p comenius regio -...
TRANSCRIPT
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
SPIS TREŚCI
Wstęp .................................................................................................................................................... 3
Aufsicht–und Dienstleistungsdirektion ................................................................................................... 4
Kuratorium Oświaty w Krakowie ............................................................................................................. 5
Partner w Projekcie Pädagogisches Landesinstitut ............................................................................... 6
Partner w Projekcie Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli .................................................... 7
Partner w Projekcie Gimnazjum im. Konrada Adenauera w Westerburgu .............................................. 8
Partner w Projekcie IX Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krakowie ............................ 9
O projekcie ............................................................................................................................................ 10
Wizyta studyjna Westerburg – Boppart, 13 – 18 listopada 2011 r. ......................................................... 11
Wizyta studyjna Kraków, 14 – 19 kwietnia 2012 r. .................................................................................. 12
Wizyta studyjna Koblenz - Westerburg, 25 – 29 września 2011 r. .......................................................... 13
Wizyta studyjna Kraków, 25 lutego – 1 marca 2013 r. ............................................................................ 14
Spotkania wizytatorów ds. ewaluacji Kuratorium Oświaty w Krakowie z nauczycielami konsultantami Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie ........... 15
Wizyta ekspertów Landespädagogisches Institut, 4 – 7 marca 2012 r. ................................................. 16
Arkusz hospitacji koleżeńskiej ................................................................................................................ 17
Arkusz rozmowy pohospitacyjnej ........................................................................................................... 18
Szkolenia dla nauczycieli IX LO w Krakowie ........................................................................................... 19
Wizyta Pani Dagmar Barzen, Prezydenta Aufsichts - und Dienstleistungsdirektion (ADD) ................... 20
W IX LO w Krakowie ............................................................................................................................... 22
Wartość projektu .................................................................................................................................... 21
Jak wykorzystać raport z ewaluacji zewnętrznej do planowania rozwoju szkoły .................................... 23
Hospitacja koleżeńska a praktyka doskonalenia ................................................................................... 25
Motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki ................................................................................... 28
Realizacja programu kulturalnego w trakcie kolejnych mobilności ........................................................ 30
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym uzyskanym z Komisji Europejskiej w ramach Programu „Uczenie się przez całe życie” – COMENIUS PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO
Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji ponosi wydawca:Kuratorium Oświaty w Krakowie
Opracowanie:Mariusz Maziarz, Aniela Kamińska
Skład:Agencja Reklamowa NOVUM Kraków
Druk:Zakład Poligraficzny A. Kozień, 32-089 Bolechowice, ul. Jurajska 137
Korekta: Danuta Strzelczyk Kwiędacz
Zdjęcia:Uczestnicy Projektu
Nakład:1000 szt.
3
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Projekt Comenius Regio „Od raportu do sukce-su szkoły” jest próbą odpowiedzi na pytania
związane z realizacją zewnętrznego nadzoru pe-dagogicznego w szkołach, jego efektami i rolą w rozwoju szkoły. Optymistycznie założono, że raport z zewnętrznej ewaluacji, a dokładnie – in-formacje w nim zawarte odnoszące się do czte-rech obszarów „Efektów pracy szkoły”, „Procesów zachodzących w szkole”, „Funkcjonowania szkoły w środowisku” oraz „Zarządzania szkołą” - może wpłynąć na doskonalenie pracy szkoły, a tym sa-mym na jej sukces w określonych obszarach.
Istotą projektu Comenius Regio, którego bene-ficjentem jest Kuratorium Oświaty, było przejście
wraz ze szkołą biorącą udział w projekcie - IX Liceum Ogólnokształcącym im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie oraz placówką doskonalenia nauczycieli - Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli drogi od ewaluacji zewnętrznej do … sukcesu. Projekt realizowany był w partnerstwie z Niemcami, krajem związko-wym Nadrenią - Palatynatem. Ze strony niemieckiej w projekcie brali udział: Dyrekcja Nadzoru i Usług w Trewi-rze, Konrad-Adenauer-Gimnazjum w Westerburgu oraz Krajowy Instytut Pedagogiczny w Speyer.
W IX Liceum Ogólnokształcącym przeprowadzona została przez wizytatorów Kuratorium Oświaty cało-ściowa ewaluacja zewnętrzna, w wyniku której powstał raport przekazany Dyrektorowi Szkoły. W wyniku wniosków z analizy raportu podjęte zostały w Szkole wielokierunkowe działania (szczegółowo opisane są one w materiałach autorstwa pani Anny Urbańskiej oraz nauczycieli IX LO) w obszarze realizowanego do-skonalenia zawodowego nauczycieli, procesów zachodzących na zajęciach edukacyjnych, a dotyczących szczególnie angażowania, aktywizowania i motywowania uczniów. Wprowadzane zmiany były monitorowa-ne w ramach realizowanego przez Dyrektora Szkoły nadzoru pedagogicznego.
Nauczyciele - konsultanci z Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli również zapoznali się z rapor-tem z ewaluacji przeprowadzonej w IX LO. Ze swej strony, w wyniku analizy informacji zawartych w raporcie, zaproponowali i przeprowadzili zajęcia/warsztaty dla grupy nauczycieli Szkoły (szczegółowe informacje są zawarte w materiałach autorstwa Pani Wicedyrektor Małgorzaty Dutki – Muchy oraz nauczycieli konsultantów).
Jednym z elementów projektu były warsztaty prowadzone w Krakowie przez ekspertów z Centrum Zarzą-dzania Zasobami Ludzkimi w Bopparcie (oddział Krajowego Instytutu Pedagogicznego). W warsztatach na temat: „Hospitacji koleżeńskiej” brali udział nauczyciele IX LO oraz nauczyciele - konsultanci z MCDN-u.
W czasie realizacji projektu Comenius – Regio odbyło się w czerwcu 2011 r. w Krakowie spotkanie wszyst-kich partnerów biorących udział w projekcie z Panią Prezydent ADD – Dagmar Barzen.
Zachęcam Państwa do zapoznania się z podejmowanymi przez instytucje uczestniczące w projekcie dzia-łaniami i efektami oraz skorzystania z dobrej praktyki.
Małopolski Kurator Oświaty
4
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IODyrekcja Nadzoru i Usług (ADD) w Trewirze jest
urzędem centralnym na poziomie kraju Nadre-nia - Palatynat. W instytucji pracuje ok. 1000 pra-cowników w różnych obszarach kompetencyjnych. Do zadań ADD należą: współpraca międzynarodo-wa, samorządowy nadzór finansowy nad miastami oraz powiatami, samorządowy system zasiłków, ochrona zabytków, ochrona przeciwpożarowa oraz zapobieganie katastrofom, usuwanie niebezpiecz-nych materiałów, fundacje, administracja szkolna oraz administracja rolnictwa i uprawy winorośli.
ADD jest instytucją nadrzędną dla wszystkich na-uczycieli i dyrektorów szkół publicznych (w ok. 1770 szkołach zatrudnionych jest ok. 44 tysiące nauczycieli) i sprawuje nadzór pedagogiczny nad całym systemem oświaty w regionie. Pracownicy nadzoru odpowiedzialni są za dobór kadr w szko-łach publicznych; są przełożonymi nauczycieli i dyrektorów szkół zarówno w aspekcie służbowym, jak i dyscyplinarnym.
Urzędowi temu podlega również Agencja ds. Za-pewnienia Jakości, Ewaluacji oraz Autonomii Szkół (Agentur für Qualitätssicherung, Evaluation und Selbstständigkeit von Schulen - AQS). AQS prze-prowadza ewaluację zewnętrzną szkół publicznych na terenie kraju.
Aufsicht–und Dienstleistungsdirektion
www.sdd.rlp.de
5
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
www.kuratorium.krakow.pl
Kuratorium Oświaty w Krakowie swoim zasięgiem obejmu-je teren województwa małopolskiego. Posiada delegatu-
ry w Tarnowie, Nowym Sączu, Nowym Targu i Wadowicach. Główna siedziba mieści się w Krakowie na ul. Basztowej 22. Małopolski Kurator Oświaty zatrudnia 120 pracowników me-rytorycznych oraz 52 pracowników administracyjnych. Mało-polski Kurator Oświaty realizuje politykę oświatową państwa, współdziałając w tym zakresie z organami jednostek samorzą-du terytorialnego. Sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicz-nymi i niepublicznymi szkołami i placówkami (ok. 6 tys.), w któ-rych uczy się prawie pół miliona uczniów oraz zatrudnionych jest ok. 70 tysięcy nauczycieli. Kurator współdziała z organami prowadzącymi szkoły i placówki w zakresie dokonywania oce-ny pracy dyrektorów szkół i placówek, opracowuje programy wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia na-uczycieli. Kolejną kompetencją leżącą w gestii Małopolskiego Kuratora Oświaty jest organizacja na obszarze województwa olimpiad, konkursów, turniejów, przeglądów oraz innych form współzawodnictwa uczniów. Kurator Oświaty współdziała z Okręgową Komisją Egzaminacyjną w sprawach związanych z przeprowadzaniem sprawdzianów i egzaminów, a także do-skonaleniem nauczycieli w zakresie diagnozowania, oceniania, egzaminowania i badania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Kurator Oświaty pełni funkcje koordynującą, wspomagającą oraz nadzorującą w zakresie organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych. Wykonuje zadania z zakresu pragmatyki nauczy-cieli: nadaje nauczycielowi mianowanemu stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego, prowadzi nadzór nad czynnościami podejmowanymi w postępowaniu o nada-nie stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego i mianowanego oraz składa wniosek do Kapituły o nadanie ty-tułu honorowego profesora oświaty.
Kuratorium Oświaty w Krakowie
6
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOKrajowy Instytut Pedagogiczny Nadrenii - Palatynatu (Das Pädagogische Landesinstitut Rheinland-
-Pfalz) został założony 1 sierpnia 2010 roku. W Instytucie połączone zostały trzy wcześniej działające instytucje zajmujące się doskonaleniem nauczycieli, doradztwem w kwestiach psychologicznych, peda-gogicznych oraz technologiami informacyjno - komunikacyjnymi. Instytut jest organem podporządkowa-nym bezpośrednio ministerstwu odpowiedzialnemu za oświatę. Instytut oferuje kadrze pedagogicznej oraz szkołom kompleksowy system wspierania w realizacji ich zadań dydaktyczno – wychowawczych, w wyzwaniach związanych z rozwojem szkoły, jak również w realizacji bieżących zadań. System ten za-wiera w szczególności ofertę rozwoju osobowościowego poprzez doskonalenie zawodowe, doradztwo metodyczno – pedagogiczne oraz rozwój szkoły poprzez stosowanie technologii informacyjno – komu-nikacyjnych.
Instytut składa się z czterech działów:
1. Rozwój kadr.
2. Rozwój szkoły. Kwestie pedagogiczno - metodyczne.
3. Pomoc psychologiczno- pedagogiczna.
4. Technologie informacyjno- komunikacyjne.
5. Centrum Zarządzania Oświatą i Zasobami Ludzkimi (ZfS).
Za realizację projektu odpowiada Centrum Zarządzania Oświatą i Zasobami Ludzkimi (ZfS). Jest ono odpowiedzialne za doskonalenie, wspieranie, podnoszenie kwalifikacji kadry zarządzającej oświatą w ramach celów i zadań Instytutu.
Partner w ProjekciePädagogisches Landesinstitut
www.bildung-rp.de
7
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
www.krakow.mcdn.edu.pl
Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli - MCDN jest publicz-ną, akredytowaną placówką doskonalenia nauczycieli prowadzoną
przez Samorząd Województwa Małopolskiego i realizującą swoje statuto-we zadania na poziomie regionalnym. Siedziba główna MCDN znajduje się w Krakowie, ul. Lubelska 23.
MCDN posiada cztery jednostki: - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Oświęcimiu - MCDN Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Tarnowie Misją MCDN jest wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli i kadry oświatowej oraz rozwój organizacyj-ny placówek oświatowych w drodze do jakości.
Klientami są: - kadra kierownicza oświaty,- pracownicy nadzoru pedagogicznego,- pracownicy jednostek samorządu terytorialnego- doradcy metodyczni,- nauczyciele wszystkich typów szkół i placówek oświatowych,- pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych.
Oferta doskonalenia obejmuje: - kursy kwalifikacyjne i nadające uprawnienia, - warsztaty, konferencje, seminaria, fora edukacyjne, - szkolenia członków rady pedagogicznej, - konsultacje,- wspomaganie szkół i placówek oświatowych,- sieci współpracy i samokształcenia, - projekty o zasięgu regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
Wydawany jest miesięcznik „HEJNAŁ OŚWIATOWY”.
Aktualnie realizowane są innowacyjne projekty systemowe: „DiAMEnT dostrzec i aktywizować „możliwo-ści, energię, talenty”, „Modernizacja systemu doskonalenia kadr szkół zawodowych w Małopolsce, „LDC - Laboratorium Dydaktyki Cyfrowej – dla Szkół Województwa Małopolskiego”.
Partner w ProjekcieMałopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
8
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOGimnazjum im. Konrada Adenauera (KAG) w We-
sterburgu posiada 50-letnią tradycję. Uczęszcza do niego ponad 1100 uczennic i uczniów. Lekcje prowadzone są w klasach od pierwszej do trzynastej, oferowana jest mała matura i egzamin zawodowy, ale podstawowym celem jest doprowadzenie uczniów do matury. Szkoła prowadzi kształcenie w obszarach: ję-zykowym, ekologicznym, przyrodniczym, kompetencji medialnych, artystycznym i muzycznym. Szkoła przy-kłada dużą rolę do odpowiedniego i odpowiedzialne-go kształcenia, zapewniającego uczniom spełnienie ich ról w społeczeństwie. Gimnazjum od dziesięciu lat organizuje wymianę uczniowską z IX Liceum Ogólno-kształcącym w Krakowie.
Gimnazjum w 2003 roku opracowało program rozwoju szkoły, który realizowany był w latach 2005 – 2009. Po tym okresie szkoła zaczęła budować swój wizerunek, który został zaakceptowany przez wszystkie gremia szkolne. Opracowane zostały długofalowe potrzeby wynikające z programu rozwoju szkoły oraz opracowa-nego obrazu szkoły. Po przeprowadzeniu przez AQS zewnętrznej ewaluacji, wypracowano cele, które stały się wytycznymi pracy na trzy lata. Działania podjęte w projekcie Comenius Regio stały się integralną częścią programu rozwoju Gimnazjum im. Konrada Adenau-era.
• • •
Partner w ProjekcieGimnazjum im. Konrada Adenauera w Westerburgu
www.kag-westerburg.de
9
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
IX Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krako-wie jest szkołą z 50-letnią tradycją. Prawie 30% uczących
się, to uczniowie mieszkający poza Krakowem. Szkoła ukierunko-wana jest na pracę z uczniem osiągającym na poprzednim eta-pie kształcenia wyniki dobre i średnie. Systemowo wspierani są uczniowie mający trudności w nauce, ale też wspomagany jest rozwój uczniów uzdolnionych. Szkoła jest bezpieczna, w swojej pracy wychowawczej ukierunkowana jest na wychowanie ku war-tościom oraz wychowanie patriotyczne, co jest akceptowane za-równo przez uczniów, jak i rodziców oraz wysoko cenione przez środowisko lokalne. Uczniowie mają stworzone warunki do naby-wania wiadomości określonych w podstawie programowej oraz umiejętności kluczowych poprzez stosowanie przez nauczycieli różnorodnych metod i sposobów nauczania.
Rozwój uczniów wspierają podejmowane przez nauczycieli przedsięwzięcia w zakresie współpracy ze szkołami partnerskimi w Niemczech i we Włoszech, realizacji projektów językowych, przedmiotowych i międzyprzedmiotowych oraz wykorzystywa-nie zasobów naukowych i kulturalnych Krakowa. W Szkole dba się o to, by zajęcia edukacyjne odbywały się w dobrych warun-kach lokalowych, w salach wyposażonych w pomoce dydaktycz-ne, sprzęt komputerowy i audiowizualny, by uczniowie mieli możliwość korzystania z dobrze wyposażonej szkolnej biblioteki z centrum multimedialnym.
Partner w Projekcie IX Liceum Ogólnokształcące im. Z. Wróblewskiego w Krakowie
www.ixlo.krakow.pl
10
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO„OD RAPORTU Z EWALUACJI ZEWNETRZNEJ DO SUKCESU SZKOŁY”
CELE GŁOWNE
Wymiana wzajemnych doświadczeń i wiedzy w zakresie wspomagania/wsparcia szkół (dyrektora i nauczycieli) w celu osiągania wyższej jakości
Wsparcie dyrektora i nauczycieli w działaniach (metodycznych, społecznych...), które mają wpływ na sytuację uczenia w celu doskonalenia jakości pracy nauczyciela.
KOORDYNATORZY
Kuratorium Oświaty w Krakowie ADD w Trewirze
PARTNERZY
MCDN w Krakowie Pädagogisches Landesinstitut RP w Boppart
IX LO w Krakowie Konrad-Adanauer Gimnasium w Westerburgu
PROBLEM CELE
Sposoby wykorzystania raportu z ewaluacji zewnętrznej w pracy szkoły
Wskazanie pól rozwoju na podstawie analizy raportu oraz wniosków poewaluacyjnych
Konieczność dostosowania do potrzeb szkoły szkoleń w zakresie wykorzystania wyników ewaluacji zewnętrzej do podniesienia
jakości pracy szkoły
Stworzenie oferty edukacyjnej przez Ośrodki Doskonalenia - form szkoleniowych wspomagających nauczycieli i dyrektorów
Dostosowanie procesu nauczania w szkole do wymagań stawianych przez MEN
Uzyskanie wyższej jakości nauczania poprzez wykorzystania doskonalenia nauczycieli
DZIAŁANIA REZULTATY
Poznanie (zadania, cele, struktura) jednostek odpowiedzialnych za wspomaganie dyrektorów i nauczycieli - IP i WOM MCDN. Pełne wykorzystanie raportu z ewaluacji przez szkołę
Analiza raportów poewaluacyjnych przez szkoły pod kątem „pól rozwoju”. Wypracowanie form pomocy dla dyrektora i nauczycieli
Poznanie możliwości pomocy szkołom (dyrektor/ nauczyciele) w zakresie wykorzystania wyników ewaluacji zewnetrznej do
podniesienia jakości pracy szkoły.Wykorzystanie wypracowanych form w praktyce
Wypracowanie form pomocy (szkolenia, warsztaty, konsultacje) dla dyrektora szkoły oraz nauczycieli - „oferta dla szkół
poewaluacyjnych”Wdrażanie działań w proces nauczania
Prowadzenie przykładowych form doskonalenia przez polskich i niemieckich konsultantów/doradzców ze szczególnym
uwzględnieniem procesu uczeniaObserwowalne/mierzalne zmiany
O projekcie
11
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Konrad Adenauer Gimnazjum w Westerburgu
• Poznanie Szkoły.
• Wyniki ewaluacji zewnętrznej w KAG.
• Cele przyjęte przez Szkołę do realizacji po ewaluacji zewnętrznej.
• Hospitacje i omawianie lekcji.
Krajowy Instytut Pedagogiczny – Centrum Zarządzania Oświatą w Boppardzie
• Poznanie struktury, zadań i celów PL.
• Wspomaganie nauczycieli w zakresie doradztwa zespołowego i hospitacji koleżeńskiej.
• Prezentacja praktycznego wykorzystania nabytych umiejętności przez nauczycieli KAG.
Wizyta studyjna Westerburg – Boppart13 – 18 listopada 2011 r.
12
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOKuratorium Oświaty w Krakowie
• Spotkanie z Małopolskim Kuratorem Oświaty. • Zapoznanie z zadaniami KO w Krakowie.
IX Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie
• Poznanie Szkoły. • Proces ewaluacji zewnętrznej w Szkole, wyniki ewaluacji, działania podejmowane przez Szkołę. • Hospitacje i omawianie lekcji.
Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie
• Zapoznanie z celami, zadaniami oraz obszarem działań MCDN. • Oferta edukacyjna MCDN.
Wizyta studyjna Kraków14 – 19 kwietnia 2012 r.
13
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
ADD
• Rola nadzoru pedagogicznego wobec szkół po ewaluacji zewnętrznej w Nadrenii - Palatynacie. • Wspomaganie szkół przez Pädagogisches Landesinstitut. • Prezentacja przez Dyrektora KAG efektów podejmowanych działań.
Wizyta studyjna Koblenz - Westerburg25 – 29 września 2012 r.
14
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOIX LO i MCDN
• Relacje z wyników podejmowanych działań w partnerskich instytucjach.
KO
• Wartości Projektu – wartość dodana.
Wizyta studyjna Kraków25 lutego – 1 marca 2013 r.
15
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
W ramach działań projektowych odbyły się trzy spotkania robocze wizytatorów z na-uczycielami – konsultantami MCDN–u.
Pierwsze spotkanie (16 stycznia 2012 r.) - na-uczyciele - konsultanci MCDN zapoznani zo-stali z zasadami ewaluacji w polskiej szkole, narzędziami wykorzystywanymi w czasie ewa-luacji oraz z platformą NPSEO, na której zbie-rane są dane i opracowywany jest raport po ewaluacji.
Drugie spotkanie (3 lutego 2012 r.) – nauczy-ciele - konsultanci po zapoznaniu się z ra-portem z ewaluacji przeprowadzonej w IX LO wskazali – z ich punktu widzenia – obszary wymagające ewentualnego wsparcia oraz opracowali propozycję szkoleń dla nauczycieli IX LO, które mogą być realizowane przez pra-cowników MCDN w czasie trwania Projektu.
Trzecie spotkanie (13 września 2012 r.) omó-wione zostały wnioski wynikające z analizy raportów z ewaluacji zewnętrznych przepro-wadzonych w małopolskich szkołach i pla-cówkach w roku szkolnym 2011/2012. Wnio-ski zostaną wykorzystane przy opracowywaniu oferty szkoleniowej przez MCDN dla szkół i placówek w Małopolsce.
Spotkania prowadzili pracownicy Kuratorium Oświaty w Krakowie - Pani Aniela Kamińska i Pan Mariusz Maziarz – st. wizytatorzy ds. ewa-luacji.
• • •
Spotkania wizytatorów ds. ewaluacji Kuratorium Oświaty w Krakowie z nauczycielami konsultantami
Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie
16
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IONa zaproszenie koordynatora Projektu przyjechali do
Krakowa przedstawiciele Centrum Zarządzania Szkołą Krajowego Instytutu Pedagogicznego w Boppart, zajmują-cego się kadrą zarządzającą oświatą w Nadrenii-Palatyna-cie, Pan Carl-Anton Gleichenstein – dyrektor wydziału oraz Pan Michael Pelzer – referent .
Tematyką spotkań z ekspertami była „Hospitacja koleżeń-ska”. W seminarium i warsztatach uczestniczyli nauczy-ciele - konsultanci ze wszystkich ośrodków MCDN oraz nauczyciele z IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie. Seminarium poświęcone było omówieniu celów i zasad, na których opiera się obserwacja koleżeńska. Omówio-no „mapę priorytetów” (precyzowanie celów obserwacji koleżeńskiej) oraz związane z tymi obserwacjami bariery psychologiczne. Prowadzący wykorzystali film z obserwacji lekcji, który posłużył jako materiał do analizy i dyskusji nad zaletami i wadami poszczególnych procedur obserwacji koleżeńskiej. Część warsz-tatowa przebiegała z wykorzystaniem procedury obserwacji lekcji oraz wzorem rozmowy z obserwowanym nauczycielem. Przeprowadzano symulacje rozmów.
Przeprowadzone warsztaty wyposażyły uczestników w wiedzę na temat hospitacji koleżeńskiej, jej zalet i przydatności oraz ich wpływu na podniesienie jakości nauczania (w załączeniu materiały wypracowane w IX Liceum Ogólnokształcącym).
Wizyta ekspertów Landespädagogisches Institut4 – 7 marca 2012 r.
17
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Arkusz hospitacji koleżeńskiej
HOSPITAC
JA KOLEŻEŃSK
A ‐ AR
KUSZ OBS
ERWAC
JI LEKC
JI
NAU
CZYC
IEL HOSPITOWAN
Y……………………………….…………………………………/PRZ
EDMIOT…
……………………………………/KLA
SA………………../DAT
A………………..
NAU
CZYC
IEL HOSPITUJĄCY
………………………….……………………………
Elem
ent lekcji
Zakres re
aliza
cji
Uwagi
1 Ce
l lekcji jest w
yraźnie czytelny/określony
1/2/3/4/5/
2 Lekcja naw
iązuje do zdob
ytej wcześniej
wiedzy/rekapitulacja
1/2/3/4/5/
3 Uczniow
ie pracują m
etod
ami aktyw
izującymi
1/2/3/4/5/
4
Ćw
iczone
są umiejętności kluczow
e
1/2/3/4/5/
5 Nauczane treści, w
ymagania i materiały są
do
stosow
ane do
poziomu uczniów
1/2/3/4/5/
6 Uczniow
ie są
motyw
owani do pracy/inform
acja
zwrotna
1/2/3/4/5/
7 Czas lekcji jest efektyw
nie wykorzystany/
odpo
wiedn
ie te
mpo
1/2/3/4/5/
8 Lekcja m
a up
orządkow
any przebieg
1/2/3/4/5/
9 Atmosfera lekcji sprzyja nauce
1/2/3/4/5/
10
Nauczyciel spraw
dza stop
ień realiza
cji celu lekcji
1/2/3/4/5/
11
Nauczyciel zadaje pracę do
mow
ą
1/2/3/4/5/
Opracow
anie: Zespó
ł zadaniowy ds. hospitacji koleżeń
skiej
IX Liceu
m Ogólnokształcące im
. Zygmun
ta W
róblew
skiego
w Krakowie
18
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
IX
Lic
eum
Ogó
lnok
ształcąc
e im
. Zyg
mun
ta W
róbl
ewsk
iego
w K
rako
wie
HO
SPIT
AC
JA K
OL
EŻ
EŃ
SKA
Ark
usz
rozm
owy
po h
ospi
tacj
i kol
eżeń
skie
j
Nau
czyc
iel…
……
……
……
……
……
…
Pr
zedm
iot…
……
……
……
……
……
……
……
……
……
……
……
..……
……
……
…
Kla
sa …
……
……
……
……
……
……
…
D
ata…
……
……
……
……
……
……
……
……
……
……
……
……
...…
……
……
……
Lp.
Nau
czyc
iel h
ospi
tują
cy
Nau
czyc
iel h
ospi
tow
any
1 Pr
zypo
mni
enie
cel
ów h
ospi
tacj
i
2 W
ypow
iedź
nau
czyc
iela
hos
pito
wan
ego
3 W
ymia
na m
yśli
hosp
itow
any
– ho
spitu
jący
4 Su
gero
wan
ie z
mia
n pr
ze o
bie
stro
ny
5 Z
ebra
nie
pom
ysłó
w n
a zm
iany
6 Z
apis
anie
pom
ysłó
w
7 U
stal
enie
term
inu
kole
jnej
hos
pita
cji
Opr
acow
anie
: Zes
pół z
adan
iow
y ds
. hos
pita
cji k
oleż
eńsk
iej
Arkusz rozmowy pohospitacyjnej
19
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Realizując założenia projektu „Od raportu z ewa-luacji zewnętrznej do sukcesu szkoły” i konkret-
ne działania wpisane w jego strukturę, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli opracowało specjalną ofertę szkoleniową dla nauczycieli IX LO w Krakowie.
Pierwsze szkolenie Aktywizujące metody naucza-nia odbyło się 20 marca 2012 roku. Miało ono na celu prezentację walorów metod aktywizujących, zachęcenie uczestników do ich stosowania oraz zainspirowanie do szukania nowych, niekonwen-cjonalnych rozwiązań metodycznych na różnych przedmiotach.
Drugie szkolenie Uczniowski projekt edukacyjny odbyło się 30 października 2012 roku.
Szkolenia prowadziła Małgorzata Wojnarowska, na-uczyciel konsultant, kierownik Działu Doskonalenia i Doradztwa MCDN ODN w Krakowie.
• • •
Szkolenia dla nauczycieli IX LO w Krakowie
20
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IONa zaproszenie Małopolskiego Kuratora
Oświaty w dniach od 4 do 6 czerwca 2012 r. gościła w Krakowie Pani Dagmar Barzen Prezydent Dyrekcji Nadzoru i Usług w Trewirze (Nadrenia - Palatynat) (Aufsichts- und Dienstleistungsdirektion w Trier).
W czasie wizyty poświęcono dużo cza-su na rozmowy na temat realizowanych wspólnie projektów Comenius Regio. Odbyło się spotkanie ze wszystkimi part-nerami Małopolskiego Kuratora Oświaty w realizowanych dotąd projektach Come-nius Regio (Okręgowa Komisja Egzami-nacyjna w Krakowie, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie, IX i XII Liceum Ogólnokształcące). W latach 2009 – 2011 realizowany był projekt „Od nadzoru pedagogicznego, zewnętrznych egzaminów do oceny jakości pracy szkół” oraz „Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły”, który jest realizowany od 2011 r. Rozmawiano również o planach na przyszłość między innymi o kolejnym projekcie Comenius Regio.
Wizyta Pani Dagmar Barzen Prezydenta Aufsichts-und Dienstleistungsdirektion (ADD)
21
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Wartość dodana projektu - korzyści wynikającedla nauczycieli IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie
Przeprowadzone wśród grona pedagogicznego rozmowy wykazały, że nauczyciele odczuwają wielorakie korzyści dla ich pracy pedagogicznej. Można je podzielić na kilka obszarów. Do najbardziej istotnych – wy-nikających z tematu projektu, czyli wykorzystanie wyników ewaluacji zewnętrznej do podniesienia jakości pracy szkoły zostało zaliczone podniesienie kompetencji grona pedagogicznego IX LO osiągnięte dzięki realizacji wspólnych działań ze szkołą partnerską KAG w Westerburgu oraz wspólnymi szkoleniami z za-kresu hospitacji koleżeńskiej. Projekt Comenius Regio 2011-2013 umożliwił - zdaniem nauczycieli - dużą promocję szkoły w środowisku poprzez upowszechnianie dobrych praktyk we współpracy z MCDN. Inne korzyści, które przyniósł projekt Comenius Regio 2011-2013 to integracja grona pedagogicznego, otwar-tość na zmiany i wzmocnienie kultury szkolnej.
Aleksandra Pagacz-Pociask
IX Liceum Ogólnokształcące w Krakowie po zakończeniu projektu Comenius Regio – wartość dodana
Wartość dodana po zakończeniu projektu Comenius Regio 2011-2013, zwana także bilansem zysków, jest wieloaspektowa i dotyczy wszystkich podmiotów Szkoły: dyrektora, nauczycieli i uczniów. W odniesieniu do uczniów najistotniejsze jest upowszechnienie aktywnych metod pracy na lekcjach, co znacząco wpłynęło na zmotywowanie ich do nauki, na kształtowanie postaw społecznych uczniów, współpracę w grupie. Na obserwowanych lekcjach uczniowie częściej występują w roli badaczy, prezentują efekty swojej pracy na forum, zgłaszają sugestie i pomysły dotyczące realizacji lekcji; niektóre z nich nauczyciele uwzględniają w toku zajęć lekcyjnych. Upowszechnienie aktywnych metod pracy pomogło nauczycielom uwzględniać style uczenia się uczniów, ich osobiste strategie. Nauczyciele łatwiej motywują uczniów do poszukiwania odpowiedzi na pytania: po co się uczą i w jaki sposób mogą przyjąć współodpowiedzialność za ten pro-ces. Sztuka wystąpień publicznych, wzajemne uczenie się od siebie, lekcje o uczeniu się - na stałe wpisały się w rzeczywistość szkolną IX Liceum Ogólnokształcącego. Raport z ewaluacji, jego odczytanie i analiza wpłynęły na współpracę nauczycieli IX LO, uaktywnili się liderzy zmian, w szczególności trzy osoby, które pokierowały nową wewnętrzszkolną aktywnością tj. wdrażaniem hospitacji koleżeńskiej.
Anna Urbańska
22
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOW IX LO w Krakowie
23
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
,,Trzeba doprowadzić do sytuacji, gdy większość nauczycieli będzie traktować ewaluację za tak samo naturalną czynność jak nauczanie.”
Henryk Mizerek„Efektywna autoewaluacja w szkole.
Od czego zacząć?”
JAK WYKORZYSTAĆ RAPORT Z EWALUACJI ZEWNĘTRZNEJDO PLANOWANIA ROZWOJU SZKOŁY?
Od października 2009 roku w polskim systemie oświatowym funkcjonuje nadzór pedagogicz-
ny w formie ewaluacji pracy szkół i placówek. W wy-niku przeprowadzanych ewaluacji zewnętrznych powstają raporty zawierające informacje o efek-tach, procesach i specyficznych dla danej placówki działaniach. Raporty są upublicznione na platformie internetowej www.npseo.pl i pozwalają wszystkim zainteresowanym zapoznać się ze specyfiką każdej z placówek.
Raport z ewaluacji zewnętrznej jest bazą danych dla poddanej ewaluacji instytucji oświatowej, ale także dla placówki doskonalenia, która może wykorzystać zgromadzone informacje do opracowania form wsparcia i pomocy szkole. W chwili obecnej w sys-temie znajduje się ponad 9000 raportów i z każdym dniem pojawiają się nowe. Podstawą prawidłowe-go odczytania wyników ewaluacji zewnętrznej jest właściwe zrozumienie wymagań państwa, które po-winny realizować szkoły i placówki, aby umożliwić sukces każdemu uczniowi. Stąd też szczególna rola wyznaczona jest systemowi ewaluacji oświaty, który poprzez zbieranie informacji o funkcjonowa-niu szkół i placówek oświatowych, określa, w jakim stopniu wypełniają one wymagania państwa w za-kresie edukacji.
Wizyta osób wyznaczonych do przeprowadzenia ewaluacji niejednokrotnie wywołuje pewne obawy dyrektora szkoły oraz nauczycieli. Są one nieuza-sadnione, gdyż ewaluacja zewnętrzna ma być dla szkoły narzędziem wsparcia, ma zachęcić dyrek-tora i nauczycieli do refleksji nad jej wynikami oraz wskazać, że badanie to jest celowe i daje informa-cje przydatne w nieustannym dążeniu do poprawy jakości ich pracy. Raport ma służyć rozwojowi szko-ły, pokazać, w czym szkoła jest już dobra, wskazać te obszary, w których osiąga sukcesy, ale ma także
wskazać te elementy, które wymagają poprawy, na które dyrektor i nauczyciele powinni zwrócić więk-szą uwagę.
W analizie treści raportu oraz zaplanowaniu i pod-jęciu odpowiednich działań, służących poprawie i doskonaleniu jakości pracy szkoły pomocne jest Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycie-li, które w swojej ofercie doskonalenia proponuje wsparcie szkół i placówek, zgodne z ich zdiagno-zowanymi potrzebami.
Kto czyta raport z ewaluacji zewnętrznej? Do kogo jest kierowany?
Odbiorcami raportu są sami badani i ich środowi-sko lokalne czyli dyrektor, nauczyciele, uczniowie, rodzice, partnerzy szkoły i placówki. To oni powinni raport przeanalizować, nawet jeśli nie brakuje w nim wymarzonych literek „A”. Raport trafia do organu prowadzącego oraz wykorzystywany jest przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny w celu upowszechnienia przykładów dobrych praktyk oraz promowania wykorzystania ewaluacji w procesie doskonalenia jakości pracy szkoły.
Niebezpieczną praktyką byłoby odłożenie rapor-tu na półkę, bez analizy jego wyników i wniosków, zastanowienia się nad tym, co z niego wynika. Decydującą czynnością w procesie ewaluacji jest wspólna dyskusja nad oceną wyników, która może służyć podjęciu decyzji, co do kierunków dalszych działań. Może to odbywać się w różnych zespołach nauczycieli. Sposób wykorzystania raportu określa dyrektor, po konsultacji z radą pedagogiczną, z sa-morządem uczniowskim, radą rodziców i organem prowadzącym. Włączenie organu prowadzącego do konsultacji, w wielu przypadkach jest pomocne, gdyż poprawia jakość pracy szkoły poprzez przy-
24
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOznawanie dodatkowych środków finansowych sto-sownie do potrzeb. Na podstawie dogłębnej anali-zy raportu można wskazać pola rozwoju i określić cele, które szkoła chce osiągnąć.
Projekt Comenius Regio „Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły” został przygo-towany po rozpoznaniu w polskich szkołach nie-których problemów. Należą do nich: niezbyt duże umiejętności wykorzystania raportu z ewaluacji zewnętrznej do podniesienia jakości pracy szko-ły oraz niewystarczająca oferta szkoleń przygoto-wywanych przez ośrodki doskonalenia w zakresie wykorzystania ewaluacji zewnętrznej do planowa-nia rozwoju szkoły.
Wymiana doświadczeń, wiedzy i przykładów do-brych praktyk sprowadzała się do konkretnych dzia-łań podejmowanych w instytucjach partnerskich re-alizujących projekt.
Starsi wizytatorzy Kuratorium Oświaty w Krako-wie: Pani Aniela Kamińska i Pan Mariusz Maziarz – podzielili się swoim doświadczeniem w zakresie ewaluacji zewnętrznej podczas spotkania z na-uczycielami konsultantami Małopolskiego Cen-trum Doskonalenia Nauczycieli. Przedstawili wyniki raportu z ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w IX Liceum Ogólnokształcącym im. Zygmunta Wróblewskiego w Krakowie oraz zapoznali uczest-ników z narzędziami wykorzystywanymi w badaniu. Na podstawie analizy treści raportu nauczyciele konsultanci sformułowali wnioski poewaluacyjne oraz wskazali „pola rozwoju”. Tym samym poznano możliwości pomocy tej Szkole i wypracowano kon-kretne formy wsparcia: szkolenia, warsztaty i kon-sultacje dla Dyrektora Szkoły oraz dla nauczycieli IX LO w Krakowie.
W ramach realizacji projektu Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli przygotowało i przepro-
wadziło warsztaty dotyczące ,,Aktywizujących me-tod nauczania” oraz ,,Uczniowskiego projektu edu-kacyjnego”.
Aby proces nauczania realizowany w szkole do-stosować do wymagań stawianych przez MEN, należy wdrażać konkretne działania. Z pewnością należy do nich doskonalenie nauczycieli, wspo-maganie ich w obszarze i zakresie wyznaczonym w wyniku ewaluacji. Niezwykle ważne jest, aby za-równo szkoły, jak i placówki ewaluowały w kierun-ku organizacji uczących się. Instytucje te, podda-jąc ciągłej refleksji i ustawicznemu doskonaleniu swoją pracę, wykorzystując m.in. raport z ewalu-acji zewnętrznej, staną się wzorem nieustannego rozwoju w zmieniającej się rzeczywistości.
Udział Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w projekcie „Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły” i doświadczenia wynikające z podjętych działań zostały wykorzy-stane w codziennej pracy instytucji. Propozy-cje form doskonalenia wspomagające szkoły po ewaluacji w zakresie wykorzystania wyników i wniosków z ewaluacji zewnętrznej do podno-szenia jakości pracy szkoły były realizowane w ramach ,,Akademii Zarządzania” dla dyrekto-rów szkół, na warsztatach dla nauczycieli i do-radców metodycznych oraz dla uczestników kursu kwalifikacyjnego z zakresu organizacji i za-rządzania oświatą. Oferta szkoleniowa cieszyła się dużym powodzeniem w środowisku oświa-towym.
Wymiana doświadczeń w ramach realizacji projek-tu partnerskiego ułatwiła naszej instytucji efektywne prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczy-cieli w Małopolsce w zakresie wypełniania wyma-gań państwa stawianych wobec szkół i placówek, a tym samym planowania rozwoju szkoły na pod-stawie raportu z ewaluacji zewnętrznej.
Małgorzata Dutka-Mucha Wicedyrektor MCDN
ds. Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie
25
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Hospitacja koleżeńska to oparta o określony system metoda, która służy analizie, reflek-sji oraz optymalizacji procesu dydaktycznego. Czynności te są dokonywane w gronie na-uczycieli niepowiązanych ze sobą stosunkiem służbowym, stąd określenie „koleżeńska” w nazwie. Również określenie hospitacja należy rozumieć zgodnie z łacińskim źródłosło-wem (hospes – gość) i nie wiązać jej z czynnością zastrzeżoną dla przedstawicieli systemu oświaty sprawujących nadzór pedagogiczny.
Hospitacja koleżeńska a praktyka doskonalenia
Zgodnie z kalendarium projektu Comenius Regio „Od raportu z ewaluacji zewnętrznej do sukcesu szkoły” w dniach 5–6.03.2012 r. przeprowadzone zostało seminarium pt.: „Hospitacja koleżeńska jako element doskonalenia pracy nauczyciela”. Szkolenie poprowadzili pp. Carl-Anton von Gle-ichenstein oraz Michael Pelzer - eksperci z Centrum Zarządzania Oświatą Krajowego Instytutu Pedago-gicznego Nadrenii - Palatynatu w Boppard. Uczest-niczyli w nim nauczyciele konsultanci MCDN oraz nauczyciele IX LO w Krakowie. Forma doskonalenia zrealizowana została w Małopolskim Centrum Do-skonalenia Nauczycieli.
Opierając się o doświadczenie nauczycieli konsul-tantów oraz w odniesieniu do wspomnianego se-minarium, którego przebieg zamieszczony został poniżej skonstruowana została oferta edukacyjna MCDN dotycząca hospitacji koleżeńskiej. Już od roku z wykorzystaniem opracowań dotyczących tej tematyki prowadzone są warsztaty oraz szkole-niowe rady pedagogiczne pod wspólnym tytułem: „Obserwacja koleżeńska szansą na rozwój nauczy-ciela”.
Seminarium rozpoczęto od podkreślenia znaczenia hospitacji koleżeńskiej dla przeprowadzenia dobrej lekcji. Celowi temu służyło ćwiczenie polegające na określeniu, czym jest dla uczestników seminarium dobra lekcja. Dyskusja, która wywiązała się w koń-cowej części ćwiczenia, była owocna.
Następnie zaprezentowano miejsce hospitacji koleżeńskiej w cyklu doskonalenia oraz jej zalety w porównaniu z hospitacjami prowadzonymi w ra-mach nadzoru pedagogicznego czy samodzielnym wyciąganiem wniosków z prowadzonych przez sie-bie lekcji.
Wymienione zostały także warunki nieodzowne dla powodzenia hospitacji koleżeńskiej jak: otwartość, zaufanie, wzajemny szacunek, a przede wszystkim traktowanie porażki jako możliwości nauczenia się czegoś nowego.
Podano definicję hospitacji oraz wyliczono korzyści wynikające z takiego rozumienia hospitacji koleżeń-skiej. Hospitacja określona zostało jako sposób na pozyskanie wiedzy specjalistycznej, refleksji na te-mat własnej pracy oraz dobry środek do poznania innych form i stylów pracy.
Ukazany został również proces przygotowania ho-spitacji od zaangażowania całego grona pedago-gicznego, lub tylko chętnych nauczycieli, w prace nad konkretną formułą hospitacji po wypracowanie i przyjęcie do realizacji wspólnej koncepcji.
Na zakończenie tej części seminarium prowadzą-cy podzielili się przykładami dobrej praktyki, pre-zentując fragmenty wypracowanych przez nich ar-kuszy obserwacji zajęć oraz propozycje skali ocen odnoszących się do obserwowanych zjawisk, wskazanych uprzednio przez obserwowanego na-uczyciela.
Druga część seminarium poświęcona była konsul-tacjom koleżeńskim, bez których sama hospitacja nie miałaby sensu, a już na pewno niemożliwe by-łoby osiągnięcie wymienionych powyżej korzyści płynących z hospitacji.
Zgodnie z przedstawioną strukturą konsultacje skła-dają się z dwóch części: krótszej, w trakcie której konkretyzowany jest temat oraz zjawiska, które we-dług obserwowanego nauczyciela powinny pod-legać obserwacji (np. stopień aktywizacji uczniów w trakcie lekcji) oraz znacznie dłuższej; można ją
26
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IOokreślić jako część właściwą lub rozmowę poho-spitacyjną. Już pierwsza część pokazuje koniecz-ność okazania szacunku ze strony obserwujących nauczycieli dla autonomii prowadzącego nauczy-ciela. To właśnie obserwowany nauczyciel podaje elementy procesu dydaktycznego, które chciałby poddać obserwacji. Podkreślano, że w trakcie roz-mowy należy zachowywać klarowny podział ról oraz trzymać się zalecanego porządku takiej rozmowy. W skrócie można powiedzieć, że rozmowa poho-spitacyjna jest niczym innym jak informacją zwrotną i w dużej mierze dzieli się na zaprezentowanie po-zytywnych elementów lekcji, pewnych deficytów, sposobów na ich ograniczenie lub wyeliminowanie oraz zakończona jest wskazaniem kierunków roz-woju obserwowanej osoby.
Natomiast przedstawiony powyżej model informa-cji zwrotnej został w odniesieniu do hospitacji ko-leżeńskiej rozwinięty w celu optymalizacji korzyści oraz gwarancji autonomii obserwowanego nauczy-ciela.
Rezultatem seminarium było opracowanie sce-nariusza szkolenia dotyczącego hospitacji kole-żeńskiej, wykorzystywanego w ramach szkoleń i warsztatów prowadzonych przez Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli.
Przeszkody na drodze edukatora zachęcającego nauczycieli do idei hospitacji koleżeńskiej
Zawarte poniżej refleksje są efektem szkoleń po-święconych hospitacji koleżeńskiej przeprowa-dzonych dla doradców metodycznych oraz na-uczycieli.
Edukator, starając się przekonać nauczycieli do wprowadzenia hospitacji koleżeńskiej, musi liczyć się z tym, że pomysł będzie przez część nauczy-cieli, przynajmniej w pierwszej fazie, przyjęty bar-dzo ostrożnie i bez entuzjazmu.
Bardzo istotnym elementem każdego szkolenia jest wskazanie pozytywnych efektów zastosowania określonej metody, techniki czy strategii. Również w tym wypadku należy podkreślić następujące
korzyści wynikające ze stosowania hospitacji kole-żeńskiej:
• Jest ona istotnym punktem wyjścia dla wspól-nego tworzenia rozwiązań dydaktycznych.
• W jej trakcie pozyskiwane są informacje do-tyczące pomijanych dotychczas elementów procesu dydaktycznego.
• Pobudza ona do refleksji.
• Wspiera nauczyciela w jego pracy poprzez dzielenie się problemami z innymi pedagoga-mi.
• Umożliwia wzajemne uczenie się.
• Dzięki jej stosowaniu dochodzi do efektów synergicznych.
Natomiast dla tych nauczycieli, którzy dostrzegą w tej metodzie jedynie dodatkową pracę, będzie to okazją do poszukania argumentów przeciwko wpro-wadzeniu jej na terenie swojej szkoły.
Dwa najczęściej powtarzające się argumenty scep-tyczne wobec wprowadzenia hospitacji koleżeńskiej to:
- stwierdzenie, że hospitacje takie są już od dawna prowadzone w postaci lekcji otwartych lub koleżeń-skich,
- kwestionowanie elementów uwzględniających psychologiczne nastawienie obserwowanego i obserwujących w trakcie hospitacji i konsultacji ko-leżeńskich jako „zbędnych ozdobników”.
Istotnym elementem hospitacji koleżeńskiej jest dosłownie i w przenośni metodyczne podejście zarówno przez obserwowanego nauczyciela jak i obserwujących go kolegów. Nieodzowną częścią składową hospitacji są konsultacje koleżeńskie. Należałoby podzielić się z nauczycielami refleksją odnośnie krytykowanego nierzadko elementu psy-chologicznego, że wiąże się on przede wszystkim z podkreśleniem pozytywnych elementów obser-
27
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
wowanej lekcji. Zabieg ten powinien być stosowa-ny odnośnie praktycznie każdej oceny ucznia w ra-mach obowiązkowej informacji zwrotnej.
Nauczyciel, podejmując się przeprowadzenia lekcji obserwowanej w ramach hospitacji koleżeńskiej, powinien mieć pewność, że krytyczne uwagi będą służyły jego dalszemu rozwojowi i nie staną się źró-dłem przytyków oraz „korytarzowej” oceny pracy danego nauczyciela. Życzliwy charakter wypowia-
danych uwag oraz odniesienie się do pozytywnych elementów obserwowanej lekcji nie będą wtedy traktowane, jako li tylko „ozdobnik”.
Klarowna prezentacja zasad hospitacji koleżeńskiej, umożliwienie nauczycielom wypowiedzi, podziele-nie się doświadczeniami oraz sterujące dyskusją karty pracy są dobrym środkiem do przezwycięże-nia problemów z akceptacją idei hospitacji koleżeń-skiej na terenie danej szkoły.
Mariusz Stinia nauczyciel konsultant ds. nauczania języków obcych
MCDN ODN w Krakowie
28
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IORozwiązania praktyczne w świetle nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez Dyrektora IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie
Motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki
Pola rozwoju IX Liceum Ogólnokształcącego wyznaczone po raporcie z ewaluacji zewnętrz-
nej wpisane zostały w plan nadzoru pedagogicz-nego dyrektora na rok szkolny 2011/2012 oraz 2012/2013. Realizację pól rozwoju dyrektor mo-nitoruje poprzez obserwację lekcji, w tym godzin z wychowawcą, realizację zajęć pozalekcyjnych, uroczystości szkolnych, wycieczek edukacyjnych, konsultacji nauczycieli z uczniami, warsztatów dla uczniów klas maturalnych, zajęć rewalidacyjnych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami eduka-cyjnymi i dysfunkcjami, a także podczas dni stu-dyjnych języków obcych i partnerskiej współpracy ze szkołami w Niemczech i we Włoszech. Dodat-kowo motywowanie i aktywizowanie uczniów do nauki wpisane jest w plan doskonalenia zawodo-wego nauczycieli i w realizację hospitacji koleżeń-skiej, w której uczestniczy 14 nauczycieli. Dyrektor zwraca również uwagę na prowadzenie doku-mentacji przebiegu nauczania (np. wgląd w pra-ce kontrolne uczniów lub w teczkę wychowawcy), badając sposób formułowania informacji zwrotnej dla ucznia i gromadzenia dowodów na jego po-stępy i rozwój. Podczas obserwowanych lekcji i innych aktywności nauczycieli Dyrektor zwraca również uwagę na czynności operacyjne, dążąc do rozwoju i wypracowania strategii aktywizowania uczniów. Elementy tej strategii to: indywidualizacja wymagań, ćwiczenie umiejętności kluczowych, wzajemne uczenie się od siebie, korzystanie z na-bytej wcześniej wiedzy, stosowanie technologii informacyjnych, kryterialne ocenianie uczniów i in-formacja zwrotna, stawianie uczniów w roli bada-czy itp. Z obserwacji lekcji wynika, że najczęściej stosowane formy i metody aktywizowania uczniów w IX Liceum to np.: praca w grupach, dyskusja panelowa, debata, burza mózgów, gry dydaktycz-ne, metoda ekspertów, uczniowski projekt eduka-cyjny. Dyrektor zwraca uwagę na to, by uczniowie byli współautorami lekcji, wyszukiwali i selekcjo-nowali materiały, pracowali w grupach, planowali i organizowali miejsce pracy.
Te metody i formy pracy wymagają od nauczycie-la dużej aktywności, mobilności i kreatywności ze względu na to, że powinien on dostarczyć uczniom materiały, opracować karty pracy, zróżnicować zadania ze względu na możliwości percepcyjne uczniów i ich możliwości psychofizyczne. W trak-cie zajęć nauczyciel powinien stosować ocenianie wspierające, dbać o kryterialną i czytelną informa-cję zwrotną dla ucznia, zachęcać do stawiania pytań, nie wyręczać uczniów, być otwartym, ko-munikatywnym, a przede wszystkim zdolnym do dialogu. Oczekiwaniem uczniów jest propozycja interesującej pracy domowej, dlatego warto roz-ważyć jej funkcjonalność w tym znaczeniu, by sta-nowiła otwarcie nowej lub każdej następnej lekcji. Taka postawa nauczyciela sprawia, że uczniowie chcą się nie tylko uczyć, ale i nauczyć. Pobudzane są ich aspiracje, motywacje poznawcze, chęci, są stymulowani do myślenia i mają poczuci satysfak-cji, że następuje widoczny wzrost ich kompetencji. W związku z tym dla nauczyciela wyzwaniem jest każda lekcja. Nie można poddać się rutynie lub schematyzmowi. Każda lekcja potrzebuje wyraź-nie sprecyzowanego celu głównego i zrozumia-łych dla uczniów celów operacyjnych. Uczniowie chcą wiedzieć, czego nauczyciel będzie od nich wymagać po tej lekcji. Dlatego zwracają uwagę na uzasadnienie potrzeby opanowania wiadomości i umiejętności. W IX Liceum Ogólnokształcącym w czasie obserwacji lekcji zwraca się uwagę na sposób organizowania przez nauczyciela ćwiczeń rozpoznawczych, stopień opanowania wiadomości i umiejętności z poprzednich lekcji, na przydzielanie ról, wyznaczanie zadań i pobudzanie uczniów do wyprowadzania wniosków. Ćwiczenia w operowa-niu nowym materiałem pozwalają zaobserwować u nauczyciela, w jaki sposób słucha, pomaga, do-radza, koryguje, obserwuje i stopniowo zwiększa poziom trudności ćwiczeń nie wyręczając uczniów. Wychowawczym aspektem tej współpracy jest samoocena uczących się, a także zbieranie opi-nii uczniów na temat sposobu organizacji zajęć.
29
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IODodatkowym wyzwaniem w każdej klasie dla na-uczyciela stosującego aktywne metody nauczania są uczniowie zdemotywowani do nauki, wyobco-wani w klasie, nie wierzący we własne siły, czasem uprzedzeni do nauczyciela i szkoły, obawiający się złych ocen, kompromitacji, czasami nie mający też wsparcia ze strony rodziców prezentujących niskie potrzeby czy aspiracje rozwojowe swoich dzie-ci. Tacy uczniowie powinni być przez nauczyciela dostrzeżeni i włączeni w proces lekcyjny. Cenią oni sobie szczególnie pochwałę, nagrodę, choćby w postaci podkreślenia ich wkładu w pracę w gru-pie, czasem przygotowanie pomocy i materiałów do lekcji. W ten sposób można liczyć na osiągnię-cie przez nich wyników adekwatnych do ich możli-
wości, a oni sami będą funkcjonować w poczuciu sukcesu.
Podsumowując: aktywne metody i motywacja uczniów do nauki to drogi do funkcjonowania ucznia w nowoczesnym społeczeństwie i świecie. Stwarzają one sytuację dydaktyczną umożliwiającą ćwiczenie umiejętności kluczowych wynikających ze Strategii Lizbońskiej; nauczyciel koniecznie musi zrezygnować z roli wykładowcy na rzecz organiza-tora lekcji, uświadamiać uczniom cele, drogi ich osiągania, wykorzystywać technologie informacyj-ne i komunikacyjne, ale przede wszystkim uświa-damiać uczniom ich osobistą odpowiedzialność za naukę i rozwój.
Opracowanie: Anna Urbańska
Dyrektor Szkoły
30
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IODla niemieckich gości:
• Zwiedzanie Krakowa (przejazd melexem)
• Wycieczka do Jaskini Wierzchowskiej Górnej (z przewodnikiem)
• Spotkanie z polskim folklorem – udział w próbie Repre-zentacyjnego Folklorystycznego Zespołu Miasta i Gminy Myślenice - Zespołu Pieśni i Tańca „Ziemia Myślenicka” (również nauka krakowiaka i poloneza)
• Zwiedzanie Opactwa Benedyktynów w Tyńcu
• Zwiedzanie Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius
Realizacja programu kulturalnego w trakcie kolejnych mobilności
31
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO
Polscy uczestnicy programu mieli możliwość:
• Zwiedzania Kolonii
• Wycieczki po Bopparcie z przewodnikiem
• Zwiedzania twierdzy Ehrenbreitstein w Koblencji
• Zwiedzania zamku w Westerburgu
• Degustacji win w winiarni nad Moselą
32
CO
MEN
IUS
REG
IO
CO
ME
NIU
S R
EG
IO