Pagwawasto at Pag-uulo ng Balita, Kopya o Sipi

(Copyreading and Headline Writing)

Milagros M. SaclausoLala National High School

Ang pagwawasto ng sipi at pag-uulo ng balita ay gawain ng isang espesyalistang editor upang lalong mapabuti at mapaganda ang istorya at maging karapat-dapat na magkaroon ng espasyo sa pahayagan.(Alkuino 2008)

3. Tinitiyak nito kung mabisa ang pamatnubay na ginagamit sa akda.

2.Tiyaking tumpakang mga datos sa

artikulo

4. Ang akdang ililimbag ay may wastong gramatika at pagbabaybay ng mga salita.

MGA GAWAIN NG EDITOR SA PAGWAWASTO NG KOPYA

5. Mag-alis ng mga salitang nagsasaad ng opinyon kung ang winawasto ay balita.

6. Magwasto ng kamalian ng mga datos batay sa kahalagahan nito.

1. Pumutol o magkaltas ng di- mahalagang datos.

9.Magbigay ng tagubilin sa tagapaglimbag ukol sa laki at tipong gagamitin, kolum at iba pa.

12.Tinitingnan nito ang akda ay

may mabisang istilo at ulo.

11. Sumusulat ng ulo ng balita at nagpapasya sa tipograpiya nito.

10.Sinunsu

nod

nito

ang

istilo

ng

pahaya

gan

10. Magpalit ng mga salitang mahirap maunawaan

ng karamihang mambabasa.

7. Magpalit ng mga salitang walang kabuluhan tulad ng bangkay na di humuhinga, hawak ng kamay, pasan sa balikat at iba pa.

8. Tinitiyak nitong malaya sa anumang libelong pamamahayag ang akda

1. Siguraduhing may doble o tripleng espasyong ang iwawastong kopya. Ito ay upang masulatan ng mga pagwawasto at pagbabago ng kopya.

2. Sa itaas ng kaliwang sulok ng papel, mga isang pulgada lamang sa pinakaitaas, isulat ang pangalan at gabay o slug. Ang slug ay karaniwang isa o dalawang salitang kumakatawan sa pinakanilalaman ng balita. Halimbawa, New Zealand para sa balita tungkol sa 30,000 trabahong inilarga ng sa New Zealand at Grace para sa balita ng patakbo ni Grace Poe bilang pangulo.

MGA DAPAT TANDAAN SA PAGHAHANDA NG KOPYA

3. Simulan ang pagsulat ng istorya mga tatlo hanggang apat na pulgada mula sa pinakaitaas ng pahina at maglagay ng isang pulgadang palugit sa kaliwa at kanang bahagi ng papel. Ang malaking palugit sa itaas ay para sa tagubilin para sa typesetter at sa ulo ng balita. Ang isang pulgadang palugit sa bawat gilid ng papel ay upang matantiya ang kahabaan ng istorya. Ang apat na makinilyadong linya ay katumbas ng isang pulgadang makinilyadong kolum na laki sa pahayagan.

4. Lagyan ng lima hanggang 10 espasyong palugit sa simula ng bawat talata.

5. Wakasan ang bawat pahina sa talata. Huwag putulin ang talata at ituloy sa kasunod na pahina. Ang dahilan nito ay maaaring mapunta sa ibang istorya ang karugtong ng talata.

6. Kung ang istorya ay sobra sa isang pahina, sulatan ng “pa” sa ibaba at ituloy ang istorya sa ikalawang papel. Huwag gamitin ang likuran ang pahina.

7. Sa halip na sulatan ang ikalawang pahina, labelan ito ng Unang dagdag o Dagdag isa at susundan ng slug. Halimbawa, Unang dagdag, Lindol.

8. Lagyan ng markang binilugang dobleng krus o sharp o binilugang bilang na ang wakas ng istorya bilang panapos.

9. Matapos makompleto ang istorya, iwastong mabuti sa pamamagitan ng lapis ang mga mali. Gamitin ang mga pananda sa pagwawasto ng sipi.

10. Kung hindi gaanong mabasa ang kopya dahil sa maraming pananda at dagdag, imakinalyang muli kung mayroon pang panahon. Ang maruming kopya ay mahirap iwasto, nagpapatagal sa typesetting at maaaring magbunga ng mga kamalian sa pag-imprenta ng teksto.

# 30

MGA KATANGIAN NG MABISANG EDITOR SA PAGWAWASTO NG

KOPYAMalawak na kaalaman sa wika.Mahusay sa gramatika at pagbaybay.Malawak ang kaalaman sa talasalitaan.Mahilig magbasa.Maraming alam sa pangkalahatan at kasalukuyang impormayon.Alam ang mga batas tungkol sa libelo.Kabisado ang mga pananda sa pagwawasto ng sipi.Metikuloso.

MGA URI NG ULO NG BALITA

1. Banner- ang ulo ng pinakamahalagang balita na may pinakamalaking titik at pipangmukhang pahina.

2. Streamer- ang ulo ng balita na tumatawid sa kabuuan ng pangmukhang pahina

3. Binder- ito ang ulo ng balita na tumatawid sa itaas ng panloob na pahina.

5. Kubyerta- ito ang bahagi ng banner na nagtataglay ng maliliit na titik at naiibang tipo kaysa sa unang tipo.

4. Payong- ang tawag sa isang streamer na matatagpuan sa itaas ng pangalan ng pahayagan.

6. Subhead- ang tawag sa pantulong na pamagat na ginagamit upang mabigyan ng espasyo ang mahabang istorya.

7. Kicker, tagline o teaser- ito ay isang maikling linya na inilagay sa kaliwa o sentrong itaas ng pinakaulo ng balita. May maliit na tipo at may salungguhit.

8. Hammer- ang tawag kung ang kicker o tagline ay mas malaki kaysa sa ulo ng balita.

9. Nakakahong ulo o box head- ginagamit ito upang mabigyang-diin ang kahalagahan ng balita o maaari ring gawing panghiwalay sa dalawang Talong ulo o jump head- ang tawag sa ulo ng karugtong na istoryang hindi natapos sa pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan ng espasyo.

10. Talong ulo o jump head- ang tawag sa ulo ng karugtong na istoryang hindi natapos sa pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan ng espasyo

MGA ANYO NG ULO NG BALITA

1. Pantay-kaliwa- ito ay binubuo ng dalawa o mahigit pang linyang pantay ang pagkakahanay ng unang titik sa kaliwa.

Halimbawa: Guro P63M ang baon

sa pagreretiro

2. Pantay-kanan- ito ay binubuo ng dalawa o mahigit pang linyang pantay ang pagkakahanay ng mga hulihang titik sa kanan.

Halimbawa: Bus sumalpok sa arko ng Quirino

Highway; 4 na ang patay

3.Dropline- binubuo ito ng dalawa o mahigit pang linya na ang mga kasunod na linya ay may palugit sa bawat linyang sinundan.

Halimbawa: 30,000 trabaho, inilarga

ng New Zealand 4. Hanging indention- binubuo ito ng mahigit dalawang linya

kung saan ang mga kasunod sa unang linya ay may pantay na palugit.

Halimbawa: ‘Pinas dapat umasa sa sariling lakas

para labanan ang panghihimasok ng China, US’

5. Baligtad na piramide- ito ay binubuo ng dalawa o higit pang linyag iniayos na parang piramide.

Halimbawa:Kasambahay Law, hindi pa rin

sinusunod

6. Crossline o barline- ito ay ilang linyang ulo ng balita na maaaring sumakop ng dalawa o tatlong kolum.

Halimbawa: Tsina, may patagong banta sa

Pilipinas

7. Flushline o full line- binubuo ito ng dalawa o mahigit pang magkasinghabang linyang pantay sa kanan o kaliwa.

Halimbawa:Pamamaril sa dating PTA

chief, kinondena ni VP Jejomar

Binay

MGA PANANDA SA PAGWAWASTO NG

KOPYA/Sipi

Lahat ng maliliit na titik ( maliban sa j, I, l, t, f , at m,w)- 1 yunit @maliliit na titik na j, I, l, t, f ------------------------------------1/2 yunit @m at w -------------------------------------------------------------1½ yunit @lahat ng malalaking titik ( maliban sa J I L T F M W )--------1½ yunit @J I L T F--------------------------------------------------------------1 yunit @M at W ----------------------------------------------------2 yunit@ lahat ng bantas (maliban sa gatlang, tandang pananong,simbolo ng piso, dolyar at bahagdan -----------1/2 yunit@gatlang, tandang pananong, simbolo ng piso, dolyar at bahagdan ---------------------------------------------------------1 yunit 

@lahat ng tambilang mula 0 hanggang 9 ( maliban sa 1 ) ---------------------1 yunit @tambilang na 1 ------------------½ yunit @lahat ng ispasyo -----------------1 yunit

MGA DAPAT TANDAAN SA PAG-UULO NG BALITA

1. Basahin ang istorya upang

makuha ang pangkalahatang

kaisipan.2. Kunin ang mahahalagang salita upang gawing batayan sa pag- uulo.

3. Ang mga salitang gagamitin sa

pag-uulo ay karaniwang nasa

patnubay.

4. Gamitin ang pinakaikling mga salita sa pag-uulo.

5. Gamitin lamang ang tuldok – padamdam kung kinakailangan

6. Iwasan ang nagbanggaang ulo o dalawang ulo ng balitang magkalinya at

may magkasinlaking tipo.

7. Huwag maglagay ng tuldok

sa katapusan ng ulo ng balita.

8. Lagyan ng simuno at pandiwa ang ulo ng balita. Simulan ito sa simuno at huwag sa pandiwa.

9. Maglagay ng kuwit sa dulo

ng simuno bilang pamalit sa

ay.

10. Huwag gumamit ng mga pantukoy sa panimula.

11. Huwag paghiwalayin ang mga tambalan o mga salitang magkaugnay.

13.Gamitan ang kuwit, bilang pamalit sa at.

14. Ang unang titik lamang ng ulo at ng mga tanging pangalan ang ilimbag sa

malaking titik.15. Kung gagamit ng tahasang sabi bilang ulo, lagyan ng isang panipi lamang.Ngunit kung ang pinagkunan nito ay ibinigay, huwag nang lagyan ng panipi. Lagyan na lamang ng gatlang ang huling titik ng ulo at ibigay ang apelyido o dinaglat na pangalan ng kilalang taong nagsabi.16. Gamitin lamang ang mga

kilalang daglat tulad halimbawa ng RP para sa

Republika ng Pilipinas,Pnoy para kay Pres. Aquino at

iba pa.

17. Huwag magtapos sa pang-angkop, pantukoy o pang-

ugnay sa dulo ng unang linya.

18. Huwag bumanggit ng pangalan maliban kung

tao ay kilala.

19. Iwasan ang masaklaw na pagpapahayag.Iwasan ang opinyon sa ulo ng balita.

20. Iwasan ang masaklaw na pagpapahayag.

21. Iwasan ang paggamit ng

negatibong pandiwa.

22. Gumamit ng mabisa at makatawag-pansing

pandiwa.

23. Iwasan ang paghihiwalay ng pang-ukol sa layon

nito.

Panuntunan sa ACRONYM *Ang ACRONYM ang salitang binubuo

mula sa unang titik o pantig ng ibang mga salita.

Mga Dapat Tandaan: * Kapag ang acronym ay binubuo

lamang ng dalawa hanggang apat na titik tulad ng WHO para sa WORLD Health Organization at MILF para sa Moro Islamic Liberation Front.

Ang Asean para sa Association of Southeast Asian Nation at Unicef para sa UniteKung pantigan ang

ginawang pagbubuo ng acronym, unang titik lamang ng pantig ang

nasa malaking titik tulad ng Dep.Ed para sa Department of

Education at GenSan pra sa General Santos.

d Nations International Children’s Emergency Fund.

Pamamaraan sa Pagsulat ng Ulo

Pagkatapos makabuo ng ideya para sa ulo

ng balita, ang kasunod na hakbang na gagawin ng editor ng kopya kung paano

ito pagkasyahin sa nakalaang espasyo

sa pahina.

Upang maisagwa ito, kailangan magbigay ng tagubilin sa tagapag-anyo kung anong tipo

ng pagkasulat ang ilalapat sa teksto at

kung paano ito isasaayos sa pahina.

Hal. 3-20TNRBAng unang bilang na 3 ay para sa ulo ng balita na pagkasyahin sa tatlong kolum sa pahina. Ang bilang na 20 ay ang laki ng tipo ng titik na gagamitin. Ang TNR naman ay para sa Times New Roman, ang tipo ng titik na gagamitin ay B na nangangahugang bold o maitim na tipo ng titik.*Ang dalawang linya sa ibaba ay tumutukoy sa bilang ng dek o linya ng ulo ng balita kung lalagyan ng kiker o panimulang ulo ang balita,

Lalagyan lamang ng bar pagkatapos ng B at ilagay ang salitang kiker.

Hal. 3-20 TNRB/Kiker

*Ang pampaaralang pahayagang tabloid na may sukat na 12” x 8” ay magtataglay ng limang kolum na ang bawat sukat ay 12 ems o dalawang pulgada.

Bilang ng Font:Point Sizes:

14 point 22 45

18 point 18 35 52

24 point 13 27 40 43

30 point 11 21 33 47 55

36 point 9 18 27 35 44 53

48 point 7 14 20 27 34 41

60 point 5 11 17 22 27 33

72 point 4 9 13 18 22 26

36 pt.: 30 pt.:5 columns = 43-45 units 5 columns = 53-55 units4 columns = 34-36 units 4 columns = 42-44 units3 columns = 24-27 units 3 columns = 31-33 units2 columns = 16-18 units 2 columns = 20-22 units1 column = 7- 9 units 1 column = 9-11 units24 pt.: 18 pt.:3 columns = 37-39 units 3 columns = 49-51 units2 columns = 24-26 units 2 columns = 32-34 units1 column = 11-13 units 1 column = 15-17 units

How short can your head be? A good rule of thumb is

that each line should be within 10 percent of the

maximum count.To calculate whether your

head is too short ...

* Step One: Figure out 10 percent of the maximum count. You can round up to the nearest half.Example:Let's say your count is 28.10 percent of 28 is 2.8, which you can round up to 30.

* Step Two: Subtract the number you came up with in Step One from the maximum count.Example:28 minus 3 is 25.So 25 is the minimum count for your headline.

Your headline should be between the minimum and maximum counts. In our example, your headline can have a count from 25 to 28.

SluglineUri ng Artikulo

*( Unang salita ng Ulo)

*Pahinang *Paglalagyan ng

Artikulo*Pangalan ng nagwawasto

*Araw ng pagwawasto

Teksto*Uri ng font-lead*Uri ng font –body*Laki ng font-Lead*Laki ng font- body*Bilang ng kolum

Teksto@Uri ng Font@Laki ng Font@Bilang ng Kolum

Ulo*Uri ng font

*Laki ng Font*Dami ng linya

*Bilang ng Kolum*Anyo ng

Pagkakasulat(Downstyle)

Panuto para sa teksto at Panuto

para sa Ulo

Panuto: Isaayos ang balita sa ibaba gamit ang mga pananda sa pagwawasto. Bigyan ng isang linyang ulo at huwag kalimutang lagyan ng printer’s direction.

Palma nanwagan kontra 4P’S

Ang pahayag ni Palma ay bunsod na din sa planong

malacanang na dadag-dagan nleang P1,200 ang subsidy na

ibibigay sa mga pambublikong driver sa bansa.

Paliwanag pa ni Palma mas magiging epektibo dveeang

sistema ng pamahalaan kung hahasain ang kakayahan ng mga

Filipino upangmales mapaunlad kanilang mga sarili at pmumuhayat hindi gawing tamad

pa

BalitaPalma…

p. 2MMS

2-2-13

UloTNRB24pts1 linya2 kol

Crossline

TekstoArial Bold-LeadArial-Body11pts-Lead10pts-b0dy

2 kol

Ayon kay Archbishop Palma, kailanagang isaalan ng

mgaOpiyal ng gobyerno ang pangmatagalng solusyon para

higt na matulunagan at maihango ang kabuhayn ng mga

mahirap tulad ng pagbieebigayan trabaho , ivelihood

program at iba pang kapakipakinabang na na program.

Masama at walang maidulot na mabuti ang programang ito.

Panuto: isaayos ang balita sa ibaba gamit ang mga pananda sa pagwawasto. bigyan ng dalawang linyang ulo at huwag kalimutang lagyan ng printer’s direction.

Minsan, may isang binatang lumapit kay Pilosopo Tasyo para subukin ang katalinuhan niya. Ang sabi ng binata: “Pilosopo Tasyo, sabihin nga ninyo sa akin ang kalagayan ng ibon na nasa aking palad.” Saglit na tumahimik at nag-isip si Pilosopo Tasyo. Kapag sinabi niyang buhay ang ibong nasa palad ng binata, hihigpitan ng binata ang pagkakuyom ng kanyang palad para mamatay ito, at kapag sinabi naman niyang patay, ito ay pakakawalan niya. Nagsalita si Pilosopo Tasyo, at sinabi niya: “Ang kalagayan ng ibong iyan ay nasa palad mo.” Oo, nakasalalay sa kanyang palad kung mananatiling buhay o patay ang pinaglalaruan niyang ibon. At ganoon din tayong mga guro. NAKASALALAY SA ATING MGA KAMAY KUNG MAGIGING BUHAY O PATAY ANG MGA KAALAMAN ANG PAGKATOTO NG ATING MGA MAG-AARAL.

Maraming Salamat!!!

Magandang Buhay!!!

Magamdang Araw!!!

Gng. Milagros M. SaclausoLala National High School

Source: Pampaaralang Pamahayagan (2008)

Ang Mapanuring Umalohokan (2013)

Phil Star Sept. 2015 issues