XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ KÜLTÜRELGELİŞMELER

OSMANLI TOPLUM YAPISINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELERXIX. yy’ da dünyanın her yerinde

olduğu gibi, Osmanlı Devletinin anayasası hükümdara sonsuz yetki vermiştir.

Fakat zamanın ilerleyişi ile Halife olan Hükümdar kendi gücü üzerinde olan kanun gücünü tanıyıp yönetimde değişimlerin temelini atmış oldu.

XIX. Yüzyılda Osmanlı Nüfus yapısnda çeşitli değişiklikler meydana gelmiştir.

Savaşlar nedeniyle ülke içinde ve dışında göçler

Meydana gelmiştir.Ülke savaşlar sırasında kaybettiği

insan sayısı ile ülkenin genel nüfüsu azalmıştır

fakat kaybedilen çok sayıda toprak nedeniyle Anadolu’ya yapılan göçler

fazlasıyla artmış, daralan topraklarda nüfus artmıştır.

Ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve dış pazarlarla kurulması sonucunda XIX. Yüzyılda şehirleşme oranı yükseldi.

İstanbul’da elektrik şebekesi kuruldu. Elektrikli tramvay kullanılmaya başlandı.

Demir yollarının yapımı hızlanmasıyla İstanbul ve Anadolu arasındaki bağlantı sağlandı.

Yeni hastaneler açılmaya başladı.

II. Mahmut din adamları dışındaki memurlara fes takma, pantolon ve ceket giyme zorunluluğu getirilmiştir.

Avrupa tarzında olan şehirlerde alafranga adındaki batılılaşma hareketi başlamıştır.

NOT: Alafrangalık batılılaşmayı temsil eder; a.Frenklerin töre, âdet ve hayatına uygun b. Avrupa kültürüne özgü olan c. Avrupa uygarlığını benimsemiş, Avrupa

eğitimiyle yetişmiş (kimse). Anlamına gelmektedir.

Alafrangalık hareketi “Yanlış Batılılaşma” olarak çoğu edebiyatçı tarafından eleştirilmiştir. Ahmet Mithat Efendi’nin kaleme aldığı Felatun Bey ile Rakım Efendi adlı eseri buna iyi bir örnektir.

BASIN VE YAYIN HAYATINDAKİ DEĞİŞMELER II. Mahmut Osmanlı Devletinin ilk resmi

gazatesi olan Takvim-i Vakayi adlı gazetezi çıkarttırmıştır.

I. Abdülmecit döneminde ise Ceride-i Havadis adında bir resmi gazate çıkarttırmıştır.

Osmanlı Devletinde çıkarılan ilk özel gazete Tercüman-ı Ahval gazetesidir. Şinasi tarafından çıkarılmıştır.

İlk mizahi gazete 1862’de Teodor Kasap tarafından çıkarılmış olan Diyojen dir.

BASIN VE YAYIN HAYATINDA KADIN Osmanlı’da genellikle dönemin aydın

bürokrat kesimini iyi eğitim görmüş kızları ve eşleri yazarlıkla uğraşmışlar ve basın yayın hayatının içinde yer almışlardır.

Fatma Aliye Emine Semiye Şair Nigar Fatma Kevser kadın yazarlarından bazılarıdır.

Osmanlı’da ilk kadın dergisi Terakki-i Muhadderat (Kadınların yükselişi) dergisidir.

EĞİTİM ALANINDA MEYDANA GELEN GELİŞMELER II. Mahmut döneminde ilköğretim zorunlu

hale getirildi. O dönemde Avrupa’ya öğrenci gönderilmeye başlanmışır.

Eğitimde birlik bozulmaya başlamıştır. Medreselerin yanında yabancı okullar, askeri okullar ve batı tarzında okullar açılmaya başlamıştır.

Tanzimat Döneminde eğitim, devleti kötü gidişatından kurtaracak bir unsur olarak görülmüştür.

1868’de Galatasaray Sultanisi (İstanbul Galatasaray Lisesi), 1870’de Darülfünün açıldı.

Üç defa açılıp kapanan Darülfünun, 1900 yılında dördüncü kez bugünkü İstanbul Üniversitesi’nin yerinde Darülfünun-u Şahane adıyla yeniden açıldı.

AZINLIKLAR VE YABANCI OKULLAR Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlere

sadece ekonomik alanda değil, adli ve eğitim alanında da kapitülasyonlar vermişti.

Osmanlı Devleti’nde XIX. Yüzyıl öncesinde de yabancı okullar açılmıştı. Osmanlı Devleti’nın denetiminin olmadığı bu okulları Avrupalı devletler kendi dil, din ve kültürlerini yayarak siyasi nüfuzlarını artırmak için bir araç olarak gördüler.

Rumlar 1844’te Heybeliada’da papaz yetiştirmek için okul açtılar. Buarada yetistikleri papazları ülkenin her tarafına gönderip Ortodoks azınlıklar içinde içinde Türk düşmanlığı yaptırarak büyük Yunanistan (Megalo İdea) için çalıştırdılar.

Osmanlı Devletinde böylece sorunlara yol açan eğitim birliksizliği Türkiye Cumhuriyeti döneminde Tehvid-i Tedrisat kanunu ile ortadan kaldırıldı.

KÜLTÜR, SANAT VE MİMARİ ALANINDAKİ GELİŞMELERRESİM ALANINDAKİ GELİŞMELER:Avrupa’nın gerçekci üslubu Osmanlı

sanatçılarını da etkilemiştir.Okulların ders programlarına resim dersi

konulmuştur. Resime yetenekli öğrenciler yurt dışına giden öğrencilerle birlikte Avrupa’ya gönderilmiştir. Osman Hamdi Bey ve Şeker Ahmet Paşa bu öğrenciler arasından yetişen ilk ünlü ressamlarımızdır.

Osmanlı Devletinde ilk resim eğitimi veren okul olan Sanayi-i Nefise Mektebi’ni açmıştır.

MİMARİ ALANINDAKİ GELİŞMELER:

Mimari, XIX. Yüzyılda Batılılaşmanın en hızlı olduğu alandır. Bu dönemde Batıdaki bütün üsluplar ile Osmanlı mimari üslubunun aynı anda kullanıldığı eserler yapılmıştır.

XX. Yüzyılın başlarında ise milli tarz etkili olmuş, Osmanlı mimarisinde kendine dönüş başlamıştır.

DİĞER SANATLAR XIX. Yüzyılda Batı’nın etkisiyle ile hat sanatı

dışındaki sanat dallarında değişme başlamıştır. Tehziplerde Avrupa’nın barok ve rokoko tarzı motifleri yaygınlaşmış, milli karakterimiz haline gelen desenler kaybolmaya başlamıştır.

XIX. Yüzyılda Osmanlı müzeciliğinin ilk adımları atılmaya başlanmıştır. Eski eserlere olan ilgi artmaya başlamıştır. Osman Hamdi Bey, Müzeyihümayun’un başına getirilmiştir.

İstanbul’daki arkeoloji müzesinin kuran Osman Hamdi Bey’in çalışmaları ile Osmanlı arkeolojisi uluslar arası bilim dünyasındaki yerini almıştır.

MÜZİK, EĞLENCE VE SPOR Tanzimat döneminde Osmanlı eğlence anlayışında

değişiklik yaşanmıştır. Klasik eğlence anlayışının yanında Batılılaşmanın etkisiyle müzik, eğlence, tiyatro ve spor alanında yeni gelişmeler yaşanmıştır.

MÜZİK VE EĞLENCE:

II. Mahmut, Mızıkayıhümayunu kurarak modern anlamda müzik eğitiminin başlamasını sağladı.

I. Abdülmecit döneminde Osmanlı saraylarında Batı operaları seslendirilmeye başlandı.

Tiyatro halk arasında yerleşmeye başlamış, Adana ve Bursa’da şehir tiyatroları kurulmuştur.

Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı ilk tiyatro eseri halkın büyük ilgisini çekmiştir.

SPOR:

Okullara jimnastik dersinin konulması ile spor alanında değişiklik başlamıştır.

İngilizler aracılığıyla tanınan futbol, Türk toplumunda büyük ilgi görmüş ve yaygınlaşmıştır. 1903’te Beşiktaş, 1905’te Galatasaray ve 1907’de Fenerbahçe kulüpleri kurulmuştur.

1908’de Selim Sırrı Tarcan tarafından tarafından Osmanlı Milli olimpiyat Cemiyeti kuruldu.

Osmanlı Devleti ilk kez 1912 Stockholm Olimpiyatlarına katılmıştır.