POJAM, RAZVOJ I ZNAČAJ METROLOGIJE

“Lepota u delima predaka mora izazivati divljenje u očima potomaka,a od divljenja do zahvalnosti nije daleko”

Milan Đ. Milićević, 1887.

Mr Ana Trajković, asistentPredmet: Metrološki sistem -Predavanje 1.Osnovne studije.

RAZVOJ MERA

Svako ko zaboravi ili zanemari svoju dužnost da svakog punog meseca etalonira etalon jedinice dužine, biće kažnjen smrtnom kaznom.

Ova pretnja odnosila se na dvorske arhitekte

odgovorne za izgradnju hramova i piramida za

faraone u starom Egiptu 3000 godina pre

nove ere.

Prvi kraljevski “kubit” bio je definisan kao

dužina podlaktice od lakta do vrha ispruženog

srednjeg prsta vladajućeg faraona, uvećan za

širinu njegove šake. Ova originalna mera bila

je zatim prenesena i isklesana od komada

crnog granita. Radnici na gradilištima dobijali

su njene kopije izrađene od granita ili drveta,

a za njihovo održavanje bile su odgovorne

arhitekte.

Grčka reč “metron” znači mera. Metrologija je nauka o merama.

Smatra se da se

početak merenja u

razvoju ljudske

civilizacije nalazi tamo

gde je početak

razmene dobara.

Merenja su se u tom

dobu svodila uglavnom

na utvrđivanje količine

razmenjenih dobara. razmenjenih dobara.

U usvajanju mera

čovek je polazio od

delova svog tela (

stopa, palac, pedalj,

lakat, itd.) ili od

predmeta iz svoje

okoline (zrno –

“granulum”, kamen –

“stone”)

Usvajanje i primena raznih mera na malim teritorijalnim područjima otežavalo je

sporazumevanje, a posebno trgovinu među stanovnicima područja s različitim

merama.

Pokušaji da sa određene mere, obično za dužinu ili masu, primenjuju na širim

područjima dugi niz godina nisu davali željene rezultate.

Većina metrologa koji se bave

istorijatom metrologije vezuje njen

početak kao nauke za 18. vek,

odnosno za period oko francuske

revolucije koja je dala značajan

podstrek njenom razvoju.

U tom periodu začela se ideja o

stvaranju decimalnog metarskog

sistema i o usvajanju definicije za

jedinicu dužine – metar.

Koliki se značaj, za celokupni progres ljudskog društva, pridaje merenjima

može se istaći kroz izreke poznatih naučnika.

V. Tomson, lord Kelvin je rekao:

"Ako možete izmeriti ono o čemu govorite, i izrazite ga brojevima, vi znate nešto o njemu; ali ako to niste u stanju, znanje vam je slabo i nedovoljno; ono može biti početak saznanja, ali ste u vašim mislima jedva kročili ka Nauci, pa ma kakav bio predmet vašeg proučavanja“Nauci, pa ma kakav bio predmet vašeg proučavanja“

D.I.Mendeljejev:

"Nauka počinje tamo gde počinju merenja“

Emilijan Joksimović:

“Broj i mera, moja vera“

Nakon potpisivanja Međunarodne metarske konvencije,

20. maja 1875. godine u Parizu, kojoj

su tokom vremena pristupile skoro

sve razvijene zemlje, metrologija se

kao nauka od opšteg interesa

ubrzano razvija, posebno u onim

zemljama koje su shvatile njen značaj

i znale da iskoriste ono što ona daje.

Srbija je pristupila Metarskoj

konvenciji 1879.g, što preuzima

Jugoslavija potpisivanjem 1921.g,

odnosno ratifikacijom 1929.g. -

"Službene novine", br. 302 - CXXVIII,

od 25.12.1929.g.

Tada mala, tek oslobođena Kneževina Srbija donela je svoj prvi zakon o merama.

Tim zakonom ona je usvojila decimalni metarski sistem.

U drugoj polovini prošlog veka Srbija je činila

ogromne napore da organizuje svoju državu i

da je uvrsti u među razvijene zemlje onog doba.

Svoje važne poslove Srbija je poveravala

najboljim od svojih malobrojnih školovanih ljudi.

Njihova vidovitost zaslužuje naše divljenje, oni

su svoju otadžbinu skromnih mogućnosti: niskih

kuća, kaldrmisanih ulica, bez saobraćaja, sa kuća, kaldrmisanih ulica, bez saobraćaja, sa

zanatstvom u povoju, “uveli u svet” ranim

pristupanjem Metarskoj konvenciji.

Ostavili su svojim potomcima osnovu na kojoj

se gradi i razvija Srbija.

U savremenim uslovima, zbog obima i

složenosti metrologije i njenih veza s drugim

oblastima, a radi optimalnog iskorišćavanja

raspoloživih resursa i delovanja na rad i

razvoj u oblasti metrologije i u oblastima u

kojim ona ima značajnu ulogu, neophodan kojim ona ima značajnu ulogu, neophodan je sistemski pristup i sistematska razradametrološke delatnosti.

To zahteva da se napusti uočeno

poistovećivanje metrološkog sistema samo

sa njegovim merno-tehničkim mogućnostima

ili sa njegovom organizacionom strukturom i da se utvrde svi bitni elementi optimalnog rada i razvoja tog sistema.

Metrologija je oblast saznanja koja se odnose na merenja.

Ona se posebno bavi mernim jedinicama i njihovim

etalonima, merilima (mernim instrumentima) i merenjima i

obuhvata sve teorijske i praktične probleme koji se odnose

na merenja bez obzira na njihovu tačnost.

Metrologija, takođe, obuhvata određivanje fizičkih konstanti

i svojstava materijala i materije.

Metrologija se može posmatrati i u zavisnosti od fizičke

veličine koju razmatra, kao:veličine koju razmatra, kao:

•metrologija dužine,

•metrologija vremena,

•metrologija temperature i sl,

ili prema oblasti primene, kao:

•tehnička metrologija,

•astronomska metrologija,

•medicinska metrologija i sl.

Metrologija je pod dejstvom niza drugih

nauka, odnosno oblasti, dok

istovremeno deluje na njih.

Porast saznanja iz metrologije vodio je

specijalizaciji, tj. razvoju njenih

pojedinih delova, npr. metrologije

mase, metrologije dužine, metrologije

vremena i frekvencije itd.

Istovremeno, mora se, voditi računa i o

sve širem sagledavanju celine, sve širem sagledavanju celine,

odnosno ukupnih potreba i mogućnosti

razvoja i primene postojećih saznanja.

Pri tome se dostignuća metrologije,

osim u naučnim istraživanjima,

posebno primenjuju u oblasti

poslovanja: u utvrđivanju kvantiteta

robe i usluga, i u oblasti kvaliteta: u

stvaranju i utvrđivanju kvaliteta

proizvoda i usluga.

Moguće su i drugačije podele metrologije.

U svakodnevnom životu često se može čuti: OPŠTA METROLOGIJA

Opšta metrologija je deo metrologije koji se bavi problemima koji su zajednički svim metrološkim pitanjima, nezavisno od merene veličine.

Ili: ZAKONSKA METROLOGIJA

Zakonska metrologija je deo metrologije koji zbog opšteg državnog značaja svaka država reguliše svojim zakonima i propisima.

Najvažniji ciljevi zakonske metrologije u jednoj zemlji su da se obezbedi:

• Merno jedinstvo u zemlji i sa svetom;

• Razvoj metrologije u zemlji u skladu sa tehnološkim razvojem zemlje;

• Prihvatljiv kvalitet poizvoda i usluga;

• Zaštitu svih strana u kupoprodajnim odnosima;

• Zaštitu i bezbednost čoveka i njegove životne i radne sredine.

U savremeno organizovanoj društvenoj zajednici život i rad se ne mogu zamisliti bez merenja.Merenjem čovek produžuje domašaj svojih čula.

Nema robe koja nije merena pre nego je

dospela u razmenu niti prirodne spoznaje

koja ne počiva na merenim vrednostima.

Industrijsku proizvodnju ne možemo zamisliti

bez merenja, a kvalitet proizvoda se

određuje merenjem.

Čovekova zaštita od opasnosti koje mu

prete od okoline ili medicinska dijagnoza

i terapija zasnovane su na

rezultatima meranje.

Razvoj nauke i tehnike, transfer znanja i

tehnologije, i obim međunarodne

razmene dobara, dostigli su još u prvoj

polovini prošlog veka takav nivo na

kome nejedinstvo merenja bi predstavljalo ozbiljnu kočnicu i problem ukupnog daljeg napretka.

Hvala na pažnji!