8 Tijdschrift Milieu, oktober 2017

Jaarlijks worden er in Nederland acht miljoen afgedankte autobanden ingezameld

en dat komt grofweg overeen met het aantal banden dat voor de eerste keer op de

Nederlands markt geplaatst wordt. Die acht miljoen worden bijna allemaal hoog-

waardig hergebruikt en slechts een klein deel wordt verbrand met energieterug-

winning. Maar er is meer nodig, want het gaat om enorme volumes.

Al jarenlang vormt het bandengebruik in

Nederland een stijgende lijn. Het vertoonde

alleen een lichte inzinking tijdens de crisis-

jaren. In 2015 zijn er circa 8 miljoen banden

ingezameld en in 2016 zo'n 8,5 miljoen. Een

verdere toename wordt verwacht, want ook de

auto’s van de nabije toekomst, of ze nu zuinig

of elektrisch zijn, rijden nog steeds op banden.

Wereldwijd worden er jaarlijks 1,5 miljard

banden verkocht. Een belangrijke afvalstroom

dus om zo hoogwaardig mogelijk te verwerken.

De natuurlijke grondstofbron voor rubber, de

latexboom, gaat de komende decennia zijn

natuurlijke groei- en areaalgrenzen bereiken.

Is er een kans om bij de productie rekening te

houden met een zo groot mogelijk hergebruik

(eco-design)?

Oud voor nieuwHet Besluit beheer autobanden 2004 verplicht

Figuur 1: Verdeling hergebruik, recycling en verbranding met energieterugwin-ning 2013 – 2015 in Nederland. Voor 2016 is de verde-ling: hergebruik 28%, recycling 69%; verbranding met energieterugwin-ning 2,5% en overig hergebruik 0,5%.

Oud voor nieuw werkt voor autobanden

Stramien 2017_Milieu_05.indd 8 11-10-17 10:47

9Tijdschrift Milieu, oktober 2017

teel banden importeren, handelaren van

geïmporteerde gebruikte banden en verkopers

van banden via internet.

Inzameling en verwerking

Oud-voor-nieuwregeling

De inzameling van gebruikte banden vindt

plaats door gecertificeerde inzamelingsbe-

drijven (eind 2016: 25), waarmee RecyBEM

een contract heeft gesloten. Op basis van dit

contract dienen deze bedrijven te voldoen aan

de kwaliteitseisen van het ISO-9001 systeem

inclusief certificering, en aanvullende

RecyBEM-voorwaarden. Per ingezamelde

band krijgen de inzamelingsbedrijven een

vergoeding. Zij zamelen de gebruikte banden

in bij garages, bandenservice-bedrijven,

autodealers, leveranciers van autoacces-

soires, caravan- en aanhangwagendealers en

gemeentelijke milieustraten. Keurmeesters

beoordelen de banden op basis van kwaliteit

en maatvoering en scheiden zo de banden

met waarde (25-35% van het totaal) van de

schrotbanden. Waardebanden krijgen zo een

nieuw leven als occasionband of krijgen een

langere levensduur door loopvlakvernieu-

wing. De inzamelaars voeren de schrotbanden

ter verwerking af.

Verwerking: minimaal 80% product- en

materiaalhergebruik

Eind 2016 zijn er vijf bandenverwerkings-

bedrijven (herverwerkers of recyclers) bij

RecyBEM aangesloten. Zij verwerken de

schrotbanden (60-70%) tot rubbergranulaat

dat wordt gebruikt in verschillende toepas-

singen, zoals rubbertegels en koematten

(materiaalhergebruik). De overige schrot-

banden krijgen een alternatieve bestem-

ming of worden als brandstof gebruikt in

cementovens en warmtekrachtinstallaties.

De bedrijven dienen zich te houden aan

de strenge kwaliteitsnormen, opgesteld

door RecyBEM. De inzamelingsbedrijven

bepalen zelf met welke herverwerker(s) ze

samenwerken.

Kansen en bedreigingenP/I’s van autobanden lijken hun producen-

tenverantwoordeliikheid in Nederland goed

onder controle te hebben. Zijn er nog meer

kansen of liggen er toch bedreigingen op de

loer?

Kansen

Hoogwaardiger verwerking

Als belangrijkste kans wordt een hoogwaar-

diger verwerking genoemd. Hoewel de auto-

band al 100 jaar bestaat, staat de verwerking

ervan nog in de kinderschoenen. Gebruikte

banden worden mechanisch bewerkt (=

verkleind) en dat resulteert in rubbergranu-

laat dat onder meer gebruikt kan worden op

sportvelden (zie kader). Eventueel kan uit het

Annemiek Tubbing is milieujurist bij Tubbing Milieu-advies (info@tubbing-milieuadvies.nl) en kennismanager bij Odin Kennismanagement, Coen Bertens is als senior business analist werk-zaam bij het Afvalfonds Verpakkingen en Francien Eppens is eigenaar van Thuisrecycling.nl.

Figuur 2. Betrokkenen bij de uitvoering van de inzameling en verwerking

>

Vereniging Band en MilieuProducenten

& Importeurs

Stichting Fonds Band en Milieu

RecyBEM B.V.

Recyclers

Inzamelaars

Ontdoeners

Opgericht in 1994

Certificering & controle ten behoeve van kwaliteit

Lidmaatschap

Opgericht 2004

Uitvoerings-akkoord

Contractanten

producenten en importeurs (P/I’s) van auto-

banden om voor iedere autoband die voor

de eerste keer op de Nederlandse markt aan

een ander wordt verkocht een afgedankte

autoband gratis in te nemen (oud-voor-

nieuwregeling). Verder is de P/I verplicht om

van gemeenten partijen autobanden in te

nemen zonder kosten in rekening te brengen

in dezelfde verhouding als hij zelf nieuwe

banden op de Nederlandse markt zet. Dat zijn

gebruikte banden die bijvoorbeeld op gemeen-

telijke milieustraten worden ingeleverd.

Het Besluit kent vanaf 2005 een doelstelling

voor nuttige toepassing, te weten minimaal

20 gewichtsprocent materiaalhergebruik.

Daar wordt ruimschoots aan voldaan: de teller

staat op ruim 95% materiaal- en producther-

gebruik. Het (hoogwaardiger) hergebruik als

tweedehandsband is niet aan een wettelijke

doelstelling gebonden.

AfvalbeheerbijdrageDe P/I’s gebruiken voor de uitvoering van

de producentenverantwoordelijkheid drie

met elkaar samenhangende organisaties:

RecyBEM B.V., Vereniging Band & Milieu en

de Stichting Fonds Band en Milieu. Eind 2016

waren 209 P/I’s lid van de Vereniging Band &

Milieu (hierna aangeduid met BEM). Dat zijn

alle grote en de meeste kleine importeurs. Zij

betalen maandelijks de ‘afvalbeheerbijdrage’

aan de Stichting Fonds Band en Milieu op

basis van het aantal banden dat zij verkopen

of importeren.

De afvalbeheerbijdrage bedraagt op dit

moment € 1,30 voor iedere autoband die

voor het eerst in Nederland verkocht wordt.

Hiermee wordt de inzameling en milieu-

verantwoorde verwerking van de banden

gefinancierd. RecyBEM B.V. voert uit.

Het aantal aangesloten P/I’s is sinds 2015 fors

gestegen als gevolg van de algemeenverbin-

dendverklaring (AVV) in 2015. De markt-

dekking van het RecyBEM-systeem is bijna

honderd procent. Er is nog een klein aantal

‘free riders’, waaronder retailers die inciden-

Stramien 2017_Milieu_05.indd 9 11-10-17 10:47

10 Tijdschrift Milieu, oktober 2017

granulaat door pyrolyse carbon black worden

gemaakt, onder meer een grondstof voor

inkt. Een klein deel van de gebruikte banden

wordt momenteel op deze wijze hergebruikt,

ook omdat deze bewerking niet eenvoudig is.

Verder valt te denken aan nog geavanceerdere

recyclingtechnieken, zoals devulcanisatie.

RecyBEM heeft hier onderzoek naar laten doen

met als doel om 40% materiaal te hergebruiken

bij de productie van nieuwe banden. Het onder-

zoek is met succes afgerond en het is nu aan de

industrie om er uitvoering aan te geven.

Recycling naar 100%?

RecyBEM is tot de conclusie gekomen dat 100%

recycling niet haalbaar is. Dat heeft te maken

met de (internationale) vraag naar banden,

bijvoorbeeld door cementovens in België en

Duitsland. Deze ovens benutten het staal

in de band voor de productie van cement-

klinker, het textiel als vulstof en de rubber als

brandstof. De vraag is stabiel. Deze vorm van

nuttige toepassing wordt in Nederland echter

niet als recycling beschouwd.

EcodesignAutobanden zijn hoogtechnologische

producten. De aandacht voor milieubescher-

ming en grondstoffenbesparing neemt bij

de grote bandenproducenten toe. Duurzame

banden bevatten bijvoorbeeld steeds meer

recyclaat, terwijl de milieu-impact verder

vermindert door verlaging van het energie-

gebruik en de CO2-uitstoot, verlaging van de

rolweerstand en dematerialisatie. Gelijktijdig

stijgen de prestaties van de meeste auto-

banden op gebied van veiligheid (remweg,

kwaliteit) en geluid (stille band).

Bedreigingen

Versnippering markt en

gebruiktebandenhandel

De markt raakt meer versnipperd door

(kleine) webshops, die af en toe autobanden

importeren, maar de regelgeving (bewust of

onbewust) niet in alle gevallen naleven. Op de

Nederlandse markt worden ook tweedehands-

banden verkocht, die soms uit het buitenland

komen, met name Duitsland. Hiervoor geldt

hetzelfde als voor de webshops. Wanneer

deze banden voor de eerste keer in Nederland

worden verkocht, is er een afdrachtverplich-

ting van de afvalbeheerbijdrage. RecyBEM

spoort webshops en importeurs van gebruikte

autobanden actief op en brengt de regelgeving

onder hun aandacht.

Geen einde afvalcriteria op EU niveau

Ondanks inspanningen van de autoban-

denbranche zijn er tot op heden op Europees

niveau geen criteria voor einde afval voor

afgedankte autobanden vastgesteld. Dat is

bijvoorbeeld wel gebeurd voor metaalschroot

(ijzer, staal en aluminium), kringloopglas en

koperschroot. Hierdoor blijft er in de keten

onzekerheid bestaan over of, en zo ja, op welk

moment, de autoband of het product van

de nuttige toepassing van de afgedankte

autoband niet meer door de bevoegde (natio-

nale) overheidsinstanties als afvalstof wordt

aangemerkt. Daardoor is het moeilijk om het

product of het materiaal - dat als grondstof

voor nieuwe producten kan dienen - de toege-

voegde waarde te doen verkrijgen, die het wel

heeft. Dit is een lastig te nemen hobbel voor

het bereiken van een volledig circulair model

voor autobanden. Bovendien kunnen – door

het ontbreken van criteria op Europees niveau

– de lidstaten van de EU verschillende criteria

gaan vaststellen.

AfsluitendEen optimaal systeem van producentenver-

antwoordelijkheid voor autobanden vraagt

niet alleen dat alle direct betrokken keten-

partners in beweging blijven en samen-

werken, maar ook dat de betrokken overheden

beter faciliteren door ondersteunende wet- en

regelgeving en investeringsbevordering.

Daarmee wordt de weg naar een echte circu-

laire economie voor autobanden mogelijk.

Dit artikel is tot stand gekomen met mede-werking van Kees van Oostenrijk, Joost Kester Jacobs en Barend ten Bruggencate (allen betrokken bij RecyBEM) en Frank Hopstaken (FFact). RecyBEM is lid van de VPN, Vereniging Producentenverantwoordelijkheid Nederland.

Coen Bertens, Francien Eppens en Annemiek

Tubbing

Granulaat op sportveldenMedio 2016 is de nodige ophef ontstaan

over het gebruik van granulaatkorrels

afkomstig uit gebruikte autobanden als

instrooimateriaal op kunstgrasvelden.

Er zouden bij dat gebruik gevaarlijke

stoffen vrijkomen, waaronder PAK’s, die

schadelijk zouden zijn voor met name

jeugdige spelers. Inmiddels zijn er onder-

zoeken uitgevoerd door het RIVM en het

ECHA. De resultaten sluiten aan bij reeds

eerder uitgevoerde studies. Hieruit blijkt

dat de bandenkorrels veilig en verant-

woord zijn om op te sporten. Zie voor

meer informatie:

http://www.recybem.nl/nl

Oude personenwagenbanden

Het inzamelings- en verwerkingssysteemHet inzamelings- en verwerkingssysteem

Nieuwe

personenwagenbanden

Retailer

Ingezamelde oude

personenwagenbanden

RecyBEM-gecertificeerd inzamelingsbedrijf

Waardebanden

Schrotbanden

Loopvlakvernieuwde band Occasionband

Kuilbanden en

wegenbouw

Kunstgrasveld Speeltuintegels Koematten

Het inzamelings- en verwerkingssysteemHet inzamelings- en verwerkingssysteem

personenwagenbanden

Hergebruik

Alternatief hergebruik

CementovenWarmtekrachtcentrale

Verbranding met energieterugwinning

Sorteren

ingezamelde banden

SpeeltuintegelsAsfalt

Verwerking door Recy-BEM-gecertificeerde recyclers

1

1

2

3

4

5

5

6

6

6

6

éénmaal oud voor éénmaal nieuw

32

Figuur 3. Het inzamelings- en verwerkingsysteem.

Stramien 2017_Milieu_05.indd 10 11-10-17 10:47