ชพจรชพจรเปนแรงสะเทอนของกระแสเลอด ซงเกดจากการบบตวของ

หวใจหองลางดานซาย ทำาใหผนงของหลอดเลอดแดงขยายออกเปนจงหวะ เปนผลใหสามารถจบชพจรไดตลอดเวลา   ปจจยทมอทธพลตอชพจร -         อาย เมออายเพมขนอตราการเตนของชพจรจะลดลง ในผใหญอตราการเตนของชพจร 60-100 (เฉลย 80 b/m) -         เพศ หลงวยรน คาเฉลยของอตราการเตนของชพจรของผชายจะตำากวาหญงเลกนอย -         การออกกำาลงกาย อตราการเตนของชพจรจะเพมขนเมอออกกำาลงกาย -         ไข อตราการเตนของชพจรเพมขน เพอปรบตวใหเขากบความดนเลอดทตำาลง ซงเปนผลมาจากเสนเลอดสวนปลายขยายตวทำาใหอณหภมรางกายสงขน (เพม metabolic rate) -         ยา ยาบางชนด ลดอตราการเตนของชพจร เชน ยาโรคหวใจ เชน digitalis ลดอตราการเตนของชพจร (กระตน parasympathetic) -         Hemorrhage การสญเสยเลอดจะมผลทำาใหเพมการกระตนระบบประสาทซมพาธตค ทำาใหอตราการเตนของชพจรสงขน, ในผใหญมเลอดประมาณ 5 ลตร การสญเสยเลอดไป <10% จงจะปราศจากผลขางเคยง -         ความเครยด เมอเครยดจะกระตน sympathetic nervous เพม การเตนของชพจร ความกลว, ความวตกกงวล และอาการเจบปวด กระตนระบบประสาทซมพาธตค -         ทาทาง เมออยในทายนหรอนงชพจรจะเตนเพมขน (เรวขน) ทานอนชพจรจะลดลง (ชา)   กลไกการควบคมชพจร

อตราการเตนของชพจรขนอยกบระบบประสาทอตโนมต 2 สวน คอ 1.     parasympathetic nervous system ถกกระตน อตราการเตนของชพจรลดลง 2.     sympathetic nervous system ถกกระตน เพมอตราการเตนของชพจร   สงทตองสงเกตในการจบชพจร 1.     อตราการเตนของชพจร จำานวนครงของความรสกทไดจากคลนบนเสนเลอดแดงกระทบนวหรอการฟงท apex ของหวใจในเวลา 1 นาท หนวยเปนครงตอวนาท (bpm)   1.1 อตราการเตนของชพจรปกตอยในชวง ทารกแรกเกด ถง 1 เดอน ประมาณ 120-160 bpm 1-12 เดอน ประมาณ 80 – 140 bpm 12-2 ป ประมาณ 80 – 130 bpm 2 – 6 ป ประมาณ 75 – 120 bpm 6 – 12 ป ประมาณ 75 – 110 bpm วยรน-วยผใหญ ประมาณ 60 – 100 bpm

1.2 ภาวะอตราการเตนของชพจรผดปกต Tachycardia: ภาวะทอตราการเตนของหวใจในผใหญมากกวา 100 b/m Bradycardia: ภาวะทอตราการเตนของหวใจในผใหญนอยกวา 60

b/m   2.     จงหวะชพจร (pulse rhythm) จงหวะและชวงพกของชพจร ชพจรจะเตนเปนจงหวะ และมชวงพกระหวางจงหวะ

2.1 จงหวะของชพจรปกต จะมชวงพกระหวางจงหวะ เทากน เรยกวา ชพจรสมำาเสมอ (pulse regularis)

2.2 จงหวะของชพจรผดปกต (dysrhythmias , arrhythmia, irregular) ชพจรทเตนไมเปนจงหวะแตละชวงพกไมสมำาเสมอ เรยกวา ชพจรไมสมำาเสมอ หรออาจจะมจงหวะการเตนสมำาเสมอสลบกบไมสมำาเสมอ ถาพบวา Pt มจงหวะของชพจรไมสมำ�าเสมอ ประเมน apical pulse 1 นาท ประเมน apical - radial pulse เพอประเมนชพจรทผดปกต electrocardiogram (EKG)   3.     ปรมาตรแรงชพจร (Pulse volume) ขนอยกบความแรงของเลอดในการกระทบ ชพจรปกตรสกไดดวยการกดนวลงตรงบรเวณทจะวดดวยแรงพอประมาณแตถา กดแรงมากเกนไปจะไมไดรบความรสก ถาแรงดนเลอดด ชพจรจะแรง แรงดนเลอดออนชพจรจะเบา   ปรมาตรของชพจร วดเปนระดบ 0 ถง 4

ระดบ 0 ไมมชพจร คลำาชพจรไมได ระดบ 1 (thready) คลำาชพจรยาก ระดบ 2 weak ชพจรแรงกวา threedy pulse

คลำาชพจรยาก ระดบ 3 ปกต ระดบ 4 bounding pulse ชพจรเตนแรง หรออาจม 0 ถง 3 scale

  ความยดหยนของผนงของหลอดเลอด ปกตผนงหลอดเลอดจะตรงและเรยบมความยดหยนด ในผสงอายผนงหลอดเลอดแดงมความ ยดหยนนอยขรขระ และไมสมำาเสมอ   วธประเมนชพจร peripheral

-         ใชนวช กลาง นาง วางตรงตำาแหนงเสนเลอดแดง กดแรงพอประมาณ ใหความรสกของการขยายและหดตวของผนงหลอดเลอดได ไมใชนวหวแมมอสมผส เพราะ หลอดเลอดทนวหวแมมอเตนแรง อาจทำาใหสบสนกบชพจรของตนเองได apical -         ฟงดวยหฟง (stethoscope) -         ใช doppler ultrasound -         electrocardiogram (EKG)   ตำาแหนงชพจร 1.     peripheral

1.1 Temporal เสนเลอดเทมพอรสทอดผานเหนอกระดก เทมพอรลของศรษะ

1.2 Carotid อยดานขางของคอ คลำาไดชดเจนจดบรเวณมมขากรรไกรลาง

1.3 Brachial อยดานในของกลามเนอ biceps ของแขน 1.4 Radial อยขอมอดานในบรเวณกระดกปลายแขนดานนอก

หรอดานหวแมมอ เปนตำาแหนงทนยมจบชพจรมากทสด เพราะเปนททจบไดงายและไมรบกวนผปวย

1.5 Femoral อยบรเวณขาหนบ 1.6 Popliteal อยบรเวณขอพบเขา อยตรงกลางขอพบเขา, หา

คอนขางยาก แตถางอเขากสามารถคลำาไดงายขน 1.7 Posterior tibial อยบรเวณหลงปมกระดกขอเทาดานใน 1.8 Dorsalis pedis อยบรเวณหลงเทาใหดตามแนวกลางตงแต

หวเขาลงไป ชพจรทจบไดจะอยกลางหลงเทาระหวางนวหวแมเทากบนวช 2.     Apical pulse ฟงทยอดหวใจ (Apex) ในผใหญจะอยท 5th intercostal space, left mid clavicular line  

ขอควรจำาในการวดชพจร 1.     ไมใชนวหวแมมอคลำาชพจร เพราะหลอดเลอดทนวหวแมมอเตนแรงอาจทำาใหสบสนกบชพจรของตนเอง 2.     ไมควรวดชพจรหลงผปวยมกจกรรม ควรใหพก 5-10 นาท 3.     อธบายผปวยวาไมควรพดขณะวดชพจร เพราะจะรบกวนการไดยนเสยงชพจรและอาจทำาใหสบสน  

ภาวะหยดหายใจและหวใจหยดเตน             ภาวะหยดหายใจ (respiratory arrest) และภาวะหวใจหยดเตน (cardiac arrest) - เปนภาวะทมการหยดการทำางานของอวยวะในระบบทางเดนหายใจและการไหลเวยน เลอด สวนมากมกจะพบวามการหยดหายใจกอนเกดภาวะหวใจหยดเตน และ ถาไมไดรบการชวยเหลอทถกตอง จะทำาใหเสยชวตได

สาเหตของการหยดหายใจ         -   ทางเดนหายใจอดตนจากสาเหตตางๆ เชน จากสงแปลกปลอมอดกนทางเดนหายใจ การแขวนคอ การถกบบรดคอ การรดคอ เปนตน ในเดกเลกสาเหตจากการหยดหายใจทพบไดมากทสดคอ การสำาลกสงแปลกปลอมเขาหลอดลม เชน ของเลนชนเลก ๆ เมลดถว เปนตน          -   มการสดดมสารพษ แกสพษ ควนพษ          -   การถกกระแสไฟฟาแรงสงดด          -   การจมนำา          -   การบาดเจบททรวงอก ทำาใหทางเดนหายใจไดรบอนตรายและเนอเยอไดรบบาดเจบ          -   โรคระบบประสาท เชน บาดทะยก ไขสนหลงอกเสบ ทำาใหกลามเนอหายใจเปนอมพาต          -   การไดรบสารพษจากแมลงสตวกดตอย เชน ผง ตอ แตน ตอยบรเวณคอ หนา ทำาใหมการบวมของเนอเยอของทางเดนหายใจและหลอดลมมการหดเกรง          -   การไดรบยากดศนยควบคมการหายใจ เชน มอรฟน ฝน โคเคน บารบทเรต ฯลฯ          -   โรคหวใจ เชน กลามเนอหวใจขาดเลอดไปเลยงอยางเฉยบพลน          -   มการตดเชอของระบบทางเดนหายใจ และมภาวะหายใจวายจากสาเหตตางๆ

 สาเหตของหวใจหยดเตน         -   หวใจวายจากโรคหวใจ จากการออกกำาลงกายมากเกนปกต หรอตกใจหรอเสยใจกระทนหน          -   มภาวะชอคเกดขนอยางเฉยบพลน จากการสญเสยเลอดมาก ทำาใหกลามเนอหวใจขาดเลอด หรอมเลอดมาเลยงไมเพยงพอ          -   ทางเดนหายใจอดกน ทำาใหกลามเนอหวใจไดรบออกซเจนไมเพยงพอ          -   การไดรบยาเกนขนาดหรอการแพ  ขอบงชในการปฏบตการชวยฟ นคนชพ       1.ผ ทมภาวะหยดหายใจ โดยทหวใจยงคงเตนอยประมาณ 2-3 นาท ใหผายปอดทนท จะชวยปองกนภาวะหวใจหยดเตนได และชวยปองกนการเกดภาวะเนอเยอสมองขาดออกซเจนอยางถาวร        2.ผ ทมภาวะหยดหายใจและหวใจหยดเตนพรอมกน ซงเรยกวา clinical death การชวยฟ นคนชพทนทจะชวยปองกนการเกด biological death คอ เนอเยอโดยเฉพาะเนอเยอสมองขาดออกซเจน   ระยะ เวลาของการเกด biological death หลงจาก clinical death ยงไมมใครทราบแนชด แตโดยทวไป มกจะเกดชวง 4-6 นาท หลงเกด clinical death ดงนนการปฏบตการชวยฟ นคนชพจงควรทำาภายใน 4 นาท

ขนตอนการชวยฟ นคนชพขนพนฐาน (CPR)หมายถง การปฏบตเพอชวยชวตคนหวใจหยดเตนหรอ คนทหยด

หายใจอยางกะทนหนโดยไมตองใชเครองมอทางการแพทยแตอยางไร แตเพยงใชแรงมอกดทหนาอก และเปาลมเขาปากผปวย กสามารถ ทำาใหหวใจทหยดเตน สามารถกลบมาเตนใหมได เลอดไปเลยงสมองได ทำาใหเราสามารถชวยชวตคนทเรารกหรอคนทเราพบเหนได

1. ตรวจดระดบความรสกตว ใหเรยกหรอเขยาตวผปวย ขอความชวยเหลอจากหนวยแพทยฉกเฉนโทร.1669

2. จดใหผปวยนอนหงาย   คกเขาขางตวผปวยใชมอหนงประคองศรษะ อกมอหนงออมรกแรมาทไหล พลกผปวยนอนหงาย

3. เปดทางเดนหายใจ   ใชมอกดหนาผาก อกมอหนงดนคางใหหนาแหงนขน ถามสงขดขวางทางเดนหายใจเชน เศษอาหาร หรอ สงแปลกปลอมอยในปากใหใชมอลวงออกเพอทำาใหทางเดนหายใจโลง

4. ตรวจดการหายใจ มองไปทางปลายเทาผปวยใหหชดกบปากผปวย เพอฟงเสยงหายใจ แกมสมผสลมหายใจ ตาดการเคลอนไหวของทรวงอก

ประเมนวา ผปวยหายใจไดเองหรอเปลา ถาผปวยหายใจเองไดจดใหนอนตะแคงกงควำาเพอพก

5. ชวยหายใจดวยการเปาปาก ถาผปวยไมหายใจใหเปาปาก โดยใชนวหวแมมอและนวชของมอทอยเหนอศรษะ บบจมกใหแนน ฝามอกดหนาผากใหหนาแหงนขน นวชและนวกลางของมออกขางเชยคางผปวยขน ผชวยเหลอสดหายใจเขาเตมทประกบปากกบผปวยใหสนท แลวเปาลมเขาปากผปวยชาๆ แตแรง ประมาณ 10-12 ครงใน 1 นาท สงเกตดวาขณะทเปาลมเขา หนาอกของผปวยจะกระเพอมขน

6. ตรวจชพจรในเวลา 5-10 นาท วางนวชและนวกลางบนหลอดลมของผปวย แลวเลอนลงไปดานขางระหวางหลอดลมกบกลามเนอคอ คลำาการเตนของชพจรเสนเลอดใหญทคอ พรอมสงเกตการหายใจของผปวย

- ถาคลำาชพจรได แตไมหายใจ ใหชวยหายใจดวยการเปาปากทก 5 วนาท โดยนบหนง...และสอง...และสาม...และส...และหา... เปาปาก 1 ครง (10-20 ครง ใน 1 นาท)

- ถาคลำาชพจรไมไดหรอหวใจหยดเตน ใหชวยกดหนาอก

7. การกดหนาอก คกเขาขางตวผปวย วางนวชและนวกลาง (มอขวา) บรเวณปลายกระดกหนาอก วางฝามอซายตอจากนวชบนกระดกหนาอก เอามอขวาทบมอซาย

วธกดหนาอก ผชวยเหลอเหยยดแขนตรง โนมตวตงฉากกบหนาอก ทงนำาหนกลง

บนแขนออกแรงกดทฝามอใหหนาอกยบลงประมาณ 1.5-2 นว กดหนาอกสมำาเสมอ 15 ครง ใน 10 วนาท โดยนบหนง...และสอง...และสาม...และส...จนครบ 15 ครง สลบกบเปาปาก 2 ครง นบเปน 1 รอบ ทำา 4 รอบใน 1 นาท (อตราประมาณ 80 ครงใน 1 นาท) สำาหรบผชวยเหลอ 2 คน คนหนงกดหนาอก 5 ครง สลบกบคนทสองเปาปาก 1 ครง (อตราประมาณ 60 ครงใน 1 นาท)

8. ตรวจชพจรและหายใจซำา ทก 3-4 นาท และใหการชวยเหลอ

ถาไมมชพจรและไมหายใจ- ผชวยเหลอ 1 คน กดหนาอก 15 ครง เปาปาก 2 ครง ทำา 4 รอบ ใน 1 นาท- ผชวยเหลอ 2 คน กดหนาอก 5 ครง เปาปาก 1 ครง- ตรวจชพจรและการหายใจซำาทก3-4 นาท

รอจนกวามคนมาชวยหรอหนวยแพทยฉกเฉนมาถง

ถามชพจรและไมหายใจ- ชวยเปาปาก 15 ครง ใน 1 นาท- ตรวจชพจรและการหายใจซำาทก3-4 นาท

รอจนกวามคนมาชวยหรอหนวยแพทยฉกเฉนมาถง

ถามชพจรและหายใจไดเอง- เฝาดอาการอยางใกลชด- ตรวจชพจรและการหายใจซำาทก3-4 นาท

รอจนกวามคนมาชวยหรอหนวยแพทยฉกเฉนมาถง

ผปวยกระดกหก

           กระดกหก (fracture) หมายความถงกระดกแยกออกจากกน กอใหเกดความเจบปวด บวม เคลอนไหวไมไดหรอเคลอนไหวผดปกต เนองจาก

อบตเหต เชน ถกรถชน หกลม ตกจากทสง หรอกระดกเปนโรคไมแขงแรงอยแลว กระดกเปราะเมอถกแรงกระทบกระเทอนเพยงเลกนอยกอาจหกได

ประเภทของกระดกหก           ๑. กระดกหกแบบสามญ (simple fracture) หมายถง  กระดกหกแลวไมปรากฏแผลใหเหนบนผวหนง          ๒. กระดกหกแผลเปด (compound fracture) หมายถง  กระดกทหกทมแทงผวหนงออกมาภายนอก          ๓. กระดกหกแตกยอย (comminuted fracture) หมายถง  ชนสวนของกระดกทหกปรากฏออกมามากกวา ๒ ชนขนไป

อาการของกระดกหก  มดงน          ๑. มความเจบปวดบรเวณทมกระดกหก          ๒. มอาการบวมรอบๆ บรเวณทกระดกหก          ๓. รปรางของแขนขาหรอหวไหลอาจเปลยนแปลงไปจากรปรางปกต          ๔. บรเวณนนเคลอนไหวไมได หรอเคลอนไหวแลวจะเจบปวดมาก          ๕. อาจไดยนเสยงกระดกหกเมอประสบอบตเหตบาดเจบ          ๖. หากกดเบาๆ ลงบนกระดกบรเวณทหก อาจไดยนเสยงกรอบแกรบ

การปฐมพยาบาลผปวยกระดกหก           วธปฏบต          การปฐมพยาบาลทดทสด คอ ใหผปวยนอนอยกบทหามเคลอนยายโดยไมจำาเปน เพราะหากทำาผดวธอาจบาดเจบมากขน ถาผปวยมเลอดออกใหหามเลอดไวกอน หากมอาการชอกใหรกษาชอกไปกอน ถาจำาเปนตองเคลอนยายผปวยใหเขาเฝอกชวคราว ณ ทผปวยนอนอย ถาบาดแผลเปด ใหหามเลอดและปดแผลไวชวคราวกอนเขาเฝอก สงทควรระวงมากทสดคอกระดกสนหลงหก

หรอกระดกตนคอหก ถาเคลอนยายผดวธ อาจทำาใหผปวยพการตลอดชวต หรอถงแกชวตไดทนทขณะเคลอนยาย           การเขาเฝอกชวคราว เปนวธการบงคบใหกระดกสวนทหกไดอยนงไมเคลอนไหว เพอลดความเจบปวดและปองกนมใหเกดความพการเพมขน มหลกอยวาหากหาสงทใกลมอเพอเขาเฝอกไมได ใหมดสวนทกระดกหกไว ไมใหเคลอนไหว เชนกระดกขาขางหนงหก กใหมดขาขางทหกใหชดแนนกบขาขางด หากกระดกแขนหก  หรอกระดกไหปลาราหกกมดแขนขางนนใหอยแนนตดกบลำาตว เรยกวา "เขาเฝอกธรรมชาต"           สงทอยใกลมอพอใหเปนเฝอกไดคอ แผนกระดานทอนไม กงไม ไมบรรทด หมอน ผาหม ผาขาวมา ดามรม มวนกระดาษหนงสอพมพ ใชไดดคอแผนไม ทเหมาะควรยาวเกนกวาขอตอ  (joints)  ซงอยสวนบนและสวนลางของกระดกทหกและควรมสงนมๆ รองรบผวหนงของอวยวะสวนนนอยเสมอควรใชไม ๒ แผนขนาบสองขางของสวนทหกแลวมดดวยผาหรอเชอกใหแนนพอควร          หากไมแนใจวากระดกหกจรงหรอไม  ใหปฏบตตามวธกระดกหกไวกอนเพอความปลอดภย

กระดกสนหลงหก           สมอง ไขสนหลง และสวนตนๆ ของเสนประสาทใหญๆ อยภายในกะโหลกศรษะและกระดกสนหลง เมอไดรบบาดเจบอยางหนงอยางใดตอกะโหลกศรษะ และกระดกสนหลง ยอมกระทบกระเทอนตอสมอง และไขสนหลงไปดวย

อาการ          เมอกระดกสนหลงหก หรอแมแตขอตอกระดกสนหลงเคลอน ไขสนหลงจะถกกดหรอถกตดขาด เปนผลทำาใหเกดอมพาตและหมดความรสกของเสนประสาทตางๆ ทอยตำากวาระดบไขสนหลงทไดรบอนตรายลงมา ถากระดกสนหลงหกทคอ แขนและขาของผปวยจะเปนอมพาตและหมด

ความรสก ชาไปทงตว ยกเวนศรษะเทานน ผปวยอาจหยดหายใจ เพราะกลามเนอทรวงอกและกะบงลมหยดทำางานเพราะเปนอมพาต ถากระดกสนหลงหกทหลง ขาทงสองขางของผปวยจะชาและเปนอมพาต การชวยเหลอผปวยกระดกสนหลงหกท�คอ          ใหผปวยนอนรอบโดยมศรษะอยนงและจดใหเปนแนวตรงกบลำาตวโดยใชหมอน หรอของแขงๆ ขนาบศรษะขางหทงสองดาน ถาผปวยประสบเหตขณะขบรถยนตอย กอนเคลอนยายผปวยทกระดกสนหลงสวนคอหกออกจากทนงในรถ ผชวยเหลอควรใหผปวยนงพงแผนไมกระดานทมระดบสงจากสะโพกขนไป จนเหนอศรษะ ใชเชอก หรอผามดศรษะและลำาตวของผปวยใหตดแนนกบแผนไมไมใหขยบเขยอน เปนเปลาะๆ แลวจงเคลอนยายผปวยออกมา          ถาผปวยหยดหายใจ ผชวยเหลอควรรบผายปอดดวยวธเปาลมเขาปาก หากตองเคลอนยายผปวย เชน นำาสงโรงพยาบาลควรหาผชวยเหลออยางนอย ๔ คน ใหผชวยเหลอยกผปวยขนจากพนพรอมๆ กน ใหศรษะและลำาตวเปนแนวตรง ไมใหคองอเปนอนขาด แลวจงวางผปวยลงบนแผนกระดาน หรอเปลพยาบาลตอไป

การชวยเหลอผปวยกระดกสนหลงหกท�หลง          ใหผปวยนอนราบอยบนพน ไมใหเคลอนไหว หาผชวยเหลอ ๓-๔ คน และแผนกระดานขนาดยาวเทาผปวย เชน บานประต หรอเปลพยาบาล คอยๆ เคลอนตวผปวยในทาแนวตรงทงศรษะและลำาตว ไมใหหลงงอเปนอนขาด วางผปวยลงบนไมกระดานหรอบนเปลพยาบาล ใชผารดตวผปวยใหตดกบแผนกระดานเปนเปลาะๆ ไมใหเคลอนไปมาแลวจงนำาสงแพทย

การปฐมพยาบาลผบาดเจบ

การปฐมพยาบาลผบาดเจบ การ ปฐมพยาบาล คอ การชวยเหลอขนตนแกผบาดเจบจากอบตเหตหรอการลมปวยอยางกะทนหน ปจจบนทนดวน โดยการใชสงตางๆเทาทจะหาไดในขณะนนเพอใหผบาดเจบรอดชวตอย ได หรอยงมอาการเดมไมทรดลงหรอหายปวยหรอทเลาไดเรวขน แลวรบนำาสงสถานพยาบาลทมอปกรณ เครองมอและบคลากรทสามารถใหการรกษาทดตอไป ความรเรองการปฐมพยาบาลจงเปนสงทสำาคญททกคนจำาเปนตองรเพอนำา ไปชวยเหลอผอนไดอยางถกตอง เพอประโยชนดงทกลาวไปแลว 

หลกในการปฐมพยาบาล เนอง จากอบตเหตมกทำาใหเกดการบาดเจบไดในหลายอวยวะ ซงมความรนแรงและอนตรายตางกน หวใจสำาคญของการปฐมพยาบาลคอการเรยงลำาดบความสำาคญของอวยวะทไดรบบาด เจบเพอใหการปฐมพยาบาลในการบาดเจบทรนแรงกอน ดงน 

1. การชวยเหลอดวนทสด เปนการชวยเหลอเพอใหมชวตรอดหรอเพอรกษาชวต - การชวยหายใจ - การชวยนวดหวใจ - การชวยหามเลอดจากบาดแผลภายนอก 2. การชวยเหลอดวน เปนการชวยเหลอเพอปองกนความพการตออวยวะตางๆ ลดความรนแรงของการ บาดเจบทเกดขน -การปกปดแผลดวยผาสะอาด -การเขาเฝอกชวคราว ( Emergency splints ) -การจดทาใหเหมาะสมกอนเคลอนยายผปวย 3. การชวยเหลอรอง เปนการเคลอนยายผบาดเจบสงสถานพยาบาลและการแจงขาว ขอควรปฏบตสำาหรบผปฐมพยาบาล 1. ตองควบคมสตอารมณใหสงบ 2. ตองใหกำาลงใจแกผบาดเจบทรสกตวอย 3. ตองตรวจตราสงตางๆตอไปน - ความปลอดภยของผบาดเจบและการเขาไปชวยเหลอ - การหายใจ การตกเลอดและระดบความรสตของผบาดเจบ 4. ตองขอความชวยเหลอตางๆ

การปฐมพยาบาลผบาดเจบท�ชอก ผบาดเจบทชอกเกดไดหลายสาเหตแตสวนใหญมกเกดจากการเสยเลอด การปฐมพยาบาลควรทำาดงน 1. หามเลอดจากบาดแผลภายนอก 2. จดทาใหผบาดเจบนอนราบ หวตำา ยกขาขนสงกวาลำาตว 3. รบนำาผบาดเจบสงโรงพยาบาลใหเรวทสด การปฐมพยาบาลบาดแผลภายนอก บาดแผลภายนอก จะเหนไดชด การปฐมพยาบาลจะไมยงยากมากนก โดยมจดประสงค ดงน 1. เพอทำาใหบาดแผลสะอาด โดยการลางดวยนำาสะอาดจำานวนมากๆแลวใช

ผาสะอาดปดและพนไว 

2. เพอหามเลอด ซงม 3 วธงายๆดงน -การพนผาใหแนน จะใชไดดถาเลอดทออกมาจากหลอดเลอดดำา -การใชผาสะอาดวางบนแผลและใชฝามอหรอนวกดไว จะใชไดดถาเลอดทออกจากเสนเลอด แดง -การ ขนชะเนาะ การใชเชอกหรอผารดบรเวณเหนอตอบาดแผลแลวขนใหแนนพอททำาให เลอดหยดไหลไดแตไมควรแนนมาก เพราะอาจทำาใหเสนประสาทถกทำาลายได และควร คลายทกๆ 30 นาทเพอปองกนการขาดเลอดไปเลยง

การดแลรกษาบาดแผลภายนอก 1.ลางแผลใหสะอาดดวยนำาเกลอลางแผล ( Irrigation ) 2.หามเลอดทบาดแผล ( Stop bleeding ) 3.การตกแตงบาดแผล ( Debridement ) -ตดเอาเนอทตายและชอกชำามาก ๆ ออก -ตดเอาเนอทแมยงไมตายแตเลอดไปเลยงไมเพยงพอ และคดวาถาปลอยเอาไวคงจะตายออก -ตดเนอทมสงสกปรกตดอยมาก ไมสามารถจะเอาสงสกปรกออกไดโดยวธอนออก -ขอบแผลทกระรงกระรงเมอเยบเขาหากนแลวจะมแผลเปนทนาเกลยด ควรเจยนใหเรยบ -ขอบแผลชอกชำา ถาเยบเขาหากนจะตดไดไมด ควรตดออก 4.การซอมแซมสวนทฉกขาด -ผวหนง (Skin ) การตดตกแตงตองดบรเวณทเปนบาดแผลดวย ไมตดออกมากเกนไปจน เยบไมไดหรอเยบแลวตงเกนไป -ไขมน( Fat ) สามารถตดออกไดแตตองระวงเลอดออกเพราะมกจะออกไดมากและนาน -พงผด ( Fascia ) ไมควรตดออกมากเกนความจำาเปน -กลามเนอ (Muscle ) ถาตายแลวตองตดทงหากไมฉกขาดมากไมจำาเปน

ตองเยบ แตถาขาด ตามขวางของใยกลามเนอควรเยบเขาหากน -เอน( Ligament and tendon ) ถาขาดบางเสนใยอาจไมตองเยบซอม แตถาขาดหมดทง เสนตองเยบซอมโดยหาสวนตนทขาดใหพบและเยบตอดงเดมโดยหามตดออกมาก เกนความ จำาเปน -เสนประสาท (Nerve ) ถาเปนเสนใหญและมหนาทมากถาเสยไปจะมผลเสยตอการเคลอน ไหวตองเยบซอมโดยผชำานาญ -เสน เลอด ( Vessels ) ถาเปนเสนเลกอาจผกเพอหามเลอด ถาเปนเสนใหญและไมมแขนง อนมารวมเลยงเนอเยอบรเวณนนตองเยบซอมโดยผชำานาญ 

การปฐมพยาบาลบาดแผลไฟไหมนำารอนลวก 1. ลางดวยนำาสะอาดมากๆและหามลอกตมใสออก 2. ใชผาชบนำาเยนประคบหรอใชถงพลาสตกสะอาดใสนำาแขงวางตรงบรเวณบาดแผล เพอลดอาการ ปวดแสบปวดรอนและลดการอกเสบ ขอบงชในการรบผปวย Burn รกษาในโรงพยาบาล ผปวยทมบาดแผลไฟไหมนำารอนลวกทจะตองนอนรกษาในโรงพยาบาล คอผปวยทจดอยใน Modurate and Majer Burns ไดแก 1.Moderate burns - Second degree burns 15 - 25 % ในผใหญ หรอ 10 - 20 % ในเดก - Third degree burns 2 - 10 % 2.Major burns - Second degree burns มากกวา 25 % ในผใหญ หรอ 20 % ในเดก - Third degree burns มากกวา 10 % - แผลไฟไหมนำารอนลวกของตา ห หนา มอ เทา และบรเวณหวหนาว - ผปวยไฟไหมนำารอนลวกทม Inhalation injury รวมดวย - ผปวยไฟไหมนำารอนลวกจาก High - voltage electrical injury - ผปวยไฟไหมนำารอนลวกทมกระดกหก หรอการบาดเจบรนแรงอยางอนรวมดวย 

- ผปวยไฟไหมนำารอนลวกทเปน Poor - risk group โดย ทวไปแลวการใหสารนำาทดแทนทางเสนเลอดจะเรมใหในผปวยทมแผลไฟไหม นำารอนลวกมากกวา 15 - 20 % ของผวหนงทงหมดในผใหญและมากกวา 10 - 15 % ในเดก

การปฐมพยาบาลผบาดเจบกระดกหกและขอเคล�อน การปฐมพยาบาลผบาดเจบกลมนทสำาคญคอ การดามสวนทไดรบบาดเจบโดยใช Splint Splint คอ อปกรณทวางไวดานใดดานหนงหรอหลายดานของสวนของรางกาย เพอทำาหนาท Immobilization , Protection , Supportive and Correction ตออวยวะสวนนน ๆ โดยอาศยการยดตดกบอวยวะนน ๆ ดวย Elastic bandage , สายเขมขด หรออปกรณอน ๆ Splint สามารถทำาไดจากสารหลาย ๆ อยาง เชน ไม , อลมเนยม , เฝอกปน หรอพลาสตกแขง Splint ทดควรมคณสมบตดงตอไปน 1.พอเหมาะพอดกบสวนทไดรบอนตราย 2.สะอาดและจดทำาไดเรว 3.ปรบงาย 4.สามารถพยงสวนนนไดอยางเพยงพอและมประสทธภาพ 5.ปรบตามรปรางของสวนของรางกายไดงาย 6.นำาหนกเบา 7.ไมแพง 8.ใหความพงพอใจดานความสวยงามแกผปวย 9.สะดวกในการใช 10.ไมมผลกดทบตอเนอเยออน 

Splint แบงตามจดประสงคของการใชเปน 2 กลม คอ 1. Splint for correction of deformity 2. Splint for immobilization มจดประสงคเพอยดหรอดามสวนของกระดกทหก หรอขอทไดรบ อนตรายหรอเนอเยออน ๆ ใหอยกบท แบงได 2 ชนด คอ 

1) Splints for treatment of fractur and soft tissue injury 2) Emergency splints เปนการใชอปกรณในการดามกระดก หรอเนอเยอทไดรบบาดเจบในบรเวณทเกดอบตเหต หรอระหวางคอยการรกษาตอไป มวตถประสงคคอ -เพอลดอาการเจบปวด -เพอลดอนตรายตอเนอเยออน ๆ จากการทมแทงของกระดกทหก -เพอปองกนการเคลอนทของกระดกทหกเพมมากขน -เพอสะดวกตอการเคลอนยายผปวย -เพอปองกนการชอก 

สำาหรบ Emergency splints ทพอทำาไดในบรเวณทเกดเหตอาจจะเปนไมกระดาน , คนรม , กระดาษหนงสอพมพ , ไมพลอง ,ผาพนคอลกเสอ , ผาหม , ผาถง และอน ๆ สดแตจะหาไดบรเวณนนแลวนำามาประยกตใช การชวยพนคนชพหรอปฏบตการกชวต ( Cardiopulmonary resuscitation ) ปฏบต การกชวต หมายถง การทำาใหผปวยทมภาวะหวใจหยด ( Cardiac arrest ) หรอการหายใจหยด ( Respiratory arrest ) เพอใหหวใจกลบเตนเปนปกตหรอการหายใจกลบมาปกต ภาวะหวใจหยด คอ หวใจหยดทำางานหรอทำางานอยางไมมประสทธภาพ เปนเหตใหไมสามารถนำาออกซเจนไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายได วนจฉยจาก -ผปวยไมรสกตว -คลำาชพจรทคอหรอขาหนบไมได -หายใจหยดหรอหายใจเปนเฮอก ๆ -ฟงเสยงหวใจไมไดยน 

เมอพบผปวยไมรสกตวหรอหมดสต การเขาไปชวยเหลอผปวยในทเกดเหตควรกระทำาดงน 1.ระวง อนตรายทจะเกดกบผชวยเหลอและผปวย เชน ผปวยอาจหมดสตจากถกไฟฟาดด หรอกาซรว ใหแกไขสาเหตของภยนตรายเสยกอน เชน ตด

ไฟฟา ปดแกส หรอนำาผ ปวยออกมาอยในทปลอดภย 2.พยายามปลกผปวยใหรสกตวดวยเสยงดง ๆ และจบเขยาบรเวณตนแขนโดยอยาลมวาอาจม การบาดเจบทคอหรอทรางกายสวนบนอย 3.จด ใหผปวยนอนอยในทาหมดสต ( Recovery position ) จากทานอนหงายเมอตรวจแลว พบวาไมมการบาดเจบอน ๆ ของรางกายใหจดทาผปวยนอนดงน-กางแขนซายออกตงฉากกบลำาตว จบแขนขวาพาดกบหนาอก -ยกเขาขวางอตงตรงขน ขาซายเหยยดตรงตามเดม ถามผชวยเหลออกคนใหชวยจบศรษะ เพอจดใหทางเดนหายใจเปดโลงไว -ผชวยเหลอคกเขาขาง ๆ ผปวยดนตวบรเวณไหลและสะโพกใหพลกตะแคงไปทางซาย -แขนขวางอทบแขนซาย มอขวาอยบรเวณขอศอกซาย -ศรษะจดอยในทาแหงนหนา โดยการชวยดงกระดกขากรรไกรไปขางหนา ถาจำาเปนอาจ จะตองชวยประคองศรษะไวในองมอ -เอยงใหหนาผปวยควำาลงเลกนอย เพอใหนำาลายและเศษอาหารทอาเจยนไหลออกมา 4.วนจฉย วาผปวยหายใจหรอหวใจเตนหรอไม โดยตรวจงาย ๆ ดวยการเอยงหนามองไปทหนาอก หและแกมชดกบจมกและปากผบาดเจบ หฟงเสยงลมหายใจ ตาดการเคลอนไหวของทรวงอก แกมสมผสลมหายใจออก ถาพบวาผปวยมภาวะหวใจหยดหรอการหายใจหยดใหชวยใหทำาการชวยฟ นคน ชพทนท

หลกการเคล�อนยายผบาดเจบ 1. ควบคมสตอารมณใหสงบไมตนเตนตกใจ 2. ทำาการเคลอนยายผบาดเจบในกรณทจำาเปนเทานน 3. ปฏบตอยางรวดเรว ถกตอง ปลอดภยและมไหวพรบ 4. ตองทราบวาผบาดเจบมการบาดเจบทอวยวะใด 5. พจารณาถงวธการเคลอนยายผบาดเจบ 6. จดหาสถานทพกรอไวในทปลอดภยเพอนำาสงแพทย 7. จดนำาสงโรงพยาบาลทใกลทสดและเรวทสด 

ขอควรระวงในการเคล�อนยายผบาดเจบ 1. อยาเคลอนยายผบาดเจบในขณะทกำาลงเสยเลอดอยตองหามเลอดกอน 2. อยาเคลอนยายผบาดเจบในขณะทหายใจไมปกต หายใจขดหรอหยดหายใจตองชวยหายใจกอน 3. เคลอนยายผบาดเจบโดยไมใหเกดอนตรายเพมขน 4. นำาผบาดเจบสงแพทยทกราย อยาคดวาไมเปนอะไร 5. ใชวธการเคลอนยายทสะดวก งายและปลอดภย 6. ขณะเคลอนยายตองดแลผบาดเจบอยางใกลชด ถาหวใจหยดเตนตองใหการชวยเหลอทนท

การปฐมพยาบาลผบาดเจบจากอบตเหตหม อบตเหต หม หมายถง อบตเหตทเกดขนกบกลมคนหลายๆคนผบาดเจบจะมระดบความรนแรงของ การบาดเจบตางๆกนมากบางนอยบาง เหตการณมกจะยงเหยงชลมน การชวยเหลอผบาดเจบกลมน มขนตอนในการชวยเหลอดงน 1. ชวยชวตผบาดเจบ 2. การนำาผบาดเจบออกจากทเกดเหต 3. ปองกนไมใหผบาดเจบไดรบอนตรายตอไปหรอมากขนและใหความอบอนแกรางกายผบาดเจบ 4. การแยกผบาดเจบออกจากผเสยชวต 5. กนฝงชนอยาใหเขามาในทเกดเหต จนเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน 6. การเลอกสรรผบาดเจบสงโรงพยาบาล 7. การสงขาวและการหารถลำาเลยง การแบงกลมผไดรบอบตเหต อบตเหต หม ทำาใหมผไดรบบาดเจบหลายคน การใหการชวยเหลอจะตองดความรนแรงของการบาดเจบเพอการตดสนใจใหการ ชวยเหลอทถกตอง รวดเรว จำาเปนตองแบงกลมผปวยออกเปนกลม ดงน ประเภทผปวย การปฐมพยาบาล เหตผล 1. กลมบาดเจบรนแรง ชวยเหลอดวนทสด เพอรกษาชวตไว/ใหยงมชวต

อย 2. กลมบาดเจบปานกลาง ชวยเหลอดวน เพอปองกนไมใหผบาดเจบม อาการทรดลง 3. กลมบาดเจบเลกนอย ชวยเหลอรอง เพอใหหายปวยหรอทเลาเรวขน 4. กลมผเสยชวตหรอหมดหวง ไมตองชวยเหลอ ไมมประโยชน เมอจดแบงกลมผปวยไดแลวกใหการปฐมพยาบาลและรบนำาสงสถานพยาบาลเพอการรกษาตอไปตามกลมความรนแรง