Основни поими за сензорна интеграција

М-р Јасмина Трошанска

Оваа публикација е изработена со помош од Европската Унија.Содржината на оваа публикација е исклучиво одговорност на М-р Јасмина Трошанскаи на ниеден начин не може да се смета дека ги одразува ставовите на Европската Унија.

Основни поими за сензорна интеграција

Што е тоа сензорна интеграција?� Сензорна обработка или сензорна интеграција еневролошки процес кој се случува кај сите нас.

� Со помош на нашите сетила ние се перцепираме

и доживуваме себе си и околината околу нас.� СИ ни овозможува да одговориме на

специфичните дразби кои доаѓаат до нас

автоматски, ефикасно и соодветно.� До нас во секој момент допираат огромен број

сигнали, кои создаваат дразби кои ги

регистрираме со 2 или повеќе сетила

истовремено.

Што друго?� Сетилата не предупредуваат, ни овозможуваат да

доживуваме впечатоци од околината но исто така

влијаат и на нашиот ум.

� Секоја личност различно ги доживува дразбите

од околината, при што какви се нејзините

доживувања такво е и однесувањето.

� Нивото на толеранција на дразби е под директно

влијание на добросостојбата на личноста.влијание на добросостојбата на личноста.

� Кога сме болни, заморени, депресивни,загрижени и под стрес можно е да не сме

толерантни за сензорните стимулуси како што е

случај кога се чувствуваме добро.

Што се случува со сензациите кои

допираат до нас?

� Сензациите кои доаѓаат преку нервните

завршетоци во нашето тело патуваат во многу

области на нашиот мозок.области на нашиот мозок.� Нашиот мозок ги споредува дојдените сензации

со други чувства и потоа одлучува како ќе

одговори.� Мозокот постојано се развива и оспособува заструктурни промени, додека ние умре.

� Колку што повеќе ние го предизвикуваме нашиот

мозок со учење и правење нешто, толку повеќе

создаваме нови врски на пример за везење,нижење или пак свирење на некој инструмент.

� Колку што повеќе се повторува некоја вештина,� Колку што повеќе се повторува некоја вештина,толку повеќе се зацврстува врската и вештината

станува автоматска.� Интервенциите преку сетилата, кај секоја

личност можат да направат огромни промени на

било која возраст!

Пример за пластичност на мозокот

� Кога прв пат свирите акорд-нервната врска е создадена.

� Со секое повторување, свирењето е се полесно, свирењето е се полесно, врската се зацврснува.

� Прстите знаат како да свират без свесно да мислите како да ги наместите.

� Всушност, имате преобликување на вашиот мозок.

Сите ние имаме седум сетила:

Сетило Канал преку кој се прима дазбата

Резултат

Вид Очи

Информации коиСлух Уши

Информации кои

патуваат во мозокот

каде што се

процесираат и се

открива нивното

значење

Слух Уши

Допир Кожа

Мирис Нос

Вкус Уста, јазик

Вестибуларно сетило

(рамнотежа)Внатрешно уво

Проприорецептори

(држење на телото)Мускули и зглобови

ЛЕСНО ВООЧЛИВИкои примаат дразби од

надворешноста на нашето тело

СОКРИЕНИ

кои реагираат на дразби од внатрешноста на нашето тело

Двете сокриени сетила:-вестибуларните и-проприорецептивните

� Ние не сме свесни за нив� Не можеме да ги контролираме� Не можеме да ги видиме� Заедно со тактилниот, овие два системи се основа за здрав развој на детето.

� Кога скриените сетила работат автоматски и ефикасно, детето е во состојба да го фокусира својот поглед, слух (лесно воочливите сетила) и внимание при работата со раката.

Нормален развој на сензорната интеграција кај доенчиња и деца

� Основите на сензорната интеграција започнуваат во

матката на мајката кога детето започнува да ги чувствува

движењата на мајката.движењата на мајката.

� Развојот на сензорната интеграција е сличен на зграда

од коцки која вообичаено ја градат децата.

� Секоја коцка се потпира на таа под неа.

Перцептивно-моторни способности, аудитивна

дискриминација, говор, јазик, визуелна

дискриминација, координација на рака-око,смислена активност.

од 3 г.

Академска подготвеност, академски способности,сложени моторни способности, контрола на

вниманието, организирано однесување,самопочитување и самоконтрола.

од 6 г.

од 2 м.Допир,рамнотежа, движење, позиција на телото

(други сетила).

Сензо-моторни способности-свесност за телото,употреба на двете страни, доминација на еднатарака, моторно планирање.

од 1 г.

смислена активност.

Како ги обработуваме сензорните информации?

Сензорна регистрација

• Откривање на сензорни информации од

страна на ЦНС

• Ние знаеме дека сме примиле некаква дразбаод околината (што се уште за нас нема никаквозначење).значење).

Сензорно процесирање и обработка

Се случува на централно ниво, при што

настанува прием на дразбата, модулација,настанува прием на дразбата, модулација,интеграција и организација на дразбите со цел

организмот да одговори на барањата од

средината.

Сензорна модулација

• Невромодулација е процес кој овозможува ЦНС да ги

прилагоди информациите кои ги испраќа кон промените

на внатрешната и надворешната средина.• Овде се врши селекција на сензациите, според

интензитет, времетраење, комплексност, фреквенција,при што ние внимание посветуваме само на ониепри што ние внимание посветуваме само на оние

сензации кои ни се релевантни во контекстот.

Што претставува нарушување на сензорната интеграција?

Неможноста да се прими, организира иНеможноста да се прими, организира и

одговори на сензорно примените

информации на соодветен начин кој има

значење за нас или за луѓето околу нас.

• Нарушување на сензорна интеграција• Нарушување на сензорната обработка• Дисфункција на сензорна интеграција

Извадок од книгата “Out of Sync Child”

Имам проблем со фокусирање и концентрирање Плачам и ги затварам

очите за да се заштитам од светлина

Имам сиромашни моторни способности за пишување и сечење

Пречувствителен сум на јаки звуци како што се

правосмукакла или блендер

Ставам се во уста

Секогаш намирисувам луѓе, храна или предмети

Се жалам на рабовите од

Пребирлив сум во исхраната и одбивам нова храна и текстура

Имам селективен слух или проблем во слушањето

Не сум свесен за нормалниот допир или болка и често ги допирам другите премногу слабо или

премногу јако

Мразам шишање, бањање или чешлање на косата

Имам потешкотии во самостојно облекување и соблекување

Седам со нозете во W позиција

Облекувам чорапи "туку така" или никогаш не одам бос

Секогаш одам на прсти

Имам сиромашни моторни способности, како што е

трчање и возење велосипед

Или сум премногу слаб или премногу дебел

Се жалам на рабовите од мојата облека

Како ќе го забележиме нарушувањето на сензорната интеграција?

• Самоповредување• Потешкотии при прилагодување на промени во одредени рутини

• Стереотипно однесување• Потешкотии при извршување на секојдневни • Потешкотии при извршување на секојдневни задачи за кои е потребно моторно планирање

• Непредвидливи емоционални реакции• Нарушена способност за интеракција со други лица

• Проблеми со вниманието –фиксации, настојчивост,деконцентрираност

• Потешкотии да останевнимателен но истовремено иопуштен – хиперактивност илиопуштен – хиперактивност илихипоактивност

• Избегнување допир или движење

• Самостимулирачки однесувања –може да бидат постојани и давлијаат врз способноста заизвршување на други работи

Колку категории на нарушувања

постојат?

� Според Winnie Dunn постојат 4 категории на нарушувања на сензорното процесирање.нарушувања на сензорното процесирање.

Тек на невролошки

праг

Тек на саморегулацијата на однесувањето како одговор на дразбата

Висок

Ниска регистрација

Активни стратегииПасивни стратегии

Барање на дразби

Низок

Одбегнување на дразбиСетилна пречувствителност

Барање на дразба - Sensation seeking

� Висок праг на надразливост и активна стратегија на саморегулација.

� Овие деца се многу активни, континуирано ангажирани ивозбудени.

� Тие бараат постојано дразби за да го достигнат високиот� Тие бараат постојано дразби за да го достигнат високиот

праг на надразливост.� Лицата без попреченост од сите возрасти бараат сетилни

искуства за да уживаат во нив. Барањето на дразба

претставува проблем кога трае долго и саканата

активност станува дел од однесувањето на лицето.� Интервенции: Обезбедување на повеќе можности за

саканата дразба во секојдневните животни активности.

Ниска регистрација - Low registration� Високи сензорни прагови и пасивна стратегија за саморегулација

� Кога луѓето имаат шема на сензорни обработка нискоа

регистрација, тие ги забележуваат сензорните дразби

многу помалку од другите. Овој тип на луѓе изгледаатмногу помалку од другите. Овој тип на луѓе изгледаат

незаинтересирано, тие не го забележуваат она што се

случува опколу нив. Тие не се свесни за голем дел на

активности кои нсе случуваат околу нив.� Интервенција: Зголемување на интензитетот на сензоренвлез за подобрување на можностите за забележување и

одговарање на дразбите на околината.

Избегнување на дразби - Sensation avoiding

� Ниски прагови и активна стратегија за

саморегулација.� Овие деца се поврзани со ритуали, се водат споредправила и се несоработливи. Нивното однесување енасочено кон лимитирање на влезот на дразби со коинасочено кон лимитирање на влезот на дразби со кои

се соочуваат.� Не сакаат нови дразби затоа што им е тешко да ги

разберат, па затоа следат само ритуали.� Интервенции: внимателно изложување на помал бројна дразби се со цел да не дојде до преоптоварување

а со тоа и повлекување од секојдневните животни

активности.

Сетилна пречувствителност-Sensоry sensitivity� Ниска сензорни прагови и стратегија на пасивна

саморегулација.� Овие лица откриваат дразби многу повеќе од

другите (го слушаат возот од далеку).другите (го слушаат возот од далеку).� Овие деца лесно се вознемируваат, хиперактивнисе и заради нив често има поплаки.

� Иако дразбите им сметаат тие се пасивни и

подобро ќе плачат отколку да заминат

� Интервенции:обезбедување на структуиран и

контролиран влез на дразби за да не дојде до

пренадразливост.

Поттикнување и третман на сетилата

Сите ние понекогаш ненамерно ги поттикнуваме

сетилата на децата без да ја знаеме

дефиницијата и конкретната цел за тоа - посетатана игротеки, забавни паркови, базени, тобогани,нашите баби ги лулаат децата, им даваат данашите баби ги лулаат децата, им даваат да

играат со тесто, да копкаат во градината и да гиосознаваат својствата на природата.

За сетилата за прв пат зборува италијанската

лекарка и педагог Мариа Монтесори

Мариа Монтесори (1870 –1952)

"Мозокот во создавање!

Што можеме да направиме

за да помогнеме"

� Таа развила дидактички материјали за сензорно

образование. Вредноста на нејзините материјалие непроценлива бидејќи на децата им дава

средства за сетилно образование кои

поттикнуваат развој и подобрување на вештините

за набљудување, споредување и расудување.за набљудување, споредување и расудување.

� Правилната употреба на нејзините материјали

резултира со создавање на одлична основа за

развој на интелигенција која понатаму ќе се

надградува во текот на целиот живот.

Материјалите за развој на сетилата кои таа ги создала се:

Цилиндрични блоковиРозева кула

Широки скалиКомбинирана активност од широки

скали и розева кула

Црвени прачки

Биномска коцка Триномска коцка

Цилиндри во боја

Мистериозната торбичка Рапави и мазни табли

Конструктивни триаголници Звучни цилиндри

ЅвончињаЅвончиња Миризливи шишиња

Плочки во боја........

ТРЕТМАН НА СЕТИЛАТАТРЕТМАН НА СЕТИЛАТА

Постојат неколку видови на третмани за нарушувањата на функцијата на сетилата

� Терапија на сензорна интеграција на Jean Ayres

� Терапија на сензорно процесирање на Lucy Jane Miller.

� SNOEZELEN пристапот на Jan Hulsegge и Ad Verheul.

� Други методи: физички тренинг, аудитивен интегративен тренинг

Терапија на сензорна интеграција

� Терапијата на сензорна интеграција е една од

најзабавните третмани бидејќи се заснова на

игровни активности во средина која е пријатна за

децата и ги задоволува и поттикнува нивните

потреби за сензации.потреби за сензации.

� За прв пат во 1963 г. Jean Ayres ОТ од Америка гововедува терминот сензорна интеграција.

� Тоа е окупациона терапија која го сместува детето

во соба која е специфично дизајнирана да ги

стимулира и предизвикува сетилата.

� Сензорната интеграција се заснова на идеата дека

лицата со моторни и сензорни проблеми имаат

проблем во процесирањето на информациите кои

нивното тело ги прима низ различните видови на

сетила.� Овие нарушувања се третираат со специфични

сензорни активности како што се лулање,сензорни активности како што се лулање,скокање, четкање, масажа, вежби за рамнотежа,воден аеробик итн.

� За време на третманот, терапевтот работи заедносо детето и дозира одредено ниво на сензорни

дразби со кои детето може да се справи.

Се заснова на четири принципи:

� Само точен предизвик-детето мора да биде во

состојба да предизвиците кои се презентирани

низ игра.� Адаптивен одговор - детето го адаптира своето� Адаптивен одговор - детето го адаптира своетооднесување на нови и корисни стратегии кои се

одговор на предизвиците кои му се поставуваат.� Активно учество во игровната активност.� Насочување на детето-сите искуства на детето

кои се поттикнуваат имаат терапевтска цел.

� Третманот се врши од лица кои се обучени како

сензорни терапевти, окупациони терапевти или

други професионалци кои имаат посетено

додатни обуки за користење на овој пристап.

� Родителите ги идентификуваат проблемите, тиенајдобро го познаваат своето дете во

секојдневните животни ситуации.

� Програмата за третман се изработува заеднички

од страна на терапевтот и родителите.од страна на терапевтот и родителите.

Терапија на сензорно процесирање

� Создадена е од страна на Lucy Jane Miller, PhD,OTR, која била ученик на Ayres и пионер во

истражувањата на сензорното просецирање.

� Таа се придржува на истите принципи од

теоријата за сензорна интеграција но додава:� Интензитет - лицето посетува терапија секојдневно

� Развоен проистап - терапевтот ја адаптира� Развоен проистап - терапевтот ја адаптира

работата на развојната возраст на детето а не на

календарската.� Тест-ретест - систематска евалуација при што

секој пациент се тестира пред третманот и после

одреден период.

� Водење на процесот наспроти водење на

активноста - терапевтот се фокусира само на

точната емотивна врска и работи на нејзино

зајакнување.

� "joie de vivre" - среќата во терапијата е главната� "joie de vivre" - среќата во терапијата е главнатацел и се постигнува преку социјална

партиципација, саморегулација и самодоверба.

� Користење на комбинација на најдобрите

интервенции во праксата до сега.

Snoezelen� Snoezelen или контролирана мултисензорна

средина е терапија за лица со аутизам и други

попречености во развојот, деменции или повредина мозокот.

� Оваа терапија потекнува од Холандија, 1970 г. јасоздале Jan Hulsegge и Ad Verheul кои работелево центар за лица со интелектуална попреченост.

“snuffelen”=истражува “doezelen”=релаксира

� Во почетокот потребно било да се создаваат

материјали за уредување на собите но потоа на

пазарот се појавува големиот англиски

производител ROMPA® International кој започнувасо производство и продажба на уреди.

� Во моментов во Германија постојат повеќе од

1200 snoezelen соби.1200 snoezelen соби.

Овие терапевти во рамките на летен фестивал

направиле сензорен шатор во кој инсталирале

вентилатор кој дува ленти, мастило помешано совода проектирано на екран, музички инструменти,тактилни предмети, сапуни, шишиња со масло ивода и обоена вкусна храна.

Постигнале огромен успех, посебно со ниско-функционалните клиенти кои имале интерес за

вербални и невербални контакти.

� Snoezelen е недиректна терапија која е

контролирана од клиентот а не од терапевтот.� Таа може да биде адаптирана како

мултисензорна или насочена кој едно сетило,едноставно преку прилагодување на

осветлувањето, атмосферата, звуците, текстуратаосветлувањето, атмосферата, звуците, текстуратана потребите на клиентот во моментот.

� Во рамките на третманот не постои конкретна

насока, туки целта е да им се помогне на

корисниците да добијат максимално задоволство

од активноста во која се вклучени.

� Предноста на Snoezelen терапијата е што таа несе потпира на вербална комуникација и може да

биде користена од страна на лица со умерена

интелектуална попреченост, аутизам а исто така

може да ги поттикне на активност и оние кои

воопшто не би можеле да се поттикнат.

Видео

За да се биде успешен како терапевт потребно е голем интерес за ова поле, многу литература и многу многу практична работа бидејќи најголемите знаења се

стекнуваат преку искуството!

Откривање и следење на дисфункционалноста на сетилата

Нарушување на сензорното процесирање во ниту

една класификација не е забележано како

ментално нарушување.ментално нарушување.

Дијагнозата започнува откако започнуваат да се користат стандардизирани тестови, стандардизирани прашалници, слаки за проценка и слободно набљудување на играта.

Стандардизирани тестови:� Тест на сензорна интеграција и праксија (SIPT)� DeGangi-Berk тест на сензорна интеграција (TSI)� Тест на сензорни функции на новороденче (TSFI)� Стандардизирани прашалници:� Сензорен профил (SP)� Сензорен профил (SP)� Сензорен профл за новороденчиња и деца� Сензорен профил за адолесценти и возрасни� Сензорен профил за придружници на училиште� Мерење на сензорната обработка� Мерење на сензорната обработка на предучилишна возраст

Други тестови:

� Развоен тест на визуелна перцепција� Beery–Buktenica развоен тест на визиомоторна интеграцијаинтеграција

� Милерова скала на функции и партиципативност� Bruininks-Oseretsky тест на моторни способности

Презентација на:

Сензорен профил (SP)Сензорен профил за адолесценти и возрасни

М-р Јасмина Трошанска

Потпретседател на МНЗАПотпретседател на МНЗА

E-mail: jasminaiva@gmail.com

Web page: www.mssa.org.mk

62