overzicht en karakteristieken klimaatrisico s nederland · overzicht aandachtsvelden voor nas...
TRANSCRIPT
Overzicht en karakteristieken klimaatrisico’s Nederland
Willem Ligtvoet
Kader: Nationale Adaptatiestrategie (begin 2016)
§ Gevraagd: breed overzicht klimaateffecten en aangrijpingspunten voor beleid
§ Aanvulling op analyses uitgevoerd in Deltaprogramma.
§ Februari 2015: Syntheserapport PBL– Overzicht klimaatrisico’s naar omvang en waarschijnlijkheid– Welke kansen biedt klimaatverandering voor Nederland en het Nederlandse
bedrijfsleven?– Welke aangrijpingspunten zijn er voor de (rijks)overheid en andere partijen om
kwetsbaarheid voor klimaatverandering te verminderen en kansen te benutten?
§ Eveneens in februari 2015:– PBL-studie “Risico’s klimaateffecten elders in de wereld” – PBL studie “Raamwerk Monitoring en Evaluatie voor Nationale Adaptatiestrategie”
25 november Benelux Adapatie2
Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid
25 november Benelux Adapatie
klimaateffecten kwetsbaarheiden kansen
ontwikkelingen 2030 (e.v.)
(voorgenomen) maatregelen
aangrijpings-punten NAS
Meest pregnante bedreigingen• Sociaal• Economie• .....
Tijdelijk/lokaal;systeemfalen
Cross-sectoraal;cascade-effecten
Meest pregnante kansen (direct en indirect)
Mythes
Sociaal-economischescenario’s
Sectorale scenario’s
Drijfveren en achterliggende percepties
Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen
Innovaties• Technisch • Organisatorisch• Sociaal
Diverse actoren• Bedrijfsleven• NGO’s• Overheden• Topsectoren
In Nederland, Europa, mondiaal
Inweven in (voorgenomen) beleid
Specifieke acties NAS
Overheden, bedrijfsleven, NGO’s
Icoon-projecten, nationaal en internationaal
Wisselwerking met mitigatie
Monitor
Geleidelijk• Temperatuur ↑• Zeespiegel ↑• Verzuring zee• …..
Extremen• Waterpeil ↑ ↓• Regenbuien• Hittegolven• …..
Nu/in 2050
In Nederland/ wereldwijd
3
Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid
25 november Benelux Adapatie4
klimaateffecten kwetsbaarheiden kansen
ontwikkelingen 2030 (e.v.)
(voorgenomen) maatregelen
aangrijpings-punten NAS
Meest pregnante bedreigingen• Sociaal• Economie• .....
Tijdelijk/lokaal;systeemfalen
Cross-sectoraal;cascade-effecten
Meest pregnante kansen (direct en indirect)
Mythes
Sociaal-economischescenario’s
Sectorale scenario’s
Drijfveren en achterliggende percepties
Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen
Innovaties• Technisch • Organisatorisch• Sociaal
Diverse actoren• Bedrijfsleven• NGO’s• Overheden• Topsectoren
In Nederland, Europa, mondiaal
Inweven in (voorgenomen) beleid
Specifieke acties NAS
Overheden, bedrijfsleven, NGO’s
Icoon-projecten, nationaal en internationaal
Wisselwerking met mitigatie
Monitor
Geleidelijk• Temperatuur ↑• Zeespiegel ↑• Verzuring zee• …..
Extremen• Waterpeil ↑ ↓• Regenbuien• Hittegolven• …..
Nu/in 2050
In Nederland/ wereldwijd
Omgeving klimaatadaptatie:complexe netwerk- en informatiemaatschappij
25 november Benelux Adapatie5
Wetenschap
Beleid
Samenleving
Risicostudie
Beschouwde klimaateffecten § Al beschikbaar:
– KNMI 2014 klimaatscenario’s – 4 scenario’s voor Nederland– PBL 2005 en 2012 Effecten klimaatverandering in Nederland– Deltaprogramma 2010 – 2014:
- Waterveiligheid - Zoetwatervoorziening - Ruimtelijke adaptatie- Cascade-effecten van overstromingen
§ Actualisatie/bundeling informatie PBL i.s.m. Kennis voor Klimaat– Energie– ICT – Transport en infrastructuur– Landbouw en visserij – Volksgezondheid – Natuur – Recreatie en toerisme – Milieukwaliteit
25 november Benelux Adapatie6
Onderscheiden typen klimaatveranderingType Klimaatverandering Voorbeelden
Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal
Versneld afsmelten ijskappen +extreem snelle zeespiegelstijgingStoppen warme golfstroomOmslag klimaatsystemen
Geleidelijke veranderingen TemperatuurstijgingCO2 stijgingZeespiegelstijgingVerzuring oceanenToename neerslag in de winterVeranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag NederlandToename bodemdaling veengebieden
Verandering weersextremen Toename frequentie en intensiteit extreme buienToename hagel- en onweersbuienToename droogtesituaties in de zomerPieken in rivierafvoerenExtreem lage rivierafvoeren in de zomer
25 november Benelux Adapatie7
Onderscheiden typen klimaatverandering
25 november Benelux Adapatie8
Type Klimaatverandering Voorbeelden
Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal
Versneld afsmelten ijskappen +extreem snelle zeespiegelstijgingStoppen warme golfstroomOmslag klimaatsystemen
Geleidelijke veranderingen TemperatuurstijgingCO2 stijgingZeespiegelstijgingVerzuring oceanenToename neerslag in de winterVeranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag NederlandToename bodemdaling veengebieden
Verandering weersextremen Toename frequentie en intensiteit extreme buienToename hagel- en onweersbuienToename droogtesituaties in de zomerPieken in rivierafvoerenExtreem lage rivierafvoeren in de zomer
Overzicht aandachtsvelden voor NAS
Klimaat-effecten
Zee
spie
gels
tijgi
ng
Piek
en in
riv
iera
fvoe
ren
(hoo
g en
laag
)
Piek
en in
reg
enva
l
Ove
rige
wee
rsex
trem
en
(sto
rm,
onw
eer)
Hitt
egol
ven
Gel
eide
lijke
tem
pera
tuur
stijg
ing
Toen
emen
de d
roog
te
Ver
zilti
ng e
n bo
dem
dalin
g
Ver
slec
hter
ing
luch
tkw
alite
it (o
.a.
alle
rgen
en)
Ver
slec
hter
ing
wat
erkw
alite
it
(Inf
ectie
)zie
kten
men
s
Die
rzie
kten
en
-pla
gen
Ver
zuring
zee
ën e
n oc
eane
n
Ver
dwijn
en z
ee-i
js N
oord
pool
Domeinen/sectorenEnergievoorziening X X X * * * *
ICT X X X * * * *
Transport en infrastructuur (incl waterleidingen) X X X * * * * *
Land- en tuinbouw X X * * * * * X *
Visserij * * *
Natuur * * * * * * * * * * * *
Volksgezondheid X X * * * * * *
Milieukwaliteit (lucht, bodem, water) X X * * * * * * *
Chemie en nucleair X X
Recreatie en toerisme * * * * * * * *
Waterveiligheid X X X X X
Zoetwatervoorziening X X X X
Bebouwde omgeving X X X X X * X X * * *
Internationale dimensie (o.a. veiligheid en voedselvoorziening)
* * * * * * * * * * *
Scope onderzoek PBL en KvK (2014 en eerder) *Klimaateffecten in Deltaprogramma
X
25 november Benelux Adapatie9
Onderscheiden klimaatrisico’s
Rli en WRR:Er is niet één alles-dekkende risicomaat. Risico’s zijn fundamenteel verschillend.
Derhalve onderscheid in:§ Economische risico’s§ Persoonsgebonden risico’s§ Milieu- en natuurrisico’s
Ordening naar 1) Omvang impact (hoog midden laag)2) Waarschijnlijkheid (hoog midden laag)
25 november Benelux Adapatie10
Overzicht economische risico’s
25 november Benelux Adapatie11
Waarschijnlijkheid geringKleine kans (<< 1/100)
Waarschijnlijkheid middenGerede kans (1/10 – 1/100)
Waarschijnlijkheid grootVaak optredend(1:1-10 jaar)
Hoog(Systeemfalen)
Schade door overstroming door bezwijken primaire kering
Schade door landelijke black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW EuropaLandelijke disruptie transportsysteem door extreem weer
Midden(Bovenlokale/regionale impacts
Schade overstroming door bezwijken secundaire keringBeperking scheepvaart/schade door laag rivier/waterstandenHinder transport/schade door hitteLokale uitval energie/schade door koelwatertekortUitval energie/schade door extreme neerslagProductieschade landbouw door droogte en of landelijke piekneerslagProductieschade landbouw door bovenlokale plaag/infectieziekteSchade door natuurbranden
Disruptie en schade transport/verkeersysteem door weersextremen
Laag(Lokale impacts)
Lokale schade overstroming door extreme neerslagProductieschade lokale uitval elektriciteit/ICT door weersextremenProductieschade landbouw door lokale weersextremenProductieschade landbouw door lokale plaag/infectieziekteProductieschade voor uitval drinkwatervoorziening
Overzicht persoonsgebonden risico’sWaarschijnlijkheid laagKans klein (<< 1/100 jaar)
Waarschijnlijkheid middenGerede kans (1/10 - 1/100 jaar)
Waarschijnlijkheid hoogFrequent optredend (> 1/10 jaar)
Hoog Overlijden/getroffen door overstroming door bezwijken primaire kering
Bovenregionale black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa
Grote uitbraak nieuwe infectieziekten
Midden Overlijden/getroffen door hitte in de stad
Overlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis)
Getroffen door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal
Toename allergieën (o.a.)hooikoorts,
Laag Overlijden/getroffen door weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen)Getroffen door verkeershinder door weersextremenGetroffen door lokale energie/ICT uitval door weersextremenGetroffen door lokale uitval drinkwater-voorziening
25 november Benelux Adapatie12
Overzicht milieu/natuurrisico’s
25 november Benelux Adapatie13
Waarschijnlijkheid gering Waarschijnlijkheid midden Waarschijnlijkheid groot
Hoog Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan
Verandering functioneren ecosystemen
Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteitVerlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodemsVerlies habitat en soorten door verdrogingVerlies habitat en soorten door verziltingVerlies soorten door vestiging exoten
Midden Tijdelijke verstoring door extreme droogte
Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging(blauwalgenbloei)
Laag Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen
Overzicht milieu/natuurrisico’s
25 november Benelux Adapatie14
Waarschijnlijkheid gering Waarschijnlijkheid midden Waarschijnlijkheid groot
Hoog Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan
Verandering functioneren ecosystemen
Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteitVerlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodemsVerlies habitat en soorten door verdrogingVerlies habitat en soorten door verziltingVerlies soorten door vestiging exoten
Midden Tijdelijke verstoring door extreme droogte
Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging(blauwalgenbloei)
Laag Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen
Overzicht/patroon klimaatrisico’sWaarschijnlijkheid geringKans heel klein (<< 1/100 jaar)
Waarschijnlijkheid substantieelGerede kans (1/10 - 1/100 jaar)
Waarschijnlijkheid grootFrequent optredend (> 1/10 jaar)
Hoog/Nationaal
Grote desastreuse overstroming
Grote black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa
Grote uitbraak nieuwe infectieziekten (mens, dier, plant)
Verandering functioneren ecosystemen
Verdwijnen habitats en soorten
Midden/Regionaal
Overlijden/getroffen door hitte in de stadOverlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis)Schade door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal
Toename allergieën (o.a. hooikoorts)Disrupties transport/verkeersysteem
Laag/Lokaal
Overlijden/getroffen door lokale weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen)Lokale verkeershinder door weersextremenLokale uitval energie/ICT door weersextremenLokale uitval drinkwatervoorzieningdoor weersextremen
25 november Benelux Adapatie15
Vervolgstappen: cascade effecten§ Effecten kunnen in omvang gelijk zijn aan directe effecten
§ Overstromingen meest ontwrichtend - Deltaprogramma
Buiten Deltaprogramma extra aandacht nodig voor:§ Grote onderlinge afhankelijke energie-, ICT- en transport-
netwerken
§ Afhankelijkheid van energie en vooral ICT-diensten neemt toe dus ook kans op cascade-effecten
§ Onderdelen gaan (nu) uit van 100% zekerheid toelevering
25 november Benelux Adapatie16
Vervolgstappen: analyse toekomstige klimaatrisico’s
25 november Benelux Adapatie17
Voorbeeld energie:─ Klimaatverandering─ Verandering energie-
systeem─ Toename afhankelijkheid─ Nieuwe technologie?─ Vervangingssnelheden?
Aangrijpingspuntenvergroten robuustheidenergiesysteem
Voorlopige conclusies§ Groot spectrum aan risico’s
Van kleine kans/grote gevolgen (systeemfalen) tot frequent optredende beperkte gevolgen (overlast , disrupties dagelijks leven nemen toe). Naast Deltaprogramma extra aandacht nodig voor outlyers: energiesysteem, gezondheid, verkeersontwrichting: effecten worden in relatie tot waarschijnlijkheid hoog ingeschat
§ Veel risico’s op lokale/regionale schaalVeel risico’s i.r.t. weersextremen spelen zich af op lokaal en regionaal niveau. Impacts kunnen opschalen afhankelijk van schaal/frequentie weersextremen. De bewustwording daarvan is nog beperkt (bij sectoren en overheden).
§ Cascade effecten – kiem voor systeemfaleninternationale en intersectorale verwevenheid energie, ICT en transport zijn kiemen voor systeemfalen.
25 november Benelux Adapatie18
Voorlopige conclusies§ Leren zicht te krijgen op toekomstige risico’s
Inzicht krijgen in toekomstige risico’s complexe opgave: vraagt per domein en op verschillende schaal niveaus een integrale analyse van mogelijke krachten. Dit biedt tegelijkertijd zicht op aangrijpingspunten voor vergroten klimaatbestendigheid.
§ Kansen zienEen onzekere wereld blijft onzeker, de klimaatrisico’s zijn echter evident en spelen op alle schaalniveaus. De wereld zit niet stil: overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties ontwikkelen zich en investeren. Adaptatie is kansen zien.
Omslag nodig: van vragen naar ‘hoe groot is het probleem’ naar vragen rond ‘wat kunnen we er aan doen’ en ‘wie kan er wat aan doen’
25 november Benelux Adapatie19