osnove saobracaja

8/19/2019 Osnove saobracaja.

1/14

SadržajUvod...........................................................................................

. 1.Istorijat vodnog

transporta..........................................................2.Pojam i karakteristike rečnog

saobraćaja....................................

3.Plovni putevi i luke u Republici

Srbiji..

!.Pravne norme i regulative u

"#...................................................

$.Politika vodnog saobraćaja

"#..................................................... $.1.Potrebni koraci Srbije u %armoni&aciji vodnog saobraćaja.........................

'aključak

(iteratura

.....


2/14

Uvod

Rečni potencijali Srbije potpuno su neiskorišćeni, a činjenica da vodni transport čini

svega 4,7 odsto od ukupnog saobraćaja svedoči da u tom segmentu bitno zaostajemo za

zemljama EU, u kojima je vodni transport zastupljen sa oko ! odsto" #ajbolji primer je

$olandija u kojoj vodni transport čini čak preko 4% odsto ukupnog saobraćaja" & dok vlastima

u Srbiji ulaganje u vodni transport nije bio prioritet, EU poslednji' godina sve otvorenije tra(ida se i naša zemlja aktivnije uključi u projekat razvoja panevropskog vodnog )oridora 7, reke

*unav koja kroz Srbiju protiče u du(ini od !++ km" ako je E-R .Evropska agencija za

rekonstrukciju/ 0inansirala izradu 1aster plana razvoja plovni' puteva Srbije do 2%2!" godine,

koji predvi3a da se u naredni' 2% godina rečni saobraćaj kod nas poveća čak četiri puta,

odnosno na plovnim putem Srbije trebalo bi da se realizuje % odsto ukupnog saobraćaja" 5

&ako Srbija u plovidbenom smislu ima najbolji deo *unava, koji je i dovoljno dubok i širok,

dr(ava uopšte nije okrenuta ka rečnom saobraćaju, niti obraća pa(nju na potencijale koje ovareka ima"

*unav odgovara autoputu sa deset traka, nedostaju, me3utim, brodovi, luke i roba"

*ok su druge zemlje nadogra3ivale svoju in0rastrukturu plovni' puteva kroz moderna i

napredna rešenja, Srbija nije bila u stanju da odgovori takvim izazovima" Rezultat ovakvi'

okolnosti jeste pad obima transporta plovnim putevima sa 22 miliona tona u 66%" godini na

osam miliona tona u 2%%%" godini" *unav predstavlja najznačajniji plovni put u ovoj regiji, a

istovremeno spada u najva(nije evropske rečne koridore" ineći )oridor 7, on je jedina veza

Srbije kao kontinentalne dr(ave sa 8rnim morem i preko kanala 1ajna5*unav sa Rajnom i

Severnim morem, 9altičkim morem i -tlantskim okeanom" *unav je veza Srbije i sa ostalim

podunavskim zemljama: $rvatskom, 1a3arskom, Slovačkom, -ustrijom, #emačkom i

nizvodno, Rumunijom, 9ugarskom, Ukrajinom" Svojim tokom u du(ini od 2"+4! km, od toga

u du(ini od !++ km kroz Srbiju, *unav prolazi kroz % zemalja i povezuje četiri glavna

grada"Srbija ima veoma razvijenu mre(u unutrašnji' plovni' puteva koja se sastoji od tri

me3unarodne reke i mre(e kanala, čineći gotovo 2"%%% km plovni' puteva" *unav, )oridor 7

predstavlja glavni unutrašnji evropski koridor koji povezuje &stočnu i ;apadnu Evropu" 1re(u


3/14

unutrašnji' plovni' puteva Srbije čine i reke Sava sa svoji' 2%7 km protoka kroz Srbiju i reka

isa u du(ini od raistorijski čovek je gledajući stabla kako plivaju vodom i ptice ili (ivotinje na

stablima, ovu ideju iskoristio i napravio splav i prvu la3u" *ubeći stablo snizio sam je te(ište i

obezbedio stabilnost" >otom je rukama počeo da vesla, pa granom, i pravim veslima" ako su

se dobili čamci sa veslima, a zatim i veći brodovi koji su vekovima vladali morima i rekama"

Egipćani su pre


4/14

konstruisao prvi savremeni čelični parobrod . sa moskovskom konstrukcijom i duplim dnom/

koji je preplovio -ntlantik za trinaest dana i tri sata"

elični brodovi prevazilaze ograničenja u veličini i nosivosti i konačno potiskuju

jedrenjake" Dd 6%"godine primenjuju se dizel motori na brodovima, a posle *rugog

svetskog rata i brodovi na nuklearni pogon" ;nači, uporedo sa razvojem brodova povećavali

su se nji'ova veličina, nosivost, snaga, brzina i bezbednost"

Slika 2": Ratni parobrod HMS Theseus

=odni putevi su prvo bile samo prirodne saobraćajnice: mora, jezera i reke" =eć u

starom Egiptu, )ini i 1esopotamiji grade se kanali .veštački i plovni putevi/ kako bi seobezbedio kontinuitet vodnog saobraćaja" )asnije su, sa dominacijom veliki' brodova, ovi

kanali napušteni ili su povećavani" ra3eni su i novi kanali" Fudvigov kanal Rajna51ajna5

*unav otvoren je +4


5/14

Slika ": Kanal Rajna-Majna !unav blizu "irberga

Suecki kanal du(ine


6/14

>ozitivne karakteristike tog vida saobraćaja je visok prevozni kapacitet .na dubokim

rekama/, relativno male cene prevoza i troškovi za organizaciju plovidbe" Razvoj i geogra0ija

rečnog saobraćaja u velikoj meri odre3uju prirodni uslovi" U tom pogledu velike mogućnosti

za organizaciju rečnog saobraćaja imaju mnoge zemlje Severne i Fatinske -merike, Evrope i

-zije"

• U Evropi mre(u plovni' puteva sačinjavaju reke Sena, Rajna s pritokama, Faba, Ddra,

=isla,*unav, Sava, *njepar, =olga, *on i druge"

• U -ziji: ang, &nd, &ravadi, ?angce, Db s irtičem, ?enisej s -ngarom, Fena, -mur i dr"

• U Severnoj -merici: 1isisipi s pritokama, Sv" Forenc, 1akenzi i dr"G

• U Fatinskoj -merici: -mazona i >aranaG

• U -0rici: )ongo, #iger, #ilG• U -ustraliji: 1ari s pritokom *arling"

Ukupna du(ina plovni' reka i kanala sveta iznosi !!% %%% km, od koji' gotovo

polovina otpada na Rusiju i )inu .preko %% %%% km svaka/, S-* .preko 4%/, i 9razil .% %%%

km/" >o ukupnom prometu tereta unutrašnji' vodni' puteva prvo mesto zauzimaju S-*,

drugo I )ina, treće I Rusija, dalje slede #emačka, )anada, $olandija" =eliki sistemi plovni'

reka i kanala su u Rusiji .zbog toga 1oskvu nazivaju luka pet moraJ, iako nije na moru/,

zapadnoj Evropi .#emačka, $olandija, 9elgija/, ?ezerska oblast S-* .Sv" Forenc/,istočna)ina .=eliki kanal/" >lovni put *unav5Rajna dug je 2 !6% km, od toga sam kanal Rajna5

1ajna5*unav 7 km" Suecki kanal je veštački prokopan dug


7/14

izme3u delte Rajne .kod Rotterdama u $olandiji/ i delte *unava u istočnoj Rumuniji,

povezujući Severno more i -tlantski okean sa 8rnim morem" ;avršen je 662"godine i

dugačak je 7 km" Fuka Roterdam mo(e istovremeno da primi 7! morski' brodova"

;ajednu godinu kroz ovu luku pro3e preko % 'iljada brodova"

3.Plovni putevi i luke u Republici rbiji

Dsnovnu in0rastrukturu unutrašnjeg vodenog transporta čine reke *unav, Sava, isa i

kanal *unav5isa5*unav, osam me3unarodni' luka na *unavu i nekoliko luka na Savi i jedna

na isi"

Unutrašnji plovni putevi" Ukupna du(ina unutrašnji' plovni' puteva .U>>/ u

Republici Srbiji pri srednjem nivou vode iznosi oko "

plovni' puteva od 2,7 kmN%%% km2 je iznad proseka EU52! i EU527" 4! =asiljević 9", B=odni saobraćaj O otvaranje & mogućnostiL,5 9eograd, 2%%%, str" 77


8/14

ra0ik ": ustina mre(e unutrašnji' plovni' puteva u EU

>rema evropskoj klasi0ikaciji unutrašnji' plovni' puteva, plovni putevi u Srbiji imaju

sledeće klase : *unav =&c i =&& .na delu od dr(avne granice sa 1a3arskom do 9eograda ima

=&c, od 9eograda do granice sa 9ugarskom ima klasu =&&/, Sava i isa &&& i &=, amiš && i &=,

9egej && i &&& i $S ** ima od && do &= klase"

Fuke i pristaništa" >rema podacima *unavske komisije na reci *unav i njenim

pritokama postoji 6 luka za komercijalne namene, a na teritoriji Srbije nalazi se " #a reci

*unav kroz Srbiju postoji osam luka od me3unarodnog značaja: -patin, 9ogojevo, 9ačka

>alanka, #ovi Sad, 9eograd, >ančevo, Smederevo i >ra'ovo" #ajveće luke na reci Savi su u

Capcu i Sremskoj 1itrovici, a na reci isi u Senti" Sve luke su privatizovane osim Fuke #oviSad koja treba da postane javno preduzeće.

Tabela ($% )romet I komer'ijalne luke u Srbiji I drugim zemljama na !unavu

!oličina

"u 1### tona$!omercijalne luke

Ukupno 13%&1%.' (1

-ustrija 2%7 7

9osna i $ercegovina 4+"4

9ugarska ,


9/14

Rumunija 6+6%%

rbija ")$ %%'* 11

Republika Slovačka %2+

Fuke imaju znatan projektovani kapacitet, ali te'nološki zastareo, uz nedostatak

0inansijski' sredstava za odr(avanje i razvoj koji je doveo do nji'ove nee0ikasnosti, pri

vršenju osnovni' lučki' delatnosti" Fučki kapaciteti zbog nedostatka robe za pretovar u

proseku su iskorišćeni sa oko %M" #ajveći broj luka je povezan sa glavnim (elezničkim

prugama i putevima" Samo luke u >ančevu i 9eogradu poseduju kontenerske terminale"

>romet u lukama u 2%%%" godini je iznosio 4%M prometa iz 6+6" godine" >oslednji' godina promet robe znatno povećan i iznosio je izme3u 4 i < 'iljada tona"

Tabela *$% )romet robe u va&nijim lukama + hilj$ tona

Ukupno +gdoviad

!ovinPančevoPra-ovoremska

itrovicamederevo

/staleluke

Ukupno 10.#%02.(&& &%1 3#% 1.'%# 20& (&1 2.003 0.*'%Unutrašnjiromet

%"


10/14

♣Dpšte odredbe 5 ukidanje kontrole koje se vrše na granicama dr(ava članica u oblasti

drumskog i unutrašnjeg vodnog saobraćaja, statistički izveštaji u pogledu prevoza robe

unutrašnjim vodnim putevima, i dr"G

♣>ristup pro0esiji 5 pristup pro0esiji prevoznika robe vodnim putevim u nacionalnom ime3unarodnom saobraćaju i zajedničkom priznanju diploma, serti0ikata i ostali' dokaza o

0ormalnim kvali0ikacijama za ovo zanimanje, uskla3ivanje uslova za dobijanje nacionalni'

serti0ikata za kapetane za prevoz robe i putnika unutrašnjim vodnim putevima,

uzajamno priznavanje plovidebni' dozvola za plovila na unutrašnjim vodnim putevima,

uzajamno priznavanje nacionalni' serti0ikata zakapetane plovila za prevoz robe i putnika

unutrašnjim vodnim putevimaG

♣@unkcionisanje tr(išta 5 politika kapaciteta 0lote u cilju unapre3enja

unutrašnjeg vodnog saobraćaja, pravili primenjiva na prevoz robe ili putnika unutrašnjim

vodnim putevima izme3u dr(ava članica s ciljem uspostavljanja slobode pru(anja takvi'

transportni' usluga, sistemi čartera i odre3ivanja cena u nacionalnim i me3unarodnim

unutrašnjim vodnim putevima, akcije dr(ave članice koja se tiču obaveza in'erentni'

konceptu javne slu(be u prevozu (elezničkim, drumskim i unutrašnjim vodnim putevima, i

dr"G

♣@iskalnaN*r(avna pomoć 5 odobravanje 0inansijske pomoći za unapre3enje

ekološkog učinka sistema prevoza tovara .1arko >olo >rogram/, odobravanje pomoći za

prevoz (elezničkim, drumskim, unutrašnjim vodnim putevima, primeni pravila konkurencije u

saobraćaju (elezničkim, drumskim i unutrašnjim vodnim putevima, 0orma, sadr(aj i ostali

detalji molbe i prijave o primeni pravila o konkurencije

na transportni sektor, uvo3enje računovodstvenog sistema za troškove in0rastrukture u

pogledu transporta (elezničkim, drumskim i unutrašnjim vodni putevimaG

♣9ezbednosni i te'nički za'tevi 5 te'nički za'tevi za plovila na unutrašnjim vodnim

putevima, uzajamno priznanje dozvola za plovidbu za plovila na unutrašnjim vodnim

putevima, kako je izmenjeno i dopunjeno *irektivom Saveta 7+N%


11/14

♣)ombinovani prevoz 5 ustanovljavanje opšti' pravila za izvesne tipove kombinovani'

prevoza robe izme3u dr(ava članica, odobravanje 0inansijske pomoći da se unapredi ekološki

učinak sistema prevoza tovara .1arko >olo >rogram/"

0.Politika vodnog saobraćaja U

U 9eloj )njizi 2%%2" )omisija EU je istakla da je unutrašnji vodni saobraćaj kao vid

transporta nedovoljno korišćen i stoga )omisija predla(e političko rešenje sa ciljem da se

promeni sadašnja ravnote(a izme3u različiti' vidova transporta" 8ilj )omisije je bio da se

pospeši korišćenje saobraćaja unutrašnjim vodnim putevima, jer bi to mogao da bude način

kako da se iza3e na kraj sa problem zakrčenja na drumskoj in0rastrukturi" Evropska )omisija

je nedavno lansirala studiju >EA1ogućnosti unutrašnje plovidbe unutar uvećane EvropeL

koja se bavi trenutnom situacijom u sektoru unutrašnje plovidbe i njenim izgledima u

uvećanoj Evropskoj uniji" U tom izveštaju naglašeno je da zajednička politika transporta u

Evropskoj uniji pridaje veliki značaj razvoju unutrašnji' vodni' puteva kao vida transporta i

da unutrašnji vodni saobraćaj predstavlja ne samo pravu alternativu drumskom saobraćaju već

tako3e i stvarnu mogućnost povezivanja sa ostalim vidovima transporta"

0.1.Potrebni koraci rbije u -armoniaciji vodnog saobraćaja

Regulativom 4%


12/14

zakup brod registrovan u Srbiji stranom prevozniku i u tom slučaju strani prevoznik očigledno

ima pravo da prevozi robu i putnike izme3u domaći' luka unutrašnjeg plovnog saobraćaja"

&zmene i dopune su neop'odne i u propisima koji se odnose na zaštitu (ivotne sredine,

zaštitu konkurentnosti, 0inansiranja, prevoz opasni' materija tereta i sl" U cilju daljeg

prilago3avanja EU propisima i pru(anja usluga višeg kvaliteta potrebno je uvo3enje i rečni'

in0ormacioni' slu(bi .R&S/ na unutrašnjim plovnim putevima, čime bi se omogućilo e0ikasno

i e0ektivno upravljanje in0ormacijama relevantnim za plovidbu i planiranje putovanja na

unutrašnjim plovnim putevima"


13/14

aključak

=iševekovno korišćenje broda kao prevoznog sredstva tra(ilo je uvo3enje različiti'

sistema mera u ovoj vrsti saobraćaja" #eki od ovi' sistema zadr(avali su se kraće a neki du(evreme"

)roz Srbiju prolaze dva evropska saobraćajna koridora O kopneni koridor P i koridor

=&& koji povezuje % evropski' zemalja koje izlaze na plovni deo reke *unav" Dd granice sa

1a3arskom do 9eograda, *unav teče praktično paralelno sa trasom evropskog autoputa i

(elezničkom prugom, što taj prostor čini izuzetno vrednim i značajnim sa privrednog i svakog

drugog stanovišta"

*unavski bazen je jedan od dinamičniji' delova Evrope, posebno posle puštanja u

saobraćaj plovnog puta *unav51ajna, početkom 6%5ti' godina prošlog veka" >otencijali

vezani za koridor =&& bili su intenzivnije korišćeni do početka 6%5ti' godina kada su rečni

brodari Srbije bili na drugom i trećem mestu po broju plovila na *unavu .6!% O 6+%"

godina/" >očetkom 6%5ti' godina, kada je došlo do oru(ani' sukoba i gra3anskog rata i

raspada S@R? i zavo3enja sankcija 5 obustavljen je me3unarodni saobraćaj brodara Srbije

*unavom" Sredinom 6%5ti' godina plovidba srpski' brodara je obnovljena , da bi u 666"

godini, posle agresije #-D i rušenja mostova na *unavu, ponovo potpuno onemogućena sve

do uklanjanja ruševina u """ godini "

>oslednji' godina obim usluge meren tona5kilometrima iznosi oko ,< mlrdNtkm što je

za oko !%M manje nego u 66%" U 2%%7" godini brodarske kompanije posedovale su oko !%

plovila u eksploataciji od koji' je većina starija od 4% godina" *omaći putnički saobraćaj

praktično ne postoji, a prevoz putnika u me3unarodnom saobraćaju i broj brodova za prevoz

turista koji pristaju u beogradskoj luci stalno rastu" >lovni deo reke Save malo se koristi, a još

manje mre(a kanala u =ojvodini vezana za *unav i isu" U Srbiji postoji značajniji'

teretni' rečni' luka i veliki broj mali' pristaništa u kojima se godišnje pretovari oko !

miliona tona robe"

U delatnostima vezanim za saobraćaj na vodi i plovne puteve i luke, krajem 2%%7"

godine bilo je zaposleno oko


14/14

4iteratura

[] Falić, ;", B9ezbednost u saobraćajuL, 9eograd, 2%%6"

[2] =asiljević 9", B=odni saobraćaj O otvaranje & mogućnostiL,5 9eograd, 2%%%

[] *avidović, 9.,“ Rečni saobraćaj u Srbiji“ , =iša škola za poslovne sekretare i

menad(ment, #ovi Sad 2%%7"

[4] *avidović 9., ,“ 9ezbednost saobraćaja“ , =iša škola za poslovne sekretare i

menad(ment, #ovi Sad 2%%7,

[!] 1iletić, 9", A)arakteristike vodnog transportaB, =CU>, 9eograd, 2%%4"

[

osnove saobracaja

Documents