាទ ត ់ចិតតឱយនឹង កុុំចាប់រនោះ រចោះមួយ ិន ឹមបនត

ររៀនរៅមុែ ! សាទ ក់រ ទើរចិតត ោនវរិយិៈ ោត់ឱយសាទ ញ របឹងឱយងុំ រោិះចាប់រនាោះ ឆអិនរ កដ ជាបនាទ ប ់

កុុំថយររកាយ គិត ូញសាញ ោនោះរកាញ ជុំនាញលអ ។ កុុំរ ោះរឡាោះ ទុោះន្ សាទ តរ់គប់ែ រៅមុែរអ្ើយ !

(មិនដឹងរបភពរដើម)

មមមរៀនទី ១០

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិគុណនាម

(៨) កាលាតបិតតិវិភតត ិ(Conditional endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សា ទ្សស សស ំ

ពហុវចនៈ សសសុំ សសថ សាមាហ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ សសថ សសទ្ស សស ំ

ពហុវចនៈ សសសុឹ សសទ្វ ហ សាមហទ្ស

កាោតិបតត ិ ន្របថា “កាលកនលងរហើយ” ជាវភិតតរិ បថ់ាអ្ុំរពើរនាោះ ៗ នឹងរកើតោននារពលអ្នាគតន្តជាអ្នាគតកនុងអ្តីតកាល ោនកិរយិនុររគ្នោះថា “នឹង...រហើយ” ។ រប ិនរបើោន អ អាគមរៅខ្នងរដើមធាតុន្របថា “នឹង ន......រហើយ” ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ

ការរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទជាមួយកាលតបិតតិវភិតត ិោនដុំរណើ រដូច

រមររៀនទី ១០ ១៧៩

ពួកភវ ិេនតិវភិតតនិ្ដរ ។ ប៉ាុន្នតរតូវចុោះ អ អាគមខ្នងរដើមធាតុ និងជាពិរ ឥ អាគមែវោះមិន នរទ ដូចពួកភវ ិេនតិន្ដរ ។ ប៉ាុន្នតរបើធាតុោនឧប គាខ្នងរដើមធាតុមនិគបបចុីោះ អ អាគមរទ ។ ដូរចនោះរតូវោនរូបមនតពីរគឺោន អ អាគមនិងមនិោន អ អាគម ។

១. បបបចុោះ អ អាគម

(អ អា. + ធាតុ + បចច័យ + ឥ អា. + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

វិធីបំបបក្ គម ធាត ុ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អគចឆិសស, អគចឆិសា អគចឆិទ្សស អគចឆិសស ំ

ពហុវចនៈ អគចឆិសសសុំ អគចឆិសសថ អគចឆិសាមាហ , អគចឆិសសមាហ

ន្របថា “នឹង នរៅរហើយ”

២. បបបមនិម្គនចុោះ អ អាគម

(ឧប គា + ធាតុ + បចចយ័ + ឥ អា. + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

១៨០ រមររៀនទី ១០

វិធីបំបបក្ ឧ + បទ ធាត ុ

បុរ ិៈ ប.ប. ម.ប. ឧ.ប.

ឯកវចនៈ ឧបបជជិសស, ឧបបជជិសា ឧបបជជិទ្សស ឧបបជជិសស ំ

ពហុវចនៈ ឧបបជជិសសសុំ ឧបបជជិសសថ ឧបបជជិសាមាហ , ឧបបជជិសសមាហ

ន្របថា “នឹង នរកើតរហើយ”

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ររបើធាតុណាករ៏ោយរតូវន្តោនបចច័យរបចា ុំពួកធាតុជាបម់ក ជាមួយជានិចច ។ ២. វភិតតិខ្នងអ្តតរនាបទកោ៏នវធិីរបកបរូបកិរយិដូចគ្នន រនោះន្ដរ ។ ៣. បចចយ័ន្ដលជារ ៈឬទីបុំផុតជារ ៈ អ កាលរបើចុោះ ឥ អាគមរហើយរតូវលុបបចចយ័រនាោះ ៗ រចញ ឧ. (អ + គចឆ + អ + ឥ អា. + សា) > អគចឆិសា ។ ៤. សា វភិតតិបឋមបុរ ិឯកវចនៈនិយមរ េៈជា សស (អ + គចឆ + អ + ឥ + សា) > អគចឆិសស (ោនគតដូិច អា ហីយតតនីផងន្ដរ) ។ សាមាហ ឧតតមបុរ ិពហុវចនៈក៏និយមរ េៈន្ដរដូចជា អគចឆិសាមហ ។

រមររៀនទី ១០ ១៨១

៦. កាលតបិតតិវភិតតមិិន ូវោនររបើរទ រហើយអ្វីន្ដលអ្នកររលនា ុំយកមកនិយយរនាោះមនិ នរកើតោនរ ើងរទ គឺរគ្នន់ន្តជាការនឹកគិតប៉ាុរណាណ ោះ ។ រឯីការររបើវញិរសាតររចើនន្តជារបរយគចរមុោះ គឺរបរយគរនាោះ ៗ រតូវោនពីរ ង្គរ ត់ ។ កនុងករណីរនោះ រៅខ្នងរដើមថ្នរបរយគទីមួយររចើនន្តោនបរកិបបនិ តពីរ ័ពទគ ឺ ទ្ច =របើ, សទ្ច =រប ិនរបើ, ័ពទណាមួយជានិចច ។

រប្បមោគឧទា រណ៍ ទ្ស្ម២ ទ្ច១ យានំ៤ លភិសា៣, អគចឆិសា៣។ រប ិនរបើ១ រគ២ នឹង នរហើយ៣ នូវយន៤, (រគ)១ នឹង នរៅរហើយ៣ ។ ឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះចាប់ពី ទ្ស្ម ដល់ លភិសា ជារបរយគ ង្គរ តទី់ ១ ។ ដូរចនោះរៅ ល់ន្ត អគចឆិសា មួយបទគតជ់ារបរយគ ង្គរ តទី់ ២។ រធោះបជីារកយន្តមួយបទក៏រោយក៏អាចជារបរយគមួយ នន្ដរ ពីរររោះកិរយិ ័ពទកនុងភាសា លីជួនកាលមនិោនបទរបធានរ កដរូបឱយរ ើញរទ ។ ប៉ាុន្នតរគអាចដឹងបទរបធានថាជាអ្វរីោយសារវភិតតិជាអ្នករ ប ់ ។ អារ ័យរហតុរនោះ អគចឆសិា ោនបទរបធានជា ទ្ស្ម =រគ ។

(វភិតតអិាែយតករិយិចបរ់តមឹរនោះ)

១៨២ រមររៀនទី ១០

គុណនាម (Adjective) គុណនាមជា ័ពទមួយរបរភទររបើ រោប់អ្ធបិាយបទនាមនាមឬ ពវនាមឱយោនលកខណៈន្បលកែុ ពីធមមតាដូចជារកយថា កាឡ=រលម , ទ្សត = , ទឃី =ន្វង, រសស =ែលី, នវ =ថមី, បុរាណ =ចា ់ ជារដើម ។

គុណនាមបំបបក្បានទាងំបីលងិគ

គុណនាមភាគររចើនជា អ ការនត ប៉ាុន្នតកោ៏នគុណនាមជា ឥ, ឦ, ឧ និង ឩ ការនតផងន្ដរ ។ ១. គុណនាមពួក អ ការនតោនវធិីបុំន្បកកនុងបុុំលិងាតាមន្បប បុរសិ កនុងនបុុំ កលិងាបុំន្បកតាមន្បប កុល, កនុងឥតថីលិងារតូវចុោះ អា បចចយ័ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប កញ្ញា រគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ។ ២. គុណនាមពួក ឥ ការនតោនវធិីបុំន្បកកនុងបុុំលិងាតាមន្បប មុនិ កនុងនបុុំ កលិងាបុំន្បកតាមន្បប អកខិ , កនុងឥតថីលិងារតូវចុោះ ឥន ីបចចយ័ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប នារ ី រគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ។ រវលចុោះ ឥន ីបចច័យមករតូវលុបរ ៈទីបុំផុតរប ់គុណនាមរចញ ។ ៣. គុណនាមពួក ឦ ការនតោនវធិីបុំន្បកកនុងបុុំលិងាតាមន្បប ទ្សដឋី កនុងនបុុំ កលិងារតវូរ េៈ ឦ > ឥ រទើបបុំន្បកតាមន្បប អកខិ រម

ររៀនទី ១០ ១៨៣

និងកនុងឥតថលិីងារតូវចុោះ ឥនី បចចយ័ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប នារ ី រគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ។ រវលចុោះ ឥន ី បចចយ័មកក៏រតូវលុបរ ៈទីបុំផុតរប ់គុណនាមរចញន្ដរ ។ ៤. គុណនាមពួក ឧ ការនតោនវធិីបុំន្បកកនុងបុុំលិងាតាមន្បប គរុ និងកនុងនបុុំ កលិងាបុំន្បកតាមន្បប វតថុ , កនុងឥតថលិីងារតូវចុោះ ឥនី បចចយ័ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប នារ ី រគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់, រវលចុោះ ឥនី បចចយ័មករតូវលុបរ ៈ ឥ រប ់ ឥនី បចច័យរចញ ។ ៥. គុណនាមពួក ឩ ការនតោនវធិីបុំន្បកកនុងបុុំលិងាតាមន្បប ទ្វទគ ូនិងកនុងនបុុំ កលិងារតូវរ េៈជា ឧ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប វតថុ , កនុងឥតថលិីងារតូវចុោះ ឥន ីបចចយ័ ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប នារ ីរគបវ់ភិតតធិ ុំងអ្ ់ ។ រវលចុោះ ឥនី បចច័យមករតូវរ េៈ ឩ ជា ឧ និងលុបរ ៈ ឥ រប ់ ឥនី បចច័យរចញ ។ ោនគុណនាមមួយពួករទៀតោនទីបុំផុតជា វនតុ និង មនតុ ។ គុណ-នាមរបរភទរនោះរកើតពីការចុោះបចច័យពីរតួរនោះ វនតុ , មនតុ (ោនអ្ធបិាយកនុងរមររៀនទី ២៤) កនុងចុងនាម ័ពទរនាោះ ៗ និងន្ដលោនវធិីបុំន្បកន្បលកពីគុណនាមដូច នររលរហើយខ្នងរលើ ។ គុណនាមធ ុំងឡាយកនុងមួយ ័ពទអាចបុំន្បក នធ ុំង ៣ លិងានិងរគបវ់ភិតតធិ ុំងអ្ ់ ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍កនុងរូបជាបឋោនិងទុតយិវភិតត ិ។

១៨៤ រមររៀនទី ១០ ឯក្វចនៈ ព ុវចនៈ

វ.ិ ប. ទុ. ប. ទុ. ប. ទុ. ប. ទុ. ប. ទុ.

បុុំលិងា ោទ្ោ ោលំភរូ ិភរូ ឹចារ ីចារ ឹគរុ គរុ ំវញិ្ាូ វញិ្ាុំ

ឥតថី. ោោ ោលំភរូនិ ីភរូនិ ឹចារនិ ីចារនិ ឹគរុន ីគរុន ឹវញិ្ាុ ន ីវញិ្ាុ ន ឹ

នបុុំ. ោលំ ោលំភរូ ិភរូ ឹចារ ិចារ ឹគរុ គរុ ំវញិ្ាូ វញិ្ាុំ

បុុំលិងា ោោ ោទ្លភរូទ្យា ភរូទ្យា ចារទិ្នា ចារទិ្នា គរទ្វ្ហ គរទ្វ្ហ វញិ្ាុ ទ្នា វញិ្ាុ ទ្នា

ឥតថ.ី ោោទ្យា ោោទ្យាភរូនិិទ្យា ភរូនិិទ្យា ចារនិិទ្យា ចារនិិទ្យា គរុនិទ្យា គរុនិទ្យា វញិ្ាុ និទ្យា វញិ្ាុ និទ្យា

នបុុំ. ោោន ិោោនិភរូនី ិភរូនី ិចារនី ិចារនី ិគរនូ ិគរនូ ិវញិ្ាូន ិវញិ្ាូន ិ

វិធីមរប្បើគណុនាម

គុណនាមន្ដលររបើអ្ធិបាយនាមនាមឬ ពវនាម រតូវន្តបុំន្បកឱយោនលិងា, វចនៈ និង វភិតតិរ មើនឹងនាម ័ពទន្ដលជារបធានជានិចច គថឺារបើនាម ័ពទោនរូបកនុងវភិតតិនិងវចនៈណា គុណនាមក៏រតូវោនរូបកនុងវភិតតនិិងវចនរនាោះន្ដរ ។ គុណនាមនឹងោនរូបជាវភិតតិអ្វីក៏រោយ រវល

រមររៀនទី ១០ ១៨៥

ន្របពុុំចា ុំ ច់ន្របរចញរកយន្របឬអាយតនិ តដូចនាមនាមរទ គនឺ្របទរទ ៗ ឬោនរកយដូចជា “ដ៏....,ឬ ន្ដល....” ពីខ្នងរដើមក ៏ន ។ គុណ-នាមរតូវររៀងរៅខ្នងរដើមនាមជារបធានដូចោនឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ ឧចច ន្របថា “ែព ់” និង រុកខ ន្របថា “រដើមរឈើ” ។ រវលររៀងចូលជាវកយងេឬករនាមរកយរតូវន្តបុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈ និង វភិតតិឱយរ មើគ្នន ដូរចនោះ ឧទ្ចាច រុទ្កាខ ន្របថា រដើមរឈើែព ់ ។

ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍កនុងលិងានីមួយ ៗ ទទ្កាខ បុរទិ្ស្ម ទកាខ កញ្ញា ទកខំ កុលំ ទទ្កខន បុរទិ្សន ទកាខ យ កញ្ញា យ ទទ្កខន កុទ្លន

របុ (ន្ដល) ល្ កញោ (ន្ដល) ល្ រតកូល(ន្ដល) ល្ រោយរបុ (ន្ដល) ល្ រោយកញោ (ន្ដល) ល្ រោយរតកូល(ន្ដល) ល្

(បឋោ. បុុំ.) (បឋោ. ឥ.) (បឋោ. នបុុំ.) (តតិយ. បុុំ.) (តតិយ. ឥ.) (តតិយ. នបុុំ.)

ការមរប្បៀបមធៀបគុណនាម

(Comparison of Adjectives)

គុណនាមររលរហើយខ្នងរលើរនោះ ជាគុណនាមធមមតា ៗ គឺមិន

១៨៦ រមររៀនទី ១០

រ បឱ់យដឹងនូវករមតិរប ់ ័ពទនីមួយ ៗ រទ ។ រដើមបរីធវើការររបៀបរធៀបអ្វីមួយជាមួយនឹងអ្វមួីយរទៀតដូចរបរយគថា “ផទោះរនោះែព ់ជាងផទោះរនាោះ” រតូវររបើរកយថា ែព ់=ឧចច គុណនាម និងរតូវន្ថមរកយថា “ជាង” ន្ដល ជានិ ត ័ពទកនុងភាសាន្ែមរចូលមក រដើមបរី ប់ឱយដងឹថាគុណនាមរនាោះ ៗ ោនករមិតយ៉ា ងណា ។ ដូរចនោះរកយថា ឧចច=ែព ់ រតូវោនរកយថា ែព ់ជាង ឬ ែព ់បុំផុត រដើមបរីរបៀបរថៀបគ្នន ។ គុណនាមធ ុំងឡាយន្ចកជា ៣ ករមិតគ ឺ បកតិគុណនាម, វទិ្សសគុណនាម និង អតិវទិ្សសគុណនាម ។ ១. បកតគុិណនាម (Positive Adjectives) នដល់ គុណនាម ន្ដល ុំន្ដងលកខណៈឱយនាមនាមតាមធមមតាដូច បាប=អារកក,់ សនទរ= លអ, កាឡ=រលម , ឱទ្ធត= , ទីឃ=ន្វង, រសស=ែលី ៘ ២. វទិ្សសគុណនាម (Comparative Adjectives) នដល់គុណ-នាមន្ដល ុំន្ដងលកខណៈថ្ននាមនាមឱយវរិ គនឺ្បលកជាងរបរកតី ឧ. លអ > លអជាង, ែលី > ែលីជាង, ន្វង > ន្វងជាង ជារដើម ។ រយងតាមឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ កនុងភាសាន្ែមររគអាច រងរតរ ើញោនរកយថា ជាង ។ ប៉ាុន្នតកនុងភាសា លីវញិរតូវររបើបចច័យកនុង តទធិត (ោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) គឺ តរ និង ឥយយ ចុោះចុងបកត ិ គុណនាមរហើយរតូវន្របថា “ជាង” ឧ. (រសស + តរ) > រសសតរ = ែលីជាង(ឱទ្ធត + តរ) > ឱទ្ធតតរ = ជាង, (បាប + ឥយយ) > បាបិយយ ឬ

រមររៀនទី ១០ ១៨៧

បាបយី =អារកក់ជាង ន្បបរនោះរៅថា វទិ្សសគុណនាម ។ ៣. អតិវទិ្សសគុណនាម (Superlative Adjectives) នដល់ គុណនាមណាមួយន្ដល ុំន្ដងលកខណៈរប ់នាមឱយវរិ ថ្ថលថាល ជាងបកតនិិងវរិ គុណនាម ឧ. លអបុំផុត, ែលីបុំផុត, ន្វងបុំផុត, លអបុំផុត ។ រៅកនុងភាសាន្ែមររ ើញោនររបើរកយថា “បុំផុត” ជារដើម ។ រឯីកនុងភាសា លីវញិគឺររបើបចច័យកនុងតទធិតគ ឺតម និង ឥដឋ ឬ ឥសសក ណាមួយជាររគឿង ុំគ្នល់ ឧ. (បាប + តម) > បាបតម, (បាប + ឥដឋ) > បាបិដឋ, (បាប + ឥសសក) > បាបិសសក ន្របថា “ បបុំផុត” ។ ឬមួយក៏ចុោះ ឧប គាគឺ អត ិ ពីមុែដូចជា (អត ិ + សុនទរ) > អតិសុនទរ =លអបុំផុត ។ ន្បបរនោះរៅថា អតិវទិ្សសគុណនាម ។ បកត ិបាប សុនទរ

វរិ គុណនាម បាបតរ, បាបយិយ, បាបយី សុនទរតរ, សុនទរយិយ, សុនទរយី

អ្តវិរិ គុណនាម បាបតម, បាបដិឋ, បាបិសសក សុនទរតម, សុនទរដិឋ, សុនទរសិសក, អតិសុនទរ

១៨៨ រមររៀនទី ១០

ោនគុណនាមែលោះោនរូបន្របរបួល

បកតគុិណនាម អនតិក =ជិត ោឡ =ខ្នល ុំង អបប =តិច យុវ =រកមង វុឌឍ =ចា ់ បសដឋ = របរ ើរ គរុ = ធៃន ់

វរិ គុណនាម ទ្នទយិ ស្មធយិ, ស្មធយិយ កណិយ កណិយ ទ្ជយយ ទ្សយយ គរយិ

អ្តវិរិ គុណនាម ទ្នទិដឋ ស្មធិដឋ កណិដឋ កណិដឋ ទ្ជដឋ ទ្សដឋ គរដិឋ

វិធីមរប្បើគណុនាមក្នងុរប្បមោគ

គុណនាមោនររបៀបររបើ នររចើនយ៉ា ងដូចខ្នងររកាមរនោះ ក. ររបើជា បទវទិ្សសន រដើមបអី្ធបិាយនាមបទរតូវររៀងខ្នង

រដើមថ្ននាមបទរនាោះ រោយរតូវបុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈ និងវភិតតរិ មើគ្នន ដូចខ្នងររកាមរនោះ ១. ពហុកា២ សកុណ្ឋ១ ោមស្មម ៥ បពវត៤ំ ឧទ្ឌឌនត៣ិ។ បកេ.ីទ.១ ដ៏ររចើន២ កុំពុងរហើររៅ៣ កាន់ភនុំ៤ ចាករ ុក៥ ។

រមររៀនទី ១០ ១៨៩

២. មនុសា១ សុនទរ៥ំ អាហារ៤ំ ភុញ្ជនតិ៣។ មនុ េ.ទ.១ កុំពុងបររិភាគ៣ នូវអាហារ៤ ន្ដលលអ៥ ។ ៣. អរទិ្យា១ អគគសមឹ៦ ពុទ្ទធ៦ បស្មទ្ទន៥ រពហមចរយិ៤ំ ចរតិ៣។ រពោះអ្រយិៈ១ រន្មងរបរពឹតត៣ នូវរពហមចរយិធម៌៤ រោយរ ចកត ី រជោះថាល ៥ កនុងរពោះពុទធ៦ ដ៏របរ ើរ៦ ។ ៤. ពហ២ូ ជនា១ អគគសស៥ ពុទធសស៥ ធមមំ៤ បសសនត៣ិ។ ជន.ទ.១ ដ៏ររចើន២ រ ើញ៣ នូវធម៌៤ រប ់រពោះពុទធ៥ ដ៏របរ ើរ៥ ។ ូម រងរតរមើលបទគុណនាមន្ដលររបើជាបទវរិ នៈ រដើមប ីអ្ធិបាយបទនាមកនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ មនិអ្ធិបាយរតឹមន្តបទនាមជារបធានប៉ាុរណាណ ោះរទ ូមបបីទនាមជាបទកមមឬោនរូបជាវភិតតិអ្វកី៏អាចអ្ធបិាយ នន្ដរ ។ ែ. ររបើជា បទវកិតិកតាត (Subjective Complements) ររបើកនុងរបរយគន្ដលោនកិរយិ ័ពទថា “ជា, ោន, រកើត” ន្ដលរតូវនឹង ័ពទ លីថា “ភ,ូ ហុ, អស” ធាតុជាកិរយិធុំ ។ រតូវររៀងតួវកិតិកតាត ខ្នងររកាយបទរបធានជានិចច រោយរតូវបុំន្បកតួវកិតិកតាត (គុណនាម) ឱយោនលិងា, វចនៈនិងវភិតតឱិយរ មើគ្នន នឹងបទរបធាននិងរតូវររៀងោក់ពីខ្នងរដើមកិរយិ ័ពទន្របថា “ោន, ជា, រកើត” ដូរចនោះ

១. អាចរយិសស២ សិទ្សា១ កុសទ្ោ២ ទ្ហាត៣ិ។ រ ិី េ១ រប ់អាចារយ២ ជាអ្នកឆ្ល ត២ ។

១៩០ រមររៀនទី ១០

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ការន្របគុណនាមន្ដលជាវកិតកិតាត រៅពីខ្នងរដើមកិរយិ ័ពទ ថា “ជា, ោន, រកើត” រតូវន្របមុនបទកិរយិនិងរតូវន្ថមរកយថា “ជាអ្នក, ជារបុ , ជារ ី, ជាវតថុ , ជាធម”៌ ៘ ជួនកាលកនុងរបរយគគ្នម នកិរយិ ័ពទថា “ជា, ោន, រកើត” រគប់រគងរទ ។ ប៉ាុន្នតរធោះបជីាគ្នម នកិរយិ ័ពទក៏រោយ ក៏គបបរីជាបថាកិរយិ ័ពទបងរបរ់ៅកនុងរបរយគរនាោះ ៗ រពលន្របរតូវន្ថមកិរយិ ័ពទថា “ោន” ពីរររោះភាសា លីររបើដូរចនោះ ន ។ ប៉ាុន្នតពុុំចា ុំ ចោ់នកិរយិ ័ពទក៏ ន ឧ.

២. អាចរយិសស២ សិទ្សា១ កុសទ្ោ២ ។ ិ េ១ រប ់អាចារយ២ ជាអ្នកឆ្ល ត២ ។

រប ិនរបើជាពហុវចនៈគឺដូរចនោះ ៣. អាចរយិសស២ សិសា១ កុសោ២ (ទ្ហានត)ិ។

ិ េ.ទ.១ រប ់អាចារយ២ ជាអ្នកឆ្ល ត២ ។

គ. គុណនាមម្គនមរចើនបទ រប ិនរបើោនបទវកិតិកតាត ររចើនបទគឺរបច់ាប់ពី ២ បទរ ើងរៅតាមរកិតយរតូវររៀងបទវកិតិកតាត រនាោះ ៗ ោកខ់្នងររកាយបទរបធាននិងពីខ្នងរដើមបទកិរយិ ័ពទថា “ជា, ោន,...” ន្តមួយបទប៉ាុរណាណ ោះ ល់ពីរនាោះរតូវររៀងោក់ខ្នងររកាយបទកិរយិ ័ពទ ឧ.

រមររៀនទី ១០ ១៩១

១. ពុទធសស២ ធទ្មាម ១ កលាទ្ណ្ឋ២ ទ្ហាត ិគមភទី្រា២។ ធម៌១ រប ់រពោះពុទធ២ ជាធមល៌អ២ ជាធម៌ររៅ២ ។ ២. ទ្ធរកិា១ អភិរបូា២ ទ្ហាត ិធនិកា២ មហាទ្ភាោ២ ទកាខ ២។ រកមងរ ី១ ជារ ីោនរូបសាអ ត២ ជាអ្នកោនរទពយ២ ជាអ្នកោន- រភាគររចើន២ ជារកមងរ ីវងថ្វ២ ។

របើតាមភាសាន្ែមរថា “រកមងរ ីោនរូបសាអ ត ុំបូររទពយោនរភាគររចើននិងជាអ្នកវងថ្វ” ។ រប ិនរបើមនិន្មនជាកិរយិ ័ពទថា “ជា, ោន, រកើត” រទ ភាគររចើនរតូវររៀងតាមធមមតាគឺពីខ្នងរដើមនិងខ្នងចុងនាមជារបធាន ប៉ាុន្នតមិនររៀងខ្នងចុងកិរយិ ័ពទរទ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ទកាខ ទ្ធរកិា មហាទ្ភាោ ធនិកា អភិរបូា ចរត ិ។ រកមងរ ី ន្ដលវងថ្វ ោនរភាគររចើន ោនរទពយ និងោនរូប

សាអ ត កុំពុងរតាច់រៅ ។

បទគុណឬបទវិមសសនៈ ័ពទន្ដលអាចររបើជាបទគុណឬបទវរិ នៈ និងោនលកខណៈដូចជាគុណនាម នន្ដរគឺ នាមនាម, វរិ ន ពវនាម, ុំែយ ័ពទ, កិត ័ពទ, តទធិត ័ពទ និង ោ ័ពទ ។ ចាប់ពី ុំែយ ័ពទដល់ ោ

១៩២ រមររៀនទី ១០

័ពទនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ កនុងទីរនោះ ូមរលើកយកនាមនាមនិងវរិ ន ពវនាមមកអ្ធិបាយបញា ក់ែលោះន្ថមរទៀត តបតិអ្នក ិកា នជួបរួចរហើយ ។ ក. នាមនាមររបើជាបទវរិ នៈ នដល់ នាមន្ដលោនរូបជា តតិយវភិតតិ, ឆដឋីវភិតត ិឬ តតមីវភិតតិនិងន្ដលនិយមររៀងពីខ្នងរដើមនាមជារបធានរួមគ្នន ោនលកខណៈជាវកយងេឬករនាមរកយដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. តបស្ម ឧតតទ្មា ។ (ឥ ី) របរ ើររោយតបៈ ។ ២. ពុទធសស២ ស្មវកា១ កិទ្លសំ៤ ភិនទនតិ៣។ សាវក័.ទ.១ រប ់រពោះពុទធ២ រន្មងទុំលយ៣ នូវកិរល ៤ ។ ៣. ស្មវកានំ២ សទ្ងោ១ មហទ្នត៥ វហិាទ្រ៤ វសតិ៣។ រកុមឬគណៈ១ រប ់សាវក័.ទ.២ កុំពុងរៅ៣ កនុងវហិារ៤ ដធ៏ុំ៥ ។ ៤. កុមារា១ រុកខសមឹ៥ សកុទ្ណ៤ បសសនតិ៣។ កុោរ.ទ.១ កុំពុងរមើល៣ តវសាល ប.ទ.៤ រលើរដើមរឈើ៥ ។ ៥. ទ្សដឋិទ្នា៤ ទ្ធទ្សហិ៣ រុទ្កាខ ១ ឆិនទយីនតិ៥។ រដើមរឈើ១ គឺែ្ុ ុំបុំររ ើ.ទ.៣ រប ់រ ដឋី៤ កុំពុងកាត៥់ ។ ែ. នាមនាមររបើជាបទវកិតកិតាត នដល់ នាមន្ដលបុំន្បកជាបឋោវភិតតិ តាមរកិតយឱយររៀងោក់ររកាយបទរបធាន ប៉ាុន្នតពីខ្នងរដើមកិរយិ- ័ពទថា “ោន, ជា, រកើត” ដូរចនោះ

រមររៀនទី ១០ ១៩៣

១. សិទធទ្តាថ ១ សទ្កក២ សុទ្ទ្ធធ ទនសស២ បុទ្តាត ២ ទ្ហាតិ ។ រពោះ ិទធតថ១ ជារពោះឱរ ២ រប ់រពោះ ទ ុរធធ ទនៈ២ កនុងន្ដន ករៈ២ ។ ២. ឯទ្ស្ម២ បុរទិ្ស្ម១ សមទ្ណ្ឋ២ ទ្ហាតិ៣។ បុរ ១ នុ៎ោះ២ ជាអ្នកបួ ២ ។ រឯីររឿងការនតនិងលិងាអាចរផេងគ្នន ក ៏ន គឺ ័ពទណាោនការនតនិងលិងាយ៉ា ងណា ទុកឱយគង់ជាយ៉ា ងរនាោះចុោះ ប៉ាុន្នតរតូវន្តោនវភិតតនិិង វចនៈរ មើគ្នន ជានិចច ឧ. ១. ពុទ្ទ្ធធ ១ ទ្ោកសស២ សរណំ២ ទ្ហាតិ៣។ រពោះពុទធ១ រពោះអ្ងាជាទីពឹង២ រប ់រលក២(= តវរលក) ។ ២. បញ្ញា ១ នរានំ២ រតនំ២។ បញោ ១ ជាន្កវ(រតនៈ)២ រប ់នរជន(=មនុ េ)២ ។

៣. បមាទ្ទ្ធ១ មចចុ ទ្នា២ បទំ២។ រ ចកតរីបោទ១ ជាផលូវ២ ថ្នរ ចកតសីាល ប់២ ។

តាមឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះបទថា ពុទ្ទ្ធធ ជា អ ការនតបុុំលិងា, រឯី សរណំ ជា អ ការនតនបុុំ កលិងា ។ បទថា បញ្ញា ជា អា ការនតឥតថ-ីលិងា, រឯី រតន ជា អ ការនតនបុុំ កលិងា ។ បទថា បមាទ្ទ្ធ ជា អ ការនតបុុំលិងា, រឯី បទ ំជា អ ការនតនបុុំ កលិងា ។ គឺរផេងគ្នន ន្តលិងាប៉ាុរណាណ ោះ ចុំន្ណកវភិតតជិាបឋោវភិតតិដូចគ្នន ធ ុំងអ្ ់ រហើយចុំន្ណកឯកិរយិ ័ពទ

១៩៤ រមររៀនទី ១០

វញិោនក៏ នមិនោនក ៏ន ។ គ. នាមនាមក៏អាចររបើជាបទវរិ នៈរប ់បទកមម នន្ដរ កនុង ករណីដូរចនោះបទមួយរតូវន្តជាបទវរិ នៈថ្នបទមួយរទៀត ឧ. ខតតិទ្យា១ រោហមណំ៤ មហាមតតំ៤ បសសតិ៣ ។ កេរតយ៍១ រ ើញ៣ នូវមហាោតយ៤ ន្ដលជាររហមណ៍៤ ។

ប៉ាុន្នតកុុំរច ុំនឹងរបរយគខ្នងររកាមន្ដលោនកិរយិ ័ពទជាទវិកមម- ធាតុ ឧ. អជបាទ្ោ អជំ ោមំ ទ្នតិ ។ អ្នកឃ្លវ លពន្ព នា ុំ ពន្ព (រៅ)កានភូ់មិ ។ . វរិ ន ពវនាមររបើជាបទវរិ នៈ ។ វរិ ន ពវនាមធ ុំងនិយមនិងអ្និយម រវលររបើជាបទវរិ នៈរតូវបុំន្បកឱយោនលិងា និង វភិតតិរ មើបទនាមជារបធានជានិចច ឧ. ១. អញ្ាស្មម ៧ ោមស្មម ៦ ទ្តន៣ បុរទិ្សន៣ ទ្តនាន២ិ ភណ្ឋឌ និ១ អាហរតិ៥។ រអីី្វ៉ាន.់ទ.១រនោះ២ គឺបុរ ៣ រនាោះ៣ នាុំមក៥ ពីរ ុក៦ ដថ្ទ៧។ ២. សទ្ពវ២ សតាត ១ សុខំ៤ ឥចឆនត៣ិ។

តវ.ទ.១ ធុំងពួង២ ន្តងរ ថាន ៣ នូវរ ចកត ុីែ៤ ។

វិធីមធវើបដិមសធគុណនាម

ររបៀបរធវើបដិរ ធគុណនាមគឺរតូវររបើ ន ន្ដលរតូវផ្ទល ់ជា អ ឬ

រមររៀនទី ១០ ១៩៥

អន ។ របើចុោះខ្នងរដើម ័ពទន្ដលរផតើមរោយរ ៈរតវូររបើ អន ន្តរបើ ័ពទ រនាោះ ៗ រផតើមរោយពយញ្ានៈ រតូវររបើ អ ដូចជា (ន + អាកុល) > អនាកុល =មិនលអក់ ។

(ន + អរយិ) > អនារយិ =មិនរបរ ើរ ។ (ន + ទីឃ) > អទីឃ =មិនន្វង ។

(ន + កុសល) > អកុសល =មិនឆ្ល ត ។

គុណនាមបដលមរប្បើញឹក្ញាប ់

័ពទ លី ខុទទក មហនត ទីឃ រសស ឧចច នីច មជឈមិ អបបក ពហុ, ពហុក

រកយន្រប តូច ធុំ ន្វង ែលី ែព ់ ធប, រថាក កណាត ល តិច ររចើន

័ពទ លី ទ្សត នីល រតត កាឡ បីត ឧតាត ន គមភីរ ខរ មុទុ

រកយន្រប រែៀវ រកហម រលម រលឿង រក ់ររៅ រគ្នត,ររគើម ទន ់

១៩៦ រមររៀនទី ១០

័ពទ លី អាម បកក ទហរ មហលលក ចណឌ នាថ បាប វវិតិត សុរបូ ទសសនយី ឧណហ សីត នវ ជិណណ

រកយន្រប ែចី ទុុំ រកមង ចា ់(អាយុ) កាច ជាទីពឹង អារកក ់សាៃ ត ់ោនរូបសាអ ត គួររមលិរមើល រៅត រតជាក ់ថមី ចា ់

័ពទ លី ោល បណឌិ ត ពលវនតុ ទុពវល ថិរ ទ្ភាគ ីោភ ីអគគ កីស ថុលល បវរ ទ្ឆក បណីត ទកខ

រកយន្រប លៃង,់ រកមង ឆ្ល ត ខ្នល ុំង រែាយ ោុំមួន ោនរភាគ ោនលភ របរ ើរ ាម ធាត ់របរ ើរ,បវរ ល្

របណិត រប ប ់

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១០

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ១០ ១៩៧

១. រតើ កាោតបិតតិ ន្របថាយ៉ា ងរម៉ាច ? ២. រតើកាលតិបតតោិនវធិរីបកបរូបជាកិរយិ ័ពទប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ៣. រតើ គុណនាម ជា ័ពទរបរភទដូចរមតច ? ៤. រតើគុណនាមអាចរបរពឹតតរៅ នប៉ាុនាម នលិងា ? ៥. រតើបកតិគុណនាមជាគុណនាមដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៦. រតើវរិ គុណនាមជាគុណនាមដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៧. រតើអ្តិវរិ គុណនាមជាគុណនាមដូចរមតច ? ូមឱយឧធ.។

៨. រតើគុណនាមអាចររបើ នប៉ាុនាម នន្បប ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៩. រប ិនរបើោនគុណនាមររចើនបទរតើរតូវររៀងគុណនាមយ៉ា ងរម៉ាច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ១០. ចូរបុំន្បកគុណនាមធ ុំងរនោះ មុទុ, ោល ជាបុុំលិងារគប់វភិតត ិ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. អយ ំទ្សទ្តា អទ្សា ខបិប ំន ធាវតិ ។ ២. ឥទ ំទ្វ្ហ ញាតនីំ ទ្ហាតុ, សុខតីា ទ្ហានតុ ញាតទ្យា ។ ៣. តវ ំឯតសម ឹបពវទ្ត វស អហំ ឥមសម ឹបពវទ្ត វសាមិ ។ ៤. អសុខាយ នាម វសិិខាយ អសុកសមឹ ឃទ្រ អយ ំតរុទ្ណ្ឋ ទ្វទ្ជាជ វសត ិ។ ៥. ឥទ្មហិ បុទ្បផហិ ពុទធ ំបទូ្ជថ ។ ៦. មយ ំឥមសមឹ អារាទ្ម មហនាត ន ិរុកាខ និ បសាម ។

១៩៨ រមររៀនទី ១០

៧. ឥមសស គិោនសស ឧណហំ ឧទកំ ទ្ទយាសិ ។ ៨. ជនទ្កា ឧទ្ចច អាសទ្ន និសីត,ិ បុទ្តាត នីទ្ច អាសទ្ន និសីតិ ។ ៩. ឥទ្មសុ បុទ្បផសុ ទ្សតានិ ច រតាត ន ិច បតីាន ិច បុបាផ ន ិ គណ្ឋហ ហិ ។ ១០. ឥមាន ិខុទទកានិ ផោន ិមយ ំន កីណ្ឋម ។ ១១. ឥមនិា ទីទ្ឃន មទ្គគន ទ្ត គមិសសនត ិ។ ១២. ទ្ត ភិកខូ វវិទិ្តតសុ អរទ្ញ្ញា សុ រមនតិ ។ ១៣. កុសោ បណឌិ តា ពុទធសស សនតិកំ គចឆនតិ ។ ១៤. រតាត ោវទិ្យា មហទ្នត ទ្ខទ្តត ពហំុ តីណំ ខាទឹសុ ។ ១៥. ឧចាច នារ ីនលំី វតថំ បរទិហត ិ(រ លៀករក)់ ។ ១៦. ពហទ្វ្ហ មនុសា ទោីហិ រជជូហិ ទ្សតា ទ្ធនុទ្យា ពនធនត ិ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. អ្នកឈ ឺមិនគួរផឹក នូវទឹក រតជាក់រទ ។ ២. ោន រគូរពទយ រកមង ោន ក់ កនុងផលូ វ រនាោះ ។ ៣. រតើឯង នរ ើញ គ្នត់(របុ ) អ្ងាុយ រលើអា ន ែព ់ ឬ ? ៤. ចូរឯង យក ដុំបង ន្វង រនោះ ។ ៥. ូមឱយ តវ.ទ. ធុំងពួង ោន រ ចកតី ុែ ។ ៦. ចូរឱយ រ ៀវរៅ.ទ. តូច រនោះ ដល់ ិ េ.ទ. ។ ៧. ែ្ុ ុំ ចង ់ន រ ោះ មបុរ បុំផុត រនោះ ។

រមររៀនទី ១០ ១៩៩

៨. រលក គបបលីង មុែ រប ់រលក ជាមួយ ទឹករៅត រនោះ ។ ៩. ោន រដើមរឈើ.ទ. តូច ផង ធុំ ផង ធប ផង ែព ់ ផង កនុង ួន រនាោះ។ ១០. រកមង.ទ. តូច កុំពុងរលង ជាមួយ ន្ឆរ តូច មួយ ។ ១១. បញោ ជាររគឿងរបរ ើរ ជាងរទពយ ។ ១២. បុគាល ន្ដលឆ្ល ត ន្តងរបកប នូវធម ៌ន្ដលជាកុ ល, រគ រន្មងរៅ កាន ុ់គតិ ។ ១៣. រយើង.ទ. ន្តង ុំពោះ រលករគូ រោយរ ចកតរីគ្នរព ។ ១៤. ផ្ទរ កុលប ោនកលិនរកអូ្ប ឋតិរៅ កនុងថ្ដ រប ់រយើង ។ ១៥. អ្នក.ទ. កុំពុងចង នូវរមរគ្ន.ទ. រប ់អ្នក.ទ. រោយន្ែេ.ទ. ។ ១៦. ជន.ទ. ន្តងកាត ់នូវរដើមឫ េ.ីទ.(ទ្វឡុ) រប ់អ្នក រោយពូរៅ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១០)

មមមរៀនទី ១១

អធបិ្បាយអពំីវិមសសនសពវនាម (ត) នងិ ក្ ឹស័ពទ

២.២ អនយិមសពវនាម អ្និយម ន្របថា “មនិចា ់ល ់” ជា ពវនាមមួយរបរភទន្ដលរ ប់រ ចកតមីនិចា ់ល ់ឬពិតរ កដ រោប់ររបើពីខ្នងរដើមនាម ័ពទដូចនិយម ពវនាមន្ដល នររលរួចរហើយកនុងរមររៀនទី ៩ ន្ដរ ។

អនយិមសពវនាមម្គន ១៣ ស័ពទ

័ពទ លី យ អញ្ាតរ បរ កតរ ឯក ឧភយ

រកយន្រប ... ឯណា ... ដថ្ទរទៀត ... ដថ្ទ ដូចរមតច មួយ ធុំងពីរ

័ពទ លី អញ្ា អញ្ាតម អបរ កតម ឯកចច សពវ

រកយន្រប ... ដថ្ទ, ... ឯរទៀត ... មួយដថ្ទរទៀត ... ដថ្ទរទៀត ដូចរមតចែលោះ, អ្វីែលោះ ពួកែលោះ ធុំងពួង, ធុំងអ្ ់

កឹ (ក) ណា, អ្នកណា, អ្វ,ី ឬ (ដូចគ្នន នឹងបុចេនតថនិ ត និ តរ ប ់ ុំនួរ ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ។

រមររៀនទី ១១ ២០១

វិធីបំបបក្អនយិមសពវនាម អ្និយម ពវនាមន្ដលររលរួចរហើយរនោះ អាចបុំន្បកតាមវភិតតិធ ុំង ៧ ដូចនិយម ពវនាមន្ដរ ។ តាមរូប ័ពទរ ើញថាោនទីបុំផុតជា អ ការនតដូចគ្នន ធ ុំងអ្ ់ (រវៀរន្ត កឹ ័ពទរចញន្ដលន្បលកនិងពិរ ជាងរគោនររលរៅខ្នងមុែ) ន្ដលររបើ នធ ុំងពីរលិងា គឺបុុំលិងានិង នបុុំ កលិងា ។ ចុំន្ណកឯឥតថលិីងារតូវន្ថមរ ៈ អា ខ្នងចុង ័ពទ ិន ។ កាលរបើររបើអ្ធិបាយនាមបទណារតូវបុំន្បកឱយោនលិងា,វចនៈនិងវភិតតិ រ មើគ្នន រោយររបើវភិតត ិររមចរប ់ អ និង អា ការនតរប ់លិងារនាោះ ៗ (ចូររមើលការបុំន្បក បុរសិ, កុលនិងកញ្ញា រៅកនុងរមររៀនខ្នងរដើម)។ របើតាមរ ៀវរៅររៀន លីជាភាសាអ្ង់រគល ៍ បណាត អ្និយម ពវ- នាមធ ុំងរនោះ ោន ២ ័ពទគឺ យ និង កឹ ឱយរ ម្ ោះដូរចនោះ ។

យ (Relative pronoun) មពនធ ពវនាម ។ កឹ (Interrogative pronoun) បុចេន ពវនាម ។

ររៅពី ២ ័ពទរនោះ រៅថា (Pronominal adjectives) ពវនាមន្ដលររបើជាគុណនាម រររោះររបើអ្ធបិាយនាមដូចគុណនាមន្ដរ ។

វិធីបំបបក្ យ ស័ពទ

(Declension of a Relative Pronoun)

២០២ រមររៀនទី ១១

វិធីបំបបក្ យ ស័ពទជាបុលំងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ទ្យា យ ំទ្យន យសស យស្មម , យមាហ យសស យសម,ឹ យមហ ិ

ពហុវចនៈ ទ្យ ទ្យ ទ្យហិ, ទ្យភ ិទ្យសំ, ទ្យស្មន ំទ្យហិ, ទ្យភ ិទ្យសំ, ទ្យស្មន ំទ្យសុ

ូម រងរតរមើលការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះ រ ើញថាោនវធិីបុំន្បកដូច ត ័ពទន្ដរ គឺោនវភិតតិ ររមចដូចគ្នន ។

វិធីបំបបក្ យ ស័ពទជានបុសំក្លិងគ វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ យ ំយ ំ

ពហុវចនៈ យាន ិយាន ិ

ររៅពីរនោះគចឺាប់ពី តតិយវភិតតិដល់ តតមីវភិតតិ ោនវធិបីុំន្បកដូច

រមររៀនទី ១១ ២០៣

យ ័ពទបុុំលិងាន្ដរ ។ ោនែុ ន្តរតងប់ឋោឯកវចនៈនិងទុតិយវភិតត ិឯកវចនៈនិងពហុវចនៈដូចខ្នងរលើរនោះប៉ាុរណាណ ោះ ។

វិធីបំបបក្ យ ស័ពទជាឥតថលីិងគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ យា យ ំយាយ យសា, យាយ យាយ យសា, យាយ យសស,ំ យាយ ំ

ពហុវចនៈ យា, យាទ្យា យា, យាទ្យា យាហិ, យាភ ិយាសំ, យាស្មន ំយាហិ, យាភ ិយាសំ, យាស្មន ំយាសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. រប ិនរបើបុំន្បកជាឥតថីលិងារតូវចុោះ អា បចច័យឱយរៅជា យា ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប តា ។ ២. អ្និយម ពវនាមដថ្ទរទៀតចាប់ពី អញ្ា ដល់ សពវ ោនវធិីបុំន្បកដូច យ ័ពទន្ដរ ។ រឯី កឹ ័ពទរតូវផ្ទល ់ជា ក ិនរទើបបុំន្បក

២០៤ រមររៀនទី ១១ តាមន្បប យ ័ពទធ ុំងបីលិងា ន្ដលនឹងោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ ពី រររោះ កឹ ័ពទោនររបៀបររបើពិរ ជាងរគ ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បអនិយមសពវនាម

វធិីន្របអ្និយម ពវនាមជាពិរ យ ័ពទន្ដលបុំន្បកជាបឋោវភិតត ិ រហើយន្ដលជារបធានថ្នរបរយគ របើោនន្តឯងជាឯកវចនៈន្រប ថា “ណា, ឯណា” របើជាពហុវចនៈរតូវន្ថមរកយថា “ធុំងឡាយ” ពីខ្នងរដើមរកយន្របរនាោះ ៗ ។ រប ិនរបើោន ត ័ពទរៅកនុងរបរយគ ង្គរ ត់ខ្នងររកាយ រនាោះ យ ័ពទកាល យជានិយម ពវនាមវញិ ។ ដូរចនោះរ ើញថា យ ័ពទអាចជាអ្និយម ពវនាមផង និងនិយម ពវនាមផងដូច ត ័ពទន្ដរ ពីរររោះថា យ និង ត ធ ុំងពីរ ័ពទរនោះររចើនន្តោនរៅកនុងរបរយគរួមគ្នន ជានិចច ន្ដលអាចរៅថា យ-ត របរយគផងក ៏ន ។ កាលណាោន យ រតូវន្តោន ត មកទទួលន្ដលោនវធិីររបើ ២ យ៉ា ងគ ឺ ក. ររបើជាសពវនាម រោយររៀង យ ័ពទន្តឯកឯងនិងបុំន្បកជា បឋោវភិតតឬិទុតិយវភិតតជិាឯកវចនៈក ៏នឬជាពហុវចនៈក ៏ន ឧ. ១. ទ្យា១ ធមមំ៤ បសសតិ៣ ទ្ស្ម១ មំ៤ បសសត៣ិ។ អ្នកណា១ រ ើញ៣ នូវធម៌៤ រគ(រនាោះ)១ រ ើញ៣ រយើង(តថាគត)៤ ។ ២. ទ្យា១ ពុទធំ៤ បសសតិ៣ ទ្ស្ម១ ធមមំ៤ បសសត៣ិ។

រមររៀនទី ១១ ២០៥

អ្នកណា១ រ ើញ៣ រពោះពុទធ៤ រគ(រនាោះ)១ រ ើញ៣ នូវធម៌៤ ។ ៣. យ៤ំ អហំ១ អាកង្កខ មិ៣ ទ្ស្ម១ ឥធ៤ អាគមិ៣។ ែ្ុ ុំ១ កុំពុងរងច់ា ុំ៣ អ្នកណា៤ រគ(រនាោះ)១ មករហើយ៣ កាន់ទីរនោះ៤ ។

ែ. ររបើជាបទវរិ នៈ ោនលកខណៈដូចជាគុណនាមន្ដរ ( ន អ្ធិបាយរួចរហើយកនុងរមររៀនទី ១០) រវលន្របជាភាសាន្ែមរពុុំចា ុំ ច ់ររបើរកយអាយតនិ តរទ ។ របើររបើអ្ធបិាយនាមបទណារតូវររៀង យ ោក់ខ្នងរដើមនាមបទរនាោះ ៗ និងរតូវបុំន្បកឱយោន លិងា, វចន, វភិតតរិ មើគ្នន ជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈក៏ ន ឧ. ១.ទ្យា បុរទិ្ស្ម គង្កគ យ ំនហាយត ិទ្ស្ម មយហ ំអាចរទិ្យា ទ្ហាត។ិ បុរ ណា កុំពុងងូត(ទឹក) កនុងទរនល, គ្នត ់ជារគ ូរប ់ែ្ុ ុំ ។ ២. ទ្យន បុគគទ្លន ធទ្មាម សុណីយទ្ត ទ្តន សុខំ វនិទយីត ិ។ ធម ៌ន្ដលបុគាល ណា សាត ប,់ រ ចកតី ុែ គឺបុគាលរនាោះ រន្មងទទួល ន ។

៣. យសស ស្ម ភរយិា ទ្ហាតិ, ទ្ស្ម បតិ បណ្ឋណ ការ ំទទិ ។ នាង ជាភរយិ រប ់អ្នកណា, បតី រនាោះ ឱយរហើយ នូវអ្ុំរណាយ ។ ៤. យាសំ ឥតថនី ំមញ្ជូ ស្មសុ សុវណណំ អតថិ, តាទ្យា ទ្ធវ រាន ិ ថទ្កសឹសុ ។ ោ ោន កនុងរបអ្ប ់ រប ់រ ី.ទ. ឯណា, រ ីធ ុំងរនាោះ បិទរហើយ នូវធវ រ.ទ.។

២០៦ រមររៀនទី ១១

៥. យសម ឹហទ្តថ ទទទុ អតថ,ិ ទ្តន ហទ្តថន បទ្តាត ន គទ្ណហ យយ ។ ររគរោ ់ ោន កនុងថ្ដ ណា, រត មិនគបបយីក រោយថ្ដ រនាោះរទ។ ៦. យានិ កមាម ន ិសុខំ អាវហនត,ិ តាន ិបុញ្ញា និ ទ្ហានត ិ។ អ្ុំរពើ.ទ. ឯណា នាុំមក នូវរ ចកតី ុែ, អ្ុំរពើ.ទ.រនាោះ ជាបុណយ.ទ. ។ ៧. យស្មម បិតាទ្រា រុទ្កខ ទ្រាទ្បសំុ, តស្មម មយ ំផោនិ ភុញ្ញជ ម ។ បិតា.ទ. ោ ុំរហើយ នូវរដើមរឈើ.ទ. រររោះរហតុណា, រហតុរនាោះ រយើង នឹង ីុ នូវន្ផល.ទ.។ ូម រងរតរមើលការន្របរបរយគទី ១ ចាប់ពី ទ្ស្ម មយហ ំអាចរ-ិទ្យា ទ្ហាត ិ។ រ ើញថាកិរយិ ័ពទ ទ្ហាត ិន្ដលជាកតតុវចកៈរតូវន្របទី ៥ រៅវញិឬពុុំចា ុំ ច់ន្របក ៏នន្ដរ ។ ររឿងរនោះរបរពឹតតរៅ នចុំររោះន្ត ហុ, អស និង ភ ូធាតុប៉ាុរណាណ ោះ ពីរររោះធាតុរនោះោនរ ចកតមីិនរគប់រគ្នន ់ រតាងរៅរកបទវកិតិកតាត (ន្ដល នអ្ធិបាយរួចរហើយកនុងរម-ររៀនទី ១០) គ ឺអាចរទិ្យា មកបុំរពញ ។ រឯីរបរយគទី ៧ វញិ យស្មម មិនន្របដូចកនុងវភិតតិឯរទៀតរទ រតូវន្របថា “រររោះរហតុណា” និង តស្មម ក៏ដូចគ្នន ន្ដររតូវន្របថា “រហតុរនាោះ” ។ ចុំររោះរបរយគទី ២ និងទី ៥ ជា របរយគកមមវចកៈោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

វិធីបរប្ប ឯក ស័ពទ

រមររៀនទី ១១ ២០៧

ឯក ជាបកតិ ុំែយ ័ពទ (ោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) រតូវយក មកររបើជាវរិ ន ពវនាមរបរភទអ្និយម ។ របើបុំន្បកជាឯកវចនៈន្របថា “មួយ”, របើជាពហុវចនៈន្របថា “ពួកមួយ” ន្ដលោនវធិីបុំន្បកធ ុំងពីរ វចនៈដូច យ ័ពទធ ុំងបលិីងា ។ កនុងឥតថលិីងាោនន្បលករតងច់តុតថនិីងឆដឋីវភិតតិឯកវចនៈអាចបុំន្បកជា ឯកិសា, តតមីវភិតតិជា ឯកិសស ំ ន (ចូររករមើលការបុំន្បក យ ័ពទន្ដលររលរួចរហើយរៅខ្នងរលើ) ។

វិធីបំបបក្ កឹ ស័ពទ (Declension of an Interrogative Pronoun)

កឹ ័ពទន្ដលន្របថា “ណា, អ្នកណា, អ្វី, ដូចរមតច, ...ឬ” ដូចគ្នននឹង កឹ ័ពទកនុងបុចេនតថនិ តន្ដរ (អ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) យកមកររបើកនុងវរិ ន ពវនាមរបរភទអ្និយម ។ កឹ ័ពទអាចបុំន្បក នធ ុំងបីលិងា ប៉ាុន្នតរតូវផ្ទល ់ កឹ ជា ក ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប យ ័ពទ ។

វិធីបំបបក្ កឹ សពទជ័ាបុលំងិគ វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ ទ្កា កំ

ពហុវចនៈ ទ្ក ទ្ក

២០៨ រមររៀនទី ១១

ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ទ្កន កសស, កិសស កស្មម , កិស្មម , កមាហ , កិមាហ កសស, កិសស កសម,ឹ កិសមឹ, កមហ,ិ កិមហិ

ទ្កហិ, ទ្កភ ិទ្កសំ, ទ្កស្មន ំទ្កហិ, ទ្កភ ិទ្កសំ, ទ្កស្មន ំទ្កសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

កាលរបើផ្ទល ់ កឹ ជា ក គកឺាល យរៅជា អ ការនតរហើយ ដូរចនោះរទើបោនវធិីបុំន្បកតាមន្បប យ រគប់វភិតត ិ។ រតង់ចតុតថនិីងឆដឋវីភិតតឯិក- វចនៈោនរូបជា កិសស, រតងប់ញ្ចមីវភិតតឯិកវចនៈោនរូបជា កិស្មម , កិមាហ និង តតមីវភិតតិឯកវចនៈោនរូបជា កិសម,ឹ កិមហិ ផងន្ដរ ។

វិធីបំបបក្ កឹ ស័ពទជានបុសំក្លិងគ

វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ កឹ, កំ កឹ, កំ

ពហុវចនៈ កាន ិកាន ិ

ការបុំន្បក កឹ ជានបុុំ កលិងាចាប់ពីតតិយរហូតដល់ តតមវីភិតតិធ ុំង ២ វចនៈោនរូបដូចបុុំលិងាធ ុំងអ្ ់ ។

រមររៀនទី ១១ ២០៩

វិធីបំបបក្ កឹ ស័ពទជាឥតថលីិងគ រប ិនរបើជាឥតថីលិងារតូវចុោះ អា បចច័យឱយរៅជា កា ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប យា ។

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ កា កំ កាយ កសា, កាយ កាយ កសា, កាយ កសស,ំ កាយ ំ

ពហុវចនៈ កា, កាទ្យា កា, កាទ្យា កាហិ, កាភ ិកាសំ, កាស្មន ំកាហិ, កាភ ិកាសំ, កាស្មន ំកាសុ

វិធីមរប្បើនងិបរប្ប កឹ ស័ពទ

កឹ ័ពទោនលកខណៈពិរ និងោនវធិីររបើកនុងរបរយគរផេង ៗ ន ៦ យ៉ា ងគ ឺ ក. ររបើជា បុចាឆ សពវនាម (Interrogative pronoun) គឺររបើរោយររៀងោក ់ កឹ ័ពទន្តឯកឯងគ្នម ននាមបទជារបធានរៅផងរទ ។ រវលន្របរតូវររបើអាយតនិ តដូចនាមនាមន្ដរ ដូចខ្នងររកាមរនោះ

២១០ រមររៀនទី ១១

១. ទ្កា១ តសមឹ៥ កុដយិ៤ំ និសីទតិ៣។ រតើអ្នកណា១ អ្ងាុយ៣ កនុងកុដិ៤ រនាោះ៥ ?

២. ទ្កា១ ទ្ត៤ អាចរទិ្យា៣ (ទ្ហាត)ិ។ រតើអ្នកណា១ ជារគូ៣ រប ់អ្នក៤ ?

៣. ទ្ក៣ តុទ្មហ១ ទ្ហាថ២ ? រតើអ្នក.ទ.១ ជា២ នរណា៣ ?

៤. ទ្កន២ ទ្ធនុ១ អដវយិា៤ អានយីទ្ត៣ ? រតើរមរគ្ន១ គឺអ្នកណា២ នា ុំមក៣ ពីថ្រព៤ ?

៥. កសស៤ ភបូតិទ្នា២ បាស្មទំ១ ករសិសតិ៣ ? រតើរ តច នឹងកសាង នូវរ សាទ រដើមបអី្នកណា ?

៦. កស្មម ៤ អទ្មហ១ សចច៣ំ ភាទ្សយាម២? រយើង១ និយយ២ ចចៈ៣ រររោះរហតុអ្វ៤ី?

៧. កសម ឹទទទុ អតថ ិ? រតើរោ ់ ោន កនុងអ្នកណា ?

ូម រងរតរមើល របរយគខ្នងរលើធ ុំងអ្ ់ជាបុចេនតថរបរយគ គឺរបរយគ ុំណួរ រទើបោនវធិីន្របែុ ពីវធិីន្របមុន ៗ ។ ររីបរយគទី ៤ ជារបរយគកមមវចកៈ ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ ចុំររោះ កឹ ន្ដលបុំន្បកជាបញ្ចមីវភិតតិរបើររបើជា ពវនាមដូចខ្នងរលើរនោះ មិនន្របថា “ពី ឬចាកអ្នកណា” រទ រតូវន្របថា “រររោះរហតុអ្វ”ី វញិ ។

រមររៀនទី ១១ ២១១

ែ. ររបើជា បុចាឆ សពវនាម (Interrogative pronoun) ប៉ាុន្នតជាការររបើន្ដលោនដុំរណើ រដូចគុណនាម គោឺននាមបទជារបធានរៅជាមួយផងន្ដរ ។ រវលន្របពុុំចា ុំ ចរ់របើអាយតនិ តរទ គឺន្របទរទ ៗ ថា “ណា” ។ ប៉ាុន្នតរបើជាឆដឋវីភិតតរិតូវន្របថា “រប ់អ្នកណា” រធោះជាលិងាអ្វកី៏រោយ ។ របើររបើអ្ធិបាយនាមណារតូវបុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈនិងវភិតតិរ មើគ្នន រហើយររៀងោក់ខ្នងរដើមនាមជារបធាន ឧ.

១. កសស បុគគលសស បុទ្តាត សិ តវ?ំ រតើឯង ជាកូន រប ់បុគាលណា ?

២. កសា ឥតថិយា ហទ្តថ បុបាផ ន ិសនត?ិ រតើបុ ផ .ទ. ោន កនុងថ្ដ រប ់រ ី ណា ?

៣. ទ្កន បុគគទ្លន ធទ្មាម សុណីយទ្ត? រតើធម ៌គឺបុគាល ណា កុំពុងសាត ប ់? គ. ររបើរោយោន ចិ ន្ដលជាអ្សាកលយតថវចកនិ ត ័ពទរៅ ខ្នងចុង កឹ ័ពទជានិចច ន្ដលអាចររបើជា ពវនាមក៏ នឬជាគុណនាមក៏ ន ។ របើជាឯកវចនៈន្របថា “ណាមួយ, ណា ៗ, អ្នកណា ៗ, នីមួយ, អ្វីមួយ, អ្វី ៗ, តិចតួច” ។ របើជាពហុវចនៈន្របថា “ពួកមួយ, ពួកែលោះ, អ្នកែលោះ, ...ែលោះ” ជារដើម ឧ.

ទ្កាច ិមម ទ្គហំ ន អាគចឆតិ ។ រតើអ្នកណា មិនមក កាន់ផទោះ រប ់ែ្ុ ុំ ?

២១២ រមររៀនទី ១១

កិញ្ចិ ប ិកាតុំ ទ្ស្ម ន ជានាតិ ។ រគ មិនដឹង រដើមបរីធវើ នូវអ្វីមួយរទ ។ ទ្កាច ិបុរទិ្ស្ម = របុ ណាមួយ (បុុំ. ឯក.) ។ ទ្កច ិបុរសិ្ម = របុ .ទ.ពួកមួយ (បុុំ. ពហុ.) ។ កាច ិឥតថ ី= រ ីណាមួយ (ឥ. ឯក.) ។ កាច ិឥតថិទ្យា = រ ី.ទ.ពួកមួយ (ឥ. ពហុ.) ។ កិញ្ចិ កុលំ = រតកូលណាមួយ (នបុុំ. ឯក.) ។ កានិច ិកុោនិ = រតកូល.ទ.ពួកមួយ (នបុុំ. ពហុ.) ។ . ររបើន្បបោន យ ័ពទរៅខ្នងរដើមនិងោន ចិ រៅខ្នងចុង

កឹ ។ កឹ ័ពទរតូវបុំន្បកឱយោនវចនៈនិងវភិតតិរ មើគ្នន និង យ ័ពទរៅខ្នងរដើមន្ដលោនដុំរណើ រដូចគុណនាម ។ រវលន្របជាភាសាន្ែមរពុុំចា ុំ ច់ន្របរចញអាយតនិ តរទ ។ រប ិនរបើជាឯកវចនៈន្របថា “ឯណាមួយ, ឯណានីមួយ, អ្នកណាមួយ” ឧ.

ទ្យា២ ទ្កាចិ២ ទ្ទទ្វ្ហ១ មម៥ ទ្គហសស៥ ទ្ធវ រទ្កាដឋទ្ក៤ អធិវសតិ៣។ រទវតា១ ឯណាមួយ២ អារ ័យរៅ៣ កនុងរខ្នល ងធវ រ៤ ថ្នផទោះ៥ រប ់ែ្ុ ុំ៥ ។

រវលន្របរតូវអានគួបគ្នន ថា ទ្យា-ទ្កាច ិ។ យា កាចិ ទ្វទនា ...... = ររីវទនាឯណាមួយ...... (ឥ.) ។ យង កិ ញ្ចិ វតិត ំ...... = ររីទពយជាររគឿងលបួងចិតតឯណានីមួយ ... ។

រមររៀនទី ១១ ២១៣

រប ិនរបើជាពហុវចនន្របថា “ពួកណាមួយ” ឧ. ទ្យ ទ្កចិ ធមាម ...... = រធីម.៌ទ.ពួកណានីមួយ ...... ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ូម រងរតរមើល ច ិ ័ពទន្ដលចុោះភាា ប់ជាមួយ កឹ ័ពទឥតបុំន្បករទ ពីរររោះជាអ្ពយយ ័ពទ រឯី យ និង កឹ ័ពទរតូវបុំន្បករៅតាមលិងាររៀង ៗ ែលួន ។ ប៉ាុន្នត កឹ ័ពទន្ដលោន ច ិរៅខ្នងចុងរនាោះ ជាពិរ រតង់ន្ដលោននិគាហិត ( ុំំ) រៅខ្នងរលើដូចជា កឹ, កំ, ទ្កសំ, កសមឹ, ទ្កស្មន ំ ៘ រតូវផ្ទល ់និគាហិតរៅជា ញ ិនរួចរទើបនា ុំយកមក ររ រចូលគ្នន តាមវធិី នធិដូរចនោះ

កឹ + ចិ រៅជា កិញ + ចិ > កិញ្ចិ ។ ឧ. យង កិ ញ្ចិ វតិតំ ឥធ វ្ហ ហុរ ំវ្ហ...... ររីទពយជាររគឿងរកីរយចិតត អ្វីឯណាមួយ កនុងរលករនោះ កត ីកនុងរលកដថ្ទ កត.ី..... ។

យង កិ ញ្ចិ < (យ ំ+ កឹ + ចិ) ។ យ និង កឹ រតូវបុំន្បកឱយោនលិងានិងវភិតតិរ មើគ្នន ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍ែលោះកនុងបុុំលិងា ។

ទ្យា ទ្កាច ិ(ប. ឯក.),. ទ្យ ទ្កច ិ(ប. ពហុ.),. យ ំកិញ្ចិ > យង កិ ញ្ចិ (ទុ. ឯក.),.

២១៤ រមររៀនទី ១១ ទ្យ ទ្កច ិ(ទុ. ពហុ.),. ទ្យន ទ្កនច ិ(ត. ឯក.),. ទ្យហិ ទ្កហិច ិ(ត. ពហុ.),. យសស កសសច ិ(ច. ឯក.),. ទ្យសំ ទ្កសំច ិ > ទ្យសទ្ង កសញ្ចិ (ច. ពហុ.) ៘ ង. ររបើជាបុចឆនតថនបិាត កនុងរបរយគ ុំនួរ ។ របើររបើដូរចនោះ កឹ

ឬ កំ ពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកតាមវភិតតិរទន្របថា “ឬ, អ្វី, រហតុអ្វ,ី រររោះអ្វី, ដូចរមតច” ន្ដលររចើនោន បន និ ត ័ពទ ន្របថា “ក”៏ រៅខ្នងចុងន្ដលរតូវររៀង កឹ រៅខ្នងរដើមរបរយគនិងររៀង បន ោក់រៅទី ២ ប៉ាុន្នតរបើគ្នម ន បន រទររៀង កឹ ោក់រតងណ់ាក ៏នដូចខ្នងររកាមរនោះ

រប្បមោគសំនួរក្នុងភាសាបាល ីរបរយគ ុំនួរកនុងភាសា លីោន ៤ ន្បបដូចខ្នងររកាមរនោះ ក. ររបើ កឹ ័ពទ ១. កឹ បន ោមំ បណិ្ឋឌ យ ចរសិ ?

ក(៏រលក) រដើររៅ កាន់ភូម ិរដើមបដុីុំ យ ឬ ? ២. កឹ តុទ្មហ អជជ វហិារ ំន គចឆតិថ ? កនុងថ្ថៃរនោះ អ្នក.ទ. មិនរៅ វហិាររទ ឬ ? ៣. អហំ ឥធ ធមមំ ឧគគណ្ឋហ មិ តុទ្មហ អរត កឹ កទ្រាថ ?

រមររៀនទី ១១ ២១៥

ែ្ុ ុំ កុំពុងររៀន ធម ៌ទីរនោះ ។ រតើអ្នក.ទ. កុំពុងរធវើ អ្វី ទីរនាោះ ? ៤. កឹ បាលិត បមជជសិ ។ ោន ល លិត (ឯង) របោទ រររោះអ្វ ី? ែ. រធវើ វទិ្ោមកមម នដល់ ការរលើកយកអាែយតកិរយិ ័ពទ

មកោក់រៅខ្នងរដើមរបរយគ ដូចខ្នងររកាមរនោះ គចឆសិ ោម ំ? (រលក) រៅ កាន់ផទោះ ឬ ? ខមត ិទ្ត ឥទ ំ? រតើរនោះ គួរ ដល់អ្នក ឬរទ ? ឥទ ំទ្ម ខមតិ ។ រនោះ គួរ ដល់ែ្ុ ុំ ។ បរបុិណណទ្នត < (បរបុិណណំ + ទ្ត) បតតចីវរ ំ? រតនិងចីវរ រប ់អ្នក រគបរ់ហើយ ឬ ? ប៉ាុន្នតជួនកាលគ្នម នកិរយិ ័ពទកនុងរបរយគក ៏ន ឧ.

អយទ្នត (អយ ំ+ ទ្ត) បទ្តាត ? រតើរនោះ ជា រតរប ់រលក ឬ ? (ចូររមើលវធិីររបើវកិតកិតាត រតង់គុណនាមកនុងរមររៀនទី ១០) គ. ររបើ អពយយសព័ទ ដូចជា កទ្ធ =កនុងកាលណា, កុហឹ =

កនុងទីណា កុទ្តា =អ្ុំពី...ឯណា,” ជារដើម ជារកយ រោប់ ួរន្ដលរតូវររៀងោក់រៅខ្នងរដើម និងនិយមររៀងតួកិរយិ ័ពទោក់ខ្នងចុងបុំផុតថ្នរបរយគ ឧ.

កទ្ធ បាលិភាសំ ឧគណហ ថ ?

២១៦ រមររៀនទី ១១

រតើអ្នក.ទ. ររៀន ភាសា លី ពីអ្ង្គរ ល ? កុទ្តា អាគចឆសិ ? រតើឯង មក ពីណា, ឬ ឯង រទើបមក ពីឯណា ? . ររបើ អបិ ឬ អប ិនុ រៅខ្នងរដើមរបរយគន្បប កឹ ័ពទ ឧ.

អប ិគចឆសិ ? អប ិនុ គចឆសិ ? រតើរលក រៅ ឬ ? អប ិតវំ យកខំ ទសិ្មវ ភាយិ ?

រតើឯង ភ័យ រររោះរ ើញ យកេ ឬ ? អប ិនុ តុទ្មហ តរត អហឹ បសសថ ?

រតើអ្នក.ទ. រ ើញ ព ់ កនុងទីរនាោះ ឬ ?

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១១

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើអនិយមសពវនាមន្របថាដូចរមតច ? ២. ចូរបុំន្បក សពវ ័ពទជាបុុំលិងានិងរគប់វភិតត ិ។ ៣. រតើអ្និយម ពវនាមររបើ នប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៤. រតើ កឹ ័ពទន្របថាដូចរមតចែលោះ ? ៥. ចូរបុំន្បក កឹ ័ពទជាបុុំលិងានិងរគប់វភិតត ិ។

រមររៀនទី ១១ ២១៧

៦. រតើ កឹ ័ពទររបើ នប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៧. រតើរបរយគ ុំនួរោនប៉ាុនាម នន្បប ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ទ្កា នាទ្មា តវ ំ? ២. ទ្កា នាទ្មា ឯទ្ស្ម ? ៣. ទ្កា នាទ្មា ទ្ត អាចរទិ្យា ? ៤. ឥទ្ធន ិឯទ្ស្ម កឹ ករសិសត ិ? ៥. កឹ តវំ ឯត ំបុចឆសិ ? ៦. ឯស្ម នារ ីទ្ត កឹ ទ្ហាត ិ? ៧. ទ្សវ កិទ្មទ្ត ករសិសនត ិ? ៨. កសស ភិកខុ សស តំ ទ្បាតថកំ ទ្បទ្សសាម ? ៩. ទ្តសំ ធទ្នន ទ្ម កឹ បទ្យាជន ំ? ១០. កិសស ផលំ នាម ឯត ំ? ១១. កាយ ំទិស្មយ ំតសា ជននី ឥទ្ធន ិវសតិ ? ១២. ទ្យា ធមមំ បសសត ិទ្ស្ម ពុទធំ បសសតិ ។ ១៣. ទ្យា ពុទធំ បសសតិ ទ្ស្ម ធមមំ បសសតិ ។ ១៤. យ ំទ្ត កទ្រានត ិតំ បរ ំទ្ោកំ គណហិ សសនតិ ។ ១៥. ឯតាន ិផោនិ មា តសស សកុណសស ទ្ទថ ។ ១៦. ឯតសម ឹនគទ្រ សទ្ពវ នរា អបរ ំនគរ ំអគមសុឹ ។

២១៨ រមររៀនទី ១១

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រតើនាង ជា អ្នកណា ? ២. រតើគ្នត ់រ ម្ ោះ អ្វ ី? ៣. រតើឯង នរៅ កានទិ់ ណា ? ៤. រតើរគ ជាញាតិ រប ់អ្នក ឬ ? ៥. រតើន្ផល រនោះ រ ម្ ោះ អ្វ ី? ៦. រតើឯង នទិញ រ ៀវរៅ រនោះ ពីអ្នកណា ? ៧. រតើរកមងរបុ និង រកមងរ ី ធ ុំងអ្ ់រនាោះ កុំពុងរលង កនុង ួន រប ់អ្នកណា ? ៨. រតើគ្នត(់រ ី) នឱយ នូវអ្ុំរណាយ ធ ុំងអ្ ់រនោះ ចុំររោះអ្នកណា ? ៩. អ្នកធ ុំងឡាយណា រន្មងរធវើ នូវបុណយ ររឿយ ៗ អ្នកធ ុំងឡាយរនាោះ នឹងរៅ កាន ុ់គត ិ។ ១០. រយើង មិន ន ររ រ នូវ ុំបុរត ធ ុំងអ្ ់ រនាោះរទ ។ ១១. រប ិនរបើ គ្នត់ ចង ់ ូមឱយគ្នត់ និយយចុោះ ។ ១២. អ្វីន្ដល អ្នក នរ ើញ រោយន្ភនក រប ់អ្នក, អ្នក មិនគួររ ប ់ អ្នកដថ្ទរទ ។ ១៣. កាលណា(យទ្ធ) អ្នក រៅ កានរ់លក ដថ្ទ, អ្នក មិនយក នូវអ្វ ី (រៅ)ជាមួយរ ើយ ។ ១៤. រលករ ដឋី រតើរទពយធន ធុំងរនោះ ោន របរយជន៍ អ្វ ី?

រមររៀនទី ១១ ២១៩

(ចបរ់មររៀនទី ១១)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

កុុំរអ្ៀនខ្នម ់ និយយ តី ររៀននិយយ ចុំរណោះោន

ែុ ភាល តែ់លោះ ររឿយ ៗ រៅ ឱយ នញយ នចុំរណញ

មិនជាអ្វ ីគង់រតូវ ន រទើបចុំណាន ផលលអអឺ្យ ។

ដករ ង់ពីរ ៀវរៅ “ររៀនភាសាអ្ង់រគល ៦៣ រោ៉ា ងរោយែលួនឯង” ទុំព័រ៦៨ រោយរលក ឱម ណ្ឋរគ ី

មមមរៀនទី ១២

អធបិ្បាយអពំសីំខ្យាសព័ទព ី១-១០០

សំខ្យាសព័ទ (Numerals)

សំខា ន្របថា “ការរប”់ ោនពីររបរភទគឺ បកតិសំខា និង បរូណសំខា ។ ១. ការរប់វតថុតាមរបរកតីដូចជារបថ់ា មួយ, ពីរ, ប,ី បួន, រ ុំ ជារដើមរហូតដល់ ដប់, រយ, រន,់ មុឺន, ន្ ន, លន ៘ រៅថា បកតិសំខា (Cardinal numbers) ។ ២. ការរប់វតថុតាមជានថ់ាន ក់ដូចជារប់ថា ទី១, ទី២, ទី៣, ទី៤, ទី៥ ជារដើមឬក៏រប់ថា ជាដុំបូង, ជាគរមប់ពីរ, ជាគរមប់ប,ី ជាគរមបបួ់ន ជារដើមរៅថា បរូណសំខា (Ordinal Numbers) (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ។

១. បក្តសិំខ្យា (Cardinal numbers)

ការរប់ចុំនួនកនុងភាសាន្ែមរោនររបើរលែ ។ រឯីកនុងភាសា លីមិនោនតួរលែរទ គឺររបើន្តតួអ្កេរ ។ អារ ័យរហតុរនោះរ ើញថាោនការលុំ កបនតិចន្ដរ ។ រដើមបឱីយោនការង្គយរ ួលែលោះ គឺរតូវន្ចកការរប ់

រមររៀនទី ១២ ២២១

រនោះជាចុំន្ណក ៗ ។ ដុំបូងរនោះរតូវររៀនរប់ពី ១ ដល់ ១០ ិនគ ឺ លី ឯក

ទវិ តិ

រលែន្ែមរ = ១ = ២ = ៣

លី ចតុ

បញ្ច ឆ

រលែន្ែមរ = ៤ = ៥ = ៦

លី សតត អដឋ នវ

ទស

រលែន្ែមរ = ៧ = ៨ = ៩ = ១០

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ូមររៀនរបចុ់ោះរ ើង ៗ ឱយ នររចើនដងរដើមបឱីយរត់ោត់ដូចកាលន្ដលរយើងររៀនរប់រលែន្ែមរ រ ុំងអ្ង់រគល ដូរចាន ោះន្ដរ គឺរប់ពី ឯក, ទវិ, ត ិដល់ ទស ។ កាលរបើចា ុំរត់ោតល់អរហើយ រតូវររៀនឱយចា ុំនូវចុំនួនគតដ់ប់តរៅរទៀតគ ឺ១០, ២០, ៣០, ៤០, ៥០ ជារដើម ។

័ពទ លី ទស

វសី, វសីតិ តឹស, តឹសត ិ

ចតាត ឡសី, តាឡសី បញ្ញា ស, បណ្ឋណ រស

រលែន្ែមរ = ១០ = ២០ = ៣០ = ៤០ = ៥០

័ពទ លី សដឋ ី

សតតត,ិ សតតរ ិអសីត ិ

នវុត ិសត

រលែន្ែមរ = ៦០ = ៧០ = ៨០ = ៩០ = ១០០

២២២ រមររៀនទី ១២

រឯីការរប់ចុំនួនន្ដលរលើ ពីចុំនួនគត់ដប ់ ៗ ដូចជា ១១, ២៣, ៤៥, ៧៦, ៨៩, ៩២ ជារដើម ោនវធិីរធវើដូរចនោះ គឺរតូវនា ុំយកចុំនួនតចិគ ឺចុំនួនរ ឬរលើ មកោក់ខ្នងមុែឬខ្នងរដើម និងោកច់ុំនួនររចើនគឺចុំនួនគត់ដប់ ៗ រៅខ្នងចុងឬខ្នងររកាយន្ដលផទុយពីររបៀបន្ែមររយើង ។ ូមរមើលតារងខ្នងររកាមរនោះ ន្បប លី ចុំនួនតចិ

ឯក ទវិ តិ

ចតុ បញ្ច

ឆ សតត អដឋ

ចុំនួនររចើន + ទស > + ទស > + ទស > + ទស > + ទស > + ទស > + ទស > + ទស >

ររមចជា ឯកាទស, ឯការស ទ្ធវ ទស, ោរស ទ្តរស, ទ្តឡស ចតុទទស, ចុទទស បញ្ចទស, បណណរស ទ្ស្មឡស សតតទស, សតតរស អោឋ ទស, អោឋ រស

ន្បបន្ែមរ ១០ + ១ = ១១ ១០ + ២ = ១២ ១០ + ៣ = ១៣ ១០ + ៤ = ១៤ ១០ + ៥ = ១៥ ១០ + ៦ = ១៦ ១០ + ៧ = ១៧ ១០ + ៨ = ១៨

ឯកាទស ឬ ឯការស ន្របថា “មួយនិងដប”់ ។ ប៉ាុន្នតកនុងភាសាន្ែមរថា “មួយដនដ់ប”់ រៅវញិគផឺ្ទល ់ (និង > ដន)់ ឬក៏ថា “ដប់មួយ” តាមធមមតាក ៏ន ។ ការផេ ុំពីែទង ់ ២០ ដល់ែទង់ ៩០ ក៏រធវើដូរចនោះធ ុំងអ្ ់ ឧធហរណ៍

រមររៀនទី ១២ ២២៣

ឧ. ២១ (ឯក + វសី) > ឯកវសី, ឬ (ឯក + វសីតិ) > ឯកវសីត ិ។ ឧ. ៤៥ (បញ្ច + ចតាត ឡសី) > បញ្ចចតាត ឡសី, ឬ (បញ្ច + តាឡ-ី ស) > បញ្ចតាត ឡសី ។

ូម រងរតរមើលការរប់ខ្នងរលើរៅមិនធនោ់នរលែ ១៩ រទ ។ ការផេ ុំចុំនួនណាន្ដលោនរលែ ៩ ខ្នងចុងដូចជា ១៩, ២៩, ៣៩, ៤៩, ៥៩, ៦៩, ៧៩, ៨៩, ៩៩ មិនអាចរធវើតាមវធិីខ្នងរលើន្ដលយក នវ =៩ មកោក់ខ្នងរដើមនិងោក ់ទស =១០ ខ្នងចុងឱយរៅជា នវទស ដូរចនោះ នរទ គឺរតូវររបើរកយថា ឩន ន្របថា “ែវោះ” ឬ ឯកនូ ន្របថា “ែវោះមួយ” ោក់ខ្នងរដើមចុំនួនគត់ដប់ ៗ ដូរចនោះ ។ ឧ. ១៩ (ឯកនូ + វសី) > ឯកនូវសី ឬ (ឩន + វសី) > ឩនវសី ។ ឧ. ១៩ (ឯកនូ + វសីតិ) > ឯកនូវសីត,ិ ឬ (ឩន + វសីតិ) > ឩនវសីត ិន្របថា “ថ្មភែវោះមួយ ឬ ថ្មភែវោះ” គឺ ១៩ ។

ខ្នងររកាមរនោះជាការរបពី់ ១៩ ដល់ ១០០

ឯកនូវសី, ឩនវសី, ឯកនូវសីត,ិ ឩនវសីត.ិ.................. វសី, វសីតិ........................................................................... ឯកវសី, ឯកវសីត.ិ.......................................................... ទ្ធវ វសី, ោវសី, ទ្ធវ វសីតិ, ោវសីត.ិ................................... ទ្តវសី, ទ្តវសីត.ិ.................................................................

= ១៩ = ២០ = ២១ = ២២ = ២៣

២២៤ រមររៀនទី ១២

ចតុវសី, ចតុវសីត.ិ............................................................. បញ្ច វសី, បញ្ច វសីត.ិ.......................................................... ឆពវីស, ឆពវីសត.ិ................................................................ សតតវសី, សតតវសីត.ិ.......................................................... អដឋវសី, អដឋវសីត.ិ............................................................. ឯកនូតតសឹ, ឩនតតឹស, ឯកនូតតសឹត,ិ ឩនតតឹសតិ.............. តឹស, តឹសត.ិ....................................................................... ឯកតតឹស, ឯកតតឹសត.ិ....................................................... ទវតតឹស, ទវតតឹសត,ិ ពតតសឹ, ពតតឹសត.ិ................................... ទ្តតតឹស, ទ្តតតឹសត.ិ.............................................................. ចតុតតឹស, ចតុតតសឹត.ិ.......................................................... បញ្ចតតឹស, បញ្ចតតឹសត.ិ....................................................... ឆតតឹស, ឆតតឹសត.ិ................................................................ សតតតតឹស, សតតតតឹសត.ិ....................................................... អដឋតតឹស, អដឋតតសឹត.ិ.......................................................... ឯកនូចតាត ឡសី, ឩនចតាត ឡសី, ឯកនូតាឡសី,

ឩនតាឡសី............. ចតាត ឡសី, តាឡសី........................................................... ឯកចតាត ឡសី, ឯកតាត ឡសី...........................................

= ២៤ = ២៥ = ២៦ = ២៧ = ២៨ = ២៩ = ៣០ = ៣១ = ៣២ = ៣៣ = ៣៤ = ៣៥ = ៣៦ = ៣៧ = ៣៨ = ៣៩ = ៤០ = ៤១

រមររៀនទី ១២ ២២៥

ទ្ទវចតាត ឡសី, ទ្ទវតាឡសី.................................................. ទ្តចតាត ឡសី, ទ្តតាឡសី.................................................. ចតុចតាត ឡសី, ចតុតាត ឡសី.............................................. បញ្ចចតាត ឡសី, បញ្ចតាត ឡសី........................................... ឆចតាត ឡសី, ឆតាត ឡសី.................................................... សតតចតាត ឡសី, សតតតាត ឡសី........................................... អដឋចតាត ឡសី, អដឋតាត ឡសី.............................................. ឯកនូបញ្ញា ស, ឩនបញ្ញា ស, ឯកនូបណ្ឋណ ស,

ឩនបណ្ឋណ ស............... បញ្ញា ស, បណ្ឋណ ស............................................................ ទ្ទវបញ្ញា ស, ទ្ទវបណ្ឋណ ស................................................... អដឋបញ្ញា ស, អដឋបណ្ឋណ ស............................................... ឯកនូសដឋ,ី ឩនសដឋ.ី........................................................ សដឋ.ី.................................................................................... ទ្ទវសដឋ,ី ទ្ធវ សដឋ.ី................................................................. ចតុសសដឋ.ី............................................................................ ឆសសដឋ.ី............................................................................... ឯកនូសតតត,ិ ឩនសតតតិ, ឯកនូសតតរ,ិ ឩនសតតរ.ិ......... សតតត.ិ.................................................................................

= ៤២ = ៤៣ = ៤៤ = ៤៥ = ៤៦ = ៤៧ = ៤៨ = ៤៩ = ៥០ = ៥២ = ៥៨ = ៥៩ = ៦០ = ៦២ = ៦៤ = ៦៦ = ៦៩ = ៧០

២២៦ រមររៀនទី ១២

ទ្ទវសតតត,ិ ទ្ធវ សតតត,ិ ទ្ទវសតតរ,ិ ទ្ធវ សតតរ.ិ.......................... ឯកនូអសីត,ិ ឩនអសីតិ, ឯកនូាសីត,ិ ឩនាសីត.ិ......... អសីត.ិ................................................................................. ឯកអសីត,ិ ឯកាសីត.ិ..................................................... ទ្ទវអសីត,ិ ទ្ធវ សីត ិ............................................................ ទ្តអសីត,ិ តាសីត.ិ............................................................ ចតុអសីត,ិ ចតុរាសីត.ិ....................................................... បញ្ចអសីត,ិ បញ្ញច សីត.ិ..................................................... ឆអសីត,ិ ឆាសីត,ិ ឆរាសីត,ិ ឆឡាសីត.ិ........................... សតតអសីត,ិ សតាត សីត.ិ..................................................... អដឋអសីត,ិ អោឋ សីត.ិ........................................................ ឯកនូនវុត,ិ ឩននវុត.ិ......................................................... ទ្ទវនវុត,ិ ទ្ធវ នវុត.ិ................................................................. ឆនវុត,ិ ឆននវុត.ិ.................................................................... ឯកនូសត, ឩនសត......................................................... សត.....................................................................................

= ៧២ = ៧៩ = ៨០ = ៨១ = ៨២ = ៨៣ = ៨៤ = ៨៥ = ៨៦ = ៨៧ = ៨៨ = ៨៩ = ៩២ = ៩៦ = ៩៩ = ១០០

ការរប់ចុំនួនខ្នងរលើរនោះមនិ នរបឱ់យរគបធ់ ុំងអ្ ់រទ គឺរប់ន្តចុំនួនណាន្ដលោនរូបន្របរបលួប៉ាុរណាណ ោះ ។ រឯីចុំនួនធ ុំងឡាយណា

រមររៀនទី ១២ ២២៧

ន្ដលមិន នរប់កនុងទីរនោះ គោឺនរូបរដើមយ៉ា ងណា រវលផេ ុំគឺរៅោនរូបយ៉ា ងរនាោះដន្ដល មិនោនផ្ទល ់បតូ ររៅជាអ្វីរ ើយ ដូចជា ឆ ័ពទកនុង ៦៧ គ ឺ(សតត + សដឋី) > សតតសដឋ ី។ តាមរហតុផលដូច នររលរួចមករហើយរនោះ គឺហវឹកហាត់ឱយចា ុំន្តកនុងចិតត ពុុំចា ុំ ច់ទរនទញណា ់ណារពករទក៏ ន ចាុំន្តពី ១ ដល់ ១០ ក៏រគបល់មមរហើយ ។ ចុំររោះការ ររ រវញិ ូម រងរតរមើល និងរតូវចុំណាុំទុកនូវការតរមតួអ្កេរជាពិរ កនុងែទង់ ៣០ គ ឺតឹស ។ ការយកចុំនួនរយមកផេ ុំជាមួយចុំនួនគត់ដប់ ៗ ដូចររលរហើយរនោះ រ ើញថាោន ុំែយ ័ពទែលោះផ្ទល ់បតូ ររូបរៅជាដថ្ទគ ឺ ឯក, ទវិ, តិ, ចតុ, បញ្ច , ឆ, ទស, វសី, តឹស ។ ១. ឯក កនុងែទង់ ១០ ទី ៈជា ឯកា គ ឺឯកាទស, ឯការស ។ ររៅពីរនោះគង់រូបជា ឯក ដូចរដើម ។ ២. ទវ ិកនុងែទង់ ១០ និង ២០ ផ្ទល ់រៅជា ទ្ធវ , ោ ដូចជា ទ្ធវ ទស, ោរស, ទ្ធវ វសី, ោវសី ជារដើម ។ កនុងែទង់ ៣០ ផ្ទល ់ជា ទវ, ព ដូចជា ទវតតឹស, ពតតឹស ជារដើម ។ ចាប់ពីែទង់ ៤០-៧០ និងែទង់ ៩០ ផ្ទល ់ជា ទ្ទវ ដូចជា ទ្ទវចតាត ឡសី, ទ្ទវនវុត ិ៘ ។ ររៅពីរនោះោនផ្ទល ់ ទវ ិជា ទ ិដូចជា ទជិ = តវរកើតពីរដង (ោនពួកបកេជីារដើម) ។ ផ្ទល ់ជា ទុ ដូចជា ទុតិយ =ទី២, គុំរប២់ (ចូររមើលកនុងបូរណ ុំែយោនអ្ធបិាយរៅ ខ្នងមុែ) ឬផ្ទល ់រៅជា ទ្ទ្ធ ន្ែមរររបើជាបូរណ ុំែយដូចជា ថាន ក់រធ,

២២៨ រមររៀនទី ១២

អ្នុរ នីរធ ជារដើម ។ ៣. ត ិផ្ទល ់ជា ទ្ត រគប់ែទង់ធ ុំងអ្ ់ដូចជា ទ្តរស, ទ្តបញ្ញា ស ទ្តអសីតិ ជារដើម ។ រៅកនុងែទង់ ៨០ អាចផ្ទល ់ ឥ រៅជា យ ដូចជា តាសីតិ ។ ៤. ចតុ កនុងែទង់ ១០ ផ្ទល ់ជា ចុ ឬ ទ្ចា គ ឺចុទទស, ទ្ចាទទស ។ ររៅពីរនោះគង់រូបជា ចតុ ធ ុំងអ្ ់ ។ កនុងែទង់ ៨០ ោនចុោះ រ អាគមដូចជា ចតុរាសីត ិជារដើម ។ ៥. បញ្ច កនុងែទង់ ១០ ផ្ទល ់ជា បណណ គឺ បណណរស ។ ររៅពីរនោះគង់រូបជា បញ្ច ដូចរដើម ។ ៦. ឆ កនុងែទង ់ ១០ ផ្ទល ់ជា ទ្ស្ម គឺ ទ្ស្មឡស ។ កនុងែទង ់ ៨០ ោនចុោះ រ ឬ ឡ អាគមជា ឆរាសីត,ិ ឆឡាសីតិ ។ រតង់ ៦០ រៅជា សដឋី ។ ររៅពីរនោះគង់រូបជា ឆ ដូចរដើម ។ ៧. សតត រៅគង់រូបរដើមរគប់ែទង់ធ ុំងអ្ ់ ។ ៨. អដឋ កនុងែទង់ ១០ ទី ៈជា អោឋ គឺ អោឋ រស ។ ៩. នវ មិនោនររបើជាចុំនួនតិចផេ ុំនឹងចុំនួនគត់ដប ់ៗ រទ ។ ១០. ទស កនុងែទង ់ ១០ ផ្ទល ់ជា រស, ឡស ដូចជា ទ្តរស, ទ្ស្មឡស ។ ១១. វសី កនុងែទង់ ២០ ផ្ទល ់ជា ពីស គឺ ឆពវសី តុំរួតជា ពវ ។ ១២. វសី, តឹស អាចចុោះ តិ ខ្នងចុង នដូចជា វសីតិ, តឹសត ិ។

រមររៀនទី ១២ ២២៩

១៣. ចតាត ឡសី ផ្ទល ់ជា តាឡសី ។ ១៤. បញ្ញា ស ផ្ទល ់ជា បណ្ឋណ ស ។ ១៥. សតតត ិផ្ទល ់ជា សតតរ ិ។ រប ិនរបើផេ ុំផ្ទទ ល់ជាមួយនាមនាម រតូវទុក ុំែយ ័ពទឱយគង់រូបរដើមដូចជា ឯកបតត = រតមួយ, ទវិបាទ្ធ = តវរជើងពីរ, ទវិសត =រយពីរ(ពីររយ), តិទ្យាជន =រយជន៍ប ី (បីរយជន)៍, តិទ្ោក =រលកប,ី ថ្រតរលក, ចតុទទិស =ទិ បួន, ទសមាស =ដប់ន្ែ, អសីតិកបប =កបបន្ប៉ាត ិប, នវទ្កាដ ិ=រកាដរិ ុំបួន ជារដើម។ សត ជា ុំែយ ័ពទន្មនពិត ប៉ាុន្នតកនុងភាសា លីរលកចាត់ជានាមរៅវញិ ូមរមើលការអ្ធបិាយរៅខ្នងររកាម ។

រប្បមភទរបសប់ក្តសិំខ្យា

បកតិ ុំែយកនុងភាសា លីរលក នចាតជ់ារបរភទដូចតរៅរនោះ ១. ពី ឯក ដល់ ចតុ ចាតជ់ា សពវនាម រៅថា សំខាសពវនាម ។ ២. ពី បញ្ច ដល់ អដឋនវុតិ=៩៨ ចាតជ់ា គុណនាម រៅថា សំខា-គុណនាម ។ ៣. ពី ឯកនូសត =៩៩ រ ើងរៅជួនររបើជា គុណនាម រៅថា សំខាគុណនាម ជួនកាលររបើជា នាមនាម រៅថា សំខានាម ។

២៣០ រមររៀនទី ១២

៤. ពី ឯក ដល់ អោឋ រស (១៨) អាចបុំន្បក នធ ុំង ៣ លិងា ។ បកតិ ុំែយធ ុំងឡាយររលរហើយរនោះរៅពុុំធន់បុំន្បករទ ។ កាលរបើចងរ់របើរដើមបរីប់នាមនាមណាមួយរនាោះ រតូវបុំន្បកតាមវភិតតរិផេង ៗ ដូចនាម ័ពទន្ដរ ។

វិធីបំបបក្បក្តសិំខ្យាសព័ទ (Declension of Cardinal numbers)

វិធីបំបបក្ ឯក សព័ទ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

បុុំលិងា ឯទ្កា ឯកំ ឯទ្កន ឯកសស ឯកស្មម , ឯកមាហ ឯកសស ឯកសម,ឹ ឯកមហ ិ

នបុុំ កលិងា ឯកំ ឯកំ ឯទ្កន ឯកសស ឯកស្មម , ឯកមាហ ឯកសស ឯកសម,ឹ ឯកមហ ិ

ឥតថលិីងា ឯកា ឯកា ឯកាយ ឯកាយ ឯកាយ ឯកាយ ឯកាយ

រមររៀនទី ១២ ២៣១

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. បកតិ ុំែយធ ុំងអ្ ់គ្នម នអាលបនវភិតតរិទ ។ ២. បកតិ ុំែយពី ឯក ដល់ អោឋ រស (១៨) ជាថ្រតលិងា ។ របើនាម-នាមរនាោះ ៗ ោនរូបជាលិងានិងវភិតតិអ្វ ី បកតិ ុំែយរតូវបុំន្បកឱយោនលិងានិងវភិតតិឱយរ មើគ្នន ជានិចច ។ ៣. ឯក ជា អ ការនតបុំន្បកដូច បុរសិ កនុងបុុំលិងានិង កុល កនុងនបុុំ កលិងា ។ កនុងឥតថលិីងារតូវន្ថមរ ៈ អា រៅជា ឯកា ិនរទើបបុំន្បកដូច កញ្ញា ។ ប៉ាុន្នត ឯក ជាឯកវចនៈន្តម៉ាយងប៉ាុរណាណ ោះ មិនោនរូបជាពហុវចនៈរទ ។ ៤. ឯក ជា ុំែយរផេងគ្នន ពី ឯក ជា ពវនាមគឺថា ឯក ុំែយបុំន្បកជាឯកវចនៈន្តម៉ាយង ។ រឯី ឯក ពវនាមោន ២ វចនៈដូច យ ពទ័ន្ដរ ។ ៥. ឯក ជា ុំែយន្របជាន្ែមរតាមន្បប បុរសិ រគបរ់បការ ប៉ាុន្នតពុុំចា ុំ ច់ន្របរចញរកយអាយតនិ តរទ រររោះោនលកខណៈជាគុណ-នាម រោប់អ្ធិបាយនាមប៉ាុរណាណ ោះ ឬរតូវន្ថមរកយសងខានុទ្រោោះដូច ជា “នាក,់ រូប, នលឹក, បនទោះ, ែនង, ន្ែេ, កាល, ក័ណឌ ” ជារដើម ឧ. ឯទ្កា បុរទិ្ស្ម =បុរ មួយរូប, របុ មួយនាក,់ ឯកំ ឃរ ំ =ផទោះ មួយែនង, ឯកា ោវ ី =រគ្នរមមួយកាល ឯកំ ទ្លខនំ = ុំបុរតមួយចាប ់

២៣២ រមររៀនទី ១២

ដូរចនោះជារដើម (ចូររមើលរបរយគគុំរូរៅខ្នងមុែ) ។

វិធីបំបបក្ ទវិ នងិ ឧភ ស័ពទ

ទវ ិ=២ ឧភ =ធុំងពីរ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ពហុវចនៈ ទ្ទវ, ទុទ្វ ទ្ទវ, ទុទ្វ ទវីហិ ទវិនន,ំ ទុវនិនំ ទវីហិ ទវិនន,ំ ទុវនិនំ ទវីសុ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

ពហុវចនៈ ឧទ្ភា ឧទ្ភា ឧទ្ភាហិ ឧភិនន ំឧទ្ភាហិ ឧភិនន ំឧទ្ភាសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ទវ ិនិង ឧភ ជាពហុវចនន្តម៉ាយងនិងបុំន្បកដូចគ្នន ធ ុំងបីលិងា ។ ២. ទវិ រតងប់ឋោនិងទុតិយវភិតតិផ្ទល ់រៅជា ទ្ទវ, ទុទ្វ ។ ៣. ទវិ រតង់តតយិ, បញ្ចមនិីង តតមីវភិតតិរតូវទី ៈរ ៈ ឥ ថ្ន ទវិ

រមររៀនទី ១២ ២៣៣

ជា ឦ នរូបជារៅជា ទវីហិ, ទវសុី ។ ៤. ទវ ិរតងច់តុតថនិីងឆដឋីវភិតតិរតូវចុោះ ន អាគមផង (ទវិ + នំ + ន) > ទវិននំ ។ ៥. ធ ុំង ទវិ និង ឧភ រតង់ចតុតថនិីងឆដឋីវភិតតអិាចផ្ទល ់ ន ំ រៅជា ឥនន ំនរូបជា ទុវនិនំ, ឧភនិនំ ។

វិធីបំបបក្ តិ ស័ពទ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

បុុំលិងា ពហុ. តទ្យា តទ្យា តីហិ តិណណំ , តិណណនន ំតីហិ តិណណំ , តិណណនន ំតីសុ

នបុុំ. ពហុ. តីណិ តីណិ តីហិ តិណណំ , តិណណនន ំតីហិ តិណណំ , តិណណនន ំតីសុ

ឥតថ.ី ពហុ. តិទ្សា តិទ្សា តីហិ តិសសនន ំតីហិ តិសសនន ំតីសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

២៣៤ រមររៀនទី ១២

១. តិ ជា ឥ ការនត ប៉ាុន្នតមិនបុំន្បកដូចនាមនាមរទ ជាពហុវចនៈន្តម៉ាយងនិងអាចបុំន្បក នធ ុំងបលិីងា ។ ២. រតងប់ឋោនិងទុតិយវភិតតបុិ ុំលិងាបុំន្បកជា តទ្យា(ត ិ+ ទ្យា > តទ្យា) រោយផ្ទល ់ តិ និង ទ្យា ជា តទ្យា ។ នបុុំ កលិងាជា តីណិ (តិ + ទ្យា > តណិី) រោយផ្ទល ់ តិ និង ទ្យា ជា តីណិ ។ ឥតថលិីងាជា តទិ្សា (តិ + ទ្យា > តិទ្សា) រោយផ្ទល ់ តិ និង ទ្យា ជា តទិ្សា ។ រតង់តតយិនិងបញ្ចមីវភិតតរិតូវ ទី ៈរ ៈ ឥ ថ្ន តិ ជា ឦ រៅជា ត ី នរូបជា តីហិ ធ ុំងបីលិងា ។ រតងច់តុតថនិីងឆដឋីវភិតតកិនុងនបុុំ កលិងាបុំន្បកជា តណិណំ , តណិណននំ (ត ិ+ ន)ំ រោយលុប ឥ ថ្ន តិ និងផ្ទល ់ នំ វភិតតជិា ឥណណំ , ឥណណនន ំ។ ៣. កនុងឥតថលិីងារតង់បឋោនិងទុតិយវភិតតិបុំន្បកជា តទិ្សា គឺផ្ទល ់ តិ និង ទ្យា ឱយោនរូបជា តិទ្សា ។ រតង់ចតុតថីនិងឆដឋីវភិតតិបុំ-ន្បកជា តិសសនន ំ រោយចុោះ សស និង ន អាគម ។ រតង់ តតមីវភិតតិរតូវ ទី ៈរ ៈ ឥ ថ្ន ត ិជា ឦ រៅជា ត ី នរូបជា តសុី ោនរូបដូចគ្នន ធ ុំងបីលិងា ។

វិធីបំបបក្ ចតុ សព័ទ

រមររៀនទី ១២ ២៣៥

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. .

បុុំលិងា ពហុ. ចតតទ្រា, ចតុទ្រា ចតតទ្រា, ចតុទ្រា ចតហិូ ចតុនន ំចតហិូ ចតុនន ំចតសុូ

នបុុំ. ពហុ. ចតាត រ ិចតាត រ ិ ចតហិូ ចតុនន ំចតហិូ ចតុនន ំចតសុូ

ឥតថ.ី ពហុ. ចតទ្សា ចតទ្សា ចតហិូ ចតសសនន ំចតហិូ ចតសសនន ំចតសុូ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ចតុ ជា ឧ ការនតកពិ៏តន្មនន្តមនិបុំន្បកដូចនាមនាម ឧ ការនតរទ និងជាពហុវចនៈន្តម៉ាយង ន្តអាចបុំន្បក នធ ុំង ៣ លិងា ។ ២. រតង់បឋោនិងទុតយិវភិតតិបុ ុំលិងាផ្ទល ់ ចតុ និង ទ្យា (ចតុ + ទ្យា) ជា ចតាត ទ្រា, ចតុទ្រា ។ កនុងនបុុំ កលិងាផ្ទល ់ ចតុ និង ទ្យា ជា ចតាត រ ិ។ កនុងឥតថលិីងាផ្ទល ់ ចតុ និង ទ្យា ជា ចតទ្សា ។ ៣. រតង់តតិយនិងបញ្ចមីវភិតតរិតូវទី ៈរ ៈ ឧ ថ្ន ចតុ ជា ឩ នរូបជា ចតហិូ ធ ុំងបលិីងា ។ ៤. រតង់ចតុតថីនិងឆដឋីវភិតតិបុ ុំលិងានិងនបុុំ កលិងារតូវចុោះ ន អាគម

(ចតុ + នំ + ន) នរូបជា ចតុនន ំ។ កនុងឥតថលិីងារតូវចុោះ សស និង ន

២៣៦ រមររៀនទី ១២

អាគម (ចតុ + សស + នំ + ន) នរូបជា ចតុសសនន ំ។ ៥. រតង់ តតមីវភិតតិរតូវទី ៈរ ៈ ឧ ថ្ន ចតុ ជា ឩ នរូបជា ចតសុូ ធ ុំងបលិីងា ។

វិធីបំបបក្ បញ្ច ស័ពទ

វភិតត ិប. ទុ. ត.

ពហុវចនៈ បញ្ច បញ្ច បញ្ចហិ

ច. បញ្ច . ឆ. .

បញ្ចនន ំបញ្ចហិ បញ្ចនន ំ បញ្ចសុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ចាប់ពី ឆ ដល់ អោឋ រស =១៨ ោនវធិីបុំន្បកដូច បញ្ច ន្ដរនិងជាពហុវចនៈន្តម៉ាយង រហើយោនរូបដូចគ្នន ធ ុំងបលិីងា ។ ២. រតងប់ឋោនិងទុតយិវភិតតិផ្ទល ់ ទ្យា វភិតតនិិងរ ៈ អ ថ្ន បញ្ច ជារដើមរៅជា អ នរូបជា បញ្ច , ឆ, សតត, នវ, អោឋ រស ។ល។ ៣. រតង់តតិយនិងបញ្ចមបីុំន្បកជា បញ្ចហិ (បញ្ច + ហិ) ។ ៤. រតងច់តុតថនិីងឆដឋីវភិតតិរតូវចុោះ ន អាគម (បញ្ច + នំ + ន) នរូបជា បញ្ចនន ំ។ ៥. រតង ់តតមីវភិតតិបុំន្បកជា បញ្ចសុ (បញ្ច + សុ) ។

រមររៀនទី ១២ ២៣៧

វិធីមរប្បើនងិបរប្បបក្តសិំខ្យា បកត ិុំែយចាប់ពី ឯក ដល់ អោឋ រស ររបើជាបទវរិ នៈរប់នាមនាម នធ ុំងបីលិងា ោនលកខណៈជាគុណ ័ពទ ។ របើររបើអ្ធិបាយនាមបទណារតូវបុំន្បកឱយោនលិងា, វចនៈនិងវភិតតិរ មើគ្នន រហើយនឹងររៀង ោក់ខ្នងរដើមនាមបទជារបធានរនាោះ ៗ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. ឯទ្កា២ បុរទិ្ស្ម១ ចតសសនន៧ំ ឥតថនីំ៦ ចតាត រ៥ិ បុបាផ នផិ៤ ទទ្ធតិ៣។ បុរ មួយនាក ់កុំពុងឱយ នូវបុ ផ .ទ. បួនទង ដល់រ ី.ទ. បួននាក ់។ ២. បោច ២ ភិកខូ ១ ឥមសមឹ៥ អាវ្ហទ្ស៤ វសនតិ៣។ ភិកខុ រ ុំរូប កុំពុងរៅ កនុងអាវ រនោះ ។ ៣. អហំ១ បណណរសហិ៦ បុរទិ្សហិ៦ សទធឹ៦ តំ៥ នគរ៤ំ អគមឹ៣។ ែ្ុ ុំ មួយអ្រនលើ រោយបុរ ដប់រ ុំនាក ់ នរៅរហើយ កានន់គរ រនាោះ ។

វិធីបំបបក្ ឯកនូវសី =១៩

វភិតត ិប. ទុ. ត.

ឯកវចនៈ ឯកនូវសី្ម ឯកនូវសំី ឯកនូវសី្មយ

ច. បញ្ច . ឆ. .

ឯកនូវសី្មយ ឯកនូវសី្មយ ឯកនូវសី្មយ ឯកនូវសី្មយ

២៣៨ រមររៀនទី ១២

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. បកតិ ុំែយចាបពី់ ១៩ ដល់ ៩៩ ជាឥតថលិីងាន្តម៉ាយង ។ ដូរចនោះ ុំែយ ័ពទណាន្ដលោនទីបុំផុតជា អ ការនតដូចជា ឯកនូវសី រវលបុំន្បករតូវចុោះ អា បចច័យឱយរៅជា ឯកនូវសី្ម ិនរទើបបុំន្បកជាឯក- វចនៈតាមវភិតត ិររមចរប ់ អា ការនតឥតថីលិងាតាមន្បប កញ្ញា ដូចោនរៅខ្នងរលើរសាប ់ ។ រតង់បឋោវភិតតិអាចរ េៈជា អ វញិក ៏ន ដូចជា ឯកនូវសី កន្នលងែលោះរ ើញោនរូបជា ឯកនូវសំី រទៀតផង ។ ២. បកតិ ុំែយចាបពី់ វសី ដល់ អដឋបញ្ញា ស =៥៨ ន្ដលោនទីបុំផុតជា ស រតូវបុំន្បកន្តជាឯកវចនៈដូច ឯកនូវសី ន្ដរដូចជា បញ្ញា ស្មយ កុមារហិី =រោយរកមងរ ី.ទ. ៥០នាក ់។

វិធីបំបបក្ ឯកនូវសីតិ =១៩

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ ឯកនូវសីត ិ ឯកនូវសឹី ឯកនូវសីតិយា ឯកនូវសីតិយា

វភិតត ិបញ្ច . ឆ. .

ឯកវចនៈ ឯកនូវសីតិយា ឯកនូវសីតិយា ឯកនូវសីតិយា, ឯកនូវសីតិយ ំ

រមររៀនទី ១២ ២៣៩

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ បកត ិុំែយន្ដលោនទីបុំផុតជារ ៈ ឥ គចឺាប់ពី ឯកនូវសីត ិ =១៩ រហូតដល់ អដឋតតឹសតិ =៣៨ និងចាប់ពី ឯកនូសតតត ិ=៦៩ ដល់ អដឋនវុត ិ=៩៨ ជា ឥ ការនតឥតថលិីងាោនវធិីបុំន្បកជាឯកវចនៈតាមវភិតតិ ររមចរប ់នាម ឥ ការនតឥតថលិីងាដូច ភមូ ិន្ដរ ដូចជា សតតតយិា វ្ហណិទ្ជហិ = អ្ុំពីឈមួញ.ទ. ៧០នាក ់ជារដើម ។

វិធីបំបបក្ ឯកនូសដឋ ី=៥៩

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ ឯកនូសដឋ ី ឯកនូសដឋ ឹ ឯកនូសដឋិយា ឯកនូសដឋិយា

វភិតត ិ បញ្ច . ឆ.

ឯកវចនៈ ឯកនូសដឋិយា ឯកនូសដឋិយា ឯកនូសដឋិយា, ឯកនូសដឋិយ ំ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ បកត ិុំែយន្ដលោនទីបុំផុតជា ឦ គចឺាប់ពី ឯកនូសដឋ ី =៥៩ ដល់ អដឋសដឋ ី =៦៨ ជា ឦ ការនតឥតថីលិងាបុំន្បកជាឯកវចនៈតាមវភិតតិ ររមចរប ់នាម ឦ ការនតដូច នារ ីន្ដរដូចជា

២៤០ រមររៀនទី ១២

ឆសដឋយិា នារយិា = រោយនារ.ីទ. ៦៦នាក ់ជារដើម ។

រប្បមោគគំរ ូ ១. តឹសត២ិ ភិកខូ ១ ឥមសមឹ៥ អាវ្ហទ្ស៤ វសនតិ៣។ ភិកខុ .ទ. ៣០រូប កុំពុងរៅ កនុងអាវ រនោះ ។ ២. អហំ១ បញ្ច វសីតយិា៧ បុរសិ្មន៦ំ បញ្ច វសំី៥ វតាថ និ៤ ទ្ទម៣ិ។ ែ្ុ ុំ នឹងឱយ នូវ ុំពត.់ទ. ២៥ដុុំ ដល់បុរ .ទ. ២៥នាក ់។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ុំែយ ័ពទន្ដល នអ្ធិបាយរួចរហើយរនោះ ជា ុំែយ ពវនាមនិង ុំែយគុណនាម ែលោះបុំន្បក នធ ុំងបីលិងា ែលោះបុំន្បក នន្តម៉ាយងប៉ាុន្នតររបើ នធ ុំងបលិីងា ។ ែលោះបុំន្បក នន្តជាឯកវចនៈ និងែលោះរទៀតបុំន្បក នន្តជាពហុវចនៈ និងែលោះកុំណតថ់ាជាឥតថលិីងាន្តម៉ាយង ។ ប៉ាុន្នតរធោះជាយ៉ា ងណាក៏រោយ រវលររបើជាបទវរិ នៈរប ់នាមណារតវូបុំន្បកឱយោនវភិតតរិ មើគ្នន ជាោច់ខ្នត ។ រឯីររឿងលិងាគឺររ ចន្តរ ចកតីកនុងទីរនាោះ ៗ ។ ូម រងរតរមើលរបរយគខ្នងរលើ តឹសត ិ និង បញ្ច វសីត ិ ជាឥតថលិីងា ន្តររបើជាបទវរិ នៈឱយ ភិកខុ និង បុរសិ ន្ដលជាបុុំលិងា ន ប៉ាុន្នត ូមចា ុំថាការររបើដូរចនោះ នន្ត ុំែយ ័ពទប៉ាុរណាណ ោះ ។ រប ិនរបើបទ

រមររៀនទី ១២ ២៤១

វរិ នៈរនាោះ ៗ ោនរូប ័ពទរដើមជា នាមនាម, គុណនាម ឬក ៏ពវ-នាមវញិររបើដូរចនោះមិន នរ ើយ គឺរតូវន្តោន លិងា, វចនៈ និង វភិតតរិ មើគ្នន ជានិចចរទើប ន ។ ូមអ្នក ិកាគបបពីយយមររៀនបុំន្បក នាមនាម គុណនាម ពវនាមឬបកតិ ុំែយសារ ើងវញិរដើមបឱីយោនជុំនាញ តបតិកាលរបើយករៅររបើកនុងរបរយគចាុំ ច់រតូវន្តបុំន្បកកនុងរូបវភិតតនិានា ជា ោច់ខ្នត ។

នាមស័ពទ (ត) ័ពទ លី សចច នបុុំ. វសស បុុំ.,នបុុំ. អាវ្ហស បុុំ. សរណ នបុុំ. អាលិនទ បុុំ.

រកយន្រប រ ចកតីពិត រដូវរភលៀង, ឆ្ន ុំ វតត, អាវ ទីពឹង ររបៀង

័ពទ លី គពភ បុុំ. វរិយិ នបុុំ. វតថ បុុំ. សមបតតិ ឥ. ធមមកថកិ បុុំ.

រកយន្រប ររោះ, ថ្ផទ, បនទប ់រ ចកតីពយយម ុំពត ់រទពយ, មបតត ិអ្នក ុំន្ដងធម ៌

រពហមចរយិ នបុុំ. អរយិសចច នបុុំ. ទុកខនិទ្រាធ បុុំ. ទុកខសមុទយបុុំ. បឋមយាម បុុំ.

ការរបរពឹតតដ៏របរ ើរ រ ចកតីពិតដ៏របរ ើរ រ ចកតីរ ុំលតទុ់កខ រហតុនា ុំឱយរកើតទុកខ យមទី១, បឋមយម

បុពវ អ្ពយ. ឯវ អ្ពយ. វ អ្ពយ.

រគ្នមុន, កាលមុន ពិត, ន្ត-ប៉ាុរណណោះ ប៉ាុរណណោះ

២៤២ រមររៀនទី ១២

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១២

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ។ ១. រតើ សំខា ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើ ុំែយោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ៣. ចូររប់បកតិ ុំែយពី ១ ដល់ ១០ ជា លី ។ ៤. ចូររបប់កត ិុំែយចុំនួនគតដ់ប់ ៗ ពី ១០ ដល់ ១០០ ជា លី ។ ៥. ចូររបប់កត ិុំែយចុំនួនពី ១១ ដល់ ២០ ជា លី ។ ៦. រតើបកតិ ុំែយពី ឯក ដល់ ចតុ ចាត់ជា ័ពទរបរភទអ្វ ី? ៧. រតើបកតិ ុំែយពី បញ្ច ដល់ អដឋនវុតិ ចាតជ់ា ័ពទរបរភទអ្វ ី? ៨. រតើបកត ិុំែយពី ឯកនូសត រ ើងរៅចាត់ជា ័ពទរបរភទអ្វ ី? ៩. រតើពី ឯក ដល់ អោឋ រស បុំន្បក នប៉ាុនាម នលិងា ? ១០. រតើចាប់ពី ឯកនូវសី ដល់ អដឋនវុតិ និង ទ្កាដិ ចាត់ជាលិងាអ្វ ី និងប៉ាុនាម នវចនៈ ?

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ចតាត រមិាន ិភិកខ ទ្វ សចាច ន ិ។ ២. ឯកំ នាម កឹ ? ៣. តីសុ ទ្ោទ្កសុ សតាត ឧបបជជនតិ ។ ៤. ឯកសម ឹហទ្តថ បញ្ច អងគុ លិទ្យា ទ្ហានតិ ។

រមររៀនទី ១២ ២៤៣

៥. សទ្តត ទិវទ្ស អហំ គមិសាមិ ។ ៦. មយ ំតីណិ វសាន ិឥមសមឹ ោទ្ម វសិមាហ ។ ៧. ទ្ស្ម តសស តិណណំ បុតាត នំ ចតាត រ ិចតាត រ ិកតាវ ទ្ធវ ទស ផោនិ អទ្ធសិ ។ ៨. ឯតសម ឹឃទ្រ ចតទ្សា ឥតថិទ្យា វសនតិ ។ ៩. ទ្យា អាគទ្ចឆយយ ទ្ស្ម បណ្ឋណ ការ ំលទ្ភយយ ។ ១០. ឯកសម ឹមាទ្ស តសឹ ទិវស្ម ទ្ហានត ិ។ ១១. បញ្ញា ស ភិកខូ បុទ្ពវ ឥមសមឹ អាវ្ហទ្ស អទ្ហសំុ ។ ១២. អញ្ាំ សរណំ អមាហ កំ នតថិ ពុទ្ទ្ធធ ទ្នា សរណំ ទ្ហាតិ ។ ១៣. ឯកា នារ ីអាលិទ្នទ និសីទិ ទ្ទវ បន ទ្ធរកា គទ្ពភ នបិជជឹសុ ។ ១៤. អហំ អមុកសមឹ ឋាទ្ន បញ្ច ទ្ធរទ្ក អបសស ំទ្ត ឯកំ សបប ំ បហរសុឹ ។ ១៥. ធមមកថិទ្កា ឯកតឹសតិយា ឥតថនីញ្ច វសីតិយា បុរសិ្មនញ្ច ធមមំ ទ្ទទ្សតុ ។

(កតាវ =រធវើរហើយ) គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី

១. រពោះពុទធ រប ់រយើង.ទ. រតា ់ដឹងរហើយ នូវអ្រយិ ចច ៤ ។ ២. អ្រយិ ចច បួន គឺ ទុកខ, រហតុឱយរកើតទុកខ, ការរ ុំលត់ទុកខ ផលូ វនា ុំឱយដល់ ការរ ុំលត់ទុកខ ។

២៤៤ រមររៀនទី ១២

៣. រ ី ោន ក់ អ្ងាុយរហើយ ឯររបៀង ប៉ាុន្នត រកមងរ ី ពីរនាក ់រដករហើយ រលើន្រគ ។ ៤. ក ិករ.ទ. ២១នាក ់កុំពុងរៅ កាន់ថ្រព ធុំ ជិតភនុំ ែព ់ ។ ៥. ឈមួញ.ទ. ២៩នាក់ កុំពុងលក ់នូវ ុំពត.់ទ. ៣០ដុុំ ដល់ក ិករ.ទ. ២៥នាក ់។ ៦. ទីពឹង ដថ្ទ រប ់ពួករយើង មិនោន, រពោះពុទធ ប៉ាុរណាណ ោះ ជាទីពឹង រប ់រយើង ។ ៧. រលករគ ូកុំពុងឱយ ឱវទ ដល់ ិ េ.ទ. ២៨នាក ់។ ៨. រប ិនរបើ រ ដឋី រនាោះ នឱយរហើយ នូវធន កនុងបឋមយម គ្នត ់ នឹង នទទួលរហើយ នូវ មបតត ិររចើន ។ ១០. បណឌិ ត មិនរតូវ គប់រក មិតត អារកក ់រទ រតូវគបរ់ក មិតត លអ ន្តប៉ាុរណាណ ោះ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១២)

មមមរៀនទី ១៣

អធបិ្បាយអពំសីំខ្យាស័ពទព ី១០០ ម ើង

រៅកនុងរមររៀនទី ១២ នអ្ធិបាយរហើយពី ឯក ដល់ សត ។ តរៅរទៀតរនោះនឹងអ្ធិបាយពី សត បនតរៅរទៀត ។ បកតិ ុំែយចាប់ពី ឯកនូសត =៩៩ ដល់ ទ្កាដ ិ=រកាដ ិោនរូបដូចខ្នងររកាមរនោះ

័ពទ លី រលែន្ែមរ ឯកនូសត = ៩៩ សត = ១០០ សហសស = ១,០០០ ទសសហសស =១០,០០០

័ពទ លី រលែន្ែមរ សតសហសស, លកខ = ១០០,០០០ ទសសតសហសស = ១,០០០,០០០ ទ្កាដិ = ១០,០០០,០០០ ។ទ្ប។ = ៘

រដើមបឱីយង្គយចាុំរតូវររៀនរប់ជាចុំនួនគត់រយគតរ់ន់ ិន ដូរចនោះ ័ពទ លី សត ទវិសត តិសត ចតុសត បញ្ចសត

រលែន្ែមរ = ១០០ = ២០០ = ៣០០ = ៤០០ = ៥០០

័ពទ លី សហសស ទវិសហសស តិសហសស ចតុសហសស បញ្ចសហសស

រលែន្ែមរ = ១,០០០ = ២,០០០ = ៣,០០០ = ៤,០០០ = ៥,០០០

២៤៦ រមររៀនទី ១៣

ឆសត សតតសត អដឋសត នវសត

= ៦០០ = ៧០០ = ៨០០ = ៩០០

ឆសហសស សតតសហសស អដឋសហសស នវសហសស

= ៦,០០០ = ៧,០០០ = ៨,០០០ = ៩,០០០

តាមវធិីរប់ខ្នងរលើរនោះរ ើញថាមនិោនអ្វជីាការលុំ ករពករទ គឺ រគ្នន់ន្តយក ័ពទ លីពី ទវិ ដល់ នវ មកោកផ់េ ុំពីខ្នងរដើម សត ឬ សហសស ជាការររ ច ន្ដលោនដុំរណើ រផេ ុំន្បបន្ែមរន្ដរ ។ ូម រងរតរមើល ័ពទ លីពី ទវិ ដល់ នវ មនិោនផ្ទល ់បតូ ររូបដូចរៅកនុងែទង់ដបរ់ទ គោឺនរូបយ៉ា ងណាគង់រូបរៅជាយ៉ា ងរនាោះដូចរដើម ។ ចុំររោះចុំនួនជាមុឺនជាន្ នរ ើងរៅកោ៏នវធិីផេ ុំដូចខ្នងរលើរនោះន្ដរ ឧ. តិទសសហសស=៣០,០០០ ឬ ទវិទសសតសហសស=២,០០០,០០០ ជារដើម ។ ររឿងន្ដលបកតិ ុំែយចាប់ពី ទវិ ដល់ នវ មិនផ្ទល ់បតូ ររូបរនោះ ក៏រររោះន្តបកតិ ុំែយចាប់ពី ឯកនូសត រ ើងរៅចាត់ជានាមនាម ។

វិធីផសសំខំ្យាសព័ទមដាយមរប្បើ ឧតតរ និង អធិក

បកត ិុំែយន្ដលោនចុំនួនរលើ ពីចុំនួនគត់រយគតរ់ន់ ដូច នរប់រហើយខ្នងរលើ ោនដូចជា ១០១, ១០២ ឬក៏ ១០០៣ ជារដើម មិនអាចផេ ុំផ្ទទ ល់គ្នន ដូចកនុងែទង់ដបជ់ា (ឯក + សត) > ឯកសត នរទ

រមររៀនទី ១៣ ២៤៧

របើផេ ុំដូរចនោះរតូវន្របថា “មួយរយ” ឬ (ទវ ិ + សត) > ទវិសត រតូវន្របថា “ពីររយ” ដូចខ្នងរលើ ។ របើចង់របជ់ា ១០១, ១០២ រតូវររបើ ឧតតរ ន្របថា “រលើ ” (ឧតតរ មកពី ឧ =រ ើង + តរ ជាបចច័យកនុងតទធិតន្របថា “ជាង”, រតូវតរមួតជា តត តាមវធិី ុំរយគ ពីរររោះ ឧ រៅខ្នងរដើមបង្គា ប)់ ឬររបើ អធិក ន្របថា “ថ្រកន្លង” ោក់រ ុំងរតងច់រនាល ោះរោយោក់ចុំនួនតចិខ្នងរដើម និងោក់ចុំនួនររចើនខ្នងចុងដូចោនឧធហរណ៍តរៅរនោះ

វិធីផសសំខំ្យាសព័ទមដាយមរប្បើ ឧតតរ ឧធហរណ៍ ១០១

១ (ឯក

+ ឧតតរ + ឧតតរ

+ ១០០ + សត)

= ១០១ > ឯកុតតរសត

ន្របថា “មួយរយរលើ រោយមួយ = ១០១”

ឧធហរណ៍ ១០២ ២

(ទវិ + ឧតតរ + ឧតតរ

+ ១០០ + សត)

= ១០២ > ទវយុតតរសត

ន្របថា “មួយរយរលើ រោយពីរ = ១០២”

២៤៨ រមររៀនទី ១៣

ឧធហរណ៍ ១០០៣ ៣ (តិ

+ ឧតតរ + ឧតតរ

+ ១០០០ + សហសស)

= ១០០៣ > តយុតតរសហសស

ន្របថា “មួយរន់រលើ រោយបី = ១០០៣”

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. ុំែយនាមនាមន្ដលជា អ ការនត របើជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកដូច កុល ។ ២. ុំែយ ពវនាមនិង ុំែយគុណនាមន្ដលោនទីបុំផុតជា ឥ, ឦ ការនត រវលយករៅផេ ុំរោយររបើ ឧតតរ ចុំ ចរ់តវូរពឹទធិ ឥ, ឦ រៅជា យ ឬកលុ៏បរ ៈ ឥ, ឦ រចញក៏ នែលោះដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ ១០៨០ ៨០

(អសីត ិ(អសីត ិ

+ ឧតតរ + ឧតតរ + ឧតតរ

+ ១០០០ + សហសស) + សហសស)

= ១០៨០ > អសីតយុតតរសហសស ឬ > អសីតុតតរសហសស

ន្របថា “មួយរន់រលើ រោយន្ប៉ាត ិប = ១០៨០”

៣. ឬក៏ផ្ទល ់រ ៈ ឥ ជា យ ក ៏នែលោះដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាម

រមររៀនទី ១៣ ២៤៩

ឧធហរណ៍ ៥០៣ ៣ (ត ិ

+ ឧតតរ + ឧតតរ

+ ៥០០ + បញ្ចសត)

= ៥០៣ > តយុតតរបញ្ចសត

ន្របថា “រ ុំរយរលើ រោយប”ី

៤. រប ិនរបើ ុំែយឬជានាម ័ពទរៅខ្នងរដើមោនទីបុំផុតជារ ៈ អា, ឧ, ឩ រតូវលុបរ ៈរនាោះ ៗ រចញដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ ៣០៤ ៤

(ចតុ + ឧតតរ + ឧតតរ

+ ៣០០ + តិសត)

= ៣០៤ > ចតុតតរតិសត

ន្របថា “បីរយរលើ រោយបួន”

៥. ឬកចុ៏ោះ រ អាគមខ្នងរដើម ឧតតរ ក៏ នែលោះដូចជាឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ ៣០៥ ៥

(បញ្ច + ឧតតរ + ឧតតរ

+ ៣០០ + សត)

= ៣០៥ > បញ្ច រុតតរសត

ន្របថា “មួយរយរលើ រោយរ ុំ”

វិធីផសសំខំ្យាសព័ទមដាយមរប្បើ អធិក

២៥០ រមររៀនទី ១៣

ូមបញា ក់ថា កាលរបើចុំនួនតិចរៅខ្នងរដើមជា ុំែយ ពវនាម ឬជា ុំែយគុណនាម រតូវផេ ុំជាមួយនឹងចុំនួនររចើនរៅខ្នងចុងជា ុំែយនាមនាម រតូវររបើ ឧតតរ ័ពទរ ុំងរតង់ចរនាល ោះ ។ ប៉ាុន្នតរបើផេ ុំ ុំែយនាម-នាមជាមួយនឹង ុំែយនាមនាមដូចគ្នន រនាោះមនិអាចររបើ ឧតតរ នរទគឺរតូវររបើ អធិក វញិ ។ រពលររបើរតូវទី ៈ អ ថ្ន អធិក ជា អា រៅជា អាធិក ដូចឧធហរណ៍តរៅរនោះ

ឧធហរណ៍ ២៥០០ ៥០០ + អធិក + ២០០០ = ២៥០០ (បញ្ចសត + អាធិក + ទវិសហសស) > បញ្ចសតាធិកទវិសហសស

ន្របថា “ពីររន់ថ្រកន្លងរោយរ ុំរយ”

ឧធហរណ៍ ៣៣០,០០០ ៣០,០០០ + អធិក + ៣០០,០០០= ៣៣០,០០០ (តិទសសហសស + អាធិក + តិសតសហសស) > តិទសសហ- សាធកិតសិតសហសស

ន្របថា “បីរយរន់ថ្រកន្លងរោយសាម ិបរន”់

វិធីផសសំខំ្យាសព័ទមដាយមរប្បើ ឧតតរ និង អធិក រួមរន

រមររៀនទី ១៣ ២៥១

រប ិនរបើចង់ផេ ុំ ុំែយែទង់រន់រ ើងរៅជាមួយនឹងែទង់រយ ន្ដលរលើ រោយែទង់ដប់និងែទង់រយផងរតូវររបើ ឧតតរ និង អធិក លយគ្ននរោយរតូវោក់រ ុំងដូរចនោះគ ឺ ឧតតរ ថា “រលើ ” ោកខ់្នងរដើមរ ុំង ុំែយ- ពវនាមឬ ុំែយគុណនាមពី ុំែយនាមនាម និងោក់ អធិក ន្ដលន្របថា “ថ្រកន្លង”ខ្នងចុងរ ុំង ុំែយនាមពី ុំែយនាមដូចគ្នន ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ ២៥៥២ ៥២ ទ្ទវបញ្ញា ស

+ ឧតតរ + ឧតតរ

+ ៥០០ + បញ្ចសត

+ អាធិក + អាធិក

+ ២០០០ + ទវិសហសស

រៅជា ទ្ទវបញ្ញា សុតតរបញ្ចសតាធកិទវិសហសស ន្របថា “ពីររន់ថ្រកន្លងរោយរ ុំរយរលើ រោយហា ិបពីរ”

ឧធហរណ៍ ១៩៧៥១

៧៥ បញ្ចសតត ិ

+ ឧតតរ + ឧតតរ

+ ៩០០ + នវសត

+ អាធិក + អាធិក

+ ១០០០ + សហសស

រៅជា បញ្ចសតតុតតរនវសតាធកិសហសស ន្របថា “មួយរន់ថ្រកន្លងរោយរ ុំបួនរយរលើ រោយចិត ិបរ ុំ” ១. ការោក់ឧធហរណ៍ ១៩៧៥ រនោះគចឺង់រ ុំលឹកដល់ឆ្ន ុំន្ដលរបរទ ន្ែមររយើងរតូវពពករលម ងងតឹ ុំងបទិរលើថ្ផទរបរទ និងឧធហរណ៍ ២៥៥២ រនោះជាឆ្ន ុំន្ដលែ្ុ ុំ ទ ររ រចូលកនុងែុំពយូទរ័ ។

២៥២ រមររៀនទី ១៣

ឧធហរណ៍ធ ុំងឡាយខ្នងរលើរនោះមិនធន់បុំន្បករៅរ ើយរទ ។ របើចងប់ុំន្បករតូវបុំន្បកតាមន្បប កុល ធ ុំងពីរវចនៈដូចឧធហរណ៍ថា

បញ្ចសតាធិកទវសិហសស ំឯកវចនៈ បញ្ចសតាធិកទវសិហសាន ិពហុវចនៈ, ឯកុតតរសត ំឯកវចនៈ, ឯកុតតរសតាន ិពហុវចនៈ ។

វិធីផសបំក្តិសខំ្យាសព័ទរួមរន ជាមួយនាមស័ពទ ការផេ ុំបកតិ ុំែយដូចោនឧធហរណ៍ររលរួចរហើយរនោះ ជាការផេ ុំបកតិ ុំែយនិងបកតិ ុំែយដូចគ្នន មិនោននាម ័ពទចូលជាមួយផងរទ ។ របើោននាម ័ពទផេ ុំជាមួយផងរតូវររបើវធិផីេ ុំដូចតរៅរនោះ ក. បកត ិុំែយចាបពី់ ឯក ដល់ អដឋនវុត ិ=៩៨ របើររបើរបន់ាម-នាមបទណា រតូវររៀងោក់ពីខ្នងរដើមនិងរតូវបុំន្បកឱយោនវចនៈ និងវភិតតិរ មើគ្នន នឹងនាមរនាោះ ៗ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឯទ្កា បុរទិ្ស្ម បញ្ចហិ ភិកខូ ហិ

= បុរ មួយរូប (ោន ក)់ ។ = រោយភកិខុ ឬ ពីភិកខុ .ទ. រ ុំរូប ។

ែ. បកតិ ុំែយចាប់ពី ឯកនូសត =៩៩ រ ើងរៅ របើររបើរប ់នាមនាមបទណារតូវររៀងោក់ខ្នងររកាយនាមបទរនាោះ ៗ ។ បទនាម

រមររៀនទី ១៣ ២៥៣

ន្ដលរៅខ្នងរដើមរតូវបុំន្បកជាឆដឋីវភិតត ិ រោយយកតាមការនតរនាោះ ៗ ជានិចច ។ រប ិនរបើនាម ពទ័រនាោះជារ ៈ អ, អា ការនតរតូវបុំន្បកជា អានំ ។ របើជារ ៈ ឥ, ឦ ការនត រតូវបុំន្បកជា ឦន ំ និងរបើជារ ៈ ឧ, ឩ ការនតរតូវបុំន្បកជា ឩន ំ ន្ដលន្របថា “ថ្ន.......ធុំងឡាយ” ដូចោនឧធ-ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ភាសាន្ែមរ ១. របុ ២០០ រូប ២. ទូក ៣០០ ររគឿង ៣. ជាងរឈើ ១០០ នាក ់៤. រ ី ២០០ នាក ់៥. រគ ូ៥០០ នាក ់៦. រ ី ១០០០ នាក ់

ររៀងជា បុរសិ្មន ំ ទវិសត ំនាវ្ហន ំ តិសត ំថបតនី ំ សត ំឥតថីន ំ ទវិសត ំគរនូ ំ បញ្ចសត ំវធនូ ំ សហសស ំ

រកយន្រប = រពីីររយថ្នបុរ .ទ. = របីីរយថ្នទូក.ទ. = ររីយថ្នជាងរឈើ.ទ. = រពីីររយថ្នរ ី.ទ. = ររី ុំរយថ្នរគ.ូទ. = ររីន់ថ្នរ ី.ទ.

គ. រូបបកតិ ុំែយកនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរៅអាចររបើ នម៉ាយងរទៀតគ ឺ ន្ញករចញពីគ្នន រោយកាតយ់ក ុំែយគុណនាមរៅររៀងោកពី់ខ្នងរដើមនាមនាម និងទុក ុំែយនាមនាមរៅខ្នងចុងន្ដលរតូវបុំន្បកជាពហុវចនៈជានិចច ។ រឯី ុំែយគុណនាមក៏រតូវបុំន្បកឱយោនវភិតតិរ មើនឹង ុំែយនាមនាមដូចោនឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ជន ២០០ រូប ទ្ទវ ជនាន ំសតានិ = ររីយ.ទ. ថ្នជន.ទ. ពីរ ។

២៥៤ រមររៀនទី ១៣

ទូក ៣០០ ររគឿង តីណិ នាវ្ហនំ សតាន ិ= ររីយ.ទ. ថ្នទូក.ទ. ប ី។ រឈើ ៤០០ រដើម ចតាត រ ិរុកាខ នំ សតាន ិ= ររីយ.ទ. ថ្នជាងរឈើ.ទ. បួន រគ ូ៥០០ នាក ់បញ្ច គរនូ ំសតានិ = ររីយ.ទ. ថ្នរគ.ូទ. រ ុំ ។ របុ ៧០០ នាក់ សតត បុរសិ្មនំ សតានិ = ររីយ.ទ. ថ្នរបុ .ទ. រ ុំពីរ

ូមអ្នក ិកាគបបរីជាបថារកយថា ទ្ទវ =ពីរ, តីណិ =ប ីជារដើមមិនន្មនររបើ រោប់របន់ាមនាមដូចជា ជនានំ ឬ នារនីំ រទ ។ ប៉ាុន្នត ររបើរបរ់កយថា សតាន ិ=រយ រទើបរតូវចុោះវភិតតិឱយរ មើគ្នន ជា ទ្ទវសតាន,ិ តីណិសតាន ិ។ កនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះរ ើញថា ុំែយនាមនាម ុទធន្តជា បឋោវភិតតធិ ុំងអ្ ់ រឯី ុំែយរៅខ្នងរដើមកជ៏ាបឋោវភិតតិដូចគ្នន ន្ដរ ។ ូមរមើលឧធហរណ៍កនុងរូបជាវភិតតិដថ្ទរទៀតខ្នងររកាមរនោះ

នូវនរៈ២០០នាក ់ទ្ទវ នរានំ សតាន ិនូវរយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ, ទុ.វ.ិ រោយនរៈ២០០នាក់ ទវហិី នរាន ំសទ្តហិ រោយរយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ ដល់នរៈ២០០នាក់ ទវនិន ំនរានំ សតាន ំដល់រយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ, ច.វ.ិ អ្ុំពីនរៈ២០០នាក់ ទវហិី នរានំ សទ្តហិ ពីរយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ,បញ្ច .វ.ិ ថ្ននរៈ២០០នាក ់ទវិនន ំនរានំ សតានំ ថ្នរយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ, ឆ.វ.ិ កនុងនរៈ២០០នាក់ ទវីសុ នរានំ សទ្តសុ កនុងរយ.ទ. ថ្ននរៈ.ទ. ពីរ, .វ.ិ

ដូរចនោះចុំនួនឯរទៀត ៗ គបបរីជាបតាមរ ចកតីរនោះផងចុោះ ។

រមររៀនទី ១៣ ២៥៥

. រប ិនរបើោន ុំែយគុណនាមន្ដលររបើ ឧតតរ និង ុំែយនាម-នាមន្ដលររបើ អធិក រួមជាមួយផង រតូវយក ុំែយគុណនាមន្ដលររបើ ឧតតរ ររៀងោក់រលែ ១, ុំែយនាមន្ដលររបើ អធកិ ររៀងោក់រលែ ២, នាមនាមន្ដលបុំន្បកជាឆដឋីវភិតតិពហុវចនៈររៀងោកទី់ ៣, ុំែយនាមចុំនួនររចើនោកទី់ ៤ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ។

ឧធហរណ៍ បុរ ១២២០ ១

វសី + ឧតតរ វសុីតតរ

២ + ទវិសត + អាធិក + ទវិសតាធិក

៣ + បុរសិ + បុរសិ

៤ + សហសស + សហសស

ុំែយ ័ពទន្ដលោន ឧតតរ និង អធិក ជាប់ជាមួយរនាោះចា ុំ ច់រតូវបុំន្បកឱយោនវចនៈនិងវភិតតិរ មើគ្នន នឹង ុំែយនាមចុំនួនររចើន ន្ដលរៅទីបុំផុតនិងន្ដលជារបធានដូរចនោះ

វសុីតតរាន ិ ទវិសតាធិកានិ បុរសិ្មន ំសហសានិ

ររីន.់ទ. ថ្នបុរ .ទ. ថ្រករលងរោយពីររយ រលើ រោយថ្មភ =រប ុ ១២២០ នាក់ ។

រតង ់ុំែយគុណនាមន្ដលជាប់រោយ ឧតតរ អាចយកនាមនាមន្ដលបុំន្បកជាឆដឋីវភិតតិពហុវចនៈរនាោះមកោក់ន្រជកពីមុែ ឧតតរ រោយ

២៥៦ រមររៀនទី ១៣

ពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកក ៏នន្ដរ ូមរមើលឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

វសីបុរសុិតតរទវិសតាធកិាន ិបុរសិ្មនំ សហសាន ិ

ឬក៏ន្ញករចញរតង ់ឧតតរ រោយបុំន្បកឱយរ មើនឹង អធិក ក ៏នដូរចនោះ

វសីបុរសុិតតរាន ិ ទវិសតាធកិាន ិបុរសិ្មន ំសហសាន ិ

៥. ការផេ ុំបកតិ ុំែយន្ដលជាប់រោយ ឧតតរ និង អធិក ដូច នររលរួចរហើយធ ុំងប៉ាុនាម នខ្នងរលើរនោះ របើរ ថាន ចង់ន្ញក ឧតតរ និង អធិក រចញពី ុំែយ ័ពទក៏ ន ។ កាលរបើន្ញករចញរហើយ ឧតតរ និង អធិក ័ពទរតូវបុំន្បកឱយោនវចនៈនិងវភិតតិរ មើគ្នន នឹង ុំែយចុំនួនររចើនន្ដលរៅទីបុំផុត ។ រឯី ុំែយចុំនួនគត់រយគតរ់ន់ជារដើមន្ដលរៅពីមុែ អធិក រតូវបុំន្បកជាតតិយវភិតតិពហុវចនៈជានិចច ។

ឧធហរណ៍ថ្ន ២៥៥២ ទ្ទវបញ្ញា សុតតរាន ិបញ្ចសទ្តហិ អធកិាន ិទវិសហសាន ិ

ន្របថា “ររីន.់ទ. ថ្រករលង រោយរ ុំរយ.ទ. រលើ រោយហា ិបពីរ”

៦. រប ិនរបើោននាមនាមរៅរួមជាមួយផង រនាោះ ុំែយគុណ-នាមន្ដលបុំន្បករៅខ្នងរដើម ឧតតរ កត ី ុំែយនាមនាមន្ដលរៅខ្នងរដើម អធិក កតីរតូវបុំន្បកជាតតិយវភិតតពិហុវចនៈជានិចច ។

រមររៀនទី ១៣ ២៥៧ ឧធហរណ៍ បុរ ៤៣៥៦ នាក់

ឆបញ្ញា ស្មយ បុរទិ្សហិ ឧតតរានិ តហិី បុរសិ្មនំ សទ្តហិ អធិកាន ិ ចតាត រ ិ បុរសិ្មនំ សហសានិ ។ ន្របថា ររីន.់ទ. ថ្នបុរ .ទ. បួន ថ្រកន្លង រោយរយ.ទ. ប ីរលើ រោយបុរ .ទ. ហា ិបរ ុំមួយ ។

ឬនឹងយកមកបុំរបញួតាមវធិ ីោ ក ៏ន ប៉ាុន្នតនាម ័ពទន្ដលន្រជករតង់ចរនាល ោះ ឧតតរ និង អធិក រហើយនឹង ុំែយនាមចុំនួនររចើនន្ដលរៅទីបុំផុត ពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកតាមវភិតតិរផេង ៗ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងរលើរទ រវលបុំរបួញតាមវធិី ោ នឹង នរូបដូចខ្នងររកាមរនោះ

ឆបញ្ញា សបុរសុិតតរតសិតាធកិាន ិចតុបុរសិសហសាន ិន្របថា “ររីន់ថ្នបុរ បួន.ទ. ថ្រកន្លងរោយបីរយរលើ រោយបុរ ហា ិបរ ុំមួយ” ។

ឧធហរណ៍ថ្ន បុរ ៨៧៦៣៧៣ នាក ់

ទ្តសតតតិបុរសុិតតរតិសតាធកិាន ិឆបុរសិសហសាន ិសតត-បុរសិទសសហសាន ិអដឋបុរសិសតសហសាន ិ

ន្របថា រនី្ នថ្នបុរ រ ុំប.ីទ. ថ្រកន្លងរោយរ ុំពីរមុឺន ថ្រក- ន្លងរោយរ ុំមួយរន ់ថ្រកន្លងរោយបីរយរលើ រោយចិត ិបប ី។

២៥៨ រមររៀនទី ១៣

ការផេ ុំបកត ិុំែយដូច នររៀបរប់ខ្នងរលើរ ើញថា ោនលកខណៈ ន្វង ៗ ។ រដើមបឱីយង្គយរ ួលជាងរនោះរតូវររបើវធិី ោ (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ន្ដលអាចបុំរបួញឱយែលីដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ។ ១៩៥៤ បុំរបញួជា ចតុបញ្ញា សុតតរនវសតាធិកសហសស ំ។ ២៥៦៩ បុំរបញួជា ឯកនូសតតតយុតតរបញ្ចសតាធិកទវិសហសាន ិ៩៩៩៩ បុំរបញួជា ឯកនូសតុតតរនវសតាធិកនវសហសានិ ។

ូមលបងន្របតាមឧធហរណ៍ន្ដលន្របខ្នងរលើ រតូវន្របរត បពី់ខ្នងចុងរៅខ្នងរដើមវញិ រវលន្របបទ ោ ហាមន្របថា “ធុំងឡាយ” កណាត លបទ ោ ។ ការផេ ុំបកត ិុំែយ ុទធ ៗ រធោះជាចុំនួនប៉ាុនាម នរន់ក៏រោយ ក៏អាចបុំរបញួតាមវធិ ីោ នន្ដរ ។

វិធីផសជំា សក្រាជ្

រប ិនរបើចង់ផេ ុំជា ករជ រតូវររបើរកយថា សំវចឆរ ន្របថា “ឆ្ន ុំ” ដូចខ្នងររកាមរនោះ

ឧធហរណ៍ថ្ន ករជ ២៥៥២ (ព. .)

រមបៀបរាយ ទ្ទវបញ្ញា ស្មយ សំវចឆទ្រហិ ឧតតរានិ បញ្ចហិ សំវចឆរាន ំសទ្តហិ អធិកាន ិទ្ទវ សំវចឆរានំ សហសានិ ។

រមររៀនទី ១៣ ២៥៩

ន្របថា ររីន់.ទ. ថ្នឆ្ន ុំ.ទ. ពីរ ថ្រកន្លង រោយរយ.ទ. ថ្នឆ្ន ុំ.ទ. រ ុំ រលើ រោយឆ្ន ុំ.ទ. ហា ិបពីរ ។

រមបៀបសម្គស

ទ្ទវបញ្ញា សសំវចឆរុតតរបញ្ចសតាធកិាន ិទ្ទវសំវចឆរសហសាន ិ ន្របថា ររីន់ថ្នឆ្ន ុំ.ទ.ពីរ ថ្រកន្លងរោយរ ុំរយរលើ រោយឆ្ន ុំហា ិបពីរ ។

ឬចងន់្ថមរកយថា ឥទ្ធន=ិឥ ូវរនោះ ោក់រៅខ្នងរដើមរបរយគនិងន្ថមកិរយិថា អតិកកនាត ន=ិកនលងរហើយ រៅទីបុំផុតដូចខ្នងររកាមរនោះក៏ ន ឥទ្ធន ិ ទ្ទវបញ្ញា សសំវចឆរុតតរបញ្ចសតាធកិាន ិ ទ្ទវសំវចឆរ- សហសាន ិអតិកកនាត និ ។ ន្របថា ររីន់ថ្នឆ្ន ុំ.ទ.ពីរ ថ្រកន្លងរោយរ ុំរយ រលើ រោយឆ្ន ុំហា ិបពីរ កនលងរៅរហើយ ឥ ូវរនោះ ។ គឺថា ២៥៥២ ឆ្ន ុំ នកនលងរៅរហើយ ។

ឧធហរណ៍ថ្ន ករជ ២០០៨ (គ. .) រមបៀបរាយ

អដឋហិ សំវចឆទ្រហិ ឧតតរានិ ទ្ទវ សំវចឆរានំ សហសាន ិ

២៦០ រមររៀនទី ១៣

រមបៀបសម្គស អដឋសំវចឆរុតតរាន ិទ្ទវសំវចឆរសហសាន ិ

(របើ ព. . ឬ គ. . ឯរទៀត ៗ កោ៏នគតិដូចគ្នន រនោះន្ដរ )

វិធីផសបំក្តិសខំ្យាជាមួយ អឌឍ ស័ពទ

រប ិនរបើចង់រប់ចុំនួនជាកនលោះដូចជា មួយកនលោះ, ពីរកនលោះ, មួយ-រយកនលោះ, មួយរន់កនលោះ ជារដើមចា ុំ ចរ់តូវការររបើរកយថា អឌឍ ន្របថា “កនលោះ” ោក់ខ្នងរដើម ។ ុំែយន្ដលរលើ ជាកនលោះឬរកក់ណាត លថ្ន ុំែយគត់រយគត់រន់គតមុ់ឺន រតូវោករ់ៅកណាត ល និង ុំែយគតរ់យគត់រនគ់ត់មុនឺោក់រៅខ្នងចុង ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

(អឌឍ + បញ្ចម + សត) > អឌឍបញ្ចមសត

ន្របថា “ររីយជាគរមប់ ៥ រោយកនលោះ” គឺ (បួនរយកនលោះ =៤៥០) ។

ុំែយន្ដលជាចុំនួនរលើ រៅររកាយ អឌឍ រតូវរបកបរូប ័ពទជា បូរណ ុំែយន្ដលចុោះបចចយ័កនុងបូរណតទធិត ៥ តួគ ឺតិយ, ថ, ឋ, ម, ឦ តួណាមួយខ្នងចុង ។ ការរប់បកតិ ុំែយដូចររលរហើយរនោះ គឺ ុំរៅដល់ការរប់ចុំនួនទីបុំផុត រប់ជាគរមបរ់យ, រន,់ មុឺន ៘

រមររៀនទី ១៣ ២៦១

ឧធហរណ៍ “របុ ១៥០ រូប” រតូវរប់ថា “របុ រយជាគរមប ់ ២ រោយកនលោះ” កនុងរ ចកតថីាមនុ េកនុងរយទី ១ ោនចុំនួនរពញ ១០០ នាក ់ ប៉ាុន្នតមនុ េកនុងរយទី ២ ោនន្តរកក់ណាត លរទគឺ ៥០ នាក់ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ការរប់ន្បបរនោះោនគតិដូចការរប ់ បូរណ ុំែយ (នឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ន្ដរ ។ ការរបកបរូបបូរណ ុំែយរតង ់ ទុតយិ =ទី២, តតិយ =ទី៣ និង ចតុតថ =ទី៤ ជាមួយ អឌឍ ោនរូបផ្ទល ់បតូ រយ៉ា ងររចើនដូចខ្នងររកាមរនោះ (ទុតិយ + អឌឍ) > ទិយឌឍ, ទិវឌឍ ន្របថា ជាគរមប់ពីររោយកនលោះ គ ឺ មួយកនលោះ ។ (តតិយ + អឌឍ) > អឌឍទ្តយយ, អឌឍតយិ ន្របថា ជាគរមបប់ីរោយ កនលោះគ ឺពីរកនលោះ ។ (ចតុតថ + អឌឍ) > អឌឍុឌឍ ន្របថា ជាគរមប់បួនរោយកនលោះគឺបកីនលោះ ។ ចាប់ពី បញ្ចម ទី ៥ តរៅមនិោនផ្ទល ់បតូ ររទ រតូវររបើ អឌឍ ័ពទ ោក់រៅខ្នងចុងជាការររ ចដូចខ្នងររកាមរនោះ (អឌឍ + បញ្ចម) > អឌឍបញ្ចម ន្របថា ជាគរមប់ ៥ រោយកនលោះ, បួន កនលោះ ។ (អឌឍ + ឆដឋ) > អឌឍឆដឋ ន្របថា ជាគរមប់ ៦ រោយកនលោះ, រ ុំកនលោះ ។ កាលរបើ នយល់ពីការផេ ុំបូរណ ុំែយជាមួយ អឌឍ ័ពទរហើយ គឺអាចផេ ុំ ុំែយចុំនួនគត់ ៗ ដូចជា សត, សហសស, ទសសហសស,

២៦២ រមររៀនទី ១៣

សតសហសស ឬ លកខ , ទសសតសហសស តរៅរទៀតផងន្ដរ រោយោក ់ុំែយចុំនួនធ ុំងរនោះខ្នងចុងដូចខ្នងររកាមរនោះ ។ ទិយឌឍសត ន្របថា រយជាគរមប់ពីររោយកនលោះ (១៥០) ។ អឌឍទ្តយយសត ន្របថា រយជាគរមប់បីរោយកនលោះ (២៥០) ។ អឌឍុឌឍសត ន្របថា រយជាគរមបបួ់នរោយកនលោះ (៣៥០) ។ អឌឍបញ្ចសត ន្របថា រយជាគរមប់រ ុំរោយកនលោះ (៤៥០) ។ អឌឍឆដឋសត ន្របថា រយជាគរមប់រ ុំមួយរោយកនលោះ (៥៥០) ។ ទិយឌឍសហសស ន្របថា រន់ជាគរមប់ពីររោយកនលោះ (១៥០០) ៘ អឌឍ ័ពទមិនកុំណត់ថារតូវន្តររបើជាមួយបូរណ ុំែយរទ បកតិ ុំែយកអ៏ាចររបើជាមួយ នន្ដររោយោក ់ អឌឍ រៅខ្នងរដើមដន្ដល និងោក់ ុំែយនាមគត់ ៗ រៅខ្នងចុងដូចខ្នងររកាមរនោះ អឌឍទ្តរស្មន ិភកិខុ សតាន ិ =ររីយ.ទ.ថ្នភិកខុ .ទ. ជាគរមប់ដបប់ីរោយកនលោះ គឺ ភិកខុ ១២៥០ រូប ។ រ មើនឹង បញ្ញា សុតតរានទិវិសតាធិក-ភិកខុ សហសស ំ=១២៥០ ។ ទិយឌាន ិសតាន ិ=ររីយ.ទ. ជាគរមប ់២ រោយកនលោះ =១៥០ ។ ទិយឌាន ិ សហសាន ិ =ររីន់.ទ. ជាគរមប ់ ២ រោយកនលោះ =១៥០០ ៘ រកយថា ទិយឌឍ, អឌឍទ្តយយ និង អឌឍុឌឍ ជា ័ពទ ររមចមកពីតតិយតបបុរ ិ ោ (ោនអ្ធិបបយរៅខ្នងមុែ) ន្ដលោនវធិចីងជា

រមររៀនទី ១៣ ២៦៣

វគិាហៈថ្ន ោ ដូរចនោះ អឌឍ ័ពទរតូវបុំន្បកជា អទ្ឌឍន កនុងរូបជាតត-ិយវភិតតិជានិចចន្របថា “រោយកនលោះ” ររៀងោក់ខ្នងរដើម ័ពទបូរណ ុំែយចាប់ពីចុំនួនទី ២ ដល់ទី ៤ រោយបុំន្បកឱយោនវចនៈនិងវភិតតរិ មើនឹង ុំែយនាមជាចុំនួនគត់រយគតរ់ន់ន្ដលរៅខ្នងចុងដូចខ្នងររកាមរនោះ ១. អទ្ឌឍន ទុតយិ ំសត ំ > ទយិឌឍសត ំ ន្របថា ររីយជាគរមប់ពីរ រោយកនលោះ រ ម្ ោះថា ទយិឌឍសត,ំ ទយិឌឍសតំ =ររីយជាគរមបពី់ររោយកនលោះ គឺ ១៥០ ។ ២. អទ្ឌឍន តតយិ ំសតំ > អឌឍទ្តយយសត ំន្របថា ររីយជាគរមបប់ី រោយកនលោះ រ ម្ ោះថា អឌឍទ្តយយសត,ំ អឌឍទ្តយយសត ំ =ររីយជាគរមបប់រីោយកនលោះ គឺ ២៥០ ។ ៣. អទ្ឌឍន ចតុតថ ំសត ំ > អឌឍុឌឍសត ំ ន្របថា ររីយជាគរមប់បួន រោយកនលោះ រ ម្ ោះថា អឌឍុឌឍសត,ំ អឌឍុឌឍសត ំ =ររីយជាគរមប់បួនរោយកនលោះ គឺ ៣៥០ ។ ៤. អទ្ឌឍន បញ្ចមំ សត ំ > អឌឍបញ្ចមសតំ ររីយជាគរមប់រ ុំ រោយកនលោះ រ ម្ ោះថា អឌឍបញ្ចមសត,ំ អឌឍបញ្ចមសត ំ =ររីយជាគរមប់រ ុំរោយកនលោះ គឺ ៤៥០ ។ រររោះរហតុរនោះរហើយរទើបន្របថា “រោយកនលោះ = អទ្ឌឍន” ។ រប ិនរបើជា ុំែយចុំនួនគត់រន់គតមុ់ឺន ករ៏គ្នន់ន្តផ្ទល ់រកយថា

សត ំ > សហសស ំឬជា ទសសហសស ំជាការររ ច រធោះបីជាចុំនួន

២៦៤ រមររៀនទី ១៣

ប៉ាុនាម នករ៏ោយគឺអ្នុវតតដូចគ្នន ន្ដរ ។ ទយិឌឍ, អឌឍទ្តយយ និង អឌឍុឌឍ អាចបុំន្បក នកនុងលិងាប ី។ ូមរមើល ទយិឌឍ =មួយកនលោះ បុំន្បកដូរចនោះ ទយិទ្ឌា, ទិវទ្ឌា (បុុំ.), ទិយឌា, ទិវឌា (ឥ.), ទិយឌឍ,ំ ទិវឌឍ ំ(នបុុំ.)៘ តីពីវធិីចងវគិាហៈអ្នក ិកានឹង នរជាបកនុងរពល ិកាអ្ុំពីនាមកិតកៈរៅខ្នងមុែ ។

វិធីផស ំអឌឍ ស័ពទរួមជាមយួនាមសព័ទ

ការផេ ុំ អឌឍ ័ពទជាមួយនាម ័ពទកោ៏នគតដូិចការផេ ុំបកត ិុំែយរួមជាមួយនាម ័ពទន្ដរ ។ ចុំររោះនាម ័ពទន្ដលន្រជកចូលមករនាោះ រតូវបុំន្បកជាឆដឋីវភិតតិពហុវចនៈជានិចច រហើយររៀងោក់ខ្នងរដើម ុំែយនាមចុំនួនគត់រយគត់រន ់ (ចូររមើលវធិីផេ ុំបកត ិុំែយរួមជាមួយនាម ័ពទកនុងខ្នងរដើមថ្នរមររៀនរនោះ) ។

១. របុ ១៥០ នាក ់ អទ្ឌឍន ទុតយិ ំ បុរសិ្មន ំ សត ំ > ទិយឌឍបុរសិសត ំ =ររីយ ថ្នរប ុ.ទ. ជាគុំរប ់ ពីរ រោយកនលោះ រ ម្ ោះថា ទយិឌឍបុរសិសត,ំ ទិយឌឍបុរសិសត ំ=ររីយថ្នរបុ ជាគរមប់ពីររោយកនលោះ ។

២. រ ី ២៥០ នាក ់អទ្ឌឍន តតយិ ំឥតថីនំ សត ំ> អឌឍទ្តយយឥតថសីត ំ។

រមររៀនទី ១៣ ២៦៥

៣. របុ ៣៥០ នាក ់= អទ្ឌឍន ចតុតថំ បុរសិ្មនំ សត ំ> អឌឍុឌឍបុរសិសតំ ។

៤. រ ី ៤៥០ នាក ់អទ្ឌឍន បញ្ចមំ ឥតថីនំ សត ំ> អឌឍបញ្ចមឥតថសីត ំ។

៥. របុ ១,៥០០នាក ់អទ្ឌឍន ទុតយិ ំបុរសិ្មន ំសហសស ំ> ទយិឌឍបុរសិសហសស ំ។

៦. រ ី ៤,៥០០ នាក ់ អទ្ឌឍន បញ្ចមំ ឥតថីនំ សហសស ំ> អឌឍបញ្ចមឥតថីសហសស ំ។

ចាប់ពីរលែ ២-៦ ោនវធិីន្របដូចរលែ ១ ន្ដររោយរគ្ននន់្តផ្ទល ់ចុំនួនប៉ាុរណាណ ោះ។ ការផេ ុំជាមួយចុំនួនឯរទៀត ៗ គបបយីកតាមវធិីរនោះចុោះ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ុំែយដថ្ទ ៗ រទៀតគបបផីេ ុំតាមវធិដូីច នររៀបរប់រួចរហើយខ្នងរលើរនោះ រ ើញថាោនវធិីររចើនយ៉ា ង ។ ចុំណុច ុំខ្នន់ន្ដលរតូវដឹងគឺថា ចាប់ពីចុំនួនប៉ាុនាម នដល់រៅប៉ាុនាម នជា គុណនាម និងចាប់ពីចុំនួនប៉ាុនាម នដល់រៅប៉ាុនាម នជា នាមនាម ពីរររោះការផេ ុំបកតិ ុំែយ ចាុំ ចរ់តូវដងឹ នូវរកតិយរកមដូច នររលរួចរហើយរនោះ ។

២៦៦ រមររៀនទី ១៣

រតូវចា ុំថាពី ឯក រហូតដល់ អដឋនវុត=ិ៩៨ ជា ងខាគុណនាម ពី ឯកនូសត =៩៩ រ ើងរៅគឺជា ងខានាម ។

នាមស័ពទ (ត) ័ពទ លី វបិសសនា ឥ. សិកាខ ឥ. សុគត ិឥ. សនតិក នបុុំ. អរញ្ា នបុុំ. រដឋ បុុំ.

រកយន្រប ការរ ើញចា ់ ការ ិកា ដុំរណើ រលអ, ុគត ិ ុំណាក,់ទីជិត ថ្រព ន្ដន, រដឋ

័ពទ លី បរសិ្ម ឥ. និរយ នបុុំ. គរុ បុុំ. ទ្វឡុ បុុំ. កុសល នបុុំ. រាជភដ បុុំ.

រកយន្រប បរ ័ិទ នរក រគ,ូ អាចារយ ឫ េ ី រ ចកតលីអ ធហាន

បាឋស្មោ ឥ. សាលររៀន រាជភដ បុុំ. អាោតយរប ់រ តច ពុទធស្មសន នបុុំ. ពុទធសា នា មាឃបុណណមទីិវស បុុំ,នបុុំ. ថ្ថៃរពញបូណ៌មីន្ែោ វសិ្មខបុណណមទីិវស នបុុំ. ថ្ថៃរពញបូណ៌មីន្ែវសិាែ សិកាខ កាម គុ. អ្នករ ឡាញ់ការ ិកា អាម និ. ទ, ចា

រមររៀនទី ១៣ ២៦៧

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៣

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

១. ការផេ ុំបកតិ ុំែយកនុងែទង់គត់រយនិងែទង់គត់រន់ដូចជា ២០០ ជា រដើមរ ើងរៅ រតើផេ ុំដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ២. ចុំររោះបកតិ ុំែយកនុងែទង់រយនិងែទង់រ់ន់ន្ដលោនរលើ ដូចជា ២០១, ១០០២ ជារដើម រតើផេ ុំដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៣. បកត ិុំែយចាប់ពី ឯក ដល់ អដឋនវុត ិរបើររបើជាបទវរិ រ នៈ ឱយនាមនាមណាមួយ រតើរតូវររៀងដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៤. បកត ិុំែយចាប់ពី ឯកនូសត រ ើងរៅ របើររបើជាបទវរិ រ នៈ ឱយនាមនាមណាមួយ រតើរតូវររៀងដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៥. ូមឱយឧធហរណ៍ថ្នររបៀបររបើ ឧតតរ និង អធកិ រួមគ្នន ។ ៦. វធិីផេ ុំបកតិ ុំែយជាមួយ អឌឍ រតើររៀងដូចរមតច ? ូមឱយឧធ. ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. បញ្ញា ស សិកាខ កាមា ហិទ្យា ឥមសម ឹគទ្ពភ វបិសសនំ ឧគគណហឹ សុ ។ ២. បញ្ច ភិកខូ នំ សតាន ិវហិាទ្រ ពុទធ ំឧបសង កមសុឹ ។ ៣. សទ្ច ទ្ត តសឹតិ ភកិខូ ឥមនិា មទ្គគន អចរសិសសុំ, ទ្ត ពុទធំ អបសសសិសសុំ ។

២៦៨ រមររៀនទី ១៣

៤. ឯទ្កា វ ភិកខុ សដឋយិាបិ ឥតថហិី សទធឹ ន នសីិទ្ទយយ ។ ៥. បញ្ញា ស្មយ ស្មវទ្កហិ ឧតតរ ំទវីហិ ស្មវកាន ំសទ្តហិ អធិកំ ស្មវកាន ំសហសស ំមាឃបុណណមទីិវទ្ស សននបិតិ ។ ៦. បុទ្ពវ បញ្ចសហសាធកិាន ិទ្វ ជនានំ សតសហសានិ ឥមសម ឹមហទ្នត នគទ្រ អទ្ហសំុ, ឥទ្ធន ិបន ចតុទទសសហសានិ ទ្ហានតិ ។

៧. បញ្ញា សស្មវកុតតរទវិសតាធិកំ ស្មវកាន ំសហសស ំ មាឃបុណណមីទិវទ្ស សននិបត ិ។ ៨. តិសតាធិកំ សិកាខ កាមានំ សហសស ំឥមសមឹ មហាវទិាលទ្យ ទ្ហាត ិ។ ៩. កឹ បន តវំ កសទ្កាសិ (កសទ្កា + អសិ)? អាម កសទ្កាមហ ិ(កសទ្កា + អមហ)ិ,

អហំ ន រាជភទ្ោមហ ិ(រាជភទ្ោ + អមហ)ិ ។ ១០. ភិកខូ ទវិសតានិ សតតវសីតិ សិកាខ បទ្ធន ិរកខនតិ ។ ១១. ឯកសម ឹវទ្សស បន តិសតានិ បញ្ចសដឋី ទិវស្ម ទ្ហានតិ ។ ១២. ឥមាយ បាឋស្មោយ បញ្ចសតាន ិសិសា ឧគគណហ នត ិ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ភិកខុ ៥០០រូប ចូលរៅជិតរហើយ នូវរពោះពុទធអ្ងា កនុងវហិារ ធុំ ។ ២. រកមងរបុ ១៥៩នាក់ និង រកមងរ ី ១៤០នាក ់កនុងសាលររៀន ។

រមររៀនទី ១៣ ២៦៩

៣. ថ្ថៃន្ អក ិ េ.ទ. ៥នាក់ រនាោះ នឹងរៅ កាន់វទិយល័យ ឬ ? ៤. ២៥០៩ ឆ្ន ុំ ។ ៥. ឥ ូវរនោះ កនលងរហើយ ២៥១៩ ឆ្ន ុំ ។ ៦. ភិកខុ ១២៥០រូប របជុុំគ្នន រហើយ កនុងថ្ថៃរពញបូណ៌មីន្ែោ ។ ៧. រ ីោន កឯ់ងគត ់ចូរកុុំរដើររៅរ ើយ កនុងរវលររតី ។ ៨. បញោ ជាររគឿងរបរ ើរ ជាងរទពយ ។ ៩. បុគាល ន្ដលឆ្ល ត ន្តងរបកប នូវធម ៌ន្ដលជាកុ ល, រគ រន្មងរៅ កាន់ ុគតិ ។ ១០. រយើង.ទ. ន្តង ុំពោះ នូវរលករគូ រោយរ ចកតរីគ្នរព ។ ១១. ផ្ទរ កុលប ោនកលិនរកអូ្ប ឋតិរៅ កនុងថ្ដ រប ់រយើង.ទ. ។ ១២. អ្នក.ទ. កុំពុងចង នូវរមរគ្ន.ទ. រប ់អ្នក.ទ. រោយន្ែេ.ទ. ។ ១៣. ជន.ទ. ន្តងកាត ់នូវរដើមឫ េ.ីទ. រប ់រគ រោយពូរៅ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៣)

មមមរៀនទី ១៤

អធបិ្បាយអពំីវិធីរូបសិទធកិ្ិរោិជាក្មមវាចក្ៈ (Formation of verbs in Passive Voice)

ការរបកបរូបកិរយិជាកមមវចករតូវរធវើតាមរូបមនតដូរចនោះ

(ធាតុ +បចចយ័ពួក)+ ឥ អា. + យ កមម.បចច័យ + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ

វធិីរូប ិទធិកិរយិជាកមមវចកៈោនររបៀបរធវើដូចខ្នងររកាមរនោះ ១. ររបើធាតុណាមួយក ៏នកនុងធាតុធ ុំង ៨ ពួក ប៉ាុន្នត នន្តធាតុណាន្ដលជា សកមមធាតុ (ធាតុន្ដលរៅរកកមម) និងរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកធាតុជាប់មកជាមួយផង ។ ២. រតូវចុោះ យ បចច័យនិងោន ឥ អាគមជាររគឿង ុំគ្នល់ន្ដលររចើនន្តទី ៈជា ឦ ឬមិន ចចុ់ោះ ឥ អាគមក៏ ន ។

៣. ររបើវភិតតិអាែយតខ្នង អ្តតរនាបទ (ខ្នងបរ េបទកោ៏នររបើន្ដរ) ។ រនោះរ បក់នុងរ ៀវរៅររៀនភាសា លីជាភាសាន្ែមរនិងភាសាថ្ថ ន្តរ ៀវរៅជាភាសាអ្ង់រគល វញិរ ើញររចើនររបើខ្នងបរ េបទវភិតត ិ។

វិធីបំបបក្ បច ធាតុជាក្មមវាចក្ៈ

រមររៀនទី ១៤ ២៧១

(Declension of paca in Passive voice)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បចយីត ិបចយីសិ បចីយាម ិ

ពហុវចនៈ បចយីនត ិបចយីថ បចីយាម

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បចយីទ្ត បចយីទ្ស បចីទ្យ

ពហុវចនៈ បចយីទ្នត បចយីទ្វ ហ បចយីទ្មហ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ចុំររោះវភិតតអិាែយតដថ្ទរទៀតោនគតិដូចគ្នន ន្ដរ គឺរគ្នន់ន្តផ្ទល ់វភិតតរិចញរៅជាការររ ចដូចខ្នងររកាមរនោះ ។

បញ្ច មីវិភតត ិបចយីតុ, បចយីនតុ , បចយីាហិ, បចីយាថ, បចយីាម,ិ បចយីាម ។

សតតមីវិភតត ិបចីទ្យយយ, បចីទ្យយយុ,ំ បចីទ្យយាសិ, បចីទ្យយាថ ៘

អជ្ជតនីវិភតត ិអបចយិី, អបចយឹីសុ, អបចីទ្យា, អបចយិីតថ ៘

ភវិសសនតិវិភតត ិបចយិីសសត,ិ បចយិីសសនតិ, បចយិីសសសិ, បចយិីសសថ ៘

២៧២ រមររៀនទី ១៤

១. វិធីចុោះ យ បចចយ័នងិ ឥ អាគម

ក. បច ន្របថា “ចមអិន” ពួក ភ ូធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (បច + អ + ឥ + យ + ទ្ត) > បចយីទ្ត (លុប អ បចច័យរចញ) ។ (បច + អ + ឥ + យ + អទ្នត) > បចយីទ្នត (លុប អ បចច័យរចញ) ។ ែ. ភុជ ន្របថា “ ីុ” ពួក រុធ ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជា កមមវចកបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (ភុជ > ភុំជ + អ + ឥ + យ + ទ្ត) > ភុញ្ជី យទ្ត (លុប អ បចច័យ រចញ) ។ (ភុជ > ភុំជ + អ + ឥ + យ + អទ្នត) > ភុញ្ជី យទ្នត (លុប អ បចច័យ រចញ) ។

គ. ពុធ ន្របថា “រចោះ” ពួក ទិវ ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (ពុធ + យ + ឥ + យ + ទ្ត) > ពុជឈយីទ្ត ។ (ពុធ + យ + ឥ + យ + អទ្នត) > ពុជឈយីទ្នត ។

. សុ ន្របថា “សាត ប់” ពួក សុ ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (សុ + ណ្ឋ + ឥ + យ + ទ្ត) > សុណីយទ្ត ។

រមររៀនទី ១៤ ២៧៣

(សុ + ណ្ឋ + ឥ + យ + អទ្នត) > សុណីយទ្នត ។ ង. កី ន្របថា “ទិញ” ពួក កី ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (កី + នា > ណ្ឋ + ឥ + យ + ទ្ត) > កិណីយទ្ត ។ (កី + នា > ណ្ឋ + ឥ + យ + អទ្នត) > កិណីយទ្នត ។ ច. គហ ន្របថា “កាន់យក” ពួក គហ ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (គហ + ណ្ឋហ + ឥ + យ + ទ្ត) > គណហី យទ្ត (លុប ហ ទីបុំផុតធាតុ រចញរ េៈរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋហ > ណហ ) ។ (គហ + ណ្ឋហ + ឥ + យ + អទ្នត) > គណហី យទ្នត (លុប ហ ទីបុំផុតធាតុរចញរ េៈរ ៈ អា ថ្ន ណ្ឋហ > ណហ ) ។ ឆ. ករ ន្របថា “រធវើ” ពួក តន ធាតុជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (ករ + ឥ + យ + ទ្ត) > ករយីទ្ត, ករយិយទ្ត ។ (ករ + ឥ + យ + អទ្នត) > ករយីទ្នត, ករយិយទ្ត ។ ជ. ចុរ ន្របថា “លួច” ពួក ចុរ ធាតុ (រតូវលុបបចចយ័របចា ុំពួកធាតុរចញ) ជា កមមធាតុរបកបរូបកិរយិជាកមមវចកៈបឋមបុរ ិៈដូរចនោះ (ចុរ + ឥ + យ + ទ្ត) > ចុរយីទ្ត ។ (ចុរ + ឥ + យ + អទ្នត)> ចុរយីទ្នត ។

២៧៤ រមររៀនទី ១៤

២. វិធីមនិបាច់ចុោះ ឥ អាគម ចុំររោះធាតុែលោះមិន ចចុ់ោះ ឥ អាគមក ៏នន្ដរ ។ រប ិនរបើមនិររបើ ឥ អាគមរទ រូបរប ់ធាតុរនាោះ ៗ នឹងន្របរបលួរោយការរធវើ ោន-កមមពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាមួយនឹង យ បចចយ័ដូចខ្នងររកាមរនោះ

(បច + យ + ទ្ត) > បចចទ្ត (ភណ + យ + ទ្ត) > ភញ្ាទ្ត (ខាទ + យ + ទ្ត) > ខជជទ្ត (ហន + យ + ទ្ត) > ហញ្ាទ្ត (យុធ + យ + ទ្ត) > យុជឈទ្ត

(ពធ + យ + ទ្ត) > ពជឈទ្ត (លភ + យ + ទ្ត) > លពភទ្ត (សិវ + យ + ទ្ត) > សិពវទ្ត (ទិស + យ + ទ្ត) > ទិសសទ្ត (ឌហ + យ + ទ្ត) > ឌយហទ្ត

ចុំររោះធាតុណាន្ដលោនទីបុំផុតជាពយញ្ាន ុំរយគ(តរមួត)ឬ រ, ស, ហ ន្ដលមនិនិយមររបើតរមួត មិនរតូវរធវើ ោនកមមរទ ប៉ាុន្នតរតូវចុោះ ឥ អាគមដូចខ្នងររកាមរនោះ

(បុចឆ + ឥ + យ + ទ្ត) > បុចឆយីទ្ត, (សរ + ឥ + យ + ទ្ត) > សរយីទ្ត, (ករ + ឥ + យ + ទ្ត) > ករយីទ្ត, (ហស + ឥ + យ + ទ្ត) > ហសីយទ្ត, (វស + ឥ + យ + ទ្ត) > វសីយទ្ត, (មហ + ឥ + យ + ទ្ត) > មហីយទ្ត,

រមររៀនទី ១៤ ២៧៥

៣. ចំម ោះធាតឯុក្ពាងគ

ចុំររោះធាតុឯកពយងាអាចចុោះ យ បចចយ័ផ្ទទ ល់រោយពុុំចា ុំ ច់ចុោះ ឥ អាគម នដូចខ្នងររកាមរនោះ

៣.១ របើរ ៈថ្នធាតុជា អា ផ្ទល ់រ ៈ អា > ឦ ដូចជា (ទ្ធ + យ + ទ្ត) > ទីយទ្ត,. (បា + យ + ទ្ត) > បីយទ្ត,. (ធា + យ + ទ្ត) > ធីយទ្ត., (មា + យ + ទ្ត) > មីយទ្ត,.

(វ្ហ + យ + ទ្ត) > វយីទ្ត ជារដើម ។

៣.២ របើរ ៈថ្នធាតុជា ឥ អាចទី ៈជា ឦ និងអាចទី ៈរ ៈ ឧ រៅជា ឩ ដូចជា (ជិ + យ + ទ្ត) > ជីយទ្ត,. (ចិ + យ + ទ្ត) > ចយីទ្ត,.

(កុ + យ + ទ្ត) > កយូទ្ត,. (សុ + យ + ទ្ត) > សយូទ្ត ។

៣.៣ របើធាតុជារ ៈទី ៈមិនោនការផ្ទល ់បតូ ររទ ដូចជា (ភ ូ+ យ + ទ្ត) > ភយូទ្ត,. (នី + យ + ទ្ត) > នីយទ្ត ជារដើម ។ ៣.៤ របើមិនទី ៈ ឥ អាគមនិងរ ៈថ្នធាតុរទ រតូវតរមួត យ បចច័យជា យយ ដូចជា បចយីទ្ត > បចិយយទ្ត, ចុរយីទ្ត > ចុរយិយទ្ត, សយូទ្ត > សុយយទ្ត, ជីយទ្ត > ជិយយទ្ត, នីយទ្ត > នយិយត, ធីយទ្ត > ធិយយទ្ត, ភយូទ្ត > ភុយយទ្ត ៘

២៧៦ រមររៀនទី ១៤

ចុំររោះធាតុែលោះន្ដលោន វ រៅរដើមធាតុនិយមផ្ទល ់ វ ជា ឧ ដូចជា វច > ឧច រួចចុោះ វ អាគមមកវញិ នរូបជា វុច ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ (វច > វុច + យ + ទ្ត) > វុចចទ្ត,. (វស > វុស + យ + ទ្ត) > វុសសទ្ត,. (វហ > វុហ + យ + ទ្ត) > វុយហទ្ត., (វប > វុប + យ + ទ្ត) > វុបបទ្ត. ដូរចនោះរ ើញថា កមមវចកកិរយិ ័ពទកនុងមួយធាតុអាចោនរូបររចើនយ៉ា ង ដូចោនឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ករ ោនរូបជា ករយីទ្ត, ករយិយទ្ត, កយិរទ្ត, កយយទ្ត ។ គម ោនរូបជា គមយីទ្ត, គចឆយីទ្ត, គមយទ្ត, គមមទ្ត ។

គហ ោនរូបជា គណហី យទ្ត, គហិយទ្ត, គយហទ្ត, ទ្ឃបបទ្ត ។ ហា ោនរូបជា ហាយទ្ត, ហីយទ្ត ជារដើម ។ ចុំណាុំ ចុំររោះ ញា ធាតុអាចរកាទុកតាមរូបរដើមជា

(ញា + យ + ទ្ត) > ញាយទ្ត ។ ចុំររោះ ឥ អាគមន្ដលទី ៈជា ឦ អាចរកាទុកជា ឥ ដន្ដលក៏ នដូចជា បចយិទ្ត ។ រឯីការររបើវភិតតអិាែយតចុំររោះកមមវចកកិរយិរនោះ កនុងរ ៀវរៅររៀន លី ររ រជាភាសាអ្ង់រគល ររចើនររបើវភិតតិខ្នងបរ េបទដូចជា បច + យ + តិ > បចចតិ ។ ប៉ាុន្នតកនុងរ ៀវរៅជាភាសាន្ែមររយើងររចើនរ ើញររបើវភិតតខិ្នងអ្តតរនាបទវញិ ។

រមររៀនទី ១៤ ២៧៧

វិធីមធវើសម្គនក្មម យ បចចយ័ជាមួយពយញ្ជនៈទបីផំុតធាត ុ(The Assimilation of Ya suffix)

របើទីបុំផុតធាតុជា ក ខ គ

ឃ ច ឬ ត ឆ ឬ ថ ជ ឬ ទ

ឈ ឬ ធ ឌ ឍ

ណ ឬ ន ប ផ

ព ឬ វ ភ

+ បចចយ័ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ + យ

នជា > កយ > ខយ > គយ > ឃយ > ចយ, តយ > ឆយ, ថយ > ជយ, ទយ > ឈយ, ធយ > ឌយ > ឍយ > នយ, ណយ > បយ > ផយ > ពយ, វយ > ភយ

ររមចជា > កក > កខ > គគ > គឃ > ចច > ចឆ > ជជ > ជឈ > ឌឌ > ឌឍ > ញ្ា > បប > បផ > ពវ > ពភ

២៧៨ រមររៀនទី ១៤

របើទីបុំផុតធាតុជា ម រ

ល ស ហ

+ បចចយ័ + យ + យ + យ + យ + យ

នជា > មយ > រយ > លយ > សយ > ហយ

ររមចជា > មម > យយ > លល > សស > យហ

វិធីបរប្បរប្បមោគក្មមវាចក្ៈ

បបបទី ១ របរយគកមមវចកៈរតូវោន ័ពទ ុំខ្នន ់៣ យ៉ា ងគ ឺ

១. បទរបធាន (ោនរូបជា បឋោវភិតត)ិ...ន្របទី ១ ។ ២. បទអនភហិិតកតាត (ោនរូបជាតតយិវភិតតជិាតួកតាត )...ន្របទី ២ ។ ៣. បទកិរយិាស័ពទ (ោនរូបជាកមមវចកកិរយិ)...ន្របទី ៣ ។

១. បទរបធាន នដល់ ័ពទនាមណាន្ដលបុំន្បកជាបឋមវភិតតិន្របថា រ ីជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈក ៏ន ន្របទី ១ ។ ័ពទន្ដលអាចររបើជាបទរបធាន នោន ៨ យ៉ា ងគ ឺ នាមនាម, សពវនាម, សំខានាម, សមាសនាម, តទធតិនាម, កិតនាម, កិតកិរយិាែលោះ, កិរយិរបកប តុ ំបចច័យ និងន្ថមនិ ត ៣ តួគឺ ឯវ ំ,

រមររៀនទី ១៤ ២៧៩

តថា, អលំ។ ចាប់ពី ោ នាមដល់និ តនឹងអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ ។ ២. បទអនភហិិតកតាត នដល់ នាម ័ពទណាន្ដលបុំន្បកជា តតយិវភិតត ិ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ រៅតាម មពនធថា អនភហិិតកតាត ជាឯក- វចនៈឬពហុវចនៈក៏ នចាតជ់ា តកួតាត (អ្នករធវើនូវអ្ុំរពើ) ន្របថា “ន្ដល, គឺ” ភាគររចើននិយមររបើរកយថា “គ”ឺ ។ របើជាពហុវចនៈរតូវន្ថមរកយថា “ធុំងឡាយ” រៅខ្នងចុង ឧ. ទ្ធទ្សហិ =គឺអ្នកបររមើធ ុំងឡាយ ។ បទអ្នភិហិតកតាត រនោះរតូវន្របទី ២ បនាទ ប់ពីបទរបធាន ។ ៣. បទកិរយិាស័ពទ នដល់ កិរយិ ័ពទណាន្ដលររបើរគប-់រគងរបរយគោន ២ របរភទគ ឺ អាខាតកិរយិា និង កិតកិរយិា (ោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) ។ កនុងទីរនោះ ុំរៅយកអាែយតកិរយិន្ដលោនធាតុ, បចច័យកនុងកមមវចកៈជាររគឿង ុំគ្នល់ និងវភិតតិពួកវតតោនាបចចុបបននកាលខ្នងអ្តតរនាបទកោ៏នឬបរ េបទកោ៏ន (ចូររមើលវធិរីប- កបរូបជាកិរយិ ័ពទរៅខ្នងរលើ) រហើយជាពិរ ័ពទកិរយិរតូវោន វចនៈរ មើបទរបធានជានិចច, កិរយិ ័ពទរតូវន្របទី ៣ ដូចខ្នងររកាមរនោះ

ឧ. សិទ្សសន សិបប ំសិកខី យទ្ត ។

បទរបធាន បទអ្នភិហិតកតាត បទកិរយិ ័ពទ

សិបប ំសិទ្សសន

សិកខី យទ្ត

= រ ិីលបៈ = គឺ ិ េ = កុំពុង ិកា

ន្របទី ១ ន្របទី ២ ន្របទី ៣

២៨០ រមររៀនទី ១៤

ការររៀងរបរយគកមមវចកៈរនោះ នឹងររៀងោក់បទរបធានរៅខ្នងរដើម និងោកតួ់កតាត រៅខ្នងចុងក ៏ន ។ រឯីកិរយិ ័ពទោកចុ់ងបងអ ់ដូរចនោះ សិបប ំ សិទ្សសន សិកខី យទ្ត ។

នរ ចកតថីាររ ចន្តរ ចកតីកនុងរបរយគជាររឿង ុំខ្នន ់។ ជួន-កាលតួកតាត ន្ដលោនរូបជាតតិយវភិតតមិិនោនកនុងរបរយគរទ ន្តដល់រវលន្របគបបរីក ័ពទ (អ្ញ្ោបទ) ណាមួយន្ដលោនន័យ មតាមរ ច-កតីរប ់របរយគមកបុំរពញដូចខ្នងររកាមរនោះ

សិបប ំសិកខី យទ្ត ។ រ ិីលបៈ (គឺបុគាល) កុំពុង ិកា ។

វិធីផ្លល ស់រប្បមោគពកី្តតវុាចក្ៈមៅជាក្មមវាចក្ៈ

១. កតតុវចកៈ កញ្ញា ១ ឱទនំ៤ បចតិ៣។ កញោ ១ កុំពុងចមអិន៣ នូវ យ៤ ។ ២. កមមវចកៈ កញ្ញា យ២ ឱទទ្នា១ បចចទ្ត៣។ យ១ គឺកញោ ២ កុំពុងចមអនិ៣ ។ ៣. កមមវចកៈ ជទ្នហិ២ ធទ្មាម ១ សុយយទ្នត៣។ ធម៌១ គឺជន.ទ.២ កុំពុងសាត ប់៣ ។ ៤. កតតុវចកៈ ជនា១ ធមម៤ំ សុណនតិ៣។ ជន.ទ.១ កុំពុងសាត ប់៣ នូវធម៌៤ ។

រមររៀនទី ១៤ ២៨១

របើតាមឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះរ ើញថា របើចង់ផ្ទល ់ពីកតតុវចកៈរៅជាកមមវចកៈគឺរតូវផ្ទល ់កិរយិ ័ពទពីកតតុវចកៈរៅជាកមមវចកៈ និង រតូវផ្ទល ់បទរបធានពីបឋោវភិតតិរៅជាបទអ្នភិហិតកតាត ឱយោនរូបជាតតិយវភិតត ិ និងផ្ទល ់បទកមមន្ដលោនរូបជាទុតយិវភិតតឱិយរៅជាបទរបធានោនរូបជាបឋោវភិតតិវញិ ។ រឯីការផ្ទល ់ពីកមមវចកៈរៅជាកតតុវចកៈ គឺរតូវរធវើផទុយគ្នន ដូចឧធ-ហរណ៍ទី ៣ និងទី ៤ ។ ូមអ្នក ិការជាបតាមនយ័រនោះផងចុោះ ។ ឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះជារបរយគែលី ៗ គឺោនន្ត ័ពទ ុំខ្នន ់ ៗែវោះមិន ន ៣ យ៉ា ងប៉ាុរណាណ ោះ ។ រប ិនរបើជារបរយគន្វង គឺរតូវន្ថមររបៀបន្របរទៀត ។

វិធីបរប្បរប្បមោគក្មមវាចក្ៈ បបបទី ២

១. បទរបធាន (ោនរូបជា បឋោវភិតត)ិ... ន្របទី ១ ។ ២. បទវទិ្សសនៈ ថ្នបទរបធាន (របើោន)... ន្របទី ២ ។ ៣. បទអនភហិិតកតាត (ោនរូបជាតតិយវភិតតជិាតួកតាត )...ន្របទី ៣។ ៤. បទវទិ្សសនៈ ថ្នបទអ្នភិហិតកតាត (របើោន)... ន្របទី ៤ ។ ៥. បទកិរយិាស័ពទ (ោនរូបជាកមមវចកកិរយិ)... ន្របទី ៥ ។ ៦. បទកិរយិាវទិ្សសនៈ ថ្នកិរយិ ័ពទ (របើោន)... ន្របទី ៦ ។

២៨២ រមររៀនទី ១៤

រប្បមោគឧទា រណ៍

ឯទ្តន៤ ភិកខុ នា៣ ពុទធសស២ ធទ្មាម ១ ស្មោយ៦ំ ជនានំ៦

ទិសសតិ៥ ។

ន្របតាមលុំោប់រលែ ១-៦ ដូរចនោះ

ធម៌១ រប ់រពោះពុទធ២ គឺភិកខុ៣ នុោ៎ះ៤ កុំពុង ុំន្ដង៥ ដល់ជន.ទ.៦ កនុងសាល៦ ។

របើចងផ់្ទល ់របរយគរនោះឱយរៅជាកតតុវចកៈវញិ រតូវផ្ទល ់កិរយិ- ័ពទជាកតតុវចក និងផ្ទល ់បទរបធានជាបទកមម រហើយនឹងផ្ទល ់តួកតាត ពីអ្នភិហិតកតាត តតិយវភិតតិរៅជាបឋោវភិតតិវញិដូរចនោះ

ឯទ្ស្ម២ ភិកខុ ១ ពុទធសស៤ ធមមំ៥ ស្មោយ៦ំ ជនានំ៦ ទ្ទទ្សតិ៣។

ភិកខុ១ នុ៎ោះ២ កុំពុង ុំន្ដង៣ នូវធម៤៌ រប ់រពោះពុទធ៥ ដល់ជន.ទ.៦ កនុងសាល៦ ។

ូម រងរតរមើលឱយ នចា ់ល ់ថា រតើរបរយគកតតុវចកៈនិងរបរយគកមមវចកៈែុ ន្បលកគ្នន ដូចរមតចែលោះ ? ចុំណុច ុំខ្នន់គរឺតូវរមើលនាម ័ពទរដើមបឱីយរ ើញថានាម ័ពទណាជា ការនត, លិងា, វចនៈនិងវភិតតិអ្វ ីន្របជាភាសាន្ែមរថាយ៉ា ងរម៉ាច ។

រមររៀនទី ១៤ ២៨៣ នាមស័ពទ (ត)

័ពទ លី ឱក នបុុំ. អរយិ បុុំ. ឧបាទ្ធននបុុំ. ទ្ោណ បុុំ. កិទ្លសនបុុំ. ទ្គហ នបុុំ. ភាជន នបុុំ. បារ នបុុំ. មលូ នបុុំ. ទ្ចារ បុុំ. ទ្ថន បុុំ. សកូរ បុុំ. រសមិ ឥ. សមមជជន ិឥ. តរុណី ឥ. ទ្បាកខ រណីឥ. ោវ ីឥ.

រកយន្រប ទឹក, ផទោះ រពោះអ្រយិៈ រ ចកតរីបកាន ់ រគ្នរ ម្ ល កិរល ផទោះ កអម,ឆ្ន ុំង,ភាជន ៍រចា ុំង គល់រឈើ, ឫ រចារ រចារ រជូក រ មី អ្ុំរ រ ីរកមង រ ោះ, រតរ ុំង រគ្នញី

័ពទ លី អាហារ បុុំ. សសស នបុុំ. សតត បុុំ. ហិត បុុំ.,នបុុំ. សុខ បុុំ.,នបុុំ. បុញ្ា បុុំ. វរិយិ នបុុំ. កមម នបុុំ. ទ្ោធិរុកខ បុុំ. តិណ នបុុំ. វន នបុុំ. អងគុ លិ ឥ. ទ្ទ្ធន ិឥ. យុវត ិឥ. អសន ិឥ. នាឡ ិឥ. មិគ បុុំ.

រកយន្រប អាហារ ុំណាប តវ របរយជន ៍រ ចកតី ុែ បុណយ, រ .លអ រ ចកតីពយយម កមម, ការង្គរ រដើមររធ ិរមម ថ្រព រោមថ្ដ ទូក យុវត ីរនទោះ នា ិ (រង្គវ ់) តវរមគឹ

២៨៤ រមររៀនទី ១៤

ធាតសុពទក័្នុងពកួ្ទ ី១ (ត)

គរហ មាន

រម រុទ រុច វឌឍ

ទ្ធាវ ឌហ

វ្ហ

រតោះរដៀល រប់អាន រកីរយ យុំ រុងររឿង, គ្នប់ចតិត ចុំររ ើន រ កគក,់ លង រឆោះ, រលក, ដុត បក,់ ផ្ទត ់

វ ិ+ ចរ > វចិរ ឧ + ឋា > ឧោឋ

សំ+ទ្ឈ>សជាយ អនុ + ភ ូ> អនុភ ូប + ហរ > បហរ

អសឹស ភាស

វហ វប

រដើររៅ ររកាក, រោះរ ើង ូរត, ទរនទញ រសាយ, ទទួល វយ, របហារ ងឃមឹ, ប៉ាង ររល, និយយ ធញរៅ,អូ្ រៅ សាប, រររោះ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៤

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើវធិីរបកបរូបជាកមមវចកកិរយិ ័ពទរតូវររបើអ្វែី លោះ ? ២. រតើវធិីរបកបរូបជាកមមវចកកិរយិ ័ពទោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ូមឱយឧធហរណ៍ែលោះ ៣. រតើរបរយគកមមវចកៈរតូវោន ័ពទ ុំខ្នន់ ៗ អ្វែី លោះ ?

រមររៀនទី ១៤ ២៨៥

៤. រតើ បទអនភហិិតកតាត នដល់នាម ័ពទរបរភទណា ? ៥. រតើកិរយិ ័ពទន្ដលររបើរគបរ់គងរបរយគកមមវចកៈោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ? ៦. រតើ ័ពទន្ដលអាចររបើជាបទរបធាន នោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ?

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. កញ្ញា យ ឱទទ្នា បចីយទ្ត ។ ២. ទ្ត ទ្ោណ្ឋ ទ្ធទ្សហិ បហរយីនតិ ។ ៣. តវ ំពលិនា បុរទិ្សន អកឌឍយីទ្ស ។ ៤. អមាហ កំ មតិាត អរហិី មរយីទ្នត ។ ៥. ទ្ត មោិ តាយ ទ្ធសិយា ពនធីយនតិ ។ ៦. ឥមិនា វឌឍកិនា ឥមសមឹ ោទ្ម ពហនូ ិទ្គហានិ ករយីនត ិ។ ៧. តុទ្មហ តសមឹ ោទ្ម មនុទ្សសហិ ពនធយីទ្វ ហ ។ ៨. អមាហ កំ ភណ្ឋឌ និ ទ្តសំ ទ្ធទ្សហិ ោម ំហរយីទ្នត ។ ៩. វ្ហណិទ្ជហិ ចតតទ្រា អសា នគរ ំអាហរយីនត ិ។ ១០. ពុទ្ទធន ទ្ទវ្ហនំ មនុសានញ្ច ធទ្មាម ភាសីយទ្ត ។ ១១. ត ំមហនតំ ទ្ខតត ំបញ្ចហិ កសសទ្កហិ កសីយទ្ត ។ ១២. វនតិាយ ពហនូិ វតាថ និ តសស ំទ្បាកខ រណិយ ំទ្ធាវយីទ្នត ។ ១៣. ទ្សដឋនិា ពហុននំ យាចកានំ ទ្ធនំ ទយីទ្ត ។ ១៤. តសម ឹអារាទ្ម អដឋរសហិ ភិកខូ ហិ សីោនិ រកខី យនត ិ។

២៨៦ រមររៀនទី ១៤

១៥. ឆហិ ភិកខូ ហិ បញ្ចសតាន ំមនុសាន ំធទ្មាម ទ្ទសីយតិ ។ ១៦. បញ្ញា ស្មយ មនុទ្សសហិ តសមឹ អាបទ្ណ ពហនូ ិភណ្ឋឌ និ កិណីយទ្នត ។ ១៧. ទសហិ វនិតាហិ ទវិសតានិ អមាព ន ិអមាហ កំ វកិកិ ណីយតិ ។ ១៨. ទ្ធសិយា បទ្កាក (=ចមអិនរហើយ) ឱទទ្នា គហបតនិា ភុញ្ជី យទ្ត ។ ១៩. មទ្គគ ឋិទ្តា ទ្ធរទ្កា តសស មាតុយា ហទ្តថហិ គណហី យត ិ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ររីពោះពុទធ គឺជន.ទ. កុំពុងបូជា ។ ២. រពោះធម ៌ដ៏លអ រប ់រពោះពុទធ គឺជន.ទ. កុំពុងសាត ប ់។ ៣. រភីាសា លី គឺ ិ េ.ទ. ន្ដលឧ ាហ៍ កុំពុងររៀន ។ ៤. ររីគ្ន.ទ. រនាោះ គឺរកមងរបុ រនោះ វយ ។ ៥. រអីី្វ៉ាន.់ទ. រប ់ែ្ុ ុំ គឺែ្ុ ុំ បុំររ ើ.ទ. នាុំយករៅរហើយ កានផ់ទោះ ។ ៦. រផីទោះ រនោះ គជឺាងរឈើ ៨នាក់ កុំពុងរធវើ ។ ៧. រឥីវ៉ាន.់ទ. គឺឈមួញ.ទ. ពីរនាក ់រនោះ នឹងលក់ កនុងភូមិ រនាោះ ។ ៨. ររីពោះធម ៌គឺធមមកថិក រលើអា នៈ កុំពុង ុំន្ដង ដល់មនុ េ.ទ. កនុងវហិារ រនាោះ ។ ៩. ុំពត ់រកហម ររចើន គឺរ ី.ទ. រនាោះ រ កគក ់កនុងទរនល ររៅ ។ ១០. ន្ផលសាវ យ បីរយ គឺក ិករ ៦នាក់ លក់រហើយ ឯផារ ។

រមររៀនទី ១៤ ២៨៧

១១. ររីមម ធុំងអ្ ់ កនុងន្រ រនោះ គឺរមរគ្ន.ទ. ៨កាល ីុរហើយ ។ ១២. រ ោះ រលម ពីរកាល គឺបុរ ែព ់ ពីររូប ទិញ ។ ១៣. រពោះពុទធ រន្មង ុំន្ដង នូវធម៌ រដើមបរីបរយជន ៍រដើមបរី ចកត ុីែ ដល់មនុ េ.ទ. កនុងរលក ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៤)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

រកើតជាអ្ងា ោន ុំដ ីរតូវរបឹងររៀន រទើបជាត ិន

ពងេជាមនុ េ ថវីគុំនិត ររៀនឱយរចោះ ឋានែពង់ែព ់

របុ ឬរ ី គិតរគបរ់ ណ រចោះចុំណាន យ ថរុ ុំរថរើង ។

(ដករ ង់ពីទ េនាវដត ី“កមពុជ ុរយិ” រលែ ១ គ. ១៩៩៤ ទុំព័រ៦០)

មមមរៀនទី ១៥

អធបិ្បាយអពំអីាខ្យាតក្ិរោិនងិវិធអី ា ស

(៦) បមរាកាខ វិភតត ិ(Indefinite Past endings)

បរសសបទ អតតទ្នាបទ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អ ឯ អ ំ

ពហុវចនៈ ឧ តថ មហ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ តថ ទ្តាថ ឥ ំ

ពហុវចនៈ ទ្រ ទ្វ្ហហ ទ្មហ

រកយថា បទ្រាកាខ ន្របថា “ររលដល់អ្វីន្ដលរកើតោនកនុងកាលកនលង” នដល់ អ្ុំរពើណាន្ដលរកើតោនកនុងអ្តីតកាលកនលងរៅរហើយមិនកុំណត់ ោនរកយន្របថា “......រហើយ” ដូចជា ររលរហើយ ជារដើម ។ បររកាខ វភិតតមិិន ូវោនររបើររចើនរទ រ ើញោនររបើន្ត រពូ ធាតុញឹកញយជាងរគរហើយន្ដលន្តងន្តផ្ទល ់ជា អាហ ន្របថា “ររលរហើយ” កិរយិ ័ពទន្ដលររបើបររកាខ វភិតតិរនោះររចើនន្តបឋមបុរ ិៈប៉ាុរណាណ ោះ ។ ការរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទជាមួយបររកាខ វភិតតិ រតូវរធវើអ្រភ រដើម ធាតុ គឺរធវើរ ៈឬពយញ្ានៈខ្នងរដើមធាតុជាពីរតួ (ោនររលរៅខ្នងមុែ)

រមររៀនទី ១៥ ២៨៩

ឧធហរណ៍ បច ធាតុរធវើអ្រភ ជា បបច ជារដើម ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ ការរបកបរូបកិរយិ ័ពទជាមួយបររកាខ វភិតតិ ោនគតដូិចវតតោនាវភិតតិន្ដរ ររបើធាតុណាមួយក ៏ន ន្តរតូវោនបចចយ័របចា ុំពួកធាតុជាប់មកជាមួយជានិចច ដូចោនរូបមនតខ្នងររកាមរនោះ

(អ្កខរអ្រភ + ធាតុ + បចច័យ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

វិធីបំបបក្ បច ធាត ុ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បបច បបទ្ច បបច ំ

ពហុវចនៈ បបចុ បបចតិថ បបចមិហ

វិធីបំបបក្ រព ូធាត ុ បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អាហ រពទ្វ រពវ ំ

ពហុវចនៈ អាហុ រពវតិថ រពវមិហ

២៩០ រមររៀនទី ១៥

ខ្នងររកាមរនោះ រព ូ ធាតុន្របថា “ររល” ជាមួយវភិតតនិានាខ្នង បរ េបទ ។ វតតោនា រពូត,ិ រពូវតី,ិ រពុវតី,ិ រពូសិ, រពមូ,ិ រពុវនត,ិ រពូថ, រពូម ។ បញ្ចម ី រពុវតុ, រពូហិ, រពូម,ិ រពុវនតុ , រពូថ, រពូម ។ តតម ី រពុទ្វ, រពុទ្វយយ, រពុទ្វយាសិ, រពុទ្វយាមិ, រពុទ្វយយុ,ំ រពុទ្វយាថ ។ ហីយតតនី អរពវ្ហ, អរពទ្វ្ហ, អរពវ ំ, អរពវ,ូ អរពវតិថ, អរពវមាហ ។ អ្ជាតនី អរពវ,ិ អរពទ្វ្ហ, អរពវ,ឹ អរពវុ ំ, អរពវតិថ, អរពវមាហ ។ ភវ ិេនតិ រពវសិសត,ិ រពវសិសសិ, រពវសិាម,ិ រពវសិសនត,ិ រពវសិសថ, រពវសិាម ។ កាលតបិតត ិ អរពវសិា, អរពវទិ្សស, អរពវសិស,ំ អរពវសិសសុំ, អរពវសិសថ, អរពវសិសមាហ ។

រប្បមោគគំរ ូ

១. ទ្តនាហ < (ទ្តន + អាហ) ភគវ្ហ... ។ រររោះរហតុរនាោះ រពោះោនរពោះភាគ រតា ់រហើយ... ។

២. ទ្សដឋ ីឯវមាហ < (ឯវ ំ+ អាហ)... ។ រ ដឋ ីររលរហើយ យ៉ា ងរនោះ... ។

រមររៀនទី ១៥ ២៩១

៣. ទ្តនាហុ < (ទ្តន + អាហុ) ទ្បារាណ្ឋ... ។ រររោះរហតុរនាោះ អាចារយកនុងកាលមុន.ទ. ររលរហើយ ។

វិធីមធវើអ ា ស

រកយថា អោភ ស រនោះ វចនានុរកមន្ែមររប ់ពុទធសា នបណឌិ តន្របថា “ការោក់ន្ថម” ដូចជារកយថា ររគើម ន្ថម គ មួយរទៀតពីខ្នងរដើមរៅជា គររគើម, រតនុ > តរតនុ, រពើម > ពរពើម ជារដើម ។ រៅកនុងភាសា លីនិង ុំស្រ រឹតក ៏នដល់ការន្ថមឬតរមួតតួអ្កេរមួយតួរទៀតពីខ្នងរដើមដូចគ្នន ។ ការរធវើអ្រភ រនោះ គឺរធវើចុំររោះអ្កេរ រដើមធាតុន្តប៉ាុរណាណ ោះ ន្ដលោន ២ យ៉ា ងគឺ រធវើអ្រភ រ ៈនិងរធវើអ្រភ ពយញ្ានៈ ដូចោនវធិរីធវើតរៅរនោះ

១. វិធីមធវើអ ា សរសៈ

រប ិនរបើអ្កេររដើមធាតុជារ ៈ រតូវរធវើអ្រភ ន្តរ ៈប៉ាុរណាណ ោះដូចជា រពូ ធាតុន្ដលផ្ទល ់ជា អាហ រធវើអ្រភ រ ៈរដើមធាតុគនឺ្ថមរ ៈ អ មួយរទៀតដូចខ្នងររកាមរនោះ

អា-អាហ > អាហ (អា + អា > អា)

២៩២ រមររៀនទី ១៥

២. វិធីមធវើអ ា សពយញ្ជនៈ ១. របើពយញ្ានៈរដើមធាតុោនរ ៈអារ ័យជាមួយផង រនាោះរតូវរធវើអ្រភ ធ ុំងរ ៈផងន្ដរ ន្តមិនន្មនន្ថមរ ៈមួយតួរទៀតរទ ។ របើរ ៈរប ់ពយញ្ានៈអ្រភ ន្ដលជារ ៈទី ៈរតូវរ េៈគឺ អា > អ, ឦ > ឥ, ឩ > ឧ ឬ អ ។ ជួនកាលរ ៈ ឥ > ឯ, ឧ > ឱ ។ រ ៈរប ់រដើមធាតុន្ដលជារ ៈ អ ជួនកាលទី ៈជា អា ។ ២. ពយញ្ានៈន្ដលន្ថមចូលមកខ្នងរដើមធាតុ រប ិនរបើជាពយញ្ានៈ កនុងវគាទី ១ គឺ ក វគារតូវផ្ទល ់ជាពយញ្ានៈកនុងវគាទី ២ គឺ ច វគា ដូចខ្នងររកាមរនោះ

ក ខ គ ឃ ង

ជាតួទី ១ .. ដ.. ២ .. ដ.. ៣ .. ដ.. ៤ .. ដ.. ៥

វគាទី ១ .... ដ .... .... ដ .... .... ដ .... .... ដ ....

ផ្ទល ់ជា ... ដ ... ... ដ ... ... ដ ... ... ដ ...

ច ឆ ជ ឆ ញ

តួទី ១ .. ដ .. ២ .. ដ .. ៣ .. ដ .. ៤ .. ដ .. ៥

វគាទី ២ .... ដ .... .... ដ .... .... ដ .... .... ដ ....

(ក > ច, ខ > ឆ, គ > ជ, ឃ > ឈ, ង > ញ)

ឧទា រណ៍ កម ធាតុន្របថា (្នរៅ) រធវើអ្រភ ជា ក-កម > កក

រមររៀនទី ១៥ ២៩៣

ប៉ាុន្នតរតូវផ្ទល ់ ក ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ច រៅជា ចកម រហើយចុោះនិគាហិតតាមពួក រុធ ធាតុរៅជា (ចំកម > ចង កម + អ + តិ) > ចង កមតិ ន្របថា រដើររៅរដើរមក (=ចស្រងរម) ។ គម ធាតុន្របថា “រៅ” រធវើអ្រភ ជា គ-គម > គគម ន្តរតូវផ្ទល ់ គ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ជ រៅជា ជគម រហើយចុោះនិគាហិតតាមពួក រុធ ធាតុរៅជា (ជគំម > ជងគម + អ + តិ) > ជងគមត ិន្របថា រៅ, រដើររៅ។ ៣. ពយញ្ានៈន្ដលរធវើអ្រភ ខ្នងរដើមធាតុរនាោះ របើជាពយញ្ានៈកនុងវគាដថ្ទររៅពី ក វគារតូវរធវើដូរចនោះ របើជាពយញ្ានៈតួទី ១ និងតួទី ៣ រតូវរធវើអ្រភ តាមរូបរនាោះ ៗ ។ របើជាតួទី ២ រតូវផ្ទល ់ជាតួទី ១ និងរបើជា ពយញ្ានៈតួទី ៤ រតូវផ្ទល ់ជាតួទី ៣ និងរបើជាពយញ្ានៈថ្ន អ វគារធវើអ្រភ តាមរូបរដើមរនាោះ ៗ ូមរមើល ច វគាទី ២ ខ្នងររកាមរនោះ

ច ឆ ជ ឈ ល វ

អ្កេរតួទី ១ ..... ដ ..... ២ ..... ដ ..... ៣ ..... ដ ..... ៤ អ្វគាពយញ្ានៈ អ្វគាពយញ្ានៈ

អ្រភ ជា ..... ដ ..... ..... ដ ..... ..... ដ ..... ..... ដ ..... ..... ដ .....

ច ច ជ ជ ល វ

តួទី ១ .. ដ .. ១ .. ដ .. ៣ .. ដ .. ៣ រូបរដើម ..... ដ .....

កនុងវគាផងគ្នន ....... ដ ....... ....... ដ ....... ....... ដ ....... ....... ដ ....... ....... ដ .......

ពយញ្ានៈកនុងវគាដថ្ទរទៀតក៏រធវើដូចកនុង ច វគារនោះន្ដរ ។

២៩៤ រមររៀនទី ១៥ ឧទា រណ៍

ឆិទ ន្របថា “កាត,់ ោច”់ រធវើអ្រភ ជា ឆ-ិឆិទ > ឆិឆទិ ន្តរតូវផ្ទល ់ ឆិ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ចិ រៅជា (ចឆិិទ > ចិទ្ឆទ + អ + តិ) > ចិទ្ឆទត ិ។ ឬកលុ៏ប ទ ទីបុំផុតធាតុនិងផ្ទល ់រ ៈ ឯ ថ្នធាតុជា អ និងតរមតួជា ចឆ រៅជា ចិចឆត ិ=កាត ់។ របើជាបររកាខ វភិតតិជា (ឆ-ិឆិទ + អ + អ) > ចទ្ចឆទ ផ្ទល ់ ឆិ អ្រភ ជា ច ិផ្ទល ់រ ៈ ឥ ជា អ, រពឹទធិរ ៈ ឥ ថ្នធាតុជា ឯ និងតរមួតជា ចឆ ។ បច ធាតុន្របថា “ចមអិន” រធវើអ្រភ ជា (ប-បច > បបច + អ + អ) > បបច =ចមអនិរហើយ (បររកាខ ) ។ ទ្ធ ធាតុន្របថា “ឱយ” រធវើអ្រភ ជា ទ្ធ-ទ្ធ > ទ្ធទ្ធ ន្តរតូវរ េៈ ទ្ធ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ទ រៅជា (ទទ្ធ + អ + តិ) > ទទ្ធត ិ=ឱយ ។ ធា ធាតុន្របថា “រទរទង”់ រធវើអ្រភ ជា ធា-ធា > ធាធា ន្តរតូវផ្ទល ់ ធា ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ទ្ធ រហើយរ េៈជា ទ រៅជា (ទធា + អ + តិ) > ទធាត ិ= រទរទង ់(វតតោនា) ។ បត ធាតុន្របថា “ធាល ក,់ រជុោះ” រធវើអ្រភ ជា (ប-បត > បបត + អ + តិ) > បបត ិ=ធាល ក់ចុោះ (វតតោនា) ។ ចល ធាតុន្របថា “កុំររ ើក, រ ុំជួល, ញ័រ” រធវើអ្រភ ជា ច-ចល > ចចល ចុោះនិគាហិតតាមពូក រុធ ធាតុរៅជា (ចំចល > ចញ្ចល + អ + តិ) > ចញ្ចលត ិ=កុំររ ើក, រ ុំជួល, ញ័រ (វតតោនា) ។

រមររៀនទី ១៥ ២៩៥

ភ ូធាតុន្របថា “រកើត, ោន, ជា” រធវើអ្រភ ជា ភ-ូភ ូ> ភភូ ូន្តរតូវ ផ្ទល ់ ភ ូពយញ្ានៈអ្រភ ជា ព ូផ្ទល ់រ ៈ ឩ ថ្ន ព ូជា អ រៅជា ព រួចផ្ទល ់ ភ ូធាតុជា ភវូ (ភវូ + អ + អ) > ពភវូ (បររកាខ ) ។ ពុធ ធាតុន្របថា “រចោះ, ដឹង” រធវើអ្រភ ជា ពុ-ពុធ > ពុពុធ ន្តរតូវរពឹទធិ ឧ ថ្ន ពុធ ធាតុជា ឱ រៅជា ពុទ្ោធ (ពុទ្ោធ + អ + តិ) > ពុទ្ោធត ិ=រចោះ, (វតតោនា) ។ លប ធាតុន្របថា “និយយរអូ្្” រធវើអ្រភ ជា ល-លប > លលប រៅជា (លលប + អ + តិ) > ោលបត,ិ ោលបបត ិ =និយយរអូ្្, ទី ៈពយញ្ានៈអ្រភ ជា ោ ធុំងពីរ ័ពទ (វតតោនា) ។ វទិ ធាតុន្របថា “ចង់ ន” រធវើអ្រភ ជា វ-ិវទិ > វវិទិ រៅជា (វវិទិ + ឆ + តិ > វវិទិឆតិ) > វវិចិឆត ិ=ចង់ ន ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចចយ័ (ោនររលរៅរៅខ្នងមុែ) ឱយផ្ទល ់ ទ ទីបុំផុតធាតុរៅជា ច ន (វតតោនា) ។ ៤. រប ិនរបើជា ហ រតូវអ្រភ ជា ជ ករ៏ររោះ ហ ជាកណឋ ជ- រឃ្ល ៈដូចគ្នន និង គ ន្ដរន្តរតូវផ្ទល ់ គ > ជ រទៀតតាមវធិីទីពីរខ្នងរលើដូចតរៅរនោះ ហរ ធាតុន្របថា “នាុំរៅ” រធវើអ្រភ ជា ហ-ហរ > ហហរ ន្តរតូវផ្ទល ់ ហ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ជហរ, (ជហរ + អ + ត)ិ > ជហារត ិ=នាុំរៅ, ទី ៈរដើមធាតុជា អា ។

២៩៦ រមររៀនទី ១៥

ហស ធាតុន្របថា “រ ើច” រធវើអ្រភ ជា ហ-ហស > ហហស ន្តរតូវផ្ទល ់ ហ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ជ រៅជា ជហស, (ជហស + អ + តិ) > ជហាសត ិ=រ ើច, ទី ៈរដើមធាតុជា អា (វតតោនា) ។

ហា ធាតុន្របថា “លោះបង”់ រធវើអ្រភ ជា ហា-ហា > ហាហា ន្តរតូវផ្ទល ់ ហា ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ជា រហើយរតវូរ េៈជា ជ រៅជា ជហា, (ជហា + អ + តិ) > ជហាត ិ= លោះបង ់ឬ (ជហ + អ + តិ) > ជហត ិក៏ ន ។

ហុ ធាតុន្របថា “បូជា” រធវើអ្រភ ជា ហុ-ហុ > ហុហុ ន្តរតូវផ្ទល ់ ហុ ពយញ្ានៈអ្រភ ជា ជុ > ជុហុ រពឹទធិ ឧ ថ្ន ហុ ជា ឱ រៅជា ជុទ្ហា,(ជុទ្ហា + អ + តិ) > ជុទ្ហាត,ិ ឬផ្ទល ់ ឱ > អវ រទៀតរៅជា ជុហវត,ិ ឬក៏ផ្ទល ់ ឧ ថ្ន ហុ ធាតុជា អ រហើយទី ៈជា អា រៅជា ជហា, (ជហា + អ + តិ) > ជហាត ិ=បូជា ។

៥. រប ិនរបើរដើមធាតុជាឧប គា ័ពទឧប គារនាោះ ៗ មិនរតូវរធវើអ្រភ រទ គឺរធវើអ្រភ ន្តពយញ្ានរដើមធាតុប៉ាុរណាណ ោះ ឧធហរណ៍ (វ ិ+ កិត) ធាតុន្របថា “ ងេយ័” រធវើអ្រភ ជា (វ ិ+ កិ-កិត) > (វ ិ+ ច-ិកិត) > វចិិកិត ចុោះ ឆ បចចយ័រទៀតរៅជា (វចិិកិត + ឆ + តិ) > វចិិកិចឆត ិ = ងេយ័ ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចច័យ (ោនររលរៅខ្នងររកាមរនោះ) ឱយផ្ទល ់ ត ទី បុំផុតធាតុរៅជា ច ន (វតតោនា) ។

រមររៀនទី ១៥ ២៩៧

បមចចក្បចច័យក្នងុអាខ្យាតក្រិោិ

បចចយ័ពិរ ោន ៥ តួគឺ ខ, ឆ, ស, អាយ, ឦយ ។ បចច័យ ធ ុំងរ ុំតួរនោះ រោបចុ់ោះកនុងកតតុវចកៈន្តម៉ាយងរទ ។ ចុំររោះបចច័យបីតួគឺ ខ, ឆ, ស កាលណាយកមកចុោះកនុងធាតុរហើយ រតូវន្តរធវើអ្រភ រដើម ធាតុរនាោះ ៗ ជានិចច ។ ធាតុែលោះន្របរបួលចាករូបរដើមយ៉ា ងខ្នល ុំង ែលោះោនការន្របពិរ រទៀតផង គឺថាកាលរបើចុោះមករហើយរតូវន្របថា “រ ថាន -រដើមប ីឬ ចង”់ ។ បចច័យធ ុំងរ ុំតួរនោះោនររបើតិចតួចរទ និងោនររបើន្តជាមួយធាតុែលោះ ៗ ដូចនឹងអ្ធិបាយតរៅរនោះ ១. ភុជ ធាតុន្របថា “ ីុ, បររិភាគ” រធវើអ្រភ ជា (ភុ-ភុជ + ខ + តិ > ភុភុជខត)ិ > ពុភុកខតិ ។ គឺរតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ ភុ > ពុ និងរោយអ្ុំណាចថ្ន ខ បចចយ័ន្ដលរៅខ្នងចុងរទើបរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុពី ជ > គ រហើយផ្ទល ់ពី គ > ក រទៀតរដើមបឱីយរតូវតាមវធិីពយញ្ានៈ ុំរយគរៅជា ពុភុកខតិ ន្រប “រ ថាន រដើមប ីុី, ចង ីុ់” ។ ២. ឃស ធាតុន្របថា “ ីុ” រធវើអ្រភ ជា (ឃ-ឃស + ឆ + តិ > ឃឃសឆតិ) > ជិឃចឆតិ គឺរតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ ឃ > គ > ជ រួចផ្ទល ់រ ៈ អ ថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ជា ឥ ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចច័យរៅខ្នងចុងរទើបរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុពី ស > ច រៅជា ជិឃចឆតិ ន្របថា “រ ថាន រដើមប ីុី, ចង់ ីុ” ។

២៩៨ រមររៀនទី ១៥

៣. ហរ ធាតុន្របថា “នាុំរៅ” រធវើអ្រភ ជា (ហ-ហរ + ស + តិ >ហហរសតិ) > ជិគឹសតិ, ជិគីសត ិគឺរតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ ហ > ជ, រួចផ្ទល ់រ ៈ អ ថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ជា ឥ ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន ស បចច័យរៅខ្នងចុងរទើបរតវូផ្ទល ់ធាតុធ ុំងមូលពី ហរ > គឹ, គ ី នរូបជា ជិគឹសត,ិ ជិគសីតិ ន្របថា “រ ថាន រដើមបនីា ុំរៅ, ចង ់ន” ។ ន្តកនុងរ ៀវរៅែលោះថាជា ជិ ធាតុន្របថា “ឈនោះ” រធវើអ្រភ ជា (ជិ-ជិ + ស + តិ > ជិជិសតិ) > ជិគឹសត,ិ ន្របថា “រ ថាន រដើមបឈីនោះ, ចង់ឈនោះ” ។ ៤. (វ ិ+ ជិ) ធាតុន្របថា “ឈនោះ” រធវើអ្រភ ជា (វ ិ+ ជិ-ជិ + ស + តិ > វជិិជិសត)ិ > វជិិគឹសតិ, វជិិគីសត ិ។ រោយអ្ុំណាចថ្ន ស បចច័យរៅខ្នងចុងរទើបរតូវផ្ទល ់ធាតុធ ុំងមូលពី ជិ > គឹ, គ ី ន្របថា “រ ថានរដើមបឈីនោះ, ចងឈ់នោះ” ។ ៥. សុ ធាតុន្របថា “សាត ប”់ រធវើអ្រភ ជា (សុ-សុ + ស + ត ិ > សុសុសតិ) > សុសសសូត ិ ។ មនិរតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ រទ ន្តរតូវតរមតួ ស បចចយ័មួយតួរទៀតរៅជា សស, រោយអ្ុំណាចថ្ន ស បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវទី ៈ ឧ ថ្ន សុ ធាតុជា ឩ រៅជា សុសសសូត ិ ន្របថា “រ ថាន រដើមបសីាត ប,់ ចង់សាត ប”់ ។ ៦. បា ធាតុន្របថា “ផឹក” រធវើអ្រភ ជា (បា-បា + ស + តិ > បាបាសតិ) > បិបាសត ិឬ បិវ្ហសត ិ។ រតូវផ្ទល ់រ ៈ អា ថ្នពយញ្ានៈ

រមររៀនទី ១៥ ២៩៩

អ្រភ ជា ឥ, រោយអ្ុំណាចថ្ន ស បចច័យរៅខ្នងចុងអាចផ្ទល ់ធាតុធ ុំងមូលពី បា > វ្ហ នរូបជា បិវ្ហសតិ ន្របថា “រ ថាន រដើមបផីឹក, ចង់ផឹក” ។ ៧. វច ធាតុន្របថា “ររល” រធវើអ្រភ ជា (វ-វច + ខ + ត ិ > វវចខតិ) > វវកខត,ិ រោយអ្ុំណាចថ្ន ខ បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ ច ទីបុំផុតធាតុជា ក ឱយរតូវតាមវធិី ុំរយគរៅជា វវកខតិ ន្របថា “រ ថាន រដើមបរីរល, ចង់ររល” ។ ៨. ទ្ធ ធាតុន្របថា “ឱយ” រធវើអ្រភ ជា (ទ្ធ-ទ្ធ + ឆ + តិ > ទ្ធទ្ធឆតិ) > ទិចឆត,ិ រតវូផ្ទល ់រ ៈថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ជា ឥ, រោយអ្ុំ-ណាចថ្ន ឆ បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ធាតុធ ុំងមូលជា ច ឱយរតូវតាមវធិី ុំរយគរៅជា ទិចឆត ិន្របថា “រ ថាន រដើមបឱីយ, ចង់ឱយ” ។ ៩. វទិ ធាតុ “ចង់ ន” រធវើអ្រភ ជា (វ-ិវទិ + ឆ + តិ > វវិទិឆតិ) > វវិចិឆត,ិ រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ ទ ទីបុំផុតធាតុជា ច ឱយរតូវតាមវធិី ុំរយគរៅជា វវិចិឆតិ ន្របថា “រ ថាន ចង ់ ន” ។ ១០. តិជ ធាតុន្របថា “អ្ត់រធ ុំ” រធវើអ្រភ ជា (តិ-តិជ + ខ + តិ > តិតិជខតិ) > តិតិកខត,ិ រោយអ្ុំណាចថ្ន ខ បចច័យរៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុពី ជ > គ > ក ឱយរតូវតាមវធិីពយញ្ាន ុំរយគរៅជា តិតិកខត ិ=អ្ត់រធ ុំ ។

៣០០ រមររៀនទី ១៥

១១. គុប ធាតុន្របថា “រគបរ់គង, រកា” រធវើអ្រភ ជា (គុ-គុប + ឆ + ត ិ> គុគុបឆត)ិ > ជិគុចឆត,ិ រតូវផ្ទល ់ពយញ្ានអ្រភ គុ > ជុ រួចផ្ទល ់រ ៈ ឧ ថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ជា ឥ, រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចច័យរៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុ ប > ច រៅជា ជិគុចឆតិ ន្របថា “រែពើម, រឆអើម” ។ ១២. កិត ធាតុន្របថា “រកា” រធវើអ្រភ ជា (កិ-កិត + ឆ + តិ > កិកិតឆតិ) > ចិកិចឆតិ, រតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ កិ > ច,ិ រោយអ្ុំណាចថ្ន ឆ បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុ ត > ច ឱយរតូវតាមវធិីពយញ្ានៈ ុំរយគរហើយតរមួតជា ចឆ រៅជា ចិកិចឆតិ ឬផ្ទល ់ ចិ > ត ិរៅជា តកិិចឆត ិន្របថា “រកា, ពយ ល” ។ ប៉ាុន្នតរបើោន វ ិឧប គារៅខ្នងរដើមផង រតូវផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ កិ > ច ិតាមវធិទីី ២ រៅជា (វ ិ + ចិកិចឆ + តិ) > វចិិកិចឆត ិ ន្របថា “ ងេយ័” ។ ១៣. មាន ធាតុន្រប “លបង, ពិចារណា” រធវើអ្រភ ជា (មា-មាន + ស + ត ិ> មាមានសតិ) > មិមំសត ិឬ វមិំសតិ, អាចផ្ទល ់ពយញ្ានៈអ្រភ មា > ម ិឬ វ្ហ និងផ្ទល ់រ ៈ អា ថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ជា ឥ និងរោយអ្ុំណាចថ្ន ស បចចយ័រៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ធាតុ មាន > មម រួចផ្ទល ់ ម រដើមធាតុរៅជានិគាហិត ររមចជា វមិំសតិ ន្របថា “លបង, ពិចារណា” ។ កិរយិ ័ពទខ្នងរលើរនោះគឺពី ១-៨ រៅថា ឥចឆិតុមតថកិរយិា ក៏

រមររៀនទី ១៥ ៣០១

ន និងកិរយិ ័ពទចាបពី់ ៩-១៣ ពុុំចា ុំ ចន់្របថា “រ ថាន រដើមប,ី ចង”់ រទ គនឺ្របទរទ ៗ តាមធាតុរនាោះ ៗ ដូចជាកិរយិ ័ពទធមមតាន្ដរ ។ កិរយិ ័ពទរបរភទរនោះអាចរៅោនរទៀត ូមអ្នក ិកាន្ វងយល់រោយែលួនឯងន្ថមរទៀតផងចុោះ ។

វិធីមរប្បើ អាយ និង ឦយ បចចយ័

បចចយ័ធ ុំងឡាយន្ដលររបើរបចា ុំពួកធាតុធ ុំង ៨ ដូច ន ិការួចមករហើយកនុងរមររៀនខ្នងរដើមរនាោះ ោននាទីរបកបជាមួយធាតុន្តម៉ាយង ប៉ាុរណាណ ោះ ។ ចុំររោះ អាយ និង ឦយ បចចយ័ពីរតួរនោះ រោប់ររបើរបកបជាមួយនាមនាមឬគុណនាមឬនិ ត រដើមបរីធវើ ័ពទរនាោះ ៗ ឱយកាល យរៅជាកិរយិ ័ពទន្ដលអាចរៅថា ធាតុរបូកសទទ ក ៏ន ។ ដូរចនោះកិរយិអាែយតអាច ររមចមកពីមូល ័ពទរប ់រកយ ២ របរភទគ ឺ ធាតុ ័ពទ និង នាម ័ពទ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្ិរោិស័ពទ

(នាមនាមឬគុណនាម + អាយ ឬ ឦយ + វភិតតិ) > កិរយិអាែយត

កិរយិអាែយតពួករនោះោនវធិីន្របន្បលកបនតិច ។ របើ ិនចុោះ អាយ

៣០២ រមររៀនទី ១៥

បចច័យន្រប ន ២ យ៉ា ងគឺន្របថា “របរពឹតត....” ឬ “របរពឹតត...ឱយដូចជា, របរពឹតត...ថាដូចជា” ។ របើ ិនចុោះ ឦយ បចច័យក៏ន្រប នពីរយ៉ា ងន្ដរគ ឺ“របរពឹតត...ឱយដូចជា, របរពឹតត...ថាដូចជា” ឬ “រ ថាន ...រដើមបែីលួន, ចង ់ន...រដើមបែីលួន” ។

១. បរប្បថា “រប្បរពតឹត...”

(បិយ គុ. + អាយ + តិ) > បិយាយតិ =របរពឹតតឱយជាទីរ ឡាញ់ ។ (សុខ ន. + អាយ + តិ) > សុខាយតិ =របរពឹតតនូវរ ចកតី ុែ ។ (ចិរ គុ. + អាយ + តិ) > ចិរាយតិ =របរពឹតតយូរ ។ (មចឆរ ន. + អាយ + តិ) > មចឆរាយត ិ=របរពឹតតនូវរ ចកតកីុំណាញ់ ។

២. បរប្បថា “រាថាន ...មដើមបខី្យលួន, ចងប់ាន...មដើមបខី្យលនួ”

(ធន ន. + ឦយ + តិ) > ធនយីត ិ=រ ថាន នូវរទពយរដើមបែីលួន ។ (បតត ន. + ឦយ + តិ) > បតតយីត ិ=ចង់ ននូវ រតរដើមបែីលួន ។ (ចីវរ ន. + ឦយ + តិ) > ចីវរយីត ិ=ចង ់ននូវចីវររដើមបែីលួន ។

៣. “រប្បរពតឹត...ឱ្យដូចជា, រប្បរពតឹត...ថាដូចជា”

រមររៀនទី ១៥ ៣០៣

(បពវត + អាយ + តិ) > បពវតាយតិ =របរពឹតតថាដូចជាភនុំ ។ (សមុទទ + អាយ + តិ) > សមុទ្ធទ យតិ =របរពឹតតថាដូចជា មុរទ ។ (ពុទធ + អាយ + តិ) > ពុទ្ធធ យតិ =របរពឹតតឱយដូចជារពោះពុទធ ។ (អរញ្ា + ឦយ + តិ) > អរញ្ាី យតិ =របរពឹតតថាដូចជាថ្រព ។ (ឆតត + ឦយ + តិ) > ឆតតីយតិ =របរពឹតតថាដូចជាឆ័រត ។ (បុតត + ឦយ + តិ) > បុតតីយតិ =របរពឹតតថាដូចជាកូន ។

រកយន្របថា “របរពឹតតដូចជា” កនុងទីរនោះោនរ ចកតថីា ឧបោនូវវតថុមួយថាជាវតថុមួយរទៀតដូចជាថា “របរពឹតតថាដូចជាឆ័រត” គឺបុគាលរនាោះ ៗមិនោនឆរ័តរទ ន្តយកអ្វីមួយមកររបើរធវើដូចជាឆ័រត ដូចជាយក លឹករចកមកទទូររៅរពលោនរភលៀងជារដើម ។ រកយន្របឯរទៀត ៗ កោ៏នដុំរណើ រដូចគ្នន រនោះន្ដរ ។ ោនកិរយិ ័ពទរបរភទរនោះម៉ាយងរទៀតន្ដលយក ូរ ័ពទថ្នអ្វីមួយ មកផេ ុំជាមួយបចច័យរធវើឱយរៅជាកិរយិ ័ពទ ន្ដលរ ើញោនចុោះ អាយ បចច័យដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

(ឃុរុឃុរុ + អាយ + តិ) > ឃុរុឃុរាយតិ =របរពឹតតនូវ ូរ ូរ ៗ ។ (តដតដ + អាយ + តិ) > តដតោយតិ =របរពឹតតនូវ ូរតដៈតដៈ ។ (គរគរ + អាយ + តិ) > គគគរាយត ិ=របរពឹតតនូវ ូរររទ ៍។

រកយថា របរពឹតតនូវ ូរ ូរ ៗ ោននយ័ថា រ មុក, របរពឹតតនូវ ូរ

៣០៤ រមររៀនទី ១៥

តដៈតដៈ ោននយ័ថា ោន ុំរលងរកឹក ៗ, របរពឹតតនូវ ូរររទ ៍ ោនន័យថា ន្រ កររទ ៍។ កិរយិ ័ពទរបរភទរនោះរៅថា អនុករណតថកិរយិាស័ពទ ក៏ ឹង ន ។ ូមរជាបថា ការយក ុំរ ងអ្វីមួយមករធវើរតាប់ ុំរ ងរនាោះ ៗ ពីភាសាមួយរៅភាសាមួយរទៀតមិនដូចគ្នន រទ ដូចោនរៅខ្នងរលើរនោះ ។ ុំរ ងរ មុកន្ែមររយើងថា “ ូរៗ” ន្ត លីថា “ ុរុ ុរុ” ។ ុំរ ង តវធន្រ ក ន្ែមរថា “កាប ៗ” អ្ង់រគល ថា “ឃ្លវ ក ់ ៗ” ដូរចនោះ ូមអ្នក ិកាន្ វងយល់ែលួនឯងន្ថមផងចុោះ ។ រៅកនុងបករណ៍ែលោះមិនកុំណត់ថា បចចយ័ណារតូវន្របថាយ៉ា ងដូចរមតចរទ ែលោះថាបចចយ័ពីរតួរនោះអាចររបើផ្ទល ់បតូ រគ្នន នដូចជា ពុទ្ធធ យត ិឬ ពុទធីយត ិ។ កន្នលងែលោះរ បថ់ាជា ឥយ បចច័យដូចជា ពុទធយិត ិ។ វធិីបនាទ ប់រនោះន្បលកពីខ្នងរលើបនតិច គឺពយញ្ានៈពយងាទី ១, ឬទី ២, ឬក៏ទី ៣ រតូវរធវើអ្រភ រោយចុោះ ឦសិយ ឬ យិស បចច័យនិងចុោះ ឧ ឬ ឥ អាគមរតងច់រនាល ោះថ្នពយញ្ានៈអ្រភ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាម រនោះ

(បុ + បុតត + ឦយស + តិ) > បុបបុតតយិីសតិ =របរពឹតតឱយដូចជាកូន ។ (បុតត + តត + ឥ + តត + ឦយិស) > បុតតតិតយិសតិ =របរពឹតតឱយដូចជា កូន ឬ រ ថាន រធវើជាកូន ។

រមររៀនទី ១៥ ៣០៥

កមល (ផ្ទរ ឈូក) (កមល + យិស + តិ) > កកមោយិសត ិ។ (កម + មល + យិស + តិ) > កមមោយិសត ិ។ (កម + ល + ល + យិស + តិ) > កមលោយិសតិ ។ ន្របថា របរពឹតតឱយដូចជាផ្ទរ ឈូក, ចង់កាល យជាផ្ទរ ឈូក ។

ោនវធិីរបកបនាម ័ពទឱយកាល យរៅជាកិរយិ ័ពទមួយន្បបរទៀត គ ឺចុោះ ទ្ណ, ណយ បចច័យន្ដលបុំន្បកតាមពួក ចុរ ធាតុដូចឧធហរណ៍ររកាមរនោះ

(ទុកខ រ ចកតទុីកខ + ទ្ណ + ត)ិ > ទុទ្កខតិ = ឱយរ ចកតទុីកខ ។ (តុល ជញ្ាី ង + ទ្ណ + តិ) > តុទ្លត ិ= ថលឹង ។ (តីរ រចា ុំង,ររតើយ + ទ្ណ + ត)ិ > តីទ្រតិ = ដល់ររតើយ ។ (ឧទ្ធន ឧធន + ទ្ណ + តិ) > ឧទ្ធទ្នតិ = ឧធនរ ើង ។ (សុខ រ ចកត ុីែ + ទ្ណ + ត)ិ > សុទ្ខតិ = ឱយរ ចកត ុីែ ។

រៅោនវធិរីបកបរូបមួយន្បបរទៀតន្ដលចុោះ អ បចច័យនិងបុំន្បកតាមន្បប ភ ូធាតុន្ដរដូចឧធហរណ៍ររកាមរនោះ

(មគគ ផលូ វ + អ + តិ) > មគគត ិ= ន្ វងរក ។ (ឥសា រចន្ណន + អ + តិ) > ឥសសតិ = រចន្ណន ។ (ោធ តាុំងរៅ + អ + តិ) > ោធត ិ= តាុំងរៅោុំ ។

៣០៦ រមររៀនទី ១៥ បមចចក្បចច័យ (ត)

រកយថា “បរចចកបចច័យ” ន្របថា “បចចយ័រោយន្ ក” នដល់បចច័យពិរ ឯរទៀតន្ដលគបបដីឹង ពីរររោះបចច័យធ ុំងរនោះ ែលោះោនររបើរៅកនុងធមមបទររឿយ ៗ ោន ១០ តួគ ឺអល, អារ, អាល, ឥ, ឦ, ឯ, ឱ ឧណ្ឋ, បប, យិរ ។ បចចយ័ធ ុំងរនោះចាត់ចូលកនុងពួកធាតុដូចតរៅរនោះ

១. អល, អារ, អាល បចចយ័ ៣ តួរនោះមិនចាតចូ់លកនុងធាតុពួកណារទ ឧ. (ជុត > ទ្ជាត + អល + តិ) > ទ្ជាតលតិ =រុងររឿង ។ (សំ + តរ + អារ + តិ) > សនតរារតិ =ឆលងរោយរបថ្ព ។ (ឧប + កម + អាល + តិ) > ឧបកកមាលត ិ=្នចូលរៅរក ។

(បចច័យបតួីរនោះោនររបើតចិតួចរទ)

២. ឥ, ឦ, ឯ, ឱ, ឧណ្ឋ, បប, យិរ បចចយ័ ៦ តួរនោះចាត់ចូលកនុងពួកធាតុដូចតរៅរនោះ ២.១ ឥ, ឦ, ឯ, ឱ បចច័យចាត់ចូលកនុងពួក រុធ ធាតុដូចខ្នងររកាមរនោះ

(រុធ+ ឥ + តិ) > រុនធិត ិ=បិទ, រ ុំង ។ (រុធ+ ឦ + តិ) > រុនធីត ិ=បិទ, រ ុំង ។

(រុធ+ ឯ + តិ) > រុទ្នធត ិ=បិទ, រ ុំង ។ (សុភ + ឱ + តិ) > សុទ្មាភ តិ =វយ, ោល ប ់។

រមររៀនទី ១៥ ៣០៧

២.២ ឧណ្ឋ បចច័យចាតចូ់លកនុងពួក សុ ធាតុ ឧ. (ប + អប + ឧណ្ឋ + ត)ិ > បាបុណ្ឋត ិ=ដល់, ររមច ។

២.៣ បប បចច័យចាត់ចូលកនុងពួក គហ ធាតុ ឧ. (គហ > ទ្ឃ + បប + តិ) > ទ្ឃបបត ិ=កាន់យក ។

២.៤ យិរ បចចយ័ចាត់ចូលកនុងពួក តន ធាតុ ឧ. (ករ + យិរ + ត)ិ > កយិរត ិ=រធវើ ។ (ករ + យិរ + ឯយយ) > កយិរា =គបបរីធវើ ។

ឧណ្ឋ និង យិរ ោនររបើររឿយ ៗ កនុងធមមបទដូចជា កយិរា, បាបុណ្ឋត,ិ បាបុណឹសុ) ។

ស័ពទបដលមរប្បើក្ិរោិវិមសសន ៍

័ពទ លី វសំុិ ទុកខំ សម ំសីឃ ំសហស្ម ទឡហំ

រកយន្រប មួយន្ផនក, រោយន្ ក រោយករម រោយរ មើ រោយរួ រន ់រោយរបញាប ់ោុំមួន, ខ្នល ុំង

័ពទ លី ទវិកខតតុ ំសកឹ ស្មធុកំ អភិណហំ សនិកំ ឯកមនត ំ

រកយន្រប ពីរដង មួយដង, មតង របថ្ពរហើយ ររឿយៗ, ញយៗ យឺត ៗ កនុងកន្នលងមួយ

៣០៨ រមររៀនទី ១៥

នាមស័ពទនិងគុណនាម (ត)

័ពទ លី ធញ្ា បុុំ. ធនិក បុុំ. គុណ បុុំ. អាបណ បុុំ. អាទចិចវ្ហរ បុុំ. មជឈ នបុុំ. ធមមកថកិបុុំ. វ្ហប ិឥ. វទិ្ទស បុុំ.

រកយន្រប រ ូវ,ធញ្ោជាត ិកុំណប់រទពយ គុណ ផារ, ហាង ថ្ថៃអាទិតយ ទីកណាត ល អ្នករទ នា អាងទឹក របរទ ដ៏ថ្ទ

័ពទ លី ទ្ស្មរវ្ហរ បុុំ. ជនក បុុំ. ជនិកា ឥ. ជនបទ បុុំ. បរសិ្ម ឥ. បាឋស្មោឥ. មហទធន គុ. មហនត គុ. កលាណ គុ.

រកយន្រប ថ្ថៃរមរ ៍ឪពុក, បិតា ោត យ,ន្ម៉ា,ោតា របរទ បរ ័ិទ សាលររៀន ោនរទពយររចើន ធុំ, របរ ើរ លអ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៥

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ បទ្រាកាខ ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើវធិីរធវើអ្រភ ោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺដូចរមតចែលោះ ?

រមររៀនទី ១៥ ៣០៩

៣. របើតួពយញ្ានអ្រភ ជាពួកកវគាទីមួយ រតើរតូវផ្ទល ់រៅជាវគាណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៤. រប ិនរបើតួពយញ្ានអ្រភ មិនន្មនជា ក វគា រតើរតូវផ្ទល ់ដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៥. រប ិនរបើតួពយញ្ានអ្រភ ជា ហ រតើរតូវផ្ទល ់ដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៦. រប ិនរបើតួពយញ្ានអ្រភ ជា វ រតើរតូវផ្ទល ់ដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៧. រតើ អាយ និង ឦយ បចច័យ រោបចុ់ោះជាមួយ ័ពទរបរភទណា ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៨. រតើបរចចកបចចយ័ោនប៉ាុនាម នតួ និងររបើដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. អាចរទិ្យា ឯវមាហ ។ ២. អតថ ំហិ នាទ្ថា សរណំ អទ្វ្ហច ។ ៣. ឯទ្កា បុគគទ្ោ វទ្ន ចង កមតិ ។ ៤. ភិកខូ ទវិសត សតតវសីតិ សិកាខ បទ្ធន ិរកខនតិ ។ ៥. កញ្ញា ឯកា ោវ ឹវ្ហបឹ ទ្នសិ ។ ៦. ឥទ្ម បញ្ច ទ្ធរកា អភិណហំ មទ្គគ កីឡនតិ ។

៣១០ រមររៀនទី ១៥

៧. ឥទ្មសុ សិទ្សសសុ សតតទ្មា(ទី៧) ស្មធុកំ ឧគគណ្ឋហ តិ ។ ៨. តាយ ធីតុយា មម បុទ្តាត ទវិកខតតុ ំឥមំ នគរ ំអាគចឆិ ។ ៩. តា តិទ្សា ឥតថិទ្យា ឥទ្មហិ តហិី មទ្គគហិ តំ អដវ ឹចរតិាវ (រតាច ់ រៅរហើយ) តិសសនន ំកញ្ញា នំ តីណិ ផោន ិអទំសុ ។ ១០. ឯកិសស ំស្មោយ ំសតំ បុរសិ្ម បញ្ាស្មយ ឥតថិទ្យា ច និសីទិសសនត ិ។ ១១. មយ ំឥទ្តា(ពី...រនោះ) នវហិ ទិវទ្សហិ បញ្ចហិ កុមាទ្រហិ សទធឹ អាបណំ គមសិាម ។ ១២. ឯកសម ឹវទ្សស បន តិសត បញ្ចសដឋិ ទិវស្ម ទ្ហានតិ ។ ១៣. ឥមាយ បាឋស្មោយ បញ្ចសតាន ិសិសា ឧគគណហ នតិ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ូមឱយ តវ.ទ. ធុំងពួង កនុងរលក រនោះ រ ់រៅ រោយរ ចកតី ុែ។ ២. បុគាល ឯណា រធវើ នូវកមម អារកក់ រគ រន្មង ន នូវវ ិក រប ់រគ ។ ៣. ដូរចនោះ(ហិ) បុគាល កុុំរធវើ នូវកមម អារកក់រ ើយ គបបរីធវើ នូវកមម លអ ។ ៤. អ្នកណា មិនរ ើញ នូវធម៌ រគ មិនរ ើញ នូវតថាគត រទ ។ ៥. រ ី ន្ដលោនរូបសាអ ត កុំពុងរ ើច កនុងផទោះ រប ់នាង ។ ៦. រប ិនរបើ ធមមកថិក រនាោះ រ ថាន ររល នូវធម៌ ដល់រយើង.ទ., រយើង.ទ. នឹងសាត ប ់នូវធម៌ រប ់រលក ។ ៧. រលករគ ូន្ដល ល្ រន្មងររល នូវឱវទ ដល់ ិ េ.ទ.

រមររៀនទី ១៥ ៣១១ រដើមបរី ចកតីចុំររ ើន ។ ៨. ជន.ទ. ន្តងឱយ នូវអាហារ ដល់ មូម ន្ដល ាម ។ ៩. រតើរហតុអ្វ ីឯង មនិរៅ សាលររៀន ? ១០. ថ្ថៃរនោះ ែ្ុ ុំ រ ើញ នូវរធ រប ់បុគាល ដថ្ទ ោន ក់ ។ ១១. ឧ ក.ទ. កុំពុងចស្រងរម កនុងថ្រពឫ េ ីន្កបរភនុំ ។ ១២. ខ្នល ធុំ រនាោះ រ ថាន រដើមប ីុី នូវរគ្ន រលម ។

រន្មង ន=(វនិទត)ិ

(ចបរ់មររៀនទី ១៥)

មមមរៀនទី ១៦

អធបិ្បាយអពំីម តវុាចក្ក្រិោិស័ពទ (Causative Verbs)

រហតុវចកកិរយិ ័ពទោន ២ យ៉ា ងគ ឺទ្ហតុកតតុវ្ហចក (Causal Active voice) និង ទ្ហតុកមមវ្ហចក (Causal Passive voice) ។ ខ្នងររកាមរនោះនឹងអ្ធបិាយពីរហតុកតតុវចកមុន ។

វិធីរូបសទិធិជាម តកុ្តតុវាចក្ក្ិរោិស័ពទ (Formation of Causal Active verbs)

វធិីរបកបរូបកិរយិជារហតុកតតុវចកៈ ោនវធិីរធវើដូចគ្នន នឹងកតតុ-វចកៈន្ដរគឺរតូវោន ធាតុ, បចចយ័, វភិតត ិ។

(ធាតុ + រហតុបបចចយ័ + វភិតតិ) > កិរយិ ័ពទ

១. ធាតុ ររបើធាតុណាមួយក ៏នថ្នធាតុធ ុំង ៨ ពួក មិនថាជា កមមធាតុឬជាអ្កមមធាតុរទ ។ ២. បចច័យ មិនដូចបចច័យកនុងកតតុវចកៈរទ ។ រហតុកតតុវចកៈោនបចច័យរោយន្ ក ៤ តួគ ឺទ្ណ, ណយ, ណ្ឋទ្ប, ណ្ឋបយ រៅថាទ្ហតុបបចច័យ ។ បចច័យណាោនពយញ្ានៈតួ ណ ជាអ្នុព័នធ រៅថា

រមររៀនទី ១៦ ៣១៣

ណ្ឋនុព័នធបចច័យ ។ បចចយ័ធ ុំងបួនតួរនោះ រៅរពលផេ ុំជាមួយធាតុរតូវ លុបតួ ណ រចញឱយរៅ ល់រតឹមន្ត ឯ, យ, អាទ្ប, អាបយ ។ កាលរបើយករៅចុោះកនុងធាតុណាក៏រោយ ោនអ្ុំណាចឱយទី ៈរ ៈរដើមធាតុ នែលោះ ឬផ្ទល ់រូបរៅជាដថ្ទ នែលោះ ។ ៣. វភិតត ិអាចររបើវភិតតិពួកណាក ៏នររ ចន្តរ ចកតីកនុងទីរនាោះៗ ររឿង ុំខ្នន់គវឺភិតតិរតូវន្តរ មើគ្នន ជាមួយនឹងបទរបធានជានិចច ។

វិធីបំបបក្ បច ធាតុជាម តកុ្តតវុាចក្ៈ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បាទ្ចត,ិ បាចយត ិបាចាទ្បត,ិ បាចាបយតិ បាទ្ចសិ, បាចយសិ បាចាទ្បសិ, បាចាបយសិ បាទ្ចម,ិ បាចយាម ិបាចាទ្បម,ិ បាចបយាមិ

ពហុវចនៈ បាទ្ចនត,ិ បាចយនត ិ បាចាទ្បនត,ិ បាចាបយនតិ បាទ្ចថ, បាចយថ បាចាទ្បថ, បាចាបយថ បាទ្ចម, បាចយាម បាចាទ្បម, បាចាបយាម

ចូរចុំណាុំការន្របកិរយិរហតុវចកៈថា រវលន្របរតូវន្ថមរកយថា “ឱយ” ខ្នងរដើមកិរយិ ័ពទដូចជា “ឱយចមអិន”, “ឱយលួច”, “ឱយរធវើ”, “ឱយរៅ” ជារដើម ។ ចុំររោះធាតុពួកទី ៨ គ ឺចុរ ធាតុ របើរបកបជារហតុកតតុវចកៈ

៣១៤ រមររៀនទី ១៦

ជាមួយន្តបចច័យ ២ តួរទគឺ ណ្ឋទ្ប និង ណ្ឋបយ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ រឯី ទ្ណ, ណយ មិនររបើរទ រដើមបកុីុំឱយរច ុំគ្នន ជាមួយនឹងរូបន្ដលជាកតតុ-វចកៈ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ម តកុ្តតវុាចក្ៈននធាតុពកួ្ទី ៨

(ចុរ + ណ្ឋទ្ប + តិ) > ទ្ចារាទ្បត ិ=ឱយលួច ។ (ចុរ + ណ្ឋបយ + តិ) > ទ្ចារាបយត ិ=ឱយលួច ។

រដើមបឱីយង្គយយល់ការរបកបរូបកិរយិជារហតុកតតុវចកៈជាមួយវភិតតិដថ្ទរទៀត ូមរមើលវធិីបុំន្បក ករ ធាតុជាមួយនឹងវភិតតិនានាខ្នង បរ េបទដូចតរៅរនោះ

៣.១ បញ្ចមីវិភតត ិបុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ កាទ្រតុ, ការាទ្បតុ កាទ្រហិ, ការាទ្បហិ កាទ្រម,ិ ការាទ្បម ិ

ពហុវចនៈ កាទ្រនតុ , ការាទ្បនតុ កាទ្រថ, ការាទ្បថ កាទ្រម, ការាទ្បម

ន្របថា “ចូរឱយរធវើ”

រមររៀនទី ១៦ ៣១៥

៣.២ សតតមីវិភតត ិបុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ. ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ កាទ្រយយ, ការាទ្បយយ កាទ្រយាសិ, ការាទ្បយាសិ កាទ្រយាម,ិ ការាទ្បយាម ិពហុវចនៈ កាទ្រយយុ,ំ ការាទ្បយយុ ំកាទ្រយាថ, ការាទ្បយាថ កាទ្រយាម, ការាទ្បយាម

ន្របថា “គបបឱីយរធវើ”

៣.៣ អជ្ជតនីវិភតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ ការាទ្បសិ ការាទ្បសិ ការាទ្បសឹ

ពហុវចនៈ ការាទ្បសំុ ការយិតថ ការយិមាហ

ន្របថា “ឱយរធវើរហើយ” (បករណ៍ែលោះរ ប់ថាមិននិយមររបើ)

៣១៦ រមររៀនទី ១៦

កាលរបើចុោះ ទ្ណ ចា ុំ ច់រតូវចុោះ ស អាគមដូចអ្ជាតនីវភិតតិកនុង កតតុវចកៈថ្នពួក ចុរ ធាតុន្ដរ ។ ប៉ាុន្នតចុំររោះ ណយ, ណ្ឋបយ បចច័យគឺអ្នុវតតតាមន្បបអ្ជាតនីធមមតា ។ រឯី អ អាគមកអ៏ាចចុោះ នន្ដរដូចជា អការាទ្បសិ ជារដើម ។

៣.៤ ភវិសសនតិវិភតត ិ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ កាទ្រសសត ិ កាទ្រសសសិ កាទ្រសាម ិ

ពហុវចនៈ កាទ្រសសនត ិកាទ្រសសថ កាទ្រសាម

ន្របថា “នឹងឱយរធវើ”

៣.៥ កាលាតបិតតិវិភតត ិបុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ អកាទ្រសា អកាទ្រសស អកាទ្រសស ំ

ពហុវចនៈ អកាទ្រសសសុំ អកាទ្រសសថ អកាទ្រសាមាហ

ន្របថា “នឹង នឱយរធវើរហើយ”

រមររៀនទី ១៦ ៣១៧

ូម រងរតរមើលកនុងរូបជាភវ ិេនតិនិងកាលតបិតតិវភិតតិមិនោនចុោះ ឥ អាគមដូចកនុងកតតុវចកៈរទ ។ ធាតុដថ្ទ ៗ រទៀតគបបយីកតាមវធិរីនោះដូចគ្នន ។

វិធីផ្លល ស់រូបរបស់ធាតុក្នងុម តកុ្តតវុាចក្ៈ ១. របើរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ អ រតូវទី ៈជា អា ដូចជា (ករ + ទ្ណ + តិ) > កាទ្រត,ិ (មរ + ទ្ណ + តិ) > មាទ្រតិ, (បត + ទ្ណ + តិ) > បាទ្តត,ិ (គហ + ទ្ណ + តិ) > ោទ្ហត ិជារដើម ។ ២. របើរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ ឥ រពឹទធិជា ឯ ដូចជា (ឆិទ + ទ្ណ + តិ) > ទ្ឆទ្ទត,ិ (ប + វសិ + ទ្ណ + តិ) > បទ្វទ្សតិ ជារដើម ។ ៣. របើរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ ឧ រពឹទធិជា ឱ ដូចជា (ភុជ + ទ្ណ + តិ) > ទ្ភាទ្ជត,ិ (រុធ + ទ្ណ + តិ) > ទ្រាទ្ធត,ិ (យុជ + ទ្ណ + តិ) > ទ្យាទ្ជត ិ។ ៤. របើរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ ឧ, ឩ អាចរពឹទធិជា ឱ > អវ បនតរទៀត នដូចជា (សុ > ទ្ស្ម > សវ + ទ្ណ + ត)ិ > ស្មទ្វត,ិ (ហុ > ទ្ហា > ហវ + ទ្ណ + តិ) > ហាទ្វត,ិ (ភ ូ > ភវ + ទ្ណ + តិ) > ភាទ្វត ិ៘ ៥. រប ិនរបើទីបុំផុតធាតុជាពយញ្ានៈ ុំរយគ ពុុំចា ុំ ចរ់ធវើអ្វីរទដូច (វឌឍ + ទ្ណ + តិ) > វទ្ឌឍត,ិ (ប + វតត + ទ្ណ + តិ) > បវទ្តតត,ិ

៣១៨ រមររៀនទី ១៦

(លគគ + ទ្ណ + តិ) > លទ្គគត=ិ“ឱយជាប់, អិត” ជារដើម ។ ៦. ធាតុែលោះជារ ៈ ឦ អាចផ្ទល ់ជា អាយ នដូចជា (ភី > ភាយ + ទ្ណ + តិ) > ភាទ្យត,ិ (នី > នាយ + ទ្ណ + តិ) > នាទ្យត,ិ (សី > ស្មយ + ទ្ណ + តិ) > ស្មទ្យតិ ជារដើម ។ ៧. ធាតុរធលជារ ៈ អា និយមចុោះ ណ្ឋទ្ប បចច័យរោយរ េៈរ ៈ អា ថ្នធាតុជា អ ដូចជា (បិ + ធា + ណ្ឋទ្ប + តិ) > បិធាទ្បត,ិ បិទធាទ្បតិ, បិទហាទ្បតិ, (យា + ណ្ឋទ្ប + តិ) > យាទ្បត,ិ (ហា + ណ្ឋទ្ប + តិ) > ហាទ្បត,ិ (ទ្ធ + ណ្ឋទ្ប + ត)ិ > ទ្ធទ្បត ិ៘ ប៉ាុន្នត បា ធាតុ (បា + ទ្ណ + តិ) > បាទ្យត ិ(ផ្ទល ់រ ៈ អា ថ្នធាតុជា អាយ) និង ឋា ធាតុ (ឋា + ណ្ឋទ្ប + ត ិ) > ឋទ្បតិ ។ ៨. ធាតុែលោះោនរ ៈរដើមធាតុជារ ៈ អ ន្ដរន្តមិន ចទី់ ៈ នដូចជា (គម + ទ្ណ + តិ) > គទ្មត,ិ (ទម + ទ្ណ + តិ) > ទទ្មត,ិ (ជន + ទ្ណ + តិ) > ជទ្នត,ិ (នម + ទ្ណ + តិ) > នទ្មត,ិ នាទ្មតិ ជារដើម ។ ៩. របើ ហន ធាតុន្តងផ្ទល ់ជា ោត (ោត + ទ្ណ + តិ) > ោទ្តត ិ និង រុហ ធាតុន្តងផ្ទល ់ជា ទ្រា (ទ្រា + ណ្ឋទ្ប + តិ) > > ទ្រាទ្បត ិ។ ចុំររោះធាតុពួកទី ២, ៣, ៤, ៥, ៦, ៧ អាចចុោះបចច័យកនុងកតតុវចកៈមុន ិនរទើបចុោះរហតុបបចចយ័ក ៏ន ន្តនិយមររបើ ណ្ឋទ្ប បចច័យដូចជា

រមររៀនទី ១៦ ៣១៩

(ឆិទ + -ំ ំ+ ណ្ឋទ្ប + តិ) > ឆនិាទ ទ្បត,ិ (សិវ + យ + ណ្ឋទ្ប + តិ) > សិោវ ទ្បត,ិ (ជា + នា + ណ្ឋទ្ប + តិ) > ជានាទ្បត,ិ (គហ + ណ្ឋហ + ណ្ឋទ្ប + តិ) > គណ្ឋហ ទ្បត,ិ (សុ + ណ្ឋ + ណ្ឋទ្ប + តិ) > សុណ្ឋទ្បត,ិ (កិត + ឆ + ណ្ឋទ្ប + តិ) > តកិិចាឆ ទ្បត ិ៘

ឧធហរណ៍ធ ុំងឡាយខ្នងរលើមិនោន ណយ, ណ្ឋបយ បចចយ័រទ ន្ត ងឃមឹថាអ្នក ិកាគង់រជាបមនិខ្នន ពីរររោះរគ្ននន់្តបតូ របចចយ័រៅជាការររ ច ូមរមើលរតង់ បច ធាតុខ្នងរលើ ។ ដូរចនោះរ ើញថាកិរយិរហតុកតតុវចកៈអាចោនរូបររចើនយ៉ា ង ូមបនី្តកិរយិកតិកៈ (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ក៏ោនរូបជារហតុកតតុវចកៈន្ដរ ។

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្តតវុាចក្ៈ

បបបទ ី១ របរយគរហតុកតតុវចកៈ នដល់ របរយគន្ដលោនបទរបធាន (តួកតាត )ជាអ្នកររបើរគដថ្ទឱយរធវើអ្វីមួយនិងោនកិរយិ ័ពទន្ដលចុោះបចចយ័បួនតួ(រហតុបបចចយ័)ជាររគឿង ោា ល់ដូច នររលរួចរហើយខ្នងរលើ ។

រកយថា រហតុវចកៈ ន្របថា “ររលដល់អ្នករធវើជារហតុ” ។ រៅកនុងរបរយគរហតុកតតុវចកៈោន ័ពទ ុំខ្នន់ែវោះមនិ ន ៤ របរភទគ ឺ

៣២០ រមររៀនទី ១៦

១. បទរបធាន...................................................................ន្របទី ១ ។ ២. បទការតីកមម.............................................................ន្របទី ២ ។ ៣. បទកិរយិាស័ពទ ជាអាែយតកិរយិរហតុកតតុវចកៈ.......ន្របទី ៣ ។ ៤. បទអវុតតកមម................................................................ន្របទី ៤ ។

១. បទរបធាន កនុងទីរនោះ នដល់ អ្នកររបើរគឱយរធវើនូវកចិច ោនរូបជា បឋោវភិតត ិ ជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈក ៏ន ។ ២. បទការតីកមម នដល់ អ្នកទទួលរធវើនូវអ្ុំរពើ គឺអ្នកន្ដលរគររបើឱយ ររមចនូវអ្ុំរពើ ោនរូបជាទុតិយវភិតតិែលោះ, ជាតតិយវភិតតិែលោះ ន្របថា “ញុា ុំង...” ជានិចច ។ ៣. បទករិយិ ័ពទ ោនរូបជា រហតុកតតុវចកៈ ដូច នររលរហើយខ្នងរលើ រតូវន្របថា “ឱយ... ” ។ ៤. បទអវុតតកមម នដល់ បទកមមន្ដលរងអ្ុំរពើ រតូវោនរូបជា ទុតយិវភិតត ិន្របថា “នូវ...” ។

រប្បមោគគំរ ូ១. ភិកខុ ១ មនុទ្សស២ ធមម៤ំ សុណ្ឋទ្បតិ៣។ ភិកខុ១ ញុា ុំងមនុ េ.ទ.២ ឱយសាត ប់៣ នូវធម៤៌ ។ ២. មាតុោនិ១ ការនិា២ ទ្គហំ៤ ការាទ្បតិ៣។ ោត យមងី១ ញុា ុំងជាង២ ឱយរធវើ៣ នូវផទោះ៤ ។

រមររៀនទី ១៦ ៣២១

រប ិនរបើោនបទដថ្ទចូលមកអ្ធបិាយបទនីមួយ ៗ កនុងឧធ-ហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ រតូវន្ថមវធិីន្របរទៀតគ ឺ

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្តតវុាចក្ៈ បបបទី ២

១. បទរបធាន....................................................................ន្របទី ១ ។ ២. បទវទិ្សសនថ្នបទរបធាន............................................ន្របទី ២ ។ ៣. បទការតីកមម............................................................ន្របទី ៣ ។ ៤. បទវទិ្សសនថ្នបទការតីកមម........................................ន្របទី ៤ ។ ៥. បទកិរយិាស័ពទ...........................................................ន្របទី ៥ ។ ៦. បទអវុតតកមម ...............................................................ន្របទី ៦ ។ ៧. បទវទិ្សសនថ្នបទអ្វុតតកមម.........................................ន្របទី ៧ ។

រប្បមោគគំរ ូ១. អភិរបូា២ កញ្ញា ១ ឯកា៤ ទ្ធសី៣ ភតតំ៦ បាចាទ្បត៥ិ។ កញោ ន្ដលោនរូបលអ ញុា ុំងធ ី ោន ក់ ឱយចមអិន នូវ យ ។ ២. ឯស២ ទ្សដឋ១ី តសស៤ បុទ្តតន៣ រតាត និ៧ បុបាផ ន៦ិ ឱចិនាទ្បតិ៥។ រ ដឋ ីនុ៎ោះ ញុា ុំងបុរត រប ់គ្នត ់ឱយរបោះ នូវផ្ទរ រឈើ.ទ. រកហម ។

៣២២ រមររៀនទី ១៦

តាមការ រងរតរមើលកនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះរ ើញថាកិរយិ- ័ពទរបកបរូបពីធាតុន្ដលជា កមមធាតុន្តម៉ាយង ។ កិរយិ ័ពទជារហតុ- កតតុវចកៈន្ដល ររមចរូបពី កមមធាតុដូរចនោះ រតូវោនកមម ២ គ ឺ បទ-ការតីកមម និង បទអវុតតកមម ។

ចុំររោះធាតុន្ដលជាអ្កមមធាតុ កអ៏ាចររបើជារហតុកតតុវចកៈ នន្ដរ ។ រវលររបើជារហតុវចកៈ ធាតុរនាោះ ៗ កក៏ាល យជា កមមធាតុវញិ ពីរររោះរតូវរបកបរោយកមមមួយគឺ បទការតីកមម ដូចឧធហរណ៍ ខ្នងររកាមរនោះ

១. ទ្ធរទ្កា សយត ិ(កតតុវចកៈ) ។ ធរក កុំពុងរដក ។ ២. មាតា ទ្ធរកំ សយាទ្បត ិ(រហតុកតតុវចកៈ) ។ ោត យ ញុា ុំងធរក ឱយរដក ។ ៣. រុទ្កាខ បតត ិ(កតតុវចកៈ) ។ រដើមរឈើ ដួល ។ ៤. កសទ្កា រុកខំ បាទ្តតិ (រហតុកតតុវចកៈ) ។ ក ិករ ញុា ុំងរដើមរឈើ ឱយដួល (រ ុំលុំ) ។ ៥. ទ្ធទ្ស្ម សុនខ ំធាទ្វតិ (រហតុកតតុវចកៈ) ។ ែ្ុ ុំបុំររ ើ ញុា ុំងន្ឆរ ឱយរត ់(រដញ) ។

រឯីធាតុែលោះរទៀតន្ដលរតូវការបទអ្វុតតកមមពីរ រៅថា ទវិកមមធាតុ

រមររៀនទី ១៦ ៣២៣

រនាោះ ចាុំ ចរ់តូវោនកមម ៣ គឺ បទការតីកមម, បទអវុតតកមម (បធានកមម) និង បទសមាបុណីយកមម(អ្បធានកមម)ោនរូបជាទុតិយវភិតតិ រោប់រ បទី់រៅ ។ ូមរមើលឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ទ្សដឋ ីទ្ធសំ នគរ ំអសស ំនាទ្យតិ ។ ឬ ទ្សដឋី ទ្ធទ្សន នគរ ំអសស ំនាទ្យតិ ។ រ ដឋ ីញុា ុំងែ្ុ ុំបុំររ ើ ឱយនា ុំយក នូវរ ោះ (រៅ)កានន់គរ(រកងុ) ។ កនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ បទថា ទ្ធសំ និង ទ្ធទ្សន ជាបទការតីកមម, បទថា អសស ំជាបទអ្វុតតកមម(បធានកមម), បទថា នគរ ំជាបទ មាបុណីយកមម (អ្បធានកមម) ។ ោនរហតុកតតុកិរយិរនោះមួយន្បបរទៀតន្ដលចុោះរហតុបបចចយ័ផទួន (ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប ឬ ណ្ឋបយ) > ណ្ឋបាទ្ប, ណ្ឋបាបយ ។ ូមរមើល បច ធាតុ (បច + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប ឬ ណ្ឋបយ + តិ) > បាចាបាទ្បតិ, បាចាបាបយតិ ។ ខ្នងររកាមរនោះជារបរយគឧ.

ទ្សដឋី បុរសំិ ឬ បុរទិ្សន ទ្ធសំ ឱទនំ បាចាបាទ្បតិ ។ ន្របថា រ ដឋី ឱយបុរ ញុា ុំងែ្ុ ុំបុំររ ើ ឱយចមអិន នូវ យ ។

វិធផី្លល ស់រប្បមោគពកី្តតវុាចក្ៈមៅជាម តកុ្តតុវាចក្ៈ ១. រតូវផ្ទល ់កិរយិ ័ពទពីកតតុវចកៈរៅជារហតុកតតុវចកៈ ។ ២. រតូវផ្ទល ់បទរបធានពីបឋោវភិតតរិៅជាទុតិយវភិតតិ ឬតតិយ-

៣២៤ រមររៀនទី ១៦

វភិតតិដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ សទូ្ទ្ធ ឱទនំ បចតិ ។ រៅជា ស្មមិទ្កា សទូ/ំសទូ្ទន ឱទន ំបាទ្ចតិ ។

វិធីរូបសទិធិម តកុ្មមវាចក្ក្រិោិស័ពទ (Formation of Causal Passive verbs)

វធិរីបកបរូបកិរយិជារហតុកមមវចកៈោនវធិីន្បលកពីរហតុកតតុវចកៈបនតិច គឺរតូវររបើបចចយ័រប ់រហតុកតតុវចកៈនិង យ បចច័យកនុងកមមវចកៈរពមធ ុំង ឥ អាគមផង ។

(ធាតុ + រហតុបបចច័យ + ឥ + យ + វភិតត)ិ > កិរយិ ័ពទ ូមរមើលគុំរូ បច ធាតុន្ដលបុំន្បកជាមួយវតតោនាវភិតតខិ្នងររកាមរនោះ

វិធីបំបបក្ បច ជាម តកុ្មមវាចក្ៈ

បុរ ិៈ ប.បុ. ម.បុ. ឧ.បុ.

ឯកវចនៈ បាចាបយិទ្ត បាចាបយិទ្ស បាចាបិទ្យ

ពហុវចនៈ បាចាបយិទ្នត បាចាបយិទ្វ ហ បាចាបយិទ្មហ

ចុំររោះវភិតតដិថ្ទរទៀតកោ៏នដុំរណើ រដូចវតតោនាវភិតតិន្ដរ គឺរគ្នន់ន្ត

រមររៀនទី ១៦ ៣២៥

ផ្ទល ់បតូ រវភិតតិរចញប៉ាុរណាណ ោះ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍ែលោះរទៀតោនរូបជាបឋមបុរ ិឯកវចនៈ ។

តិោឋ បយិទ្ត រជាជ បយិទ្ត ជានាបយិទ្ត សកាក បយិទ្ត

(ឋា ធាតុ ) (រជ ធាតុ ) (ញា ធាតុ ) (សក ធាតុ )

ភុញ្ញជ បយិទ្ត សុណ្ឋបយិទ្ត គណ្ឋហ បយិទ្ត ចិនាត បយិទ្ត

(ភុជ ធាតុ ) (សុ ធាតុ ) (គហ ធាតុ ) (ចិនត ធាតុ )

របរយគកមមវចកៈជារបរយគន្ដលោនបទរបធានជាវតថុឬកិចចអ្វីមួយន្ដលរតូវបទ ទ្ហតុកតាត ញុា ុំងបទ អនភហិិតកតាត ឱយរធវើនូវវតថុឬ ររមចនូវកិចចរនាោះ ៗ ។ របរយគដូរចនោះោនរ ម្ ោះថា ទ្ហតុកមម-វ្ហចក ន្របថា “ររលដល់វតថុឬកិចចរតូវរគបង្គា ប់ឱយរធវើ” ។ រៅកនុងរបរយគរហតុកមមវចកៈោន ័ពទ ុំខ្នន ់ៗ ែវោះមិន ន ៤ យ៉ា ងគ ឺបទរបធាន, បទអ្នភិហិតកតាត , បទការតីកមម, បទកិរយិ ័ពទ ។

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្មមវាចក្ៈ បបបទី ១

១. បទរបធាន................................................................ន្របទី ១ ។ ២. បទអនភហិិតកតាត .................................................ន្របទី ២ ។ ៣. បទការតីកមម.........................................................ន្របទី ៣ ។ ៤. បទកិរយិាស័ពទ ជាអាែយតកិរយិរហតុកមមវចកៈ ....ន្របទី ៤ ។

៣២៦ រមររៀនទី ១៦

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. បទរបធាន នដល់ វតថុឬកិចចន្ដលរតូវរធវើឬឱយ ររមច ោនរូបជាបឋោវភិតតជិាឯកវចនៈឬពហុវចនៈក ៏ន ។ ២. បទអនភហិិតកតាត នដល់ អ្នករតូវរគបង្គា ប់ឱយរធវើនូវអ្ុំរពើ ោនរូបជាតតិយវភិតតិជាឯកវចនៈឬពហុវចនៈក ៏ន ោនរកយន្របថា “គឺ... ឬ ន្ដល...” ។ ៣. បទការតីកមម នដល់ អ្នកទទួលការបង្គា បឱ់យរធវើនូវអ្ុំរពើឬកិចច ោនរូបជាទុតិយវភិតតិែលោះ ជាតតយិវភិតតិែលោះ ជាឯកវចនៈឬពហុ- វចនៈក ៏ន ោនរកយន្របរបកបថា “ញុា ុំង.......” ជានិចច ។ ៤. បទកិរយិាស័ពទ ោនរូបជា រហតុកមមវចកៈ និងរតូវន្របថា “ឱយ...” ពីខ្នងរដើមកិរយិ ័ពទរនាោះ ៗ ។

រប្បមោគគំរ ូ១. តិណ្ឋនិ១ ទ្ធទ្សន២ ទ្ោណំ៣ ភុញ្ញជ បយិទ្ត៤។ រមម .ទ.១ គឺែ្ុ ុំបុំររ ើ២ ញុា ុំងរគ្ន៣ ឱយ ីុ៤ ។ ២. ស្មមិទ្កន២ សទូ្ទន៣ ឱទទ្នា១ បាចាបយិទ្ត៤។ យ១ គឺោច ់២ ញុា ុំងអ្នករគួ៣ ឱយចមអនិ៤ ។

រប ិនរបើោនបទដថ្ទចូលមកអ្ធបិាយបទនីមួយ ៗ កនុងឧធ-

រមររៀនទី ១៦ ៣២៧

ហរណ៍ខ្នងរលើរនោះ រតូវន្ថមវធិីន្របរទៀត ។

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្មមវាចក្ៈ បបបទ ី២

១. បទរបធាន.....................................................................ន្របទី ១ ។ ២. បទវទិ្សសនថ្នបទរបធាន.............................................ន្របទី ២ ។ ៣. បទអនភហិិតកតាត .....................................................ន្របទី ៣ ។ ៤. បទវទិ្សសនថ្នបទអ្នភិហិតកតាត .................................ន្របទី ៤ ។ ៥ .បទការតីកមម..............................................................ន្របទី ៥ ។ ៦. បទវទិ្សសនថ្នបទការតីកមម.........................................ន្របទី ៦ ។ ៧. បទកិរយិាស័ពទ ោនរូបជារហតុកមមវចកៈ ..................ន្របទី ៧ ។

រប្បមោគគំរ ូ

១. ោទ្លន៤ កុមាទ្រន៣ តសស៦ មិតតំ៥ ទ្សដឋិទ្នា២ វ្ហនទ្រា១ ហឹស្មទ្បទ្ត៧។ រសីាវ រប ់រ ដឋ ី គកុឺោរ លៃង ់ ញុា ុំងមិតត រប ់វ ឱយរបៀតរបៀន ។ ២. ទ្ឆទ្កន៤ អាចរទិ្យន៣ សិសស៥ំ សុនទរ២ំ សិបប១ំ សិកាខ - បិយទ្ត៧។ រ ិីលបៈ ន្ដលលអ គអឺាចារយ(រគ)ូ ន្ដល ល្ ញុា ុំង ិ េ ឱយ ិកា ។

៣២៨ រមររៀនទី ១៦

នាមនាមនងិគុណនាម (ត)

័ពទ លី ចីវរ នបុុំ. ទ្ធយក បុុំ. ទ្ធយិកា ឥ. យាចក បុុំ. វជិាជ ឥ. អយយកិ បុុំ. អយយកិា ឥ. ទ្ចតយិ នបុុំ. ឧយាន នបុុំ. គណ បុុំ. តុរគ បុុំ. បាវក បុុំ. ពក បុុំ

រកយន្រប ុំពត់ចីវរ អ្នកឱយ,ធយក អ្នកឱយ,ធយកិា អ្នក ុុំ,យចក ចុំរណោះ, វជិាា ជីតា, តា ជីដូន, យយ រចតយ៍ី ួន, ឧទយន រកុម, ពួក រ ោះ រភលើង តវកុក

័ពទ លី ឧបជាយ បុុំ. បាបការ ីបុុំ. ទ្ធរុ នបុុំ. តថាគត បុុំ. ស្មរថ ីបុុំ. សបបុរសិ បុុំ. ភវ បុុំ. ទតូ បុុំ. យុវ បុុំ. អភិរបូ គុ. ខរ គុ. កុសីត គុ. អទ្រាគ គុ.

រកយន្រប ឧបជាយ៍ អ្នករធវើអ្ុំរពើ ប ឧ , រឈើ រពោះតថាគត អ្នកបរររទោះ បបុរ ភព ទូត របុ ករោល ោះ ោនរូបសាអ ត ខ្នល ុំង,រងឹ,ហ្ាន ែាិល, រចអូ្ មិនោនររគ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៦

រមររៀនទី ១៦ ៣២៩

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើកិរយិ ័ពទរហតុវចកៈោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺអ្វែី លោះ ? ២. រតើបចចយ័កនុងរហតុកតតុវចកៈោនប៉ាុនាម នតួ គឺបចចយ័អ្វីែលោះ ? ៣. រតើបចចយ័ន្ដលោនតួ ណ រវលចុោះផេ ុំជាមួយធាតុរតូវរធវើដូចរមតច ? ៤. ចូរបុំន្បក ករ ធាតុជាមួយវតតោនាវភិតតកិនុងរូបជារហតុកតតុវចកៈ ធ ុំងពីរវចនៈ ។ ៥. ធាតុកនុង ចុរ ធាតុរតើគបបរីរបើបចចយ័ណាែលោះ រររោះរហតុអ្វ ី? ៦. រតើរបរយគរហតុកតតុវចកៈោន ័ពទ ុំខ្នន់ ៗ ែវោះមិន ន ជា ័ពទ អ្វីែលោះ ? ៧. រតើបទរបធានកនុងរបរយគរហតុកតតុវចកៈ នដល់អ្វ ី? ៨. រតើបទការតីកមម នដល់អ្វ ីោនរូបជាវភិតតិណាែលោះ ? ៩. រតើបទអ្វុតតកមម នដល់អ្វ ីោនរូបជាវភិតតិណា ? ១០. រតើវធិីរបកបរូបកិរយិ ័ពទជារហតុកមមវចកៈរធវើដូចរមតចែលោះ ? ១១. រតើរបរយគរហតុកមមវចកៈោន ័ពទ ុំខ្នន ់ៗ ែវោះមិន នជា ័ពទ អ្វីែលោះ ?

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ទ្សដឋី វឌឍកឹ ទ្គហំ កាទ្រទ្បសសតិ ។ ២. បាបការនិា ទ្ធទ្សហិ ពហ ូមោិ មារាបយិទ្នត ។ ៣. ជនកិា បុតតំ ទ្បាកខ រណិយ ំនហាបយិសសតិ ។

៣៣០ រមររៀនទី ១៦

៤. អមាហ កំ ជនទ្កា ភកិខូ ភតតំ ទ្ភាជាទ្បសំុ ។ ៥. ភតត ំវនិតាយា ទ្ធសឹ បាចាបយឹិសុ ។ ៦. គហបតនិា បុរទិ្សហិ ទ្ធរនូិ គណ្ឋហ បយិនត ិ។ ៧. គរុនា ធទ្មាម សិទ្សស ឧគគណ្ឋហ បយិទ្ត ។ ៨. អធិបត ិបុរទិ្សហិ រុទ្កខ ឆនិាទ ទ្បសសតិ ។ ៩. អហំ កញ្ញា ហិ ភណ្ឋឌ និ អាហរាទ្បសាមិ។ ១០. អមាហ កំ ទ្ធទ្សហិ ទ្ោទ្ណ ឯតំ ទ្ខតត ំកាស្មបយិទ្ត ។ ១១. ទ្ធយទ្កា បុគគលំ វហិាទ្រ សងឃសស ទ្ធន ំទ្ធទ្បសសតិ ។ ១២. ឯទ្កា ភិកខុ ឧបាសទ្ក ច ឧបាសិកាទ្យា ច តថាគតសស ធមមំ សុណ្ឋទ្បតិ ។ ១៣. វនិតា សហាយទ្ន រុកខសស ស្មខាទ្យា ទ្គហំ អាកឌាបយិទ្នត ។ ១៤. អាចរទិ្យា កុមារទិ្យា កុមាទ្រ ច ធមម ំឧគគណ្ឋហ ទ្បសិ ។ ១៥. ទ្ធរកិា សុនខំ ទ្បាកខ រណឹ ឱតរាទ្បសិ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រលករ ដឋ ីញុា ុំងែ្ុ ុំរបុ ឱយ-ឱយ នូវអាហារ ដល់ មូម ាម ោន ក ់។ ២. អ្នករធវើអ្ុំរពើ ប ញុា ុំងរកមងរបុ ោន ក់ ឱយ ោល ប ់បកេ.ីទ. បីកាល ។ ៣. ផទោះ រនោះ គឺគហបតី ញុា ុំងជាងរឈើ ឱយរធវើរហើយ ។ ៤. ររទោះ ថមី មួយ រនាោះ គឺរ ដឋី ញុា ុំងអ្នកបរររទោះ ឱយយករៅ កាន់រកុង ។

រមររៀនទី ១៦ ៣៣១

៥. រលករគ ូញុា ុំង ិ េ.ទ. ឱយររៀន ភាសា លី កនុងសាលររៀន ។ ៦. រគ.ទ. ញុា ុំងរគ្ន.ទ. ២០កាល នឹងឱយភាួ រ នូវន្រ .ទ. រនាោះ ។ ៧. រគ ញុា ុំងរកមងរប ុ ផង រកមងរ ី ផង មិនគបបឱីយរលង កនុងទឹក ររៅ រទ ។ ៨. ក ិករ មួយរូប ញុា ុំងក ិករ ពីរនាក់ ដថ្ទរទៀត ឱយកាត់ រដើមរឈើ កនុង ួន ជិតផទោះ រប ់គ្នត់ ។ ៩. កញោ ឯណា ោនរូបសាអ ត កញោ រនាោះ ញុា ុំងធ ី ឱយរបោះ ផ្ទរ .ទ. រកហម រ ុំទង ។ ១០. អាហារ.ទ. ណា បបុរ នឹងថាវ យ ដល់ភិកខុ .ទ. រគ មិនគបប ី បររិភាគរ ើយ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៦)

មមមរៀនទី ១៧

អធបិ្បាយអពំបីូរណសខំ្យា និង វិធីសមងេតកាលននអាខ្យាតក្ិរោិ

រកយថា បរូណ ន្របថា “ន្ដលរពញរគបរ់គ្នន”់ ផេ ុំជាមួយនឹង សំខា ន្របថា “ការរប”់ រួមគ្នន ជាបទ ោ រៅជា បូរណ ុំែយ ន្របថា “ការរបច់ុំនួនន្ដលរពញរគប់រគ្នន់ ឬ ជាជាន់ថាន ក”់ ដូចជា ទី ១, ទី ២, ទី ៣ ជារដើម ។ បរូណសំខា របកបរូបរ ើងពីបកតិ ុំែយដូចន្ដល នររលរួចរហើយរោយការចុោះបចចយ័ ៥ តួគឺ តិយ, ថ, ឋ, ម, ឦ (បូរណតទធិតបចចយ័ន្ដលនឹងអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) ។ បចច័យរ ុំតួរនោះ រោប់ចុោះកនុងបកតិ ុំែយរដើមបរីធវើ ុំែយរនាោះ ៗ ឱយរៅជាបូរណ ុំែយ កាលរបើចុោះបចចយ័ធ ុំងរនោះរហើយរតូវន្របថា “ជាគរមប់ ឬ ទី...” ឧ. បឋម ន្របថា ទី ១, ទុតយិ ន្របថា “ទី ២ ឬ ជាគរមប់២ ” ជារដើម ។

វិធីចុោះបចចយ័ក្នងុទីបផំតុននបក្តិសខំ្យា

១. តយិ បចច័យ រោបចុ់ោះកនុងបកតិ ុំែយពីរ ័ពទគ ឺទវិ=២, តិ=៣ ដូចខ្នងររកាមរនោះ (ទវិ > ទុ + តិយ) > ទុតយិ ន្របថា ទី ២ (ផ្ទល ់ ទវិ រៅជា ទុ) ។ (តិ > ត + តិយ) > តតយិ ន្របថា ទី ៣ (ផ្ទល ់ តិ រៅជា ត) ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៣៣

២. ថ បចចយ័ បរោបចុ់ោះកនុងបកតិ ុំែយមួយ ័ពទគតគ់ ឺ ចតុ=៤ ដូចខ្នងររកាមរនោះ (ចតុ + ថ) > ចតុតថ ន្របថា ទី ៤ (តរមួត ថ ជា តថ តាមវធិី ុំរយគ) ។ ៣. ឋ បចចយ័ រោបចុ់ោះកនុងបកតិ ុំែយន្តមួយ ័ពទគត់គ ឺ ឆ=៦ ដូចខ្នងររកាមរនោះ (ឆ + ឋ) > ឆដឋ ន្របថា ទី ៦ (រតូវតរមតួ ឋ ជា ដឋ តាមវធិី ុំរយគ) ។ ៤. ម បចច័យ រោប់ចុោះកនុងបកត ិុំែយ នររចើន ័ពទគ ឺឯក=១, បញ្ច=៥ និងចាប់ពី សតត=៧ រ ើងរៅរហូតដល់ អសទ្ងខយយ ។ ប៉ាុន្នតរតង់ ទី ១ ោនវធិីផេ ុំពិរ គឺរតូវររបើ បឋ ន្របថា “តាុំងដុំបូង ឬ តា ុំងរៅមុន” ន្ដល ររមចមកពី ប ឧប គា ន្របថា “ដុំបូង” និង ឋា ធាតុន្របថា “តាុំង, ថិត” ជុំនួ ឯក ដូចខ្នងររកាមរនោះ

(ឯក > បឋ + ម) > បឋម ន្របថា ទី ១, ដុំបូង, ជាដុំបូង ។ (បញ្ច + ម) > បញ្ចម ន្របថា ទី ៥ ។ (សតត + ម) > សតតម ន្របថា ទី ៧ ។ (អដឋ + ម) > អដឋម ន្របថា ទី ៨ ។ (នវ + ម) > នវម ន្របថា ទី ៩ ។ (ទស + ម) > ទសម ន្របថា ទី ១០ ។ (វសីត ិ+ ម) > វសីតិម ន្របថា ទី ២០ ។ (តឹសត ិ+ ម) > តឹសតមិ ន្របថា ទី ៣០ ។

៣៣៤ រមររៀនទី ១៧

(ចតាត ឡសី + ម) > ចតាត ឡសីម ន្របថា ទី ៤០ ។ (បញ្ញា ស + ម) > បញ្ញា សម ន្របថា ទី ៥០ ។ (សដឋ ី+ ម) > សដឋីម ន្របថា ទី ៦០ ។ (សតតត ិ+ ម) > សតតតមិ ន្របថា ទី ៧០ ។ (អសីត ិ+ ម) > អសីតមិ ន្របថា ទី ៨០ ។ (នវុត ិ+ ម) > នវុតិម ន្របថា ទី ៩០ ។ (សត + ម) > សតម ន្របថា ទី ១០០ ។ (សហសស + ម) > សហសសម ន្របថា ទី ១០០០ ។ (ទ្កាដ ិ+ ម) > ទ្កាដមិ ន្របថា ទី ១ រកាដ ិ។

៥. ឦ បចច័យ រោបចុ់ោះកនុងបកតិ ុំែយចាប់ពី ឯកាទស=១១ ដល់ អដឋរស=១៨ ចុំររោះន្តជាឥតថីលិងាប៉ាុរណាណ ោះ ពីរររោះ ឦ ជាររគឿង ុំគ្នល់ឥតថីលិងា ។ ុំែយធ ុំងរនោះមនិ ច់ចុោះ ម បចច័យរទ ឧ. ឯកាទសី =ទី ១១, ទ្ធវ ទសី =ទី ១២, អដឋរសី =ទី ១៨ ជារដើម ។ ័ពទបូរណ ុំែយន្ដលររលរួចរហើយរនោះ មនិធន់បុំន្បកជាមួយវភិតតិនានារៅរ ើយរទ ។ រប ិនរបើររបើរបន់ាមនាមណារតូវបុំន្បកឱយោនវភិតតិនិងលិងារ មើគ្នន ។ បូរណ ុំែយធ ុំងអ្ ់ជាគុណនាមន្តម៉ាយង ោនវធិីបុំន្បក នធ ុំងបលិីងា គឺកនុងបុុំលិងាបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ, កនុងឥតថលិីងារតូវចុោះរ ៈ អា ឬ ឦ ន្ដលជាររគឿង ុំគ្នល់ឥតថលិីងា ិនរទើប បុំន្បកតាមន្បប កញ្ញា , នារ,ី កនុងនបុុំ កលិងាបុំន្បកតាមន្បប កុល

រមររៀនទី ១៧ ៣៣៥

ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ បុុំលិងា បឋទ្មា ទុតិទ្យា តតិទ្យា ចតុទ្តាថ បញ្ច ទ្មា ឆទ្ោឋ សតតទ្មា អដឋទ្មា នវទ្មា ទសទ្មា ឯកាទសទ្មា ទ្ធវ ទសទ្មា, ោរសទ្មា អដឋរសទ្មា ឯកនូវសីតិទ្មា វសីតិទ្មា ។ទ្ប។

ឥតថលិីងា បឋមា ទុតិយា តតិយា ចតុតថ,ី ចតុតាថ បញ្ចម,ី បញ្ចមា ឆដឋ,ី ឆោឋ សតតម,ី សតតមា អដឋម,ី អដឋមា នវម,ី នវមា ទសម,ី ទសមា ឯកាទសី ទ្ធវ ទសី, ោរសី អដឋរសី ឯកនូវសីតិមា វសីតិមា ។ទ្ប។

នបុុំ កលិងា បឋម ំទុតយិ ំតតយិ ំចតុតថ ំបញ្ចម ំឆដឋ ំសតតម ំអដឋម ំនវម ំទសម ំឯកាទសម ំទ្ធវ ទសម,ំ ោរសម ំអដឋរសម ំឯកនូវសីតិម ំវសីតិម ំ។ទ្ប។

៣៣៦ រមររៀនទី ១៧

ពទ័បូរណ ុំែយន្ដល នររៀបរបខ់្នងរលើរនោះ ជាបឋោវភិតតិន្តម៉ាយង ។ ចុំររោះវភិតតដិថ្ទរទៀត ូមអ្នក ិកាលបងបុំន្បកែលួនឯងរដើមប ីឱយោនជុំនាញ ។ ចូរចុំណាុំថាចាប់ពី ឯកាទស=១១ ដល់ អោឋ រស=១៨ របើជាឥតថលិីងាមិនោនចុោះ ម បចច័យរទគឺចុោះ ឦ បចច័យជាមួយ ុំែយផ្ទទ ល់ន្តមតង ។ ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍ថ្នការររបើជាបទវរិ នៈឱយនាម ័ពទរោយបុំន្បកឱយរ មើគ្នន ។

បុរសិ បុុំ. កុល នបុុំ. ភរយិា ឥ. នារ ីឥ.

បឋទ្មា បុរទិ្ស្ម ។ បឋម ំកុលំ ។ ទុតិយា ភរយិា ។ បញ្ចម ីនារ ី។

ន្របថា “របុ ទី ១” ជារដើម ។ ន្របថា “រតកូលទី ១” ជារដើម ។ ន្របថា “ភរយិទី ២” ជារដើម ។ ន្របថា “រ ីទី ៥” ជារដើម ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បបូរណសខំ្យាក្នុងរប្បមោគ

បូរណ ុំែយ កាលណាយកមកររៀងកនុងរបរយគ រដើមបរីរបើអ្ធ-ិ បាយនាមបទណា រតូវររៀងោក់ខ្នងរដើមនាមន្ដលជារបធានរនាោះ ៗរោយបុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈ និងវភិតតិ រ មើគ្នន ។ រវលន្របជាភាសាន្ែមរពុុំចា ុំ ច់ន្របរចញរកយអាយតនិ តរទ គនឺ្របដូចគុណនាមន្ដរ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

១. មម បឋទ្មា បុទ្តាត វសីតិវសា ទ្ហាត ិ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៣៧

បុរត ទី ១ រប ់ែ្ុ ុំ ជាអ្នកោនវ ាថ្មភ(=អាយុថ្មភឆ្ន ុំ) ។ ២. កា តវ ទុតិយា ភរយិា ទ្ហាតិ ។ នាងណា ជាភរយិ ទី ២ រប ់រលក ?

វិធមីរប្បើបក្តិសខំ្យាក្នងុបបបមផសង ៗ មទៀត

វធិីររបើ អឌឍ ន្របថា “កនលោះ” ជាមួយបូរណ ុំែយ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៣ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាររបៀបររបើបកតិ ុំែយជាន្បបរផេង ៗ រទៀត ។ ១. របើចុោះ ធា បចចយ័កនុងចុងបកតិ ុំែយ ន្របថា “រោយចុំន្ណក” ដូចជា ឯកធា =រោយចុំន្ណកមួយ, ទវិធា, ទ្ទវធា =រោយចុំន្ណកពីរ, តិធា =រោយចុំន្ណកប,ី សតតធា =រោយចុំន្ណក៧, សហសសធា =រោយចុំន្ណកមួយរន,់ ចតុធា, ចតុទ្ធធ =រោយចុំន្ណក៤ ជារដើម ។ ២. របើចុោះ ខតតុ ំបចចយ័កនុងចុងបកតិ ុំែយរោយរតូវតរមួតជា កខតតុ ំ ន្របថា “វរៈ...ដង”, “អ្ ់វរៈ...ដង”, “...រលើក”, “...រគ្ន” ដូចជា ឯកកខតតុ ំ =វរៈមួយដង, មតង, ទវិកខតតុ ំ =វរៈពីរដង, ពីររលើក, តិកខតតុ ំ =វរៈបីដង, បីរគ្ន, ចតុកខតតុ ំ=វរៈបួនដង, សតកខតតុ ំ=វរៈមួយរយដង, កិតិកខតតុ ំ =វរៈប៉ាុនាម នដង ជារដើម ។ របើោនបកតិ ុំែយពីរ ័ពទដូចជា ទវិ + តិ + ខតតុ ំ> ទវិតតិកខតតុ ំរតូវ

៣៣៨ រមររៀនទី ១៧

ន្របដូរចនោះ =វរៈពីរបីដង, ពីរបីរលើក ។ ៣. របើចុោះ ក បចចយ័កនុងចុងបកតិ ុំែយន្របថា “ោនរបោណ...”, “ពួក...” ដូចជា ទវិក =ោនរបោណពីរ,ពួកពីរ, តិក =ោនរបោណប,ី ពួកប,ី ឆកក =ោនរបោណ៦, ពួក៦, ចតុកក =ោនរបោណបួន, ពួកបួន ជារដើម ។ ៤. របើចុោះ ទ្ស្ម បចច័យកនុងចុងបកតិ ុំែយន្របថា “មតង...” ដូចជា ឯកទ្ស្ម=មតងមួយ, បញ្ច ទ្ស្ម=មតងរ ុំ, សតតទ្ស្ម=មតង៧ ជារដើម ។ ៥. របើចុោះ វធិ ័ពទកនុងចុងបកតិ ុំែយឱយន្របថា “ោនរបការ...”, “...យ៉ា ង” ដូចជា បញ្ច វធិ =ោនរបការ៥, រ ុំយ៉ា ង, ទសវធិ =ោនរបការ ១០, ដប់យ៉ា ង, ទុពវិធ, ទុវធិ =ោនរបការពីរ, ពីរយ៉ា ង, ចតុពវិធ =ោនរបការបួន, បួនយ៉ា ង ជារដើម ។ ៦. របើចុោះ ភាគ ័ពទកនុងចុងបូរណ ុំែយន្របថា “ោនចុំន្ណក...” ដូចជា ចតុតថភាគ =ោនចុំន្ណកបួន ។ របើចុោះជាមួយបកតិ ុំែយកន៏្របថា “ោនចុំន្ណក...” ន្ដរដូចជា ចតុោភ គ =ោនចុំន្ណក ៤ ៘ ៧. របើបុំន្បកកនុងរូបជាទុតិយវភិតតិនបុុំ កលិងាវញិន្របថា “រលើកទី......” ដូចជា បឋម ំ=រលើកទី ១, ទុតយិ ំ=រលើកទី ២ ជារដើម ។

ការមរប្បើបក្តសិខំ្យាផទួនរន

រមររៀនទី ១៧ ៣៣៩

ឧ. អដឋ អដឋ ទ្ថទ្រ អមទ្ចច ច ទ្បសយិ ។ ន្របថា (រពោះរជា) បញ្ាូ នរហើយ នូវរពោះរថរនិងអាោតយ រ ុំបី ៗ រូប ។

ឧ. ទ្ទវ ជនា បញ្ច បញ្ច មាណវកសតបរវិ្ហរា ទ្ហានតិ ។ ជន.ទ. ពីរនាក់ ោន បរវិជាមនុ េករោល ោះ ៗ រ ុំរយ ៗ រូប ។

ការររបើដូរចនោះរវលន្រប រតូវន្រប ុំែយ ័ពទឱយផទួនផងន្ដរ ។

រប ិនរបើចងនិ់យយរោយន្ញករចញនូវវតថុអ្វីមួយពីបណាត វតថុអ្វីមួយចុំនួនរទៀត រតូវររៀងរបរយគដូចខ្នងររកាមរនោះ

អដឋសុ បុរទិ្សសុ បឋទ្មា បុរទិ្ស្ម រោហមទ្ណ្ឋ ទ្ហាតិ ។ ឬជា អដឋនន ំបុរសិ្មន ំបឋទ្មា បុរទិ្ស្ម រោហមទ្ណ្ឋ ទ្ហាតិ ។ ន្របថា បណាត បុរ .ទ. រ ុំបីនាក ់បុរ ទី ១ ជាររហមណ៍ ។

ូមចុំណាុំររបៀបររៀងខ្នងរលើរនោះឱយ នលអផង ។ រៅោនររបៀបររបើបកតនិិងបូរណ ុំែយតាមន្បបរផេង ៗ រទៀត ប៉ាុន្នតឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះរ ើញថាររចើនលមម មគួររហើយន្ដរ ។

វិធីសមងេតកាលននអាខ្យាតក្ិរោិ ររឿងកាលោនសារៈ ុំខ្ននណ់ា ់កនុងការនិយយឬ ររ ររ ៀវ-រៅ ។ រប ិនរបើនិយយឬ ររ រែុ កាល អាចរធវើឱយែុ ឃ្លល តចាក

៣៤០ រមររៀនទី ១៧

រ ចកតីរៅ ន រររោះរហតុរនោះរទើបធ ុំងភាសា លីឬ ុំស្រ រឹតនិងធ ុំងភាសាន្ែមររយើងផងន្ដរ រលក នកុំណត់ឱយោនកាលជា ៣ កាលធុំ ៗ ដូចគ្នន គឺ ១. បចចុបបននកាល ២. អ្តតីកាល ៣. អ្នាគតកាល ។ វធិី រងរតកាលថ្នអាែយតកិរយិកនុងភាសា លី មិនោនអ្វជីាការលុំ ករទ ។ ពីរររោះអាែយតកិរយិរតូវន្តបុំន្បកជាមួយវភិតតណិាមួយថ្នវភិតតធិ ុំង ៨ ពួក រហើយវភិតតមួិយពួក ៗ ន្តងន្តរ ប់ឱយដងឹកាល ជានិចច ។ រលក នចាត់វភិតតិនីមួយ ៗ ឱយោនកាលដូចតរៅរនោះ ១. វតតមានាវភិតត ិគឺ តិ, អនត,ិ សិ, ថ, មិ, ម ចាតជ់ាបចចុបបននកាលន្ដលោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “កុំពុង..., កុំពុងន្ត..., រទើប..., ន្តងន្ត..., រន្មង..., គង.់.., គង់ន្ត..., នឹង... ។ ២. បញ្ចមីវភិតត ិ គ ឺ តុ, អនតុ , ហិ, ថ, មិ, ម ចាតជ់ាអ្នុតតកាលន្ដលោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “ចូរ..., ចូរ...ចុោះ, ូម..., ូមឱយ...ចុោះ” ។ ៣. សតតមីវភិតត ិ គឺ ឯយយ, ឯយយុ,ំ ឯយាសិ, ឯយាថ, ឯយាម,ិ ឯយាម ក៏ជាអ្នុតតកាលន្ដរ ោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “គួរ..., គួរន្ត..., គបប.ី.., រតូវ... ” ។ ៤. អជជតនីវភិតត ិគឺ ឦ, ឧ,ំ ឱ, តថ, ឥំ, មាហ និង ហីយតតនីវភិតតិ គឺ អា, ឩ, ឱ, តថ, អំ, មាហ និង បទ្រាកាខ វភិតត ិគឺ អ, ឧ, ឯ, តថ, អ,ំ មហ ធ ុំងបីវភិតត ិ រនោះចាតជ់ាអ្តតីកាលោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “...រហើយ, ន...រហើយ, ...រ ើយ”។

រមររៀនទី ១៧ ៣៤១

៥. ភវសិសនតវិភិតតិ គឺ សសត,ិ សសនត,ិ សសសិ, សសថ, សាម,ិ សាម ចាត់ជាអ្នាគតកាល ោនកិរយិនុររគ្នោះន្របថា “នឹង...” ។ ៦. កាោតបិតតិវភិតត ិ គឺ សា, សំសសុ, ទ្សស, សសថ, សស,ំ សាមាហ ចាត់ជាអ្នាគតកាលន្ដរ ប៉ាុន្នតរប ់អ្តតីកាលោនកិរយិនុ-ររគ្នោះន្របថា “នឹង...រហើយ, នឹង ន ...រហើយ” ។ វភិតតិធ ុំងឡាយខ្នងរលើរនោះជាបរ េបទន្តម៉ាយងរទ ។ ររឿងកាលរនោះ នអ្ធិបាយកនុងរមររៀនទី ៣ រួចមតងរហើយ ចូររករមើលន្ថមរទៀតផងចុោះ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍ែលោះ ៗ

១. វតតម្គនាវិភតត ិ

១. ឯស ភិកខុ ជនានំ ធមមំ ទ្ទទ្សតិ ។ ភិកខុ នុ៎ោះ កុំពុង ុំន្ដង នូវធម ៌ដល់ជន.ទ. ។

២. កុទ្តា តវំ អាគចាឆ សិ ? ចុោះឯង រទើបមក ពីទីណា ?

៣. អហំ ទ្សវ នគរ ំគចាឆ មិ ។ ែ្ុ ុំ នឹងរៅ កាន់ទីរកងុ កនុងថ្ថៃន្ អក ។

២. បញ្ចមីវិភតត ិ

៣៤២ រមររៀនទី ១៧

១. (តវ)ំ មម ឱទនំ អាហរ (អាហរ)ិ ។ (ឯង) ចូរនា ុំមក នូវ យ រោប់ែ្ុ ុំ ។

២. អហំ ធមមំ សុណ្ឋមិ ។ ូមឱយែ្ុ ុំ សាត ប់ នូវធម ៌។

៣. មា តុទ្មហ សទទំ កទ្រាថ ។ ូមអ្នក.ទ. កុុំរធវើ នូវ ុំរ ង (= ូមសាៃ ត)់ ។

៣. សតតមីវិភតត ិ១. ជនា បុនបបុនំ បុញ្ាំ កទ្រយយ ។

ជន.ទ. គួររធវើ នូវបុណយ ររឿយ ៗ ។ ២. ន ភទ្ជ បាបទ្ក មិទ្តត ន ភទ្ជ បុរសិ្មធទ្ម ។ (ជន) មិនគួរគប់រក មិរតអារកក,់ មិនគួរគប់រក បុរ រថាកធប ។ ៣. សទ្ច ជទ្នា បុញ្ាំ កទ្រយយ ទ្ស្ម សុគត ឹគចឆតិ ។

រប ិនរបើ ជន គបបរីធវើ នូវបុណយ រគ រន្មងរៅ កាន ុ់គតិ ។

៤. អជ្ជតនីវិភតត ិ១. មុនទ្យា មទ្ញ្ញច សុ និសីទឹសុ ។

អ្នករ ជ.្ទ. អ្ងាុយរហើយ រលើន្រគ ។ ២. អធិបត ិវ្ហណិជមាហ មណទ្យា កីណិ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៤៣

អ្ធិបត ីទិញរហើយ នូវន្កវមណី.ទ. ពីរណិជ ។ ៣. តុទ្មហ ភិកខូ ន ំភតាត និ អទទតិថ ។

អ្នក.ទ. របរគនរហើយ នូវភតត.ទ. ដល់ភិកខុ .ទ. ។

៥. យីតតនីវិភតត ិ១. ពុទ្ទ្ធធ ឥមំ សុភាសិតំ អទ្វ្ហច ។

រពោះពុទធ នរតា ់រហើយ នូវ ុភា ិត រនោះ ។ ២. ខទ្ណ្ឋ ទ្វ្ហ មា ឧបចចោ ។

ែណៈ កុុំ កនលងបង់ នូវអ្នក.ទ. រ ើយ ។ ៣. វ្ហណិទ្ជា នគរ ំភណ្ឋឌ និ អហរ ិ។

ឈមួញ ននា ុំរៅរហើយ នូវអី្វ៉ាន់ កានន់គរ ។

៦. បមរាកាខ វិភតត ិ១. ទ្តនាហុ < (ទ្តន + អហុ) ទ្បារាណ្ឋ ។

រររោះរហតុរនាោះ អាចារយន្ដលោនកនុងកាលមុន.ទ. នររលរហើយ ។

២. ទ្តនាហ < (ទ្តន + អាហ) ភគវ្ហ......។ រររោះរហតុរនាោះ រពោះោនរពោះភាគ រតា ់រហើយ...... ។

៣. ទ្សដឋ ីឯវមាហ < (ឯវ ំ+ អាហ).... ។

៣៤៤ រមររៀនទី ១៧

រ ដឋ ីររលរហើយ យ៉ា ងរនោះ... ។

៧. ភវិសសនតវិិភតត ិ១. ឧបាសកា សោយ ំធមមំ សុណិសសនត ិ។

ឧ ក.ទ. នឹងសាត ប ់នូវធម៌ កនុងសាល ។ ២. អហំ បឋមសស យាចកសស ទ្ធន ំទទសិាមិ ។

ែ្ុ ុំ នឹងឱយ នូវធន ដល់ មូម ទី ១ ។ ៣. ឯស ភិកខុ ជនាន ំធមមំ ទ្ទទ្សសសតិ ។

ភិកខុ នុ៎ោះ នឹង ុំន្ដង នូវធម៌ ដល់ជន.ទ. ។

៨. កាលាតបិតតិវិភតត ិ១. ទ្ស្ម ទ្ច យានំ លភសិា អគចឆិសា ។

របើ រគ នឹង នរហើយ នូវយន (រគ) នឹង នរៅរហើយ ។ ២. សទ្ច តវំ ឱទនំ អបចទិ្សស អហំ អភុញ្ជិ សស ំ។

រប ិនរបើ អ្នក នឹងចមអនិរហើយ នូវ យ ែ្ុ ុំ នឹង នទទួលធន រហើយ ។

ឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះោន ុទធន្តជាកតតុវចកៈ មិនោនជាវចកៈដថ្ទរទ ូមអ្នក ិកាន្ វងយល់ែលួនឯងផងចុោះ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៤៥

វិភតតអិាខ្យាតផ្លល សប់្បតូររូប

វភិតតអិាែយតធ ុំងរ ុំបីពួករនោះ ោនវភិតតែិលោះអាចផ្ទល ់បតូ ររូបរៅជាដថ្ទ ន ។ ដូរចនោះអ្នក ិកាដុំបូងគបបនី្តយល់ដឹង ដូចោនអ្ធបិាយខ្នងររកាមរនោះ

១. ពកួ្វតតម្គនាវិភតត ិ

១.១ ត,ិ អនត ិ វភិតតផិ្ទល ់ជា ទ្រ ដូចជា នាយទ្រ, វុចចទ្រ ។ នាយទ្រ “ដឹង” មកពី ញា ធាតុចុោះ នា បចច័យនិង តិ ឬ អនត ិវភិតត,ិ ផ្ទល ់ ញា > នា និងផ្ទល ់ នា បចចយ័ជា យ និងផ្ទល ់ តិ ឬ អនតិ រៅជា ទ្រ ។ វុចចទ្រ “ររល” មកពី វច ធាតុចុោះ យ បចចយ័, ផ្ទល ់ វ ជា ឧ រៅជា ឧច រួចចុោះ វ អាគមនិងផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុ ចច រៅជា វុចច ,ផ្ទល ់ តិ ឬ អនតិ រៅជា ទ្រ ។ ១.២ ថ វភិតតផិ្ទល ់ជា តថ ។ ថ វភិតតិកាលរបើចុោះជាមួយ អស ធាតុរតូវផ្ទល ់ជា តថ (អស + ថ) > អតថ ។ ១.៣ ម,ិ ម វភិតតផិ្ទល ់ជា មហ,ិ មហ ។ ម ិផ្ទល ់ជា មហិ កាលរបើចុោះជាមួយ អស ធាតុ (អស + មិ) > អមហ ិ។ ចុំន្ណកឯ ម ផ្ទល ់ជា មហ (អស + ម) > អមហ ។ របើចុោះជាមួយ ទ្ធ ធាតុន្របថា “ឱយ” ោនអ្ុំណាចឱយផ្ទល ់រ ៈ អា ថ្ន ទ្ធ ជានិគាហិត ុំំ រហើយផ្ទល ់និគាហិតរនាោះជា ម (ទ្ធ > ទ ំ> ទម + ម ិឬ ម) > ទមម ិឬ ទមម ។

៣៤៦ រមររៀនទី ១៧

២. ពួក្បញ្ច មីវិភតត ិ

តុ វភិតតិកាលរបើចុោះជាមួយ អស ធាតុរតូវផ្ទល ់ជា តថុ , (អស + តុ) > អតថុ ។

៣. ពកួ្សតតមីវិភតត ិ

ឯយយ វភិតតិផ្ទល ់ នបយី៉ា ងគ ឺ ៣.១ ឯយយ វភិតតអិាចផ្ទល ់ ជា អា ដូចជា (ករ + យិរ + ឯយយ) > កយិរា =(រគ) គបបរីធវើ (លុបទីបុំផុតធាតុរចញ) ។ ៣.២ ឯយយ វភិតតអិាចផ្ទល ់ជា ញា ដូចជា (ញា > ជំ + នា + ឯយយ) > ជញ្ញា =(រគ) គបបដីងឹ (ផ្ទល ់និគាហិតរលើ ជ ជា ញ និងលុប នា បចច័យរចញ) ។ ៣.៣ ឯយយ វភិតតអិាចផ្ទល ់ជា ឥយា ដូចជា (ញា > ជា + នា + ឯយយ) > ជានយិា =(រគ) គបបដីងឹ (លុបរ ៈ អា ថ្នបចចយ័រចញ) ។

៤. ពកួ្បមរាកាខ វិភតតិ និង ៥ ីយតតនវិីភតត ិ

វភិតតិពួករនោះមិនោនផ្ទល ់បតូ ររទ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៤៧

៦. ពកួ្អជ្ជតនីវិភតត ិ ឦ វភិតតិផ្ទល ់ នពីរយ៉ា ងគ ឺ

៦.១ ឦ វភិតតិអាចផ្ទល ់ជា ចឆ ិដូចជា (អ អា. + កុស + អ + ឦ) > អទ្កាចឆ ិឬ អទ្កាក ចឆ ិ=(រគ) នរជររហើយ (អទ្កាចឆ ិផ្ទល ់ ឦ ជា ចឆិ, រពឹទធិ ឧ ថ្ន កុស ជា ឱ, លុបទីបុំផុតធាតុរចញ ។ អទ្កាក ចឆិ ផ្ទល ់ ឦ > ឆិ, ផ្ទល ់ ស > ច, រពឹទធិ ឧ ថ្ន កុស ជា ឱ និងតរមួតរដើមធាតុជា កក ។ ៦.២ ឦ វភិតតិអាចផ្ទល ់ជា តថ, តថំ ចុំររោះ លភ ធាតុដូចជា (អ អា. + លភ + អ + ឦ) > អលតថ, អលតថ ំ=(រគ) នទទួលរហើយ, រោយលុបទីបុំផុតធាតុរចញ ។

៧. ពួក្ភវិសសនតិវិភតត ិ សសត,ិ សសនតិ, សសសិ, សសថ, សាម,ិ សាម វភិតតិធ ុំង ៦ តួរនោះកាល របើផេ ុំជាមួយ ករ ធាតុន្ដលផ្ទល ់ ករ ធាតុនិង អ បចចយ័ជា កាហ, លុប សស រចញឱយ ល់រតឹមន្ត ត,ិ នតិ, សិ, ថ, មិ, ម ដូចជា (ករ > កាហ + សសត)ិ> កាហត,ិ កាហនត,ិ កាហសិ, កាហថ, កាហាម,ិ កាហាម =នឹងរធវើ ។ ឬក៏ចុោះ ឥ អាគមន្ថមក ៏នរៅជា កាហិត ិ=នឹងរធវើ ។

៣៤៨ រមររៀនទី ១៧

ចុំររោះ សាម,ិ សាម ២ តួរនោះអាចផ្ទល ់ជា ឆាម,ិ ខាម,ិ ឆាម, ខាម នដូចជា វចាឆ ម,ិ វចាឆ ម មកពី (វស + អ + ឆាម)ិ > វចាឆ ម,ិ (វស + អ + ឆាម) > វចាឆ ម ។ ពីរររោះោន ឆ រៅខ្នងចុងរទើបរតូវផ្ទល ់ ស ទីបុំផុតធាតុជា ច តាមវធិីពយញ្ាន ុំរយគរៅជា វចាឆ ម ិ=(ែ្ុ ុំ)នឹងរៅ ។ វចាឆ ម កដូ៏ចគ្នន ន្ដរ ែុ ន្តវភិតតបិ៉ាុរណាណ ោះ ។ រប ិនរបើរបកបជាមួយ វច ធាតុន្ដលន្របថា “ររល” អាចផ្ទល ់ សាម ិ> ខាម,ិ សាម > ខាម រៅជា វកាខ ម,ិ វកាខ ម ។ វកាខ ម ិមកពី (វច + អ + ខាម)ិ > វកាខ ម ិ។ វកាខ ម មកពី (វច + អ + ខាម) > វកាខ ម ។ ពីរររោះោន ខ អ្កេររៅខ្នងចុងរតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុ ច > ក ឱយរតូវតាមវធិីពយញ្ាន ុំរយគរៅជា វកាខ ម ិ =(ែ្ុ ុំ) នឹងររល និង វកាខ ម ក៏ដូចគ្នន ន្ដរ ែុ ន្តវភិតតបិ៉ាុរណាណ ោះ ។

៨. ពួកាលាតបិតតិវិភតត ិ

វភិតតិពួករនោះមិនោនផ្ទល ់បតូ ររទ ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

អស ធាតុោនវធិីបុំន្បកន្បលកពីរគ រឯីវធិីររបើកន៏្បលកន្ដរ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៤៩

ក. រតង ់អតថ ិ=ោន, របើររបើបដរិ ធរតូវររបើ ន ខ្នងរដើមរោយរធវើ នធិជា (ន + អតថ)ិ > នតថ ិ=មិនោន ។ ធ ុំងពីរ ័ពទរនោះជាឯកវចនៈ ន្តក៏អាចររបើជាមួយបទរបធានជាពហុវចនៈ នន្ដរ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. ទ្យ២ សតាត ១ សញ្ាិ ទ្នា៣ អតថិ៤។

តវ.ទ.១ ឯណា២ ជា តវោន ញោ ៣ ។ ២. សង្កខ រា១ សសសតា៣ នតថិ៤។

ង្គខ រ.ទ.១ ជា ភាវៈរទៀង៣ មិនោន៤ ។

រៅកនុងគ្នថានិយមរធវើ នធិ អតថ ិជាមួយ ័ពទដថ្ទរដើមបកីាតប់ទឱយែលីជាងធមមតា ដូចជា

បុតាត មតថ,ិ ធនមតថ ិរវលន្របរតូវន្ញកជារបរយគដូរចនោះ បុតាត មតថ ិរៅជា បុតាត ទ្ម អតថ ិ=របុីរត រប ់ែ្ុ ុំ ោន ។ ធនមតថ ិរៅជា ធនំ ទ្ម អតថ ិ=ររីទពយ រប ់ែ្ុ ុំ ោន ។

ររៅពីរនោះ អតថិ និង នតថ ិោនររបើជាបទ ោ ជាមួយ ័ពទដថ្ទក៏ ន រោយោនបទររកាយជានាមរហើយន្ដលបុំន្បកជាវភិតតិរផេង ៗ ដូចនាម ័ពទទូរៅន្ដរ ដូចជា អតថភិាទ្វ្ហ =រភីាវៈោន, នតថភិាទ្វ្ហ =រភីាវៈមិនោន, នតថិបទូ្វ្ហ =រ ីភាវៈថ្ននុំមិនោន ជារដើម ។

៣៥០ រមររៀនទី ១៧

ែ. រតង ់អសិ ន្ដលោនបទវកិតិកតាត ជាបទអ្ធិបាយររៀងពីខ្នងរដើមន្តងនិយមររបើជាបទ នធិដូចជា ១. (មនុទ្សា + អសិ) > មនុទ្សាសិ ? ឯងជាមនុ េឬ ? ២. (បុរទិ្ស្ម + អសិ) > បុរទិ្ស្មសិ ? ឯងជារបុ ឬ ? ៣. កុទ្តា (អាគទ្តា + អសិ) > អាគទ្តាសិ ? ឯង រទើបមក ពីណា ? កនុងទីែលោះលុប អសិ រចាលោនរតឹមន្តបទរបធាននិងបទវកិតិកតាតក៏ នឧធហរណ៍ តវ ំកសស បុទ្តាត ? ឯង ជាបុរត រប ់អ្នកណា ? រវលន្របរលតរបរយគរតូវន្ថមកិរយិ ័ពទជា អសិ រររោះោនបទរបធាន រតូវន្តោនបទកិរយិរគបរ់គងរបរយគជានិចច ។ តវ ំ =រឯីង បុទ្តាត អសិ =ជាកូន កសស = រប ់អ្នកណា ? គ. រតង ់អមហិ ោនគតិដូច អសិ ន្ដរគឺថា អមហិ ជាកិរយិ ័ពទោនបទរបធានជា អហំ ោនបទវកិតិកតាត ជាបទគុណរហើយរធវើ នធិចូលគ្នន ឧ. បវូ ំ (ខាទិតុកាទ្មា + អមហ)ិ > ខាទិតុកាទ្មាមហិ =ែ្ុ ុំ ជាអ្នករ ថានរដើមប ីុី នូវនុំ ។ . តុ បញ្ចមីវភិតតិរបើផេ ុំជាមួយនឹង អស ធាតុរៅជា អតថុ = ូមោន ។ កិរយិ ័ពទរនោះនិយមររបើកនុងរបរយគោនការបួង ួង, រ ចកតីរ ថាន , ុំន្ដងការរគ្នរព កនុងដុំរណើ រ ុំពោះថាវ យបងាុំរគបុូរវ ចារយមុននឹងរធវើពីធកីាររនាោះ ៗ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៥១

ឧ. នមតថុ សមពុទធសស ោនរ ចកតីថា “ ូមរកាបថាវ យបងាុំ ចុំររោះរពោះ មពុទធ” ។ រវលន្របរលតរបរយគរតូវន្ញករចញជារបរយគដូរចនោះ

នទ្មា អតថុ សមពុទធសស ។ រកីិរយិថាវ យបងាុំ ូមោន ចុំររោះរពោះ មពុទធ ។

របរយគថា នមតថុ សុគតសស ោនរ ចកតថីា “ ូមរកាបថាវ យបងាុំ ចុំររោះរពោះ ុគត” និងរបរយគថា នមតថុ រតនតតយសស ោន រ ចកតថីា “ ូមរកាបថាវ យបងាុំ ចុំររោះរពោះរតនថ្រត” ។ ង. កិរយិ ័ពទន្ដល ររមចមកពី អស ធាតុោនចុំណុច រងរត ២ យ៉ា ងគ ឺ ង.១. រប ិនរបើលុបរដើមធាតុរចញនិងជាកិរយិន្ដលរផតើមរោយពយញ្ានៈ រវលររៀងកនុងរបរយគពុុំចា ុំ ច់រធវើ នធិជាមួយបទឯរទៀតរទ សនត ិ=ោន, សិយា, សិយុ ំ= គបបោីន, គបបជីា ។ ង.២. របើរតូវលុបទីបុំផុតធាតុរចញកក៏ាល យជាកិរយិ ័ពទន្ដលរផតើមរោយរ ៈ អ ឬរ ៈ អា កត ី រវលររៀងោក់កនុងរបរយគរតាងរធវើ នធិជាមួយបទដថ្ទជានិចច រហើយតួ អ ក ៏ត់រូបរៅ ឧ.

(បុរទិ្ស្ម + អសិ) > បុរទិ្ស្មសិ =ឯងជារបុ ។ (កមមសសទ្កា + អមហិ) > កមមសសទ្កាមហ ិ =រយើងោនកមមជា

រប ់ែលួន, ដូរចនោះជារដើម ។

៣៥២ រមររៀនទី ១៧

វភិតតិតួឯរទៀត ៗ គបបរីធៀបតាមវធិីរនោះ ។ អស ធាតុន្ដលបុំន្បកជា អតថ ិ និង នតថិ និយមររបើោក់ខ្នងរដើមថ្នរបរយគដូចជា នតថិ ទ្ម សរណំ....... មិនោន ទីពឹងឯណា រោប់ែ្ុ ុំ.......... ។

នាមស័ពទ (ត) ័ពទ លី យុវត ីឥ. មាស បុុំ. វសស បុុំ.,នបុុំ. កាល បុុំ. ទ្ភាគ ីបុុំ. ទ្ភាគ បុុំ.

រកយន្រប រ ីរកមង ន្ែ, ន្ណត ក រភលៀង, ឆ្ន ុំ កាល, ម័យ អ្នកោនរទពយ រទពយ

័ពទ លី កនិដឋ បុុំ. សង្កគ ម បុុំ. សុរា ឥ. អាចរយិានី ឥ. អនតិម គុ. ឥទ្តា អ្ពយ.

រកយន្រប បអូនរបុ ស្រង្គា ម រសា, ុរ អ្នករគ ូ ទីបុំផុត, ចុង អ្ុំពី...រនោះ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៧

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ បរូណសំខា ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើបចចយ័ រោបរ់ធវើបកតិ ុំែយឱយរៅជាបូរណ ុំែយោនប៉ាុនាម នតួ គឺអ្វីែលោះ ?

រមររៀនទី ១៧ ៣៥៣

៣. រតើបចចយ័អ្វី រោប់ចុោះជាមួយ ទវិ និង តិ ឱយរៅជាបូរណ ុំែយ ? ៤. រតើបចច័យអ្វី រោប់ចុោះជាមួយ ចតុ ឱយរៅជាបូរណ ុំែយ ? ៥. រតើបចច័យអ្វី រោប់ចុោះជាមួយ ឆ ឱយរៅជាបូរណ ុំែយ ? ៦. រតើបចច័យអ្វី រោប់ចុោះជាមួយ ឯក, បញ្ច និងចាប់ពី សតត រ ើង រៅឱយរៅជាបូរណ ុំែយ ? ៧. រតើបចច័យអ្វី រោប់ចុោះពី ឯកាទស ដល់ អោឋ រស ឱយរៅជា បូរណ ុំែយឥតថលិីងា ? ៨. រតើ តិ និង អនតិ វតតោនាវភិតតអិាចផ្ទល ់ជាអ្វ ី? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៩. រតើ ឦ អ្ជាតតនីវភិតតអិាចផ្ទល ់ជាអ្វ ី? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ១០. រតើភវ ិេនតិវភិតតិខ្នងបរ េបទអាចផ្ទល ់ជាអ្វីែលោះ ? ូមឱយ ឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ទសសុ បុរទិ្សសុ សតតទ្មា វ្ហណិទ្ជា ទ្ហាតិ ។ ២. ទ្ស្ម សតតទ្មា បុរទិ្ស្ម នារយិា អដឋមាយ ឯកំ វតថុ ំ អទ្ធសិ ។ ៣. ចតសសនន ំយុវតនីំ តតិយា កញ្ញា បញ្ច អទ្សស អាទ្នសិ ។ ៤. មយហ ំគរុ សតតតិទ្ម វទ្សស បញ្ច ទ្ម មាទ្ស កាលំ អកាសិ ។ ៥. មយ ំឥទ្តា ឆទ្ដឋ ទិវទ្ស ចតហិូ បុរទិ្សហិ សទធឹ ទុតិយ ំនគរ ំ គមិសាម ។ ៦. ទវិសុ បាឋស្មោសុ បឋមាយ តិសតំ សិសា ឧគគណហ នតិ ។

៣៥៤ រមររៀនទី ១៧

៧. ទវិនន ំទ្ភាគីនំ ទុតិទ្យា តឹសតិយា យាចកាន ំទ្ធនំ អទ្ធសិ ។ ៨. បញ្ចសុ នារសុី តតយិា អាចរយិានី ទ្ហាតិ ។ ៩. ទ្ស្ម បឋទ្មា ភិកខុ ពហុននំ មនុសាន ំធមមំ ទ្ទទ្សសិ ។ ១០. ទ្យា បឋមំ អាគទ្ចឆយយ ទ្ស្ម បណ្ឋណ ការ ំលទ្ភយយ ។ ១១. អនតទិ្មន គហបតនិា បញ្ច សីោនិ រកខី ទ្យរ ំ។ ១២. អហំ វសីតិយា តរុណីនំ រតាត ន ិបុបាផ ន ិទទសិាមិ ។ ១៣. ភិកខូ ន ំឯកនូសត ំមម ទ្គហំ អាគមិ ឯស ភិកខុ បញ្ច វសីតិទ្មា អទ្ហាសិ ។ ១៤. ទ្ស្ម តរុទ្ណ្ឋ មម បញ្ច ទ្មា កនិទ្ោឋ ទ្ហាតិ ។ ១៥. ទទ្កាខ បុរទិ្ស្ម ឥមសស ទ្គហសស បញ្ច ទ្ម គទ្ពភ និបជជិ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ឈមួញ ទី ៥ បណាត ឈមួញ.ទ. ដប់នាក ់នឹងទិញ នូវន្កវមណី ។ ២. កនុងថ្ថៃ ទី ៣ អ្នកោនរទពយ បួននាក ់នឹងឱយ នូវបណិឌ .ទ. ដល់ មូម ១០០នាក ់។ ៣. កនុងសាលររៀន ទី ១ ោន ិ េ.ទ. ៣០០នាក ់។ ៤. ឯង ជា ិ េ ទី ១២ រប ់ រលករគ ូរនាោះ ឬ ? ៥. ភិកខុ .ទ. ៩៩រូប មករហើយ កាន់ផទោះ រប ់ែ្ុ ុំ, ភិកខុ នុ៎ោះ ជាអ្ងា ទី ២៥ ។ ៦. ែ្ុ ុំ នឹងឱយ នូវផ្ទរ .ទ. ពណ៌រកហម ដល់កញោ ទី ២០ ។

រមររៀនទី ១៧ ៣៥៥

៧. រតើនរណា ជារគូ ទី ១ រប ់អ្នក ? ៨. ិ េ រប ់ែ្ុ ុំ ទី ១ នឹងមក ជាមួយ ិ េ ទី ៤ ។ ៩. រ នាបត ីទី ២ សាល ប់រហើយ កនុង ស្រង្គា ម ។ ១០. រប ិនរបើ ភិកខុ .ទ. ៣០រូប រនាោះ នឹង នមករហើយ តាមផលូ វ រនោះ ភកិខុ .ទ.រនាោះ នឹង នរ ើញ នូវរពោះពុទធ ។ ១១. ោន ិកាខ កាម ១៣០០នាក ់កនុងមហាវទិយល័យ រនោះ ។ ១២. បណាត ភិកខុ .ទ. ៥០រូប ភិកខុ ទី ៥ រៅរហើយ កាន់វហិារ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៧)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

អ្នក ិកា រតូវឃ្លម តែម ីររៀនរហើយររៀន ររៀនធល់ន្ត

រ ថាន រចោះ ពយយមររៀន រហើយររៀនរទៀត រចោះរគបរ់គ្នន ់

ចុំរណោះអ្វ ីកុុំរអ្ៀនអ្ន ់ជានិរនត ៍រ កដអឺ្យ!

ដករ ង់ពីរ ៀវរៅ “ររៀនភាសាអ្ង់រគល ៦៣ រោ៉ា ងរោយែលួនឯង”

ទុំព័រ១១៧ រោយរលក ឱម ណ្ឋរគ ី

មមមរៀនទី ១៨

អធបិ្បាយអពំកី្តិក្ិរោិ (Participles)

រកយថា កិត ររមចមកពី (កិរ ធាតុ + ត) ោនវគិាហៈថា កងខំ កិរត ិ អបទ្នតីត ិ កិត ំ ន្របថា (បចចយ័ឯណា) រន្មងកោច ត់នូវ រ កតី ងេយ័(រប ់ ិ េ) រររោះរហតុរនាោះ (បចចយ័រនាោះ) រ ម្ ោះថា កតិ ។ របើចុោះ ក កតថបចច័យមករទៀត នរូបជា កិតក ន្ដលោន ២ របរភទគ ឺ ១. របើជា នាម រៅថា នាមកិតក ឬ កិតនាម (Derivative noun) ។ ២. របើជា ករិយិ ័ពទ រៅថា កិរយិាកិតក ឬ កិតកិរយិា (Participles) ។

ក្ិរោិសព័ទម្គន ៣ ោ៉ា ងគ ឺ

១. អាខាតកិរយិា ឬ កិរយិាអាខាត (Finite verbs) ២. កិតកិរយិា ឬ កិរយិាកិតក (Participles) ៣. អពយយកិតកិរយិា (Indeclinable participles or Absolutive)

រមររៀនទី ១៨ ៣៥៧

អាែយតកិរយិ នអ្ធិបាយចប់រហើយ ូមរករមើលសារ ើងវញិកនុងរមររៀនខ្នងរដើម ។ កនុងទីរនោះនឹងអ្ធបិាយអ្ុំពីកិរយិកិតកបនតិចមតង ៗ ដូចោនតរៅរនោះ

ក្ិតក្ិរោិ ឬ ក្ិរោិក្ិតក្

មរគឿងរប្បក្បរបសក់្តិក្ិរោិ (Elements of Participles)

កិតកិរយិោនររគឿងរបកប ុំខ្នន ់ ៗ ៦ យ៉ា ងគ ឺ ធាតុ, វភិតត,ិ វចន, កាល, វ្ហចក, បចច័យ ។

អធបិ្បាយមរគឿងរប្បក្បមដាយសមងខប

១. ធាតុ (Roots) គឺដូចគ្នន នឹងធាតុរប ់អាែយតកិរយិន្ដរដូចជា ឋា =ឈរ, គម =រៅ, ចរ =រតាច់, រដើរ, សី =រដក, ភុជ = ីុ, បា=ផឹក, ករ =រធវើ, ភាស =និយយ, ចិនត =គិត ជារដើម ។ ២. វភិតត ិ (case endings) រតូវររបើវភិតតិរប ់នាមធ ុំង ៨ វភិតតិដូច នររលរួចរហើយកនុងរមររៀនខ្នងរដើម ពីរររោះកតិកិរយិមិនោន

៣៥៨ រមររៀនទី ១៨

វភិតតិរោយន្ កជារប ់ែលួនរទ ។ ប៉ាុន្នតដល់រពលន្របមនិោនររបើរកយអាយតនិ តដូចនាមនាមរទ គឺន្របទរទ ៗ ដូចគុណនាមន្ដរ ។ ៣. វចន (Numbers) ោន ២ ដូចកិរយិអាែយតន្ដរគ ឺឯកវចនៈ និង ពហុវចនៈ ។ ៤. កាល (Tenses) រប ់កិរយិកតិកោន ៤ គ ឺបចចុបបននកាល, អ្តីតកាល, អ្នាអ្តកាល(មិន ូវោនរទ) ដូចករិយិអាែយតន្ដរ និង អ្នុតតកាល ។ ៤.ក បចចុបបននកាល (Present tense) ន្ចកជាពីរគ ឺបចចុបបនន ុទធ, បចចុបបននជិតអ្នាគត ។ ៤.ក.១ បចចុបបនន ុទធ រតូវន្របថា “កុំពុង..., កុំពុងន្ត...” ដូចជា “កុំពុងអ្ងាុយ, កុំពុងន្ត ីុ” ជារដើម ។ ៤.ក.២ បចចុបបននជិតអ្នាគត រតូវន្របថា “កាល..., កាលនឹង...” ដូចជា “កាលរធវើ, កាលនឹងររល” ជារដើម ។ ៤.ែ អតីតកាល (Past tense) ន្ចកជាពីរគ ឺ អ្តីតកាលកនលងរហើយមិនកុំណត ់និង អ្តីតកាលកនលងររ ចរហើយ ។ ៤.ែ.១ អ្តីតកាលកនលងរហើយមនិកុំណត ់ រតូវន្របថា “...រហើយ” ដូចជា “រៅរហើយ, ីុរហើយ” ជារដើម ។ ៤.ែ.២ អ្តីតកាលកនលងររ ចរហើយ រតូវន្របថា “លុោះ...រហើយ” ដូចជា “លុោះចូលរៅជិតរហើយ” ជារដើម ។

រមររៀនទី ១៨ ៣៥៩

៤.គ អនុតតកាល (Imperative tense) ន្ចកជាពីរគ ឺអ្នុមត ិ១, បរកិបប ១ ។ ៤.គ.១ អនុមត ិរតវូន្របថា “គួរ..., គួរន្ត...” ដូចជា “គួរ ីុ, គួររៅ” ជារដើម ។ ៤.គ.២ បរកិបប រតូវន្របថា “គបប.ី.., រតូវ...” ដូចជា “គបបសីាត ប,់ រតូវរធវើ” ៘ ៤. រឯី អនាអតកាល (Future tense) ោនរូបន្ដរន្តមិន ូវោនររចើនរទ ូមរមើលឧធហរណ៍រៅខ្នងមុែ ។ ៥. វ្ហចក (Voices) ោន ៥ ដូចកិរយិអាែយតន្ដរគ ឺកតតុវចក, កមមវចក, ភាវវចក, រហតុកតតុវចក, រហតុកមមវចក ។ ៦. បចច័យ (Suffixes) រប ់កិតកិរយិោន ១០ តួន្ចករចញជា ៣ ពួកដូចរនោះ ពួកទី ១ រៅថា កិតបបចច័យ ោន ៣ តួគ ឺអនត, តវនតុ , តាវ ី។ ពួកទី ២ រៅថា កិចចបបចច័យ ោន ២ តួគ ឺតពវ, អនយី ។ ពួកទី ៣ រៅថា កិតកិចចបបចច័យ ោន ៥ តួគ ឺមាន, ត, តនូ, តាវ , តាវ ន ។

ការបចក្បចច័យតាមកាលនមីួយ ៗ

៣៦០ រមររៀនទី ១៨

១. អនត និង មាន បចច័យរ ប់ឱយដឹងថាជា បចចុបបននកាល អាចរៅថា បចចុបបននកិតកិរយិា (Present participles) ដូចជា គចឆនត = កុំពុងរៅ, កាលរៅ, បចមាន =កុំពុងចមអនិ, កាលចមអិន ។ ២. អនីយ និង តពវ បចចយ័រ ប់ឱយដឹងថាជា អនុតតកាល អាចរៅថា អនុមតតិកិតកិរយិា (Potential participles) ដូចជា ទ្ធតពវ = គបបឱីយ, គួរឱយ, ករណីយ =គបបរីធវើ, គួររធវើ, បានីយ =គបបផីឹក, គួរ ផឹក ។ ៣. ត, តវនតុ , តាវ,ី តនូ, តាវ និង តាវ ន បចចយ័រ ប់ឱយដឹងថាជា អតីតកាល ។ បចច័យ ៣ តួ ត, តវនតុ , តាវ ីអាចរៅថា អតីតកិត-កិរយិា (Past participles) ដូចជា គត =រៅរហើយ, សុតវនតុ =សាត ប់រហើយ, សុតាវ ី=សាត ប់រហើយ ។ បចចយ័ ៣ តួរទៀត តនូ, តាវ , តាវ ន អាចរៅថា អពយយកិតកិរយិា (Indeclinable participles or Absolutive) ដូចជា លភិតាវ = នរហើយ, ភុញ្ជិ តាវ = ីុរហើយ, កតាវ ន =រធវើរហើយ, ជារដើម ។

ការបចក្បចច័យតាមវាចក្ៈ

១. កិតបបចច័យ ៣ តួគ ឺ អនត, តវនតុ , តាវ ីជាររគឿង ោា ល់កនុងវចកៈពីរគឺ កតតុវ្ហចក និង ទ្ហតុកតតុវ្ហចក ។

រមររៀនទី ១៨ ៣៦១

២. កិចចបបចច័យ ២ តួគ ឺអនយី, តពវ ជាររគឿង ោា ល់កនុងវចកៈបីគ ឺកមមវ្ហចក, ភាវវ្ហចក និង ទ្ហតុកមមវ្ហចក ។ ៣. កិតកិចចបបចច័យ ៥ តួគ ឺមាន, ត, តនូ, តាវ , តាវ ន ររបើ នធ ុំងរ ុំវចកៈ ។

អ្នក ិកាគបបចីុំណាុំឱយ នចា ់ល ់ថា រតើបចចយ័ណាជា វចកៈអ្វ ី លុោះដល់រវលន្របរទើបន្រប នលអរតមឹរតូវ ។ រឯីវធិីន្របរប ់វចកៈនីមួយ ៗ គឺោនដុំរណើ រដូចវចកៈកនុងអាែយតកិរយិន្ដរ ។ បចចយ័ថ្នកិតកិរយិធ ុំង ១០ តួរនោះ បចច័យមួយ ៗ តួោនវធិរីបកបរូបជាកិរយិរផេង ៗ គ្នន ។ កនុងទីរនោះនឹងអ្ធបិាយអ្ុំពី អនត, មាន បចច័យមុនរគ ។ បចចយ័ពីរតួរនោះអាចចុោះជាមួយ កមមធាតុក ៏នជាមួយអ្កមមធាតុក ៏នន្ដរ ។

បចចបុ្បបននក្តិក្ិរោិ

(Present participles)

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ អនត បចច័យ អនត បចច័យររបើកនុងវចកៈ ២ គ ឺកតតុវ្ហចក និង ទ្ហតុកតតុវ្ហចក ដូចនឹងររលតរៅរនោះ

៣៦២ រមររៀនទី ១៨

១. ចុោះក្នងុក្តតវុាចក្ៈ

១.១ អនត របើចុោះកនុងកតតុវចកៈ រតូវន្តចុោះបចច័យរបចា ុំពួកធាតុកនុងអាែយតកិរយិ ិនរទើបចុោះ អនត បចច័យ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ពួក ១ ២ ៣ ៤ ៥ ៦ ៧

ធាតុ លភ ភុជ ទិវ សុ ច ិគហ ករ

+បចចយ័ + អ + អ + យ + ណ្ឋ + នា + ណ្ឋហ + ឱ

+ អនត + អនត + អនត + អនត + អនត + អនត + អនត + អនត

ររមចជា > លភនត > ភុញ្ជនត > ទិពវនត > សុណនត > ចិននត > គណហ នត > កទ្រានត

រកយន្រប កុំពុងឬកាល ន កុំពុងឬកាល ីុ កុំពុងឬកាលរលង កុំពុងឬកាលសាត ប ់កុំពុងឬកាល នេ ុំ កុំពុងឬកាលយក កុំពុងឬកាលរធវើ

ូមចុំណាុំថា ចុំររោះធាតុពួកទី ២ រតូវចុោះនិគាហិតអាគម ិនរទើបចុោះបចច័យ និងធាតុពួកទី ៤, ៥, ៦ រតូវរ េៈរ ៈ អា ថ្នបចចយ័ជា អ ។

១.២ ចុំររោះធាតុែលោះន្ដលជារ ៈ ឥ, ឦ រតូវផ្ទល ់ជា ឯ និងធាតុកនុងពួកែលោះន្ដលចុោះ ឯ បចច័យ (ពួករនោះមិន ចចុ់ោះបចច័យរបចា ុំពួករទ) រហើយនឹងធាតុពួកទី ៨ គពួឺក ចុរ ធាតុន្ដលចុោះ ទ្ណ បចច័យអាចោនរូបពីរយ៉ា ងដូចខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ១៨ ៣៦៣

ពួក ១ ៥ ៨ ២ ៨

ធាតុ ន ី> ទ្ន ជិ > ទ្ជ កថ ឆិទ ចិនត

+បចចយ័ + អ + អ + ឯ + ឯ + ទ្ណ

+ អនត + អនត + អនត + អនត + អនត + អនត

ររមចជា > ទ្ននត > ទ្ជនត > កទ្ថនត > ឆិទ្នទនត > ចិទ្នតនត

រកយន្រប កុំពុងឬកាលនា ុំរៅ កុំពុងឬកាលឈនោះ កុំពុងឬកាលររល កុំពុងឬកាលកាត ់កុំពុងឬកាលគិត

(ទ្ននត=នយនត, ទ្ជនត=ជយនត, កទ្ថនត=កថយនត, ឆទិ្នទនត=ឆនិទយនត,ចិទ្នតនត=ចនិតយនត) ។

១.៣ ចុំររោះធាតុែលោះន្ដលជារ ៈ ឧ, ឩ រតូវរពឹទធិជា អវ ដូចជា ធាតុ ភ ូ> ភវ ចុ > ចវ មុ > មវ

+បចចយ័ + អ + អនត + អ + អនត + អ + អនត

ុំររចជា > ភវនត > ចវនត > មវនត

រកយន្រប កុំពុងឬកាលរកើត កុំពុងឬកាលសាល ប ់កុំពុងឬកាលចង

១.៤ ោនធាតុែលោះរបកបរូបតាមទុំរនើងែលួនដូចជា ធាតុ ឋា បា

ឥស

រៅជា > តិដឋ > បិវ > ឥចឆ

+ បចច័យ + អនត + អនត + អនត

ររមចជា > តិដឋនត > បិវនត > ឥចឆនត

រកយន្រប កុំពុងឬកាលឈរ កុំពុងឬកាលផឹក កុំពុងឬកាលរ ថាន

៣៦៤ រមររៀនទី ១៨

គម អស

ឥ យា

> គចឆ > ស > ឯ > យាយ

+ អនត + អនត + អនត + អនត

> គចឆនត > សនត > ឯនត > យាយនត

កុំពុងឬកាលរៅ កុំពុងឬកាលោន កុំពុងឬកាលរៅ កុំពុងឬកាលរៅ

១.៥ ពួកកិរយិ ័ពទន្ដលរបកបរូបរោយរធវើអ្រភ និងពួកកិរយិន្ដលរបកបរូបពីនាមឬគុណនាមដូច ន ិកាកនុងរមររៀនទី ១៥ រនាោះ អាចចុោះ អនត បចច័យផ្ទទ ល់រោយរគ្នន់ន្តលុប តិ វភិតតិរចញដូចោនខ្នង ររកាមរនោះ ។

ធាតុ កម

វ+ិកិត កិត ធុម បុតត

រៅជា > ចងគម > វចិិកិចឆ > តិកិចឆ > ធមូាយ > បុតតីយ

+ បចច. + អនត + អនត + អនត + អនត + អនត

ររមចជា > ចង កមនត > វចិិកិចឆនត > តិកិចឆនត > ធមូាយនត > បុតតីយនត

រកយន្រប កុំពុងឬកាលចស្រងរម កុំពុងឬកាល ងេយ័ កុំពុងឬកាលរកា កុំ.ឬកាលបងាុយន្ផេង កុំពុងឬកាលរបរពឹតតថាដូចជាកូន

២. ចុោះក្នងុម តុក្តតវុាចក្ៈ

រមររៀនទី ១៨ ៣៦៥ អនត របើចុោះកនុងរហតុកតតុវចកៈពុុំចា ុំ ច់ោនបចច័យរបចា ុំពួកធាតុ ជាប់មកជាមួយផងរទ ។ ប៉ាុន្នតរតូវចុោះការតិបបចច័យកនុងអាែយតកិរយិ ៤ តួគឺ ទ្ណ, ណយ, ណ្ឋទ្ប, ណ្ឋបយ តួណាមួយ ិនរទើបចុោះ អនត បចច័យ ។ បចចយ័ណាន្ដលោនតួ ណ រវលផេ ុំរតូវលុបតួ ណ រនាោះរចញរគប់ ៗ កាល រហើយរតូវទី ៈរ ៈរដើមធាតុជានិចច ។ ចូររករមើលកនុងអាែយតកិរយិរហតុកតតុវចកៈកនុងរមររៀនទី ១៦ ។ ខ្នងររកាមរនោះជាឧធហរណ៍ែលោះ មរ + ទ្ណ + អនត > មាទ្រនត =កុំពុងឬកាលឱយសាល ប់, ោល ប ់។ សុ + ទ្ណ + អនត > ស្មទ្វនត =កុំពុងឬកាលឱយសាត ប ់(ឧ > ឱ > អវ) ។ ករ + ណ្ឋទ្ប + អនត > ការាទ្បនត =កុំពុងឬកាលឱយរធវើ ។ ចុរ + ណ្ឋបយ + អនត > ទ្ចារាបយនត =កុំពុងឬកាលឱយលួច ។

ធាតុឯរទៀត ៗ កោ៏នវធិីផេ ុំន្បបរនោះន្ដរ ។

៣. ចុោះក្នុងក្មមវាចក្ៈ

ដូច នររលរួចរហើយថា អនត បចចយ័ចុោះ នន្តកនុងរូបជាកតតុ-វចកៈនិងរហតុកតតុវចកៈប៉ាុរណាណ ោះ ន្តក៏រ ើញោនររបើជាកមមវចកៈែលោះន្ដរន្ដលរតូវចុោះ យ បចចយ័និង ឥ អាគមផងដូចខ្នងររកាមរនោះ

៣៦៦ រមររៀនទី ១៨

ធាតុ គហ គម ទ្ធ

យាច

អា. + យ + ឥ + យ + ឥ + យ + ឦ + យ + ឥ + យ

+ អនត + អនត + អនត + អនត + អនត

ររមចជា > គណហិ យនត > គមិយនត > ទីយនត > យាចិយនត

រកយន្រប កុំពុងឬកាលយក កុំពុងឬកាលរៅ កុំពុងឬកាលឱយ កុំពុងឬកាល ុុំ

វិធីបំបបក្ក្ិរោិក្ិតក្ៈ

ូម រងរតរមើលកតិកិរយិន្ដល ររមចរហើយធ ុំងរនោះ ោនរូបរ រដៀងគ្នន នឹងអាែយតកិរយិរតងប់ឋមបុរ ិពហុវចនៈន្ដរ ែុ គ្នន ន្តរតងអ់ាែយតកិរយិជា នត ិ រឯីកិតកិរយិជា នត ប៉ាុរណាណ ោះ ។ កិរយិ ័ពទធ ុំងរនោះមនិធនប់ុំន្បកជាមួយវភិតតិរៅរ ើយរទ ។ កិរយិកតិកន្ដលរបកបរោយ អនត បចចយ័ដូចររលរហើយរនោះោនទីបុំផុតជា អ ការនតដូច បុរសិ និង កុល រហើយន្ដលជាបុុំលិងានិងនបុុំ កលិងា ។ ១. របើរ ថាន បុំន្បកជាបុុំលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ ឬ (ភវនត ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) រគប់វភិតត ិ។ ២. របើរ ថាន បុំន្បកជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប កុល រគប់

វភិតតិ ។

រមររៀនទី ១៨ ៣៦៧

៣. របើរ ថាន បុំន្បកជាឥតថីលិងារតូវន្ថមរ ៈ ឦ ន្ដលជាររគឿង ោា ល់ឥតថីលិងារៅជា អនត ី ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប នារ ី រគប់វភិតតិ ។ ចូររមើលគុំរូ គចឆនត =កុំពុងរៅ, កាលរៅ ។ ូម រងរតរមើលវធិបីុំន្បកខ្នងររកាមរនោះ

វិធីបំបបក្ គចឆនត ជាបុលំងិគ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ គចឆទ្នាត , (គចឆ)ំ គចឆនត ំគចឆទ្នតន, (គចឆតា) គចឆនតសស, (គចឆទ្តា) គចឆនតស្មម , គចឆនតមាហ , គចឆនាត , (គចឆតា) គចឆនតសស, (គចឆទ្តា) គចឆនតសម,ឹ គចឆនតមហ,ិ គចឆទ្នត, (គចឆត)ិ គចឆនត, (គចឆ,ំ គចឆ, គចាឆ )

ពហុវចនៈ គចឆនាត , (គចឆទ្នាត ) គចឆទ្នត គចឆទ្នតហិ, គចឆទ្នតភ ិគចឆនាត ន,ំ (គចឆត)ំ គចឆទ្នតហិ, គចឆទ្នតភ ិ គចឆនាត ន,ំ (គចឆត)ំ គចឆទ្នតសុ គចឆនាត , (គចឆទ្នាត )

៣៦៨ រមររៀនទី ១៨

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះជាបុុំលិងាន្តម៉ាយងន្ដលបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ និង ភវនត ។ កិតកិរយិធ ុំងឡាយន្ដលរៅកនុងវង់រកចកធ ុំងឯក- វចនៈនិងពហុវចនៈបុំន្បកតាមន្បប ភវនត ររៅពីរនាោះបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ ។ ២. រប ិនរបើជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប កុល រគប់វភិតតិន្ដលោនរូបដូចកនុងបុុំលិងាន្ដរ ោនន្បលកន្តរតងប់ឋោនិងទុតិយវភិតតិ ពហុវចនៈប៉ាុរណាណ ោះ ។

វិធីបំបបក្ គចឆនត ជានបុសំក្បុំលងិគ

វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ គចឆ ំគចឆនត ំ

ពហុវចនៈ គចឆនាត ន,ិ គចឆនាត គចឆនាត ន,ិ គចឆនាត

៣. របើជាឥតថីលិងារតូវន្ថមរ ៈ ឦ ឱយរៅជា គចឆនតី ិនរទើបបុំ-ន្បកតាមន្បប នារ ី។

វិធីបំបបក្ គចឆនត ីជាឥតថលីិងគ

រមររៀនទី ១៨ ៣៦៩

វភិតត ិប. ទុ. ត.

ឯកវចនៈ គចឆនត ីគចឆនត ីគចឆនតយិា

ពហុវចនៈ គចឆនតិទ្យា, គចឆនត ីគចឆនតិទ្យា, គចឆនត ីគចឆនតហិី, គចឆនតភី ិ

( ល់ពីខ្នងរលើរនោះបុំន្បកតាមន្បប នារ ីធុំងអ្ ់)

៤. កិតកិរយិធ ុំងឡាយកាលរបើររបើជារ ចកតីបដិរ ធរតូវររបើ ន និ ត ័ពទរ បរ់ ចកតីបដិរ ធន្ដលន្របថា “មិន” ន្ដរ ន្តមិនររបើដូចអាែយតកិរយិន្ដលោក ់ ន រៅោច់រោយន្ ករទ គឺរតូវ ររ រចូលគ្នន ឬរធវើ ោ ជាមួយកិតកិរយិដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ៤.១ កិតកិរយិណាោនពយញ្ានៈរៅខ្នងរដើមជារតូវផ្ទល ់ ន > អ ដូចខ្នងររកាមរនោះ កទ្រានត រធវើបដិរ ធរៅជា (ន > អ + កទ្រានត) > អកទ្រានត ន្របថា “កាលមិនរធវើ ឬ មិនកុំពុងរធវើ” ។ សុណនត រធវើបដិរ ធរៅជា (ន > អ + សុណនត) > អសុណនត ន្របថា “កាលមិនសាត ប់ ឬ មិនកុំពុងសាត ប”់ យ៉ា ងរនោះជារដើម ។ ៤.២ កិតកិរយិណាោនរ ៈរៅខ្នងរដើមជា រតូវផ្ទល ់ ន > អន ដូចខ្នងររកាមរនោះ ឥចឆនត រធវើបដិរ ធរៅជា (ន > អន + ឥចឆនត) > អនិចឆនត ន្របថា

៣៧០ រមររៀនទី ១៨

“កាលមិនរ ថាន ឬ មិនកុំពុងរ ថាន ” យ៉ា ងរនោះជារដើម ។

មហាក្ិរោិសព័ទ និង អនកុ្ិរោិសព័ទ

១. មហាកិរយិាស័ពទ នដល់កិរយិ ័ពទណាន្ដលនិយមររៀងោក់រៅខ្នងចុងរបរយគរដើមបរីធវើការរគប់រគងរបរយគ និងន្ដលរធវើឱយរបរយគរនាោះោនរ ចកតរីពញរលញ ន គឺពួកអាែយតកិរយិរគប់វចកៈដូច នអ្ធិបាយរួចរហើយខ្នងរដើម និងកិតកិរយិែលោះផងន្ដរន្ដលោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

អជជ ឯទ្កា ទ្ឆទ្កា កសទ្កា ឯកំ មហនត ំទ្ខតត ំកសតិ ។ ន្របថា កនុងថ្ថៃរនោះ ក ិករ ន្ដល ល្ មួយរូប ភាួ រ នូវន្រ ធុំ មួយ ។

ឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះបទថា កសតិ ជាអាែយតកិរយិោននាទីរគបរ់គងរបរយគ ។ ២. អនុកិរយិាស័ពទ នដល់កិតកិរយិនានា រលើកន្តកតិកិរយិ ណាន្ដលចុោះ ត, តពវ បចច័យន្ដលោនវធិរីរបើពិរ ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ រហតុន្ដលរៅថា អ្នុកិរយិ ័ពទ ពីរររោះកិរយិពួករនោះមិនអាចរគបរ់គងរបរយគ នរទ និងនិយមររៀងោក់រៅទីណាមួយខ្នងកនុងថ្នរបរយគប៉ាុរណាណ ោះ មិនអាចររៀងរៅចុងរបរយគ នរទ ។ ដូរចនោះវធិីរលើក ័ពទន្របរតូវន្ថមរលែររៀងរទៀតដូចតរៅរនោះ

រមររៀនទី ១៨ ៣៧១

១. វិធីបរប្បរប្បមោគក្តតវុាចក្ៈ (ត)

បទរបធាន ោនរូបជាបឋោវភិតត ិ..........................................ន្របទី ១ ។ បទវរិ នថ្នបទរបធាន.....................................................ន្របទី ២ ។ បទអនុកិរយិាស័ពទ ោនរូបជាកិតកិរយិ ..........................ន្របទី ៣ ។ បទកមមឬបទវរិ នៈថ្នអ្នុកិរយិ ័ពទ ..............................ន្របទី ៤ ។ បទមហាកិរយិាស័ពទ គឺអាែយតកិរយិកតតុវចកៈ ............ន្របទី ៥ ។ បទកមមឬបទវរិ នថ្នបទមហាកិរយិ ័ពទ .......................ន្របទី ៦ ។ បទវរិ នថ្នបទកមម កនុងរូបវភិតតិនានា,គុណ,កិតកិរយិ ....ន្របទី ៧ ។

រកយថា “កនុងរូបវភិតតិនានា” ទីរនោះ ុំរៅដល់នាម ័ពទ ។

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើជាអនកុ្ិរោិស័ពទ ១. ពុទ្ទ្ធធ ១ ធមមំ៤ ទ្ទទ្សទ្នាត ៣ អនុបុពវីកថំ៦ កទ្ថសិ៥។

រពោះពុទធ កាល ុំន្ដង នូវធម ៌(រទង)់រតា ់រហើយ នូវអ្នុបុពវីកថា ។ ២. អហំ១ មទ្គគ៤ ចទ្រទ្នាត ៣ តសមឹ៧ រុទ្កខ ៧ និសីទនតំ៧ សកុណំ៦

បសស៥ឹ។ ែ្ុ ុំ កាលរដើរ៣ តាមផលូ វ៤ រ ើញរហើយ៥ នូវបកេ៦ី កុំពុងទុុំ៧ រលើរដើមរឈើ៧ រនាោះ៧ ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

៣៧២ រមររៀនទី ១៨

១. បទកិតកិរយិ ័ពទរវលររបើកនុងរបរយគោនមុែង្គរ ២ យ៉ា ងគឺ ជាគុណនាមក ៏ន ជាកិរយិ ័ពទក៏ ន ។ របើររៀងខ្នងររកាយនាមបទជារបធានដូចកនុងឧធហរណ៍ទី ១ និងទី ២ រនាោះោននាទីជាកិរយិ ័ពទរ ម្ ោះថា អ្នុករិយិ ័ពទ រៅតាម មពនធថា អពភនតរកិរយិា ន្របថា ករិយិកនុងចរនាល ោះ រតូវន្របបនាទ បប់ទនាមន្ដលជាបទរបធាននិងន្របមុនកិរយិអាែយតជានិចច ដូចោនកនុងតារងរលើក ័ពទន្របរៅខ្នងរលើ ប៉ាុន្នត មិនរទៀតធតជ់ាដរបរទ ។ ២. ប៉ាុន្នតរបើររៀងខ្នងរដើមបទនាមន្ដលជាោច ់ដូចកនុងរបរយគទី ៣, ៤, ៥ រៅខ្នងររកាម រធោះជាកនុងរូបវភិតតអិ្វីក៏រោយ រនាោះោននាទីជាគុណ ័ពទវញិ រ ម្ ោះថា គុណបទ រៅតាម មពនធថា បទវទិ្សសនៈ និងរប ិនរបើបុំន្បកកនុងរូបវភិតតដិថ្ទររៅពីបឋោវភិតតិ ររចើនន្តន្របររកាយកិរយិអាែយត ។ ម៉ាយងរទៀត បទកិតកិរយិក៏អាចោនបទកមមឬបទដថ្ទរទៀតជាបទវរិ នៈផងន្ដរ ។

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើជាគណុបទ

៣. ទ្ស្ម២ កុមាទ្រា១ ទ្រាទនតិយា៧ កុមារយិា៧ ឯកំ៦ បុបផំ៦ ទទិ៥។ កុោរ១ រនាោះ២ ឱយរហើយ៥ នូវផ្ទរ ៦ មួយទង៦ ដល់កុោរ៧ី ន្ដលកុំពុង យុំ៧។

រមររៀនទី ១៨ ៣៧៣

៤. ោមំ២ គចឆទ្នាត ២ កុមាទ្រា១ ឯកំ៧ ទ្ោណំ៦ អបសស៥ិ។ រកមងរប ុ១ ន្ដលកុំពុងរដើររៅ២ កាន់ផទោះ២ នរ ើញរហើយ៥ នូវរគ្ន៦ មួយកាល៧ ។

៥. ទ្វទ្ជាជ ១ ភតតំ៧ បទ្ចទ្នតន៧ បុរទិ្សន៦ សហ៦ ភាសតិ៥។ រលករគូរពទយ១ កុំពុងនិយយ៥ ជាមួយ៦ បុរ ៦ ន្ដលកុំពុងចមអនិ៧ នូវ យ៨ ។

២. វិធីបរប្បរប្បមោគម តកុ្តតុវាចក្ៈ (ត)

បទរបធាន ោនរូបជាបឋោវភិតត ិ..........................................ន្របទី ១ ។ បទវរិ នៈថ្នបទរបធាន ...................................................ន្របទី ២ ។ បទការតីកមម ោនរូបជាទុតិយឬតតិយវភិតត ិ.................ន្របទី ៣ ។ បទវរិ ន.ថ្នបទការតីកមម.................................................ន្របទី ៤ ។ បទអនុកិរយិាស័ពទ ោនរូបជាកិតកិរយិ ...........................ន្របទី ៥ ។ បទកមមឬបទវរិ នថ្នអ្នុកិរយិ ័ពទ ................................ន្របទី ៦ ។ បទមហាកិរយិ ័ពទ ជាអាែយតកិរយិរហតុកតតុវចកៈ .........ន្របទី ៧ ។ បទអវុតតកមម ោនរូបជាទុតិយវភិតត ិ...................................ន្របទី ៨ ។ បទវរិ នៈថ្នបទអ្វុតតកមម.................................................ន្របទី ៩ ។

៣៧៤ រមររៀនទី ១៨ រប្បមោគឧទា រណ៍

១. ភិកខុ ១ មហាជនំ៣ ធមមំ៦ ស្មទ្វទ្នាត ៥ តំ៨ ទ្ទទ្សតិ៧។ រភីិកខុ ញុា ុំងមហាជន កាលឱយសាត ប ់នូវធម ៌រទើប ុំន្ដង នូវធម៌រនាោះ ។ ២. តទ្យា២ បុរសិ្ម១ ឯកំ៤ បុគគលំ៣ កមម៦ំ កទ្រានតំ៥ មយហ៩ំ ទ្ភាជនំ៨ ភុញ្ញជ ទ្បសឹសុ៧។ ររីបុ .ទ. បីរូប ញុា ុំងបុគាល ោន ក ់កាលរធវើ នូវការង្គរ ឱយបររិភាគ នូវរភាជន រប ់ែ្ុ ុំ ។ បទថា កទ្រានត ំ កនុងរបរយគទី ២ ន្ដលន្របមុនកិរយិអាែយត ពីរររោះជាអ្ពភនតរកិរយិរប ់បទការតីកមម បុគគលំ និង ូមរជាបថាវធិីរលើក ័ពទន្របន្ដលោនកនុងតារងខ្នងរលើរនោះ មិនកុំណតថ់ារតូវន្តន្របដូរចនោះរគប់របរយគរគបក់ន្នលងរទ ។ រនោះរគ្នន់ន្តជាវធិីពិរ កនុងការររៀនន្របប៉ាុរណាណ ោះ អារ ័យរហតុរនោះ ូមអ្នក ិកាន្ វងយល់ន្ថមពីរលើរនោះរោយែលួនឯងរទៀតផង ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ មាន បចច័យ មាន បចចយ័រនោះអាចចុោះ នធ ុំង ៥ វចកៈគ ឺកតតុវចក, កមមវចក, ភាវវចក, រហតុកតតុវចក និង រហតុកមមវចក ។ វចកៈនីមួយ ៗ ោនវធិីរបកបដូចតរៅរនោះ

រមររៀនទី ១៨ ៣៧៥ ១. របើចុោះកនុងកតតុវចកៈរតូវចុោះបចចយ័របចា ុំពួកធាតុកនុងអាែយត កិរយិ ិនរទើបចុោះ មាន ។ ធាតុែលោះរតូវផ្ទល ់បតូ ររ ៈរ រដៀងគ្នន នឹង អនត បចច័យន្ដរ ។ ូមចុំណាុំថា រប ិនរបើជា ឯ បចចយ័និងធាតុពួកទី ៨ និយមចុោះ អនត ររបើជាកតតុវចកៈដូចខ្នងររកាមរនោះ

(កថ + ឯ + អនត) > កទ្ថនត =កុំពុងឬកាលររល ។ (ចុរ + ទ្ណ + អនត) > ទ្ចាទ្រនត =កុំពុងឬកាលលួច ។

ធាតុ ឆិទ ទិវ គហ សុ គុប ករ ចុរ

+ បចចយ័ + (ំំ) + អ + យ + ណ្ឋហ + ណ្ឋ + ឆ + ឱ + ណយ

+ មាន + មាន + មាន + មាន + មាន + មាន + មាន + មាន

ររមចជា > ឆិនទមាន > ទិពវមាន > គណហ មាន > សុណមាន > ជិគុចឆមាន > កុរុមាន > ទ្ចារយមាន

រកយន្រប កុំពុងឬកាលកាត ់កុំពុងឬកាលរលង កុំ.ឬកាលកានយ់ក កុំពុងឬកាលសាត ប ់កុំពុងឬកាលរែពើម កុំពុងឬកាលរធវើ កុំពុងឬកាលលួច

(ចុំររោះ ករ ធាតុផ្ទល ់ ឱ > ឧ រួចផ្ទល ់ អ ថ្ន ក ជា ឧ រៅជា កុរុ + មាន) ។

២. ធាតុែលោះោនរូបន្របរបួលដូចកនុង អនត បចចយ័ន្ដរដូចខ្នងររកាមរនោះ

៣៧៦ រមររៀនទី ១៨

ធាតុ ទ្គ បា

ឥស គម ឋា

រៅជា > ោយ > បិវ > ឥចឆ > គចឆ > តិដឋ

+ មាន + មាន + មាន + មាន + មាន + មាន

ររមចជា > ោយមាន > បិវមាន > ឥចឆមាន > គចឆមាន > តិដឋមាន

រកយន្រប កុំពុងឬកាលររចៀង កុំពុងឬកាលផឹក កុំពុងឬកាលរ ថាន កុំពុងឬកាលរៅ កុំពុងឬកាលឈរ

៣. មាន បចចយ័របើចុោះកនុងកមមវចកៈរតូវចុោះ យ បចច័យនិងចុោះ ឥ អាគមរលើទីបុំផុតធាតុ ិនរទើបចុោះ មាន បចចយ័ ។ ចុំររោះធាតុែលោះកាលរបើចុោះ យ បចចយ័រហើយ ពុុំចា ុំ ច់ចុោះ ឥ អាគមក ៏ន ប៉ាុន្នតរតូវរធវើ ោនកមមពយញ្ានៈទីបុំផុតធាតុជាមួយនឹង យ បចច័យ (ចូររករមើលវធិផី្ទល ់ យ បចច័យនឹងទីបុំផុតធាតុរៅកនុងរមររៀនទី ១៤ ខ្នងរដើម) ដូចោនឧធ- ហរណ៍តរៅរនោះ

១. វិធមី្គនចុោះ ឥ អាគម ធាតុ ករ បជូ ខន ខាទ

+អា. + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ យ + យ + យ + យ + យ

+ មាន + មាន + មាន + មាន + មាន

ររមចជា > ករយិមាន > បជិូយមាន > ខនយិមាន > ខាទយិមាន

រកយន្រប កុំពុងឬកាលរធវើ កុំពុងឬកាលបូជា កុំពុងឬកាលជីក កុំពុងឬកាល ីុ

រមររៀនទី ១៨ ៣៧៧

២. វិធមីនិម្គនចុោះ ឥ អាគម ធាតុ បច គម

ទិស ភណ

+ យ + យ + យ + យ + យ

+ មាន + មាន + មាន + មាន + មាន

ររមចជា > បចចមាន > គមមមាន > ទិសសមាន > ភញ្ាមាន

រកយន្រប កុំពុងឬកាលចមអនិ កុំពុងឬកាលរៅ កុំពុងឬកាលរ ើញ កុំពុងឬកាលររល

៤. មាន បចច័យមិននិយមររបើជាភាវវចកៈរទ ។ ៥. មាន បចច័យរបើចុោះកនុង រហតុកតតុវចកៈ ោនវធិីរបកបរូបកិរយិដូច អនត បចច័យន្ដលររលរួចរហើយខ្នងរលើ ។ ធាតុែលោះរតូវចុោះបចច័យរបចា ុំពួក ិនរទើបចុោះការតីបចចយ័ ប៉ាុន្នតនិយមររបើ ណយ, ណ្ឋបយ រោយររចើនដូចខ្នងររកាមរនោះ

បច + ណយ + មាន > បាចយមាន =កុំពុងឬកាលឱយចមអិន ។ វច + ណយ + មាន > វ្ហចយមាន =កុំពុងឬកាលឱយនិយយ ។ សុ + ណយ + មាន > ស្មវយមាន =កុំពុងឬកាលឱយសាត ប់ ។ ទិវ +យ+ណ្ឋបយ+មាន > ទោិវ បយមាន =កុំពុងឬកាលឱយរលង ។ យុធ+យ+ណ្ឋបយ+មាន > យុជាបយមាន=កុំពុងឬកាលឱយចាុំង កី + ណ្ឋបយ + មាន > កីណ្ឋបយមាន=កុំពុងឬកាលឱយទិញ ។

ធាតុឯរទៀត ៗ កោ៏នវធិីដូចគ្នន រនោះន្ដរ ។

៣៧៨ រមររៀនទី ១៨

៦. មាន បចចយ័របើចុោះកនុង រហតុកមមវចកៈ រតាងចុោះការតីបចចយ័ផងចុោះ យ បចចយ័និង ឥ អាគមផងរទើបចុោះ មាន បចច័យ ។ ោនធាតុែលោះរតូវចុោះបចច័យរបចា ុំពួក ិនរទើបចុោះការតីបចច័យ ដូចខ្នងររកាមរនោះ ភុជ+ ណ្ឋទ្ប + ឥ+ យ + មាន > ភុញ្ញជ បយិមាន កុំពុងឬកាលឱយ ីុ រុធ+ ណ្ឋទ្ប + ឥ + យ + មាន > រុនាធ បយិមាន កុំពុងឬកាលឱយបទិ ទិវ+ ណ្ឋទ្ប + ឥ + យ+ មាន> ទិោវ បយិមាន កុំពុងឬកាលឱយរលង កី + ណ្ឋទ្ប + ឥ + យ + មាន > កីណ្ឋបយិមាន កុំពុងឬកាល- ឱយទិញ ធាតុឯរទៀត ៗ ក៏ោនវធិីដូចគ្នន រនោះន្ដរ ។ រ ៈ ឯ ថ្ន ណ្ឋទ្ប រតូវលុបរចញ ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. កិតកិរយិន្ដលចុោះ មាន បចចយ័ដូច នររៀបរបរ់ៅខ្នងរលើរនោះជា អ ការនត ។ ោនវធិីបុំន្បកតាមវភិតតិនានាដូរចនោះ របើជាបុុំលិងា បុំន្បកតាមន្បប បុរសិ, របើជានបុុំ កលិងាបុំន្បកតាមន្បប កុល, របើជាឥតថលិីងារតូវន្ថមរ ៈ អា ិនរៅជា មានា រួចរទើបបុំន្បកតាមន្បប កញ្ញា ។ ២. កិតកិរយិពួករនោះោនវធិីររបើកនុងរបរយគដូច អនត បចច័យរគប ់របការ ។

រមររៀនទី ១៨ ៣៧៩

៣. របើររបើកនុងរ ចកតីបដិរ ធរតូវររបើ ន ័ពទដូច អនត បចចយ័ន្ដរ ប៉ាុន្នតរតូវផ្ទល ់ជា អ ឬ អន តាមររបៀបដូចររលរហើយកនុង អនត បចច័យដូចជា អភាសមាន =មិនកុំពុងររល, កាលមនិររល, អនិចឆមាន =មិនកុំពុងរ ថាន , កាលមិនរ ថាន យ៉ា ងរនោះជារដើម ។ ៤. ូមចងចា ុំថាកតិកិរយិន្ដលចុោះ អនត និង មាន បចចយ័រនោះរធោះបីជាោនរូបជាវភិតតិអ្វកី៏រោយ ូមន្របថា “កុំពុង..., កាល...” ន្តប៉ាុរណាណ ោះនិងអាចររៀងោកខ់្នងរដើមឬខ្នងចុងបទរបធានក៏ ន ។ របើររៀងោក់ខ្នងរដើមបទរបធានកនុងរូបជាគុណបទ ខ្នង មពនធរៅថា បទវរិ នៈ ។ រវលន្របជាភាសាន្ែមរពុុំចា ុំ ច់ន្របរចញអាយតនិ តដូចនាមនាមរទ តាមភាសា ម័យបចចុបបនននិយមនិយយថា “ន្ដល...” ។ របើររៀងោក់ខ្នងររកាយរនាោះជា បទអនុកិរយិាស័ពទ ខ្នង មពនធរៅថា អពភនតរកិរយិា រតូវន្របថា “កាល...” ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. កុមារា វនមហ ិកីឡមានា បុបាផ ន ិឱចិនសុឹ ។ កុោរ.ទ. កាលរលង កនុងថ្រព របោះរហើយ នូវផ្ទរ រឈើ.ទ. ។ ២. តាយ កុមារយិា វនទិយមាទ្នា បុរទិ្ស្ម អាចរទិ្យា ទ្ហាតិ ។ បុរ ន្ដលកុោរ ីរនាោះ កុំពុង ុំពោះ ជារគ ូ(ោន) ។

៣៨០ រមររៀនទី ១៨

៣. ទ្សដឋីទ្នា ភរយិា ទ្ធសឹ អាហារ ំ អាហរយមានា មទ្ញ្ច និសីទតិ ។ ភរយិ រប ់រ ដឋី ញុា ុំងធ ី កាលឱយនា ុំមក នូវអាហារ កុំពុងអ្ងាុយ រលើន្រគ ។ ៤. វ្ហណិទ្ជន ទ្ធទ្សហិ អាបណមាហ កីណ្ឋបយិមានានិ ភណ្ឋឌ ន ិ ឥមសមឹ អាោទ្រ តិដឋនតិ ។ រភី័ណឌ .ទ. គឺរណិជ ញុា ុំងអ្នក បុំររ ើ.ទ. កាលឱយទិញ ពីផារ ឋតិរៅ កនុងអាគ្នរ រនោះ ។

មសចក្តីអធិប្បាយ

១. ូមកុុំរច ុំររឿងវចកៈរប ់របរយគនិងវចកៈរប ់កិតកិរយិ ។ កនុងឧធហរណ៍ធ ុំង ៤ ខ្នងរលើរនោះោនកិរយិអាែយតជាកតតុវចកៈន្តម៉ាយង រឯីកិតកិរយិវញិែុ ៗ គ្នន គឺកនុងរបរយគទី ១ ជា កតតុវចកៈ ។ កនុងរបរយគទី ២ ជា កមមវចកៈ ពីរររោះបទថា បុរទិ្ស្ម រងនូវអ្ុំរពើគឺកិចច ុំពោះរប ់កុោរ ី និងកនុងរបរយគទី ៣ ជា រហតុកតតុវចកៈ រររោះ បទថា ទ្ធសី រតូវភរយិរប ់រ ដឋបីង្គា ប់ឱយ ររមចនូវកចិច ។ ចុំន្ណកកនុងរបរយគទី ៤ ជា រហតុកមមវចកៈ ពីរររោះបទថា ភណ្ឋឌ និ ជាបទរបធានថ្នរបរយគ បទថា ទ្ធទ្សហិ ជាអ្នក ររមចនូវអ្ុំរពើ ។ រឯីបទ ថា វ្ហណិទ្ជន រគ្នន់ន្តជាអ្នកបង្គា បរ់គឱយរធវើនូវកចិចការន្តប៉ាុរណាណ ោះ ។ ២.ចុំណុច ុំខ្នន់ន្ដលអ្នក ិកាគួរយល់ដឹងមួយរទៀតគថឺាកតិកិរយិ

រមររៀនទី ១៨ ៣៨១

ពួករនោះមិនោនបទរបធានរោយន្ ករទ ដូចរៅកនុងឧធហរណ៍ទី ១ ឱយរ ើញថា បទថា កុមារា ោននាទីជាបទរបធានថ្នបទកតិកិរយិ កីឡាមានា ផងនិងោននាទីជាបទរបធានរប ់បទអាែយតកិរយិថា ឱចិនឹសុ ផងន្ដរ រនោះចុំររោះរបរយគកតតុវចកៈ ។ ៣. របរយគន្ដលោនអ្នុកិរយិ ័ពទដូចជា អនត, មាន បចច័យន្តងររបើចុំររោះអ្ុំរពើណាន្ដលរកើតោនកនុងែណៈដុំណាលគ្នន ។ របរយគ ន្បបរនោះអាចន្ចករចញជាពីរ ង្គរ ត់គ ឺមហារបរយគ ឬ របរយគរពញន័យនិង អ្នុរបរយគ ឬ របរយគមិនរពញន័យ ដូចជាកនុងឧធហរណ៍ទី ១ កុមារា វនមហិ កីឡាមានា បុបាផ ន ិឱចនិសុឹ ។ អាចកាត់ន្ញកយក កុមារា បុបាផ ន ិ ឱចិនឹសុ រធវើជា មហារបរយគ និងយក វនមហ ិកីឡាមានា រធវើជា អ្នុរបរយគ ឬ របរយគន្រជក ។ រររោះរហតុដូរចនោះរហើយរទើបបទកតិកិរយិ កីឡាមានា រតូវ នរៅ ថា អ្នុករិយិ ឬ ករិយិន្រជក គឺន្រជកចូលរតងទី់ណាន្ដលគួរ រដើមបជួីយអាែយតកិរយិនិងរធវើឱយរបរយគោនរ ចកតីន្វងឆ្ៃ យរៅ ន ។ ៤. មយ៉ាងរតូវចា ុំថាកិតកិរយិពួក អនត, មាន បចច័យរនោះមិនអាចតាុំងរៅទីបុំផុតថ្នរបរយគរធវើជាមហាកិរយិ នរ ើយ ូមអ្នក ិការជាបតាមន័យខ្នងរលើរនោះផងចុោះ ។ ៥. កនុងរ ៀវរៅររៀន លីជាអ្ង់រគល រៅកតិកិរយិន្ដលចុោះ អនត, មាន រនោះថា បចចុបបននកិតក (Present participles) រោយសារន្ត

៣៨២ រមររៀនទី ១៨

បចច័យពីរតួរនោះររបើរ បរ់ ចកតជីាបចចុបបននកាល ។ ៦. ដូច នររលរហើយថាកិតកិរយិពួករនោះមនិ ូវោនរូបជាអ្នា-គតកាលរទ ។ ប៉ាុន្នតោនររបើែលោះន្ដរដូចជា ជទ្នា កមមំ កុរុមាទ្នា ន្របថា ជន កាលនឹងរធវើ នូវកាង្គរ (កមមំ កុរុមាទ្នា = កមមំ ករសិសតិ) ។ ឬក៏ចុោះ សស ំបចច័យកោ៏នែលោះន្ដលោនរូបរ រដៀងគ្នន នឹងអាែយតកិរយិ ័ពទន្ដរដូចឧធហរណ៍ថា ទ្ភាជនំ ភុញ្ជិ សស ំ ន្របថា កាលនឹងបររិភាគ នូវរភាជន ។

ធាតុ បច មរ

បច មរ

+ បចចយ័ + សស ំ + សស ំ + សសនតុ + សសនតុ

កតិករិយិ បចិសស ំមរសិស ំ បចិសសនត (ផ្ទល ់ ឧ ជា អ) មរសិសនត (ផ្ទល ់ ឧ ជា អ)

៧. ជួនកាល ័ពទន្ដលចុោះ អនត, មាន បចចយ័ក៏ោនររបើជានាម នន្ដរដូចជា ន សមទ្ណ្ឋ ទ្ហាតិ បរ ំវទិ្ហឋយទ្នាត ។ អ្នករបៀនរបៀន អ្នកដថ្ទ មិនន្មន ជា មណៈរទ ។

នាមស័ពទ (ត)

រមររៀនទី ១៨ ៣៨៣

័ពទ លី ទ្ភសជជ នបុុំ. ទ្វជជ បុុំ. តុណឌ នបុុំ. សមណ បុុំ. លុទទក បុុំ. សីហ បុុំ. សុនខ បុុំ.

រកយន្រប ថាន ុំ, រភ ជា រគូរពទយ ចុំពុោះ អ្នកបួ ររនថ្រព រតា, ិងា ន្ឆរ

័ពទ លី សបបុរសិ បុុំ. មនុសសទ្ោក បុុំ. ទ្ទវទ្ោក បុុំ. គីត នបុុំ. អាទ្ោក បុុំ. ទ្ោចន នបុុំ. រុកខមលូ នបុុំ.

រកយន្រប បបុរ ឋានមនុ េ ឋាន ួគ ៌ការររចៀង រ មី, ពនលឺ ន្ភនក, ចកខុ គល់រឈើ

ធាតសុ័ពទ (ត)

័ពទ លី វធិ យាច ខិប ភណ បរ+ិឯស អា+ហិឌ បរ ិ+ វរ

រកយន្រប ញ់, ចាក ់ ុុំ រ ោះរចាលនិយយ ន្ វងរក រដើររតាច ់ន្ហហម

័ពទ លី ឧប+សំ+កម អា + កខ ឧ + បទ ឧ + បត ទ្គ > ោយ ចុ > ចវ សី > សយ

រកយន្រប ចូលរៅជិត រ ថាន រកើត រហើរ ររចៀង ចយុត, សាល ប ់រដក

៣៨៤ រមររៀនទី ១៨ លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៨

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ ័ពទន្ដលជាកិតកៈោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង គឺអ្វីែលោះ ? ២. រតើកិតកិរយិោនបចចយ័ប៉ាុនាម នតួ គឺអ្វីែលោះ ? ៣. រតើបចចយ័ណាែលោះររបើរ បប់ចចុបបននកាល ? ៤. រតើបចច័យណាែលោះររបើរ ប់អ្នុតតកាល ? ៥. រតើបចច័យណាែលោះររបើរ ប់អ្តីតកាល ? ៦. រតើ អនត, តវនតុ , តាវ ីអាចររបើកនុងវចកៈអ្វីែលោះ ? ៧. រតើ អនយី, តពវ អាចររបើកនុងវចកអ្វីែលោះ ? ៨. រតើ មាន, ត, តនូ, តាវ , តាវ ន អាចររបើកនុងវចកៈអ្វីែលោះ ? ៩. រតើអ្នុកិរយិ ័ពទជាករិយិដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ១០. រប ិនរបើចងរ់ធវើបដិរ ធកិតកិរយិ រតើរតូវរធវើដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ភតត ំបចទ្នាត / បចមាទ្នា បុរទិ្ស្ម ហសតិ ។ ២. ទ្វទ្ជាជ ភតតំ បចនត ំ/ បចមាន ំបុរសំិ បទ្កាក សតិ ។ ៣. ទ្វទ្ជាជ ភតតំ បចទ្នតន / បចមាទ្នន បុរទិ្សន សហ ភាសត ិ។ ៤. ទ្រាទទ្នាត ទ្ធរទ្កា ទ្ភសជជំ បិវទ្នាត មញ្ចមាហ បតតិ ។ ៥. វតាថ ន ិឥចឆទ្នាត វ្ហណិទ្ជា អាបណំ គមសិសតិ ។

រមររៀនទី ១៨ ៣៨៥

៦. ឧបាសកា ឧបាសិកាទ្យា ច បទុមានិ អាហរទ្នាត វហិារ ំ គចឆទ្នាត ពុទធំ បទូ្ជនត ិ។ ៧. សកុទ្ណ្ឋ តុទ្ណឌ ន ផលំ ហរទ្នាត រុកខមាហ ឧបបតតិ ។ ៨. ចីវរ ំបរទិ្យសនតសស សមណសស អាចរទិ្យា ចីវរ ំទទ្ធត ិ។ ៩. អារទ្ញ្ញា អាហិណឌ ទ្នាត លុទទទ្កា សទ្រន ធាវនតំ មិគ ំវជិឈតិ ។ ១០. ឧយាទ្ន អហិណឌ មានមាហ កុមារមាហ រោហមទ្ណ្ឋ បុបាផ ន ិ យាចត ិ។ ១១. ទ្ធនាន ិទទ្ធមានា សីោនិ រកខមានា ច សទ្គគ ឧបបជជនតិ ។ ១២. ធញ្ាំ អាកងខនតសស បុរសិសស ធន ំវ្ហណិទ្ជា ឥចឆតិ ។ ១៣. វហិារ ំឧបសង កមទ្នាត ពុទ្ទ្ធធ ធមម ំភាសមាទ្ន ស្មវទ្ក បសសត ិ។ ១៤. ឧទកំ ឥចឆទ្នាត បរទិ្យសមាទ្នា សីទ្ហា វនមហិ ចរត ិ។ ១៥. មទ្គគ សយនតំ សុនខំ ឧទទ្កន សិទ្ញ្ញច នាត ហសត ិ។ ១៦. សីលំ រកខនាត សបបុរសិ្ម មនុសសទ្ោកមាហ ចវនាត ទ្ទវទ្ោទ្ក ឧបបជជនតិ ។ ១៧. រុទ្កខ សុ និសីទនាត ផោន ិភុញ្ជមានា កុមារា គីត ំោយនតិ ។ ១៨. សុរយិសស អាទ្ោទ្កន ទ្ោចទ្នហិ របូានិ បសសនាត មនុសា ទ្ោទ្ក ជីវនតិ ។ ១៩. ខីរ ំបិវទ្នាត ហសមាទ្នា ទ្ធរទ្កា បតត ំមញ្ចសមឹ ខិបតិ ។

៣៨៦ រមររៀនទី ១៨

២០. រុកខមទូ្ល និសីទទ្នាត ចីវរ ំសិពវទ្នតន សមទ្ណន សទធឹ ឧបាសទ្កា ភាសតិ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រកមង ន្ដលកុំពុងរៅ កានភូ់មិ រ ើញ និង ភ័យ រររោះរគ្ន មួយ ។ ២. ឈមួញ ន្ដលកុំពុងលក់ នូវវតថុ .ទ. នរ ើញ មនុ េ.ទ. កុំពុងងូត ទឹក កនុងទរនល ។ ៣. កញោ .ទ. ន្ដលកុំពុងរ ើច ន្រ ករៅ រ ី.ទ. ន្ដលកុំពុងរដើរ ។ ៤. បុរ ន្ដលកុំពុង ីុ ន្ផលរឈើ អ្ងាុយរហើយ រលើន្មក ។ ៥. រ ី ន្ដលកុំពុងយក នូវឧ ពីថ្រព ផឹករហើយ នូវទឹក ។ ៦. ែ្ុ ុំ កាលឈរ រលើភនុំ នរ ើញ តវចញិ្ចឹ ម.ទ. ន្ដលកុំពុង ីុ រមម កនុងន្រ ។ ៧. បងរ ី រប ់រគ កាលចមអិន យ ររចៀង នូវចររមៀង ។ ៨. រ ដឋ ីន្ដលកុំពុងឱយ នូវធន ដល់ មូម.ទ. ឱយរហើយ នូវរទពយ រប ់- គ្នត់ ធ ុំងអ្ ់ ។ ៩. រកមងរបុ ន្ដលកុំពុងរ ើច ផង រត់ ផង កុំពុងចូលរៅជិត ឪពុក ។ ១០. កុោរ កាលរលង តាមផលូ វ រ ើញរហើយ នូវរចារ ន្ដលកុំពុងរត់ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៨)

រមររៀនទី ១៨ ៣៨៧

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

ជាតិកូនរបុ មិនរតូវថៃូ រ រយើងរ ើញចា ់ គឺរយើងគិត ផលពយយម រកើតរបរយជន ៍ចាុំជួបជួន រករ តិ៍ពិររោះ

រតូវរបឹងន្របង ឬរនឿយណាយ រោយែលួនឯង ប៉ាងយ៉ា ងណា អាចសាងែលួន គឺលភផល នឹងរជាគជយ័ រ ់រកីរយ

ន្ វងត ូ្ រសាយចិតត យ៉ា ងតិច ៗ នយ៉ា ងរនាោះ ។ ឱយរុងររចន ៍ ផតល់ កតិយ លបរីករ តិ៍រ ម្ ោះ បាយអឺ្យ ។

ដករ ង់ពីរ ៀវរៅ “ររៀនភាសាអ្ង់រគល ៦៣ រោ៉ា ងរោយែលួនឯង”

ទុំពរ៣័៩៣ រោយរលក ឱម ណ្ឋរគ ី

មមមរៀនទី ១៩

អធបិ្បាយអំពកី្តិក្ិរោិ (ត)

អតតីក្ិតក្ិរោិ (Past participles)

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ ត បចចយ័ ត បចចយ័កាលរបើចុោះមករហើយ ោនវធិីផ្ទល ់បតូ រធាតុពិសាត រជាងបចច័យឯរទៀត ៗ ពីរររោះរវលចុោះ ត បចចយ័រៅទីបុំផុតថ្នធាតុណាមួយរហើយ គឺោនអ្ុំណាចឱយផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុរនាោះរៅជារូបរផេង ៗ ន ។ រប ិនរបើចា ុំលទធផលន្ដល ររមចរូបមកមិន ន នឹងយករៅររបើមិន នរតឹមរតូវរទ រធវើឱយោនមនទិល ងេយ័ និងមនិដឹងថាោនន័យយ៉ា ង-រម៉ាច ។ ដុំបូងបុំផុតរតូវចា ុំឱយ នចា ់ថា ត បចចយ័ឋិតកនុងពួកទី ៣ គ ឺកចិចបបចចយ័ និងររបើជា អ្តតីកាល ន្តម៉ាយងន្របថា “......រហើយ” ។ ដូរចនោះ ត បចច័យអាចររបើ នធ ុំង ៥ វចកៈ រវៀរន្តរហតុកតតុវចកៈន្ដលមនិ ូវោនររបើ និងអាចររបើជាអ្នុកិរយិ ័ពទ (កិរយិ ័ពទមិនរពញទី) ផង ររបើជាមហាកិរយិ ័ពទ(ករិយិ ពទ័រពញទី)ដូចអាែយតកិរយិផងន្ដរ ។ ការរបកបរូបជាកិតកិរយិជាមួយ ត បចចយ័ពុុំចា ុំ ចចុ់ោះបចចយ័របចា ុំពួកធាតុដូច អនត, មាន បចចយ័រទ ។ ការចុោះ ត បចច័យជាមួយធាតុោនវធិីររចើនយ៉ា ងដូចនឹងអ្ធបិាយ

រមររៀនទី ១៩ ៣៨៩

រៅខ្នងររកាមរនោះ ជាពិរ ត បចច័យអាចររបើ នធ ុំង ៥ វចកៈ (រវៀរន្តរហតុកតតុវចកៈន្ដលពុុំ ូវោនររបើ) ។ ចុំររោះកតតុវចកៈឬកមម-វចកៈនិងភាវវចកៈោនរូបដូចគ្នន ។ រយើងអាច ោា ល់ នថាជាវចកអ្វីរនាោះ គឺរតូវរមើលធាតុរហើយនឹងរ ចកតកីនុងរបរយគរនាោះ ៗ ដូចោនចុំណុច រងរតតរៅរនោះ ។ ១. របើរបកបរូបពី អកមមធាតុ និង សកមមធាតុែលោះ ៗ ន្ដលអាចររបើជាអ្កមមធាតុ ដូចជា គម, បត, ឋា រនាោះជា កតតុវចកៈ ។ ២. របើរបកបរូបពី សកមមធាតុ រនាោះជា កមមវចកៈនិងរហតុកមម-វចកៈ ។ របើជាកមមវចកៈោនចុោះ ឥ អាគមជាររគឿង ោា ល់ ។ រឯីជារហតុកមមវចកៈរតូវចុោះការតីបចចយ័ ភាគររចើននិយមររបើ ណ្ឋទ្ប បចច័យនិងចុោះ ឥ អាគមជាររគឿង ោា ល់ ។ ៣. របើជា ភាវវចកៈ ររបើន្តជាមួយនឹងអ្កមមធាតុនិងបុំន្បកជានបុុំ កលិងាន្តប៉ាុរណាណ ោះ ។ ៤. កិតកិរយិន្ដលចុោះ ត បចចយ័រនោះ ោនន័យជាកមមវចកៈរ មើគ្នន នឹងអាែយតកិរយិអ្តតីកាលកមមវចកៈន្ដរ ។ ដូរចនោះរប ិនរបើជា កតតុវចកៈរតូវោនលិងា, វចនៈ, វភិតត ិដូចបទរបធាន ។ ត បចច័យរបើចុោះកនុងធាតុណារហើយោនការផ្ទល ់បតូ ររូបជាមួយនឹង ទីបុំផុតធាតុររចើនយ៉ា ង ។ ធាតុណាមួយករ៏ោយរតវូន្តយកទីបុំផុតធាតុ ជាធុំ រតូវរមើលថារតើទីបុំផុតធាតុរនាោះ ៗ ជាពយញ្ានៈអ្វ ីរតូវផ្ទល ់ដូចរមតច

៣៩០ រមររៀនទី ១៩

ដូចោនវធិតីរៅរនោះ ១. រប្បមភទលបុទីបផំុតធាតុមចញ របើទីបុំផុតធាតុជាអ្កេរ ន ម រ របើចុោះ

ត បចចយ័រហើយរតូវលុបទីបុំផុតធាតុរនាោះ ៗ រចាលដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ករ មរ

សរ ភរ

គម រម

ខន ហន មន

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > កត > មត > សត > ភត > គត > រត > ខត > ហត > មត

រកយន្រប រធវើរហើយ សាល ប់រហើយ រលឹករហើយ ចិញ្ចឹ មរហើយ រៅរហើយ, ដល់រហើយ រកីរយរហើយ, ររតកអ្ររហើយ ជីករហើយ ោល បរ់ហើយ ដឹងរហើយ

ធាតុខ្យលោះបដលម្គនទីបផំុតជា រ កអ៏ាចផ្ទល ់ ត > ដ ន រហើយលុប ររចញដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ហរ ករ ភរ

+ ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ហដ > កដ > ភដ

រកយន្រប នាុំរៅរហើយ រធវើរហើយ ចិញ្ចឹ មរហើយ

រមររៀនទី ១៩ ៣៩១

២. រប្បមភទផ្លល ស់ទីបំផតុធាតជុា ត របើទីបុំផុតធាតុជាអ្កេរ ច ជ ទ ប រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុរនាោះ ៗ ជា ត រហើយតរមតួជា តត ដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ វច

វ+ិវចិ សិច ចជ ភុជ បទ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > វុតត > វវិតិត > សិតត > ចតត > ភុតត > បតត

រកយន្រប ររលរហើយ ៃប់រហើយ ររសាចរហើយ លោះរហើយ ីុរហើយ ដល់រហើយ

៣. រប្បមភទផ្លល សត់ ួត មៅជាពយញ្ជ នដនទរហើយលុបទីបុំផុតធាតុរចញដូចតរៅរនោះ ៣.១ របើទីបុំផុតធាតុជា ទ រតូវផ្ទល ់ ត បចចយ័ជា នន រហើយលុប ទ ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ឆទ ឆិទ ភិទ រុទ

+ ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ឆនន > ឆិនន > ភិនន > រុនន

រកយន្រប របករហើយ, ុំងរហើយ កាត់រហើយ ន្បករហើយ យុំរហើយ

៣៩២ រមររៀនទី ១៩

សំ + សទ និ + សីទ

+ ត + ត

> សំសនន > និសិនន

លិចរហើយ អ្ងាុយចុោះរហើយ

៣.២ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈររៅពី អ រតូវផ្ទល ់ ត បចចយ័រៅជា ន ដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ លី លុ ខី ទី

+ ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > លីន > លុន > ខីន > ទីន

រកយន្រប រតាងរហើយ រចូតរហើយ អ្ ់រហើយ អ្ ់រហើយ

៣.៣ របើទីបុំផុតធាតុជា រ រតូវផ្ទល ់ ត បចចយ័ជា ឥណណ ឬ ណណរហើយលុបទីបុំផុតធាតុរចញដូចជាររកាមរនោះ ធាតុ ជិរ តរ បរូ ចរ តុរ

ប + កិរ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ជិណណ > តិណណ > បុណណ > ចិណណ > តុណណ > បកិណណ

រកយន្រប ចា ់រហើយ ឆលងរហើយ រពញរហើយ រតាច់រៅរហើយ របញាបរ់ហើយ ររយរយរហើយ

រមររៀនទី ១៩ ៣៩៣

៣.៤ របើទីបុំផុតធាតុជា ធ ឬ ភ រតូវផ្ទល ់ ត បចច័យជា ទធ រហើយលុប ធ ភ ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ កុធ ពុធ រុធ

លភ លុភ

អា+រភ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > កុទធ > ពុទធ > រុទធ > លទធ > លុទធ > អារទធ

រកយន្រប ែឹងរហើយ, ររកាធរហើយ រចោះរហើយ, ដឹងរហើយ បិទរហើយ, ុំងរហើយ នរហើយ រលភរហើយ រ រឰរហើយ

៣.៥ របើទីបុំផុតធាតុែលោះជា ម រតូវផ្ទល ់ ត បចច័យជា នត រហើយលុប ម ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ទម

ប+កម សម ភម

+ ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ទនត > បកនត > សនត > ភនត

រកយន្រប ហវឹកហាតរ់ហើយ, ទូនាម នរហើយ ្នរហើយ, រចញរៅរហើយ ៃប់រហើយ វលិរហើយ

៣.៦ របើទីបុំផុតធាតុជា ហ រតូវផ្ទល ់ ត បចច័យជា ឡហ រហើយ លុប ហ ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ

៣៩៤ រមររៀនទី ១៩

ធាតុ មុហ រុហ វុហ

លិហ

+ ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > មុឡហ > រុឡហ > វុឡហ > លិឡហ

រកយន្រប វរងវងរហើយ ដុោះរ ើងរហើយ បន្ណត តរហើយ, បនាតរ់ហើយ លិឍរហើយ

៣.៧ របើទីបុំផុតធាតុជា ស រតូវផ្ទល ់ ត បចចយ័ជា ដឋ រហើយលុប ស ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ តុស ទិស

ប+វសិ ហស ឌស

កស រុស

ឃុស អា+កុស

ផុស ឥស

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > តុដឋ > ទិដឋ > បវដិឋ > ហដឋ > ឌដឋ > កដឋ > រុដឋ > ឃុដឋ > អកកុដឋ > ផុដឋ > ឥដឋ

រកយន្រប ររតកអ្ររហើយ រ ើញរហើយ, ចូលរៅរហើយ រ ើច, រកីរយរហើយ ខ្នុំរហើយ, ទិចរហើយ ភាួ ររហើយ របៀតរបៀនរហើយ របកា រហើយ រជរ, បរនាទ រហើយ ប៉ាោះរហើយ, សាទ បរហើយ ចង់រហើយ, រ ថាន រហើយ

រមររៀនទី ១៩ ៣៩៥

៣.៨ របើទីបុំផុតធាតុជា ជ អាចផ្ទល ់ ត បចចយ័ជា ដឋ ែលោះឬជា គគ ែលោះរហើយលុប ជ ទីបុំផុតធាតុរចញដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ មជ

ភជ, ភជជ ភញ្ជ ភញ្ជ

សំ + វជិ សំ+មជ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > មដឋ > ភដឋ > ភដឋ > ភគគ > សំវគិគ > សមគគ

រកយន្រប រ ុំលីង, ោអ តរហើយ លីងរហើយ កឬ់ន្បករហើយ កឬ់ន្បករហើយ លុត, រងវករហើយ រពមររពៀងរហើយ

៤. រប្បមភទផ្លល ស់រសៈ អា, អាចផ្ទល ់រ ៈ អា > ឥ ឬ ឦ នដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ឋា បា មា

អភ ិ+ ឈា ហា ទ្ធ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ឋិត > បិត, បីត > មិត > អភិជឈតិ > ហីន > ទិនន

រកយន្រប ឈររហើយ, តាុំងរៅរហើយ ផឹករហើយ វ ់រហើយ មលឹងចុំររោះរហើយ(តរមតួ ជឈ)លោះរហើយ (ត > ន) ឱយរហើយ (ត > នន)

៣៩៦ រមររៀនទី ១៩

៥. រប្បមភទផ្លល សត់ាមទំមនើង គឺផ្ទល ់ ត រៅជារូបរផេង ៗ ដូចខ្នងររកាម ធាតុ មុច បច វស

ទ្ធាវ បុចឆ វប

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > មុកក > បកក > វុតថ > ទ្ធាត > បុដឋ > វុតត

រកយន្រប ន្លងរហើយ ចមអិនរហើយ រៅរហើយ លង, ជរមោះរហើយ ួររហើយ សាប, រររោះរហើយ

៦. រប្បមភទទកុ្ទាងំរសៈនងិ ត បចចយ័ឱ្យគងរ់ូប រធោះបជីារ ៈអ្វីករ៏ោយដូចខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ សុ

ជន > ជា ញា

ភ ូហុ នី ភី

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > សុត > ជាត > ញាត > ភតូ > ភតូ > នីត > ភីត

រកយន្រប សាត ប់រហើយ រកើតរហើយ ដឹងរហើយ រកើតរហើយ រកើតរហើយ នាុំរៅរហើយ ភ័យរហើយ

រមររៀនទី ១៩ ៣៩៧

យា ជិ ច ិ

នហា, នាហ កី ចុ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត

> យាត > ជិត > ចិត > នហាត, នាហ ត > កីត > ចុត

រៅរហើយ ឈនោះរហើយ របោះរហើយ ងូតរហើយ ទិញរហើយ ចយុតរហើយ, សាល បរ់ហើយ

៧. រប្បមភទចោុះ ឥ អាគមមលើទីបំផតុធាតនិុងទុក ត ឱយគង់រូបន្ដលអាចចុោះ កនុងធាតុណាមួយក ៏នដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ

ភាស បច

កស បុចឆ ភុជ

គហ ទិស លិខ

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត + ត

ររមចជា > ភាសិត > បចតិ > កសិត > បុចឆតិ > ភុញ្ជិ ត > គហិត > ទ្ទសិត > លិខតិ

រកយន្រប ររលរហើយ ចមអិនរហើយ ភាួ ររហើយ ួររហើយ ីុរហើយ កានយ់ករហើយ ុំន្ដងរហើយ ររ ររហើយ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

៣៩៨ រមររៀនទី ១៩

១. ហុ ធាតុកនុងនយ័ថា “រកើតឬោន” មិនោនកិតករិយិជារប ់ែលួនរទ រតូវររបើ ភតូ ដូច ភ ូធាតុន្ដរ ។ ២. ោនកិតកិរយិែលោះរទៀត ផ្ទល ់បតូ ររូបតាមទុំរនើងន្ដលមនិ ននា ុំមកបង្គា ញកនុងទីរនោះ ដូរចនោះ ូមអ្នក ិការមតាត កត់ ោា ល់ទុករល់រវល នជួបែលួនឯងផងចុោះ ។ ៣. ័ពទកិតកិរយិន្ដលររលរហើយរនោះ រៅពុុំធន់បុំន្បកតាមវភិតតិរៅរ ើយរទ ។ រវលយករៅររបើកនុងរបរយគគបបបីុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈនិងវភិតតិរ មើនឹងនាមឬ ពវនាមន្ដលជាបទរបធានជានិចច ។ របើជាបុុំលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ និងរបើជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប កុល ។ រប ិនរបើជាឥតថលិីងារតូវចុោះរ ៈ អា ិនរទើបបុំន្បកតាមន្បប កញ្ញា ។

រូបក្តិក្ិរោិក្នងុវាចក្ៈនមីយួ ៗ ទាងំបលីិងគ

កតតុវចកៈ (រម + ត) > រត បុុំ. រទ្តា, ឥ. រតា, នបុុំ. រត ំ=រកីរយរហើយ ។ កមមវចកៈ (ទ្ធ + ត) > ទិនន, បុុំ. ទិទ្នាន , ឥ. ទនិាន , នបុុំ. ទិននំ =ឱយរហើយ។ ភាវវចកៈ (គម + ត) > គត, នបុុំ. គត ំ=រៅរហើយ ។ រហតុកមមវចកៈ (ករ + ណ្ឋទ្ប + ត) > ការាបិត, បុុំ. ការាបិទ្តា, ឥ. ការាបិតា, នបុុំ. ការាបិត ំ=ឱយរធវើរហើយ ។

រមររៀនទី ១៩ ៣៩៩

វិធីមរប្បើក្តិក្ិរោិ ត បចចយ័ក្នងុរប្បមោគ កិតកិរយិរបកបនឹង ត បចច័យអាចររបើ នររចើនយ៉ា ង

ក. ររបើជាមហាកិរយិាស័ពទដូចអាែយតកិរយិ ។ ែ. ររបើជាបទវកិតិកតាត ។ គ. ររបើជាអនុកិរយិាស័ពទ ។ . ររបើជាគុណបទឬបទវទិ្សសនៈ ។ ង. ររបើជានាមនាម ។

ក្. មរប្បើជាមហាក្ិរោិសព័ទ (ក្ិរោិមពញទ)ី

ក្.១ មរប្បើជាក្តតវុាចក្ក្រិោិ ១. ឯទ្កា បុរទិ្ស្ម នទឹ នហានាយ គទ្តា ។

បុរ មួយរូប រៅរហើយ កានទ់រនល រដើមបងូីត(ទឹក) ។ ២. អភិរបូា កញ្ញា អាគតា ។ រ ីរកមុុំ រូបសាអ ត មករហើយ ។ ៣. អមពសស បុបាផ ន ិបតតិាន ិ។ ផ្ទរ .ទ. ថ្នសាវ យ រជុោះរហើយ ។

ក្.២ មរប្បើជាក្មមវាចក្ក្ិរោិ ១. រាជា មហាជទ្នន មានទិ្តា។

រពោះរជា គឺមហាជន រប់អានរហើយ ។ ២. ឯស មិទ្ោ ពយទ្គឃន ភុញ្ជិ ទ្តា ។

៤០០ រមររៀនទី ១៩ រមឹគ នុ៎ោះ គឺខ្នល ធុំ ីុរហើយ ។ ៣. ធមាម ពុទ្ទធន ទ្ទសិតា ។ ធម.៌ទ. គឺរពោះពុទធ ុំន្ដងរហើយ ។

ក្.៣ មរប្បើជាភាវវាចក្ក្រិោិ ១. បុគគទ្លន គតំ ។ គឺបុគាល រៅរហើយ ។ ២. ជនទ្កន មតំ ។ គឺឪពុក សាល ប់រហើយ ។

ក្.៤ មរប្បើជាម តុក្មមវាចក្ក្ិរោិ

១. ទ្តន បុរទិ្សន ទ្ធសំ កមម ំការាបតិំ ។ កមម គឺបុរ រនាោះ ញុា ុំងែ្ុ ុំបុំររ ើ ឱយរធវើរហើយ ។

២. ទ្កនាយ ំ< (ទ្កន + អយ)ំ ថទូ្បា បតោិឋ បិទ្តា ។ តូប រនោះ គឺអ្នកណា (ញុា ុំងបុគាល) ឱយរបតសិាឋ នរហើយ ?

ខ្យ. មរប្បើជាបទវិក្តកិ្តាត របើររបើន្បបរនោះ និយមររៀងទុកខ្នងរដើមថ្នកិរយិន្ដលជា “អស, ហុ, ភ”ូ ធាតុន្របថា “ោន, ជា” រៅទីបុំផុតថ្នរបយគនិងជាកិរយិ ័ពទរគបរ់គង រោយគ្នម ន ័ពទរ ុំងរតង់ចរនាល ោះ កិតករិយិរនោះរទៀតរសាត នន្តរបកបរូបជាបឋោនិងតតយិវភិតតបិ៉ាុរណាណ ោះ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ១៩ ៤០១

១. ឥទំ ធនំ បិតរា បុតតសស ទិននំ ទ្ហាត ិ។ រទពយ រនោះ (ជាវតថុ)គឺឪពុកឱយរហើយដល់បុរត ។

២. ឯតំ ទណឌ កមមំ អាចរទិ្យន សិសាន ំកត ំទ្ហាត ិ។ ទណឌ កមម នុ៎ោះ (ជារធ )គរឺគូរធវើរហើយដល់ ិ េ.ទ. ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

រវលន្របកិតកិរយិន្ដលររបើជាវកិតកិតាត រតូវអានគួបជានិចច ។ កនុងឧធហរណ៍ខ្នងរលើរនោះជាកមមវចកៈ រតូវអានគួបតា ុំងពីបទអ្នភិហិត-កតាត រហូតដល់អាែយតកិរយិ (អានគួបដូរចនោះ នន្តកនុងរបរយគវកិត-ិកតាត រនោះរទ) ។ កនុងឧធហរណ៍ទី ១ រតូវអានគួបថា បិតរា-បុតតសស-ទិនន-ំទ្ហាតិ (ន្របថា) ជាវតថុ ន្ដលបតិាឱយរហើយដល់បុរត ។ ឧធហរណ៍ទី ២ រតូវអានគួបថា អាចរទិ្យន-សិសាន-ំកត-ំទ្ហាត ិ(ន្របថា) ជារធ ន្ដលរគូរធវើរហើយដល់ ិ េ.ទ. ។ ចុំររោះអាែយតកិរយិមិន ច់ន្របក ៏នន្ដរ ។ ការររបើរកយថា “ជាវតថុ , ជារធ ” រនោះគអឺារ ័យរកយន្របរប ់ធាតុថា “ោន ឬ ជា” គឺបញ្ចូ លមកឱយរតូវគ្នន នឹងតួកតាត កនុងរបរយគឱយ មរៅតាមររឿងរនាោះ ៗ រដើមបឱីយោនរ ចកតីជាបធ់ក់ទងគ្នន ខ្នង មពនធ រររោះអ្ុំណាចថ្នវកិត-ិ

៤០២ រមររៀនទី ១៩

កតាត ។ របើន្របោច់ពីគ្នន មួយបទ ៗ រោយមិនអានគួបគ្នន រ ចកតីកអ៏ាចនឹង ត់រៅមិនជាបធ់កទ់ងគ្នន រររោះថាមហាកិរយិ ័ពទគ ឺ ទ្ហាត ិ ជាកិរយិអាែយតកតតុវចករ បប់ចចុបបននកាល ។ រឯីកិតកិរយិ ទិនន,ំ កត ំជាវកិតកិតាត និងជាកតិកិរយិកមមវចករ ប់អ្តីតកាលរៅវញិ ករណីរនោះរៅថា កមមកនុង-កតតុ ររៅ ។ ការររបើរបរយគដូច នររលរហើយរនោះ រររោះន្តកិរយិអាែយត

កមមវចកៈមិននិយមររបើជាអ្តីតកាល ររចើនររបើកតិកិរយិជាកិរយិមនិ រពញទីជុំនួ វញិ ។ ូម រងរតរមើលកនុងទីណាោនកិរយិអាែយតរៅផង កិរយិអា-ែយតរនាោះ ៗ ជាមហាកិរយិ គកឺិរយិរពញទី ។ ចុំន្ណកឯកិតកិរយិ វញិោននាទីជាអ្នុកិរយិ គឺកិរយិមិនរពញទី រគ្នន់ន្តជាកិរយិជុំនួយ ប៉ាុរណាណ ោះ ។ រប ិនរបើកនុងទីណាមិនោនអាែយតកិរយិរៅផង រគ្នរនាោះរទើបកិតកិរយិកាល យជាមហាកិរយិ គកឺិរយិរគប់រគងរបរយគ ឧ. ទ្យា២ ទ្វ្ហ៦ អាននទ០ ធទ្មាម ១ ច វនិទ្យា១ ច ទ្ទសិទ្តា៥ បញ្ា-តាត ៥, ទ្ស្ម១ ទ្វ្ហ៧ មមចចទ្យន៨ សតាថ ៦ (ភវសិសត)ិ៥ ។ ោន លអាននទ០ ធម៌១ កតី វនិ័យ១ កតី ឯណា២ (គឺរយើងតថាគត)៣ ុំន្ដងរហើយ៥ បញ្ោតតរហើយ៥ ចុំររោះអ្នក.ទ.៦, (រធីមនិ៌ងវនិយ័)រនាោះ១ (នឹងជា៥ ) សាសាត ៦ រប ់អ្នក.ទ.៧ រោយកាលជាទីកនលងរៅថ្នរយើង៨ ។

(ោន លអាននទធ៌មនិងវនិយ័ន្ដលរយើងតថាគត ន ុំន្ដងនិងបញ្ោតត

រមររៀនទី ១៩ ៤០៣

ទុករហើយ ធម៌និងវនិយ័រនាោះនឹងជាសាសាត រប ់អ្នកធ ុំងឡាយកនុងកាលន្ដលអ្ត់ពីតថាគតរៅ) ។

ររឿងវកិតិកតាត ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១០ សារ ើងវញិផង ។

គ. មរប្បើជាអនុក្ិរោិស័ពទ ១. ហីទ្យា អរញ្ាំ គទ្តា ទ្ស្ម បុរទិ្ស្ម អហិនា ទទ្ោឋ មរ ិ។ មេលិមុញិ បុរ រនាោះ រៅរហើយ កាន់ថ្រព គឺព ់ ចឹករហើយ សាល ប់រហើយ ។

២. បុរទិ្សន ផរសុនា ឆិទ្នាន ទ្ស្ម រុទ្កាខ តសស ទ្គហសស ឧបរ ិ បតិ ។ រដើមរឈើ រនាោះ គឺបុរ កាត់រហើយ រោយពូរៅ រលុំរហើយ រលើ- ផទោះ រប ់គ្នត ់។

ររឿងអ្នុកិរយិ ័ពទ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៨ សារ ើងវញិផង ។

ឃ. មរប្បើជាគុណបទឬបទវិមសសនៈ ១. ទ្ត ពុទ្ទធន ទ្តសិត ំធមមំ សុណឹសុ ។ រគ.ទ. សាត ប់រហើយ នូវរពោះធម ៌ន្ដល ុំន្ដងរហើយ រោយរពោះពុទធ ។ ២. ទ្ធរយិាយ អាហោនិ ភណ្ឋឌ និ អមាម បដិទ្កសុ បកខិ ប ិ។ ោត យ ោក់រហើយ នូវអី្វ៉ាន់ កនុងលអី ន្ដលនា ុំមករហើយ រោយកូនរ ី។ ៣. វ្ហណិជា បតិតសស រុកខសស ស្មខាទ្យា ឆនិទិ ។

៤០៤ រមររៀនទី ១៩

ឈមួញ កាត់រហើយ នូវន្មក ថ្នរឈើ ន្ដលរលុំរហើយ ។ ៤. ពុទ្ទ្ធធ អរហំ សមាម សមពុ ទ្ទ្ធធ អទ្ហាសិ ។ រពោះពុទធ នរហើយ ជារពោះអ្រហនត ជាអ្នករតា ់ដឹងរបថ្ពរោយរពោះអ្ងាឯង ។

កនុងឧធហរណ៍ទី ៤ រនោះ រកយថា ពុទ្ទ្ធធ ររបើជានាម ។

ង. មរប្បើជានាមនាម ១. សនត ំទ្តសំ គត ំឋិតំ ។ ការរដើរ ការឈរ រប ់រគ.ទ. ៃប់រហើយ ។ ២. ភិកខុ អភិកកទ្នត១ បដិកកទ្នត២ សមបជានការ ីទ្ហាត ិអាទ្ោកិ-ទ្ត៣ វទិ្ោកិទ្ត៤ សមមិញ្ជិ ទ្ត៥ បស្មរទិ្ត៦ សងោដបិតតចីវរធរទ្ណ អសិទ្ត៧ បិទ្ត៨ ខាយទ្ត៩ សយទ្ត១០ ឧចាច របសាវកទ្មម គទ្ត១១ ឋិទ្ត១២ និសិទ្នន១៣ សុទ្តត១៤ ជាគរទិ្ត១៥ ភាសិទ្ត១៦ តុណហី ភាទ្វ ។ ភិកខុ ជាអ្នករធវើនូវការដងឹចា ់ កនុងការ្នរៅមុែ១ កនុងការ្នរត ប់២ កនុងការរមើលនិងការរមៀងរមើល៤ កនុងការចុំរកាង៥ កនុងការ ណតូ ក៦ កនុងការរទរទងនូ់វចីវរនិង រតនិង ងាដ ី កនុងការ ីុ៧ កនុងការផឹក៨ ការទុំររ ីុ៩ កនុងការរដក១០ កនុងការបរនាទ របង់នូវលមកនិងមូរត កនុងការរៅ១១ កនុងការឈរ១២ កនុងការអ្ងាុយ១៣ កនុងការរដកលក់១៤ កនុងការភ្ាក១់៥ កនុងការនិយយ១៦ រហើយនឹងកនុងភាវៈរៅ

រមររៀនទី ១៩ ៤០៥

រ ៃៀម ។

កនុងរបរយគឧធហរណ៍ទី ២ ខ្នងរលើរនោះ រកយន្ដលគូ បនាទ ត់ខ្នងររកាមជាកតិកិរយិធ ុំងអ្ ់ ររបើកនុងរូបជា តតមីវភិតត ិ។

រកយថា សងោដបិតតចីវរធរទ្ណ ជាកិតនាម រឯី ឧចាច របសា-វកទ្មម និង តុណហី ភាទ្វ ជា ោ នាមន្ដលនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ត បចច័យរបើររបើកនុងនយ័បដិរ ធគឺររបើ អ ឬ អន ដូច អនត និង មាន បចច័យន្ដរដូចជា អកត =មិនរធវើរហើយ, អនិចឆតិ =មិនរ ថានរហើយ, ជារដើម ។ កនុងរ ៀវរៅ ិកា លីជាភាសាអ្ង់រគល ថាកិតកិរយិន្ដលចុោះ ត បចច័យរនោះជា អតីតកិតកិរយិា (Past participles) រររោះន្តបចច័យរនោះររបើរ ប់រ ចកតជីាអ្តីតកាល ។

នាមស័ពទ (ត) ័ពទ លី សរណ នបុុំ.

រកយន្រប ទីពឹង, ទីរលឹក

័ពទ លី ោថា ឥ.

រកយន្រប គ្នថា

៤០៦ រមររៀនទី ១៩

និរយ នបុុំ. មគធ បុុំ សកក បុុំ. អាោធ បុុំ. ទលិទទ បុុំ. ចាដ ិឥ. បិបាស្ម ឥ. ស្មសននបុុំ.សុវច គុ. បិយ គុ.

នរក ន្ដនមគធៈ ន្ដន កយៈ ឈ,ឺ អារធ អ្នករកែេត ់កអមទឹក, ឆ្ន ុំង ការររ ក រកយររបៀនរបរៅន្ដលរបរៅង្គយជាទីរ ឡាញ់

ទ្ធវ រទ្កាដឋកបុុំ. សុចរតិនបុុំ. មកកដ បុុំ. កុកកុដ បុុំ. កុកកុដ ីឥ. ពិល នបុុំ. សកាខ រា ឥ. ឆាយា ឥ. បចចយ បុុំ. ឆណ បុុំ.

រកាល ងធវ រ ការរបរពឹតតលអ សាវ ោន់រ ម្ ល ោនញី់ រនធ, រូង រគួ មលប,់រ រោល បចច័យ មរហារ ប

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី១៩

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើកិតកិរយិន្ដលចុោះ ត បចចយ័ជាកាលអ្វីនិងន្របដូចរមតច ? ២. រប ិនរបើរបកបរូបពី អ្កមមធាតុ រតើជាវចកៈអ្វ ី? ៣. រប ិនរបើរបកបរូបពី កមមធាតុ រតើជាវចកៈអ្វែីលោះ ? ៤. រតើកតិកិរយិន្ដលចុោះ ត បចចយ័អាចររបើ នដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

រមររៀនទី ១៩ ៤០៧

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ទ្ស្ម តសស វណណំ ភណមាទ្នា មំ ឧបសង កមិ ។ ២. អហំ មទ្គគ គចឆទ្នាត តសមឹ រុទ្កខ និសិននំ សកុណំ បសស ឹ។ ៣. បរ ំទ្ោកំ គចឆទ្នតន តយា កតំ បុញ្ាំ វ្ហ បាប ំវ្ហ តយា សទធឹ គចឆតិ។ ៤. ឋិទ្តា វ្ហ និសិទ្នាន វ្ហ គចឆទ្នាត វ្ហ សយទ្នាត វ្ហ អហំ សទ្ពវសុ សទ្តតសុ ទ្មតតំ កទ្រាមិ ។ ៥. រុកខស្មម ឱតណិ្ឋណ បកខី ទ្ធរទ្កន សកាខ រាហិ ហតា ទ្ហានតិ ។ ៦. បុរទិ្សន ផរសុនា ឆទិ្នាន ទ្ស្ម រុទ្កាខ តសស ទ្គហសស ឧបរ ិ បតិ។ ៧. វ្ហណិទ្ជហិ នគរស្មម អាហោនិ ភណ្ឋឌ និ ឥទ្មសុ ោទ្មសុ មនុទ្សសហិ កីតាន ិទ្ហានត ិ។ ៨. ឯទ្កន ហតថនិា ឆិនន ំស្មខំ អញ្ញា ហតថិនិទ្យា តា គហិតា ខាទឹសុ ។ ៩. កុទ្តា តុទ្មហហិ ឥមានិ វតាថ និ តាន ិបទុមានិ ច កីតាន ិ? ១០. សទ្បបន ទទ្ោឋ វ្ហណិជសស បុទ្តាត តសស ទ្ធទ្សហិ ឯកសស ទ្វជជសស សនតិកំ នីទ្តា ទ្ហាតិ ។ ១១. ឥធ ឥមសម ឹបីទ្ឋ នសិននំ កុមារ ឹទ្គហស្មម អាគតា អញ្ញា ទ្ធរកិា បហារ ិ។

៤០៨ រមររៀនទី ១៩

១២. តយា បហោ ស្ម កញ្ញា តសា មាតុយា សនតិកំ គតា ទ្រាទនតី អោឋ សិ ។ ១៣. មទ្គគ គចឆនាត ទ្ត បុរសិ្ម តាយ ទ្ធនុយា ភនិនំ ឃដំ បសសសុឹ ។ ១៤. ពុទ្ធធ ទ្ទទ្វហិ ច មនុទ្សសហិ ច បជិូតា ទ្ហានត ិ។ ១៥. ស្មវទ្កហិ ច ឧបាសទ្កហិ ច បរវិ្ហរទិ្តា ពុទ្ទ្ធធ វហិារសស ឆាយាយ និសិទ្នាន ទ្ហាត ិ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. សាវ រ ើងរហើយ កាន់រដើមរឈើ ភយ័រហើយ រររោះររនថ្រព ។ ២. រកមង របុ គឺព ់ ចឹករហើយ នា ុំរៅរហើយ កានផ់ទោះ រប ់រគូរពទយ ។ ៣. បុរ ន្ដលមក អ្ុំពីរ ុក ដថ្ទ ទិញរហើយ នូវអី្វ៉ាន់ ពីផារ រនោះ ។ ៤. រកមងរបុ រនាោះ សាត បរ់ហើយ នូវ ុំដី រប ់ជតីា នឹងមនិរៅ កានភ់នុំ រទ ។ ៥. រមរគ្ន.ទ. រប ់ោ ែ្ុ ុំ រចញមករហើយ អ្ុំពីថ្រព រៅរហើយ កានផ់ទោះ កុំពុង ីុ រមម .ទ. ។ ៦. គហបត ីរ ើញរហើយ នូវបុរ ន្ដលកុំពុងរដក រ ប់រហើយ ដល់- កូន រប ់គ្នត់ កុុំចូលរៅ ជិត ។ ៧. យ គឺរ ីបុំររ ើ ចមអនិរហើយ ឱយរហើយ ដល់អ្នករកែេត់ ។ ៨. អ្នកណា រន្មងរបរពឹតត នូវអ្ុំរពើលអ រគ នឹងមនិរៅ កានន់រក រទ ។

រមររៀនទី ១៩ ៤០៩

៩. ករមងផ្ទរ គឺរកមងរ ី នរហើយ ពីរ តចរ ី ឱយរហើយ ដល់រ ី ដថ្ទ រទៀត ។ ១០. រពោះពុទធ យងចូលរហើយ កាន់វហិារ គឺឧ ក.ទ. រ ើញរហើយ។ ១១. ក ិករ កាត់រហើយ នូវន្មក រប ់រឈើ ន្ដលរលុំរហើយ ។ ១២. រជូក កុំពុងរដក កនុងន្រ ន្ដលភាួ ររហើយ រោយក ិករ ។ ១៣. រគ.ទ. សាត ប់រហើយ នូវធម៌ ន្ដលរពោះពុទធ ុំន្ដងរហើយ ។ ១៤. រយើង.ទ. បូជា ចុំររោះរពោះពុទធ រោយបុ ផ .ទ. ន្ដលររ ោះរហើយ រោយទឹក ។ ១៥. ឥ ី រចញរហើយ អ្ុំពីថ្រព ទទួលរហើយ នូវ ុំពត់ ពី បបុរ រៅរហើយ កាន់ភនុំ ។

(ចបរ់មររៀនទី ១៩)

មមមរៀនទី ២០

អធបិ្បាយអពំកី្តិក្ិរោិ (ត)

អពយយក្តិក្ិរោិ (Indeclinable participles or Absolutive)

អពយយកិតកិរយិា នដល់កិរយិ ័ពទន្ដលចុោះអ្ពយយបចច័យ ៣ តួគឺ តាវ តាវ ន តនូ រៅថា តាវ ទបិចច័យ ន្របថាបចចយ័ោន តាវ ជាខ្នងរដើម មកពី តាវ + (អាទ ិ=រដើម) រៅជា តាវ ទ ិ។ បចចយ័ធ ុំង ៣ តួរនោះ រោប់ចុោះចុងធាតុរប ់អាែយតធ ុំង ៨ ពួក ចុោះជាមួយធាតុណាមួយក ៏ន ន្របថា “....រហើយ” ន្ដរ (រវៀរន្តកនុងករណីែលោះន្ដលោនវធិីន្រប នររចើនយ៉ា ង) និងជាកិរយិរ ប់អ្តតី-កាលន្តម៉ាយង របរពឹតតរៅ នពីរវចកៈគឺកតតុវចកៈនិងរហតុកតតុវចកៈ (ោនររលរៅខ្នងមុែ) ។ ការរៅថាអ្ពយយកិតកិរយិរនាោះ ពីរររោះ កិរយិន្ដលចុោះតាវ ទិបចចយ័រនោះ ពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកដូចនាម ័ពទឬកិរយិអាែយតរ ើយគឺ ររមចរូប នមកយ៉ា ងណាទុកឱយគង់រូបយ៉ា ងរនាោះ ។ ូមបនី្តបទរបធានោនវចនៈអ្វីក៏រោយ ក៏អ្ពយយកិតកិរយិគង់រូបរដើមដន្ដល ែុ ពី អនត មាន ត បចច័យន្ដល នររលរួចរហើយ ។

តាវ ទបិចចយ័

រមររៀនទី ២០ ៤១១

តាវ ទិបចច័យ នដល់បចច័យ ៣ តួកនុងកតិកចិចបបចចយ័គ ឺតាវ តាវ ន តនូ ររបើចុោះជាមួយធាតុណាក ៏ន ររមច នជាអ្នុកិរយិនិងរ ប់អ្តីតកាលន្តម៉ាយង រតូវន្របថា “...រហើយ” ជានិចច ។ បចច័យ ៣ តួរនោះជា អ្ពយយបចចយ័ ពីរររោះពុុំចា ុំ ច់បុំន្បកតាមវភិតតដូិចបចចយ័ឯរទៀតរទ ។ តាវ ទិបចចយ័បតួីរនោះអាចររបើ នធ ុំងរ ុំវចកៈ ប៉ាុន្នតនិយមររបើន្តកនុងពីរវចកៈគ ឺកតតុវចកៈនិងរហតុកតតុវចកៈប៉ាុរណាណ ោះ ។

វិធីចុោះ តាវ ទ ិបចច័យ

ការរបកបរូបជាកិរយិជាមួយតាវ ទិបចច័យោនទុំនងដូច ត បចច័យន្ដរ (ចូររករមើលកនុងរមររៀនទី ១៩) ពីរររោះជាបចចយ័ន្ដលជាប់រោយតួ ត ដូចគ្នន និងោនអ្ុំណាចឱយផ្ទល ់ធាតុរៅជារូបរផេង ៗ (ប៉ាុន្នតមនិដូចគ្នន ុទធសាធរទ) ។ ចុំររោះ តនូ ោនររបើតិចតួចរទ ។ រឯី តាវ , តាវ ន បចចយ័ពីរតួរនោះោនររបើជាររចើន កនុងទីរនោះ ូមបង្គា ញន្ត តាវ បចច័យមួយរទន្ដលោនវធិីចុោះបចច័យរនោះកនុងទីបុំផុតធាតុដូចតរៅរនោះ

ក្. អពយយក្ិតក្ិរោិជាក្តតវុាចក្ៈ ក្.១ រប្បមភទលុបទបីំផុតធាត,ុ

របើធាតុ ២ តួ អាចលុបទីបុំផុតធាតុរចញ, ែលោះរពឹទធិរ ៈរដើមធាតុ ផង(ពុុំ ូវោនរទ) ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

៤១២ រមររៀនទី ២០

ធាតុ ករ បទ វទ

ភុជ ឆិទ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > កតាវ > បតាវ > វតាវ > ទ្ភាតាវ > ទ្ឆតាវ

រកយន្រប រធវើរហើយ ដល់រហើយ ររលរហើយ ីុរហើយ កាត់រហើយ

ក្.២ រប្បមភទរពទឹធិ ឬ រសសៈរសៈននធាតុមយួត ួ រួចរទើបចុោះ តាវ បចចយ័ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ នី ជិ

ទ្ធ ឋា

ញា ភី

សី ភ ូឥ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > ទ្នតាវ > ទ្ជតាវ > ទតាវ > ឋតាវ > ញតាវ > ភតិាវ > សយិតាវ > ភវតិាវ > ឯតាវ

រកយន្រប នាុំរៅរហើយ ឈនោះរហើយ ឱយរហើយ ឈររហើយ ដឹងរហើយ ខ្នល ចរហើយ រដករហើយ ោនរហើយ រៅរហើយ

រមររៀនទី ២០ ៤១៣

សយិតាវ មកពីអារទ ៈរ ៈ ឦ ថ្ន សី រៅជា ឯ > អយ ររមចជា សយ និងចុោះ ឥ អាគម ។ រឯី ភវតិាវ មកពីរពឹទធិរ ៈ ឩ ថ្ន ភ ូរៅជា ឱ > អវ ររមចជា ភវ និងចុោះ ឥ អាគម ។

ក្.៣ រប្បមភទផ្លល ស់រសៈ អា ជា ឥ រួចរទើបចុោះ តាវ បចច័យដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ បា

ហា

+ តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > បតិាវ > ហិតាវ

រកយន្រប ផឹករហើយ លោះរហើយ

ក្.៤ រប្បមភទចោុះ ឥ អាគម, ធាតុភាគររចើននិយមចុោះ ឥ អាគម និងធាតុែលោះរតូវចុោះបចច័យរបចា ុំពួកធាតុជាបម់កជាមួយផង ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ករ

លភ បច

គហ ភុជ កី

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > ករតិាវ > លភតិាវ > បចតិាវ > គណហិ តាវ > ភុញ្ជិ តាវ > កីណិតាវ

រកយន្រប រធវើរហើយ នរហើយ ចមអិនរហើយ យករហើយ ីុរហើយ ទិញរហើយ

៤១៤ រមររៀនទី ២០

ជិ ចិ

សុ

+ ឥ + ឥ + ឥ

+ តាវ + តាវ + តាវ

> ជិនតិាវ > ចិនតិាវ > សុណិតាវ

ឈនោះរហើយ របោះរហើយ សាត ប់រហើយ

ក្.៥ ចំម ោះធាតុពួក្ ចុរ ធាត ុ រតូវចុោះ ទ្ណ បចច័យរបចា ុំពួក ិនរទើប

តាវ ទិបចចយ័ ពុុំចា ុំ ច់ចុោះ ឥ អាគមរទដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ចិនត ចុរ មនត ទិសិ កថ

+ ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > ចិទ្នតតាវ > ទ្ចាទ្រតាវ > មទ្នតតាវ > ទ្ទទ្សតាវ > កទ្ថតាវ

រកយន្រប គិតរហើយ លួចរហើយ រជាបរហើយ ុំន្ដងរហើយ ររលរហើយ

ក្.៦ ធាតុខ្យលោះអាចរក្ារបូមដើមដបដល ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ សុ ហុ

នហា ហន

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > សុតាវ > ហុតាវ > នហាតាវ > ហនាតវ

រកយន្រប សាត ប់រហើយ រកើតរហើយ ងូតរហើយ ោល បរ់ហើយ

រមររៀនទី ២០ ៤១៥

ចុំររោះ គម ធាតុផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុ ម > ន ដូរចនោះ

ធាតុ គម

+ តាវ + តាវ

ររមចជា > គនាតវ

រកយន្រប រៅរហើយ

ចុំររោះ ទសិ ធាតុន្ដលន្របថា “រ ើញ” រតូវផ្ទល ់ តាវ > ស្មវ និង តាវ ន > ស្មវ ន រហើយលុបទីបុំផុតធាតុរចាលដូរចនោះ

ធាតុ ទិស ទិស

+ តាវ + តាវ > ស្មវ + តាវ ន > ស្មវ ន

ររមចជា > ទសិ្មវ > ទសិ្មវ ន

រកយន្រប រ ើញរហើយ រ ើញរហើយ

វិធីផ្លល ស ់តាវ ទិបចច័យ មៅជារូបមផសងៗ

តាវ ទិបចចយ័កនុ ងុរូបជាកតតុវចកៈ អាចផ្ទល ់បតូ ររូបរៅជារូបដថ្ទរទៀតរោយររចើនរូប ជាពិរ ចុំររោះធាតុណាោនឧប គានា ុំមុែ រតូវផ្ទល ់តាវ ទិបចចយ័ជា យ (កនុងចាប់ែលោះរ បថ់ាជា យ បចច័យន្តមតង) ដូចតរៅរនោះ

១. រប្បមភទផ្លល ស់ តាវ > យ ធាតុណាោនឧប គានា ុំមុែរតូវផ្ទល ់តាវ ទិបចច័យជា យ រហើយ

៤១៦ រមររៀនទី ២០

ទុក យ ឱយគង់រូប រប ិនរបើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ អា ដូច ឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧប គា អា ប

អភ ិ ឧ និ

ឧប + និ បដ ិ+ សំ

+ ធាតុ + ទ្ធ + ហា + ញា + ឋា + សី + ធា + ខា

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > អាទ្ធយ > បហាយ > អភញិ្ញា យ > ឧោឋ យ > និសាយ > ឧបនធិាយ > បដសិង្កខ យ

រកយន្រប យករហើយ លោះរហើយ ដឹងចា ់រហើយ តាុំងរ ើងរហើយ អារ ័យរហើយ ដុំកល់ោុំរហើយ ពិចារណារហើយ

(និសាយ គឺផ្ទល ់រ ៈ ឦ ថ្ន សី ធាតុជា អា រហើយតរមួត ស > សស)

២. រប្បមភទមធវើសម្គនក្មម យ ជាមយួពយញ្ជ នៈទបីំផតុធាតុ ធាតុន្ដលោនឧប គានា ុំមុែែលោះ ឱយផ្ទល ់តាវ ទិបចចយ័ជា យ ិន រួចរទើបផ្ទល ់ យ និងពយញ្ានៈរផេង ៗ ថ្នទីបុំផុតធាតុឱយរៅជាដថ្ទដូចតរៅរនោះ ២.១ របើទីបុំផុតធាតុជា ទ, អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា ជជ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២០ ៤១៧

ឧប គា ឧ ប

អា ឧ និ

+ ធាតុ + បទ + មទ + ឆិទ + ភិទ + សទ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > ឧបបជជ > បមជជ > អចឆជិជ > ឧពវជិជ > និសជជ

រកយន្រប រកើតរ ើងរហើយ របោទរហើយ ដរណតើ មយករហើយ ន្បករ ើងរហើយ អ្ងាុយចុោះរហើយ

២.២ ធាតុែលោះោនទីបុំផុតធាតុជា ជ អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា ជជ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧប គា អា វ ិ

+ ធាតុ + សជ + សជ

+ តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > អាសជជ > វសិជជ

រកយន្រប ជុំរក់រហើយ លោះបង់រហើយ

២.៣ របើទីបុំផុតធាតុជា ភ អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា ពភ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧប គា អា

ធាតុ + រភ លភ

+ តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > អារពភ > លពភ

រកយន្រប រ រឰរហើយ នរហើយ

២.៤ របើទីបុំផុតធាតុជា ធ, ភ អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា ទ្ធធ រោយពុុំចា ុំ ចោ់នឧប គារទ

៤១៨ រមររៀនទី ២០

(ពុុំ ូវោន)ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ វធិ

លភ

+ តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > វទិ្ធធ > លទ្ធធ

រកយន្រប រចាោះរហើយ នរហើយ

(វធិ និង លភ ធាតុ ២ តួរនោះពុុំចា ុំ ចោ់នឧប គានា ុំមុែក៏អាចផ្ទល ់តាវ ទិបចចយ័ជា យ នន្ដរ) ។

២.៥ របើទីបុំផុតធាតុជា ម អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា មម ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧប គា អត ិអភ ិអា និ

ឧប និ

+ ធាតុ + កម + រម + គម + ខម + គម + សម

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > អតកិមម > អភិរមម > អាគមម > និកខមម > ឧបគមម > និសមម

រកយន្រប ្នរៅរហើយ រកីរយរហើយ មករហើយ រចញរៅរហើយ ចូលរៅរហើយ ពិចារណារហើយ

២.៦ របើទីបុំផុតធាតុជា ហ អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា យហ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២០ ៤១៩

ឧប គា និ ប

សំ អា

+ ធាតុ + គហ + គហ + នហ + រុហ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > និគគយហ > បគគយហ > សននយហ > អារុយហ

រកយន្រប ងរត់ ងរិនរហើយ ផាងរហើយ ចងរហើយ រ ើងរហើយ

២.៧ របើទីបុំផុតធាតុជា ច, ត អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា ចច (ចាប់ែលោះថាជា រចច បចច័យ, លុប រ រចញទុកន្ត ចច) ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ឧប គា វ ិវ ិ

ឧ សំ

ឧប អា សំ

+ ធាតុ + វចិ + បច + បត + ចិត + ឥ + ហន + ករ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > វវិចិច > វបិចច > ឧបចច > សញ្ចិ ចច > ឧទ្បចច > អាហចច > សកកចច

រកយន្រប សាៃ ត់រហើយ ឆអនិវរិ រហើយ អ្ន្ណត តរៅរហើយ ន្កលងរហើយ ចូលមកជតិរហើយ ទងាិចរហើយ រធវើលអរហើយ

២.៨ ធាតុែលោះ ៗ អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងរតូវតរមួត យ ជា យយ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

៤២០ រមររៀនទី ២០

ឧប គា វ ិវ ិ

អត ិអភ ិ

+ ធាតុ + នី + ចិ + សី + ភ ូ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > វទិ្នយយ > វទិ្ចយយ > អតទិ្សយយ > អភភុិយយ

រកយន្រប កុំចាត់រហើយ ពិនិតយរហើយ រដករហើយ រគប ងរត់រហើយ

២.៩ ោនធាតុែលោះផ្ទល ់បតូ រន្បលកពីធមមតាដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ឧ + កតិ + តាវ > ឧកកចច =រែវោះរហើយ (លុប តិ និង រ រចញ )។ បដិ + មុច + តាវ > បដមុិកក =រក់រហើយ (ច + យ > កយ) > កក ។ វ ិ+ លគ + តាវ > វលិគគ =អារ យ័រហើយ (គ + យ > គយ) > គគ ។ ប + អបប + ឱ + តាវ > បបបុយយ =ដល់រហើយ(ឱ > អ > ឧ, រតួត យយ) បតិ + ខា + តាវ > បចចកាខ យ =ររលលរហើយ (បត ិ> បចច) ។

២.១០ ធាតុន្ដលោនទីបុំផុតជា ស អាចផ្ទល ់ តាវ រៅជា យ និងផ្ទល ់ យ ជាមួយទីបុំផុតធាតុរៅជា សស ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ប + វសិ + តាវ > បវសិស = ចូលរហើយ ។ ឧ + ទិស + តាវ > ឧទទិសស = ឧទទិ រហើយ ។

ូមរករមើលវធិផី្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជាមួយ យ បចចយ័កនុងរមររៀនទី ១៤ ន្ថមផង ។

រមររៀនទី ២០ ៤២១ ខ្យ. អពយយក្ិតក្ិរោិជាម តុក្តតវុាចក្ៈ

វធិីរបកបរូបកិតកិរយិជារហតុកតតុវចកៈជាមួយតាវ ទិបចចយ័ រតូវចុោះការតីបចចយ័ ៤ តួគ ឺទ្ណ, ណយ, ណ្ឋទ្ប, ណ្ឋបយ បចច័យណាមួយ ិន រទើបចុោះតាវ ទិបចចយ័រៅខ្នងចុង ។ ចុំររោះ ណយ, ណ្ឋបយ រតូវចុោះ ឥ អាគមរលើ យ និងធាតុែលោះរតូវោនចុោះបចច័យរបចា ុំពួកធាតុផងដូចខ្នងឧធហរណ៍ររកាមរនោះ ធាតុ ករ ករ ករ ករ ភុជ ភុជ ភុជ ភុជ សិវ សិវ សិវ សិវ

+ការតីបចចយ័ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ណយ + ណ្ឋបយ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ណយ + ណ្ឋបយ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ណយ + ណ្ឋបយ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

ររមចជា > កាទ្រតាវ > ការាទ្បតាវ > ការយិតាវ > ការាបយិតាវ > ទ្ភាទ្ជតាវ > ទ្ភាជាទ្បតាវ > ទ្ភាជយិតាវ > ទ្ភាជាបយិតាវ > សិទ្ពវតាវ > សិោវ ទ្បតាវ > សិពវយិតាវ > សិោវ បយិតាវ

រកយន្រប

ឱយរធវើរហើយ ឱយបររិភាគរហើយ ឱយរដររហើយ

៤២២ រមររៀនទី ២០

គហ គហ គហ គហ សុ សុ សុ សុ

+ ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋបយ + ណ្ឋបយ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ណយ + ណ្ឋបយ

+ តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ + តាវ

> ោហាទ្បតាវ > គណ្ឋហ ទ្បតាវ > ោហាបយិតាវ > គណ្ឋហ បយិតាវ > ស្មទ្វតាវ > ស្មវ្ហទ្បតាវ > ស្មវយិតាវ > ស្មវ្ហបយិតាវ

ឱយកាន់យករហើយ ឱយសាត បរ់ហើយ (រពឹទធិ ឧ ថ្ន សុ > ឱ > អវ)

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

បចចយ័ន្ដលជាប់រោយតួ ណ រតូវអ្នុវតតដូចរមតចែលោះ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៦ ។ ធាតុឯរទៀតគបបយីកតាមលុំនា ុំរនោះដូចគ្នន ។ កិតកិរយិន្ដលរបកបរ ើងរោយតាវ ទិបចចយ័រនោះ ពុុំចា ុំ ចប់ុំន្បកតាមវភិតតណិាមួយរទ គយឺកមកររបើជាអ្នុកិរយិ នន្តមតង ។ របើកនុងរ ចកតីបដិរ ធគឺររបើ ន ន្របថា “មិន” ន្ដលកនុងករណីែលោះរតូវផ្ទល ់ជា អ ឬ អន ដូចគ្នន នឹងបចច័យថ្នកតិកិរយិឯរទៀតន្ដលររលរួចរហើយរៅខ្នងរដើមន្ដរ ដូចជា (ន > អ + កតាវ ) > អកតាវ , (ន > អន + អាគមម) > អនាគមម ៘

រមររៀនទី ២០ ៤២៣

វិធីមរប្បើអពយយក្តិក្ិរោិក្នងុរប្បមោគ ដូច ន ិការួចមករហើយគថឺា របរយគថ្នភាសា លីន្តងន្តររៀងកិរយិ ័ពទន្ដលជាអាែយតកិរយិឬកិតកិរយិ ដូចជា ត បចច័យនិងកិតបចច័យែលោះរទៀត(ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ន្ដលជាកិរយិរគបរ់គងោក់រៅចុងថ្នរបរយគ ។ ប៉ាុន្នតរបើរបរយគរនាោះ ៗ ោនកិរយិ ័ពទររចើនបទ គឺរតូវររបើកតិ-កិរយិ ន្ដលជាអ្នុកិរយិ ័ពទោក់ឱយន្រជកចូលមកខ្នងកនុងថ្នរបរយគរតងទី់ណាមួយន្ដលគួរ និងជាពិរ អ្ពយយកតិកិរយិរនាោះោនររបើររចើនជាងរគ ។ រឯីកិរយិអាែយតឬមហាកិរយិវញិោនន្តមួយបទរទ ន្ដលន្តងន្តឋតិរៅទីបុំផុតថ្នរបរយគជានិចច ។ វធិីរលើក ័ពទរដើមបនី្របកនុងរបរយគន្ដលោនអ្នុកិរយិ ័ពទន្រជកចូលមក ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៨ ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. កសកា១ ទ្ខទ្តត៤ កមាម ន៤ិ ករតិាវ ៣ អតតទ្នា៧ ទ្គហំ៦ អគមឹសុ៥។ ក ិករ.ទ. រធវើរហើយ នូវការង្គរ.ទ. កនុងន្រ នរៅរហើយ កានផ់ទោះ រប ់ែលួន.ទ. ។ ២. សទ្ពវ២ សកុណ្ឋ១ បុពវទ្ណហ ៤ អតតទ្នា៤ កុោវកានិ៤ និកខមតិាវ ៣ សកលំ៤ ទិវសំ៤ ចរតិាវ ៣ ស្មយទ្ណហ ៦ បដិនិវតតនតិ៥។

៤២៤ រមររៀនទី ២០

តវសាល ប.ទ. ធុំងពួង រចញរហើយ៣ ចាករទនុំ.ទ. រប ់ែលួន.ទ. កនុងរវលរពឹក រហើររៅរហើយ៣ អ្ ់រពញមួយថ្ថៃ រទើបរត ប់មកវញិ កនុងរពលលៃ ច ។ ៣. ឧបាសកា១ អារាមំ៤ គនាតវ ៣ ទ្ធនំ៤ ទតាវ ៣ សីលំ៤ សមាទយិតាវ ៣ ស្មោយ៧ំ ធមមំ៦ សុណនតិ៥ ។ ឧ ក.ទ. រៅរហើយ កាន់វតត របរគនរហើយ នូវធន ោធនរហើយ នូវ ីល កុំពុងសាត ប់ នូវធម ៌ កនុងសាល ។ ៤. ទ្ស្ម២ បុរទិ្ស្ម១ ទ្ធសំ៣ ទ្ខតតំ៦ កាស្មទ្បតាវ ៥ ទ្តន៨ ទ្ធទ្សន៨ សទធឹ អាគមិ៧។ បុរ រនាោះ ញុា ុំងែ្ុ ុំបុំររ ើ ឱយភាួ ររហើយ៥ នូវន្រ មករហើយ៧ ជាមួយ ែ្ុ ុំបុំររ ើ រនាោះ ។

វិធីបរប្បអពយយក្តិក្ិរោិក្នងុក្រណីពិមសស

កិតកិរយិរបកបរោយតាវ ទិបចចយ័ជាទូរៅគឺររបើជាអ្នុកិរយិ ័ពទ ន្របថា “...រហើយ” និងរតវូន្របមុនអាែយតកិរយិជានិចច ដូចោនគុំរូរៅខ្នងរលើ ។ ប៉ាុន្នតកនុងករណីែលោះ អាចន្របររកាយអាែយតកិរយិ ន ន្ដលរលក នចាតជ់ាវធិីន្របោន ៧ យ៉ា ងគ ឺបុពវកាលកិរយិ, បររិយសាន-កាលកិរយិ, ោនកាលកិរយិ, អ្បរកាលកិរយិ, រហតុកាលកិរយិ, នាមវរិ ន និង កិរយិវរិ ន ។

រមររៀនទី ២០ ៤២៥

១. ររបើជា បុពវកាលកិរយិា នដល់បទកិរយិន្ដលរធវើនូវអ្ុំរពើមួយរួចរហើយរទើបរធវើអ្ុំរពើដថ្ទរទៀតបនតបនាទ បគ់្នន រតូវន្របថា “...រហើយ” រតូវន្របមុនអាែយតកិរយិ ឧ. ឧបាសទ្កា ធមម ំសុតាវ អតតទ្នា ទ្គហំ បចាច គចឆតិ ។ ឧ ក សាត ប់រហើយ នូវធម៌ រត បម់កវញិ កានផ់ទោះ រប ់ែលួន ។

(ចូររមើលរបរយគគុំរូខ្នងរលើពីរលែ ១-៤ ក ៏ន)

២. ររបើជា បរទិ្យាស្មនកាលកិរយិា រតូវន្របថា “លុោះ......រហើយ, លុោះរួច......រហើយ” នដល់បទកិរយិន្ដលជារកយរចុំន្ដលជាមួយនឹងអាែយតកិរយិរៅខ្នងរដើម ឧ. អានទ្នាទ ទ្យន ភគវ្ហ ទ្តនុបសង កម ិ (ទ្តន + ឧបសង កម)ិ ឧបសង កមតិាវ ឯកមនត ំ និសីទ ិ។ រពោះអាននទ គឺរពោះោនរពោះភាគ (រទងរ់បថាប់) កនុងទីណា ចូលរៅរហើយកាន់ទីរនាោះ, លុោះចូលរៅជិតរហើយ អ្ងាុយរហើយ កនុងទីដ ៏មគួរ។

៣. ររបើជា សមានកាលកិរយិា នដល់បទកិរយិន្ដលរធវើនូវអ្ុំរពើរពមរពលគ្នន នឹងករិយិដថ្ទរទៀត ពុុំចា ុំ ចន់្របថា “......រហើយ” រទ, ន្របយកន្តរ ចកតីរប ់ធាតុប៉ាុរណាណ ោះ ឧ. ឆតត ំ គទ្ហតាវ គចឆត ិ។ (រគ) កាននូ់វឆរ័តរដើររៅ ។ រលក ុំរៅដល់រគរដើរកាន់ឆរ័តឬរដើរ ុំងឆរ័ត ។

៤២៦ រមររៀនទី ២០

រវលន្របរតូវអានគួបអ្ ់ធ ុំងរបរយគរួបរោយអ្ុំណាចថ្នអ្តថ។ របើន្របថា “...រហើយ” រ ចកតីកនឹ៏ងផ្ទល ់បតូ ររៅជាបុពវកាលកិរយិតាមន័យរប ់រលែ ១ នន័យថា (រគ)កាន់យករហើយ នូវឆរ័ត រទើបរដើររៅ ។ ៤. ររបើជា អបរកាលកិរយិា នដល់បទកិរយិន្ដលរធវើអ្ុំរពើររកាយអាែយតកិរយិ គឺន្របររកាយអាែយតកិរយិរតូវន្របថា “...រហើយ” ឧ. ធមមកថទិ្កា ធមាម សទ្ន និសីទិ ចិតតវជិន ឹគទ្ហតាវ ។ រពោះធមមកថិក គង់រហើយ រលើធោម នៈ កាន់យករហើយ នូវផលឹតដ៏វចិិរត ។

ឬដូចរៅកនុងធមមចករបបវតតន ូរតរតងទី់បញ្ចបថ់ា ..........អបបមាទ្ណ្ឋ ច ឱឡាទ្រា ឱភាទ្ស្ម ទ្ោទ្ក បាតុរទ្ហាសិ អតិកកទ្មមវ ទ្ទវ្ហន ំទ្ទវ្ហនុភាវ ំ។ ន្របថា= ម៉ាយងរទៀត ពនលឺ ដ៏ថ្រកន្លង(ឱឡារ) ន្ដលមិនោនរបោណ នោនរ កដរហើយ កនុងរលក កនលងរហើយ នូវរទវនុភាព ថ្នរទវតា.ទ. ។

(អត ិ+ កម + តាវ > អតកិកមម) + ឯវ > អតិកកទ្មមវ

(កនុងទីរនោះ ឯវ ័ពទជាអ្ោឋ ន មបយុតត រវលន្របរលតរបរយគរតូវន្ញក ឯវ ័ពទោកខ់្នងចុង ទ្ទវ្ហនុភាវ រហើយរតូវអានគួបគ្នន ធ ុំងអ្ ់ រៅថាន្របរួបរោយអ្ុំណាចថ្ន ឯវ ័ពទថា “្នកនលងរហើយ នូវ រទវនុភាពថ្នរទវតាធ ុំងឡាយ” ។

រមររៀនទី ២០ ៤២៧

៥. ររបើជា ទ្ហតុកាលកិរយិា នដល់បទកិរយិន្ដលោនបទរបធានតួកតាត ទីថ្ទពីបទរបធានរប ់មហាកិរយិ ័ពទន្ដលរគប់រគងរបរយគនិងរធវើនូវកិចចរផេងគ្នន ពីអ្ុំរពើរប ់បទរបធានថ្នរបរយគរហើយន្ដលមិនន្មនជាអ្នុកិរយិ ័ពទរប ់របធានផ្ទទ ល់រទ ។ កនុងរ ចកតីថារបរយគដូរចនោះ ោនបទរបធានពីរតួរតូវន្របថា “រររោះ..., រររោះន្ត....” ន្របររកាយអាែយតកិរយិ ។ កិរយិរគប់រគងរបរយគអាចជាអាែយតកិរយិឬកតិកិរយិក៏ ន ឧ. សីហំ ទសិ្មវ ភយ ំឧបបជជត ិ។ ភ័យ(រ ចកតីខ្នល ច) រកើតរ ើង រររោះរ ើញ នូវ តវ ីហៈ ។

(រកយថា “រ ើញ” កនុងទីរនោះជាអ្ុំរពើរប ់មនុ េ) ។ ឥទ ំទ្ម ទុកខំ តុទ្មហ និសាយ ជាតំ ។ រ ចកតរីពួយ រនោះ រកើតរហើយ ដល់ែ្ុ ុំ រររោះអារ ័យ នូវអ្នក.ទ. ។

(អ្ពយយកតិករិយិន្ដលររបើដូរចនោះររចើនជាភាវវចកៈ)

៦. ររបើជា នាមវទិ្សសន រោប់បុំរពញរ ចកតីឱយបទនាមោនលកខណៈជាគុណ ័ពទ និងពុុំចា ុំ ច់ន្របថា “រហើយ” រទ គឺន្របរតមឹន្ត រ ចកតីរប ់ធាតុប៉ាុរណាណ ោះនិងន្របររកាយនាម ឧ. ឋទ្បតាវ ទ្ទវ អគគស្មវទ្ក អវទ្សស្ម អរហតត ំបាបុណឹសុ ។ ភកិខុដ៏រ .ទ. រលើកទុក(រវៀរន្ត) នូវអ្គាសាវក.ទ. ពីរូប ដល់រហើយ នូវអ្រហតត ។ (ឋទ្បតាវ ជានាមវរិ នរប ់ អវទ្សស្ម) ។

៤២៨ រមររៀនទី ២០

ឋទ្បតាវ អដឋ សទ្រ ទ្សស្ម អកខរា កការាទទ្យា និគគហិ- តនាត ពយញ្ជនា នាម ទ្ហានតិ ។ អ្កេរ.ទ. ដ៏រ រវៀន្លង នូវរ ៈ.ទ. រ ុំបតួី ោនកអ្កេររៅខ្នងរដើម ោននិគាហិតជាទីបុំផុត រ ម្ ោះថា ពយញ្ានៈ ។ ៧. ររបើជា កិរយិាវទិ្សសន រោប់បុំរពញរ ចកតីឱយបទអា-ែយតកិរយិ ររបៀបជាកិរយិវរិ ន ៍ ន្របររកាយអាែយតកិរយិ និងពុុំចា ុំ ច់ន្របថា “រហើយ” រទ ឧ. តីណិ រតនាន ិឋទ្បតាវ អញ្ាំ ទ្ម បដិសរណំ នតថ ិ។ ទីពឹង ឯរទៀត រោប់ែ្ុ ុំ មិនោន រវៀរ នូវរពោះរតន.ទ. ប ី។ ររៅពីរនោះ អពយយកិតកិរយិា រៅអាចររបើជាមហាកិរយិ ័ពទរគបរ់គងរបរយគក ៏នន្ដររៅថា កិរយិាបធានន័យ ន្ដលនឹងោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

នាមស័ពទ (ត) ័ពទ លី អននទ បុុំ. អបវ្ហទ បុុំ. មហី ឥ. វ្ហលធ ិបុុំ. អលិកវ្ហទី បុុំ.

រកយន្រប អ្នកឱយនូវអាហារ រកយតិរទៀន ន្ផនដ,ី (រ ម្ ោះ) កនទុយ អ្នកររលរកយមិនពិត

័ពទ លី ខុទ្ធ ឥ. ជិវ្ហហ ឥ. តុោ ឥ. បនស បុុំ. ឧតាត ន គុ.

រកយន្រប រ ចកតឃី្លល ន អ្ណាត ត ជញ្ាីញ ែនុរ រក ់

រមររៀនទី ២០ ៤២៩

ធាតសុ័ពទ (ត) ័ពទ លី

ឱ + តរ ឱ + រុហ

សំ + ហរ

រកយន្រប ចុោះ, ឆលងចុោះ ចុោះ របោះ(ផ្ទរ )

័ពទ លី និ + កម អា + រុហ

រវ

រកយន្រប រចញរៅ រ ើង រង្គវ,ន្រ ក

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២០

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

១. រតើអ្ពយយកិតកិរយិររបើបចចយ័អ្វីែលោះ ? ២. រតើជាទូរៅកិរយិន្ដលចុោះតាវ ទិបចចយ័ោនរកយន្របដូចរមតច ? ៣. រតើអ្ពយយកិរយិោនវធិីររបើន្បបពិរ ប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ៤. របើររបើជាបុពវកាលកិរយិរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៥. របើររបើជារហតុកាលករិយិរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៦. របើររបើជា ោនកាលកិរយិរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍។ ៧. របើររបើជាអ្បរកាលករិយិរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៨. របើររបើជាបររិយសានកាលកិរយិរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយធហរណ៍ ។ ៩. របើររបើជានាមវរិ នៈរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

៤៣០ រមររៀនទី ២០

១០. របើររបើជាកិរយិវរិ នៈរតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ

១. ោមមាហ និកខនាត តា ោវទិ្យា ទ្ខទ្តត តិណំ ខាទតិាវ វ្ហបមិាហ ជលំ បិវសិសនត ិ។ ២. វ្ហនរា រុកខំ អារុយហ ផោនិ ខាទនតិ ។ ៣. ទ្ធរទ្កា ភតតំ យាចតិាវ ទ្រាទតិ ។ ៤. ស្មវទ្កា អាសនមហិ និសីទតិាវ បាទ្ទ ទ្ធាវតិ ។ ៥. ទ្ធរកា បុបាផ ន ិសំហរតិាវ មាតុលសស ទតាវ ហសនតិ ។ ៦. យាចកា ឧយានមាហ អាគមម កសសកមាហ ឱទនំ យាចនតិ ។ ៧. លុទទទ្កា ហទ្តថន សទ្រ អាទ្ធយ អរញ្ាំ បវសិតិ ។ ៨. ទ្ធរទ្កា អាវ្ហដមហិ បតិតាវ ទ្រាទតិ ។ ៩. បុទ្តាត នហាតាវ ភតតំ ភុតាវ មញ្ចំ អារុយហ សយតិ ។ ១០. អសបបុរទិ្ស្ម យាចកសស បតតំ ភនិទតិាវ អទ្កាក សិតាវ ទ្គហំ គចឆត ិ។ ១១. ឯកសម ឹសមទ្យ អញ្ាតទ្រា ទ្ទទ្វ្ហ រតតយិ ំពុទធំ ឧបសង កមតិាវ សទ្ធធ យ វនទតិាវ ភមូិយ ំអោឋ សិ ។ ១២. នារទិ្យា ឱទនំ បចិតាវ ភុញ្ជិ តាវ កុកកុដីនមប ិអទំសុ ។ ១៣. សីហី មិគឹ មាទ្រតាវ សុសនូំ ទទិសសតិ ។ ១៤. កាកី តរុទ្ណ្ឋ ស្មខាសុ និសីទតិាវ រវតិាវ អាកាសំ

រមររៀនទី ២០ ៤៣១

ឧទ្ឌឌសសនត ិ។ ១៥. សបបុរទិ្ស្ម កុមារសស កុកកទ្រន សទធ ឹកីឡតិាវ សមុទទំ គនាតវ នហាយនត ិ។ ១៦. ទ្ធរទ្កា ទ្គហា នកិខមម មាតុោ បទ្កាក សិតាវ ទ្គហំ បវសិត ិ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រពោះពុទធ និង សាវក័.ទ. គឺរទវតា.ទ. និង មនុ េ.ទ. បូជារហើយ ។ ២. ឈមួញ លក់រហើយ នូវ ុំពត.់ទ. ន្ដលរដររហើយ រោយរ ី.ទ. ។ ៣. រលករគ ូរ ើញរហើយ នូវអ្ុំរពើមិនលអ គឺរកមងរ ី របរពឹតតរហើយ ឱយរហើយ នូវឱវទ ដល់នាង ។ ៤. បុរ កាត់រហើយ នូវវលលិ.ទ. ធញរហើយ ពីរដើមរឈើ ។ ៥. របុីរ ោន ក់ រនាោះ លោះបង់រហើយ នូវផទោះ រប ់គ្នត់ បួ រហើយ ។ ៦. ភិកខុ គឺឧ ក ួររហើយ នូវ ុំនួរ គង់រហើយ រលើអា នៈ ។ ៧. សាវ .ទ. រ ើងរហើយ រលើរដើមរឈើ អ្ងាុយរហើយ រលើន្មក ីុរហើយ នូវន្ផល.ទ. ន្ដលទុុំ ។ ៨. កូន.ទ. រប ់ក ិករ រនាោះ ចូលរៅរហើយ កាន់អ្នក ុំន្ដងធម ៌ អ្ងាុយរហើយ កុំពុងសាត ប់ នូវឱវទ ។ ៩. តវរមគឹ.ទ. កាល ីុ រមម កនុងន្រ រត់រហើយ រររោះរ ើញ ិងា ។ ១០. រពោះពុទធ គឺរទវតា.ទ. ផង មនុ េ.ទ. ផង បូជារហើយ ។

៤៣២ រមររៀនទី ២០

១១. ុំពត.់ទ. ន្ដលរ ករហើយ គឺរបពនធ យករហើយ រ ើងរហើយ

ពីទឹក ។ ១២. រកីអមទឹក ន្ដលរពញរហើយ រោយទឹក គឺរ ីរកមង យករហើយ មករហើយ កាន់ផទោះ ។ ១៣. ន្ផលរឈើ ន្ដលទុុំរហើយ គឺរ ក រ ុំរៅរហើយ រោយចុំពុោះ ែ្ុ ុំ រ ើញរហើយ ។ ១៤. រពោះ ុរយិ ន្ដលកុំពុងរោះរ ើង គរឺរហមណ៍.ទ. ថាវ យបងាុំរហើយ ។

(ចបរ់មររៀនទី ២០)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

ជាភិកខុ ជារគហ ថ ជាស្រ តី ជាអ្តថ

មិនោន ីល (បរ ុិទធ) មិនោនរទពយ (បរ ុិទធ) មិនោនខ្នម ់ (ន្លងែលួន) មិនោននយ័ (ែលឹមសារ)

ក៏អ្ ់លអ ក៏អ្របយ៍ី ក៏ខ្នតលកខណ៍ ក៏បិត ៉ា យទរទ ។

(ន្របពីចាប់រដើមភាសាបររទ )

មមមរៀនទី ២១

អធបិ្បាយអំពកី្តិក្ិរោិ (ត)

អនតុតកាលក្ិតក្ិរោិ (Potential participles)

អនុតតកាលកិតកិរយិា នដល់ កិរយិ ័ពទន្ដលចុោះបចចយ័ ២ តួគឺ អនយី និង តពវ ។ អនយី និង តពវ បចច័យពីរតួរនោះឋតិរៅកនុងជុំពូកកិតកិចចបចចយ័ របើចុោះរហើយ ររមចរូប នជាកិរយិ ័ពទឬជាគុណនាមក ៏ន និងោនែលោះអាចររបើជានាមរទៀតផង ោនរកយន្របថា “គួរ ឬ គបប”ី ជានិចច ។ រៅកនុងកបួនចាបម់ិន នរ ប់ថាជាកាលអ្វីរទ ប៉ាុន្នតអារ ័យរលើរកយន្របថា “គួរ ឬ គបប”ី គឺ ុំរៅដល់រ ចកតចីា ុំ ច ់ ឬ រ ចកតយីល់រ ើញ របន្ហលគ្នន នឹងរកយន្របរប ់ តតមីវភិតតិរប ់អាែយតកិរយិន្ដរ ដូរចនោះ គួររប់ជា អ្នុតតកាល (ចាប់ររៀនជាភាសាអ្ង់រគល ែលោះរៅថា Future Passive participle = អ្នាគតកមមវចកកិតកៈ) ។

បចច័យធ ុំងអ្ ់របើន្ចកតាមកាលគដូឺចខ្នងររកាមរនោះ ១. បចចុបបននកាល ២. អ្តតីកាល ៣. អ្នុតតកាល

ោន អនត និង មាន បចចយ័ ។ ោន ត, តវនតុ , តាវ ីនិង តាវ ទិ បចចយ័ ។ ោន អនយី និង តពវ បចចយ័ ។

៤៣៤ រមររៀនទី ២១

ចូររករមើលររឿងកាលថ្នកិតកិរយិ ន្ដល នររលរួចរហើយកនុងរមររៀនទី ១៨ សារ ើងវញិ ពីរររោះថាអ្នកន្ដលអាចន្របភាសា លី នតាមគនលង គឺរតូវចា ុំរកយន្របរប ់បចចយ័មួយតួ ៗ ឱយ នចា ់លអដូចជា អនត, មាន បចចយ័រតូវន្របថា “កាលឬកុំពុង” ជារដើម ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ អនីយ បចចយ័

ការរបកបរូបជាកិរយិជាមួយ អនីយ បចចយ័ោនគតិដូច ត, អនត, មាន បចចយ័រគប់របការ ។ អនីយ, តពវ បចចយ័ពីរតួរនោះអាចររបើ នកនុង ៣ វចកៈ ប៉ាុរណាណ ោះគឺ កមមវចកៈ, ភាវវចកៈ និង រហតុកមមវចកៈ ដូចោនវធិីតរៅរនោះ ។ ចុំររោះ អនយី បចចយ័រ កដរូបឱយរ ើញរៅចុងធាតុជានិចច ។

១. វិធរីប្បក្បរបូ អនយី បចចយ័ជាក្មមវាចក្ៈ អនយី បចចយ័មនិោនវធិីផ្ទល ់បតូ រអ្វីររចើនរទ គឺរតូវលុប អ រចញដូចតរៅរនោះ ១.១ ធាតុរធលែលោះអាចរពឹទធិរ ៈ ឧ > ឱ > អវ ដូចជា ធាតុ

ភ ូសុ

+ អនីយ + អនីយ + អនីយ

ររមចជា > ភវនីយ > សវនីយ

រកយន្រប គបបឬីគួររកើត គបបឬីគួរសាត ប ់

រមររៀនទី ២១ ៤៣៥

១.២ ធាតុរធលែលោះរទៀតអាចរពឹទធិរ ៈ ឧ រ ៈរដើមធាតុជា ឱ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ភុជ

អា + រុហ សំ + មុទ

+ អនីយ + អនីយ + អនីយ + អនីយ

ររមចជា > ទ្ភាជនីយ > អាទ្រាហនយី > សទ្មាម ទនយី

រកយន្រប គបបឬីគួរបររិភាគ គបបឬីគួរយករ ើង គបបឬីគួររកីរយរពម

១.៣ ធាតុរធលែលោះរទៀតអាចរពឹទធិរ ៈ ឥ ឬ ឦ > ឯ > អយ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ

ជិ សី

+ អនយី + អនយី + អនយី

ររមចជា > ជយនយី > សយនយី

រកយន្រប គបបឬីគួរឈនោះ គបបឬីគួររដក

១.៤ របើទីបុំផុតធាតុជា រ, ហ, ម១ រតូវផ្ទល ់ ន ថ្ន អនយី ជា ណ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ករ សរ

គរហ រម

+ អនយី + អនយី + អនយី + អនយី + អនយី

ររមចជា > ករណីយ > សរណីយ > គរហណីយ > រមណីយ

រកយន្រប គបបឬីគួររធវើ គបបឬីគួររលឹក គបបឬីគួរតោិះរដៀល គបបឬីគួរររតកអ្រ

១. ធាតុន្ដលោន ម ជាទីបុំផុតនិងន្ដលរតូវផ្ទល ់ ន > ណ ោនតចិតួចរទ ។

៤៣៦ រមររៀនទី ២១

១.៥ ចុំររោះ ឋា, បា ធាតុរតូវរកាទុកដូចរដើម ដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ឋា បា

+ អនយី + អនយី + អនយី

ររមចជា > ឋានយី > បានយី

រកយន្រប គបបឬីគួរ ថិតរៅ គបបឬីគួរផឹក

១.៦ ធាតុែលោះរតូវចុោះបចចយ័របចា ុំពួក ិនផងន្ដរ រទើបចុោះ អនយី បចច័យដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ័ពទ

បដ ិ+ បទ ពុធ មន

វ ិ+ ញា សំ + គហ

យុជ

+ បចចយ័ + យ + យ + យ + នា + ណ្ឋហ + -ំ ំ

+ អនយី + អនយី + អនយី + អនយី + អនយី + អនយី + អនយី

ររមចជា > បដិបជជនយី > ពុជឈនយី > មញ្ានយី > វជិាននយី > សងគណហ នយី > យុញ្ជនយី

រកយន្រប បដិបតត១ិ

ដឹង ដឹង ដឹងចា ់ កានយ់ក របកប

១.៧ ភាគររចើននិយមចុោះ អនយី ផ្ទទ ល់នឹងធាតុន្តមតងដូចជា ធាតុ គម វច

បជូ

+ អនយី + អនយី + អនយី + អនយី

ររមចជា > គមនយី > វចនីយ > បជូនយី

រកយន្រប គបបឬីគួររៅ គបបឬីគួរររល គបបឬីគួរបូជា

១. រកយន្របធ ុំងអ្ ់រតូវន្ថមរកយន្របថា “គបបឬីគួរ” ពីខ្នងរដើម ។

រមររៀនទី ២១ ៤៣៧

១.៨ ចុំររោះ ទិស ធាតុរតូវផ្ទល ់រ ៈ ឥ ថ្នធាតុជា អ និងតរមួតជា ទសស ដូចខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ទិស

+ អនយី + អនយី

ររមចជា > ទសសនយី

រកយន្រប គបបឬីគួររមើល

២. វិធីរប្បក្បរបូ អនយី បចចយ័ជាម តកុ្មមវាចក្ៈ

អនយី បចច័យរបើចុោះខ្នងរហតុកមមវចករតូវចុោះរហតុបបចចយ័ ិនរហើយភាគររចើនគ ឺ ណ្ឋទ្ប បចច័យប៉ាុរណាណ ោះ ។ ធាតុែលោះោនចុោះបចចយ័របចា ុំពួកផងន្ដរដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ករ វទ វនទ

សិវ

+ បចចយ័ + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប

+ អនីយ + អនីយ + អនីយ + អនីយ + អនីយ

ររមចជា > ការាបនីយ > វ្ហទ្ធបនយី > វនាទ បនយី > សិោវ បនីយ

រកយន្រប គបបឬីគួរឱយរធវើ គបបឬីគួរឱយររល គបបឬីគួរឱយ ុំពោះ គបបឬីគួរឱយរដរ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ណ្ឋទ្ប បចច័យកាលរបើផេ ុំជាមួយ អនយី រតូវលុប ណ និងរ ៈ ឯ ថ្ន ណ្ឋទ្ប រហើយលុប អ ថ្ន អនយី រចញរៅជា អាប និង

៤៣៨ រមររៀនទី ២១

នីយ ដូចជា ការាបនយី ធាតុឯរទៀត ៗ កដូ៏រចនោះន្ដរ ។ បចច័យន្ដលោនតួ ណ ដូច ណ្ឋទ្ប រតូវទី ៈរ ៈរដើមធាតុជានិចច ។ ២. របើជាភាវវចកៈនិយមររបើអ្កមមធាតុប៉ាុរណាណ ោះ ជាកិរយិ ័ពទន្ដលបុំន្បកន្តកនុងរូបជាបឋោវភិតតិនបុុំ កលិងាន្តម៉ាយងដូចជា វចនយី ំនិង ខាទនយី ំជារដើម ។ ៣. កិតកិរយិន្ដលរបកបរោយ អនយី បចចយ័រនោះ រវលររបើកនុងរបរយគ រប ិនរបើររបើជាបទគុណឬបទកិរយិចា ុំ ច់រតូវបុំន្បកឱយោនលិងា, វចនៈ និង វភិតតិឱយរ មើគ្នន នឹងបទនាមន្ដលជារបធានជានិចច ។ របើជាបុុំលិងាបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ, របើជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប កុល រហើយរបើជាឥតថីលិងាបុំន្បកតាមន្បប កញ្ញា ។ ដូរចនោះ រុបមក អនយី បចច័យអាចបុំន្បក នធ ុំងបលិីងាដូចឧធ-ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ពទរ័ដើម ករណីយ ការាបនយី ខាទនយី

បុុំលិងា ករណីទ្យា ការាបនីទ្យា ខាទនីទ្យា

នបុុំ កលិងា ករណីយ ំការាបនយី ំខាទនយី ំ

ឥតថលិីងា ករណីយា ការាបនីយា ខាទនីយា

រឯីរូបវភិតតិរផេង ៗ រទៀតគបបយីកតាមលុំនា ុំ បុរសិ, កុល, កញ្ញា ។

៤. របើររបើកនុងរ ចកតីបដិរ ធរតូវចុោះ ន ន្ដលផ្ទល ់ជា អ ឬ អន

រមររៀនទី ២១ ៤៣៩

ដូចកតិកិរយិចុោះររបើបចចយ័ឯរទៀត ៗ ន្ដល នររលរួចរហើយដូចជា អករណីយ =មិនគបបរីធវើ ៘

វិធីមរប្បើក្នងុរប្បមោគ កិតកិរយិន្ដលរបកបរោយ អនយី បចចយ័អាចនា ុំយកមកររបើកនុងរបរយគ ន ៣ ន្បបគ ឺ

១. មរប្បើជានាមនាម ឧ. ទ្សដឋ ីខាទនីទ្យន ទ្ចវ ទ្ភាជនីទ្យន ច តំ ភិកខុ ំ បរវិសិិ ។ រ ដឋ ីអ្ង្គា រហើយ នូវភិកខុ រូបរនាោះ រោយរប ់គួរទុំររ ីុ ផង ន្មនពិត រោយរប ់គួរបររិភាគ ផង ន្មនពិត ។ ខាទនីទ្យន =រោយរប ់គួរទុំររ ីុ(បន្ងអម), ទ្ភាជនីទ្យន =រោយរប ់គួរបររិភាគ(ចោអ ប) ។

២. មរប្បើជាគុណនាម រតូវបុំន្បកឱយោន លិងា, វចនៈ និង វភិតតិឱយរ មើគ្នន នឹងនាមនាមឬ ពវនាមន្ដលជារបធាននិងររៀងោក់ខ្នងរដើមនាមឬ ពវនាមរនាោះៗ ឧ. អហំ មយា ករណីយ ំកិចចំ ជានាម ិ។ ែ្ុ ុំ រន្មងដឹង នូវកចិច ន្ដលែ្ុ ុំ គបបរីធវើ ។ កឹ បន តវំ កិចចំ ស្មមិទ្កន ទ្ធសំ ការាបនយី ំជានាសិ ។

៤៤០ រមររៀនទី ២១

ក ៏អ្នក រន្មងដឹង នូវកិចច ន្ដលោច ់ ញុា ុំងធ ៈ ឱយគបបរីធវើ ឬ ? (មយា និង ករណីយ ំរវលន្របរតូវអានគួបគ្នន ថា មយាករណីយ ំ=ន្ដលែ្ុ ុំគបបរីធវើ) ។

៣. មរប្បើជាមហាក្ិរោិសព័ទ ររបើ ន ៣ វចកៈដូចខ្នងររកាមរនោះ ១. កមមវចកៈ. ជទ្នហិ កលាណំ កមម ំករណីយ ំ។ អ្ុំរពើ លអ គជឺន.ទ. គបបរីធវើ ។ ២. ភាវវចកៈ. ទ្តហិ គមនយី ំ។ គឺរគ.ទ. គបបរីៅ ។ ៣. រហតុវចកៈ. ស្មមិទ្កន តំ កមមំ ទ្ធសំ ការាបនយី ំ។ កមម រនាោះ គោឺច ់ ញុា ុំងធ ៈ ឱយរធវើរហើយ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ តពវ បចច័យ

តពវ បចច័យរពលចុោះកនុងធាតុណាោនរកយន្របនិងអាចររបើ ន ៣ វចកៈដូច អនយី បចច័យន្ដរ ។ ប៉ាុន្នតជាបចចយ័ោនតួ ត ដូរចនោះោនវធិីផ្ទល ់បតូ ររូបរបន្ហល ត បចច័យរៅវញិ ។

១. វិធីរូបសិទធិ តពវ បចច័យជាក្មមវាចក្ៈ ១.១ របើទីបុំផុតធាតុជា ន រតូវរកាទុករូបរដើមដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២១ ៤៤១

ធាតុ ហន ខន តន

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ហនតពវ > ខនតពវ > តនតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរ ោល ប ់គបបឬីគួរជីក គបបឬីគួរលត

១.២ របើទីបុំផុតជា ច, ជ, ទ, ប, រ រោយអ្ុំណាច តពវ បចចយ័រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុធ ុំងឡាយរនាោះជា ត ឬលុបទីបុំផុតធាតុរចញរហើយតរមតួជា តត តាមវធិីពយញ្ានៈ ុំរយគដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ សិច ភុជ បទ គុប ករ

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > សិតតពវ > ភុតតពវ > បតតពវ > គុតតពវ > កតតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរររសាច គបបឬីគួរ ីុ គបបឬីគួរដល់ គបបឬីគួររគប់រគង គបបឬីគួររធវើ

១.៣ របើទីបុំផុតធាតុជា ម រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជា ន រហើយតរមតួជា -នតពវ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ សម គម

+ តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > សនតពវ > គនតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររោៃ ប ់គបបឬីគួររៅ

៤៤២ រមររៀនទី ២១

១.៤ របើទីបុំផុតធាតុជា ធ ភ, រតូវផ្ទល ់ ធ ភ ជាមួយនឹង ត រប ់ តពវ ជា ទធ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ កុធ លភ

+ តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > កុទធពវ > លទធពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរររកាធ គបបឬីគួរ ន

១.៥ របើទីបុំផុតធាតុជា ស, រតូវផ្ទល ់ ស ជាមួយនឹង ត រប ់ តពវ ជា ដឋ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ទិស តុស ផុស

ប + មុស

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ទដឋពវ > តុដឋពវ > ទ្ោដឋពវ > បមុដឋពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររ ើញ (លុប ឥ) គបបឬីគួរររតកអ្រ គបបឬីគួររល់រតូវ(ផ្ទល ់ ឧ >ឱ) គបបឬីគួររភលច

១.៦ ចុំររោះ ករ ធាតុអាចផ្ទល ់ជា កា នែលោះ ដូចជា ករ + តពវ > កាតពវ គបបឬីគួររធវើ ។

១.៧ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ អា រតូវទុករ ៈឱយគង់រូបរដើម ។ ប៉ាុន្នតធាតុែលោះអាចផ្ទល ់រ ៈ អា > អាយ រហើយចុោះ ឥ អាគម នដូចឧធ-ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២១ ៤៤៣

ធាតុ ញា ទ្ធ ឋា

ប + ហា បា

យា នហា

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ញាតពវ > ទ្ធតពវ > ឋាតពវ > បហាតពវ > បាតពវ, បាយិតពវ > យាយិតពវ > នហាយិតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរដឹង គបបឬីគួរឱយ គបបឬីគួរតា ុំងរៅ គបបឬីគួរលោះ គបបឬីគួរផឹក គបបឬីគួររៅ គបបឬីគួរងូត

១.៨ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ ឥ ឬ ឦ និយមផ្ទល ់ ឥ ឬ ឦ > ឯ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ នី ជិ ឥ

សី ចិ

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ទ្នតពវ > ទ្ជតពវ > ឯតពវ > ទ្សតពវ > ទ្ចតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរនា ុំរៅ គបបឬីគួរឈនោះ គបបឬីគួររៅឬមក គបបឬីគួររដក គបបឬីគួរកសាង

១.៩ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ ឧ ឩ និយមផ្ទល ់ជា ឱ > អវ និងចុោះ ឥ អាគមដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

៤៤៤ រមររៀនទី ២១

ធាតុ ភ ូ

កុ សុ

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ភវតិពវ > កវតិពវ > ទ្ស្មតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររកើត គបបឬីគួរបនលឺ ុំរ ង គបបឬីគួរសាត ប ់

១.១០ ធាតុរធលែលោះោនវធិផី្ទល ់បតូ រតាមការគួររបកប ដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ សី ភី

+ តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > សយិតពវ > ភាយិតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររដក (ឦ > ឯ > អយ) គបបឬីគួរភយ័ (ឦ > ឯ > អាយ)

១.១១ របើមិនផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុតាមន័យខ្នងរលើរទ រតូវចុោះ ឥ អាគមរលើទីបុំផុតធាតុដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ករ គម ចជ

ភាស វស វទិ

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ករតិពវ > គមិតពវ > ចជិតពវ > ភាសិតពវ > វសិតពវ > ទ្វទិតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររធវើ គបបឬីគួររៅ គបបឬីគួរលោះ គបបឬីគួរររល គបបឬីគួររៅ គបបឬីគួរដឹង

រមររៀនទី ២១ ៤៤៥

១.១២ ធាតុែលោះរតូវចុោះបចច័យរបចា ុំពួកធាតុផងន្ដរដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ

ឧ + បទ ពុធ សុ

ញា គហ ចិនត

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > ឧបជជិតពវ > ពុជឈតិពវ > សុណិតពវ > ជានិតពវ > គណហិ តពវ > ចិទ្នតតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួររកើតរ ើង (យ បចច័យ) គបបឬីគួរដឹង (យ បចច័យ) គបបឬីគួរសាត ប ់(ណ្ឋ បចច័យ) គបបឬីគួរដឹង (នា បចច័យ) គបបឬីគួរកាន់យក (ណ្ឋហ បចច័យ) គបបឬីគួរគិត (ទ្ណ បចចយ័)

២. វិធីរូបសិទធិ តពវ បចចយ័ជាម តុក្មមវាចក្ៈ

តពវ បចច័យរបើររបើជារហតុកមមវចករតូវចុោះរហតុបចចយ័ថ្នអាែយត ិន រទើបចុោះ តពវ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ បច បច ករ ករ

+ បចចយ័ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប

+ តពវ + តពវ + តពវ + តពវ + តពវ

ររមចជា > បាទ្ចតពវ > បាចាទ្បតពវ > កាទ្រតពវ > ការាទ្បតពវ

រកយន្រប គបបឬីគួរឱយចមអិន គបបឬីគួរឱយចមអិន គបបឬីគួរឱយរធវើ គបបឬីគួរឱយរធវើ

៤៤៦ រមររៀនទី ២១

ករ ករ

+ ណយ + ឥ + តពវ + ណ្ឋបយ + ឥ + តពវ

> ការយិតពវ > ការាបយិតពវ

គបបឬីគួរឱយរធវើ គបបឬីគួរឱយរធវើ

តពវ បចច័យោនវធិបីុំន្បក នធ ុំងបីលិងានិងររបើ នបីវចកៈដូច អនយី បចចយ័ន្ដរ (ចូររករមើលកនុង អនយី បចចយ័រៅខ្នងរលើ) ។ រប- ិនរបើររបើជាភាវវចកៈ រតូវបុំន្បកជាបឋោវភិតតិឯកវចននបុុំ កលិងា ន្តម៉ាយងប៉ាុរណាណ ោះដូចជា គមិតពវ ំ= គបបរីៅ ។ របើររបើកនុងរ ចកតីបដិរ ធរតូវចុោះ ន ន្ដលផ្ទល ់ជា អ ឬ អន ន្ថមខ្នងរដើមធាតុដូចកិតកិរយិឯរទៀត ៗ ន្ដរដូចជា អគនតពវ =មិនគបបរីៅជារដើម ។

វិធីមរប្បើ តពវ បចច័យក្នុងរប្បមោគ កិតកិរយិន្ដលរបកបរោយ តពវ បចចយ័ដូចររលរហើយរនោះអាចនា ុំយកមកររបើកនុងរបរយគនានាោនវធិរីរបើ ៣ ន្បបគ ឺ

១. មរប្បើជានាមនាម សមណសស ទ្ោតមទ្សសវ (ទ្ោតមសស + ឯវ) កតតពវ ំ ករសិាមិ ។ ែ្ុ ុំ នឹងរធវើ នូវកិចចន្ដលគបបរីធវើ ចុំររោះរពោះ មណរគ្នតមប៉ាុរណាណ ោះ ។

រមររៀនទី ២១ ៤៤៧

២. មរប្បើជាគុណនាម អមាម បចិតពវ ំតណឌុ លំ បដិទ្ក ឋទ្បសិ ។ ោត យ ោក់រហើយ នូវអ្ងររ ន្ដលគបបចីមអនិ (រៅ)កនុងលអី ។ ទ្ធរកិាយ ភុញ្ជិ តពវ ំឱទនំ អហំ ន ភុញ្ជិ សាមិ ។ ែ្ុ ុំ នឹងមិនបររិភាគ នូវ យ ន្ដលរកមងរ ី គបបបីររិភាគរទ ។

៣. មរប្បើជាក្ិរោិសព័ទទាងំ ៣ វាចក្ៈ ១. ក្មមវាចក្ៈ. តយា កលាណំ កមម ំកាតពវ ំ។ អ្ុំរពើ លអ គឺអ្នក គបបរីធវើ ។ មនុទ្សសហិ ធទ្មាម ឧគគណហិ តទ្ោវ ។ រពោះធម ៌គឺមនុ េ.ទ. គបបរីរៀន, ។ ២. ភាវវាចក្ៈ. ទ្តហិ ជទ្នហិ គមិតពវំ ។ គឺជន.ទ. រនាោះ គបបរីៅ ។ ៣. ម តុវាចក្ៈ. ទ្តន ឱទទ្នា បុគគលំ បាទ្ចទ្បតទ្ោវ ។ យ គរឺគ ញុា ុំងបុគាល គបបឱីយចមអនិ ។

រប ិនរបើោន ទ្ហាតិ រៅខ្នងចុងបទថា កាតពវ,ំ ឧគគណហិ តទ្ោវ កាល យជាវកិតិកតាត ដូចកនុង ត បចច័យន្ដរ ។

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២១

៤៤៨ រមររៀនទី ២១

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ។ ១. រតើ អនយី និង តពវ បចច័យោនរកយន្របរបកបថាដូចរមតច ? ២. រតើ អនយី ររបើ នប៉ាុនាម នវចកៈ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៣. រតើ តពវ ររបើ នប៉ាុនាម នវចកៈ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៤. រៅកនុងរបរយគរតើ អនីយ អាចររបើដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធ. ។ ៥. រៅកនុងរបរយគរតើ តពវ អាចររបើដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធ. ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. កញ្ញា ភុញ្ជិ យមាន ំភតតំ សុនខសស ទ្ធតពវ ំ(ទ្ហាត)ិ ។ ២. បុរទិ្សន ឆិនទយិមាទ្នា រុទ្កាខ ទ្គហសស ឧបរ ិអបតតិពវំ ។ ៣. បុរទិ្សហិ ទ្ខតាត និ កសិតោវ ន,ិ វនិតាហិ ទ្តសំ ភតតំ បចិតពវំ។ ៤. ទ្ធទ្សន បហរយីមាទ្នា អទ្សា វ្ហណិជាន ំវកិកិ ណិតទ្ោវ ទ្ហាត ិ។ ៥. ទ្ចាទ្រហិ បហរយីមានា បុរសិ្ម អញ្ាំ កតពវំ អទិស្មវ អដវ ឹ ធាវសុឹ ។ ៦. ស្មរថីនា បហរយីមាទ្នា អទ្សា រថំ អាកឌឍទ្នាត សីឃ ំ ធាវតិ ។ ៧. តុទ្មហហិ ទ្ធនាន ិទ្ធតោវ ន,ិ សីោន ិរកខិ តោវ ន,ិ បុញ្ញា ន ិ កាតោវ ន ិទ្ហាតិ ។ ៨. សិទ្សសហិ ធទ្មាម ទ្ស្មតទ្ោវ សតាថ ន ិឧគគណហិ តោវ ន ិ។

រមររៀនទី ២១ ៤៤៩

៩. មយា ទីយមានំ ភុញ្ជិ តពវំ ភុញ្ជិ តុ ំពហ ូយាចកា អាគចឆនត ិ។ ១០. វនតិា ទ្ធាវតិោវ និ វតាថ និ អាទ្ធយ វវិតិតំ នទឹ គមិសសតិ ។ ១១. យុវតិទ្យា វនទនយិានិ ទ្ចតិយានិ ទសិ្មវ ឯកាយ កញ្ញា យ ឱចិនយិាមានាន ិបទុមានិ យាចឹសុ ។ ១២. អមាម ខាទនីយានិ ច ទ្ភាជនីយានិ ច បដយិាទ្ទតាវ ទ្ធរកានំ ទ្ទតិ ។ ១៣. មិោ បានយី ំឧទកំ បរទិ្យសនាត អដវយិ ំអាហិណឌឹ សុ ។ ១៤. សមទ្ណហិ ឱវទតិពវំ កុមារា វហិារ ំន គមឹសុ ។ ១៥. កុសលំ អជានតិាវ បាប ំកទ្រានាត កុមារា ន អទ្កាក សិតោវ , ទ្ត សមទ្ណហិ ច បណឌិ ទ្តហិ ច សបបុរទិ្សហិ ច អនុស្មសិតោវ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រូប.ទ. គបបរី ើញ រោយន្ភនក, រ .ទ. គបបរីកីរយ រោយអ្ណាត ត ។ ២. ឯង.ទ. មិនគបបវីយ ន្ឆរ រនាោះ រោយដុំបង ឬ ថមរទ. ។ ៣. ផ្ទរ .ទ. កនុង ួន ដ៏សាអ ត ឯវតត គឺរគ.ទ. គបបរីរសាច នូវទឹក ររឿយៗ ។ ៤. ររី ូវ.ទ. គឺក ិករ ជាមួយ របពនធ រប ់គ្នត ់គបបវីល់ ។ ៥. មនុ េ.ទ. កនុងរលក មិនគបបរីបរពឹតត អ្ុំរពើអារកក់រ ើយ, រគ.ទ. គបបរីធវើ នូវបុណយ ។ ៦. ជន.ទ. មិនគបបចូីលរៅជិត រតា កុំពុងរដក កនុងរូងភនុំ រនាោះរទ ។

៤៥០ រមររៀនទី ២១

៧. មនុ េ.ទ. គបបរីរៀន នូវធម,៌ គបបយីល់ នូវ ចចៈ ។ ៨. រគ.ទ. មិនរ ថាន រដើមបទិីញ នូវឥវ៉ាន់ ន្ដលគបបលីក ់ន្ដលតាុំង- រហើយ កនុងផារ ។ ៩. រកមងរ ី.ទ. កាលរ ើច យករហើយ នូវ ុំពត់ ន្ដលគួររ ក ចុោះរហើយ កនុងបឹង ។ ១០. ធន.ទ. គឺមនុ េ.ទ. គបបឱីយ, ីល.ទ. គបបរីកា, បុណយ.ទ. គបបរីធវើ ។ ១១. មនុ េលអ ន្ដលមិនរចោះ គបបរីរល កត ីមិនគបបរីរល កតី ចូរកុុំអ្ងាុយ កនុងទីរបជុុំ ។ ១២. ុំនួរ ន្ដល ួររហើយ រោយឧ ក រូបរនាោះ គបឺណឌិ ត គបបពីនយល់ ដល់គ្នត់ ។ ១៣. កុោរ.ទ. ន្ដលរធវើ នូវ ប មិនដងឹ នូវកុ ល មិនគបបរីជររទ រគ.ទ គបបបីររងៀន រោយ បបុរ ផង បណឌិ ត ផង អ្នកបួ ផង ។ ១៤. មនុ េ.ទ. ន្ដលកុំពុងរ ់រៅ រោយធម៌ គឺរទវតា.ទ. គបបរីកា ។ ១៥. រសា មិនគបបផីឹករទ, រប ិនរបើ អ្នក.ទ. ផឹក នឹងោន នូវជុំង.ឺទ. ។

(ចបរ់មររៀនទី ២១)

មមមរៀនទី ២២

អធបិ្បាយអំពកី្តិក្ិរោិ (តចប)់

តវនតុ , តាវ ីបចច័យ

តវនតុ និង តាវ ី បចច័យពីរតួរនោះមិន ូវោនររបើររចើនរទ ជាកិត-បចច័យអាចររបើ នន្តពីរវចកៈគឺកតតុវចកៈនិងរហតុកតតុវចកៈប៉ាុរណាណ ោះ គឺជាអ្តតីកាលន្តម៉ាយងដូច ត បចច័យន្ដរន្របថា “...រហើយ” ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ តវនតុ បចចយ័ ការរបកបរូបជាកិរយិជាមួយ តវនតុ បចចយ័ោនគតិដូច ត បចចយ័ន្ដរដូចនឹងអ្ធិបាយតរៅរនោះ

១. ក្តតវុាចក្ៈ ១.១ របើរបកបជាមួយធាតុរធល រតូវទុកធាតុឱយគង់រូបដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ។ ធាតុ

ជិ សុ ហុ បា

+ តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ

ររមចជា > ជិតវនតុ > សុតវនតុ > ហុតវនតុ > បាតវនតុ

រកយន្រប ឈនោះរហើយ សាត ប់រហើយ បូជារហើយ ផឹករហើយ

៤៥២ រមររៀនទី ២២

១.២ របើរបកបជាមួយធាតុពីរតួន្ដលោនទីបុំផុតជា ច, ជ, ប អាចផ្ទល ់ជា ត រហើយតរមួតជា តតវនតុ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ សិច ចជ គុប ភុជ

+ តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ

ររមចជា > សិតតវនតុ > ចតតវនតុ > គុតតវនតុ > ភុតតវនតុ

រកយន្រប ររសាចរហើយ លោះរហើយ រគបរ់គងរហើយ បររិភាគរហើយ

១.៣ របើមិនលុបទីបុំផុតធាតុរទរតូវចុោះ ឥ អាគមរលើទីបុំផុតធាតុដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ កថ ចជ បច ភុជ វស

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ

ររមចជា > កថិតវនតុ > ចជិតវនតុ > បចិតវនតុ > ភុជិតវនតុ > វុសិតវនតុ

រកយន្រប ររលរហើយ លោះរហើយ ចមអិនរហើយ បររិភាគរហើយ រ ់រៅរហើយ

១.៤ ចុំររោះ ករ ធាតុោនរូបដូរចនោះ ករ + តវនតុ > កតវនតុ លុប រ រចញ, ករ + ឱ + តវនតុ > កុពវតវនតុ , ផ្ទល ់ ករ និង ឱ ជា កុពវ ។

រមររៀនទី ២២ ៤៥៣

២. ម តុក្តតវុាចក្ៈ

ចុំររោះ ណយ និង ណ្ឋបយ រតូវចុោះ ឥ អាគមន្ថមរលើ យ ផងដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ សុ

វស ភុជ ករ

+ បចចយ័ + ទ្ណ

+ ណ្ឋទ្ប + ណយ

+ ណ្ឋបយ

+ ឥ + ឥ + ឥ

+ តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ + តវនតុ

ររមចជា > ស្មទ្វតវនតុ > វ្ហស្មទ្បតវនតុ > ទ្ភាជយិតវនតុ > ការាបយិតវនតុ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

័ពទកិតកន្ដលរបកបរូបជាមួយ តវនតុ បចចយ័រនោះោនវធិបីុំន្បក នធ ុំងបលិីងា ប៉ាុន្នតមិនបុំន្បកតាមន្បបពួកនាមន្ដលជា ឧ ការនតរទ គឺដុំបូងរតូវលុបរ ៈ ឧ រចញរួចបុំន្បកតាមន្បបដូរចនោះ ១. របើររបើជាកិរយិកតីឬជាគុណនាមកតី ន្ដលជាបុុំលិងាអាចបុំន្បក នពីរន្បប គឺបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ ឬបុំន្បកតាមន្បប ភគវនតុ (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ក ៏នដូចជា សុតវ្ហ, សុតវទ្នាត , សុតវនាត ជារដើម ។

៤៥៤ រមររៀនទី ២២

២. របើររបើជាកិរយិកតឬីជាគុណនាមកតីន្ដលជាឥតថលិីងារតូវចុោះររគឿង ុំគ្នល់គ ឺឦ បចច័យ ិនោនរូបជា វនត,ី វត ី ដូចជា សុតវនត,ី សុតវត,ី ភុតតវនត,ី ភុតតវត,ី វុសិតវតី, វុសិតវនត ីគឺបុំន្បកតាមន្បប នារ ី រគប់វភិតតិធ ុំងអ្ ់ ។ ៣. ររបើជាកិរយិកតឬីជាគុណនាមកតី ន្ដលជានបុុំ កលិងាអាចបុំ-ន្បក នពីរយ៉ា ងន្ដរ គឺអាចបុំន្បកតាមន្បប កុល ឬបុំន្បកតាមន្បប ភគវនតុ ក ៏ន ។

វិធីបំបបក្ សុតវនតុ ជាបុលំិងគ តាមបបប បុរសិ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ សុតវទ្នាត សុតវនត ំ សុតវទ្នតន សុតវនតសស សុតវនតមាហ , សុតវនតស្មម សុតវនតសស សុតវនតសម,ឹ សុតវនតមហ ិ---

ពហុវចនៈ សុតវនាត សុតវទ្នត សុតវទ្នតហិ, សុតវទ្នតភ ិសុតវនាត ន ំ សុតវទ្នតហិ, សុតវទ្នតភ ិសុតវនាត ន ំ សុតវទ្នតសុ សុតវនាត

រមររៀនទី ២២ ៤៥៥

វិធីបំបបក្ សុតវនតុ ជាបុលំិងគ តាមបបប ភគវនតុ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ សុតវ្ហ សុតវនត ំ សុតវតា សុតវទ្តា សុតវតា សុតវទ្តា សុតវតិ, -សមឹ, -មហ ិសុតវ, សុតវ ំ, សុតវ្ហ

ពហុវចនៈ សុតវទ្នាត សុតវទ្នាត សុតវទ្នតហិ, សុតវទ្នតភ ិសុតវតំ, សុតវនាត ន ំ សុតវទ្នតហិ, សុតវទ្នតភ ិសុតវតំ, សុតវនាត ន ំ សុតវទ្នតសុ សុតវទ្នាត

វិធីបំបបក្ សុតវនតុ ជានបុំសក្លងិគ

វភិតត ិប. ទុ. អា.

ឯកវចនៈ សុតវ ំសុតវនត ំ សុតវ

ពហុវចនៈ សុតវនាត ន,ិ សុតវនាត សុតវនាត ន,ិ សុតវនាត សុតវនាត ន ិ

ល់ពីខ្នងរលើរនោះបុំន្បកដូចបុុំលិងារគប់វភិតតធិ ុំងអ្ ់ ។

៤៥៦ រមររៀនទី ២២

វិធីបំបបក្ សុតវនតុ ជាឥតថីលងិគ តាមបបប នារ ី

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ សុតវនត ីសុតវនត ឹ សុតវនតិយា សុតវនតិយា សុតវនតិយា សុតវនិយា សុតវនតយិ,ំ សុតវនតិយា សុតវនត ិ

ពហុវចនៈ សុតវនតិទ្យា, សុតវនត ីសុតវនតិទ្យា, សុតវនត ីសុតវនតហិី, សុតវនតីភ ិសុតវនតីន ំ សុតវនតហិី, សុតវនតីភ ិសុតវនតីន ំ សុតវនតីសុ សុតវនតិទ្យា, សុតវនត ី

វិធីមរប្បើ តវនតុ បចចយ័ក្នងុរប្បមោគ

១. ឧបាសទ្កា ធមម ំសុតវ្ហ ទ្គហំ អគមិ ។ ឧ ក សាត ប់រហើយ នូវធម៌ នរៅរហើយ កាន់ផទោះ ។ ២. ជទ្នា ភិកខូ ស្មោយ ំវ្ហស្មទ្បតវ្ហ ភតាត ន ិទទឹសុ ។ ជន ញុា ុំងភកិខុ .ទ. ឱយរៅរហើយ កនុងសាល របរគនរហើយ នូវភតត.ទ. ។

រមររៀនទី ២២ ៤៥៧

របើររបើកនុងរ ចកតីបដិរ ធគឺររបើ ន ផ្ទល ់ អ ឬ អន ោករ់ៅពីមុែដូចគ្នន នឹងកិតកិរយិឯរទៀតន្ដល នររលរួចរហើយន្ដរ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ តាវ ីបចច័យ

តាវ ី ជាកិតបចចយ័អាចររបើ នពីរវចកៈ គកឺតតុវចកៈនិងរហតុ- កតតុវចកៈ គឺជាអ្តតីកាលន្តម៉ាយងដូច ត បចចយ័ន្របថា “...រហើយ” ោនវធិីរបកបរូបជាកិរយិដូច តវនតុ បចចយ័ពីរររោះជាបចច័យោនតួ ត ន្ដរដូចតរៅរនោះ

១. ក្តតវុាចក្ៈ ធាតុ សុ ហុ

សិច ភុជ គុប

+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី

ររមចជា > សុតាវ ី> ហុតាវ ី> សិតាត វ ី> ភុតាត វ ី> គុតាត វ ី

រកយន្រប សាត ប់រហើយ បូជារហើយ ររសាចរហើយ ីុរហើយ រគបរ់គងរហើយ

២. ម តុក្តតវុាចក្ៈ

៤៥៨ រមររៀនទី ២២

ចុំររោះ ណយ និង ណ្ឋបយ បចចយ័រតូវចុោះ ឥ អាគមន្ថមរលើ យ ផងដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ភុជ ភុជ ភុជ ភុជ

+ បចចយ័ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប

+ ណយ + ណ្ឋបយ

+ ឥ + ឥ + ឥ

+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី+ តាវ ី

ររមចជា > ទ្ភាទ្ជតាវ ី > ទ្ភាជាទ្បតាវ ី> ទ្ភាជយិតាវ ី> ទ្ភាជាបយិតាវ ី

រកយន្រប ឱយ ីុ-រហើយ

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

តាវ ី បចច័យរបើររបើជាបុុំលិងារតូវបុំន្បកតាមន្បប ទ្សដឋី ។ របើជា ឥតថលិីងារតូវចុោះ ឥន ី > តាវនិ ី ិនរហើយបុំន្បកតាមន្បប នារ ី ដូចជា សុតាវនិ ី។ របើជានបុុំ កលិងារតូវរ េៈ ឦ > ឥ រៅជា តាវ ិ រួចបុំន្បកតាមន្បប អកខិ ដូចជា សុតាវ ិ។ រធោះជាយ៉ា ងណាក៏រោយ តវនតុ និង តាវ ីបចច័យពីរតួរនោះោនររបើតចិតួចរទ ។

វិធីមរប្បើ តាវ ីក្នងុរប្បមោគ

១. ជទ្នា បុទ្តត កថតិាវ ីអចរ ិ។ ជន ររលរហើយ នឹងកូនរបុ .ទ. នរតាច់រៅរហើយ ។

រមររៀនទី ២២ ៤៥៩

២. មាតា បុតតំ ទ្ភាទ្ជតាវនិ ីនិបជាជ ទ្បសិ ។ ោត យ ញុា ុំងបុរត ឱយ ីុរហើយ ឱយរដករហើយ ។

តុំ នងិ តទ្វ បចច័យ

(Infinitives)

បចច័យពីរតួរនោះោនរៅកនុងកិតនាម (ោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ) ឯរណាោះរទ ជាអ្ពយយបចច័យពីរររោះពុុំចា ុំ ចប់ុំន្បកតាមវភិតតិដូចតាវ ទិបចច័យន្ដរ ជាពិរ តុ ំបចច័យោនររបើររចើនរទើបនា ុំយកមកអ្ធបិាយកនុងទីរនោះមុន ។ រពលចុោះជាមួយធាតុរហើយ អាចររបើកនុងអ្តថរប ់វភិតតិនាម ន ២ វភិតតិគឺ បឋោវភិតត ិនិង ចតុតថីវភិតតិ ។ ១. របើររបើកនុងអ្តថរប ់បឋោវភិតតិ ន្របថា “រកីិរយិ..., រកីារ...” ។ ២. របើររបើកនុងអ្តថរប ់ចតុតថីវភិតតិន្របថា “រដើមប.ី.....” ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ តុំ បចចយ័

តុ ំ បចចយ័ោនវធិីរបកបរូបជាកិរយិ ័ពទររចើនយ៉ា ងដូច ត រររោះជាបចចយ័ោនតួ ត ន្ដរ ដូចោនរៅខ្នងររកាមរនោះ

៤៦០ រមររៀនទី ២២ ១. វិធីចុោះ តុំ បចចយ័ជាក្តតវុាចក្ៈ

១.១ របើទីបុំផុតធាតុជា ច, ជ, ទ, ប, រ រតវូផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជា ត ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ សិច ចជ បទ គុប ករ

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > សិតតុ ំ > ចតតុ ំ > បតតុ ំ > គុតតុ ំ > កតតុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីរសាច រដើមបរីលោះ រដើមបដីល់ រដើមបរីគបរ់គង រដើមបរីធវើ

១.២ របើទីបុំផុតធាតុជា ម រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជា ន ដូចឧធ-ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ គម

សម

+ តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > គនតុ ំ > សនតុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីៅ រដើមបរីោៃ ប ់

១.៣ របើទីបុំផុតធាតុជា ន រតូវផេ ុំនឹង តុំ ជា នតុ ំ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ហន តន

+ តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ហនតុ ំ> តនតុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីបៀតរបៀន រដើមបរីតោង

រមររៀនទី ២២ ៤៦១

១.៤ របើទីបុំផុតធាតុជា ធ, ភ រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុនិង តុំ បចចយ័ជា ទធុ ំ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ពុធ

លភ

+ តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ពុទធុ ំ > លទធុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីតា ់ដឹង រដើមប ីន

១.៥ របើទីបុំផុតធាតុជា ស រតូវផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុនិង តុំ ជា ដឋុ ំ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ តុស ទិស ផុស

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > តុដឋុ ំ > ទដឋុ ំ > ផដឋុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីរតកអ្រ រដើមបរី ើញ រដើមបរីល់

១.៦ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ អា រតូវទុកឱយគង់រូបរដើមដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ទ្ធ

ញា បា

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ទ្ធតុ ំ> ញាតំុ > បាតុ ំ

រកយន្រប រដើមបឱីយ រដើមបដីងឹ រដើមបផីកឹ

១.៧ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ ឧ ឬ ឩ រតូវផ្ទល ់ជា ឱ ដូចឧធ-

៤៦២ រមររៀនទី ២២

ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ សុ ហុ

+ តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ទ្ស្មតុ ំ> ទ្ហាតំុ

រកយន្រប រដើមបសីាត ប ់រដើមបបូីជា

១.៨ របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ ឥ ឬ ឦ រតូវផ្ទល ់ជា ឯ ដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ

ជិ នី

សី

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ទ្ជតុ ំ> ទ្នតុ ំ> ទ្សតំុ

រកយន្រប រដើមបឈីនោះ រដើមបនីា ុំរៅ រដើមបរីដក

១.៩ របើមិនអ្នុវតតតាមឧធហរណ៍ខ្នងរលើរទ រតូវចុោះ ឥ អាគមនិងធាតុែលោះោនចុោះបចច័យរបចា ុំពួកធាតុផង ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ករ ចរ

លភ សម

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ បចចយ័ + តុ ំ + តុ ំ + តុ ំ + តុ ំ

ររមចជា > ករតុិ ំ> ចរតុិ ំ> លភិតុ ំ> សមិតុ ំ

រកយន្រប រដើមបរីធវើ រដើមបរីតាច់រៅ រដើមប ីន រដើមបរីោៃ ប ់

រមររៀនទី ២២ ៤៦៣

បច សុ

ពុធ គហ សិច

ជិ ឆិទ កី

+ ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ + ឥ

+ តុ ំ +ណ្ឋ + តុ ំ+ យ + តុ ំ+ណ្ឋហ + តុ ំ+ -ំ ំ + តុ ំ+ នា + តុ ំ+ -ំ ំ + តុ ំ+ណ្ឋ + តុ ំ

> បចិតុ ំ> សុណិតុ ំ> ពុជឈតុិ ំ> គណហិ តុ ំ> សិញ្ចិ តុ ំ> ជិនិតុ ំ> ឆិនទិតុ ំ> កីណិតុ ំ

រដើមបចីមអនិ រដើមបសីាត ប ់រដើមបរីតា ់ដឹង រដើមបកីានយ់ក រដើមបរីរសាច រដើមបឈីនោះ រដើមបកីាត ់រដើមបទិីញ

១.១០ ធាតុែលោះោនវធិីផ្ទល ់ជារូបរផេង ៗ រទៀតដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ បា

ករ សី ភ ូ

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > បិវតុិំ > កាតុ ំ> សយិតុ ំ> ភវតុិំ

រកយន្រប រដើមបផីកឹ រដើមបរីធវើ (ករ > កា) រដើមបរីដក រដើមបរីកើត

១.១១ ចុំររោះពួក ចុរ ធាតុរតូវចុោះ ទ្ណ បចច័យ ិនរទើបចុោះ តុំ បចច័យដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

៤៦៤ រមររៀនទី ២២

ធាតុ ទិស

ចុរ ចិនត

+ ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ + ទ្ណ

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > ទ្ទទ្សតំុ > ទ្ចាទ្រតំុ > ចិទ្នតតុ ំ

រកយន្រប រដើមប ីុំន្ដង រដើមបលួីច រដើមបគីតិ

២. វិធីចុោះ តុំ បចចយ័ជាម តកុ្តតវុាចក្ៈ

របើរតូវរបកបរូបកិរយិជារហតុកតតុវចកៈ រតូវចុោះរហតុបបចច័យផងដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ធាតុ ករ មរ រុធ

សិវ កី សុ

គហ ចុរ

+ បចចយ័ + ទ្ណ + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប + ណ្ឋទ្ប + ទ្ណ + ណ្ឋទ្ប + ទ្ណ

+ តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ + តុំ

ររមចជា > កាទ្រតំុ > មាទ្រតំុ > រុនាធ ទ្បតុ ំ> សិោវ បតុ ំ> កីណ្ឋទ្បតុ ំ> ស្មទ្វតំុ > ោហាទ្បតុ ំ> ទ្ចាទ្រតំុ

រកយន្រប រដើមបឱីយរធវើ រដើមបឱីយសាល ប ់រដើមបឱីយបិទ រដើមបឱីយរដរ រដើមបឱីយទិញ រដើមបឱីយសាត ប ់រដើមបឱីយកានយ់ក រដើមបឱីយលួច

រមររៀនទី ២២ ៤៦៥

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. តុំ បចច័យមិនរ ប់ឱយដឹងថាជាកតតុវចកៈឬកមមវចកៈរទ ប៉ាុន្នតកាលណាបទរបធានោនរូបជាតតិយវភិតតិ រនាោះជាកមមវចកៈ ។ របើបទរបធានោនរូបជាបឋោវភិតតិ រនាោះជាកតតុវចកៈ ។ រប ិនរបើរបកបរូបពី កមមធាតុន្តងន្តោនបទកមមកនុងរូបជាទុតិយវភិតតិ រហើយរវលន្របរតូវអានគួប ័ពទធ ុំងឡាយណាន្ដលរៅខ្នងរដើម និងគួរចូលជាមួយ តុំ បចច័យ ័ពទធ ុំងអ្ ់រៅថា “ន្របរួប” របើពុុំរនាោះរទរ ចកតីថ្នរបរយគនឹងមិនរពញរលញរទ ។ ២. តុំ បចចយ័របើររបើកនុងនយ័បដរិ ធគឺរតូវររបើ ន ផ្ទល ់ជា អ ឬ អន របកបខ្នងរដើមដូចជា អកាតុ=ំរដើមបមីិនរធវើ គឺោនគតិដូច ត, អនត, មាន បចច័យន្ដលររលរហើយន្ដរ ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្ប តុំ បចច័យក្នងុរប្បមោគ

១. ររបើកនុងអ្តថជា ចតុតថីវភិតត ិោនពីរន្បបន្ដលរៅតាម មព័នធថា តុមតថសមបទ្ធន ពីរររោះន្របថា “រដើមប.ី..” ដូចចតុតថវីភិតតនិ្ដរ ។ ១.១ និយមររៀងខ្នងរដើមជាបនឹ់ងមហាកិរយិ និងរតូវន្របបនាទ ប់ពី មហាកិរយិរនាោះៗ ។ មហាកិរយិន្ដលររបើដូរចនោះ នោនតិចតួចរទដូច ជា ឥចឆត,ិ សទ្កាក ត,ិ អរហត,ិ ឧសសហត,ិ វ្ហយាតិ, អារភត ិជារដើម

៤៦៦ រមររៀនទី ២២

ូមរមើលឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. កសសទ្កា ទ្ខតត ំកសិតុ ំឥចឆតិ ។ ក ិករ ចង់ រដើមបភីាួ រ នូវន្រ ។

២. ទ្ធន ំទតាវ សីលំ រកខិ តាវ សទ្គគ និពវតតុ ំសទ្កាក នតិ ។ (រគ.ទ.) ឱយរហើយ នូវធន រការហើយ នូវ ីល រន្មងអាច រដើមប ីរកើត កនុងឋាន ួគ៌ ។ ៣. សទ្កាក សិ បាលិភាសំ សលលបិតុំ ។ (រលក)អាច រដើមប ីនទនា នូវភាសា លី ឬ ? (រលករចោះនិយយភាសា លីឬ ?) ។ ៤. បពវជិទ្តា បពវជិតសស បិណឌំ បដគិគទ្ហតុ ំអហរតិ ។ បពវជិត គួរ រដើមបទីទួល នូវដុុំ យ រប ់បពវជិត ។

១.២ ប៉ាុន្នតរបើមហាកិរយិជា កមមកិរយិ ័ពទវញិ រតូវន្របររកាយ បទនានាដូចជាបទកមមជារដើម ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. ទ្ធរទ្កា ផោន ិខាទតុិ ំរុកខំ អារុហត ិ។

រកមងរបុ កុំពុងរ ើង រដើមរឈើ រដើមប ីុី នូវន្ផល.ទ. ។ ២. មនុសា សមទ្ណហិ បទ្ញ្ហ បុចឆិតុ ំវហិារ ំអាគចឆនតិ ។ មនុ េ.ទ. មក កាន់វហិារ រដើមប ួីរ នូវបញា .ទ. ពី មណៈ ។ ៣. រោហមទ្ណ្ឋ ទ្ចារ ំសចច ំភាស្មទ្បតុ ំវ្ហយាត ិ។ ររហមណ៍ ពយយម ញុា ុំងរចារ រដើមបឱីយនិយយ នូវការពិត ។

រមររៀនទី ២២ ៤៦៧

២. ររបើកនុងអ្តថជា បឋមាវភិតត ិ រៅតាម មព័នធថា តុមតថកតាត រតូវន្របថា “រកីិរយិ...” ដូចបឋោវភិតតិន្ដរ ររចើនន្តររបើកនុងរបរយគន្ដលោនកិរយិ ័ពទថា វដតត ិ =គួរ, រតូវ., និងនិ ត ័ពទ អលំ =គួរ, សកាក អ្ពយយ ័ពទន្របថា “អាច” ប៉ាុន្នតមនិន្មនជា តុមតថទ្ហតុកតាត ឬ តុមតថវុតកមម រ ើយដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ១. ផរុសំ វ្ហចំ វតតុ ំ ន វដតត ិ។ រកីរិយិររលនូវវចាន្ដលរទរគ្នោះ រន្មងមិនគួរ ។

(ការនិយយរកយអារកក់មនិ មគួររទ) ២. មយា តតថ គនតុ ំវដតតិ ។ រកីិរយិគឺអ្ញរៅកនុងទីរនាោះ រទើបគួរ ។ ៣. តុទ្មហហិ អជជ ឧឡារ ំពុទធសកាក រ ំកាតុំ វដតតិ ។ រកីិរយិគឺអ្នក.ទ.រធវើនូវ ការ រដល់រពោះពុទធដ៏រលើ លុបកនុងថ្ថៃរនោះ រទើបគួរ ។

វិធីរូបសទិធិជាក្តិក្ិរោិជាមួយ តទ្វ បចចយ័

តទ្វ តាមរូប ័ពទរបន្ហលគ្នន នឹង តាវ ីន្ដរ ដូរចនោះវធិរីបកបជាកិរយិក៏មិន ូវែុ គ្នន រទ ។ ប៉ាុន្នតរៅរពលចុោះរហើយោនដុំរណើ រន្របដូច តុំ រហើយនិងររបើ នន្តជាករិយិ ័ពទប៉ាុរណាណ ោះ ។

៤៦៨ រមររៀនទី ២២

កិតកិរយិន្ដលរបកបពី តទ្វ បចចយ័ពុុំចា ុំ ចប់ុំន្បករទរររោះជា អ្ពយយបចចយ័ ។

១. របើទីបុំផុតធាតុជា ន ទុក ន ឱយគង់រូបរដើមនិងរតូវតរមួតជា នតទ្វ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ ហន ខន

+ តទ្វ + តទ្វ + តទ្វ

ររមចជា > ហនតទ្វ > ខនតទ្វ

រកយន្រប រដើមប ីោល ប ់រដើមបជីកី

២. របើទីបុំផុតធាតុជា ម រតូវផ្ទល ់ ម > ន និងរតូវតរមួតជា នតទ្វ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ គម

សម

+ តទ្វ + តទ្វ + តទ្វ

ររមចជា > គនតទ្វ > សនតទ្វ

រកយន្រប រដើមបរីៅឬដល់ រដើមបរីោៃ ប ់

៣. របើទីបុំផុតធាតុជា ទ រតូវផ្ទល ់ ទ > ត និងរតូវតរមួតជា តតទ្វ ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ បទ

+ តទ្វ + តទ្វ

ររមចជា > បតតទ្វ

រកយន្រប រដើមប ីររមច

៤. របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ អា, ទុករ ៈ អា ឱយគង់រូបដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២២ ៤៦៩

ធាតុ ទ្ធ

ញា ប+ហា

បា

+ តទ្វ + តទ្វ + តទ្វ + តទ្វ + តទ្វ

ររមចជា > ទ្ធតទ្វ > ញាតទ្វ > បហាតទ្វ > បាតទ្វ

រកយន្រប រដើមបឱីយ រដើមបដីងឹ រដើមបលីោះបង ់រដើមបផីកឹ

៥. របើទីបុំផុតធាតុជារ ៈ ឦ, រតូវរពឹទធិរ ៈ ឦ > ឯ ដូចឧធ- ហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ ធាតុ

នី + តទ្វ + តទ្វ

ររមចជា > ទ្នតទ្វ

រកយន្រប រដើមបនីា ុំរៅ

៦. របើចុោះជាមួយ ករ ធាតុរតូវផ្ទល ់ ករ > កា ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

ករ > កា + តទ្វ > កាតទ្វ =រដើមបរីធវើ (របើមិនផ្ទល ់ជា កា រទ អាចផ្ទល ់ទីបុំផុតធាតុជា ត ជា តត ដូចខ្នងររកាមរនោះ ។)

(ករ + តទ្វ > កតតទ្វ)

វិធីមរប្បើនងិបរប្ប តទ្វ បចច័យក្នុងរប្បមោគ

៤៧០ រមររៀនទី ២២

១. មយ ំកិទ្លសំ បហាតទ្វ ធមមំ ចរាម ។ រយើង.ទ. កុំពុងរបរពឹតត នូវធម ៌រដើមបលីោះ នូវកិរល ។ ២. ទ្ស្ម បុញ្ញា ន ិកាទ្តវ ឥចឆត ិ។ គ្នត ់រ ថាន រដើមបរីធវើ នូវបុណយ ។

ធាតសុ័ពទ (ត)

ធាតុ ័ពទ វធិ

អា + រភ ោ ជល

វទិ

រកយន្រប ញ់ រ រឰ ហិត, រ ូប អុ្ជ, ដុត ដឹង

ធាតុ ័ពទ អធិ + គម សំ + លប

វ ិ+ អា + យម អា + កងខ ឧ + សហ

រកយន្រប ររមច នទនា ពយយម ប៉ាុនប៉ាង របឹងន្របង

នាមស័ពទ (ត)

័ពទ លី ធនវនតុ ន. អោត នបុុំ. កលូ នបុុំ.

រកយន្រប អ្នកោនរទពយ ររងើករភលើង រចា ុំង

័ពទ លី បីឋ នបុុំ. ទ្ោចន នបុុំ. ធាតុ ឥ.

រកយន្រប រៅអី្ ន្ភនក ឆអងឹ, ធាតុ

រមររៀនទី ២២ ៤៧១

វ្ហប ិឥ. បញ្ញហ ឥ. មលូ នបុុំ. មរណ នបុុំ. បុលិន នបុុំ. សុវ បុុំ.

រតរ ុំង, បឹង ុំនួរ, បញា គល់, ឫ រ ចកតសីាល ប ់ែាច ់រ ក

កុសម នបុុំ. សុវណណ នបុុំ. ទ្ស្មបាណ បុុំ. សិខ ីបុុំ. ោន នបុុំ. អណឌ នបុុំ.

ផ្ទរ រឈើ ោ ជរណតើ រ រកាៃ ក រចមុោះ ពង, ុ្ត

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២២

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ តវនតុ និង តាវ ីររបើកនុងវចកៈអ្វីែលោះ ? ២. រតើ តុ ំនិង តទ្វ ជាបចចយ័របរភទអ្វ ី? ៣. រតើ តុំ បចចយ័ររបើ នយ៉ា ងដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ធនវទ្នាត យាចកានំ ធន ំទ្ធតុំ ន ឥចឆនតិ ។ ២. ទ្ធន ំទ្ធតាវ សីោ រកខិ តាវ សទ្គគ និពវតតុ ំសទ្កាក នតិ ។ ៣. កុមារ ីអោតំ អាទ្នតាវ ភតតំ បចតុិ ំអគគឹ ជាទ្លសសតិ ។ ៤. នារទិ្យា នគរា និកខមម ឧទកំ បាតុ ំវ្ហបិយា កលំូ គចឆឹសុ ។ ៥. កសទ្កា អរញ្ញា ផោនិ អាហរតិាវ ខាទតុិំ អារភឹសុ ។

៤៧២ រមររៀនទី ២២

៦. សីលវ្ហ ឥសិ ធមមំ ទ្ទទ្សតុំ បីទ្ឋ និសីទិ ។ ៧. មយ ំទ្ោចទ្នហិ របូាន ិបសសតិាវ សុខំ ទុកខំ ច លភាម ។ ៨. តវំ ទ្ស្មទ្តន សុណិតុំ ោទ្នន ោយិតុ ំច សទ្កាក សិ ។ ៩. កុកកុដិយា អណ្ឋឌ និ រុកខសស មទូ្ល សនតិ ។ ១០. វទុិទ្នា អមត ំលភតិាវ មរណំ ន ភាយនតិ ។ ១១. មនុសា ចិទ្តតន ចទិ្នតតាវ បុញ្ញា ន ិករសិសនត ិ។ ១២. ធនវទ្នាត សុវណណំ ទតាវ ញាណំ លទធុ ំន សទ្កាក នត ិ។ ១៣. ទ្ធរទ្កា ឆតតំ គណហិ តុំ ទ្ស្មបាណំ អារុហិ ។ ១៤. មម ភគនិី បុញ្ាំ លភិតុំ សីលំ រកខិ សសតិ ។ ១៥. យុវតិទ្យា បទុមានិ ឱចនិិតុំ នទឹ គនាតវ កទូ្ល និសីទសុឹ ។ ១៦. តុទ្មហ ធមមំ ទ្ស្មតុំ អារាមំ គនាតវ បុលិទ្ន នសីិទថ ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ពន្ព.ទ. រដើររៅ កនុងថ្រព រដើមប ីុី រមម ។ ២. ុំឡាញ់.ទ. រៅរហើយ កាន់ ួន រដើមបរីលង ជាមួយន្ឆរ រប ់រគ.ទ. ។ ៣. រកមងរបុ .ទ. រ ើងរហើយ រដើមរឈើ រដើមប ីុី ន្ផល.ទ. ។ ៤. រប ិនរបើ រកាៃ ក រ ់រៅ កនុងភនុំ ែ្ុ ុំ នឹងរបងឹន្របង រដើមបរី ើង រលើភនុំ រដើមបរី ើញ វ.ទ.(រកាៃ ក) ។ ៥. នារ.ីទ. មួយអ្រនលើ រោយបត.ីទ. រៅរហើយ កានទ់រនល រ រឰរហើយ

រមររៀនទី ២២ ៤៧៣

រដើមបងូីត(ទឹក) ។ ៦. រគ រ ើង កានភ់នុំ ជាមួយររន រដើមបរីមើល នូវបកេ.ីទ. ន្ដលកុំពុងរ ់ រៅ រលើភនុំ ។ ៧. គហបត ីចូលរៅជិតរហើយ នូវឥ ី ន្ដលប៉ាុនប៉ាង រដើមប ួីរ នូវបញា .ទ. ។ ៨. រយើង.ទ. រៅរហើយ កាន់វហិារ រដើមបថីាវ យបងាុំ នូវរពោះធាតុ រប ់រពោះពុទធ ។ ១០. អ្នករ ជ ្រ ់រៅ កនុងវហិារ ន្កបររ ុក យល់រហើយ នូវ ចចធម ៌ ចុោះរហើយ ពីភនុំ រដើមប ីុំន្ដង នូវរពោះធម ៌ដល់មនុ េ.ទ. ។ ១១. អ្នក.ទ. ចូរកុុំរធវើ អ្ុំរពើអារកក់ រប ិនរបើ រធវើ នឹងមិន ន រដើមបរីបទោះ នូវរ ចកតី ុែរ ើយ ។ ១២. រគ កុំពុងបង្គរ ត់ នូវរភលើង រដើមបចីមអិន យ ផង បបរ ផង ុំរប់រភៀ្វ.ទ. ន្ដលកុំពុងមក ពីរកុង ។ ១៣. នារ.ីទ. ន្ដលកុំពុងរៅ រដើមបនីា ុំមក នូវទឹក កាល នទនា រ ើញ រហើយ នូវផ្ទរ រឈើ.ទ. ធាល ករ់ហើយ ន្កបរគល់រឈើ.ទ. ។ ១៤. ររនថ្រព ញ់រហើយ នូវរ ក រោយ រ ន្ដលកុំពុងពយយម រដើមប ីុី នូវន្ផល រោយចុំពុោះ រប ់វ ។

(ចបរ់មររៀនទី ២២)

មមមរៀនទី ២៣

អធបិ្បាយអពំបីក្ិណណក្នាមសព័ទ (Special nouns)

រកយថា បកិណណក ន្របថា “រត់រយ, រយរង, បនាទ ប់បនេ ុំ” ។ បកិណណកនាម ជានាមរយរងន្ដលោនវធិបីុំន្បកន្បលកពីការបុំន្បកនាមនាមដូច នររលរួចរហើយកនុងរមររៀនខ្នងរដើម ោន ១៣ ័ពទដូចខ្នងររកាមរនោះ ័ពទ លី អតត រាជ អរហនត ភវនត សតថុ បិតុ មន

រកយន្រប ែលួន, អាតាម រ តច, រពោះរជា រពោះអ្រហនត អ្នកដ៏ចុំររ ើន រគ,ូ សាសាត ឪពុក, បិតា ចិតត

័ពទ លី រពហម សខ ភគវនតុ មាតុ កមម ទ្ោ

រកយន្រប រពហម ុំឡាញ់ រពោះោនរពោះភាគ, រពោះោនរជាគ ោត យ, ោតា អ្ុំរពើ, កមម រគ្ន

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ូម រងរតរមើល ័ពទធ ុំងឡាយខ្នងរលើរនោះែលោះជា អ ការនតែលោះ ជា ឧ ការនតនិង ទ្ោ ជា ឱ ការនតន្ដលោនន្តមួយ ័ពទគតក់នុងភាសា

រមររៀនទី ២៣ ៤៧៥

លី ។ ័ពទែលោះររបើ នន្តមួយលិងារទ ែលោះ នពីរលិងានិងែលោះោនរូបរតឹមន្តជាឯកវចនៈមិនោនរូបជាពហុវចនៈរទ ដូរចនោះ ័ពទណាោនវធិីបុំន្បកយ៉ា ងរម៉ាចនិងោនអ្ធិបាយដូចតរៅរនោះ ។

វិធីបំបបក្បក្ណិណក្នាមសព័ទ ដូច នររលរហើយថា ័ពទពួករនោះោនវធិីបុំន្បកន្បលកពីនាម ័ពទទូរៅន្ដលអាចរៅថា វធិីបុំន្បកតាមពយញ្ានៈក៏ ន ពីរររោះោនចុោះពយញ្ានៈបន្នថម ។ រឯីការបុំន្បកមុន ៗ អាចរៅថា វធិីបុំន្បកតាមរ ៈ ក៏ ន ។ ដូរចនោះរដើមបឱីយង្គយរ ួលកនុងការបុំន្បករតូវន្ចក ័ពទធ ុំងរនោះជាពួក ៗ រទៀតគ ឺរាជ, អតត, រពហម, សខ ជាពួកទី ១, ភគវនតុ , អរហនត, ភវនត ជាពួកទី ២, សតថុ , បិតុ, មាតុ ជាពួកទី ៣, មន ជាពួកទី ៤, ពួកឯក ័ពទោន កមម, ទ្ោ ជាពួកទី ៥ ។

វិធីបំបបក្ពួក្ទី ១ (រាជាទគិណៈ) ១. រាជ ័ពទជា អ ការនតបុុំលិងា ។ រប ិនរបើជារ តចរ ីជា រាជិន ីរតូវចុោះ ឥនី ខ្នងចុង រាជ, ជា ឦ ការនតឥតថីលិងាោនវធិីបុំន្បកដូច នារ ីកនុងទីរនោះនឹងអ្ធិបាយរតមឹន្តវធិបីុំន្បក រាជ, អ ការនត បុុំលិងាមួយរទ ។

៤៧៦ រមររៀនទី ២៣

វិភតតសិមរមចរបស ់រាជ ស័ពទ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អាន ំអញ្ញា អទ្ញ្ញា , ឥទ្នា អញ្ញា អទ្ញ្ញា , ឥទ្នា អទ្ញ្ញា , ឥន ិអ

ពហុវចនៈ អាទ្នា អាទ្នា ឩហិ, ឩភិ អញ្ាំ , ឩន ំឩហិ, ឩភិ អញ្ាំ , ឩន ំឩសុ អាទ្នា

វិធីបំបបក្ រាជ =រពោះរាជា

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច .

ឯកវចនៈ រាជា រាជាន,ំ រាជ ំរញ្ញា រទ្ញ្ញា , រាជិទ្នា រញ្ញា

ពហុវចនៈ រាជាទ្នា រាជាទ្នា រាជហិូ, រាជភូ ិរញ្ាំ , រាជនូ ំ រាជហិូ, រាជភូ ិ

រមររៀនទី ២៣ ៤៧៧

ឆ. . អា.

រទ្ញ្ញា , រាជិទ្នា រទ្ញ្ញា , រាជិន ិរាជ, រាជា

រញ្ាំ , រាជនូ ំរាជសុូ រាជាទ្នា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. តាមការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះ រ ើញថាោនរូបជាររចើនចុោះ ន ពយញ្ានៈបន្នថម អារ ័យរហតុរនោះរហើយរទើប នរៅថាជាការបុំន្បកតាមពយញ្ានៈក៏ ន ។ ២. រកយថា រាជ មកពី រាជ ធាតុន្របថា “រុងររឿង, ភលសឺាវ ង” ។ ៣. រកយថា រញ្ញា កនុងរូបតតិយវភិតតិនិងបញ្ចមីវភិតតិឯកវចនៈរតូវយក រាជ ័ពទមកផេ ុំនឹង អញ្ញា ដូរចនោះ (រាជ + អញ្ញា ) > រញ្ញា ។ រឯីវភិតតិដថ្ទរទៀតគឺ រទ្ញ្ញា , រទ្ញ្ា, រញ្ាំ ក៏ោនវធិីផេ ុំដូចរនោះន្ដរ ។ ៤. រៅោនការបុំន្បករផេងរទៀតដូចជាកនុង ទុ.វ.ិឯក. ោនរូបជា រាជំ ។ ត.វ.ិឯក. ជា រាទ្ជន, រាជិនា ។ ត.និងបញ្ច .វ.ិពហុ. ជា រាទ្ជហិ, រាទ្ជភ ិ ។ ច.និងឆ.វ.ិឯក. ជា រញ្ាសស, រាជសស., និងខ្នងពហុ. ជា រាជានំ ។ .វ.ិឯក. ជា រាជសម,ឹ រាជមហ.ិ, និងពហុ. ជា រាទ្ជសុ ។ ៥. រាជ ័ពទរបើោន ពទ័ដថ្ទនា ុំមុែជាបទ ោ និងោន រាជ ជាបទចុងដូចរកយថា មហារាជ=រពោះរជាដ៏របរ ើរ ោនវធិបីុំន្បក ន

៤៧៨ រមររៀនទី ២៣

ពីរយ៉ា ងគឺបុំន្បកតាមន្បប បុរសិ និងតាមន្បប រាជ ដូចខ្នងររកាមរនោះ

វិធីបំបបក្ មហារាជ =រពោះរាជាដ៏រប្បមសើរ បំបបក្តាមបបប បុរសិ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ មហារាទ្ជា, -រាជា មហារាជ ំមហារាទ្ជន មហារាជសស, -រាជាយ មហារាជស្មម , -រាជមាហ , -រាជា មហារាជសស មហារាជសម,ឹ -រាជមហ,ិ -រាទ្ជ មហារាជ

ពហុវចនៈ មហារាជា មហារាទ្ជ មហារាទ្ជហិ, -រាទ្ជភ ិមហារាជាន ំមហារាទ្ជហិ, -រាទ្ជភ ិមហារាជាន ំមហារាទ្ជសុ មហារាជាទ្នា

វិធីបំបបក្ មហារាជ តាមបបប រាជ សព័ទ

រមររៀនទី ២៣ ៤៧៩

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ មហារាជា មហារាជ,ំ -រាជាន ំមហារញ្ញា , -រាជិនា មហារទ្ញ្ញា , -រាជិទ្នា មហារញ្ញា មហារទ្ញ្ញា , -រាជិទ្នា មហារទ្ញ្ា, -រាជិន ិមហារាជ

ពហុវចនៈ មហារាជា, -រាជាទ្នា មហារាជាទ្នា មហារាជហិូ, -រាជភូ ិមហារញ្ាំ , -រាជនូ ំមហារាជហិូ, -រាជភូ ិមហារញ្ាំ , មហារាជនូ ំមហារាជសុូ មហារាជាទ្នា

ខ្នងររកាមរនោះជា ័ពទន្ដលោន រាជ រៅខ្នងចុង

័ពទ លី អភិរាជ អធិរាជ ចកកវតតិរាជ មិគរាជនាគរាជ សុបណណរាជ

រកយន្រប រ តចដរ៏បរ ើរ រ តចដរ៏បរ ើរ រ តចចរកពតត ិ រ តចរមឹគ រ តចនាគ រ តចរគុឌ

័ពទ លី អនុរាជ ឧបរាជ ទ្ទវរាជ ហំសរាជ ធមមរាជ មចចុរាជ

រកយន្រប រ តចតូច ឧបរជ រ តចថ្នរទវតា រ តចហងេ រ តចរោយធម ៌ មចចុរជ

៤៨០ រមររៀនទី ២៣

ឧទា រណ៍ននកាមរប្បើ រាជ ស័ពទ

១. ោរាណសិយ ំរទ្ញ្ញា ហតថី អរញ្ាំ បវសិិ ។ ដុំរ ីរប ់រ តច កនុងរកុងររណ ី ចូលរៅរហើយ កាន់ថ្រព ។ ២. ស្មវតថយី ំ ឥសសទ្រា រាជា រាជបុរទិ្ស ឯកំ អមចច ំ បទ្កាក - ស្មទ្បតិ ។ រ តច ជាធុំ កនុងរកុងសាវតថ ីញុា ុំងរជបុរ .ទ. ឱយរៅ នូវអាោតយ ោន ក់ ។

៣. ពុទ្ទ្ធធ រាជនូំ ឱវ្ហទំ ទ្ទតិ ។ រពោះពុទធ រទងរ់បធន នូវឱវទ ដល់រ តច.ទ. ។ ៤. ទ្កាសមពយិ ំឥសសទ្រា មហារាជា កបិលវតថុសម ឹរទ្ញ្ញា ោមវរ ំអទ្ធសិ ។ មហារជ ជាធុំ កនុងរកងុរកា មព ី នរបធនរហើយ នូវរ ុកដ៏របរ ើរ ដល់រ តច កនុងរកុងកបិលវតថុ ។ ៥. ជាតយិា ថទ្ទ្ធធ រាជា មហាជនំ អវមញ្ាតិ ។ រពោះរជា ជាអ្នករងឹតអងឹ រោយជាតិ ន្តងរមើលង្គយ នូវមហាជន ។

២. រពហម ័ពទន្របថា “រពោះរពហម ឬ រពហម” ជានាមនាម អ ការនតនិងជាបុុំលិងាន្តម៉ាយង បុំន្បក នធ ុំងពីរវចនៈោនរូបរផេង ៗ ដូចតរៅរនោះ

វិភតតសិមរមចរបស ់រពហម ស័ពទ

រមររៀនទី ២៣ ៤៨១

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អាន,ំ អំ ឧនា ឧទ្នា, អសស ឧនា ឧទ្នា, អសស អន ិអ, ឯ

ពហុវចនៈ អាទ្នា អាទ្នា ឯហិ, ឯភ ិអាន,ំ ឩន ំឯហិ, ឯភ ិអាន,ំ ឩន ំឯសុ អាទ្នា

ោនវធិីផេ ុំដូរចនោះ (រពហម + អា > រពហាម , រពហម + អាទ្នា > រពហាម ទ្នា) ។

វិធីបំបបក្ រពហម =រពោះរព ម

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ រពហាម រពហាម ន,ំ រពហមំ រពហមុនា រពហមុ ទ្នា, រពហមសស

ពហុវចនៈ រពហាម ទ្នា រពហាម ទ្នា រពទ្ហមហិ, រពទ្ហមភ ិរពហាម ន,ំ រពហមូន ំ

៤៨២ រមររៀនទី ២៣

បញ្ច . ឆ. . អា.

រពហមុនា រពហមុ ទ្នា, រពហមសស រពហមន ិរពហម, រពទ្ហម

រពទ្ហមហិ, រពទ្ហមភ ិរពហាម ន,ំ រពហមូន ំរពទ្ហមសុ រពហាម ទ្នា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

រកយថា រពហម រនោះរប ិនរបើោន ័ពទដថ្ទនា ុំមុែដូចជារកយថា មហារពហម ជារដើមកោ៏នវធិីបុំន្បកដូច រពហម រគប់វភិតតិ ដូចការបុំន្បករៅខ្នងរលើ និងជាបុុំលិងាន្តម៉ាយងប៉ាុរណាណ ោះ ។

ឧទា រណ៍ននកាមរប្បើ រពហម ស័ពទ

១. រពហាម ពុទធសស បរវិតិតកំ អជាន ិ។ រពោះរពហម នរជាបរហើយ នូវរ ចកតរីតោិះរោិះ រប ់រពោះពុទធអ្ងា ។

២. ទ្សន វមិាទ្នន អសនតុ ទ្ោឋ រពហាម ទុកខំ អនុភវតិ ។ រពហម ន្ដលមិន រនាត រោយវោិន រប ់ែលួន ន្តងរសាយ នូវ

រ ចកតទុីកខ ។

រមររៀនទី ២៣ ៤៨៣ ោន ័ពទែលោះរទៀតន្ដលបុំន្បកដូច រពហម ន្ដរគ ឺបុម =របុ , យុវ = ករោល ោះ, មុទធ =កាល និង អទធ =ផលូ វ, រពល, រវល ។

វិធីបំបបក្ បុម =រប្បុស, ម ម្ ល

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ បុមា បុមាន,ំ បុម ំបុមុនា, បុមានា, បុទ្មន បុមុទ្នា, បុមសស បុមុនា, បុមានា បុមុទ្នា, បុមសស បុមាទ្ន, បុទ្ម បុម, បុមំ

ពហុវចនៈ បុមាទ្នា, បុមា បុមាទ្ន បុមាទ្នហិ, បុមាទ្នភ ិបុមាន ំ បុមាទ្នហិ, បុមាទ្នភ ិបុមាន ំបុមាទ្នសុ, បុមាសុ បុមាទ្នា

រប្បមោគឧទា រណ៍

យថា ពោកទ្យានិមហិ ន វជិជតិ បុមា សទ្ធ ទ្មទ្ឃសុ គជជមាទ្នសុ គពភ ំគណហ នតិ តា សទ្ធ ។ ររី ម្ ល.ទ. មិនោន កនុងហវូងរតដក.់ទ. ជានិចច រោយរបការ ណា កាលរគហឹម កនុងរម រតដកញី់.ទ.

៤៨៤ រមររៀនទី ២៣

កានយ់ក នូវគភ(៌ោនថ្ផទ) ជានិចច ។ បុម ័ពទកនុងរ ៀវរៅែលោះរ បថ់ាោនវធិបីុំន្បក ២ ន្បប គមួឺយន្បបរទៀតបុំន្បកតាមររបៀប បុរសិ ។ យុវ =ករោល ោះ កោ៏នវធិបីុំន្បកដូច បុម រនោះន្ដរ ។

វិធីបំបបក្ មុទធ =ក្ាល

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ មុទ្ធធ មុទធ ំ មុទ្ធធ នា មុទធសស មុទ្ធធ , មុទ្ធធ នា មុទធសស មុទធន ិមុទធ

ពហុវចនៈ មុទ្ធធ , មុទ្ធធ ទ្នា មុទ្ទធ, មុទ្ធធ ទ្ន មុទ្ទធហិ, មុទ្ទធភ ិមុទ្ធធ ន ំមុទ្ទធហិ, មុទ្ទធភ ិមុទ្ធធ ន ំមុទ្ធធ ទ្នសុ មុទ្ធធ , មុទ្ធធ ទ្នា

វិធីបំបបក្ អទធ =ផលូវ, មវលា

រមររៀនទី ២៣ ៤៨៥

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អទ្ធធ អទ្ធធ ន ំ អទធុនា អទធុ ទ្នា អទធុនា អទធុ ទ្នា អទធន,ិ អទ្ធធ ទ្ន អទធ, អទ្ធធ

ពហុវចនៈ អទ្ធធ , អទ្ធធ ទ្នា អទ្ធធ ទ្ន អទ្ធធ ទ្នហិ, អទ្ធធ ទ្នភ ិ អទ្ធធ ន ំ អទ្ធធ ទ្នហិ, អទ្ធធ ទ្នភ ិ អទ្ធធ ន ំអទ្ធធ ទ្នសុ អទ្ធធ , អទ្ធធ ទ្នា

រប្បមោគឧទា រណ៍ ១. តទហុ បពវជិទ្តា សទ្នាត ជាតយិា សតតវសសទិ្កា ទ្ស្ម ប ិមំ អនុស្មទ្សយយ សមបដិចាឆ ម ិមុទ្ធធ នា ។ កនុងថ្ថៃរនាោះ បពវជិត ន្ដលោន ឆ្ន ុំរ ុំពីរ រោយកុំរណើ ត (រកើត ន៧ឆ្ន ុំ) ក ៏គ្នត ់គបបបីររងៀន នូវែ្ុ ុំ, ែ្ុ ុំ នឹងទទួលរពម រោយកាល (ឱនកាលរគ្នរព) ។ ២. ទឃីសស អទធុ ទ្នា អចចទ្យន តសស មហានិរយសស បុរតថិម ំទ្ធវ រ ំអវ្ហបុរយីតិ ។ (រធ ) ថ្នកាល ដ៏យូរ ន្តងរបើក នូវធវ រ កនុងទិ ខ្នងរកើត ថ្នមហានរក រនាោះ រោយកាលជាទីកនលងរៅ ។

៤៨៦ រមររៀនទី ២៣

៣. សខ ន្របថា “ ុំឡាញ់” ជា អ ការនតបុុំលិងាន្ដរ ។ សខ អាចជាឥតថលិីងា នន្ដររោយន្ថមរ ៈ ឦ រៅជា សខី បុំន្បកដូច នារ ីរគប់វភិតតិ ។ ខ្នងររកាមរនោះបុំន្បកន្ត សខ ជាបុុំលិងាប៉ាុរណាណ ោះ ។

វិធីបំបបក្ សខ =សំឡាញ់

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ សខា សខាន,ំ សខារ ំ, សខ ំសខិនា សខិសស, សខិទ្នា សខិនា, សខិស្មម , សខិមាហ សខិសស, សខិទ្នា សទ្ខ, សខិសម,ឹ សខិមហ ិសខ, សខា, សខ,ិ សទ្ខ

ពហុវចនៈ សខាទ្នា, សខាទ្យា, សខិទ្នា សខាទ្នា, សខាទ្យា, សខិទ្នា សខាទ្រហិ, សទ្ខហិ, សខាទ្រភ,ិ សទ្ខភ ិសខាន,ំ សខារាន,ំ សខិន ំសខាទ្រហិ, សទ្ខហិ, សខាទ្រភ,ិ សទ្ខភ ិសខាន,ំ សខារាន,ំ សខិន ំសខាទ្រសុ, សទ្ខសុ, សខិសុ សខាទ្នា, សខាទ្យា, សខិទ្នា

រមររៀនទី ២៣ ៤៨៧

ឧទា រណ៍ននការមរប្បើ ១. ទ្ភាគនិិយា គហបតានយិា សខ ីទ្កាទ្ចឆ និសីទិ ។ ុំឡាញ់រ ី រប ់គហបតានី អ្នកោនរភាគ អ្ងាុយរហើយ រលើរៅអី្។ ២. សខា ខុទទទ្ក ទ្ធរទ្ក ឃទ្រ និបជាជ ទ្បសិ ។ ុំឡាញ់ ញុា ុំងធរក.ទ. តូច ឱយរដករហើយ កនុងផទោះ ។

៤. អតត ន្របថា “ែលួន, អាតាម ” ជានាមនាម អ ការនតបុុំលិងាោនវភិតតិ ររមចដូចខ្នងររកាមរនោះ

វិភតតសិមរមចរបស ់អតត ស័ពទ

វភិតត ិ ប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អាន,ំ អន,ំ អំ អនា, ឯន អទ្នា, អសស អនា, អស្មម អទ្នា, អសស អន,ិ អសមឹ, អមហ ិអ, អា

ពហុវចនៈ អាទ្នា, អា អាទ្នា, ឯ អទ្នហិ, អទ្នភ ិអាន ំអទ្នហិ, អទ្នភ ិអាន ំអទ្នសុ, ឯសុ អាទ្នា, អា

៤៨៨ រមររៀនទី ២៣

វិធីបំបបក្ អតត =អាតាម

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អតាត អតតំ, អតាត ន ំ អតតនា, អទ្តតន អតតទ្នា, អតតសស អតតនា អតតទ្នា, អតតសស អតតន ិអតត, អតាត

ពហុវចនៈ អតាត ទ្នា, អតាត អតាត ទ្នា អតតទ្នហិ, អតតទ្នភ ិអតាត ន ំអតតទ្នហិ, អតតទ្នភ ិអតាត ន ំអតតទ្នសុ, អទ្តតសុ អតាត ទ្នា, អតាត

ោនវធិីផេ ុំដូរចនោះ (អតត + អា) > អតាត ., (អតត + អាទ្នា) > អតាត ទ្នា ។

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ូម រងរតរមើលការបុំន្បកខ្នងរលើរនោះ ។ ១. អតត រនោះជាឯកវចនៈន្តម៉ាយងប៉ាុរណាណ ោះ ពីរររោះររបើ ុំរៅយកន្ត អតត =ែលួន ន្តមួយ ដូរចនោះមិនអាចជាពហុវចនៈ នរ ើយ ។ កនុងចាប់ ិកាែលោះថាមិនោនររបើជាពហុវចនៈរទ ែលោះថាោនររបើតចិតួចន្តរ ើញោនបុំន្បកឱយរមើលដូចខ្នងរលើ ។

រមររៀនទី ២៣ ៤៨៩

២. របើចង់ឱយជាពហុវចនៈក ៏ន គឺរតូវររបើ ័ពទផទួនគ្នន ដូចជា អតាត អតាត =ែលួន ៗ (ែលួនធ ុំងឡាយ), អតតទ្នា អតតទ្នា =រប ់ែលួន ៗ (រប ់ែលួនធ ុំងឡាយ) ។

រប្បមោគឧទា រណ៍ ១. អតាត ហិ អតតទ្នា នាទ្ថា ។ ែលួន ពិត ជាទីពឹង រប ់ែលួន ។ ២. អតាត អតតទ្នា គតិ ។ ែលួន ជាគតិ រប ់ែលួន ។ ៣. បុតាត អតតនិ ជាននតិ ។ បុរត.ទ. ន្តងរកើត កនុងែលួន ។ ៤. ភិកខូ អតតទ្នា អតតទ្នា បតាត សទ្នសុ និសីទឹសុ ។ ភិកខុ .ទ. អ្ងាុយរហើយ រលើ អា នៈន្ដលចាត់រហើយ រោប់ែលួន ៗ ។

(របើន្របយកន្តរ ចកតថីា ភកិខុ មួយអ្ងា ៗ គង់រលើអា នៈន្ដលចាត់រហើយររៀង ៗ រពោះអ្ងា) ។

៥. ពហ ូភិកខូ អារាមំ គចឆនត,ិ អតតទ្នា អតតទ្នា បទ្តត ហរនតិ ។ ភិកខុ .ទ. ររចើន កុំពុងរៅ កាន់វតត, (ភិកខុ .ទ.) កុំពុងសាព យ នូវ រត.ទ.

រប ់ែលួន ៗ ។ ៣. អាចផ្ទល ់ ត ទីបុំផុតជា រ (អតត > អរត) ដូចជា អរតជ =ន្ដលរកើតកនុងែលួន ។ មាតាបតិា ច អរតជំ នចិចំ រកខនត ិបុតតកំ ។ ក ៏ោត យនិងឪពុក.ទ. ន្តងរកា នូវកូនតូច ន្ដលរកើតកនុងែលួន(ន្ដលែលួនោន) ជានិចច ។

៤៩០ រមររៀនទី ២៣

អតតនា ប ិកត ំបាបំ អរតជំ អតតសមភវ ំ។ ក ៏ ប ន្ដលរកើតកនុងែលួន ោនែលួនជាន្ដនរកើត គឺែលួន រធវើរហើយ ។

៤. រកយពីរោ៉ា តគ់ ឺ ស និង សក របើររបើជាបទគុណអាចន្របថា “រប ់ែលួន, ជារប ់ែលួន” ដូច អតត រតងឆ់ដឋីវភិតតិន្ដរ ។ កនុងរ ៀវរៅែលោះថាផ្ទល ់ អតត ជា ស ឬ សក របើររបើអ្ធិបាយនាមបទណារតូវបុំន្បក ឱយរ មើគ្នន គោឺនវភិតតិដូចនាមជារបធានជានិចច មិនថាររបើជាបទរយឬបទ ោ រ ើយដូចជា ទ្សហិ កទ្មមហិ = រោយកមម.ទ. រប ់ែលួន,. សហតថ (សក + ហតថ) =ថ្ដរប ់ែលួន, ឬ កមមសសទ្កាមហ ិ (កមម + សក + អមហ)ិ=រយើងជាអ្នកោនកមមជារប ់ែលួន ។ រកយថា ទ្សហិ ន្រប ថា “ជារប ់ែលួន” រនាោះមនិន្មនជារកយន្របរប ់ឆដឋវីភិតតដូិច អតតទ្នា រទ គឺជា ័ពទវរិ នៈឬបទគុណ រោប់អ្ធិបាយបទ កទ្មមហិ ។ ប៉ាុន្នតនិយមឱយន្របថា “រប ់ែលួន” ជានិចចមនិថាោនរូបជាវភិតតិអ្វីរទ ។

រប្បមោគឧទា រណ៍

មាតា មិតត ំសទ្ក ឃទ្រ ។ ោតា ជាមិតត កនុងផទោះ រប ់ែលួន ។ សកមមុនា ហញ្ាត ិ បាបធទ្មាម ។ បុគាលអ្នកោន នាត នអារកក ់ន្តងរៅត រកហាយ (លុំ ក) រររោះកមមជារប ់ែលួន ។

រមររៀនទី ២៣ ៤៩១

ស្មន ិធានានិ អតតនា ជាយនតិ ។ រទពយ.ទ. រប ់ែលួន ន្តងរកើត អ្ុំពីែលួន ។

ទ្យន សទ្កា អារាទ្មា ទ្តន បាយាសិ ។ ឧទយន រប ់ែលួន (រៅ)ឯណា រគ រដើររៅរហើយ កានទី់រនាោះ ។

៥. ័ពទថា សយ,ំ ស្មម ំក៏ន្របថា “ែលួនឯង” ន្ដរដូចជា សយមភូ (សយ ំ + ភ)ូ =អ្នករតា ់ដឹងរោយែលួនឯង (រពោះនាមរពោះពុទធអ្ងា) ។ សយមត (សយ ំ+ មត) =ន្ដលសាល ប់រហើយែលួនឯង ។ ស្មម ំទិដឋ ំ=រ ើញរហើយែលួនឯង ។

នាមស័ពទ (ត)

័ពទ លី ទ្សតចឆតត នបុុំ. រជជ នបុុំ. នានាសិបប នបុុំ. អមិតត បុុំ. ទ្ជតុ បុុំ. បវតត ិនបុុំ. សង្កគ ម បុុំ.

រកយន្រប ឆរត័ពណ៌ រជយ ិលបៈនានា រតូវ អ្នកឈនោះ ដុំណឹង ស្រង្គា ម

័ពទ លី អមចច បុុំ. បាស្មទ បុុំ. ទុទ្មមធ គុ. ទុពវល គុ. មហត ីឥ. បុរតថិម គុ. បាបក គុ.

រកយន្រប អាោតយ រ សាទ លៃង ់រែាយ ធុំ ខ្នងរកើត ជា ប, អារកក ់

៤៩២ រមររៀនទី ២៣

ធាតសុ័ពទ (ត)

័ពទ លី ប + ឋា

អនុ + គម បដិ + វទិ អា + ទ្ធ

ឱ + ទ្ោក ប + អជ

រកយន្រប តាុំងរៅចុំររោះ រៅតាម រ ប់ឱយដងឹ យក រមើល បរ, របើកបរ

័ពទ លី និ + លី

ប + អា+ រុប ចុមព

ឋា > ឋទ្បត ិថក នដ

រកយន្រប ពួន, មៃុំ ដណត ប,់ លុ ុំ រថើប ទុក, ោក ់បិទ រ ុំ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២៣

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ បកណិណកៈ ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើ បកណិណក ័ពទ ជា ័ពទរបរភទយ៉ា ងណា ? ោនប៉ាុនាម ន ័ពទ ? ៣. រតើ បកិណណក ័ពទ ន្ចកជាប៉ាុនាម នពួក ? ៤. រតើពួក រាជាទិគណៈ ោន ័ពទអ្វីែលោះ ? ៥. របើ ័ពទ ោ ន្ដលោន រាជ ជាបទចុង រតើោនវធិីបុំន្បកយ៉ា ង រម៉ាច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

រមររៀនទី ២៣ ៤៩៣

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. តុទ្មហ រពហមំ ធមមំ សុណ្ឋថ, ធមម ំទ្ទសិសាមិ ។ ២. ភិកខូ អតតទ្នា អតតទ្នា អាសទ្នសុ នសីិទសុឹ ។ ៣. សខាទ្យា មហតយិ ំនទយិ ំនហាយឹសុ ។ ៤. រាជា អតតទ្នា មហាជន ំបាទ្លត ិ។ ៥. អតាត អតតទ្នា នាទ្ថា ទ្ហាតិ ។ ៦. រទ្ញ្ញា អសា អរញ្ាំ ធាវសិសនតិ ។ ៧. ពហ ូស្មមទ្ណរា អតតទ្នា អតតទ្នា ចីវរាន ិបារុបនតិ ។ ៨. តវំ សខិសស ភតតំ សងឃសស អាហរ ។ ៩. រាជា នគទ្រ ចរទ្នាត ធមមំ ទ្ទទ្សនត ំឯកំ តាបសំ បសស ិ។ ១០. ធមម ំសុណនាត ពហ ូមនុសា អាគចឆទ្នត រាជិនឹ ឱទ្ោទ្កសំុ។ ១១. រាជសុូ អតតទ្នា អតតទ្នា រទ្ដឋសុ ចរទ្នតសុ ពហ ូស្មវកា ទ្សតចឆតាត និ គទ្ហតាវ ទ្ត អនុគចឆនតិ ។ ១២. រាជាទ្នា អតាត នំ កុមាទ្រ សទ្ក សទ្ក រទ្ជជ បតោិឋ ទ្បតុ ំ ឥចឆនាត នានាសិបានិ សិកាខ ទ្បនតិ ។ ១៣. ទ្ចាទ្រសុ ពលវទ្នតសុ ជាទ្តសុ រាជាទ្នា ទុពវោ ទ្ហានតិ ។ ១៤. ោោ ទុទ្មមធា បាបកាន ិកមាម និ កទ្រនាត អមិទ្តតន អតតនា ឥវ ចរនត ិ។ ១៥. អតតទ្នា សខារ ំទ្ជតា មទិ្តាត ន ទ្ហាតិ ។

៤៩៤ រមររៀនទី ២៣

១៦. ទទូ្តា អាគមម រទ្ញ្ញា សង្កគ មសស បវតត ឹបដិទ្វទ្ទសិ ។ ១៧. កសសទ្កា ទ្ខតតមាហ អាគនាតវ ភតត ំភុញ្ជត ិ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. រជិនី កាលពនយល់ នូវ ុំនួរ.ទ. ន្ដល ួររហើយ រោយនារ.ីទ. របថាប់រហើយ កនុងទីរបជុុំ អ្រញ្ាើញរហើយ នូវបុរ ឱយររលរហើយ នូវ ុំដ ី។ ២. ធម៌ គឺរពោះពុទធ ុំន្ដងរហើយ ដល់រពហម.ទ. ។ ៣. រពោះរជា ញុា ុំងអាោតយ រ ុំរូប ឱយរៅ កានផ់ទោះ រប ់មស្រនតី ោន ក់ ។ ៤. មនុ េ.ទ. កនុងរលក គបបរីធវើ នូវទីពឹង រដើមបែីលួន ៗ ។ ៥. ឥ ូវរនោះ ូមអាោតយ រមើល នូវលិែិត គឺរពោះរជា ររ ររហើយ ។ ៦. រពោះរជា ពីររពោះអ្ងា យងមករហើយ ពីទិ ខ្នងរកើត រដើមបរី ើញ រពោះរជា រប ់ែ្ុ ុំ ។ ៧. រពោះរជា មួយអ្រនលើ រោយរពោះមរហ ី យងរៅរហើយ កាន់រ សាទ ។ ៨. រពោះរជា.ទ. បួនរពោះអ្ងា ពីទិ .ទ. បួន មករហើយ ថាវ យបងាុំរហើយ នូវរពោះពុទធ ួររហើយ នូវរបរយជន ៍រនោះ ។ ៩. រកមងរ ី នាុំមករហើយ នូវភតត.ទ. រប ់ ុំឡាញ់ រដើមបរីពោះ ងឃ.ទ.។ ១០. តង្គវ យ ធុំងរនោះ គឺរពោះរជា រទង់រផ្ើមក រដើមបរីបរគន ដល់ភកិខុ .ទ. ៥០អ្ងា ។

រមររៀនទី ២៣ ៤៩៥

(ចបរ់មររៀនទី ២៣)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ី

របរយជន៍ែលួន ន្តកុុំកបត ់កុុំបងអន ់រហើយរបោះរ ច

រតូវន្តគិត នូវសាធា- របរយជន៍រួម មករធវើជា

គ្នម នចាបឃ់្លត ់រណរបរយជន ៍ឱយតិចរហាច របរយជន៍ែលួន ។

ដករ ង់ពីរ ៀវរៅ “ររៀនភាសាអ្ង់រគល ៦៣ រោ៉ា ងរោយែលួនឯង”

ទុំពរ៤័៩៣ រោយរលក ឱម ណ្ឋរគ ី

មមមរៀនទី ២៤

អធបិ្បាយអពំបីក្ិណណក្នាមសព័ទ (ត) នងិ រប្បមោគបរជ្ក្ (Absolute construction)

វិធីបំបបក្ពួក្ទី ២ (ភគវនាត ទិគណៈ)

ភគវនាត ទិគណៈោន ៣ ័ពទគឺ ភគវនតុ , អរហនត, ភវនត ន្ដលោនវធិីបុំន្បកតាមន្បប ភគវនតុ ជារដើម ។ ភគវនតុ ័ពទោនទីបុំផុតជា -វនតុ ន្ដលជាបចច័យោនកនុងតទធិត (ោនររលរៅខ្នងមុែ)គឺ (ភគ + វនតុ ) > ភគវនតុ ជា ឧ ការនតបុុំលិងា ។ ប៉ាុន្នតនឹងរៅថា ឧ ការនតដូច គរុ ឬ ភិកខុ ពុុំរកើតរ ើយ ពីរររោះ ភគវនតុ ន្របថា “រពោះោនរពោះភាគ” ។ ភាគររចើន វនតុ បចចយ័រប ់តទធិតនិយមចុោះកនុងនាមនាមន្ដលជា អ, អា ការនតដូចជា (បុញ្ា + វនតុ ) > បុញ្ាវនតុ =អ្នកោនបុណយ, (គុណ + វនតុ ) > គុណវនតុ =អ្នកោនគុណ, (បញ្ញា + វនតុ ) > បញ្ាវនតុ =អ្នកោនបញោ ។

១.) ភគវនតុ =រពោះោនរពោះភាគ ោនវធិបីុំន្បកែុ ពី ឧ ការនតថ្នសាមញ្ោ ័ពទគឺរតូវបុំន្បករោយន្ កដូចោនរៅខ្នងររកាមរនោះ ។

វិភតតសិមរមរបស ់ភគវនតុ ស័ពទ

រមររៀនទី ២៤ ៤៩៧

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អំ អា ឱ អា ឱ ឥ, ឯ អ, អា

ពហុវចនៈ អា, ឱ ឯ, ឱ ឯហិ, ឯភ ិអំ, អាន ំឯហិ, ឯភ ិអំ, អាន ំឯសុ អា, ឱ

វិធីបំបបក្ ភគវនតុ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច .

ឯកវចនៈ ភគវ្ហ ភគវនត ំភគវតា, ភគវទ្នតន ភគវទ្តា, ភគវនតសស ភគវតា

ពហុវចនៈ ភគវនាត , ភគវទ្នាត ភគវទ្នត, ភគវទ្នាត ភគវទ្នតហិ, ភគវទ្នតភ ិភគវត,ំ ភគវនាត ន ំភគវទ្នតហិ, ភគវទ្នតភ ិ

៤៩៨ រមររៀនទី ២៤

ឆ. . អា.

ភគវទ្តា, ភគវនតសស ភគវត,ិ ភគវទ្នត ភគវ, ភគវ្ហ

ភគវត,ំ ភគវនាត ន ំភគវទ្នតសុ ភគវនាត , ភគវទ្នាត

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. វនតុ កាលរបើចុោះខ្នងចុងនាម ័ពទណា នាម ័ពទរនាោះកាល យរៅជាគុណ ័ពទវញិ ប៉ាុន្នតរបើគ្នម ននាមជារបធាន រោប់អ្ធិបាយរទ ័ពទរនាោះ ៗ រៅជានាមនាមដន្ដល ។ រឯី ភគវនតុ ជាអ្សាធារណនាមជារ ម្ ោះឬរពោះនាមមួយរប ់រពោះ ោម មពុទធបនាទ បពី់រពោះនាមថារពោះពុទធ អារ យ័រហតុរនោះបញា កឱ់យរ ើញថា នឹងររបើជាគុណនាមពុុំ នរទ រហើយគជឺាបុុំលិងាន្តម៉ាយង ។ ២. រៅោន ័ពទជាររចើនរទៀតន្ដលោនទីបុំផុតជា វនតុ និង មនតុ បចច័យនិងន្ដលោនវធិីបុំន្បកតាមន្បប ភគវនតុ ដូចោនខ្នងររកាមរនោះ ័ពទ លី គុណវនតុ បញ្ាវនតុ អាយសមនតុ ពនធុមនតុ ធិតិមនតុ

រកយន្រប អ្នកោនគុណ អ្នកោនបញោ អ្នកោនអាយុ អ្នកោនញាត ិអ្នកោនបញោ

័ពទ លី ធនវនតុ បុញ្ាវនតុ ចកខុ មនតុ ជុតិមនតុ សតិមនតុ

រកយន្រប អ្នកោនរទពយ អ្នកោនបុណយ អ្នកោនចកខុ អ្នកោនពនលឺ អ្នកោន ត ិ

រមររៀនទី ២៤ ៤៩៩

៣. វនតុ បចចយ័ រោបចុ់ោះជាមួយ ័ពទន្ដលជា អ, អា ការនតដូចជា (គុណ + វនតុ ) > គុណវនតុ ។ រឯី មនតុ បចចយ័ រោបចុ់ោះកនុង ័ពទន្ដលជា ឥ ឬ ឧ ការនត ដូចជា (ពនធុ + មនតុ ) > ពនធុមនតុ , (សតិ + មនតុ ) > សតិមនតុ ជារដើម ។

៤. ័ពទធ ុំងឡាយរនោះជា ពទ័ ររមចមកពីបចចយ័កនុងតទធិត (ោនររលរៅខ្នងមុែ) របើររបើជាបទវរិ នគជឺាគុណនាម (ន្តក៏អាចររបើជានាមនាម នន្ដរ)បុំន្បក នធ ុំងបីលិងាដូរចនោះ ៤.១ របើររបើអ្ធិបាយនាមន្ដលជាបុុំលិងា រតវូបុំន្បកតាម ភគវនតុ រគប់វភតតិ ។ ៤.២ របើររបើអ្ធិបាយនាមន្ដលជាឥតថលិីងារតូវផ្ទល ់ នតុ > ត និងរតូវចុោះបចច័យ ឦ រៅជា គុណវតី រហើយបុំន្បកតាមន្បប នារ ី។ ៤.៣ របើររបើអ្ធិបាយនាមជានបុុំ កលិងារតូវបុំន្បកដូច ភគវនតុរគប់យ៉ា ង រវៀរន្តបឋោវភិតតិឯកវចនៈជា គុណវ ំ ,គុណវនតំ និងពហុ- វចនៈជា គុណវនាត និ ធ ុំងបឋោនិងទុតិយវភិតតិ ។ រឯីអាលបនឯក- វចនៈ គុណវ ។

២.) អរហនត =រពោះអ្រហនត, ជានាមនាម អ ការនតបុុំលិងាបុំន្បកដូច ភគវនតុ , រវៀរន្តបឋោវភិតតិឯកវចនៈប៉ាុរណាណ ោះន្ដលោនរូបជា អរហំ ។ របើឥតថលិីងារតូវចុោះបចចយ័ ឦ រៅជា អរហនតី ោនវធិីបុំន្បកដូច នារ ី។

៥០០ រមររៀនទី ២៤

វិធីបំបបក្ អរហនត =រពោះអរ នត

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អរហា, អរហំ អរហនត ំអរហតា អរហទ្តា អរហតា អរហទ្តា អរហត,ិ អរហទ្នត អរហ , អរហា

ពហុវចនៈ អរហនាត , អរហទ្នាត អរហទ្នត, អរហទ្នាត អរហទ្នតហិ, អរហទ្នតភ ិអរហត,ំ អរហនាត ន ំអរហទ្នតហិ, អរហទ្នតភ ិអរហត,ំ អរហនាត ន ំអរហទ្នតសុ អរហនាត , អរហទ្នាត

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. នទ្មា តសស ភគវទ្តា១ អរហទ្តា២ សមាម សមពុទធសស ។ ន្របថា រកីិរយិនមសារ រ ថាវ យបងាុំ ( ូមោន) ដល់រពោះោនរពោះភាគ១ រពោះអ្ងារនាោះ រពោះអ្ងាជារពោះអ្រហនត២ រទង់រតា ់ដឹងរោយរបថ្ពចុំររោះរពោះអ្ងាឯង ។ ២. ទ្យា ទ្ស្ម ភគវ្ហ១ អរហំ២ សមាម សមពុ ទ្ទ្ធធ ។ទ្ប។

រមររៀនទី ២៤ ៥០១

ន្របថា រពោះោនរពោះភាគ១ អ្ងាឯណា រពោះអ្ងាជារពោះអ្រហនត២ រទងរ់តា ់ដងឹរោយរបថ្ពចុំររោះរពោះអ្ងាឯង ៘ ៣. ស្មវ កាខ ទ្តា ទ្យន ភគវតា ធទ្មាម ។ទ្ប។ រពោះ ទធមម ន្ដលរពោះោនរពោះភាគ អ្ងាឯណា រទងរ់តា ់លអរហើយ ៘ ៤. សុបដិបទ្នាន យសស ភគវទ្តា ស្មវកសទ្ងោ ។ទ្ប។ ពួកថ្នសាវក រប ់រពោះោនរពោះភាគ អ្ងាឯណា បដិបតតិលអរហើយ ៘ ៥. ឥតិប ិទ្ស្ម ភគវ្ហ អរហំ សមាម សមពុ ទ្ទ្ធធ ។ទ្ប។ ក៏រររោះរហតុរនោះ រពោះោនរពោះភាគ អ្ងារនាោះ ជារពោះអ្រហនត រទងរ់តា ់ដងឹរោយរបថ្ពចុំររោះរពោះអ្ងាឯង ៘ ៦. ភគវ្ហ១ វហិាទ្រ រាជនូំ ធមមំ អទ្ទសយិ, រាជាទ្នា តសស ភគវទ្តា២ ធមម ំ អសសុណឹសុ ។ រពោះោនរពោះភាគ១ រទង ់ន ុំន្ដង រួចរហើយ នូវធម៌ ដល់រពោះរជា.ទ. កនុងវហិារ, រពោះរជា.ទ. នសាត ប់រហើយ នូវធម ៌រប ់រពោះោនរពភាគ២ អ្ងារនាោះ ។ ៧. បរោិវ ជទ្កា ភគវតា សទធឹ សទ្មាម ទិ ។ បររិវ ជក មួយអ្រនលើរោយ រពោះោនរពោះភាគ រកីរយរហើយ ។ ៣.) ភវនត របើតាមរូប ពទ័ ររមចមកពី ភ ូធាតុន្របថា “ោន, ជា, រកើត” និង អនត បចច័យកនុងកិតកិរយិ, រ េៈ ឩ ថ្ន ភ ូជា ឧ រហើយផ្ទល ់

៥០២ រមររៀនទី ២៤

ឧ > ឱ រួចផ្ទល ់ ឱ > អវ គឺ (ភ ូ> ភវ + អនត) > ភវនត ន្របថា “អ្នកដ៏ចុំ- ររ ើន” ឋិតកនុងរបរភទនាម រហើយបង្គា ញឱយរ ើញថាជា ័ពទោនទីបុំផុតជា នត បចចយ័ ។ ភវនត ជា អ ការនតនិងជាទវិលិងា គអឺាចជាបុុំលិងានិងឥតថ-ីលិងា (របើរ ថាន ឱយរៅជាឥតថីលិងារតូវចុោះ ឦ បចចយ័រៅជា ភវនតី ោនវធិីបុំន្បកដូច នារ)ី ដូចោនការបុំន្បកខ្នងររកាមរនោះ ។

វិធីបំបបក្ ភវនត =មលាក្ដ៏ចំមរ ើន

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ ភវ,ំ ទ្ភា ភវនត ំ ភវតា, ទ្ភាតា, ភវទ្នតន ភវទ្តា, ទ្ភាទ្តា, ភវនតសស ភវតា,ទ្ភាតា,ភវនតស្មម , -មាហ ភវទ្តា, ទ្ភាទ្តា, ភវនតសស ភវត,ិ ភវទ្នត, ភវនតសម ឹទ្ភា, ភទ្នត

ពហុវចនៈ ភវនាត , ភវទ្នាត , ទ្ភាទ្នាត ភវទ្នត, ភវទ្នាត ភវទ្នតហិ, ភវទ្នតភ ិភវត,ំ ភវនាត ន ំភវទ្នតហិ, ភវទ្នតភ ិភវត,ំ ភវនាត ន ំភវទ្នតសុ ភវទ្នាត , ទ្ភាទ្នាត ភវទ្នាត

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

រមររៀនទី ២៤ ៥០៣

១. ភវនត កនុងរូបបឋោវភិតតិឯកវចនៈ កាលរបើលុប នត រៅជា ភវ បុំន្បកជា អំ រៅជា ភវ ំនិងក៏អាចផ្ទល ់ ភវ ជា ទ្ភា ផងន្ដរ ។ ២. អាលបនវភិតតិឯកវចនៈអាចផ្ទល ់ ភវ > ទ្ភា ន ។ ៣. កនុងរូបជាតតយិ, ចតុតថ,ី បញ្ចម ី និង ឆដឋីវភិតតិឯក. អាចផ្ទល ់ នត > ត ន, រោយផ្ទល ់ ភវ > ទ្ភា > ទ្ភាត ន្ដលបុំន្បកដូច ភគវនតុ ។ ៤. ភវនត របើរ ថាន ឱយរៅជាឥតថលិីងារតូវចុោះ ឦ បចចយ័រៅជា ភវនតី ឬ ទ្ភាតី ោនវធិីបុំន្បកដូច នារ ី។ ៥. រកយថា ទ្ភា, ទ្ភាទ្នាត ពុុំ ូវោនររបើកនុងរបរយគប៉ាុនាម នរទ ។

រប្បមោគឧទា រណ៍ ១. អថ ទ្ខា ភគវ្ហ ឧទ្ធនំ ឧទ្ធទ្នសិ “អញ្ញា សិ វត ទ្ភា ទ្កាណឌ ទ្ញ្ញា , អញ្ញា សិ វត ទ្ភា ទ្កាណឌ ទ្ញ្ញា តិ ឥតហិិទំ អា- យសមទ្នាត ទ្កាណឌ ញ្ាសស អញ្ញា ទ្កាណឌ ទ្ញ្ញា ទ្តវវ នាម ំ អទ្ហា- សីត”ិ ។ ន្របថា លុំោប់រនាោះឯង រពោះោនរពោះភាគ នរទង់បនលឺរ ើង នូវរពោះឧធនថា “ោន លរលកដ៏ចររមើន រកាណឌ ញ្ោៈ នដឹងរហើយ ហន៎, ោន លរលកដ៏ចររមើន រកាណឌ ញ្ោៈ នដឹងរហើយ ហន៎ , រររោះរហតុរនាោះ រ ម្ ោះរនោះថា “អ្ញោ រកាណឌ ញ្ោៈ” យ៉ា ងរនោះឯង នោនរហើយ ចុំររោះរលកដោ៏នអាយុ រកាណឌ ញ្ោៈ រោយរបការដូរចនោះ” ។

៥០៤ រមររៀនទី ២៤

(រនោះជារពោះតរោ ់រប ់រពោះោនរពោះភាគ នរទង់ឧធនរ ើង នា កាលរពោះរកាណឌ ញ្ោៈ នចកខុ រ ើញធម៌រគ្នដុំបូង រទើប នន្ថមរ ម្ ោះ ខ្នងរដើមថា អ្ញោ រកាណឌ ញ្ោ តាុំងពីរពលរនាោះជាប់រហូតតមក រហើយរលក នបួ ជារពោះ ងឃទីមួយកនុងរពោះពុទធសា នា ន្ដលោនតាុំងពីរពលរនាោះរហូតមកដល់ ពវថ្ថៃរនោះ ។ ឥតហិិទ ំ< (ឥត ិ+ ឥទ)ំ ។

វធិី ររ រនិងររបើ ឥតិ ័ពទោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។ ២. អជជ ទ្ភាទ្នាត បកខសស បណណរសីទិវទ្ស្ម ។ទ្ប។ ន្នរលកដច៏ុំររ ើន.ទ. ថ្ថៃរនោះ ជាថ្ថៃ បណណរ ី(ទី១៥) រប ់បកេ ៘ ជារកយរបកា រប ់ឧ កឧ ិកាកនុងថ្ថៃ ោធន ីលថ្ថៃទី១៥រកើតឬររនាច ចាតជ់ាថ្ថៃឧរ ថ ។ ចូរចុំណាុំថា ោនអាលបននិ តពីរ ័ពទគ ឺ ទ្ភា ន្របថា “ន្នអ្នកដ៏ចររមើន, ោន លគ្នន រយើងដ៏ចររមើន, វុយឺ” និង ភទ្នត ន្របថា “បពិរតរពោះអ្ងាដ៏ចររមើន, បពិរតរលកឬរលកោច ់ដ៏ចររមើន” ។ ភទ្នត, ភទទ្នត ពីរ ័ពទរនោះបគបបរីលើកយកររបើឱយ ម ួន ជា ័ពទ រោបរ់គហ ថររបើនិយយរៅកាន់បពវជតិរោយរ ចកតីរគ្នរព ឬ បពវជតិអ្នកោនវ ាតិររលចុំររោះបពវជិតោនវ ាចា ់ជាងដូចោនបទ នទនាែលីមួយខ្នងររកាមរនោះ

រមររៀនទី ២៤ ៥០៥

កតម ំបន ភទ្នត គនថធុរ ំ? រពោះអ្ងាដ៏ចុំររ ើន ក៏ គនថធុរៈ ណាមួយ ? ភទទ្នតត ិទ្ត ភិកខូ ភគវទ្តា (វចន)ំ បចចទ្សាសំុ ។ ភិកខុ .ទ. រនាោះ នសាត ប់ ចុំររោះរហើយ (នូវរពោះតរោ ់) រប ់រពោះោនរពោះភាគ (រហើយទូលតប)ថា “ភទរនត=បពិរតរពោះអ្ងាដច៏ុំររ ើន” ។ រកយថា ភទទ្នត របើជាពហុវចនៈថា ភទនាត ក៏ នែលោះ គឺរ ើញោនររបើរៅកនុងបទជុំនុុំរទវតា (បទ រគា) រតងទី់បញ្ចប់ថា ......ធមមសសវនកាទ្ោ អយមភទនាត (អយ ំ+ ភទនាត ) ។ ន្របថា ន្នអ្នកដច៏ុំររ ើន.ទ. រវលរនោះ ជារវលសាត ប់ធម ៌(ថា ៣ ដង) ។ ឥ ូវរនោះពុទធសា និករបរទ ខ្នងលិច និយមររបើកនុងការនិយយជា មួយភកិខុថា ភទ្នត ររចើនជាង ភទទ្នត ។

៤.) សនត ក៏ជា ពទោ័នទីបុំផុតជា នត ន្ដរន្របថា “ បបុរ ” ោនវធិីបុំន្បកដូចខ្នងររកាមរនោះ

វិធីបំបបក្ សនត =សប្បបុរស

វភិតត ិប. ទុ.

ឯកវចនៈ សំ, សទ្នាត សំ, សនតំ

ពហុវចនៈ សទ្នាត , សនាត សទ្នត

៥០៦ រមររៀនទី ២៤

ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

សតា, សទ្នតន សទ្តា, សនតសស សតា, សនាត , សនតស្មម , សនតមាហ សទ្តា, សនតសស សត,ិ សទ្នត, សនតសម,ឹ សនតមហ ិសនត

សទ្នតហិ, សពភ ិសត,ំ សតាន,ំ សនាត ន ំសទ្នតហិ, សពភ ិ សត,ំ សតាន,ំ សនាត ន ំសទ្នតសុ សទ្នាត , សនាត

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

ោន ័ពទែលោះោនរូបដូច សនត រនោះន្ដរ ។ របើជាគុណនាមន្របថា “ោន” ន្ដលអាចបុំន្បកតាមន្បប គចឆនត ន្ដលមនិោនរូបជា សពភិ រទន្តោនរូបជា សត ិកនុង តតមីវភិតតិ ។ របើជាកតិកិរយិគឺមកពី អស ធាតុ ។ រប ិនរបើោនរូបជា ស្មន,ិ ទ្សន, សមហិ ជារដើមរនាោះគឺមកពី សក ន្របថា “រប ់ែលួន” ចូររមើលរមររៀនទី ២៣ ។

រប្បមោគបរជ្ក្ (Absolute Construction)

រមររៀនទី ២៤ ៥០៧

រកយថា រប្បមោគបរជ្ក្ នដល់របរយគណាន្ដលោនរ ចកតីពុុំធន់រពញរលញ រហើយន្រជកចូលមករតង់កណាត លថ្នរបរយគមួយរទៀតកោ៏ន, ន្រជកចូលរតង់ខ្នងរដើមកោ៏នន្ដរ ។ របរយគន្រជករនោះោនររចើនរបរភទ ប៉ាុន្នត ូមរលើកយកន្ត ២ របរភទរទគ ឺ របទ្យាគ-អនាទរ និង របទ្យាគលកខណ ។

១. រប្បមោគអនាទរៈ របរយគអ្នាទរៈ នដល់ឃ្លល ឬ ង្គរ ត់ន្ដលោនបទនាមនាមបុំន្បកជា ឆដឋវីភិតត ិររបើរកយ ន្របថា “កាល, កាលរបើ, កាលន្ដល” ជាបទរបធានថ្នរបរយគ និងោនបទកិរយិរបកបជាមួយ ត, អនត, មាន បចច័យរហើយន្ដលបុំន្បកជាឆដឋីវភិតតិដូចគ្នន នឹងបទរបធានន្ដរ ន្ដលោនរ ម្ ោះថា អនាទរកិរយិា ។ របើជាបចចុបបននកាលររបើ អនត, មាន បចច័យន្របថា “កាលឬកុំពុង”, របើជាអ្តតីកាលររបើ ត បចចយ័ ។ ចុំន្ណកឯវចកអ្វីរនាោះររ ចរលើរ ចកតីកនុងទីរនាោះ ៗ គឺរតូវយកបចច័យជាការ ុំខ្នន ់ ។ របើោនរ ចកតីរតូវន្រជកចូលរតងណ់ា រតូវររៀងោក់រតង់រនាោះ ដូចោនឧធហរណ៍ែលោះខ្នងររកាមរនោះ ១. ទ្ថរសស១ និទទ ំអទ្នាកកមនតសស២ អកខិ មហិ ទ្រាទ្ោ ឧបបជជិ ។ ររគ កនុងន្ភនក កាលរពោះរថរ១ កាលមិនចុោះ ុ្ប២ កនុងដុំរណក រកើត

៥០៨ រមររៀនទី ២៤

រហើយ ។ ឬនឹងន្របរបរយគអ្នាទរមុនក ៏ន

កាលរពោះរថរ កាលមនិចុោះ ុ្ប កនុងដុំរណក ររគ រកើតរហើយ កនុងន្ភនក ។ (ចាប់ពី ទ្ថរសស នទិទំ អទ្នាកកមនតសស ជារបរយគអ្នាទរន្រជកចូលមកខ្នងរដើមថ្នរបរយគ ។) ២. ស្មមទ្ណរសស ធមមំ កទ្ថនតសស អនធកាទ្រា ជាទ្តា ។ កាលសាមរណរ កុំពុង ុំន្ដង នូវធម,៌ ភាពងងឹត រកើតរហើយ ។ ៣. បុតតសស រុទមានសស មាតា ទ្គហមាហ នកិខមតិ ។ កាលកូន កុំពុងយុំ ោត យ ចាករចញ ពីផទោះ ។ ៤. កសសកសស ទ្ខតត ំកសនតសស ភរយិា អាហរ ំអាហរ ិ។ កាលក ិករ កុំពុងភាួ រ នូវន្រ ភរយិ នាុំមករហើយ នូវអាហារ ។ ៥. ទ្សដឋិទ្នា ភរយិា តសស វន ំគតសស ោទ្ម កមមំ កទ្រាតិ ។ ភរយិ រប ់រ ដឋ,ី កាលរបើរ ដឋីរនាោះ រៅរហើយ កាន់ថ្រព, កុំពុងរធវើនូវ ការង្គរ ឯផទោះ ។ ូម រងរតរមើលរបរយគទី ៥ គឺចាប់ពី តសស វនំ គតសស ជារបរយគអ្នាទរន្រជកចូលមកកនុងកណាត លថ្នរបរយគ ។ កិតកិរយិន្ដលររបើដូរចនោះកអ៏ាចោនបទកមមន្ដរដូចជា ធមម ំ កទ្ថនតសស, ទ្ខតត ំ កសនតសស, វន ំគតសស ជារដើម ។

រមររៀនទី ២៤ ៥០៩

២. រប្បមោគលក្ខណៈ

របរយគលកខណៈ នដល់ឃ្លល ឬ ង្គរ ត់ន្ដលោននាមនាមបុំន្បកជា តតមវីភិតត ិ ររបើរកយន្របថា “នាកាល” ជាបទរបធាន, ោនបទកិរយិរបកបរោយបចច័យ ៣ តួដូចរបរយគអ្នាទរៈន្ដរ ។ ប៉ាុន្នតរតូវបុំន្បកជា តតមីវភិតតិនិងរតូវឱយោនការនត, លិងា, វចនៈរ មើនឹងបទរបធានោនគតិដូចរបរយគអ្នាទររគបរ់បការ ន្ដលោនរ ម្ ោះថា លកខណកិរយិា ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ

១. បទុមាន,ិ សុរទិ្យ ឧគគចឆទ្នត, បុបផនតិ ។ ផ្ទរ ឈូក.ទ., នាកាលរពោះអាទិតយ កុំពុងរោះរ ើង, រន្មងរកី ។ ២. សុរទិ្យ អតថងគទ្ត, ចទ្នាទ ឧគគចឆត ិ។ នាកាលរពោះអាទិតយ លិចរហើយ, រពោះចនទ ន្តងរោះរ ើង ។ ៣. ពុទ្ទ្ធធ , ឧបាសទ្កសុ វហិារ ំអាគទ្តសុ, ធមម ំទ្ទទ្សតិ ។ រពោះពុទធ, នាកាលឧ ក.ទ. មករហើយ កានរ់ពោះវហិារ, កុំពុង ុំន្ដង នូវធម ៌។ ូមអ្នក ិកា រងរតរមើលភាពន្បលកគ្នន រវងរបរយគធ ុំងពីរយ៉ា ងខ្នងរលើរនោះ និងការររបើ ុំែយកនុងរូបជាឆដឋីនិង តតមីវភិតតិកនុងរមររៀនទី ១៧ ។

៥១០ រមររៀនទី ២៤ នាមស័ពទ (ត)

័ពទ លី ស្មវតថ ីឥ. ភាតុ បុុំ. កិលញ្ជ បុុំ. បសុ បុុំ. ឧរគ បុុំ. បភ ូបុុំ. បមាទ បុុំ. មចចុ បុុំ. ពិល នបុុំ. ពនធុ , ពនធវ បុុំ.

រកយន្រប រកុងសាវតថ ីបងបអូនរប ុ ករនទល តវចញិ្ចឹ ម ព ់ អ្នករគប់រគង រ ចកតរីបោទ រ ចកតសីាល ប ់រនធ, រូង ញាត,ិ បងបអូន

័ពទ លី ទ្សវក បុុំ. ហិមវនតុ គុ. យសវនតុ គុ. ទកខិ ណ គុ. បុរទ្តា អ្ពយ. បចឆទ្តា អ្ពយ. វ្ហមទ្តា អ្ពយ. តទ្តា អ្ពយ. តរត អ្ពយ. អវសស ំនិ.

រកយន្រប អ្នកបុំររ ើ ោនទឹក រនេ ើម ោនយ , លប ីខ្នងសាត ុំ អ្ុំពីខ្នងមុែ អ្ុំពីខ្នងររកាយ អ្ុំពីខ្នងរឆវង ពីទីរនាោះ កនុងទីរនាោះ រោយពិត, ន្មន

ធាតសុ័ពទ (ត)

ធាតុ ័ពទ សំ + ឥធ ប + កុស ឧ + គម

រកយន្រប ររមច រៅ រ ើង

ធាតុ ័ពទ ប + មទ ប + ថរ > បតថរ បល

រកយន្រប របោទ, របន្ហ រកាល, លត រ ល, រហើរ

រមររៀនទី ២៤ ៥១១

វ ិ+ ហរ មុច

រៅ, អារ ័យ រួច, របូត

មា វប

សាង, ង់ សាប, រពួ

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២៤

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ ១. រតើ ភគវនាត ទគិណ ោន ័ពទអ្វីែលោះ ? ២. រតើ ័ពទន្ដលជា ឧ ការនតដូចជា ភគវនតុ ោនការបុំន្បកែុ ន្បលកពី ពួក ឧ ការនតសាមញ្ោ ័ពទរតងក់ន្នលងណាែលោះ ? ៣. រតើបចចយ័ វនតុ , មនតុ ពីតួរនោះ រោបរ់របើដូចរមតចែលោះ ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៤. រតើរបរយគន្រជកជារបរយគរបរភទដូចរមតច ? ៥. រតើរបរយគអ្នាទរៈ នដល់របរយគយ៉ា ងរមច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៦. រតើរបរយគលកខណៈ នដល់របរយគយ៉ា ងរមច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។

ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. ភគវ្ហ ស្មវតថយិ ំវហិរទ្នាត ទ្ទវ្ហន ំមនុសានំ ច ធមម ំទ្ទទ្សសិ។ ២. ភិកខ ទ្វ្ហ ភគវនតំ វនទសុឹ ។

៥១២ រមររៀនទី ២៤

៣.ភិកខ ទ្វ្ហ ភគវតា ទ្ទសិតំ ធមមំ សុតាវ សតិមនាត ភវតុិំ វ្ហយមឹសុ។ ៤. បញ្ាវទ្នតហិ ឥចឆិតំ បតថិតំ សមិជឈសិសតិ ។ ៥. កុលវទ្តា ភាតា ភគវតា សហ មទ្នតទ្តា ភមូិយ ំបតថរទិ្ត កិលទ្ញ្ជ និសទ្នាន អទ្ហាសិ ។ ៦. ហិមវត ិពហ ូបសទ្វ្ហ ច បកខី ច ឧរោ ច វសនតិ ។ ៧. សីលវនាត ធមមំ សុតាវ ចកខុ មនាត ភវតុិំ ឧសសហិសសនតិ ។ ៨. ពុទធិមា បុរទិ្ស្ម បាប ំកទ្រាទ្នត បុទ្តត អនុស្មសិតុ ំបញ្ាវនត ំភិកខុ ំ បទ្កាក សិ ។ ៩. យសវតយិា ពនធទ្វ្ហ ពលវទ្នាត បភុទ្នា អភវសុឹ ។ ១០. អរហទ្នាត ភគវទ្តា បុរទ្តា ច បចឆទ្តា ច ទកខិ ណទ្តា ច វ្ហមទ្តា ច និសីទសុឹ, ភគវ្ហ ទ្តសំ អរហនាត នំ មទ្ជឈ និសីតិ ។ ១១. សទ្ពវ អរហទ្នាត សតិមទ្នាត ទ្ហានត,ិ ទ្ត បុញ្ាស្មម ទ្ចវ បាបា ច មុចចឹសុ ។ ១២. ទ្យា ភគវនត ំវ្ហ អរហទ្នត វ្ហ បហរត,ិ តទ្សសវ បាប ំឧបបជជត,ិ ទ្ស្ម អវសស ំនិរយិ ំគចឆតិ ។ ១៣. ទ្យា ភគវទ្តា បចឆទ្តាបិ អនុគចឆត,ិ ធមម ំបន ន ចរត,ិ ទ្ស្ម ពុទធំ ន បសសតិ នាម ។ ១៤. បមាទ្ទ្ធ មចចុ ទ្នា បទំ, សតមិា ន បមជជតិ ។ ១៥. គហបតិសស បសសនតសស ទ្ចារា ភណ្ឋឌ ន ិហរសុឹ ។

រមររៀនទី ២៤ ៥១៣

១៦. រុកខសស ស្មខាសុ ភិជជនតីសុ បកខិ ទ្នា តទ្តា ឧទ្ឌឌនតិ ។ ១៧. ទ្គហំ មាទ្បទ្នតសុ ជទ្នសុ ភមូឹ ខនមាទ្នសុ តរត ពិលមាហ អហិ ឧគគចឆហិ ។ ១៨. ជាតិយា ជរា មរណំ ច (សមភវនតិ) ។

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ។ ១. ជន.ទ. បូជារហើយ នូវបចច័យ.ទ. បួន ដល់រពោះអ្រហនត.ទ. ររចើនអ្ងា។ ២. រពោះោនរពោះភាគ កុំពុង ុំន្ដង នូវធម៌ ដល់រពហម.ទ. ។ ៣. កាលរកមងរប ុ.ទ. កុំពុងររចៀង នូវចររមៀង រកមងរ ី.ទ. រ ុំរហើយ ។ ៤. កាលក ិករ កុំពុងភាួ រ នូវន្រ របពនធ រប ់គ្នត ់ចមអនិ នូវ យ ឯផទោះ ។ ៥. កាលរលករគ ូកុំពុងបររងៀន ិ េ.ទ. អ្ងាុយរហើយ កុំពុងសាត ប ់ រលករគូ រនាោះ ។ ៦. រយើង កាលកុំពុងរៅ តាមផលូ វ ឮរហើយ នូវ ុំរ ង រប ់រ ី.ទ. ន្ដលកុំពុងររចៀង កនុងថ្រព ធុំ ។ ៧. ែ្ុ ុំ នរ ើញ រដើមរឈើ.ទ. ន្ដលោនន្ផល កនុងភនុំហិមរនត ។ ៨. ភិកខុ .ទ. ចូលរៅរហើយ កានរ់កុងសាវតថី រដើមបថីាវ យបងាុំ រពោះោនរពោះ ភាគ ។ ៩. បុណយ ផង ប ផង ន្តង មនិោន ដល់រពោះអ្រហនត.ទ. ។ ១០. ជនណា រៅតាម ខ្នងររកាយ រប ់រពោះោនរពោះភាគ មនិរបរពឹតត

៥១៤ រមររៀនទី ២៤

នូវធម ៌ជនរនាោះ រន្មងមិនរ ើញ នូវរពោះពុទធ ។ ១១. រពោះ អ្រហនត.ទ. ធុំងពួង ជាអ្នកោន ត,ិ រពោះអ្រហនតធ ុំងរនាោះ រន្មងរួចផុត ចាក ប រររោះបញោ ។ ១២. ជនណា របហារ រពោះោនរជាគ កត ីរពោះអ្រហនត.ទ. កត ី ប ន្តងរកើត ដល់ជនរនាោះ, ជនរនាោះ នឹងរៅ កាន់នរក រោយពិត ។

(ចបរ់មររៀនទី ២៤)

ក្ំណាពយដាស់មតឿនសាម រត ីររី ៀវរៅ ជាតរោ អ្នកចុំណូល របើមិនររៀន

រគ្នន់ជាផលូ វ រ ប់ទរមង ់ចូលចិតតររៀន រ ៀវរៅរនោះ

ឬជាបលង ់អ្ងាចុំរណោះ រទើប នរចោះ នការអ្វ ី?

ដករ ង់ពីរ ៀវរៅ “ររៀនភាសាអ្ង់រគល ៦៣ រោ៉ា ងរោយែលួនឯង”

ទុំព័រ៥២៨ រោយរលក ឱម ណ្ឋរគ ី

មមមរៀនទី ២៥

អធបិ្បាយអពំបីក្ិណណក្នាមសព័ទ (ត) នងិ វិធីមរប្បើនងិបរប្បអាលបនសព័ទ

វិធីបំបបក្ពួក្ទី ៣ (សតាថ ទិគណៈ)

តាថ ទិគណៈោនបី ពទ័គ ឺ សតថុ , បិតុ, មាតុ ោនវធិីបុំន្បកតាមន្បប សតថុ ជារដើម ។ សតថុ តាមរូប ័ពទគ ឺររមចមកពី ស្មស ធាតុន្របថា “បររងៀន” និង រតថុ បចច័យកនុងកិតនាម ។ បចចយ័ណាន្ដលោនតួ រ អាចឱយលុបតួទីបុំផុតធាតុរចាល ល់ន្ត ស្ម រួចរតវូរ េៈ អា > អ រៅជា ស រួចលុប រ ថ្ន រតថុ រចញ ល់រៅន្ត តថុ ររមច នជា សតថុ < (ស្មស + រតថុ > សតថុ) ន្របថា “អ្នកបររងៀន” ប៉ាុន្នតនិយមន្របថា “សាសាត ឬ រពោះសាសាត ” រគបក់ន្នលងនិងររបើជានាមនាមបុុំលិងាន្តម៉ាយង ។ ១. សតថុ ័ពទរធោះបីជាោនការនតជា ឧ ក៏រោយមិនបុំន្បកតាម ឧ ការនតដូច នអ្ធិបាយរួចរហើយរទ ពីរររោះរវលបុំន្បករតូវលុបរ ៈ ឧ រចញនិងកនុងរូបវភិតតែិ លោះោនចុោះ រ ផងដូចោនវភិតត ិររមចខ្នងររកាមរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូនន សតថុ ស័ពទ

៥១៦ រមររៀនទី ២៥

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ អា អំ អា ឧ អា ឧ ឥ អា

ពហុវចនៈ ឱ ឱ ឯហិ, ឯភ ិអាន ំឯហិ, ឯភ ិអាន ំឯសុ ឱ

វិធីបំបបក្ សតថុ = សាសាត , រគូ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ.

ឯកវចនៈ សតាថ សតាថ រ ំសតាថ រា សតថុ សតាថ រា សតថុ

ពហុវចនៈ សតាថ ទ្រា សតាថ ទ្រា សតាថ ទ្រហិ, សតាថ ទ្រភ ិសតាថ រាន ំសតាថ ទ្រហិ, សតាថ ទ្រភ ិសតាថ រាន ំ

រមររៀនទី ២៥ ៥១៧

. អា.

សតថរ ិសតាថ

សតាថ ទ្រសុ សតាថ ទ្រា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់ ១. កនុងតតិយវភិតតឯិកវចនៈោនរូបជា សតថុនា, កនុងទុតិយវភិតត ិពហុវចនៈោនរូបជា សតាថ ទ្រ, កនុងចតុតថីនិងឆដឋីវភិតតិឯកវចនៈោនរូបជា សតថុ ទ្នា, សតថុសស និងពហុវចនៈោនរូបជា សតាថ ន,ំ សតថូន ំនិងកនុងអាលបនវភិតតិឯកវចនៈោនរូបជា សតថ ផងន្ដរ ។ ូម រងរតរមើលរូប ័ពទធ ុំងរនោះជាការបុំន្បកតាមន្បប គរុ, ឧ ការនតបុុំលិងា ។ ២. ោន ័ពទដថ្ទជាររចើនរទៀតោនទីបុំផុតជា តុ (បចច័យកនុងកិត-នាមន្ដលរកើតពី ធាតុ + តុ បចច័យ) ន្ដលបុំន្បកដូច សតថុ ន្ដរ ។ ័ពទ លី កតតុ ញាតុ នតតុ ភតតុ ទ្ស្មតុ គនតុ វទិ្នតុ

រកយន្រប អ្នករធវើ អ្នកដឹង រៅ អ្នកចញិ្ចឹ ម(បតី) អ្នកសាត ប ់អ្នករៅ អ្នកឱយដុំបូនាម ន

័ពទ លី ខតតុ ទ្ធតុ ទ្នតុ វតតុ ហនតុ វតតុ ទ្ជតុ

រកយន្រប អ្នកជីក អ្នកឱយ អ្នកនា ុំរៅ អ្នកររល អ្នក ោល ប ់អ្នកររល អ្នកឈនោះ

៥១៨ រមររៀនទី ២៥

វិធីបំបបក្ កតតុ = អនក្មធវើ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ កតាត កតាត រ ំកតាត រា កតតុ កតាត រា កតតុ កតតរ ិកតាត

ពហុវចនៈ កតាត ទ្រា កតាត ទ្រា កតាត ទ្រហិ, កតាត ទ្រភ ិកតាត រាន ំកតាត ទ្រហិ, កតាត ទ្រភ ិកតាត រាន ំកតាត ទ្រសុ កតាត ទ្រា

៣. សតថុ ័ពទន្ដលបុំន្បកកនុងរូបជាបឋោវភិតតិឯកវចនៈថា សតាថ ឬកនុងរូបដថ្ទរទៀតជាឯកវចនៈរតូវររបើ រោប់ន្តរពោះនាមរប ់រពោះោនរពោះភាគប៉ាុរណាណ ោះ និយមន្របថា រពោះសាសាត ឧ. តវំ ទ្ភា សតថុ ទ្នា វចន ំសុណ្ឋហិ ។ រលកោច ់ដ៏ចររមើន រលក ូមសាត ប់ នូវរពោះតរោ ់ (=រកយ ុំដ)ី រប ់រពោះសាសាត ។ រប ិនរបើជាពហុវចនៈរនាោះ ុំរៅដល់សាសាត ដថ្ទរទៀតគឺរគធូ ុំងរ ុំមួយរូបោន បូរណក េបៈ ជារដើម ។ និង ុំរៅដល់រពោះនាមរប ់រពោះពុទធអ្ងាកនុងកាលកនលងរៅប៉ាុរណាណ ោះ ពីរររោះកនុងអ្តីតកាលោនរពោះពុទធររចើនអ្ងា រហើយភាគររចើនរនាោះ ោន

រមររៀនទី ២៥ ៥១៩

ពទ័ថា អតីទ្ត =កនុងអ្តីតកាល ឬរកយថា បុទ្ពវ =កនុងកាលកនលង រ កដរៅកនុងរបរយគរនាោះ ៗ ចូររមើលឧធហរណ៍រៅខ្នងមុែ ។

២. បិតុ =ឪពុក, តាមរូប ័ពទ ររមចមកពី បា ធាតុកនុងនយ័ថា ចិញ្ចឹ ម, រកា, រគប់រគង, ចុោះ តុ បចចយ័កនុងកិតនាម ។ ធាតុន្ដលោន អា ជាទីបុំផុតអាចផ្ទល ់ អា ថ្ន បា ជា ឥ, រោយអ្ុំណាចថ្ន តុ បចច័យចុោះរៅខ្នងចុង នរូបជា បតុិ (បា + តុ > បិតុ), ឬចុោះ រតុិ បចចយ័ ។ បចច័យន្ដលោនតួ រ អាចលុបទីបុំផុតធាតុនិងលុបតួ រ រចាល ល់រៅន្ត ឥតុ ររមច នជា បិតុ (បា + រតុិ > បិតុ) ន្របថា “របុ អ្នករកានូវបុរត” ជា ័ពទ ររមចមកពីសាធនរប ់កតិនាម (ោនអ្ធបិាយរៅខ្នងមុែ) និយមររបើជានាមនាមន្របថា “ឪពុក ឬ បិតា” ជា ឧ ការនតបុុំលិងាន្តរតូវបុំន្បកតាមន្បប សតថុ ។

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់បិតុ ស័ពទ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ អា អំ អា, ឧនា ឧ, ឧទ្នា, ឧសស

ពហុវចនៈ ឱ ឱ ឯហិ, ឯភ,ិ ឩហិ, ឩភ ិអាន,ំ ឩន ំ

៥២០ រមររៀនទី ២៥

បញ្ច . ឆ. . អា.

អា ឧ, ឧទ្នា, ឧសស ឥ អា

ឯហិ, ឯភ,ិ ឩហិ, ឩភ ិអាន,ំ ឩន ំឯសុ, ឩសុ ឱ

វិធីបំបបក្ បិតុ = ឪពុក្, បិតា

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ បិតា បិតរ ំបិតរា, បិតុនា បិតុ, បិតុទ្នា, បិតុសស បិតរា បិតុ, បិតុទ្នា, បិតុសស បិតរ ិបិតា, បិត

ពហុវចនៈ បិតទ្រា បិតទ្រា បិតទ្រហិ, បិតទ្រភ,ិ បិតហិូ, បិតភូ ិបិតរាន,ំ បិតនូ ំបិតទ្រហិ, បិតទ្រភ,ិ បិតហិូ, បិតភូ ិបិតរាន,ំ បិតនូ ំបិតទ្រសុ, បិតសុូ បិតទ្រា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ូម រងរតរមើលការបុំន្បក បិតុ ោនន្បលកពី សតថុ ័ពទបនតិច

រមររៀនទី ២៥ ៥២១

គឺ បិតុ ័ពទរតូវផ្ទល ់ជា បិតរ មនិន្មនជា អារ ដូច សតថុ រទ ។ ២. ោន ័ពទន្ដលោនទីបុំផុតជា តុ បចចយ័រហើយន្ដលបុំន្បកដូច បិតុ ពីរ ័ពទគឺ ភាតុ, ជាមាតុ ។ ភាតុ =បងរបុ ឬបអូនរបុ រដើមបឱីយចា ់ថាជាបងឬបអូនរនាោះរតូវចុោះ ័ពទដថ្ទពីខ្នងរដើមជា ទ្ជោឋ ភាតុ =បងរបុ , កនិដឋភាតុ =បអូនរបុ ជាមាតុ =កូនរបសាររបុ ។ ៣. ោនករណីពិរ មួយន្ដលគួរចងចា ុំគ ឺ បិតុ ័ពទន្ដលបុំ-ន្បកកនុងរូបជាអាលបនធ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនរនាោះ រគ្នន់ន្តបុំន្បកឱយោនរទ ។ រវលន្តងរបរយគកនុងភាសា លីឬនិយយមិននិយមររបើជា បិត, បិតា, បិតទ្រា រទ រលកឱយររបើ ័ពទថា តាត ជុំនួ វញិ ។ ដូរចនោះរបើជាឯកវចនៈ បតិ, បតិា រតូវររបើ តាត ជុំនួ និងរបើជាពហុ- វចនៈ បិតទ្រា ររបើ តាតា ជុំនួ វញិ ។ រកយថា តាត ឬ តាតា ន្របថា “រលកឪពុក, បពិរតបិតា” ររបើចុំររោះន្តអាលបនវភិតតិប៉ាុរណាណ ោះ ជារកយ រោបកូ់នរបុ រ ីររបើរៅឪពុក(បិតា)ក ៏ន ឬកោ៏តាបតិាររបើរៅកូនរបុ វញិក ៏ន ។ ជនដថ្ទន្ដលជាមនុ េចា ់នឹងររបើរៅរកមងរបុ ន្ដលអាយុតិចជាងក ៏នន្ដរ ប៉ាុន្នតរតូវន្របថា “ន្នកូន, ន្ន , ថ្ហ ” ឧ.

បិតា ទ្ត តាត ឥមសមឹ ទ្គទ្ហ វសតិ ។ ន្ន (កូនរប ុ), ឪពុក រប ់អ្នក កុំពុងរៅ កនុងផទោះ រនោះ ។

៥២២ រមររៀនទី ២៥

(ជា មតរីប ់ោត យនិយយជាមួយកូនរបុ រោយន្ផអមន្លាម រតូវនឹងរកយន្ែមរន្ដលមនុ េចា ់និយយរៅកាន់រកមងរបុ ថា “ន្ន ” រនាោះឯង) ។

៣. មាតុ ររមចមកពី មាន ធាតុកនុងរ ចកតីថា “រ ឡាញ់, បូជា, សាកលបង” ចុោះ រាតុ បចច័យកនុងកតិនាម ។ បចច័យណាន្ដលោនតួ រ ជាអ្នុព័នធរតូវលុបទីបុំផុតធាតុ ល់រៅរតឹមន្ត មា រហើយលុប រ រទៀត ល់រៅន្ត អាតុ រៅជា មាតុ (មាន + រាតុ > មាតុ) ន្របថា “រ ីអ្នករប់អាននូវកូន” ប៉ាុន្នតយកមកររបើជានាមនាមន្របថា “ន្ម៉ា, ោត យ, ោតា” ជា ័ពទ ររមចមកពីសាធនៈរប ់កតិនាមដូច បតុិ ន្ដរ ។ មាតុ ជា ឧ ការនតឥតថលិីងា ដូរចនោះរតូវោនវធិីបុំន្បកន្បលកពី បិតុ បនតិចគឺរររោះលិងាែុ គ្នន ដូចោនវភិតតិ ររមចខ្នងររកាមរនោះ

វិភតតសិមរមចរបូរបស ់មាតុ ស័ពទ

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច.

ឯកវចនៈ អា អំ អា, ឧយា ឧ, ឧយា

ពហុវចនៈ ឱ ឱ អាហិ, អាភ,ិ ឩហិ, ឩភ ិអាន,ំ ឩន ំ

រមររៀនទី ២៥ ៥២៣

បញ្ច . ឆ. . អា.

អា ឧ, ឧយា ឥ អា

អាហិ, អាភ,ិ ឩហិ, ឩភ ិអាន,ំ ឩន ំអាសុ, ឩសុ ឱ

វិធីបំបបក្ មាតុ = ម្គត យ, ម្គតា

វភិតត ិប. ទុ. ត. ច. បញ្ច . ឆ. . អា.

ឯកវចនៈ មាតា មាតរ ំមាតរា, មាតុយា មាតុ, មាតុយា មាតា មាតុ, មាតុយា មាតរ ិមាតា

ពហុវចនៈ មាតទ្រា មាតទ្រា មាតរាហិ, មាតរាភ,ិ មាតហិូ, មាតភូ ិមាតរាន,ំ មាតនូ ំមាតរាហិ, មាតរាភ,ិ មាតហិូ, មាតភូ ិមាតរាន,ំ មាតនូ ំមាតទ្រសុ, មាតសុូ មាតទ្រា

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. ោន ័ពទន្ដលបុំន្បកដូច មាតុ ពីរ ពទ័គ ឺធីតុ, ទុហិតុ ន្របថា

៥២៤ រមររៀនទី ២៥

“កូនរ ី, ធីតា” ។ ២. មាតុ ោនវធិបីុំន្បករ រដៀងនឹង បិតុ ន្ដរ ។ ៣. មាតុ កនុងរូបជាអាលបនធ ុំងឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ រវលយកមកររៀងកនុងរបរយគភាសា លីមិននិយមររបើ មាតា ឬ មាតទ្រា រទរលកឱយររបើ អមម ជុំនួ ។ ដូរចនោះរបើជាឯកវចនៈ មាតា ររបើ អមម ជុំនួ និងរបើជាពហុវចនៈ មាតទ្រា ររបើ អមាម ជុំនួ វញិ ។ រកយថា អមម ឬ អមាម ររបើ រោបអ់ាលបនៈប៉ាុរណាណ ោះ ជារកយ រោប់កូនរប ុរ ីររបើរៅោត យ ន្របថា “ន្ម៉ា, បពិរតោតា, អ្នកោត យ” ឬោតាបតិាររបើរៅកូនរ ីវញិក ៏ន ន្តរតូវន្របថា “ោន លកូន, ន្នកូន, ន្ននាង, ន្នរម” ។ ូមបនី្តមនុ េចា ់ក៏ររបើរៅរកមងរ ីជាងក ៏នន្ដរ

ឧ. តវំ អមម តវ មាតុយា ឥមំ វតថ ំទ្ទហិ ។ ន្នរម(កូនរ ី) កូនឯង ចូរឱយ នូវ ុំពត់ ដុុំរនោះ ដល់ន្ម៉ា រប ់អ្នក ។

ជារកយ មតីរប ់ឪពុកនិយយរៅកាន់កូនរ ី រោយភាពន្ផអម-ន្លាម រតូវគ្នន នឹងរកយភាសាន្ែមរន្ដលមនុ េចា ់ររបើរៅរកមងរ ីថា “រមនាង” រនាោះឯង ។

ូមកត ់ោា ល់ ័ពទន្ដលោនទីបុំផុតជា តុ និង ត ន្ដលជាបកិណណក ័ពទោនវធិីបុំន្បករផេងគ្នន ដូរចនោះ គ ឺ ១. ័ពទណាោនទីបុំផុតជា វនតុ បចច័យកនុងតទធិត, ពទ័រនាោះ ៗ

រមររៀនទី ២៥ ៥២៥

និយមរបកបរូបមកពីនាមនាមន្ដលជា អ, អា ការនតដូចជា គុណវនតុ , បញ្ាវនតុ ជារដើម, និងរតូវបុំន្បកដូច ភគវនតុ ។ របើោនទីបុំផុតជា មនតុ បចច័យ ័ពទរនាោះររចើនរបកបរូបមកពីនាមនាមន្ដលជា ឥ, ឧ ការនតដូចជា ធិតមិនតុ =ជនោនបញោ , ចកខុ មនតុ =ជនោនចកខុ ជារដើម និងរតូវបុំន្បកដូច ភគវនតុ ន្ដរ ។ ័ពទធ ុំងរនោះ ររមចមកពីតទធិតនាម ។ ២. ័ពទណាន្ដលោនទីបុំផុតជា អនត បចចយ័កនុងកិតកិរយិ ័ពទរនាោះ ៗ រតូវន្ត ររមចមកពីធាតុដូចជា ភវនត, អរហនត ររបើជានាមនាមក៏ ននិងជាគុណនាមក ៏ន រតូវបុំន្បកដូច ភគវនតុ ។ ៣. ័ពទណាន្ដលោនទីបុំផុតជា តុ បចចយ័កនុងកតិនាម ័ពទរនាោះ ៗ រតូវន្ត ររមចមកពីធាតុដូចជា ញាតុ =អ្នករចោះ, ទ្ធតុ =អ្នកឱយ ។ ររបើជានាមនាមរតូវបុំន្បកដូច សតថុ ចូររមើលកិតនាមរៅខ្នងមុែ ។ ៤. នាម ័ពទន្ដលោនទីបុំផុតជា តុ និងន្ដលមនិន្មនជាបកិណណក ័ពទដូចជា សតតុ = រតូវ, ទ្សតុ =សាព ន, ទ្កតុ =ទង ់ជារដើម ជានាម-នាមរបរភទសាមញ្ោ ័ពទ រតូវបុំន្បកតាម ឧ ការនតថ្នលិងារនាោះ ៗ ។

វិធីបរប្បភាសាបាលីមពញបរបិូណ៌

វធិីរលើក ័ពទន្របកនុងកាលកនលងមកមិនោនអាលបន ័ពទរទ ។ រប ិនរបើោនអាលបន ័ពទរៅកនុងរបរយគផងន្ដរ រនាោះរតូវន្ថមវធិី

៥២៦ រមររៀនទី ២៥

ន្របរទៀតដូចខ្នងររកាមរនោះ

វិធីបរប្បរប្បមោគក្តតវុាចក្ៈ (តចប់)

បទអាលបន (របើោន)....................................................... ន្របទី ១ បទវរិ នថ្នបទអាលបន (របើោន).................................. ន្របទី ២ បទនបិាត (ពួកែលោះរបើោន)................................................. ន្របទី ៣ បទកាលសតតម ី(របើោន)................................................. ន្របទី ៤ បទរបធាន (ោនរូបបឋោវភិតត)ិ............................................ ន្របទី ៥ បទវរិ នថ្នបទរបធាន (របើោន)...................................... ន្របទី ៦ បទអ្នុកិរយិ (កិតកិរយិ របើោន)........................................ ន្របទី ៧ បទកមមឬបទកិរយិវរិ ន៍ថ្នអ្នុកិរយិ.............................. ន្របទី ៨ បទមហាកិរយិ (អាែយតកិរយិឬកតិកិរយិ)......................... ន្របទី ៩ បទកមមថ្នមហាកិរយិ (ោនរូបជាទុតិយវភិតត ិរបើោន).......... ន្របទី ១០ បទវរិ នៈថ្នបទកមមរប ់មហាកិរយិ (របើោន)................ ន្របទី ១១

ខ្នងរលើរនោះជាវធិីរលើក ័ពទន្របតាមលុំោប់រលែពី ១-២-៣-៤-៥ រហូតដល់អ្ ់របរយគរប ់របរយគកតតុវចកៈ ។ រដើមបនី្របរបរយគ លីឱយ នលអ រយើងរតូវ ិកាឱយយល់ថារលែ ១ បទអាលបនជា ័ពទ

រមររៀនទី ២៥ ៥២៧

របរភទណា, រលែ ២ បទនិ តជា ័ពទរបរភទណា, និ តរនាោះ ៗ រ ប់នយ័ដូចរមតចែលោះ, បទកាល តតមីជា ័ពទរបរភទណា រហូតដល់អ្ ់រលែថាជា ័ពទអ្វីែលោះ ។ ចាប់ពីរលែ ៥-១០ នររលទុកកនុងវធិីន្របរបរយគកតតុវចកៈខ្នងរដើមរួចរហើយ តរៅនឹងអ្ធបិាយពីរលែ ១-៤ ប៉ាុរណាណ ោះ ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បស័ពទអាលបន

័ពទអាលបនកនុងភាសា លីោន ២ យ៉ា ងគ ឺអាលបននាម និង អាលបននិ ត ។

១. វិធីមរប្បើអាលបននាម

អាលបននាម នដល់នាមនាមធ ុំងឡាយណាន្ដលបុំន្បកកនុងរូបជាអាលបនវភិតតិធ ុំងជាឯកវចនៈនិងពហុវចនៈ ោនអាយតនិ តន្របថា “បពិរត, ោន ល, ន្ន, ថ្ហ” ដូចជារកយថា បុរសិ, បុរសិ្ម, ភិកខុ , ភិកខ ទ្វ ជារដើម ។ រឯីអាលបននិ តវញិជារកយពុុំចា ុំ ច់បុំន្បករទ ជារកយ រោប់និយយចុំររោះបុគាលោនឋានៈឬវណណៈ ដូចជារកយថា យទ្គឃ, ភទ្នត, ភទទ្នត (ភទទទ្នត) ជារដើម ។

៥២៨ រមររៀនទី ២៥

ររឿងន្ដលគបបដីឹងគឺថា កាលរបើោនបទអាលបននិ តនិងបទអាលបននាមរៅកនុងរបរយគន្តមួយជាមួយគ្នន រតើនឹងរលើកន្របរោយវធិីណា ? ោនអ្ធិបាយដូចតរៅរនោះ រប ិនរបើោនបទអាលបនៈរបរភទណាមួយកនុងរបរយគណាមួយ រយើងគបបរីលើកបទអាលបនរនាោះន្របមុនរគបងអ ់ រដើមបឱីយរតូវតាមកបួនន្របភាសា លី ដូចឧធហរណ៍ខ្នងររកាមរនោះ -

វិធីមរប្បើនងិបរប្បបទអាលបននាម

១. ធមមំ១០ ទ្វ្ហ១១ ភិកខ ទ្វ១ ទ្ទសិសាម៩ិ ។ ោន លភិកខុ .ទ.១ (តថាគត៥) នឹង ុំន្ដង៩ នូវធម១៌០ ដល់អ្នក.ទ.១១ ។ ២. មា គចឆ៩ បុតត១ តំ១១ ោមំ១០ ។

ន្នកូន១ (ឯង៥) ចូរកុុំរៅ៩ កាន់រ ុក១០ រនាោះរ ើយ១១ ។ រប ិនរបើោនបទអាលបននាមររចើនបទរតវូន្របបទមួយឱយជាបទវរិ នៈរប ់បទមួយរទៀត ឧ. ៣. ឥងឃ៣ បសស៩ នាដបុតត២ ឧគ កទ្សន១ មហពវល២ ។ ោន លឧគារ ន១ ជាកូនអ្នករ ុំ២ ន្ដលោនកោល ុំងររចើន២ ូមអ្រញ្ាើញ៣ រមើលចុោះ៩ ។

រមររៀនទី ២៥ ៥២៩

២. វិធីមរប្បើអាលបននបិាត

អាលបននិ ត នដល់អ្ពយយ ័ពទមួយពួកររបើជានិ ត និងជា ័ពទន្ដលពុុំចា ុំ ចប់ុំន្បករទ ោន ១០ ័ពទគ ឺយទ្គឃ, ភទ្នត, ភទទ្នត (ភទទទ្នត), ភទ្ណ, អទ្មាភ , អាវុទ្ស្ម, ទ្រ, អទ្រ, ទ្ហ, ទ្ជ ។ រកយថា “អាលបន” ន្របថា “រៅរក” ជារកយ រោប់ររបើរៅរកគ្នន ឬររលរៅមករកគ្នន ន្ដលោនដប់ ័ពទខ្នងរលើរនោះ រតូវរលើក ័ពទណាមួយមកររបើឱយរតូវតាមកាលៈរទ ៈ និងវណណៈរប ់ជនរនាោះ ៗ ពីរររោះជនធ ុំងឡាយោនឋានៈមិនដូចគ្នន ដូរចនោះ ័ពទមួយ ៗ ោនរកយន្របនិងវធិីររបើមិនដូចគ្នន រទ ។

វិធីមរប្បើនងិបរប្បបទអាលបននិបាត

១. យទ្គឃ ន្របថា “ ូមរពោះរតជោះ, ូមរពោះរជរតជោះតមរល់ រលើតបូង, ូមរទងរ់ពោះរមតាត ររ , ូមរពោះរតជោះ, ូមធនរមតាតររ , ធនររ ” ។ ័ពទរនោះររបើ នចុំររោះន្តរកាបទូលរពោះមហាកេរតរទង់រជយ ឬឥ េរជនោនអ្នុភាពធុំជាងែលួន ឬក៏រគហ ថនិយយកនុងជុំនុុំ ងឃន្ដលរគហ ថរនាោះោនរ ចកតីរគ្នរពររចើន ឧ.

៥៣០ រមររៀនទី ២៥

យទ្គឃ១ ទ្ទវ២ ជាទ្នយាសិ៩ ។ ូមរពោះរជរតជោះតមរល់រលើតបូង១ បពិរតរពោះ មមតរិទព២ ូម

រពោះអ្ងារទង់រជាប៩ ។

២. ភទ្នត, ភទទ្នត ពីរ ័ពទរនោះន្របថា “បពិរតរពោះអ្ងា, រពោះករុណាដ៏ចររមើន, បពិរតរពោះអ្ងាដ៏ចររមើន” ។ គបបរីលើកយកររបើឱយ ម ួន ជា ័ពទ រោប់រគហ ថររបើនិយយរៅកានប់ពវជិតរោយរ ចកតីរគ្នរព ឬ បពវជិតោនវ ាតិចនិយយចុំររោះបពវជិតោនវ ាចា ់ជាង ដូចោនបទ នទនាែលីមួយខ្នងររកាមរនោះ ១. កតម៤ំ បន២ ភទ្នត១ គនថធុរ៣ំ ? បពិរតរពោះអ្ងាដច៏ររមើន១ ចុំន្ណក២ ជាគនថធុរៈ៣ រតើដូចរមតច៤ ? ឧធហរណ៍រនោះជារបរយគ ុំនួរ ដូរចនោះវធិីរលើក ័ពទន្របោនលកខណៈែុ ពីតារងខ្នងរលើ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១១ បន្នថមផង ។ ២. ភទទ្នតត ិទ្ត៦ ភិកខូ ៥ ភគវទ្តា១១ (វចន)ំ១០ បចចទ្សាសំុ៩។

ភិកខុ .ទ. រនាោះ នទទួលសាត ប់រហើយ (នូវរពោះតរោ ់) រប ់រពោះោនរពោះភាគ (តប)ថា “ភទទ្នត =បពិរតរពោះអ្ងាដ៏ចររមើន” ។

វធិី ររ រនិងររបើ ឥត ិ ័ពទោនអ្ធិបាយរៅខ្នងមុែ ។

រកយថា ភទទ្នត របើជាពហុវចនៈថា ភទនាត ក ៏នែលោះ គឺរ ើញ

រមររៀនទី ២៥ ៥៣១

ោនររបើរៅកនុងបទជុំនុុំរទវតា(បទ រគា)រតង់ទីបញ្ចប់ថា ធមមសសវនកាទ្ោ អយមភទនាត (អយ ំ+ ភទនាត ) ។ ន្របថា ន្នអ្នកដ៏ចររមើន.ទ. រវលរនោះ ជារវលសាត បធ់ម ៌(ថាបដីង) ។

៣. ភទ្ណ ន្របថា “ន្ននាយ, រៅ, របន្ តង, វុ,ី វុយឺ” ជារកយ រោប់អ្នកោនយ ័កតោិនដុំន្ណងែព ់ កនុង ម័យពុទធកាលពួកររហមណ៍រតូវ នរគឱយកតិតិយ ថាជាជនោនវណណៈែព ់ ភាគររចើនររបើរកយថា ភទ្ណ ឧ. ទុកករ ំភទ្ណ រោហមទ្ណន កតំ ។ ន្ននាយ កមមន្ដលបុគាលរធវើរោយលុំ ក គឺររហមណ៍ រធវើរហើយ ។

(រនោះជារបរយគកមម ូមរមើលតារងន្របរៅខ្នងមុែ) ។ រកយថា ភទ្ណ កនុងភាសា លីោនររបើតិចតួចរទ ។

៤. អទ្មាភ ន្របថា “ន្នអ្នកដ៏ចររមើន, ន្នរលក, ន្នអ្នក, នាង, អានាង, វុ,ី វុយឺ” ោនរកយន្របររចើន ័ពទ ូមរលើកយកណាមួយមកររបើឱយ ម ួន គជឺារកយ រោប់និយយរៅកានរ់កមងរបុ ជារកយន្ផអមន្លាម ឧ.

អទ្មាភ ១ ឯទ្ស្ម៤ ស្មលិកាទ្បាតទ្កា៥, តំ១០ គណហ ថ៩។ អ្នកដ៏ចររមើន១ រនាោះ៤ ជាកូនចាបសាលិកា៥, (ឯង.ទ.៤) ចូរចាប៩់ នូវវ១០ ។

៥៣២ រមររៀនទី ២៥

(ចាប់ពី អទ្មាភ ឯទ្ស្ម ស្មលិកាទ្បាតទ្កា, ជារបរយគបទ វកិតិកតាត ូមរមើលវធីីន្របរបរយគវកិតិកតាត រៅខ្នងមុែនិងកនុងរមររៀនទី ១០) ។

៥. អាវុទ្ស្ម ន្របថា “ោន លរលកដ៏ោនអាយុ” ជារកយ រោប់បពវជិត(ភិកខុ)អ្នកោនវ ាចា ់និយយចុំររោះបពវជិតអ្នកោនវ ាតិចជាង ឬបពវជតិនិយយរៅកាន់រគហ ថក ៏ន ឧ. មា អាវុទ្ស្ម១ ឯវ១ំ០ អវច៩ ។ ោន លរលកដ៏ោនអាយុ១ រលក៤ កុុំនិយយរ ើយ៩ យ៉ា ងរនោះ១០ ។

៦. ទ្រ, អទ្រ រកយពីរោ៉ា ត់រនោះន្របថា “វុ,ី វុយឺ, អាែូច, អាចថ្រង, រមែូច, រមចថ្រង, អារនោះ, រមរនោះ” ជារកយរទរគ្នោះោកង់្គយ ឧ. អទ្រ ខុទ្ជជ ។ ន្នរមគមចថ្រង ។ តិដឋ ទ្រ ។ ឯង ចូរឈរ (ឈប)់ វុ ី។

៧. ទ្ហ ន្របថា “ហឺយ, វុយឺ ឬ អ្នកធ ុំងឡាយ” ជារកយ រោប់និយយរៅកាន់មនុ េមនិលអ ជារកយរទរគ្នោះ ឧ. ទ្ហ២ មលលិទ្ក១ កស្មម ២ ឯវរបូមកាសិ៩ (=ឯវរបូ ំ+ អកាសិ)។ ន្ននាងមលលិកា១ ហឺយ២ រហតុណាមួយ៣ (នាង៥) នរធវើរហើយនូវកមមោន ភាពយ៉ា ងរនោះ៩ ?

(រនោះជារបរយគបុចាេ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១១) ។

រមររៀនទី ២៥ ៥៣៣

រកយថា ទ្រ, អទ្រ, ទ្ហ ធុំងបោី៉ា ត់រនោះោនររបើតិចតួចរទ ។

ប៉ាុន្នតកនុងភាសាន្ែមរកោ៏នររបើរកយន្បបរនោះររចើនណា ់ន្ដរ ជាពិរ អ្នកន្ដលពុុំ ូវគតិគូពីររឿង ុភាពរបសារ ដូចជារកយថា “អារនោះ, រមរនោះ, រមរនាោះ, អាន្ដង, ន្អ្ាង, ហង” ជារដើម ។

៨. ទ្ជ ន្របថា “ន្នហង, ន្នរម” រោប់ររបើរៅរ ីឬរ ី វបររមើឬរ ីបររមើោនឋានៈតូចធបជាងែលួនកនុងភាពន្ផអមន្លាម ឧ. ហនទ ទ្ជ ឥមំ ភណឌំ គណ្ឋហ ហិ ។ ហ៎ ន្នហង ចូរឯងយក នូវវតថុ រនោះ ។ “ទ្ហ ទ្ជ កាលិ !” “ហឺយ ន្នរមកាលិ!” “កឹ អទ្យយ ?” “ចា អ្នកនាង” “កឹ ទ្ជ ទិវ្ហ ឧោឋ សីត ិ?” “រម៉ាចឯង ររកាក ថ្ថៃរមលោះ ?”

ក្ំណត់សម្គគ ល ់

១. រប ិនរបើោនបទអាលបននាមររចើនបទរៅកនុងរបរយគន្ត-មួយ គឺរតូវន្របបទមួយឱយជាបទវរិ នៈរប ់បទមួយរទៀត ។ បទមួយន្ដលមិនន្មនជាវរិ នៈរតូវន្របរចញរកយអាយតនិ ត ។ រឯីបទមួយន្ដលជាបទវរិ នៈរតូវន្របទរទ ៗ រតមឹ ័ពទប៉ាុរណាណ ោះ ឧ.

៥៣៤ រមររៀនទី ២៥ ឥងឃ៣ បសស៩ នាដបុតត២ ឧគគទ្សន១ មហពវល២។ ោន លឧគារ ន១ ជាកូនអ្នករ ុំ១ ន្ដលោនកោល ុំងររចើន២ ូមអ្រញ្ាើញ៣ រមើលចុោះ៩ ។ ឧធហរណ៍រនោះបទថា នាដបុតត និង ឧគគទ្សន ពីរបទរនោះជាបទអាលបននាមដូចគ្នន រពលន្របរតូវន្របឱយ នាដបុតត ជាបទវរិ នៈកនុង ឧគគទ្សន ។ ូមអ្នក ិការជាបតាមរ ចកតីរនោះផងចុោះ ។ ២. រប ិនរបើោនបទអាលបននិ តររចើនបទរៅកនុងរបរយគន្តមួយវញិ មិនរតូវន្របបទមួយឱយជាបទវរិ នៈរប ់បទមួយរទៀតរទរតូវន្របតាម ័ពទរនាោះ ៗ ពីរររោះរលកមិន នចាត់អាលបននិ តជា គុណបទរ ើយ ឧ. យទ្គឃ១ ភទ្នត២ ភកិខុ សទ្ងោ ឥទំ ទ្ម បចឆមិទ្ធនំ បដិគណហ តិ ។ ូមធនរមតាត ររ ១ បពិរតរពោះករុណាដ៏ចររមើន២ ូមរពោះភិកខុ ងឃ ទទួល នូវធន រនោះ ន្ដលជាធនចុងររកាយបុំផុត រប ់ែ្ុ ុំរពោះករុណា ។ យទ្គឃ១ ភទ្នត២ សទ្ងោ ជានាតុ ។ ូមធនរមតាត ររ ១ បពិរតរពោះករុណាដច៏ររមើន២ រពោះ ងឃ ូមរជាបចុោះ ។ ៣. ន្តរបើោនអាលបនៈធ ុំងពីររបរភទរៅកនុងរបរយគន្តមួយ គឺបទអាលបននាមនិងអាលបននិ តផង រ ើញនិយមររៀងបទអាលបននិ តោក់ខ្នងរដើមឬខ្នងមុែអាលបននាមជានិចច កនុងករណីន្បបរនោះ

រមររៀនទី ២៥ ៥៣៥

រវលន្របរតូវរលើកយកអាលបននាមន្របទី ១, បទអាលបននិ តកាល យជាបទគុណន្របទី ២ ឧ.

អទ្មាភ ២ កុមារា១ =ន្នកុោរធ ុំងឡាយ១ ដ៏ចររមើន២ ។

អាវុទ្ស្ម២ តិសស១ =ោន លតិ េៈ១ អ្នកោនអាយុ២ ។

ូមរមើលឧធហរណ៍ខ្នងរលើរតង ់អទ្មាភ ័ពទន្ថមផង ។ រប ិនរបើោន ័ពទអាលបនៈរៅកនុងរបរយគ រយើងអាច រងរតរ ើញយ៉ា ងង្គយ ពីរររោះនិយមររៀងទី ២, ឬទី ៣, ឬក៏ទី ៤ រៅខ្នងរដើមថ្នរបរយគរនាោះ ៗ ។

វិធីបរប្បរប្បមោគបទវិក្តកិ្តាត អាលបន (របើោន).............................................................. ន្របទី ១ បទវរិ នៈថ្នបទអាលបនៈ (របើោន).............................. ន្របទី ២ បទនិ ត (ពួកែលោះរបើោន).................................................. ន្របទី ៣ បទកាល តតម ី(របើោន).................................................... ន្របទី ៤ បទរបធាន (ោនរូបបឋោវភិតត)ិ........................................... ន្របទី ៥ បទវរិ នៈថ្នបទរបធាន (របើោន)................................... ន្របទី ៦ បទវកិតកិតាត ................................................................. ន្របទី ៧ បទកិរយិរគប់រគង (ររបើ អស, ភ,ូ ហុ ធាតុ)........................ ន្របទី ៨

៥៣៦ រមររៀនទី ២៥

រប្បមោគឧទា រណ៍ ១. តាត១ មហលលកសស៦ ហិ២ អតតទ្នា៦ ហតថបាទ្ធបិ៧ អនសសវ្ហ៥ ទ្ហានត ិ ។ ន្នបអូន១ រររោះថា២ ូមបរីថី្ដនិងរជើង.ទ.៥ ថ្នែលួន៦ រប ់បុគាលចា ់៦ ជាអ្វយវៈមិនសាត ប់បង្គា ប់៧ ។ ២. មហាសុវទ្ណ្ឋណ ៦ នាម កដុមពិទ្កា៧ អទ្ហាសិ៨ អទ្ឌា៧ មហទធទ្នា៧ មហាទ្ភាទ្ោ៧ អបុតតទ្កា៧ ។ (ទ្សដឋ៥ី=ររី ដឋី៥) រ ម្ ោះ មហា ុវណណ៦ ជាកុដុមពកី៍៧ ជាអ្នក ោន មបតតិ៧ ជាអ្នក តុក តមភ៧ ជាអ្នកោនរទពយររចើន៧ ជាអ្នកមិនោន បុរត៧ ។

ូម ោា ល់ថា មហាកិរយិ ័ពទជួនណាមនិោនកនុងរបរយគរទ ន្តរបើោនវញិ ចង់ន្របក ៏នមិន ច់ន្របក៏ នន្ដរ ប៉ាុន្នតមិន ូវនិយមន្របរទ ។ ូមរករមើលររឿងវកិតកិតាត រនោះកនុងរមររៀនទី ១០ សារ ើងវញិផង ។

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្តតវុាចក្ៈ (តចប)់

បទអាលបន (របើោន).......................................................... ន្របទី ១ បទវរិ នថ្នបទអាលបន (របើោន)................................... ន្របទី ២

រមររៀនទី ២៥ ៥៣៧

បទនិ ត (ពួកែលោះរបើោន).................................................... ន្របទី ៣ បទកាល តតម ី(របើោន)....................................................... ន្របទី ៤ បទរបធាន (ោនរូបជាបឋោវភិតត)ិ........................................ ន្របទី ៥ បទវរិ នៈថ្នបទរបធាន (របើោន)..................................... ន្របទី ៦ បទការតីកមម (ោនរូបជាទុតិយឬតតិយវភិតត)ិ...................... ន្របទី ៧ បទវរិ នៈថ្នបទការតីកមម (ជាឆដឋីវភិតត,ិគុ.,កិតករិយិ)....... ន្របទី ៨ បទអ្នុកិរយិ (ោនរូបជាកិតកិរយិ របើោន)......................... ន្របទី ៩ បទកមមឬបទកិរយិវរិ ន៍ថ្នអ្នុកិរយិ (របើោន)................ ន្របទី ១០ បទមហាកិរយិ ័ពទ (ជាអាែយតកិរយិរហតុកតតុវចកៈ)........ ន្របទី ១១ បទអ្វុតតកមម(ជាទុ.វភិតត ិឬបទ មបធន ជាច.វភិតតិ របើោន).... ន្របទី ១២ បទវរិ នថ្នបទអ្វុតតកមម (តត,ិឆដឋ,ី តតមីវភិតត,ិគុ.របើោន). ន្របទី ១៣

រប្បមោគឧទា រណ៍

រពហាម ទ្ណ្ឋ៥ ឧទ្ណ្ឋហ ទកំ១០ កាជំ១០ បុរទិ្សន៧ ោហា- ទ្បតាវ ៩ ោណិតសស១០ ច បុដំ១០ អាយសមទ្នាត ១២ ឧបវ្ហនសស១២ អទ្ធសិ១១។ ររហមណ៍៥ ញុា ុំងបុរ ៧ ឱយនា ុំមក៩ នូវអ្ន្រមក១០ ថ្នទឹករៅត ១០(=ទឹករៅត ៗ មួយអ្ន្រមក) និង នូវកន្ស្រញ្ចង១០ ថ្ន ររអ្ុំរៅ១០ (= ររអ្ុំរៅ

៥៣៨ រមររៀនទី ២៥

មួយកន្ស្រញ្ចង) ឱយរហើយ១១ ដល់រលកដ៏ោនអាយុ១២ ឧបវនៈ១២ ។ ររឿងរហតុកតតុវចកៈរនោះ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៦ សារ ើងវញិផង ។

វិធីបរប្បរប្បមោគក្មមវាចក្ៈ (តចប់)

អាលបន (របើោន)................................................................ន្របទី ១ បទវរិ នៈថ្នបទអាលបនៈ (របើោន)................................ន្របទី ២ បទនិ ត (ពួកែលោះរបើោន)....................................................ន្របទី ៣ បទកាល តតម ី(របើោន).......................................................ន្របទី ៤ បទរបធាន (ោនរូបជាបឋោវភិតត)ិ.........................................ន្របទី ៥ បទវរិ នៈថ្នបទរបធាន (របើោន).....................................ន្របទី ៦ បទអ្នភិហិតកតាត (ោនរូបជាតតិយវភិតតិជាតួកតាត )..............ន្របទី ៧ បទវរិ នៈថ្នបទអ្នភហិិតកតាត (របើោន)..........................ន្របទី ៨ បទអ្នុកិរយិ ័ពទ (ោនរូបជាកិរយិកិតក របើោន)................ន្របទី ៩ បទកមមឬបទវរិ នៈថ្នអ្នុកិរយិ ័ពទ (ជាទុតិយវភិតត)ិ......ន្របទី ១០ បទមហាកិរយិ ័ពទ (ោនរូបជាកមមវចកកិរយិ)....................ន្របទី ១១ បទវរិ នៈឬករនាមរកយចូលនឹងមហាកិរយិ (របើោន)....ន្របទី ១២

រមររៀនទី ២៥ ៥៣៩

រប្បមោគឧទា រណ៍

ភាទ្វតពវំ យ ំកិញ្ចិ បុគគទ្លន ភាវយិទ្ត ។ វតតុណាមួយ ន្ដលគួរចររមើន គឺបុគាល រន្មងឲយចររមើន ។ យសស បាបំ កតំ កមមំ កុសទ្លន បហីយតិ ។ កមម អារកក ់រប ់បុគាលណា គឺរគរធវើរហើយ រគរន្មងលោះ រោយ កុ ល ។

ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៤ សារ ើងវញិផង ។

វិធីបរប្បរប្បមោគម តុក្មមវាចក្ៈ (តចប)់

អាលបន (របើោន)............................................................. ន្របទី ១ បទវរិ នៈថ្នបទអាលបន (របើោន).............................. ន្របទី ២ បទនិ ត (ពួកែលោះរបើោន)................................................. ន្របទី ៣ បទកាល តតម ី(របើោន).................................................... ន្របទី ៤ បទរបធាន (ោនរូបជាបឋោវភិតត)ិ...................................... ន្របទី ៥ បទវរិ នៈថ្នបទរបធាន (របើោន)................................... ន្របទី ៦ បទអ្នភិហិតកតាត (ោនរូបជាតតិយវភិតតិជាតួកតាត )............ ន្របទី ៧

៥៤០ រមររៀនទី ២៥

បទវរិ នៈថ្នបទអ្នភហិិតកតាត (របើោន)........................ ន្របទី ៨ បទការតីកមម (ោនរូបជាទុតិយ,តតិយវភិតត)ិ...................... ន្របទី ៩ បទវរិ នៈថ្នបទការតីកមម (ជាឆដឋីវភិតត,ិគុ.,កិតករិយិ)..... ន្របទី ១០ បទអ្នុកិរយិ ័ពទ (ោនរូបជាកតិកិរយិ របើោន)................. ន្របទី ១១ បទកមមឬបទវរិ នៈថ្នអ្នុកិរយិ ័ពទ (ជាទុ.វភិតត)ិ............ ន្របទី ១២ បទមហាកិរយិ ័ពទ (ោនរូបជារហតុកមមវចកកិរយិ).......... ន្របទី ១៣ បទអ្វុតតកមម (ោនរូបជាទុតិយវភិតត ិរបើោន)........................ ន្របទី ១៤ បទវរិ នៈថ្នបទអ្វុតតកមម (ជាតតិយ,ឆដឋ,ី តតម,ីគុ.)......... ន្របទី ១៥

រប្បមោគឧទា រណ៍

១. គុណវទិ្សទ្ស្ម៥ អារទធវរីទិ្យន៧ សិទ្សស៩ អធិគចាឆ បយិទ្ត១៣។ គុណវរិ ៥ គឺរលកអ្នកោនពយយមរ រពធ៧ ញុា ុំង ិ េ.ទ.៩ ឱយ ររមច១៣ ។ (រនោះជាអាែយតកិរយិ) ២. គុណវទិ្សទ្ស្ម៥ អារទធវរីទិ្យន៧ សិទ្សស៩ អធិគទ្តា១៣ ។ គុណវរិ ៥ គឺរលកអ្នកោនពយយមរ រពធ៧ ញុា ុំង ិ េ.ទ.៩ ឱយ ររមចរហើយ១៣ ។ (រនោះជាកិតកិរយិ) ររឿងរហតុកមមវចករនោះ ូមរករមើលកនុងរមររៀនទី ១៦ សារ ើងវញិផង ។

រមររៀនទី ២៥ ៥៤១

លំហាត់ននមមមរៀនទ ី២៥

ក. ចូររឆលើយនឹង ុំនួរធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះ

១. រតើ សតថុ ័ពទ ររមចមកពីអ្វីែលោះ ន្របថាដូចរមតច ? ២. រតើ បិតុ ័ពទ ររមចមកពីអ្វីែលោះ ន្របថាដូចរមតច ? ៣. រតើ ោតុ ័ពទ ររមចមកពីអ្វីែលោះ ន្របថាដូចរមតច ? ៤. រតើ ័ពទអាលបនៈោនប៉ាុនាម នយ៉ា ង ? ៥. រតើរកយដូចជា បុរសិ, កុមារ, នារ,ិ វធុ ជា ័ពទអាលបនៈអ្វ ី? ៦. រតើ ័ពទអាលបននិ តោនប៉ាុនាម ន ័ពទ, គឺអ្វីែលោះ ? ៧. រប ិនរបើោនបទអាលបននាមររចើនបទកនុងរបរយគន្តមួយ រតើ រតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៨. រប ិនរបើោនបទអាលបននិ តររចើនបទកនុងរបរយគន្តមួយ រតើ រតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ៩. រប ិនរបើោនបទអាលបនធ ុំងពីររបរភទកនុងរបរយគន្តមួយ រតើ រតូវន្របដូចរមតច ? ូមឱយឧធហរណ៍ ។ ែ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសាន្ែមរ ១. សតាថ ស្មវទ្ក ស្មវកាន ំធមមំ ទ្ទស្មទ្បត ិ។ ២. មាតា ធីតរ ំនហាទ្បតាវ បាឋស្មលំ ទ្បទ្សសិ ។ ៣. បតិា បុតតំ ោមំ គទ្មតិ ។

៥៤២ រមររៀនទី ២៥

៤. ភតាត អតតទ្នា ភរយិាយ អតិថទ្យា សងគណ្ឋហ ទ្បសិ ។ ៥. ធីតាទ្រា ទ្ធទ្សហិ ទ្ធរនូិ អាហរាទ្បតាវ អគគ ឹទ្ធទ្បថ ។ ៦. ធីតហិូ មាតទ្រា ច បតិទ្រា ច រកខិ តោវ , មាតហិូ ច ធីតទ្រា រកខិ តោវ ។ ៧. មាតុល, មយ ំបន តវ នតតទ្រា ទ្ហាម, តស្មម ទ្នា ស្មធុកំ ឧគគណ្ឋហ ទ្បត ិ។ ៨. សតាថ ទ្ស្មតាទ្រ សចាច និ ទ្ោទ្ធទ្នាត ោមា ោមំ នគរា នគរ ំ វចិរត ិ។ ៩. ទ្តសំ រទ្ដឋ ធិតមិទ្នត ទ្នតាទ្រ ន បសាម ។ ១០. មាតរ ិច បិតរ ិច អាទទ្រន មយហ ំភតាត អតតទ្នា ធទ្នន មហនតំ ឃរ ំការាទ្បតាវ ទ្ត តតថ វស្មទ្បសិ ។ ១១. មយហ ំមាតា យាគុំ បចតិាវ ធតីរាន ំទទិសសតិ ។ ១២. កញ្ញា ន ំបិតទ្រា ធតីរានំ វុទធឹ ឥចឆនតិ ។ ១៣. នារយិា ទុហិតទ្រា មទ្ញ្ច សុ សយិសសនតិ ។ ១៤. ធនវតិយា នតាត ទ្រា មទ្គគ តិរយិ ំធាវតិាវ អដវ ឹបវសិិតាវ និលីយឹសុ ។ ១៥. រាជិនិយា ធីតទ្រា អារាមំ គនាតវ សតាថ រ ំមាោហិ បទូ្ជសំុ ។ ១៦. អហំ មាតុយា ច បតិរា ច សទធឹ អារាម ំគនាតវ ទ្ត ធមមំ ស្មទ្វសាម ិ។

រមររៀនទី ២៥ ៥៤៣

គ. ចូរន្របរបរយគធ ុំងឡាយខ្នងររកាមរនោះជាភាសា លី ១. ោត យ រប ់រកមងរ ី រនាោះ ឱយរហើយ នូវករមងផ្ទរ ដល់ឪពុក ។ ២. ន្ននាង, រតើបអូនរ ី រប ់ឪពុក រប ់អ្នក រ ់រៅ ឯណា ? ៣. កូនរ ី.ទ. រប ់ក ិករ អ្ងាុយរហើយ រលើន្រគ បររិភាគរហើយ នូវ យ កុំពុងរបោះ ផ្ទរ .ទ. កនុង ួន ។ ៤. ោត យ និង ឪពុក ជាមួយនឹង កូនរ ី និង កូនរប ុ រៅរហើយ កាន់វតត រដើមបសីាត ប់ នូវធម៌ ។ ៥. ោត យ ញុា ុំងរៅ.ទ. ឱយរបរគន នូវអាហារ.ទ. ដល់ សាវក័.ទ. រប ់ រពោះសាសាត ។ ៦. កូនរបុ កតី កូនរ ី កត ីគបបសីាត ប ់ឱវទ រប ់ោតា និង បតិា ។ ៧. អ្នកនិយយ មិនន្មនជា អ្នករធវើ ជានិចចរទ. ។ ៨. កាល កូនរ ី កុំពុងចមអិន យ រោីត យ និយយ ជាមួយនឹង ឪពុក ។ ៩. ូមឱយរពោះសាសាត ញុា ុំងភិកខុ រូបរនាោះ ុំន្ដង ធម,៌ អ្នករចោះ.ទ. នឹង ោន, រគ.ទ. នឹងយល់ នូវ ចចៈ ។ ១០. ឪពុក រប ់រយើង ញុា ុំងបងរបុ .ទ. ឱយកាត ់រដើមរឈើ.ទ. ខ្នងររកាយ ផទោះ ។ ១១. អ្នកឈនោះ ញុា ុំងជន.ទ. ឱយសាង ង ់នូវសាល ធុំ មួយ កនុងរកងុ ។ ១២. ន្នកូនរ ី អ្នក មិនគបបរីធវើ នូវអ្ុំរពើ បរទ, មិនគបបញុីា ុំងអ្នកដថ្ទ ឱយរធវើ នូវ ប ន្ដរ ។

៥៤៤ រមររៀនទី ២៥

១៣. អ្នកដឹកនា ុំ មិនន្មនជា អ្នកឈនោះ ជានិចចរទ ។ ១៤. អ្នក ង ់នូវផទោះ ឱយរហើយ នូវឫ េ ីដល់រៅ រប ់គ្នត់ ។ ១៥. ោត យ កាលឱយ នូវឱវទ ដល់កូនរ ី រថើបរហើយ នូវកាល អ្ន្ងអល រហើយ នូវថ្ដ លួងរលមរហើយ ។ លួងរលម= សមសាទ្សត ិ(សំ + អា + សស) ។ អ្ន្ងអល= អាមសត ិ(អា + មស) ។

(ចបរ់មររៀនទី ២៥)

វាក្ានុរក្ម

អក្សរសមងខប

ឥ. ឥតថលិីងា កិ.វ.ិ = កិរយិវរិ ន ៍គុ. = គុណនាមន នបុុំ. = នបុុំ កលិងា

បុុំ. = បុុំលិងា អ្តិ. គុ. =អ្តិវរិ គុណនាម វ.ិ គុ. = វរិ គុណនាម ពវ. = ពវនាម ុំ. = ុំែយ

អកខ រ បុុំ, នបុុំ. អ្កេរ, អ្កខរៈ អោរ នបុុំ. ររង, ផទោះ អគគ របរ ើរ អគគិ បុុំ. រភលើង, អ្គាី អងគ នបុុំ. ែលួន, អ្ងា អងគុ លិ ឥ. រោមថ្ដ អចចិ ឥ. អ្ណាត តរភលើង អចឆរា ឥ. រ ីអ្បេរ អជជ អ្ពយ. ថ្ថៃរនោះ អញ្ា ពវ. ដថ្ទ, ឯរទៀត អញ្ាតម ពវ. ណាមួយ, ោន ក ់

អញ្ាតរ ពវ. ណាមួយ, ោន ក ់អដវ ិឥ. ថ្រព អដឋងគិ ក គ. របកបរោយអ្ងា៨ អដឋអសីត ិ ុំ. ៨៨ អដឋចតាត ឡសី ុំ. ៤៨ អដឋតាត ឡសី ុំ. ៤៨ អដឋតតឹស ុំ. ៣៨ អដឋតតឹសតិ ុំ. ៣៨ អដឋបញ្ញា ស ុំ. ៥៨ អដឋបណ្ឋណ ស ុំ. ៥៨ អដឋវសី ុំ. ២៨

៥៤៦ វកយនុរកម

អដឋវសីត ិ ុំ. ២៨ អោឋ ទស ុំ. ១៨ អោឋ រស ុំ. ១៨ អោឋ សីតិ ុំ. ៨៨ អដឋិ នបុុំ. ឆអឹង, អ្ដឋិ អឌឍ បុុំ. កនលោះ អណឌ នបុុំ. ពង, ុ្ត អតិថិ បុុំ. រភៀ្វ អតត បុុំ. ែលួន, អាតាម អតថ បុុំ. របរយជន ៍អថ និ. របើ, របើជា អនតិក គុ. ជិត អទទិ បុុំ. ភនុំ អទធគ ូបុុំ. អ្នករដើរដុំរណើ រ អទ្ធធ ន នបុុំ. ផលូ វឆ្ៃ យ អនិចច គុ. មិនរទៀង អនតិម គុ. ទីបុំផុត, ចុង អននទ បុុំ. អ្នកឱយនូវអាហារ អទ្នវសនា ឥ. ការន្ វងរក

អបរ ពវ. ដថ្ទរទៀត, រផេងរទៀត អបរណហ អ្ពយ. រពលររ ៀល អបវ្ហទ បុុំ. រកយតិរទៀន អបប គុ. តិច អបបក នបុុំ. តិច អទ្បបវនាម អ្ពយ. រធវើរមតចហន៎ អភិណហ គុ. ររឿយៗ, ញយៗ អភិភ ូបុុំ. រពោះអ្ភិភូ អភិរបូ គុ. ោនរូបសាអ ត អមចច បុុំ. អាោតយ អមិតត បុុំ. រតូវ អមព បុុំ.,នបុុំ. រដើមសាវ យ អមពុ នបុុំ. ទឹក អយយកិ បុុំ. ជីតា, តា អយយកិា ឥ. ជីដូន,យយ អរញ្ា នបុុំ. ថ្រព អរហនត បុុំ. រពោះអ្រហនត អរ ិបុុំ. រតូវ អរយិ បុុំ. រពោះអ្រយិៈ

វកយនុរកម ៥៤៧

អរយិសចច នបុុំ. រ ចកតីពិត អរុ នបុុំ. ដុំរៅ អទ្រាគ គុ. មិនោនររគ អោត នបុុំ. ររងើករភលើង អលិកវ្ហទ ីបុុំ. អ្នកររលរកយ- មិនពិត អវសស ំនិ. រោយពិត, ន្មន អសន ិឥ. រនទោះ អសិ បុុំ. ោវ អសីតិ ុំ. ៨០ អសស បុុំ. រ ោះ អសសុ នបុុំ. ទឹកន្ភនក អហិ បុុំ. ព ់ អាកាស បុុំ. អាកា អាចរយិ បុុំ. រគ,ូ អាចារយ អាចរយិានី ឥ. អ្នករគ ូអាណិ ឥ. នឹង អាទចិចវ្ហរ បុុំ. ថ្ថៃអាទិតយ អាបណ បុុំ. ផារ, ហាង

អាោធ បុុំ. ឈ,ឺ អារធ អាភា ឥ. រ មី អាម និ. ទ, ចា អាម គុ. ែចី អាយសមនតុ គុ. អ្នកោនអាយុ អាយុ នបុុំ. អាយុ អារមមណ នបុុំ. អារមមណ៍ អារាម បុុំ. អារម, ួន អាលិនទ បុុំ. ររបៀង អាទ្ោក បុុំ.រ មី, ពនលឺ អាវ្ហស បុុំ. វតត, អាវ អាហារ បុុំ. អាហារ ឥណ នបុុំ. បុំណុល ឥទ្តា អ្ពយ. អ្ុំពី...រនោះ ឥតថ ីឥ. រ ី ឥទ្ធន ិកិ.វ.ិ ឥ ូវរនោះ ឥទធ ិឥ. ឫទធ ឥធ កិ.វ.ិ ទីរនោះ ឥសិ បុុំ. ឫ ី, ឥ ី

៥៤៨ វកយនុរកម

ឦត ិឥ. ចថ្រង, អ្នតរយ ឧកាក ឥ. គុបរភលើង ឧកខលិ ឥ. ឆ្ន ុំង យ ឧចច គុ. ែព ់ ឧញ្ឆ បុុំ. រ បៀងររតៀម ឧណហ គុ. រៅត ឧតាត ន គុ. រក ់ឧទក នបុុំ. ទឹក ឧទធ ិបុុំ. មុរទ ឧបជាយ បុុំ. ឧបជាយ៍ ឧបាទ្ធននបុុំ. រ ចកតរីបកាន ់ ឧបាសិកា ឥ. ឧ ិកា ឧភ, ឧភយ ពវ. ពីរ, ធ ុំងពីរ ឧរុ បុុំ., នបុុំ. ែាច ់ឧយាន នបុុំ. ួន, ឧទយន ឧរគ បុុំ. ព ់ ឩនអសីត ិ ុំ. ៧៩ ឩនចតាត ឡសី ុំ. ៣៩ ឩនតាឡសី ុំ. ៣៩

ឩនតតឹស ុំ. ២៩ ឩនតតឹសត ិ ុំ. ២៩ ឩននវុត ិ ុំ. ៨៩ ឩនបញ្ញា ស ុំ. ៤៩ ឩនបណ្ឋណ ស ុំ. ៤៩ ឩនវសីត ិ ុំ. ១៩ ឩនវសី ុំ. ១៩ ឩនសដឋ ី ុំ. ៥៩ ឩនសត ុំ. ៩៩ ឩនសតតត ិ ុំ. ៦៩ ឩនសតតរ ិ ុំ. ៦៩ ឩមិ ឥ. រលក ឯក ុំ. មួយ, ឯក ពវ. មួយ, ពួកមួយ ឯកអសីត ិ ុំ. ៨១ ឯកចតាត ឡសី ុំ. ៤១ ឯកចច ពវ. អ្នកែលោះ, ពួកែលោះ ឯកតាត ឡសី ុំ. ៤១ ឯកតតឹស ុំ. ៣១

វកយនុរកម ៥៤៩

ឯកតតឹសត ិ ុំ. ៣១ ឯកមនតកំនុងកន្នលងមួយ ឯកវសី ុំ. ២១ ឯកវសីត ិ ុំ. ២១ ឯកាទស ុំ. ១១, ឯការស ុំ. ១១ ឯកាសីត ិ ុំ. ៨១ ឯកនូអសីត ិ ុំ. ៧៩ ឯកនូចតាត ឡសី ុំ. ៣៩ ឯកនូតាឡសី ុំ. ៣៩ ឯកនូតតសឹ ុំ. ២៩ ឯកនូតតសឹត ិ ុំ. ២៩ ឯកនូនវុត ិ ុំ. ៨៩ ឯកនូបញ្ញា ស ុំ. ៤៩ ឯកនូបណ្ឋណ ស ុំ. ៤៩ ឯកនូវសី ុំ. ១៩ ឯកនូវសីត ិ ុំ. ១៩ ឯកនូសដឋ ី ុំ. ៥៩ ឯកនូសត ុំ. ៩៩

ឯកនូសតតត ិ ុំ. ៦៩ ឯកនូសតតរ ិ ុំ. ៦៩ ឯកនូាសីត ិ ុំ. ៧៩ ឯវ,ឯវ ំអ្ពយ.ពិត, ន្ត-ប៉ាុរណណោះ ឱក នបុុំ. ទឹក ឱឃ បុុំ. អ្នលង់ទឹក ឱជា ឥ. ឱជា, រ ឱទន បុុំ. យ ឱវ្ហទ បុុំ. ឱវទ កចាឆ ឥ. រកលៀក កដ ិឥ. ចរងរោះ កណិដឋ អ្តិ.គុ. តិចឬចា ់បុំផុត កណិយ វ.ិគុ. តិចឬរកមងជាង កណត ក នបុុំ. បនាល កណឌ បុុំ. រពួញ កតញ្ាូ គុ. អ្នកដឹងនូវគុណ កតម ពវ. ណា, ណាមួយ, អ្វ ីកតរ ពវ. ណា, ណាមួយ, អ្វ ីកតតុ បុុំ. អ្នករធវើ

៥៥០ វកយនុរកម

កទលី ឥ. រចក កទ្ធ អ្ពយ. កាលណា កនិដឋ បុុំ. បអូនរបុ កប ិបុុំ. សាវ កមល នបុុំ. ផ្ទរ ឈូក កមបត ិកិ. កររកើក, ញ័រ កមម នបុុំ. កមម, ការង្គរ កលាណ គុ. លអ, ពិររោះ កាយ បុុំ. កាយ ការ ីបុុំ. ជាង កាល បុុំ. កាល, ម័យ កាលញ្ាូ គុ. អ្នកដឹងនូវកាល កាសុ ឥ. ររតត កាឡ គុ. រលម កិតត ិឥ. លបលីាញ, រករ តិ៍ កិលញ្ជ បុុំ. ករនទល កិទ្លស នបុុំ. កិរល កិស គុ. ាម កុកកុដ បុុំ. ោនរ់ ម្ ល

កុកកុដ ីឥ. ោនញី់ កុចឆ ិបុុំ., ឥ. កាលររោះ កុញ្ជ រ បុុំ. ដុំរ ីកុដិ ឥ. ែទម, កុដ ិកុដឋ ីបុុំ. អ្នករកើត លង ់កុឌឌ នបុុំ. ជញា ុំង កុទ្តា អ្ពយ. ពីទីណា កុទ្ធទ ល បុុំ. ចប, ន្ប៉ាល កុមារ បុុំ. រកមងរបុ កុមារ ីឥ. រកមងរ ី កុសល បុុំ. រ ចកតលីអ កុសីត គុ. ែាិល,រចអូ្ កុសុម នបុុំ. ផ្ទរ រឈើ កុហឹ ឥ. កនុងទីណា កបូ បុុំ. អ្ណតូ ង កលូ នបុុំ. រចា ុំង ទ្កតុ បុុំ. ទង ់ទ្កវដត បុុំ. អ្នករនសាទ ទ្កស បុុំ. ក់

វកយនុរកម ៥៥១

កវចិ អ្ពយ. កនុងទីែលោះ ខនត ិឥ. ការអ្តធ់មត,់ ែនតី ខរ គុ. ខ្នល ុំង,រងឹ,រគ្នត,ររគើម ខុទ្ធ ឥ. រ ចកតឃី្លល ន ខុទទក គុ. តូច គង្កគ ឥ. ទរនល គណ បុុំ. រកុម, ពួក គណឌី ឥ. រគ្ន ុំង គទ្ធ ឥ. ដុំបង, រពនួង គនតុ បុុំ. អ្នករៅ គនថ បុុំ. គមពីរ គនធ បុុំ. កលិន គពភ បុុំ. ររោះ, ថ្ផទ, បនទប ់គមភីរ គុ. ររៅ គរដិឋ អ្ត.ិគុ. ធៃន់បុំផុត គរយិ វ.ិគុ. ធៃន់ជាង គរុ បុុំ. រគូ, អាចារយ គរុ គុ. ធៃន ់គហបត ិបុុំ. គហបត ី

ោថា ឥ. គ្នថា ោម បុុំ. រ ុក, ភូម ិោវ ីឥ. រគ្នញី ោរវ បុុំ. រ ចកតីរគ្នរព គិរ ិបុុំ. ភនុំ, គីរ ីគីត នបុុំ. ការររចៀង គុណ បុុំ. គុណ គុណវនតុ គុ. អ្នកោនគុណ ទ្គហ នបុុំ. ផទោះ ទ្ោ បុុំ. រគ្ន ទ្ោណ បុុំ. រគ្នរ ម្ ល ទ្ោតម បុុំ. រពោះរគ្នតមៈ ទ្ោបផក នបុុំ. ករជើង ឃរ នបុុំ. ផទោះ ឃរណី ឥ. រ ីរមផទោះ ោន នបុុំ. រចមុោះ ចកក នបុុំ. កង,់ ចរក ចកកវតត ិបុុំ. រ តចចរកពតត ិចកខុ នបុុំ. ន្ភនក, ចកខុ

៥៥២ វកយនុរកម

ចកខុ មនតុ គុ. អ្នកោនចកខុ ចណឌ គុ. កាច ចតុអសីត ិ ុំ. ៨៤ ចតុចតាត ឡសី ុំ. ៤៤ ចតុតាត ឡសី ុំ. ៤៤ ចតុតតឹស ុំ. ៣៤ ចតុតតឹសត ិ ុំ. ៣៤ ចតុរាសីត ិ ុំ. ៨៤ ចតុទទស ុំ. ១៤ ចតុសសដឋ ី ុំ. ៦៤ ចតាត ឡសី ុំ. ៤០ ចនទ បុុំ. រពោះចនទ ចម ូឥ. កងទព័, រ នា ចាដ ិឥ. កអមទឹក, ឆ្ន ុំង ចិរ ំកិ.វ.ិ យូរ, អ្ ់កាលយូរ ចីវរ នបុុំ. ុំពត់ចីវរ ចុទទស ុំ. ១៤ ទ្ច និ. របើ ទ្ចតនា ឥ. រចតនា

ទ្ចតយិ នបុុំ. រចតីយ៍ ទ្ចារ បុុំ. រចារ ឆអសីត ិ ុំ. ៨៦ ឆចតាត ឡសី ុំ. ៤៦ ឆណ បុុំ. មរហារ ប ឆតាត ឡសី ុំ. ៤៦ ឆតត ីគុ. អ្នកកាន់ឆរ័ត ឆតតឹស ុំ. ៣៦, ឆតតឹសត ិ ុំ. ៣៦ ឆនវុត ិ ុំ. ៩៦, ឆននវុត ិ ុំ. ៩៦ ឆពវីស ុំ. ២៦, ឆពវីសត ិ ុំ. ២៦ ឆវ ិ មបុរន្ បក ឆរាសីត ិ ុំ. ៨៦, ឆាសីត ិ ុំ. ៨៦, ឆសសដឋ ី ុំ. ៦៦ ឆឡាសីត ិ ុំ. ៨៦ ឆាយា ឥ. មលប,់ រ រោល

វកយនុរកម ៥៥៣

ទ្ឆក គុ. ល្ ជតុ ជ័រ, ល័កខ ជន បុុំ. ជន ជនក បុុំ. ឪពុក, បិតា ជនន ីឥ. ោត យ ជនបទ បុុំ. រ ុកន្រ ជនិកា ឥ. ោត យ,ន្ម៉ា,ោតា ជនតុ បុុំ. អ្នករកើត (គឺ តវ) ជបា ឥ. ផ្ទរ កុលប ជមពូ ឥ. រដើមរពីង ជល នបុុំ. ទឹក ជលល ិឥ. កុំរទចរឈើ ជិណណ គុ. ចា ់ ជីវ្ហហ ឥ. អ្ណាត ត ជុតិមនតុ គុ. អ្នកោនពនលឺ ទ្ជដឋ អ្តិ.គុ. ចា ់បុំផុត ទ្ជតុ បុុំ. អ្នកឈនោះ ទ្ជយយ វ.ិគុ. ចា ់ជាង ញាណ នបុុំ. រ ចកតីដឹង

ញាតុ បុុំ. អ្នកដឹង តច បុុំ. ន្ បក តណ្ឋហ ឥ. ចុំណង ់តទ្តា អ្ពយ. ពីទីរនាោះ តរត អ្ពយ. កនុងទីរនាោះ តថាគត បុុំ. រពោះតថាគត តនត ិឥ. ណាធ ន, ន្បប តបសី គុ. អ្នកោនតបៈ តរុណី ឥ. រ ីរកមង តស្មម អ្ពយ. រររោះរនាោះ តឡាក បុុំ., នបុុំ. រតរ ុំង, រ ោះ តារា ឥ. ផ្ទរ យ, តារ តាឡសី ុំ. ៤០ តិណ នបុុំ. រមម តិបុ នបុុំ. ុំណ តឹស ុំ. ៣០ តឹសត ិ ុំ. ៣០ តុណឌ នបុុំ. ចុំពុោះ តុទ្មហ ពវ. អ្នកធ ុំងឡាយ

៥៥៤ វកយនុរកម

តុរគ បុុំ. រ ោះ តុោ ឥ. ជញ្ាីញ ទ្តអសីត ិ ុំ. ៨៣ ទ្តចតាត ឡសី ុំ. ៤៣ ទ្តតាឡសី ុំ. ៤៣ ទ្តតតឹស ុំ. ៣៣ ទ្តតតឹសត ិ ុំ. ៣៣ ទ្តរស ុំ. ១៣ ទ្តល នបុុំ. ររបង ទ្តវសី ុំ. ២៣ ទ្តវសីត ិ ុំ. ២៣ ទ្តឡស ុំ. ១៣ តាសីត ិ ុំ. ៨៣ តវំ ពវ. អ្នក, ឯង, រលក ថបត ិបុុំ. ជាងរឈើ ថវកិា ឥ. ថង ់ថិរ គុ. ោុំមួន ថី ឥ. រ ី ថុលល គុ. ធាត ់

ទ្ថន បុុំ. រចារ ទកខ គុ. រប ប ់ទកខិ ណ គុ. ខ្នងសាត ុំ ទណឌី គុ. អ្នកកាន់រឈើរចត់ ទធ ិនបុុំ. ទឹករោោះជូរ ទនត បុុំ. រធមញ ទនធ គុ. រលល , លៃង ់ទលិទទ បុុំ. អ្នករកែេត ់ទស ុំ. ១០ ទសសនយី គុ. គួររមលិរមើល ទហរ បុុំ. រកមង ទឡហ គុ. ោុំមួុំន, ខ្នល ុំង ទ្ធឋី គុ. តវោនចងរូម ទ្ធតុ បុុំ. អ្នកឱយ ទ្ធយក បុុំ. អ្នកឱយ,ធយ ទ្ធយិកា ឥ. អ្នកឱយ, ធយិកា ទ្ធរក បុុំ. រកមងរបុ , ធរក ទ្ធរកិា ឥ. រកមងរ ី ទ្ធរុ នបុុំ. ឧ , រឈើ

វកយនុរកម ៥៥៥

ទិដឋ ិឥ. ការរ ើញ ទិវស បុុំ. ថ្ថៃ ទីឃ គុ. ន្វង ទីឃជីវ ីគុ. អ្នកោនអាយុន្វង ទុកខំ កិ.វ.ិ រោយករម ទុកខនិទ្រាធ បុុំ. រ ចកតីរ ុំលតទុ់កខ ទុកខសមុទយ បុុំ. រហតុនា ុំឱយ រកើតទុកខ ទុពវល គុ. រែាយ ទុទ្មមធ គុ. លៃង ់ទតូ បុុំ. ទូត ទ្ទវតា ឥ. រទវតា ទ្ទវទ្ោក បុុំ. ឋាន ួគ ៌ទ្ទ្ធណិ ឥ. ទូក ទ្ទ្ធោ ឥ. រធង ទវតតឹស ុំ. ៣២ ទវតតឹសត ិ ុំ. ៣២ ទ្ធវ ទស ុំ. ១២ ទ្ធវ នវុត ិ ុំ. ៩២

ទ្ធវ រទ្កាដឋក បុុំ. រកាល ងធវ រ ទ្ធវ វសី ុំ. ២២ ទ្ធវ វសីត ិ ុំ. ២២ ទ្ធវ សដឋ ី ុំ. ៦២ ទ្ធវ សតតត ិ ុំ. ៧២ ទ្ធវ សតតរ ិ ុំ. ៧២ ទ្ធវ សីត ិ ុំ. ៨២ ទវ ិ ុំ. ២ ទវិកខតតុ ំកិ.វ.ិ ពីរដង ទវិយាសីត ិ ុំ. ៨២ ទ្ទវអសីត ិ ុំ. ៨២ ទ្ទវចតាត ឡសី ុំ. ៤២ ទ្ទវតាឡសី ុំ. ៤២ ទ្ទវនវុត ិ ុំ. ៩២ ទ្ទវបញ្ញា ស ុំ. ៥២ ទ្ទវបណ្ឋណ ស ុំ. ៥២ ទ្ទវសដឋ ី ុំ. ៦២ ទ្ទវសតតត ិ ុំ. ៧២ ទ្ទវសតតរ ិ ុំ. ៧២

៥៥៦ វកយនុរកម

ធញ្ា បុុំ. រ ូវ, ធញ្ោជាត ិធន នបុុំ. រទពយ, ធន ធនវនតុ គុ. អ្នកោនរទពយ ធនិក បុុំ. កុំណបរ់ទពយ ធនុ នបុុំ. ធនូ ធមម បុុំ. រពោះធម ៌ធមមកថកិ បុុំ. អ្នក ុំន្ដងធម ៌ធាតុ ឥ. ឆអឹង,ធាតុ ធាន ីឥ. រកុង ធារា ឥ. ធារទឹក ធិតិមនតុ គុ. អ្នកោនបញោ ទ្ធនុ ឥ. រមរគ្ន នខ បុុំ. រកចក នតតុ បុុំ. រៅ នទ ីឥ. ទឹង, ទរនល ននទ ិឥ. ភាពរភលើតរភលើន នទ្មា អ្ពយ. នរបត ិបុុំ. រ តច នវ គុ. ថមី

នវុត ិ៩០ នាថ បុុំ. ជាទីពឹង នានាសិបប នបុុំ. ិលបៈនានា នាវ្ហ ឥ. ទូក, នាវ នារា ឥ. រ មី នាឡ ិឥ. នា ិ (រង្គវ ់) និទ្ធទ ឥ. ការរដក, និស្រនាទ និធ ិបុុំ. កុំណបរ់ទពយ និរយ នបុុំ. នរក នីច គុ. ធប, រថាក នីល គុ. រែៀវ ទ្នតុ បុុំ. អ្នកនា ុំរៅ ទ្នទិដឋ អ្ត.ិគុ. ជិតបុំផុត ទ្នទយិ វ.ិគុ. ជិតជាង បកក គុ. ទុុំ បកខ បុុំ. ពួក, បកេ បកខី បុុំ. តវសាល ប, បកេ ីបចចយ បុុំ. បចច័យ បចឆទ្តា អ្ពយ. អ្ុំពីខ្នងររកាយ

វកយនុរកម ៥៥៧

បចាឆ អ្ពយ. រវលររកាយ បញ្ច ុំ. រ ុំ បញ្ចអសីត ិ ុំ. ៨៥ បញ្ចចតាត ឡសី ុំ. ៤៥ បញ្ចតាត ឡសី ុំ. ៤៥ បញ្ចតតឹស ុំ. ៣៥ បញ្ចតតឹសត ិ ុំ. ៣៥ បញ្ចទស ុំ. ១៥ បញ្ច វសី ុំ. ២៥ បញ្ច វសីត ិ ុំ. ២៥ បញ្ញច សីត ិ ុំ. ៨៥ បញ្ាវនតុ គុ. អ្នកោនបញោ បញ្ញា ឥ. បញោ បញ្ញា ស ុំ. ៥០ បញ្ញហ ឥ. ុំនួរ,បញា បញ្ហិ ឥ. ន្កងរជើង បឋមយាម នបុុំ. យមទី១, បឋមយម បឋវ ីឥ. ដី

បណីត គុ. របណិត បណឌិ ត គុ. ឆ្ល ត បណណ នបុុំ. រ ៀវរៅ, នលឹក បណណរស ុំ. ១៥ បណ្ឋណ ការ បុុំ. អ្ុំរណាយ បណ្ឋណ រស ុំ. ៥០ បណ្ឋណ ស ុំ. ៥០ បតត បុុំ. រត បត ិបុុំ. ោច ់, បតី បទុម នបុុំ. ផ្ទរ ឈូក បនស បុុំ. ែនុរ បពវត បុុំ. ភនុំ, បុពវតា បភា ឥ. រ មី បភ ូបុុំ. អ្នករគប់រគង បមាទ បុុំ. រ ចកតរីបោទ បរ ពវ. ដថ្ទ, ឯរទៀត បរសិ្ម ឥ. បរ ័ិទ បវតត ិនបុុំ. ដុំណឹង បវរ គុ. របរ ើរ, បវរ

៥៥៨ វកយនុរកម

បសដឋ គុ. របរ ើរ បស្មទ បុុំ. រ ចកតីរជោះថាល បសុ បុុំ. តវចញិ្ចឹ ម បាឋស្មោ ឥ. សាលររៀន បាណិ បុុំ. តថ្ដ បាណី បុុំ. តវរលក បាទ្តា អ្ពយ. កនុងរពលរពឹក បាទ បុុំ. រជើង, ទ បាបក គុ. ជា ប, អារកក ់បាបការ ីបុុំ. អ្នករធវើអ្ុំរពើ ប បារ នបុុំ. រចា ុំង បារគ ូបុុំ. អ្នកដល់នូវររតើយ បាលិភាស្ម ឥ. ភាសា លី បាវក បុុំ. រភលើង បាស្មទ បុុំ. រ សាទ បិតុ បុុំ. ឪពុក, បិតា បិបាស្ម ឥ. រ ចកតរីរ ក បិយ គុ. ជាទីរ ឡាញ់ បីឋ នបុុំ. រៅអី្

បីត គុ. រលឿង បុគគល បុុំ. បុគាល បុគគលញ្ាូ គុ. អ្នកដឹងនូវបុគាល បុញ្ា បុុំ. បុណយ, រ ចកតលីអ បុញ្ាវនតុ គុ. អ្នកោនបុណយ បុតត បុុំ. កូនរបុ បុពវ អ្ពយ. រគ្នមុន, កាលមុន បុពវណហ បុុំ. រពលរពឹក បុបផ នបុុំ. ផ្ទរ , បុ ផ បុរទ្តា អ្ពយ. អ្ុំពីខ្នងមុែ បុរតថិម គុ. ខ្នងរកើត បុលិន នបុុំ. ែាច ់ទ្បាកខ រណី ឥ. រ ោះ, រតរ ុំង ផរសុ បុុំ. ពូរៅ, ដឹង ផល នបុុំ. ន្ផល, ផល ពក បុុំ. កុក ( តវ) ពតតឹស ុំ. ៣២ ពតតឹសត ិ ុំ. ៣២ ពនធវ បុុំ. ញាត,ិ បងបអូន

វកយនុរកម ៥៥៩

ពនធុ បុុំ. ញាត,ិ បងបអូន, ពនធុមនតុ គុ. អ្នកោនញាត ិពពវុ បុុំ. ឆ្ម , ខ្នល រត ីពលវនតុ គុ. ខ្នល ុំង ពហុ, ពហុក គុ. ររចើន ពល នបុុំ. កោល ុំង, ពល ពលី គុ. អ្នកោនកោល ុំង ោរស ុំ. ១២ ោល គុ. លៃង,់ រកមង ោវសី ុំ. ២២ ោវសីត ិ ុំ. ២២ ោហា ឥ. ន្ែល ោឡ គុ. ខ្នល ុំង ពិល នបុុំ. រនធ, រូង ពុទធ បុុំ. រពោះពុទធ ពុទធស្មសន នបុុំ. ពុទធសា នា ទ្ោធិរុកខ បុុំ. រដើមររធ ិពយគឃ បុុំ. ខ្នល ធុំ ពាធ ិបុុំ. ជុំង ឺ

រពហម បុុំ. រពោះរពហម រពហមចរយិ នបុុំ. ការរបរពឹតតដ ៏ របរ ើរ រោហមណី ឥ. រ ីររហមណ៍ ភគវនតុ បុុំ. រពោះោនរពោះភាគ ភតត នបុុំ. យ, ភតត ភតតុ បុុំ. អ្នកចញិ្ចឹ ម (បត)ី ភរយិា ឥ. របពនធ, ភរយិ ភវ បុុំ. ភព ភវនត បុុំ. អ្នកដ៏ចុំររ ើន ភាជន នបុុំ. កអម,ឆ្ន ុំង, ភាជន ៍ភាណី គុ. អ្នកររល, អ្នក ូរត ភាតុ បុុំ. បងបអូនរបុ ភាស្ម ឥ. ភាសា ភិកខុ បុុំ. ភិកខុ , អ្នកបួ ភិកខុ ន ីឥ. ភិកខុ នី ភ ូឥ. ន្ផនដ,ី រលក ទ្ភសជជ នបុុំ. ថាន ុំ, រភ ជា ទ្ភាគ ីបុុំ. អ្នកោនរទពយ

៥៦០ វកយនុរកម

ទ្ភាគ បុុំ. រទពយ មកកដ បុុំ. សាវ មគធ បុុំ. ន្ដនមគធៈ មគគិក គុ. អ្នកដុំរណើ រ មចចុ បុុំ. រ ចកតសីាល ប ់មចឆ បុុំ. រត ីមជជ នបុុំ. ទឹករ វងឹ មជឈ នបុុំ. ទីកណាត ល មជឈមិ គុ. កណាត ល មញ្ច បុុំ. ន្រគ មណិ បុុំ. តបូង, ន្កវមណី មតតញ្ាូ គុ. អ្នកដឹងនូវរបោណ មត ិឥ. ការដងឹ, មត ិមធុ នបុុំ. ទឹក មុ ុំ មន បុុំ. ចិតត មនុសស បុុំ. មនុ េ មនុសសទ្ោក បុុំ. ឋានមនុ េ មនត ីបុុំ. មស្រនតី មនទ គុ. តិច, រែាយ

មយហ ំ ពវ. រប ់រយើង មរណ នបុុំ.រ ចកតសីាល ប ់មសសុ នបុុំ. ពុកោត ់មហទធន គុ. ោនរទពយររចើន មហត ីគុ. ធុំ មហនត គុ. ធុំ មហលលក គុ. ចា ់ (អាយុ) មហី ឥ. ន្ផនដ,ី (រ ម្ ោះ) មំស នបុុំ. សាច ់ មាណវ ីឥ. រ ីរកមុុំ មាតុ ឥ. ោត យ, ោតា មាតុល បុុំ. ោ (ខ្នងោត យ) មាោ ឥ. ករមងផ្ទរ , ររបៀប មាលី គុ. អ្នកោនករមងផ្ទរ មាស បុុំ. ន្ែ, ន្ណត ក មាឃបុណណមទីិវស បុុំ, នបុុំ. ថ្ថៃ ោ បូជា មុតត ិឥ. ការរួចផុត មុទុ គុ. ទន ់

វកយនុរកម ៥៦១

មុន ិបុុំ. អ្នករចោះ, មុនី មលូ នបុុំ. គល់រឈើ, ឫ ទ្មធាវ ីបុុំ. អ្នកោនបញោ យ ពវ. អ្នកណា ,អ្នកឯណា យទ្គឃ អា.និ. ូមរតជៈ យទិ និ. របើ, រប ិនរបើ យននូន និ. របើដូរចាន ោះ, របើដូរចាន ោះ យាចក បុុំ. អ្នក ុុំ, យចក យាន នបុុំ. ររគឿងជោិះ, យន យុវ បុុំ. របុ ករោល ោះ យុវ គុ. រកមង យុវត ិឥ. យុវត ីយសវនតុ គុ. ោនយ , លប ីរជជ នបុុំ. រជយ រជជុ ឥ. ន្ែេ រដឋ បុុំ. ន្ដន, រដឋ រតន នបុុំ. ន្កវ, តបូង រតត គុ. រកហម រថ បុុំ. ររទោះ, រថ

រសមិ ឥ. រ មី រសស គុ. ែលី រាជ បុុំ. រ តច, រពោះរជា រាជភដ បុុំ. ធហាន រាជិន ីឥ. រ តចរ ី រាសិ បុុំ. គុំនរ, រ ី របុិ បុុំ. រតូវ រុកខ បុុំ. រដើមរឈើ, រុកខៈ រុកខមលូ នបុុំ. គល់រឈើ លទធ ិឥ. ទុំរនៀម, លទធិ ោភ ីបុុំ. អ្នកោនលភ ោពុ, ោវុ ឥ. រឃ្លល គ លុទទក បុុំ. ររនថ្រព ទ្លខន នបុុំ. ុំបុរត ទ្លឌឌុ បុុំ. ដុុំដ ីទ្ោម បុុំ. ររម ទ្ោចន នបុុំ. ន្ភនក, ចកខុ វ អ្ពយ. ប៉ាុរណណោះ វចន នបុុំ. រកយ, ុំដី

៥៦២ វកយនុរកម

វញ្ា ឥ. រ ីអារ វដត នបុុំ. ការវលិ វឌឍកី បុុំ. ជាងរឈើ វណណ បុុំ. ពណ៌ វតតុ បុុំ. អ្នកររល វតថ នបុុំ. ុំពត ់វទញ្ាូ គុ. អ្នកដងឹនូវរកយ ុំដ ីវន នបុុំ. ថ្រព វបុ នបុុំ. អ្តតភាព, រងកាយ វសស បុុំ.,នបុុំ. រដូវរភលៀង, ឆ្ន ុំ វ្ហណិជ បុុំ. ឈមួញ, រណិ វ្ហត បុុំ. ែយល់, វរយ វ្ហប ីឥ. រតរ ុំង, បឹង វ្ហមទ្តា អ្ពយ. អ្ុំពីខ្នងរឆវង វ្ហលធ ិបុុំ. កនទុយ វជិាជ ឥ. ចុំរណោះ,វជិាា វជិជុ ឥ. រផលកបរនាទ រ វញិ្ាូ បុុំ. អ្នករចោះ វទិ្ទស បុុំ. របរទ ដ៏ថ្ទ

វធិ ិបុុំ. ររបៀប, វធិ ីវទិ្នតុ បុុំ. អ្នកឱយដុំបូនាម ន វបិសសនា ឥ. ការរ ើញចា ់ វរិយិ នបុុំ. រ ចកតីពយយម វរិ ូឥ. ន្ណត ក វវិតិត គុ. សាៃ ត ់វសិ្មខបុណណមទីិវស នបុុំ. ថ្ថៃ វសិាែបូជាអាម វសិិខា ឥ. ផលូ វ, ថនល់ វជីន ីឥ. ផលឹត វសី ុំ. ២០ វសីត ិ ុំ. ២០ វហិី បុុំ. រ ូវ វុឌឍ គុ. ចា ់ វុឌឍ ិឥ. រ ចកតីចុំររ ើន ទ្វជជ បុុំ. រគូរពទយ ទ្វឡុ បុុំ. រដើមឫ េ ីវាបាទ បុុំ. ពយ ទ សកឹ កិ.វ.ិ មួយដង, មតង

វកយនុរកម ៥៦៣

សកុណ បុុំ. បកេ.ី សកក បុុំ. ន្ដន កយៈ សកាខ រា ឥ. រគួ សកយ គុ. រៅពងេ កយៈ សខ បុុំ. ុំឡាញ់ សង្កក រ បុុំ. រោម សង្កខ រ បុុំ. ង្គខ រ សង្កគ ម បុុំ. ស្រង្គា ម សងឃ បុុំ. រកុម, ងឃ សទ្ច និ. របើ, រប ិនរបើ សចច នបុុំ. រ ចកតីពិត សជឈុ នបុុំ. រ ក់(រលហ) សដឋ ី ុំ. ៦០ សណ្ឋឋ ន នបុុំ. រទងរ់ធយ សត ុំ. ១០០ សតិមនតុ គុ. អ្នកោន ត ិសតត បុុំ. តវ សតតអសីត ិ ុំ. ៨៧ សតតចតាត ឡសី ុំ. ៤៧

សតតតាត ឡសី ុំ. ៤៧ សតតត ិ ុំ. ៧០ សតតទស ុំ. ១៧ សតតរស ុំ. ១៧ សតតរ ិ ុំ. ៧០ សតតតតឹស ុំ. ៣៧ សតតតតឹសត ិ ុំ. ៣៧ សតតវសី ុំ. ២៧ សតតវសីត ិ ុំ. ២៧ សតាត សីត ិ ុំ. ៨៧ សតតុ បុុំ. រតូវ សតថុ បុុំ. រគ,ូ សាសាត សទទ បុុំ. ុំរលង, ័ពទ សនិកំ កិ.វ.ិ យឺត ៗ សនត ិឥ. រ ចកតី ៃប ់សនតិក នបុុំ. ុំណាក ់សននិបាត បុុំ. ការរបជុុំ សបប បុុំ. ព ់ សបបុរសិ បុុំ. បុរ លអ, បបុរ

៥៦៤ វកយនុរកម

សពវ ពវ. ធុំងពួង, ពវ សពវញ្ាូ បុុំ. អ្នកដឹង ពវ សពវទ្ធ កិ.វ.ិ រល់ថ្ថៃ សមណ បុុំ. អ្នកបួ សមាធ ិបុុំ. ោធ ិសម ំកិ.វ.ិ រោយរ មើ សមបតតិ នបុុំ. រទពយ, មបតតិ សមផសស បុុំ. ការប៉ាោះរល់ សមាភ វនា ឥ. រ ចកត ីររ ើរ សមមជជន ិឥ. អ្ុំរ សភា ឥ. ទីរបជុុំ សយមភូ បុុំ. រពោះ យមភូ សរណ នបុុំ. ទីពឹង, ទីរលឹក សរភ ូបុុំ. តវតុកន្ក សលល បុុំ. កូន រ សសី បុុំ. ដួងចនទ សសស នបុុំ. ុំណាប សសសុ ឥ. ន្ម៉ារកមក សហស្ម កិ.វ.ិ រោយរបញាប ់

ស្មធុកំ កិ.វ.ិ របថ្ពរហើយ ស្មយ ំកិ.វ.ិ រវលលៃ ច ស្មរថ ីបុុំ. អ្នកបរររទោះ ស្មោ ឥ. សាល ស្មវក បុុំ. សាវក័ ស្មវតថ ីឥ. រកុងសាវតថ ីស្មសន នបុុំ. រកយររបៀនរបរៅ សិកាខ ឥ. ការ ិកា សិកាខ កាម គុ. អ្នករ ឡាញ់ ការ ិកា សិខ ីបុុំ. រកាៃ ក សិនធូ បុុំ. ទរនល ិនធុ សិបប នបុុំ. ិលបៈ សិមពលី បុុំ. រដើមរកា សិោ ឥ. ថម, ិល សិសស បុុំ. ិ េ សីឃ ំកិ.វ.ិ រោយរួ រន ់សីត គុ. រតជាក ់សីល នបុុំ. ីល

វកយនុរកម ៥៦៥

សីហ បុុំ. រតា, ិងា សុខ បុុំ.,នបុុំ. រ ចកតី ុែ សុគត ិឥ. ដុំរណើ រលអ, ុគត ិសុចរតិ នបុុំ. ការរបរពឹតតលអ សុនខ បុុំ. ន្ឆរ សុរា ឥ. រសា, ុរ សុរយិ បុុំ. រពោះអាទិតយ សុរបូ គុ. ោនរូបសាអ ត សុវ បុុំ. រ ក សុវច គុ. ន្ដលរបរៅង្គយ សុវណណ នបុុំ. ោ សកូរ បុុំ. រជកូ ទ្សត គុ. ពណ៌ ទ្សតចឆតត នបុុំ. ឆ័រតពណ៌ ទ្សដឋ អ្ត.ិគុ. របរ ើរបុំផុត ទ្សតុ បុុំ. សាព ន ទ្សយយ វ.ិគុ. របរ ើរជាង ទ្សយា ឥ. ការរដក ទ្សវក បុុំ. អ្នកបុំររ ើ

ទ្ស្មតុ បុុំ. អ្នកសាត ប ់ទ្ស្មបាណ បុុំ. ជរណតើ រ ទ្ស្មរវ្ហរ បុុំ. ថ្ថៃរមរ ៍ទ្ស្មឡស ុំ. ១៦ សំវចឆរ នបុុំ. ឆ្ន ុំ ទ្សវ កិ.វ.ិ ថ្ថៃន្ អក ហតថ បុុំ. ថ្ដ ហនុកា ឥ. ចង្គរ ហនតុ បុុំ. អ្នក ោល ប ់ហិត បុុំ.,នបុុំ. របរយជន ៍ហិមវនតុ គុ. ោនទឹក រនេ ើម ហីទ្យា កិ.វ.ិ មេលិមុញិ ទ្ហតុ បុុំ. រហតុ

អាខ្យាតក្ិរោិនុរក្ម អងគត ិ(អគ, អគិ + ំ ំ+ អ + តិ) រៅ, ដល់, របរពឹតត ។ អធិគចឆត ិ(អធិ + គម + អ + តិ) អុ្ជ, ដុត ។ អនុគចឆត ិ(អនុ + គម + អ + តិ) រៅតាម ។ អនុគគណ្ឋហ តិ (អនុ + គហ + ណ្ឋហ + តិ) អ្នុររគ្នោះ, ជួយ ។ អនុទ្ភាត ិ(អនុ + ភ ូ+ អ + តិ) រសាយ, ទទួល ។ អនុស្មសតិ (អនុ + ស្មស + អ + តិ) បររងៀន ។ អតថិ (អស + អ + តិ) ោន, ជា ។ អសុណ្ឋតិ (អសុ + ណ្ឋ + តិ) ហូររៅ ។ អាកងខត ិ(អា + កខ + ំំ + តិ) រ ថាន , ប៉ាុនប៉ាង, ចង ់ន ។ អាកងខត ិ(អា + កងខ + តិ) រ ថាន , ប៉ាុនប៉ាង, ចង ់ន ។ អាគចឆតិ (អា + គម + អ + តិ) មក ។ អាទទ្ធតិ, អាទ្ទតិ (អា + ទ្ធ + អ + តិ) យក ។ អាទ្នតិ ( អា + នី + អ + តិ) នាុំមក ។ អាបយតិ (អាប + ណយ + តិ) រជាបចូល ។ អាទ្បតិ (អាប + ទ្ណ + តិ) រជាបចូល ។ អារពភតិ, អារភតិ (អា + រភ + អ + តិ) រ រឰ ។ អារុហតិ (អា + រុហ + អ + តិ) រ ើង ។ អាសឹសតិ (អា + សិស + អ + តិ) ប៉ាុនប៉ាង, រ ថាន , ងឃមឹ ។ អាហរតិ (អា + ហរ + អ+ តិ) នាុំមក ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៦៧

អាហិណឌ តិ (អា + ហិឌ + ំំ + អ + តិ) រដើររតាច ់។ ឥកខតិ (ឥកខ + អ + តិ) រមើល, រ ើញ ។ ឥចឆតិ (ឥស + អ + តិ) ចង,់ រ ថាន ។ ឥសសត ិ(ឥសស + អ + ត)ិ រចន្ណន ។ ឦទយិត ិ(ឦទ ិ+ ណយ + តិ) ខ្នល ច ។ ឦទ្ទតិ (ឦទ ិ+ ទ្ណ + តិ) ខ្នល ច ។ ឧគគចឆត ិ(ឧ + គម + អ + តិ) រ ើងរៅ ។ ឧគគណ្ឋហ តិ (ឧ + គហ + ណ្ឋហ + តិ) ររៀន ។ ឧោឋ ត ិ(ឧ + ឋា + អ + តិ) ររកាក, រោះរ ើង ។ ឧទ្ឌឌត ិ(ឧ + ឌិ + អ + ត)ិ រហើរ, រហាោះរ ើង ។ ឧទ្ធទ្នត ិ(ឧ + ទ អា. + អា + នី + អ + តិ) ឧធនរ ើង ។ ឧទ្ទត ិ(ឧ + ទ អា. + ឥ + អ + តិ) រោះរ ើង ។ ឧបកកមាលត ិ(ឧប + កម + អាល + តិ) ្នចូលរៅរក ។ ឧបបតតិ (ឧ + បត + អ + តិ) រហើរ ។ ឧបបជជតិ (ឧ + បទ + យ + តិ) រកើត ។ ឧបសង កមតិ (ឧប + សំ + កម + អ + តិ) ចូលរៅជិត ។ ឧសសហត ិ(ឧ + សហ + អ + តិ) ែិតែុំ, របឹងន្របង ។ ឯតិ (ឥ + អ + តិ) រៅ ។ ឱចនិាតិ (ឱ + ចិ + នា + តិ) នេ ុំ, របោះ ។

៥៦៨ អាែយតកិរយិនុរកម

ឱចនិាទ្បតិ (ឱ + ចិ + នា + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយ នេ ុំ, ឱយរបោះ ។ ឱតរតិ (ឱ + តរ + អ + តិ) ចុោះ, ឆលងចុោះ ។ ឱរុហតិ (ឱ + រុហ + អ + តិ) ចុោះ ។ ឱទ្ោទ្កតិ (ឱ + ទ្ោក + ឯ + តិ) រមើល ។ ឱវទតិ (ឱ + វទ + អ + តិ) ទូនាម ន, របរៅ ។ កថយតិ (កថ + ណយ + តិ) ររល, និយយ ។ កទ្ថតិ (កថ + ទ្ណ + តិ) ររល, និយយ ។ កយិរត ិ(ករ + យិរ + តិ ) រធវើ ។ កយិរា (ករ + យិរ + ឯយយ) គបបរីធវើ ។ កទ្រាតិ (ករ + ឱ + តិ) រធវើ ។ កាទ្រតិ (ករ + ទ្ណ + តិ) ឱយរធវើ ។ កសតិ (កស + អ + ត)ិ ភាួ រ, រ ់ ។ ការាទ្បត ិ(ករ + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយរធវើ ។ កីណ្ឋត ិ(កី + ណ្ឋ + តិ) ទិញ ។ កីឡត ិ(កីឡ + អ + ត)ិ រលង ។ កុជឈតិ (កុធ + យ + ត)ិ ររកាធ, ែឹង ។ ទ្កលតិ (ទ្កល + អ + តិ) រៅ, ដល់ ។ ខនតិ (ខន + អ + តិ) ជកី ។ ខាទតិ (ខាទ + អ + តិ) ទុំររ ីុ ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៦៩

ខិបត ិ(ខិប + អ + តិ) រ ោះរចាល ។ ខីយត ិ(ខី + យ + តិ) អ្ ់ ,អ្ ់រៅ ។ គចឆតិ (គម + អ + តិ) រៅ, ដល់ ។ គណ្ឋហ តិ (គហ + ណ្ឋហ + តិ) យក, កាន់យក ។ គណ្ឋហ ទ្បត ិ(គហ + ណ្ឋហ + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយយក, ឱយកានយ់ក ។ គទ្មត ិ(គម + ឯ + តិ) រៅ, ដល់ ។ គរហតិ (គរហ + អ + ត)ិ តិោះរដៀល ។ ោធតិ (ោធ + អ + តិ) តា ុំងរៅោុំ ។ ោយតិ (ទ្គ + អ + តិ) ររចៀង, បុំរពរ ។ ោទ្ហត ិ(គហ + ទ្ណ + តិ) ឱយកានយ់ក ។ គហូតិ (គហូ + អ + តិ) លក,់ បិទ ុំង ។ គបូយតិ (គុប + ណយ + តិ)ឱយរគបរ់គង ។ គគគរាយតិ (គគគរ ី+ អាយ + តិ) របរពឹតតនូវ ូរររទ ៍។ ោទ្តត ិ(ហន > ោត + ទ្ណ + តិ) ឱយកុំចាត់ ។ ោយតិ (ោ + យ + តិ) ហិត, រ ូប ។ ឃុរុឃុរាយត ិ(ឃុរុឃុរុ + អាយ + តិ) របរពឹតតនូវ ូរ ូរ ៗ ។ ទ្ឃបបតិ (គហ > ទ្ឃ + បប + តិ) ឱយចាប់ ។ ចង កមតិ (កម + អ + ត)ិ រដើររៅរដើរមក, ចស្រងរម ។ ចញ្ចលតិ (ចល + ំ ំ+ អ + តិ) កុំររ ើក, រ ុំជួល, ញ័រ ។

៥៧០ អាែយតកិរយិនុរកម

ចរតិ (ចរ + អ + តិ) រដើរ, រតាច់ ។ ចវត ិ(ចុ + អ + តិ) ចយុត, ឃ្លល ត ។ ទ្ចារយត ិ(ចុរ + ណយ + តិ) លួច ។ ទ្ចាទ្រតិ (ចុរ + ទ្ណ + ត)ិ លួច ។ ចិកិចឆត ិ(កិត + ឆ + ត)ិ រកា, ពយ ល ។ ចិចឆត ិ(ឆិទ + ឆ + តិ) កាត់ ។ ចិទ្ឆទតិ (ឆទិ + ឆ + ត)ិ កាត់ ។ ចិនាតិ (ចិ + នា + តិ) នេ ុំ, របោះ ។ ចិនតយតិ (ចនិត + ណយ + តិ) គតិ ។ ចិទ្នតត ិ(ចិនត + ទ្ណ + ត)ិ គិត ។ ចិរាយតិ (ចិរ ំ+ អាយ + តិ) របរពឹតតយូរ ។ ចីវរយីតិ (ចីវរ + ឦយ + តិ) ចង ់ននូវចីវររដើមបែីលួន ។ ចុមពតិ (ចុមព + អ + តិ) រថើប ។ ឆទ្ឌឌត ិ(ឆឌឌ + ទ្ណ + ត)ិ រចាល, រ ោះរចាល ។ ឆតតយីតិ (ឆតត + ឦយ + តិ) របរពឹតតថាដូចជាឆ័រត ។ ឆាទយតិ (ឆទ + ណយ + តិ) រគប, របក ។ ឆាទ្ទតិ (ឆទ + ទ្ណ + តិ) រគប, របក ។ ឆិនទតិ (ឆិទ + ំំ + អ + តិ) កាត,់ ផ្ទត ច់ ។ ឆិនាទ ទ្បត ិ(ឆិទ + ំំ + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយកាត់, ឱយផ្ទត ច ់។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៧១

ទ្ឆទ្ទតិ (ឆិទ + ទ្ណ + តិ) ឱយកាត់ ។ ជទ្នត ិ(ជន + ទ្ណ + ត)ិ ឱយរកើត ។ ជងគមតិ (គម + អ + តិ) រៅ, រដើររៅ ។ ជយតិ (ជិ + អ + តិ) ឈនោះ ។ ជហតិ, ជហាត ិ(ហា + អ + តិ) លោះ, លោះបង់។ ជហារតិ (ហរ + អ + ត)ិ នាុំរៅ ។ ជហាសត ិ(ហស + អ + តិ) រ ើច ។ ជាគរតិ (ជាគរ + អ + ត)ិ ោ ់រតឿន ។ ជានាតិ (ញា > ជា + អ + តិ) ដងឹ, រចោះ ។ ឱយ ជានាទ្បតិ (ញា > ជា + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយដងឹ, ឱយរចោះ ។ ជលតិ (ជល + អ + តិ) រុងររឿង ។ ជាលយត ិ(ជល + ណយ + តិ) កុំចាត,់ ដុត ។ ជាទ្លតិ (ជល + ទ្ណ + តិ) កុំចាត,់ ដុត ។ ជិគុចឆតិ (គុប + ឆ + តិ) រែពើម, រឆអើម ។ ជិឃចឆតិ (ឃស + ឆ + តិ) រ ថាន រដើមប ីុី, ចង ីុ់ ។ ជិគឹសត,ិ ជិគសីតិ (ហរ + ស + តិ) រ ថាន រដើមបនីា ុំរៅ, ចង ់ន ។ ជិនាតិ (ជិ + នា + តិ) ឈនោះ ។ ជីវតិ (ជីវ + អ + តិ) រ ់រៅ ។ ជុហតិ, ជុទ្ហាត,ិ ជុហវតិ (ហុ, ហ ូ+ អ + តិ) បូជា ។

៥៧២ អាែយតកិរយិនុរកម

ទ្ជតិ (ជិ + អ + តិ) ឈនោះ ។ ទ្ជាតតិ (ជុត + អ + តិ) រុងររឿង ។ ទ្ជាតលតិ (ជុត + អល + តិ) រុងររឿង ។ ឈាយតិ (ឈា + យ + តិ) ដុត ។ ឋទ្បតិ (ឋា + ណ្ឋទ្ប + តិ) ទុក, ោក់ ។ ឌហតិ (ឌហ + អ + តិ) រឆោះ, រលក, ដុត ។ តទ្កកតិ (តកក + ទ្ណ + តិ) រតោិះរោិះ ។ តដតោយតិ (តដតដ + អាយ + តិ) របរពឹតតនូវ ូរតដៈតដៈ ។ តទ្នាតិ (តន + ឱ + តិ) ផាយ, រតោង ។ តិកិចឆត ិ(កិត + ឆ + ត)ិ រកា, ពយ ល ។ តិដឋតិ (ឋា + អ + តិ) ឈរ, តាុំងរៅ ។ តិតិកខត ិ(តិជ + ខ + ត)ិ អ្ត់រធ ុំ ។ តីទ្រតិ (តីរ + ទ្ណ + តិ) ដល់ររតើយ ។ តីទ្រតិ (តីរ + ទ្ណ + តិ) គិតសារ ើងវញិ ។ តុទ្លតិ (តុល + ទ្ណ + តិ) ថលឹង ។ ថទ្កតិ (ថក + ទ្ណ + តិ) បិទ ។ ថុនាតិ (ថុ + នា + តិ) ររ ើរ, រ ៃើច ។ ទទ្ធតិ (ទ្ធ + អ + តិ) ឱយ ។ ទធាតិ (ធា + អ + តិ) រទរទង់ ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៧៣

ទទ្មត ិ(ទម + ទ្ណ + ត)ិ ទូនាម ន, ហវឹក ។ ទ្ធទ្បតិ (ទ្ធ + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយឱយ ។ ទិចឆត ិ(ទ្ធ + ឆ + តិ) រ ថាន រដើមបឱីយ, ចង់ឱយ ។ ទិពវតិ (ទិវ + យ + តិ) រលង ។ ទិបបត ិ(ទិប + យ + តិ) រោះ ។ ទិទ្សតិ (ទសិ + ទ្ណ + តិ) ុំន្ដង ។ ទុទ្កខតិ (ទុកខ + ទ្ណ + តិ) ឱយរ ចកតីទុកខ ។ ទ្ទតិ (ទ្ធ > ទ្ទ + អ + ត)ិ ឱយ ។ ទ្ទទ្សត ិ(ទិស + ទ្ណ + តិ) ុំន្ដង ។ ធនយីតិ (ធន + ឦយ + តិ) រ ថាន នូវរទពយរដើមបែីលួន ។ ធាទ្រត ិ(ធរ + ទ្ណ + ត)ិ រទរទង់ ។ ធាវតិ (ធាវ + អ + តិ) រត់ ។ ធាទ្វត ិ(ធាវ + ទ្ណ + ត)ិ រញ្ាួ យ ។ ទ្ធាវត ិ(ទ្ធាវ + អ + តិ) រ កគក,់ លង ។ នចចតិ (នដ + យ + តិ) រ ុំ ។ នមតិ (នម + អ + តិ) ឱនរៅ, បរង្គអ នរៅ ។ នមសសតិ (នមសស + អ + តិ) ថាវ យបងាុំ ។ នយតិ, ទ្នត ិ(នី + អ + តិ) នាុំរៅ ។ នាទ្មតិ (នម + ទ្ណ + តិ) ឱយឱនរៅ, ឱយបរង្គអ នរៅ ។

៥៧៤ អាែយតកិរយិនុរកម

នាយទ្រ (ញា > នា + នា + តិ > ទ្រ) ដឹង, គបបដីងឹ ។ នាទ្យត ិ(នី + ទ្ណ + តិ) ឱយនា ុំរៅ ។ និកខមត ិ(ន ិ+ កម + អ + តិ) រចញរៅ ។ និបជជតិ (និ + បទ + យ + តិ) រដក ។ និមទ្នតតិ (និ + មនត + ទ្ណ + តិ) អ្រញ្ាើញ ។ និលីយតិ (និ + លី + យ + តិ) ពួន, មៃុំ ។ និសីទត ិ(និ + សីទ + អ + តិ) អ្ងាុយចុោះ ។ ទ្នតិ (នី + អ + តិ) នាុំរៅ ។ បទ្កាក សតិ (ប + កុស + អ + តិ) រៅ ។ បចតិ (បច + អ + តិ) ចមអិន ។ បជហតិ (ប + ហា + អ + តិ) លោះបង់ ។ បដិគគណ្ឋហ ត ិ(បដិ + គហ + ណ្ឋហ + តិ) ទទួល ។ បដិទ្វទ្ទតិ (បដិ + វទិ + ទ្ណ តិ) រ ប់ឱយដងឹ ។ បតតិ (បត + អ + តិ) ធាល ក់ ។ បតោិឋ តិ (ប + ឋា + អ + តិ) តាុំងរៅចុំររោះ ។ បតតយីតិ (បតត + ឦយ + តិ) ចង់ ននូវ រតរដើមបែីលួន ។ បតថរតិ (ប + ថរ + អ + តិ) រកាល, លត ។ បពវតាយតិ (បពវត + អាយ + តិ) របរពឹតតថាដូចជាភនុំ ។ បមជជតិ (ប + មទ + យ + តិ) របោទ, របន្ហ , រ វងឹ ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៧៥

បវទ្តតត ិ(ប + វត + ទ្ណ + តិ) របរពឹតតរៅ ។ បវសិតិ (ប + វសិ + អ + តិ) ចូល ។ បទ្វទ្សតិ (ប + វសិ + ទ្ណ + តិ) ឱយចូល ។ បរទិ្យសតិ (បរ ិ+ ឯស + អ + តិ) ន្ វងរក ។ បរវិ្ហទ្រត ិ(បរ ិ+ វរ + ទ្ណ + តិ) ន្ហហម ។ បោយត,ិ បទ្លតិ (បល + ឯ + តិ) រ ល, រហើរ, អ្ន្ណត ត ។ បសំសតិ (ប + សំស + អ + តិ) ររ ើរ ។ បសសតិ (ទសិ > បសស + អ + តិ) រ ើញ ។ បហរតិ (ប + ហរ + អ + តិ) វយ, របហារ ។ បហិណ្ឋត ិ(ប + ហិ + ណ្ឋ + តិ) រផ្ើ ។ បាចាទ្បតិ (បច + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយចមអិន ។ បាទ្ជតិ (ប + អជ + ទ្ណ + តិ) បរ, របើកបរ ។ បាទ្តត ិ(បត + ទ្ណ + តិ) ឱយធាល ក់, ទោល ក់ ។ បាបុណ្ឋតិ (ប + អប + ឧណ្ឋ + តិ) ដល់, ររមច, លុោះ ។ បាទ្យត ិ(បា + ទ្ណ + តិ) ឱយផឹក, រៅ ។ បារុបតិ (ប + អា + រុប + អ + តិ) ដណត ប,់ លុ ុំ ។ បាទ្លតិ (បាល + ទ្ណ + តិ) រកា, ន្ថធ ុំ ។ បិទធាទ្បតិ (អបិ, បិ + ធា + ទ្ណ + តិ) ឱយបិទ ។ បិទហតិ (អបិ, បិ + ធា + អ + តិ) បទិ ។

៥៧៦ អាែយតកិរយិនុរកម

បិធាទ្បតិ(អបិ បិ + ធា + ទ្ណ + តិ) ឱយបិទ ។ បិយាយតិ (បយិ + អាយ + តិ) របរពឹតតឱយជាទីរ ឡាញ់ ។ បិវតិ (បា > បិវ + អ + ត)ិ ផឹក ។ បិវ្ហសត ិ(បា + ស + ត)ិ រ ថាន រដើមបផីឹក, ចង់ផកឹ ។ បីទ្ឡតិ (បឡី + ទ្ណ + តិ) របៀតរបៀន ។ បុចឆតិ (បុចឆ + អ តិ) ួរ ។ បុតតយីតិ (បុតត + ឦយ + តិ) របរពឹតតថាដូចជាកូន ។ បទូ្ជត ិ(បជូ + ទ្ណ + ត)ិ ថាវ យ, បូជា ។ បទូ្រតិ (បុរ + ទ្ណ + តិ) បុំរពញ, រពញ ។ ទ្បាទ្សតិ (បុស + ទ្ណ + តិ) ចញិ្ចឹ ម, ន្ថធ ុំ ។ ផុនាតិ (ផុ + នា + តិ) ររយ, ររ ោះ(ទឹក) ។ ផុសតិ (ផុស + អ + តិ) ប៉ាោះ, សាទ ប ។ ពនធតិ (ពនធ + អ + តិ) ចង ។ ពុជឈត ិ(ពុធ + យ + តិ) រចោះ, រតា ់ដឹង ។ ពុទ្ធធ យតិ (ពុទធ + អាយ + តិ) របរពឹតតឱយដូចជារពោះពុទធ ។ ពុទ្ោធត ិ(ពុធ + អ + ត)ិ រចោះ ។ ពុភុកខត ិ(ភុជ + ខ + ត)ិ រ ថាន រដើមប ីុី, ចង់ ីុ ។ ពាកទ្រាតិ (វ ិ+ អា + ករ + ឱ + តិ) ធយ ។ ភជតិ (ភជ + អ + តិ) រ ពគប់ ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៧៧

ភណតិ (ភណ + អ + តិ) និយយ ។ ភវតិ (ភ ូ+ អ + តិ) ជា, ោន, រកើត ។ ភាតិ (ភា + អ + តិ) រោះ ។ ភាយតិ (ភិ + អ + តិ) ខ្នល ច, ភ័យ ។ ភាទ្វត ិ(ភ ូ+ ទ្ណ + តិ) ដល់, លុោះ ។ ភាសត ិ(ភាស + អ + ត)ិ ររល, និយយ ។ ភិជជតិ (ភិទ + យ + តិ) ន្បក ។ ភិនទតិ (ភិទ + ំំ + អ + តិ) ទុំលយ ។ ភុញ្ជតិ (ភុជ + ំំ + អ + តិ) ីុ, បររិភាគ ។ ទ្ភាទ្ជតិ (ភុជ + ទ្ណ + តិ) ចញិ្ចឹ ម, ន្ថធ ុំ ។ មគគតិ (មគគ + អ + តិ) ន្ វងរក ។ មចឆរាយតិ (មចឆរ + អាយ + តិ) របរពឹតតនូវរ ចកតីកុំណាញ់ ។ មទ្នតត ិ(មនត + ទ្ណ + ត)ិ ជន្ជក, ពិភាកា ។ មាទ្នតិ (មាន + ណ្ឋ + តិ) របអ់ាន ។ មាទ្បតិ (មាប + ទ្ណ + តិ) សាង, ង់ ។ មាទ្រត ិ(មរ + ទ្ណ + ត)ិ សាល ប់ ។ មុចចតិ (មុច + យ + តិ) រួច, ផុត, របូត ។ មុញ្ចតិ (មុច + ំំ + អ + តិ) ន្លង, រួច ។ មុយហតិ (មុហ + យ + ត)ិ វរងវង ។

៥៧៨ អាែយតកិរយិនុរកម

មុសសតិ (មុស + យ + ត)ិ រភលច ។ យាចតិ (យាច + អ + តិ) ុុំ ។ យាទ្បត ិ(យា + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយរៅ ។ យុញ្ជតិ (យុជ + ំំ + អ + ត)ិ របកប ។ ទ្យាទ្ជតិ (យុជ + ទ្ណ + តិ) ទឹម, រងួម ។ រកខតិ (រកខ + អ + តិ) រកា ។ រជជតិ (រជ, រញ្ជ + យ + តិ) រជលក,់ រកីរយ ។ រជឈតិ (រធ + យ + តិ) របៀតរបៀន ។ រមតិ (រម + អ + តិ) រកីរយ ។ រវតិ (រុ + អ + តិ) រង្គវ, ន្រ ក ។ រុនធតិ (រុធ + ំំ + អ + តិ) បិទ ។ រុទ្ចតិ (រុច + ទ្ណ + តិ) រុងររឿង, គ្នប់ចតិត ។ ទ្រាទត ិ(រុទ + អ + តិ) យុំ ។ ទ្រាទ្ធតិ (រុធ + ទ្ណ + ត)ិ ឱយបិទ ។ ទ្រាទ្បតិ (រុប + ទ្ណ + ត)ិ ោុំ, បណតុ ោះ ។ លទ្កខតិ (លកខ + ទ្ណ + តិ) កុំណត់ ។ លទ្គគតិ (លុគ + ទ្ណ + តិ) ជាប,់ រទើ ។ លភតិ (លភ + អ + តិ) ទទួល, ន ។ ោលបត,ិ ោលបបតិ (លប + អ + តិ) និយយរអូ្្

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៧៩

លិខតិ (លិខ + អ + តិ) ររ រ ។ លិមបតិ (លិប + ំំ + អ + តិ) លប ។ លិបបត ិ(លិប + យ + ត)ិ របឡាក,់ រជលក ់។ លុមបតិ (លុប + ំំ + អ + តិ) បលន់ ។ វចតិ (វច + អ + តិ) ររល ។ វទ្ញ្ចត ិ(វញ្ច + ទ្ណ តិ) របវញ្ចន,៍ រ ក ។ វញ្ឆតិ (វឆិ + អ + តិ) រ ថាន ។ វឌឍតិ (វឌឍ + អ + តិ) ចររមើន, រុងររឿង ។ វទ្ឌឍតិ (វឌឍ + ទ្ណ + ត)ិ ឱយចររមើន, ឱយរុងររឿង ។ វនទតិ (វនទ + អ + តិ) ុំពោះ, ថាវ យបងាុំ ។ វបតិ (វប + អ + តិ) សាប, រររោះ ។ វវកខតិ (វច + ខ + តិ) រ ថាន រដើមបរីរល, ចង់ររល ។ វសតិ (វស + អ + តិ) រៅ, រ ់រៅ ។ វហតិ (វហ + អ + តិ) ធញរៅ, អូ្ រៅ ។ វ្ហទ្ចត ិ(វច + ទ្ណ + ត)ិ ឱយររល, ឱយនិយយ ។ វ្ហតិ (វ្ហ + អ + តិ) បក,់ ផ្ទត់ ។ វ្ហយមតិ (វ្ហយម + អ + តិ) ពយយម ។ វកិកី ណ្ឋត ិ(វ ិ+ កី + ណ្ឋ + តិ) លក់ ។ វចិរតិ (វ ិ+ ចរ + អ + តិ) រតាច់ចរ ។

៥៨០ អាែយតកិរយិនុរកម

វចិិកិចឆត ិ(វ ិ+ កិត + ឆ + តិ) ងេយ័ ។ វជិិគឹសត ិ,វជិិគីសត ិ(វ ិ+ ជិ + ស + តិ) រ ថាន រដើមបឈីនោះ, ចង់ឈនោះ ។ វជិឈតិ (វធិ + យ + តិ) ញ់, ចាក់ ។ វនិទតិ (វទិ + ំំ + អ + តិ) របទោះ,រប ពវ, ន ។ វមិំសតិ (វ ិ+ មាន + ស + តិ) លបង, ពិចារណា ។ វវិចិឆតិ រ ថាន ចង ់ន, ចង់ ន វហិរតិ (វ ិ+ ហរ + អ + តិ) រៅ, អារ ័យ ។ វុចចទ្រ (វច + យ + ត ិ> ទ្រ) ររល, រៅ ។ វុណ្ឋតិ (វុ + ណ្ឋ + តិ) រកង ។ វាកទ្រាតិ (វ ិ+ អា + ករ + ឱ + តិ) ពនយល់ ។ សកកុណ្ឋតិ (សក + ឧណ្ឋ + តិ) អាច, អ្ង់អាច ។ សងគណ្ឋហ តិ (សំ + គហ + ណ្ឋហ + តិ) រស្រង្គា ោះ ។ សជាយត ិ(សំ + ទ្ឈ + អ + តិ) ូរត, ទរនទញ ។ សនតរារត ិ(សនត + អារ + តិ) ឆលងរោយរបថ្ព ។ សននិបតតិ (សំ + និ + បត + អ + តិ) របជុុំ ។ សមមិជឈតិ (សំ + ឥធ + យ + តិ) ររមច ។ សយត ិ(សី > សយ + អ + តិ) រដក ។ សរតិ (សរ + អ + តិ) រលឹក, ចងចា ុំ ។ សលលបតិ (សំ + លប + អ + តិ) នទនា ។

អាែយតកិរយិនុរកម ៥៨១

សំហរត ិ(សំ + ហរ + អ + តិ) របោះ(ផ្ទរ ) ។ សិកខតិ (សិកខ + អ + ត)ិ ិកា ។ សិញ្ចត ិ(សិច + ំំ + អ + តិ) ររសាច, ររ ោះ ។ សិទ្ណ្ឋតិ (សិ + ណុ + តិ) ចង ។ សិពវតិ (សិវ + យ + តិ) រលង ។ សុខាយត ិ(សុខ + អាយ + តិ) របរពឹតតនូវរ ចកតី ុែ ។ សុទ្ខតិ (សុខ + ទ្ណ + តិ) ឱយរ ចកតី ុែ សុណ្ឋត ិ(សុ + ណ្ឋ + តិ) សាត ប់ ។ សុទ្ណ្ឋតិ (សុ + ណុ + តិ) សាត ប់ ។ សុបតិ (សុប + អ + តិ) រដក ។ សុមភតិ (សុមភ + អ + តិ) របៀតរបៀន ។ សុសសសូតិ (សុ + ស + តិ) រ ថាន រដើមបសីាត ប,់ ចងស់ាត ប ់។ ទ្សតិ (សី + អ + តិ) រដក ។ ហរតិ (ហរ + អ + តិ) នាុំរៅ ។ ហសត ិ(ហស + អ + ត)ិ រ ើច ។ ហាទ្បត ិ(ហា + ណ្ឋទ្ប + តិ) ឱយលោះ, ឱយសាប ូនយ ។ ហឹសត ិ(ហឹស + អ + ត)ិ របៀតរបៀន ។ ទ្ហាតិ (ហុ, ហ ូ+ អ + តិ) ោន ។

មវយាក្រណតជ្ជនី

អ្កខរៈ ១ អ្កេរ ១ អ្កមមធាតុ ៣៩ អ្រឃ្ល ៈ ៣ អ្តិវរិ គុណនាម ១៨៧ អ្តីតកាល ៤៤, ៤៥ អ្តីតកតិកិរយិ ៣៦០, ៣៨៨ អ្តីតបចចុបបននកាល ៤៦ អ្តីតានាគតកាល ៤៧ អ្តតរនាបទ ៤៣ អ្នភិហិតកតាត ១៦២ អ្នាគតកាល ៤៤, ៤៥ អ្នាគតបចចុបបននកាល ៤៦ អ្នាគតរប ់បចចុបបនន ៤៦ អ្នាគតរប ់អ្តតី ៤៧ អ្នាទរកិរយិ ៥០៧ អ្និយម ២០០

អ្និយម ពវនាម ២០០ អ្នុករណតថកិរយិ ័ពទ ៣០៤ អ្នុកិរយិ ័ពទ ៣៧០ អ្នុតតកាល ៤៥, ៤៧ អ្នុតតកាលកិតកិរយិ ៤៣៣ អ្នុមតតិ ៤៧, ៨៣ អ្នុមតតកិិតកិរយិ ៣៦០ អ្បរកាលកិរយិ ៤២៦ អ្បបចចកាខ តតីកាល ៤៦ អ្ពភនតរកិរយិ ៣៧២ អ្រភ ២៩១ អ្ពយយកិតកិរយិ ៣៥៦, ៣៦០, ៤១០ អ្ ធាតុ ៥៣, ៧០, ៨៥, ១៤៤ អ្សាធារណនាម ១៦ អាែយតកិរយិ ៣៧ អាគមរប ់អាែយត ១៤៤

រវយយករណតជានី ៥៨៣

អាណតតិ ៤៧, ៦៨ អាយតនិ ត ២២ អាលបននិ ត៥២៩ អា ិដឋ ៤៧, ៦៨ ឥចេិតុមតថកិរយិ ៣០០ ឥតថលិីងា ១៧ ឧតតមបុរ ិ ពវនាម ១០១ ឧតតមបុរ ិៈ ៤២ ឯកវចនៈ ១៩, ២៣ កតតុវចក ៤៨ កមមបទ ៣២ កមមវចក ៤៨ កាល ៤៤ កាលតបិតតិវភិតតិ ១៧៨ ការនត ១៦ ការក ២១ កិចចបបចច័យ ៣៥៩, ៣៦១ កិតក ៣៥៦ កិតកចិចបបចចយ័ ៣៥៩, ៣៦១

កិតកិរយិ ៣៥៦ កិតនាម ៣៥៦ កិតបបចច័យ ៣៥៩, ៣៦០ កិរយិកិតក ៣៥៦ កិរយិនុររគ្នោះ ៤៥ កិរយិវរិ ន ៤២៨ កិរយិ ័ពទ ៣៧ គុណនាម ១៨២ រឃ្ល ៈ ៣ ជាតលិិងា ១៨ រ ម្ ោះការនត ១៧ រ ម្ ោះវភិតតិនាម ២០ តុមតថកតាត ៤៦៧ តុមតថ មបធន ៤៦៥ ទវិកមមធាតុ ៣៩ ធាតុ ៣៧, ៣៨ នបុុំ កលិងា ១៧ នាមកិតក ៣៥៦ នាមនាម ១៥

៥៨៤ រវយយករណតជានី

នាមវរិ ន ២៤៧ នាម ័ពទ ១៥ និ ត ័ពទ ៧៦ និយម ១៦៥ និយម ពវនាម ១៦៥, ១៧១ បកតគុិណនាម ១៨៦ បកតិ ុំែយ ២២០ បកិណណកនាម៤៧៤ បចច័យ ៣៧ បចច័យរប ់អាែយត ៣៩ បចចុបបននកាល ៤៤, ៤៥ បចចុបបននកិតកិរយិ ៣៦០, ៣៦១ បចចុបបននជិតអ្តីត ៤៦ បចចុបបននជិតអ្នាគត៤៦ បចចុបបនន ុទធ ៤៦ បចចុបបនាន គតកាល ៤៦ បរចចកបចចយ័ ៣០៦ បញ្ចមីវភិតតអិាែយត ៦៧ បដិរ ធវធិី ៨៨

បឋមបុរ ិ ៤២ បឋមបុរ ិ ពវនាម ១០១ បទ ៤៣ បទអ្នភិហិតកតាត ៣២៦ បទអ្វុតតកមម ៣២០ បទការតីកមម ៣២០ បទគុណ ១៩១ បទរបធាន ៣២ បទ មាបុណីយកមម ៣២៣ បទវកិតិកតាត ១៨៩ បទវរិ នៈ ១៩១ បរ េបទ ៤៣ បរកិបប ៤៧, ៨៣ បរកិបបនិ ត ៨៦ បររិយសានកាលកិរយិ ៤២៥ បររកាខ វភិតតិ២៨៨ បុចេន ពវនាម ២០១ បុចាេ ពវនាម ២០៩, ២១១ បុពវកាលកិរយិ ៤២៥

រវយយករណតជានី ៥៨៥

បុរ ិ ៤២ បុរ ិ ពវនាម ១០០ បុុំលិងា ១៧ បូរណ ុំែយ ៣៣២ របរយគអ្នាទរ ៥០៧ របរយគកតតុវចកៈ ៥៤ របរយគកមមវចកៈ ២៧៨ របរយគន្រជក ៥០៧ របរយគភាវវចកៈ១៦២ របរយគលកខណ ៥០៩ របរយគរហតុកតតុវចកៈ ៣១៩ របរយគរហតុកមមវចកៈ ៣២៥ពហុវចន ១៩, ២៣ ពយញ្ានៈ ២ ភវ ិេនតិវភិតតិ ១៥៧ ភាវវចក ៤៨ មជឈមិបុរ ិ ៤២ មជឈមិបុរ ិ ពវនាម ១០១ មហាកិរយិ ័ពទ ៣៧០

លកខណកិរយិ ៥០៩ លិងា ១៧ លិងារោយ នមត ិ១៩ លិងាពីកុំរណើ ត ១៨ វចន ១៩ វចនៈរប ់កិរយិ ័ពទ ៤២ វចីវភិាគ ១៥ វតតោនាវភិតតិ ៤១ វកយងេ ៣១ វចក ៤៧ វកិតិកតាត ៣២ វភិតតិ ២០ វភិតតិអាែយត ៣៨, ៤០ វភិតតិនាម ២០ វរិលមកមម ២១៥ វរិ គុណនាម ១៨៦ វរិ ន ពវនាម ១៦៣ កមមធាតុ ៣៨ តតមីវភិតតិអាែយត ៨៣

៥៨៦ រវយយករណតជានី

ពវនាម ៩៩ ោនកាលកិរយិ៤២៥ មពនធ ពវនាម ២០១ មមតលិិងា ១៨ រៈ ១ ុំែយ ២២០ ុំែយគុណនាម ២២៩ ុំែយនាម ២២៩ ុំែយ ពវនាម ២២៩ ុំរយគពយញ្ានៈ ៤ សាធារណនាម ១៦ ុទធបចចុបបននកាល ៤៦ រ ៈ ១ រ ៈទី ៈ ២ រ ៈនិ េយ័ ១ រ ៈរពញតួ ១ រ ៈរ េៈ ២ រ ៈ ុំរ ងែលី ២ រ ៈ ុំរ ងផេ ុំ ២

រ ៈ ុំរ ងន្វង ២ រ ៈ ុំយុតត ២ ហីយតតនីវភិតតិ ១០៧ ហីរយបភូតយតតីកាល ៤៦ រហតុកតាត ៣២៥ រហតុកតតុវចក ៤៨, ៣១២ រហតុកមមវចក ៤៩ រហតុកាលកិរយិ ៤២៧ រហតុបបចចយ័ ៣១២

ទ្ឈាម ោះទ្សៀវទ្ៅទ្របីរបាស់កនុ ងការទ្រៀបទ្រៀង

ទ្សៀវទ្ៅជាភាស្មខ្ខមរ

បាលីទ្វយាករណ៍ រពោះពុទធវងេ រ ក នាង ។ កចាច យនបូតថមភក ភាគ ១, ២ រពោះសា នរសាភណ័ ជួន ណាត ។ បទ្ធនុរកមធមមបទ ភាគ ១, ២, ៣ រពោះរគូរ ររីសាភ័ណ កិម តូរ ។ វធិីខ្របបាលី ុន ុវតថិរវទី យូរ អុ្្ន ។ សមពនធមាោ រលករគ ូអុ្្ក ជា ។ វចនានុរកមខ្ខមរ ភាគ ១, ២, ពុទធសា នបណឌិ តយ ។

ទ្សៀវទ្ៅជាភាស្មថថ

ទ្សៀវទ្ៅទ្រៀនភាស្មបាលីទ្ោយខលួនឯង របៈឌ ិឋ បុញ្ោភកឌ ី។ វចនានុរកម បាលី-ថថ សរមាប់អនកសិកា ជវសិ្រនទ ៈរៈខ្ន ុំ ។ វចនានុរកម កិរយិាអាខាត ផ្ទន់រទី ប៉ា. ហ្លុង មប្ុន ។ វចនានុរកម កិរយិាកិតក ផ្ទន់រទី ប៉ា. ហ្លុង មប្ុន ។

ទ្សៀវទ្ៅជាភាស្មអង់ទ្គលស

The New Pali course book 1&2 ,Prof. A. P. Buddhatatta Maha Nayaka Thera.

៥៨៨

The Higher Pali course for Advance students, A. P. Buddhatatta Maha Nayaka Thera. An Elementary Pali course, Narada Thera. Pali Primer, Lily de Silva. Pali Made Easy, Balangoda Ananda Maitreya. Practical Grammar of the Pali Language, Charles Duroiselle. A Pali Grammar for Students, Steven Collins. Pali Grammar, Vito Perniola. Introduction to Pali, Antony Kennedy Warder. Concise Pali-English Dictionary, Prof. A. P. Buddhatatta Maha Nayaka Thera. Pali-English Dictionary, Rhys Davids and William Sted

បញ្ជី រាយនាមសបបុរសជនចលូបចច័យទ្បាោះទ្សៀវទ្ៅ ប្ររទសញូហសសឡីិន ល រ នាម បបុរ ជន ទីរកងុ/រដឋ ទឹករ ក ់១ ភិកខុ ចនទបរញោ ៉ា ង សារវៀន ន្វលលិងតុន ១៥០ NZ ២ ពុទធបរ ័ិទរៅទីរកុងន្នល ិន ន្នល ិន ៥៥០ NZ ៣ កុោរ ចិរតា រពមធ ុំងរគសួា

ុែ លី ន្វលលិងតុន ៤០០ NZ

៤ ឧ ិកា អុ្្ច សាន ់ ន្វលលិងតុន ២៣០ US ៥ អ្នករ ី ចននីនិងសាវ ម ីវណណ រពម

ធ ុំងបុរត ីន្វលលិងតុន ២៣០ US

៦ ឧ ិកា កុត សាែន រពមធ ុំងកូនរៅ

ន្វលលិងតុន ២៣០ US

៧ ឧ ិកា រ ៀក រឆង ឧ ិកា រ ៀក រអ្ង រពមធ ុំងកូនរៅ

ន្វលលិងតុន ២០០ NZ

៨ ឧ ិកា កុត រវឿន និងឧ ិកា អីុ្ រែង

ន្វលលិងតុន ១៥០ NZ

៩ ឧ ិកា ឆ្យ គឹមរលៀង ឧ ិកា ន្ឆ ុែរហង

ន្វលលិងតុន ១៥០ NZ

១០ ឧ ិកា កុត រនៀវ រពមធ ុំងកូនរៅ

ន្វលលិងតុន ១៤០ NZ

១១ ឧ ិកា ជុក ផល ឧ ក ជុក ម៉ាន រពមធ ុំងកូនរៅ

ន្វលលិងតុន ២០០ NZ

១២ ឧ ិកា រ ៉ាូវ គឹម រហៀង រពមធ ុំងកូនរៅ

ន្វលលិងតុន ១២០ NZ

១៣ រលក តា ុំង ុ្យ រហៀង និង ភរយិ រពមធ ុំងបុរត ី

ន្វលលិងតុន ១០០ US

១៤ ឧ ិកា ុែ ឡាច រ ួន រពមធ ុំងកូន រៅ

ន្វលលិងតុន ៨០ NZ

១៥ រលកយយ អាចារយ រ ង វួចគ ី ន្វលលិងតុន ៥០ US ១៦ រលក កុត ុផល និង ភរយិ

ុខ្ន ន្វលលិងតុន ៦០ NZ

១៧ ឧ ិកា ៉ា ច ួន ន្វលលិងតុន ៥០ NZ ១៨ ឧ ក ជា វន ន្វលលិងតុន ៥០ NZ ១៩ ឧ ិកា ម៉ាម ទូច ន្វលលិងតុន ៤០ NZ ២០ អ្នករ ី កុត វណណ និង សាវ មី សាក់

រពមធ ុំងកូនរៅ ន្វលលិងតុន ៤០ NZ

២១ ឧ ិកា យូ ុែុម ន្វលលិងតុន ៣០ NZ ២២ ឧ ិកា ុែ ថ្ វ៉ាន ន្វលលិងតុន ៣០ NZ ២៣ ឧ ិកា ធុំ ៉ា ត់ ន្វលលិងតុន ២០ NZ

២៤ រ ី រពរជ និង សាវ មីរពមធ ុំងបុរតាបុរត ី

ន្វលលិងតុន ២០ NZ

២៥ ឧ ិកា អុ្ុំ វន ន្វលលិងតុន ២០ NZ ២៦ រលក ម៉ាម ុវណណ និងភរយិ

រពមធ ុំងបុរតា ន្វលលិងតុន ២០ NZ

២៧ ឧ ិកា គមឹ សាន ន្វលលិងតុន ២០ NZ ២៨ រលក ផ្ទត់ ោ៉ា ប់ បុរត ី ោ៉ា ណាវធូ ២០ NZ ២៩ អ្នករ ី កុត រ ុំដួល និងសាវ មី រពម

ធ ុំងបុរតាបុរត ីន្វលលិងតុន ១០ US

៣០ ឧ ិកា ោ៉ា រនិ ន្វលលិងតុន ១០ NZ ៣១ ឧ ិកា ួន ន្ប៉ាត ន្វលលិងតុន ១០ NZ ៣២ ឧ ក រ ក អិុ្ម ន្វលលិងតុន ១០ NZ ៣៣

ឧ ិកា អិុ្ម ន្កម ន្វលលិងតុន ១០ NZ

៣៤ កញោ រ ី រៅ ន្វលលិងតុន ១០ NZ ៣៥ កុោរ ី ួង រ ីោ និង កុោរ

ួង អិ្តវដ ន្វលលិងតុន ១០ NZ

ប្ររទសអសូ្ត្សាា ល ី

ល រ នាម រកងុ/រដឋ រ ក ់១ ភិកខុ ពរ សារវឿង ីុដនីយ៍ ១០០ AUD ២ រលក ញឹម ថារ ីអ្នករ ី ទុន

សារនិ ីុដនីយ៍ ៥០០ AUD

៣ អ្នករ ី ទុន រយន ីុដនីយ៍ ១០០ AUD ៤ រលក ុែ អ្នករ ី សាង ីុដនីយ៍ ១០០ AUD ៥ រលកតា ម៉ាុង ចាយ ីុដនីយ៍ ៧០ AUD ៦ រវជាបណឌិ ត នូ វ៉ា រ ី ីុដនីយ៍ ៥០ AUD ៧ រលក ន្ប៉ាន រវ ៉ានរឆង ុវណណ

ឆ្យ ីុដនីយ៍ ៥០ AUD

៨ រលកយយ ឡាង រលកតា ររ ង

ីុដនីយ៍ ២៥ AUD

ប្ររទសកាណាដា ល រ នាម ទីរកងុ/រដឋ ទឹករ ក ់១ ភិកខុ សាវ ត សារលឿម អូ្តាវ៉ា ២០ USD ២ ភិកខុ ផន វរីៈ តូរ៉ា ន់តូ ២០ USD ៣ ភិកខុ រជឿន និល តូរ៉ា ន់តូ ២០ USD ៤ ឧ ក ន្កវ រគឿម ឧ ិកា

ូរត រមុើ រពមធ ុំងកូននិងរៅ សាងខ្នតថារនិ ៥០ USD

៥ រលក អាចារយ អីុ្ម រុន និង ភរយិ

សាងខ្នតថារនិ ១០ USD

៦ រលក ប្ុត យ៉ាត និងរគសួារ តូរ៉ា ន់តូ ១០ USD

សហរដ្ឋអារមរិក

ល រ នាម ទីរកងុ/រដឋ ទឹករ ក ់១ អ្នករ ី ិប រពញចតិត និងសាវ ម ី ភិលឡា ១៥០ US ២ រលក រ ី រពរជ ុភាពនិងសាវ ម ី ភិលឡា ៥០ US