1974

1977

1985

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1998

1999

2000

2002

2003

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2013

2014

2015

30 GODINAZajedno oporavljamo ozonski omotač

Ozon: Jedina zaštita od UV zračenja

16 septembar Dan zaštite ozonskog omotačawww.epa.org.me www.unido.org www.ozoneunit.me

Naučnici Sherry Rowland i Mario Molina su u naučnom članku, objavljenom u časopisu „Nature‟ upozorili da hlorofluorougljenici (CFC-i), proizvedeni ljudskom aktivnošću, štete ozonskom omotaču.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 1995.godineu Beču na sedmom sastanku Strana Protokola.Razvijene zemlje eliminisale proizvodnju i potrošnju hlorofluorougljenici (CFC supstanci), dok je za zemlje u razvoju taj rok bio do 2010.godine.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 1997. godineu Montrealu na devetom sastanku Strana Protokola.Procedure o neusklađenosti sa Protokolom su revidirane i izmijenjene.

Stupio na snagu Montrealski amandman na Montrealski protokol usvojen 1997. godine u Montrealu na devetom sastanku Strana Protokola.Prvi set kontrolnih mjera uspostavljen pod Protokolom dao rezultate u zemljama u razvoju.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 1999. godine u Pekingu na jedanaestom sastanku Strana Protokola.

Stupio na snagu Pekinški Amandman na Montrealski protokol usvojen 1999. godine u Pekingu na jedanaestom sastanku Strana Protokola.

Bivši generalni sekretar UN Kofi Annan rekao da je Montrealski protokol „do danas možda najuspješniji međunarodni ugovor u oblasti životne sredine“.

Razvijene zemlje eliminisale iz upotrebe metil bromid, dok je za zemlje u razvoju taj rok bio do 2010. godine.

Registrovana najveća Antarktička ozonska rupa, veličine u prosjeku 26,6 miliona kvadratnih kilometara.

Montrealski protokol je prilagođen u cilju ubrzane eliminacije hlorofluorougljovodonika (HCFC supstanci) u zemljama u razvoju.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 2007. godine u Montrealu na devetnaestom sastanku Strana Protokola.

Sve Strane Montrealskog protokola eliminisale potrošnju i proizvodnju CFCa, halona, ugljen-tetrahlorida i ostalih potpuno halogenih supstanci koje oštećuju ozonski omotač. Kao rezultat ove mjere eliminisano je 98% od ukupne proizvodnje i potrošnje ODS u odnosu na osnovni nivo ovih supstanci.

Zemlje u razvoju zamrzle proizvodnju i potrošnju HCFC supstanci.Naučni članak objavljen u časopisu Fotohemija i Fotobiologija ukazao da se kroz napore da se zaštiti ozonski omotač, može spriječiti do 2 miliona slučajeva raka kože do 2030. godine.

Sva četiri Amandmana na Montrealski protokol postigla univerzalnu ratifikaciju od strane svih 197 zemalja.Naučni panel za oštećenje ozonskog omotača potvrdio da je, zahvaljujući akcijama preduzetim od strane Strana Protokola, ozonski omotač na putu da se oporavi na nivo 80-tih godina.

Razvijene zemlje su eliminisale 90% svoje proizvodnje i potrošnje HCFCsupstanci.Zemlje u razvoju su eliminisale metil-hloroform, i redukovale 10% proizvodnje i potrošnje HCFC supstanci.Strane su postigle, ukupnu obavezu da 3,7 milijardi US$ uplate, kao doprinos Multilateralnom fondu za period 1991-2015 godine, kako bi se pomoglo zemljma u razvoju tokom prelaska na praksu i proizvode koji su prihvatljiviji za životnu sredinu kroz industrijsku konverziju, tehničku pomoć, obuke i jačanje kapaciteta.

Bečka konvencija i Montrealski protokol postali prvi međunarodni ugovori iz oblasti životne sredine koji su postigli univerzalnu ratifikaciju.U naučnom članku objavljenom u časopisu PNAS navedeno je da je zahvaljujući Montrealskom protokolu spriječeno da se emisije od 135 milijardi tona CO2 ekvivalenata ispuste u atmosferu, čime je ostvaren značajan doprinos ublažavanju klimatskih promjena.

Usvojen Svjetski akcioni plan o ozonskom omotaču od strane UNEP-ovog vladajućeg komiteta, koji je pozivao na intenzivnu međunarodnu saradnju u oblasti istraživanja i praćenja stanja ozonskog omotača.

Britanski istraživači Antarktika izvijestili su o periodičnom pojavljivanju ozonske rupe iznad Antarktika tokom proljeća.22. marta potpisana Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača.

16. septembra usvojen Montrealski protokol o supstancama koje oštećuju ozonski omotač. Od 1995. godine ovaj dan u svijetu se obilježava kao Međunarodni dan zaštite ozonskog omotača.

Strane Montrealskog protokola donijele odluku o izmjenama Protokola sa ciljem formiranja finansijskog mehanizma uključujući i Multilateralni fond za implementaciju Montrealskog protokola.Usvojena privremena procedura o neusklađenosti sa odredbama Protokola.

Stupio na snagu Londonski amandman na Montrealski protokol usvojen 1990. godine u Londonu na drugom sastanku Strana Protokola.Usvojena procedura o neusklađenosti sa odredbama Montrealskog protokola.Osnovan Implementacioni komitet.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 1992. godine u Kopenhagenu na četvrtom sastanku Strana Protokola.Osnovan Multilateralni fond za implementaciju Montrealskog protokola na stalnoj osnovi u cilju zamjene privremenog Multilateralnog fonda.

Sherwood Rowland, Mario Molina i Paul Crutzen dobili su Nobelovu nagradu za hemiju za njihov pionirski rad na polju atmosferske hemije, naročito onog dijela koji se odnosi na formiranje i razgradnju ozona.

Generalna skupština UN proglasila je 16. septembar međunarodnim danom zaštite ozonskog omotača.Stupio na snagu Kopenhaški amandman Montrealskog protokola usvojen 1992. godine u Kopenhagenu na četvrtom sastanku Strana Protokola.Razvijene zemlje eliminisale iz upotrebe halone koji su se koristili u proizvodima kao što su aparati za gašenje požara, dok je za zemlje u razvoju taj rok bio do 2010. godine.

Stupila na snagu usklađivanja Montrealskog protokola usvojena 1990. godineu Londonu na drugom sastanku Strana Protokola.Privremeni Multilateralni fond postao operativan.Agencije za implementaciju započele aktivnosti na postupnoj eliminaciji supstanci koje oštećuju ozonski omotač, uz finansijsku pomoć Multilateralnog fonda.

1. januara stupio na snagu Montrealski protokol o supstancama koje oštećuju ozonski omotač.Objavljeni su prvi izvještaji sve tri komisije za procjenu kontrolnih mjera predviđenih Montrealskim protokolom (SAP, TEAP i EEAP), čime su obezbijeđene sve važne informacije Stranama Protokola bazirane na dostupnim naučnim, ekološkim, tehničkim i ekonomskim istraživanjima.Prvi set kontrolnih mjera, predviđenih Montrealskim protokolom, dao je rezultate u razvijenim zemljama.

22. septembra stupila na snagu Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

••

•

•

•

•

•

•

••

•

•

Zaštita o

zon

skog

om

otač

a je g

lob

alni p

rob

lem

koji traži g

lob

alno

rješe

nje

kro

z koo

rdin

irane

aktivno

sti svih re

levan

tnih

faktora, ali u

vijek tre

ba im

ati n

a um

u i to

da u

bo

rbi za o

ču

vanje

ozo

nsko

g o

mo

tača n

em

a malih

akcija.

Nap

ori m

eđ

un

arod

ne

zajed

nic

e, u

pro

teklih

30

go

din

a, dali su

oh

rabru

juć

e

rezu

ltate

i d

anas

su

em

isije

sup

stanc

i ko

je

ošte

ću

ju

ozo

nski

om

otač

re

du

kovan

e za p

reko

98

%, č

ime

se o

zon

ski om

otač

štiti od

dalje

razgrad

nje

.

I Crn

a Go

ra je p

reu

zela svo

j dio

ob

aveza n

a pro

mo

visanju

zaštite o

zon

skog

o

mo

tača. P

ute

m su

kce

sije 2

3. o

ktob

ra 20

06

. go

din

e C

rna G

ora je

ratifiko

vala B

eč

ku

kon

ven

ciju

o

zaštiti

ozo

nsko

g

om

otač

a, M

on

trealski

pro

toko

l o

su

pstan

cam

a ko

je

ošte

ću

ju

ozo

nski

om

otač

i

če

tiri A

man

dm

ana

na

Mo

ntre

alski p

roto

kol.

Kro

z im

ple

me

ntac

iju

Nac

ion

alnih

p

rog

rama

i P

lano

va za

elim

inac

iju

sup

stanc

i ko

je

ošte

ću

ju

ozo

nski

om

otač

, kro

z različ

ite in

vestic

ion

e i n

ein

vestic

ion

e p

roje

kte, C

rna G

ora je

po

kazala veliku

p

osve

će

no

st u p

ostizan

ju svo

jih o

bave

ze p

rem

a Mo

ntre

alskom

pro

toko

lu.

HR

ON

OLO

GIJ

AZ

AŠT

ITE

OZ

ON

SKO

G O

MO

TAČA

Ag

encija

za z

aštitu

živ

otn

e s

red

ine

Ka

nc

ela

rija

za

za

štitu

ozo

nsk

og

om

ota

ča

ww

w.e

pa

.org

.me

ww

w.o

zon

eu

nit.

me

Ag

encija

za

za

štitu

živ

otn

e s

red

ine

Ka

nc

ela

rija za

zaštitu

ozo

nsko

g o

mo

tač

aA

dre

sa: IV

Pro

lete

rske b

r 19, P

od

go

rica

Tel: +

38

2 (2

0) 4

46

50

0, 4

46

50

7w

ww

.ep

a.o

rg.m

ew

ww

.ozo

ne

un

it.me

Ova

j flaje

r prip

rem

ila je

Ag

en

cija

za za

štitu živo

tne

sred

ine

/ Ka

nc

ela

rjia za

zaštitu

ozo

nsko

g o

mo

tač

a

uz fin

an

sijsku p

om

oć

Mu

ltilate

raln

og

fon

da

za im

ple

me

nta

ciju

Mo

ntre

alsko

g p

roto

kola

i po

dršku

U

NID

O-a

, u o

kviru p

roje

kta In

stituc

ion

aln

o ja

ča

nje

za im

ple

me

nta

ciju

Mo

ntre

alsko

g p

roto

kola

. Toko

m

nje

go

ve p

ripre

me

korište

n je

UN

EP

-ov fla

jer “C

hro

no

log

y of O

zon

e P

rote

ctio

n M

ilesto

ne

s”.

HR

ON

OLO

GIJ

AZ

AŠT

ITE

OZ

ON

SKO

G O

MO

TAČA