osiris magainze november

2

osiris

osiris

www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine

Think it overklimaatverandering

Het is makkelijk om dingen te roepen. Nog makkelijker om anderen te vertellen wat ze fout doen. Maar zélf doen wat je zegt, is heel wat lastiger. “Practice what you preach” is helaas nog lang niet voor iedereen van toepassing. En hóé kun je zeggen wat jij, laat staan een ander, moet doen als we de feiten niet eens zeker weten? Lees op deze pagina’s maar eens de verschillende meningen... En vel zelf een oordeel!

Don’t throw anything away. There is no “away”. Royal Dutch Shell advert (2007)

As the economy gets better, everything else gets worse.Buchwalds Law

Ieder mens zou jaarlijks gratis een persoonlijk quotum moeten krijgen van de hoeveelheid koolstofdioxide die hij mag uitstoten.

George Monbiot, Britse Journalist

Companies that offer environmentally friendly solutions should implement them themselves.

Siemens

We do not have a free hold on the earth, only a full repairing lease.Margaret Tatcher, 1988

www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine 3

osiris

osiris

Er is opwarming gaande. Niet alleen op de aarde, maar ook op Mars, Jupiter, Saturnus en zelfs op Pluto!

Buchwalds Law

De vervanging van de kerncentrale van Temelín (Tsjechië) door windenergie zou een installatie van ca. 5.000 windmolens vereisen. Als ze achter elkaar zouden worden gezet, zouden ze een rij van Temelín tot Brussel vormen.

Vaclav Klaus, president van Tsjechie en auteur van “Een blauwe planeet in groene kluisters”

Lubos Motl

Is niet de enige hoop voor onze planeet, dat de industriële beschaving in elkaar stort? Is het niet onze plicht om dat te verwezenlijken?

Maurice Strong, voormalig adjunct-secretaris Generaal VN

How are we going to stop defining ourselves by how much we consume?

Ben Tuxworth, Forum for the future, 2004

I think the environment should be put in the category of national security. Defence of our resources is just as important as defence abroad.

Robert Redfort, 1985

Het gebied rond de Kilimanjaro koelt af maar de gletsjer trekt zich al 100 jaar terug Niet door de opwarming maar door de langdurige vermindering van neerslag

Ch. C. Horner, Competititve Enterprise Institute

Als ik een gokker zou zijn, zou ik de weddenschap aan gaan, dat Engeland in het jaar 2000 niet meer zal bestaan. Paul Ehrlich, schrijver van o.a. The Population Bomb, in 1970

De voorraad hulpbronnen groeit naarmate onze kennis groeit.P.H. Aranson

We live not, in reality, on the summit of a solid earth but at the bottom of an ocean of air. Alliletus 625-545 BC.


osiris

osiris

4

Practice what you preach

Het Osiris Magazine is opgedeeld in 4 categorieën met ieder een eigen kleur en banner aan de zijkant van de pagina. Aan de banner is te zien bij welke categorie het artikel hoort.

Ongeveer een jaar geleden was het, dat mijn idee voor een duurzaamheidsmagazine

vorm begon te krijgen. Tijdens de bootweek van oktober ’07 vertelde ik Niek over mijn

plannen en ze zou Niek niet zijn als ze niet meteen enthousiast reageerde. Samen met

wat andere enthousiastelingen zijn we om tafel gaan zitten om beleid te schrijven; wat

zijn de criteria voor de artikelen, voor wie is het precies bedoeld, hoe zorgen we ervoor

dat de informatie voor de hele TU gemeenschap interessant is en hoe gaan we het

verspreiden en bekostigen? Heel wat boeiende discussies hebben geleid tot een kader

waarin het Osiris Magazine zou worden ontwikkeld.

Op 7 mei was het dan zo ver... de eerste editie van het Osiris Magazine werd

gepresenteerd! Het was voor mij een mooi moment om voor een volle zaal trots het

magazine te presenteren dat nog een half jaar daarvoor slechts een idee was in mijn

hoofd. In de weken erna heeft onze hele redactie veel positieve reacties ontvangen en

dit heeft ons doen besluiten vol enthousiasme door te gaan met het Osiris Magazine.

Voor u ligt dan ook de 2e editie met als thema Practice What you Preach. De nieuwe

college voorzitter laat in dit nummer zien hoe de TU Delft werkt aan het uitvoeren van

haar duurzaamheidsbeleid. Verschillende vindingen van Wubbo Ockels zullen in deze

editie worden besproken en we geven uitleg over de TU warmtekrachtcentrale. Ook

laten we natuurlijk weer verschillende studenten aan het woord die zich hebben gestort

op projecten waarin duurzaamheid onmisbaar is en

we kijken eens naar onze eigen stad. Hoe draagt de

gemeente bij aan een duurzamer Delft en bij welke

winkels kan je terecht als bewuste consument?

Lees, overdenk en reageer. Vergeet vooral dat

laatste niet, want het Osiris Magazine is er voor jou en

door jou. Je kan via [email protected] altijd

je mening laten horen of tips doorgeven. Ook kan

je natuurlijk je eigen project aanmelden voor in een

volgende editie of je kunt een opwindbare zaklamp

winnen door ons berichtjes door te mailen voor het

volgende prikbord.

Lisanne Dölle - Hoofdredacteur Osiris Magazine

Think it overBinnen deze catego-rie wordt de lezer ge-prikkeld om zelf eens na te denken over verschillende aspec-ten van duurzaam-heid. Vaak worden hier denkwijzen, metho-des of opvallende feiten besproken. Deze kunnen werken als een echte eye-opener.

Go exploreIn de categorie go explore zijn de artikelen gericht op duurzame zaken op en rond de TU Delft. Hier worden duurzame aspecten van het s tud ieprogramma of het onderzoek uitgelicht en er wordt aandacht besteed aan duurzame activiteiten op de TU.

Design itEr zijn veel duurzame TU ontwerpen die het nieuws weten te halen. In ‘design it’ gaan we niet alleen in op deze ontwerpen, maar informeren we juist ook over de producten die wat minder bekend zijn bij het grote publiek. In deze categorie komen ook steeds twee studentenprojecten aan bod waarbij duurzaamheid een sleutelrol speelt.

Into the worldHoe gaan bedrijven om met duurzame ontwikkeling en de implementatie hiervan? Op wat voor manier kan de (afgestudeerde) TU student bijdragen aan een duurzamere wereld? In deze categorie geven we antwoord op deze vragen en richten we ons op duurzaamheid in de praktijk.


osiris

osirisPractice what you preach De kijk van van der Berg

Practice what you preach 8-9

Kyoto & andere sprookjes - De ingenieur in de klimaatdiscussie 10-13

TU Delft warmtekrachtcentrale22-23

Base of Pyramid 20-21

Zuiver water uit de uitlaat! 30-31

Delft Aardwarmte Project 28-29

Wubbo Ockels Special:Van planeet aarde tot superbus 32-35

Students 4 Sustainability 48-49

Duurzaam Delft 44-45

Duurzame ontwikkelingshulp 42-43

Delft Researsch Initiative 14-15

Nieuwspagina 38-41

Prikbord 52-53

Van ‘t Bestuur Raad van Advies

osiris

osiris

Duurzame ontwikkeling is hip! Of niet? Wat is op de TU het imago van duurzame ontwikkeling? Er komen volgens ons steeds meer studenten die dat inderdaad vinden, maar toch lopen er nog veel studenten rond die er helemaal niets mee hebben. We kwamen vorige maand een filmpje tegen van milieudefensie, om mensen te laten tekenen voor een “krachtige klimaatwet” (www.klimaatheld.nl). Bijna zou ik me scharen bij de mensen die er “niks mee hebben”. Met dit soort filmpjes creëer je mijns inziens het verkeerde beeld: milieuactivisme, fabrieken dicht, iedereen op de fiets, alles een beetje minder, CO2 stinkt en ga zo maar door. Alle stereotypes in een stripfiguur geperst. Jammer... Hiermee wordt echter wel duidelijk wat Osiris te doen heeft: dat stereotype beeld doorbreken. Duurzame ontwikkeling gaat namelijk over mensen, technologie en financiële middelen. Duurzame ontwikkeling gaat over meer doen met minder. Win-win in plaats van win-lose! Dat is Duurzame ontwikkeling waar ik wat mee kan en waar ik voor sta. Dat is duurzame ontwikkeling waar Osiris zich mee bezig houdt.

Wij zullen ons dus ook de komende tijd weer inzetten om activiteiten, lezingen, workshops & excursies te organiseren, om onze TU duurzamer te maken en een betere link te leggen tussen studenten en bedrijven zodat geïnteresseerden elkaar eenvoudig kunnen vinden. Om te zien wat er allemaal gebeurt: kom gerust eens kijken op onze website, schrijf je in voor de nieuwsbrief of kom eens gezellig netwerken op de Greendrinks borrel, zie de nieuwspagina.

Namens het Osiris Bestuur,Remco Addink

Kristel AalbersKristel werkt als docent op Bouwkunde en houdt zich vooral bezig met het begeleiden van ontwerpprojecten in bachelor en master vakken waarbij duurzaamheid als integraal onderdeel wordt opgenomen in het gehele ontwerp.Kristel : “Als docent probeer ik alle studenten enthousiast te maken voor duurzame ontwikkeling. Niets is mooier dan te zien dat dit enthousiasme bij de student tot vernieuwende duurzame inzichten en ontwerpoplossingen leidt. Bij Osiris zitten die geïnspireerde mensen vol duurzame ideeën en dat zelfde aanstekelijke enthousiasme!”

Alexander de HaanAlexander is werkzaam bij de sectie beleids-analyse van TBM en houdt zich naast doceren bezig met het opzetten van experimentele op-stellingen bij beleidsonderzoek. Door zijn promo-tieonderzoek heeft hij de afgelopen jaren van dichtbij gezien hoe duurzaamheid zich op de TU ontwikkeld heeft.Alexander: “Sinds de jaren 90 is duurzaamheid steeds meer geformaliseerd. Het krijgt steeds meer vorm binnen vakken, het beleid van de TU en via studenten initiatieven. Het is geweldig om te zien hoe studenten enthousiast aan de slag gaan met duurzame ontwikkeling. Oisiris is daar een mooi voorbeeld van.”

Gertjan de WerkGertjan heeft in 2001 Osiris geïnitieerd en mede-opgericht. In 2002 is hij bij de sectie Technolo-giedynamica en Duurzame Ontwikkeling gaan werken bij TBM om daar bij te dragen aan het integreren van duurzame ontwikkeling in het on-derwijs.Gertjan: “Ik heb de afgelopen jaren een enorme verschuiving gezien van de dwingende duur-zaamheids actievelingen naar een generatie die een uitdaging ziet in duurzame ontwikkeling en daarmee een kans voor verandering, inno-vatie en dynamiek. Het is leuk om te zien dat hierdoor het aantal actieve leden en activitei-ten van Osiris enorm groeit.”

www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine6

osiris

osirisosiris stelt voor..

A ct ivit eit en C omm i ssi e

ActiviteitencommissieDe activiteitencommissie van Osiris bruist van de wilde ideeën. De activiteiten laten zien dat duurzame ontwikkeling in een transitieperiode zit. Van een innovatie- en winstbeperkende randvoorwaarde is het aan het veranderen in een integraal, winstgevend en stimulerend onderdeel van innovatie en marketing.

Sustainable Business GameEr leven veel ongebruikte ideeën onder studenten voor een duurzaam product of dienst. Zonde om daar niets mee te doen! De activiteitencommissie organiseert dit collegejaar een wed-strijd voor studenten die van hun idee een bedrijf willen maken. Het beste idee wint een geldprijs, begeleiding door de TU Delft en een consultancy bureau bij de verdere uitwerking.

TOPforumIn samenwerking met het Techniek Ontmoetings Punt organiseert OSIRIS elke tweede donderdag van de maand lezingen waarin studenten hun visie over duurzaamheid uiteenzetten. De lezingen brengen Delft in contact met studenten met een duurzame visie. Door het jaar heen organiseert de activiteitencommissie deze en andere lezingen en activiteiten.

Wil je op de hoogte blijven van komende activiteiten? Meld je dan op de website (www.osiris.tudelft.nl) aan als netwerker, dan zorgen wij dat je geen enkele activiteit hoeft te missen.

Raad van Advies

7www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine

think it over - think it over - think it over8

think it over

think it over

D e ki jk van van d er b er g

Het is donker buiten en het

licht van de laptop schijnt fel

als ik deze introductie voor

de tweede uitgave van dit

Osirismagazine schrijf. Het is erg

verleidelijk om onder deze titel

uitgebreid in te gaan op het

gebruik van spaarlampen en

het scheiden van afval. Hoewel

duurzaamheid daar begint,

prijs ik me gelukkig dat ik als

voorzitter van deze technische

universiteit duurzaamheid op

een grotere schaal kan en

moet bekijken.

Technische universiteiten

spelen in mijn persoonlijke

visie een cruciale rol op het

gebied van duurzaamheid. De

wereldbevolking neemt toe tot

zo’n 10 miljard mensen in het

jaar 2050. De energiebehoefte

zal hierdoor op z’n minst

verdubbelen en het behoeft

geen aandacht meer dat het

klimaat verandert. Met z’n allen

staan we overal ter wereld

voor de verantwoordelijke

taak om ervoor te zorgen dat

het leefbaar blijft op die ene

mooie planeet. Want die 10

miljard mensen eisen meer

welvaart en een langer en

gezonder leven.

Om de aarde leefbaar te houden moeten processen zoals het ontstaan van megacities, groeiende afvalstromen, stijgende consumpties en emissies in juiste banen worden geleid. Dat kan niet zonder extra inspanning en niet zonder wetenschappelijke doorbraken. Kennis is de basis van de nieuwe economie. Wat een duurzame wereld nodig heeft voor de langere termijn is mensen die creatieve oplossingen bedenken voor de maatschappelijke vraagstukken en mensen die die oplossingen ook daadwerkelijk naar de praktijk brengen. De core business van een technische universiteit dus. Niet voor niets is de missie van de universiteit om ‘significant bij te dragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen, zowel nationaal als internationaal’. Het is ook de rode draad voor Delft Research Initiatives, de plek waar de maatschappelijke meerwaarde van onderzoek expliciet in de etalage wordt gezet. We gaan op zoek naar kruispunten waar

Practice what you preach


wetenschappelijke vooruitgang

en maatschappelijke meerwaarde

optimaal zijn.

Topingenieurs hebben de

maatschappelijke opdracht om

innovatieve kracht te tonen, en

zo technische universiteiten een

leidende rol te laten spelen. Om

uiteindelijk iedereen duurzaam met

de aarde om te kunnen laten gaan,

moeten ingenieurs oplossingen

maar ook steeds weer nieuwe

technische mogelijkheden daartoe

bieden. Dat betekent dus ook dat

de ingenieurs van de toekomst

daar nu voor worden toegerust.

Ingenieurs moeten zo worden

opgeleid dat zij de toekomst

van de nieuwe economie mede

kunnen dragen. Ik durf te stellen

dat de ingenieur dus een cruciaal

element is om onze planeet ook op

langere termijn duurzaam om haar

as te laten draaien.

Natuurlijk is de urgentie ook nu.

Duurzaamheid begint vandaag en

bij jezelf. Lopend over de campus

zie ik zo met het blote oog, dat we

als instelling best een aantal con-

crete dingen doen om het goede

voorbeeld te geven. Het kan en moet natuurlijk altijd beter. Maar toch, als je verder kijkt dan het milieuvriendelijke papier, dan neem ik waar dat duurzaamheid toch echt in de genen van de TU Delft zit. Op zoveel plekken zijn stu-denten en medewerkers in onder-wijs en onderzoek, maar vooral ook daarbuiten in verschillende samen-stellingen bezig om duurzaamheid concrete invulling te geven. Elk op zijn eigen manier. De artikelen in dit blad zijn wederom voorbeelden van de vele manieren waarop dit reeds op de universiteit wordt gedaan, zoals de warmtekracht centrale, het Delft aardwarmte project en Greenchoice Forze.

Het zijn de voorbeelden van ons mission statement in praktijk. Dat is waar het echt om draait. We komen bij de kern van wat volgens mij een universiteit moet zijn. Een omgeving waarin creativiteit wordt gestimuleerd op weg naar een duurzame toekomst. In november ‘vieren’ we onder aanvoering van Osiris, in samenwerking met Students 4 Sustainability, het Sustainability Event. Ik roep u allen op deze week de duurzame genen van Delft weer verder te (laten) inspireren.

Dirk Jan van den Berg

Voorzitter College van Bestuur

Technische universiteit Delft

think it over

think it over

think it over - think it over - think it over

Theo

Wolt

ers

Fabriq

ue in

ven

t

10

Kyoto &

andere sprookjesDe ingenieur in de klimaatdiscussie

Eerst de vrienden van het IPCC aan het woordOnlangs vond in onze Delftse aula een debat plaats tussen twee sleutelfiguren uit de Kyoto discussie: Andreas Fischlin van het IPCC, de VN organisatie achter de Kyoto verdragen, en de jonge Deense wetenschapper Björn Lomborg.

Het belangrijkste argument van Lomborg betreft de hieronder weergegeven grafiek.

Hierbij zie je de lijn die (volgens de cijfers van het IPCC) de temperatuur op aarde de komende honderd jaar aangeeft, en daar vlak onder de temperatuur zoals die zich zal ontwikkelen (alweer volgens het IPCC) als de hele wereld honderd jaar mee zou doen aan de Kyoto verdragen, en daarbij ook nog eens alle doelstellingen haalt. Beide aannames zijn volstrekt onrealistisch, maar stel dat…

Met deze veruit grootste operatie in de geschiedenis van de mensheid wordt dus, zoals je ziet, over 100 jaar een uitstel van executie bereikt van pakweg 6 jaar.

Dit wordt door het IPCC niet ontkend. De kosten hiervan zijn volgens Lomborg 150 miljard (!!!) euro per jaar. Als het huidige groepje landen dat Kyoto steunt niet groeit, en ook hun doelstellingen niet helemaal haalt, zoals gevoeglijk mag worden aangenomen, komt het eindresultaat over 100 jaar neer op slechts enige maanden uitstel.

Daar stelt Lomborg tegenover dat je alle beoogde concrete doelen van het Kyoto beleid (voorkomen van problemen met overstromingen, sterfte door hitte, verdrinkende ijsberen etc) wél kunt bereiken voor slechts 50 miljard euro per jaar aan praktische maatregelen. Daarbij inbegrepen is dan ook nog het oplossen van het voedsel- en watertekort en het aids-probleem, waar Kyoto niets aan doet.Lomborg’s boodschap is simpel: dit is geldverspilling, dus per direct stoppen met het Kyoto programma! De sympathieke Fischlin had daar eigenlijk niets tegen in te brengen.Let wel: Lomborg gaat bij al zijn berekeningen uit van de data die door het IPCC zelf worden verstrekt. Hij is zeker geen klimaatscepticus. Hij is gewoon een nuchter iemand die een kosten/baten analyse maakt.

De gerespecteerde wetenschapper Roger A. Pielke Sr. is zeer verontrust over de menselijke invloed op het klimaat, en doet baanbrekend onderzoek op dit gebied. Hij constateert vele sterke, alarmerende menselijke invloeden, en concludeert dat die nog amper in de huidige IPCC modellen worden meegenomen.


Kyoto &

andere sprookjes

Maar vooral zijn andere conclusie is opvallend: CO2 heeft een totaal ondergeschikte invloed, en CO2 beperking heeft geen enkele zin.

Ook Pielke is allesbehalve een klimaatscepticus, en velt toch een vernietigend oordeel over de Kyoto afspraken.

Falende klimaatmodellenDe klimaatsceptici gaan nog een stap verder. Zij stellen dat de alarmerende rapporten van het IPCC, die CO2 beperking brengen als de redding van de bedreigde aarde, gebaseerd zijn op opzettelijke verdraaiing van feiten.

Alle data wijzen er namelijk op dat de klimaatwisselingen op alle tijdschalen (van tientallen jaren tot honderden miljoenen jaren) veroorzaakt worden door enorme kosmische krachten, met name de zon, en dat CO2 in huidige concentraties (of enige honderden procenten meer) slechts een rol speelt als marginale meekoppeling. Het broeikaseffect is voor veruit het grootste deel een kwestie van waterdamp, en juist die laat zich erg moeilijk in een model vangen. Op de broeikasgaswerking van CO2 is dan ook geen betrouwbaar voorspellend klimaatmodel te baseren.

Dat blijkt zowel uit het klimaat in het verleden, als uit de ontwikkelingen in de atmosfeer sinds het IPCC zijn voorspellingen doet: de waargenomen verschijnselen zijn volledig in strijd met de voorspellingen van die klimaatmodellen. Sterker nog: zelfs met de uitgangspunten daarvan (zie grafiek).

Als er een broeikaseffect optreedt, worden de broeikasgassen in de troposfeer warmer, en als gevolg

daarvan - in mindere mate! - het aardoppervlak. Zo rolt het uit alle IPCC rapporten, zie de bovenste twee lijnen. Als dat in werkelijkheid omgekeerd is (je ziet de temperatuurstijging in de troposfeer sterk achterblijven bij het aardoppervlak en zelfs een tijdje dalen) kan de stijging nooit het gevolg zijn van het broeikaseffect!Het IPCC slaat dus blijkbaar de plank volledig mis.

Kyoto maatregelen desastreusUit het voorgaande blijkt dat de miljarden voor CO2 beperkende maatregelen hoogstwaarschijnlijk weggegooid geld is. Maar dat is helaas nog niet eens het ergste.Deze maatregelen blijken namelijk vaak ook nog eens dermate slecht doordacht, dat ze vooral enorme averechtse effecten hebben. De voornaamste voorbeelden:

- In de VS en Europa wordt onder de Kyoto vlag overgegaan op de grootschalige productie van bio-ethanol uit maïs. Dit proces genereert echter juist een netto toename van CO2. Het kost dus extra fossiele energie, plus héél veel geld. Hier wordt de Kyoto hype puur gebruikt voor landbouwbelangen.

- We importeren in sterk toenemende mate plantaardige olie uit ontwikkelingslanden voor onze energiebehoefte, wat daar nu al de voedselprijzen dramatisch omhoog jaagt, landbouwareaal verkleint en tot grootschalige oerwoudkap leidt, nog lang voordat het in de energiemix ook maar enigszins merkbaar wordt.Wat de biobrandstoflobby ook voor regelingen bedenkt om dit te voorkomen: als onze auto concurreert met oerwoud, landbouw areaal, of de voedselbehoefte van de armsten, wint de auto het altijd. Een Europees verbod op het gebruik van biobrandstoffen is de enige manier om zeer veel schade en doden te voorkomen.

- We gaan, juist in drukbevolkte gebieden, megatonnen CO2 onder de grond stoppen. In de eerste plaats kost dat erg veel energie. Alleen door CO2 afscheiding en opslag neemt ons fossiele energiegebruik al met 30% toe.

think it over

think it over

think it over - think it over - think it over

Maar ernstiger is het volgende.CO2 vormt slechts 0.03% van de atmosfeer en is als zodanig volstrekt ongevaarlijk, al zou dat tien maal zoveel worden. Als je je op dit moment in een slecht geventileerde ruimte bevindt, is de CO2 concentratie waarschijnlijk al verdrievoudigd. Maar in 100% concentratie wordt dat een heel andere zaak. CO2 is veel zwaarder dan lucht, en vormt als het ontsnapt een deken van tientallen meters dik die de lucht verdringt. Alle mensen en dieren in een kilometers wijde omgeving stikken dan binnen enige minuten. Dit verschijnsel treedt regelmatig op met vrijkomend vulkanisch CO2 in Kameroen.Het enige écht gevaarlijke wat je dus met CO2 kunt doen, is het te concentreren, comprimeren en opslaan in een dichtbevolkt gebied.Het risico van deze zgn. CCS wordt door de voorstanders vaak gebagatelliseerd, maar blijft duizenden malen groter dan het risico van ondergronds kernafval. Ook qua aantallen mogelijke slachtoffers.

Het is maar dat u het weet: in de randstad worden al geruime tijd CCS projecten voorbereid: het eerste dat in het Westland zou komen is gelukkig afgeblazen door de verantwoordelijke ambtenaar. Het tweede is gepland in Barendrecht. Laten we hopen dat de beslissende ambtenaar deze keer geen Kyoto gelovige is!

- Tot slot: de CO2 maatregelen maken energie véél duurder. Dit is met name voor de arme landen een enorme rem op hun ontwikkeling. Dat komt bovenop onze aanslag op hun landbouwareaal door biobrandstoffen. Zoals meestal lijden vooral de arme landen onder onze dwaasheid.

Concluderend: de voor Kyoto genomen maatregelen zijn niet alleen zinloos, maar ook nog eens zeer schadelijk en gevaarlijk.

De Nobelprijs voor MisleidingHet verbijsterende is dat dit allemaal bij veel wetenschappers bekend blijkt te zijn (zie de link onder dit artikel) maar dat niemand daarnaar wil luisteren. De Volkskrant wilde al alle kritiek op Kyoto gaan boycotten, en in Australië is geopperd om kritiek op Kyoto strafbaar te stellen als een misdaad tegen de mensheid.Er is blijkbaar allang geen sprake meer van een rationele discussie, maar van een kruistocht van gelovigen tegen ongelovigen. De Nobelprijs voor het IPCC en Al Gore is daarvan het trieste dieptepunt. Als ooit alle normen voor fatsoenlijke wetenschapsbeoefening en kennisoverdracht met voeten zijn getreden dan is het wel door dit duo. Wat een devaluatie van de hoogste wetenschappelijke onderscheiding…

Weinigen weten echter dat alle Nobelprijzen worden uitgereikt door Zweedse wetenschappelijke instituten, behalve die voor de vrede. Die wordt toegekend door het Noorse parlement. Een politieke prijs dus, die niets zegt over de kwaliteit van de geproduceerde IPCC rapporten, laat staan de film van Gore. Saillant is dat de oprechte Fischlin in de aula niet onder stoelen of banken stak dat hij zich geschoffeerd voelde doordat zijn IPCC de Nobelprijs met nota bene Al Gore moest delen!

Waterstof economieToen de waterstof economie opeens uit de hemel kwam vallen was ik al een jaar of tien bezig met energievoorziening en brandstofcellen, en wist daarom het één en ander over het gebruik van waterstof.Het is leuk dat het met zuurstof reageert tot zuiver water, maar eigenlijk is het op alle denkbare criteria veruit de allerslechtste energiedrager. Waterstof gaan produceren om energie op te slaan en te transporteren is op geen enkele wijze zinvol voor het milieu of de energievoorziening. Dat is met heel simpele rendementsberekeningen aan te tonen. Als het ergens opduikt, kun je

12

Theo

Wolt

ers

Fabriq

ue in

ven

t


het het beste meteen omzetten in energie, of in een vloeibare energiedrager. Dit leek volstrekt onbekend bij de idealistische maar naïeve voorstanders van de H2 economie, dus besloot ik me in de discussie te mengen.

Dit leidde tot bizarre ervaringen op congressen waar ik sprak. In een panel van 7 voorstanders als enige tegenstander, of als enige kritische spreker na een hele dag van lyrische pro-waterstof toespraken, deed geen enkele van mijn rationele argumenten er meer toe. Ook goede vrienden, of een hoog opgeleid publiek, bleken niet onder het groepsproces uit te kunnen komen. Niet één keer werd een argument van me tegengesproken, en toch waren er maar zeer weinig mensen die de enige logische conclusie trokken. De onoverkomelijke blokkade bleek te zijn: “Als jij gelijk hebt, hoe kan het dan dat al die anderen iets anders denken?”Dat vind ik angstaanjagend.

Homo Stupidus of Homo Ingeniosus?Hoe komt het nou dat dit soort hype’s een zodanige impact krijgen dat niemand er blijkbaar meer onderuit kan? Alfa-wetenschappers zullen stellen dat de mens nu eenmaal een emotioneel groepsdier is en pas in tweede instantie een rationeel denkende Homo Sapiens. Slechts enkelingen hebben de kracht om zich aan een algemeen geaccepteerde mening te onttrekken. Bijvoorbeeld de Tsjechische president Vaclav Claus, die zich op een VN klimaatbijeenkomst duidelijk uitsprak, en in ons land Jan Marijnissen, die in zijn blog aangeeft duidelijke twijfels te hebben bij de global warming hype. Onafhankelijke, integere denkers.De overige politici, waarvan velen best weten hoe het zit, houden wijselijk hun mond tot ook in de pers het tij keert.Dit vind ik als ingenieur heel moeilijk te verkroppen.

Daarom ben ik erg blij met het verzoek van Osiris om jullie, de huidige Delftse studentengeneratie, eens even flink wakker te schudden. Willen jullie, zoals de rest van de wereld, aanhollen achter wat iedereen gelooft, of heb je een kop met hersens, een exacte geest, een internet aansluiting, en een stevige ruggengraat? Nog nooit is zoveel informatie zo goed bereikbaar geweest voor zoveel mensen. Gebruik die dan

ook! Wetenschap vs. techniekVoor zover anderen het excuus hebben dat ze er toch niets van zouden begrijpen, geldt dat niet voor jullie. Jullie worden ingenieurs. In deze voor velen vervreemdende wereld met onbegrijpelijke techniek en vreemde natuurverschijnselen hebben jullie een bijzondere rol. De wereld is voor jullie niet vervreemdend, jullie begrijpen de fysische basisbeginselen die er achter zitten, en van de meeste verschijnselen ook de werking, zeker als je er even voor gaat zitten.

Dat houdt ook in dat al jullie lampjes op rood horen te gaan als je leest “Wetenschappers hebben aangetoond dat….” , of “Wetenschappers zijn het er nu grotendeels over eens dat”.Wetenschap gaat namelijk niet over of iets werkt. Of zelfs maar of iets klopt. Wetenschap gaat over of iets misschien een interessante nieuwe theorie oplevert.

Techniek kan niet zonder wetenschap, maar is de volgende, moeilijke stap: die van theorie naar praktijk.Van ingenieurs wordt na hun afstuderen wél verwacht dat ze dingen maken die werken. Dat ze concrete, kloppende antwoorden kunnen geven op concrete vragen. Dit vraagt om een zeer zelfstandige en kritische opstelling, en om inzicht in alle betrokken mechanismen. Bij alles wat hem als waarheid voorgeschoteld wordt vraagt een ingenieur zich af: Klopt dat wel? Werkt het wel? Als ik het sommetje maak, wat komt daar dan uit? Welk mechanisme zit er achter? Pas als zijn check positief uitvalt, neemt hij iets (voorlopig!) aan.

Deze houding kun je trainen, en kan uiteindelijk een wezenlijk deel van je persoonlijkheid gaan uitmaken. Deze manier van denken is zeer waardevol en wordt node gemist in vele discussies in de huidige maatschappij, met name in de klimaatdiscussie.Het is aan jullie, de volgende generatie ingenieurs, om de ratio weer terug te brengen in publieke discussie!

Links (incl. mijn Kyoto lezing op Collegerama):

www.biomexx.nl/osiris

13

14 think it over - think it over - think it over

think it over

think it over

The contribution of research at the TU Delft to sustainable development

Every scientific employee of the TU Delft is supposed to do unique research which requires him or her to be highly specialized. Usually it is hard to connect these unique results to other research done at the university let alone estimate the consequences for society. But to solve the highly complex sustainability problems society is dealing with nowadays interdisciplinary cooperation and research is needed. The board of the TU Delft has always been stimulating interdisciplinary research but from next year on it will stimulate it by funding the so called Delft Research Initiatives.

D el ft R esea r c hI nst itute

Platform for Sustainable Development

In 1996 the Platform for Sustainable Development was founded at the TU Delft. It consists of professors from every faculty and the most important student organizations of the university and is chaired by the rector magnificus of the university: J.T. Fokkema. The main aim was to guide and monitor the process of integration of sustainable development into the education of the TU Delft. This has (amongst others) lead to a bachelor course in sustainable development for every student and the possibility for every student to specialize in sustainable development next to their masters by getting the sustainability certificate (www.tudelft.nl/tisd). Since sustainable development is pretty well integrated in education nowadays the platform has widened its scope to integration of sustainable development in research and on the campus.

Ger

t-Ja

n d

e Wer

kSec

ret

ary D

elft

Res

earch In

itiat

ive


In 2002 the platform for sustainable development of the TU Delft (see frame) found out that in fact all research groups somehow contribute to sustainable development as everyone strives to make technology or processes more efficient or effective. Some examples of research that contributes to sustainable development and deals with the sustainability challenges society is facing are CO2-storage, (second generation) bio fuel, integration of sustainable energy generation into the electricity grid, etc. What is striking is that the most well-known examples are all the outcomes of interdisciplinary teamwork, not only on the campus but also in the rest of the world: the Nuna, the super bus and the floating city.

Connecting the TU Delft to society: the Delft Research InitiativesThe board of the university has been working on proving the value of the university to society for years and it realizes that interdisciplinary cooperation is invaluable for that. In 1998 for example eight so called DIOCs (Delft Interfacultary Research Centers) were constituted that were funded for five years. These DIOCs were followed up by thirteen DRCs (Delft Research Centers) in 2003. This year the board of the university is working on the succession of the DRCs. Together with the so called ‘Kwartiermakers’ the four DRIs are constituted. The themes of these Delft Research Initiatives are related to the most challenging problems society is facing nowadays:

Energy is supposed to contribute significantly to the development of responsible solutions to urgent societal problems in the Netherlands and the rest of the world like the growing energy demand, global climate change, declining availability of resources, demand for and adaptation to new technologies etc. Their greatest challenge is to create a DRI-structure that can improve efficiency of research – as a lot of energy related research is already done at the TU - aimed at solving the energy problems and demonstrate the outcomes on the campus.Health aims at doing internationally respected interdisciplinary technical-scientific research to develop healthcare technology that contributes to better and affordable healthcare for everyone and improvement of the quality of life.

Their priority is first to get all researchers of the three Technical Universities and the academic medical centers connected.Infrastructure should be the means to connect to and influence societal and external research agendas, create focus on research themes and create virtual mass by stimulating cooperation between associated groups, communities and networks. It focuses on all kinds of infrastructures needed to facilitate the sustainable development of the main economic centers of the Netherlands. Environment chooses a layer-approach to define the context of its activities: atmosphere, occupation layer and surface and focuses on CO2 (catching, transporting and storage); sustainable delta technology; environmental monitoring; and climate sustainable cities.

The impact of the DRIs on the universityThe main goal of these DRI’s is to connect the university to society in two ways. By solving the most important societal sustainability problems within the theme.By showing what is (already) done at the university within the theme.

The DRIs will be launched in January 2009. At the moment very little can be said about the plans of the DRIs as everything is still confidential. But last summer the quick scans of every single DRI were presented to the board and in December the business plans have to be submitted. What is clear is that the DRIs could have a large impact on the university as graduation, bachelor and PhD projects will be formulated, funded and coordinated by the DRIs. Next to that activities like workshops, conferences, expositions, demonstrations and competitions will take place on the campus to show what is done within the different themes.In fact the DRIs should also have a more ‘radical and physical’ impact on the campus as a clear goal is to show what TU Delft can contribute to a more sustainable world. This means that out-comes of (graduation) projects will be tested and applied on the campus and the university can turn into a ‘play-ground for sustainability’.

think it over

think it over

16

bestuursvoorzitter Jan Bout


De architecten, ingenieurs en adviseurs van Royal Haskoning houden zich bezig met de wereld zoals je hem om je heen ziet. Van infrastructuur en (veilig) vervoer tot gebouwen en industrie; van mens en milieu tot water en havens. We zoeken duurzame oplossingen voor de omgeving waarin wij leven; en dat doen we al meer dan 125 jaar.

Royal Haskoningpartner in duurzame ontwikkeling

Er wordt veel gesproken over duurzaamheid, maar wat betekent dat eigenlijk? Voor iedereen iets anders, lijkt het soms, al zijn we het wel eens over het belang: ‘De ontwikkeling van de huidige generatie mag niet die van toekomstige generaties in de weg staan,’ vat bestuursvoorzitter Jan Bout samen. Royal Haskoning voegt de daad bij het woord. Duurzaamheid maakt deel uit van de bedrijfsvoering. Als er veel verschillende benaderingen van het begrip duurzaamheid bestaan, kan het geen kwaad om die eens op te tekenen, om

te beginnen in eigen huis. Jan Bout: ‘Het is onze missie om oplossingen te creëren voor vraagstukken die de duurzame interactie tussen de mens en zijn omgeving betreffen. De aandacht voor de problematiek is niet nieuw. De Club van Rome wees al in de jaren zeventig op de eindigheid

van onze grondstoffen en de gevolgen van ongebreidelde groei. Ruim dertig jaar later komt het nog scherper op ons af, mede door de snelle economische ontwikkeling in veel grote landen. Het werk en de missie van Royal Haskoning raken het hart van het begrip duurzaamheid, en we moeten ons voortdurend bezinnen op wat we nog meer kunnen doen.’

Begin bij jezelfIn alle geledingen van Royal Haskoning wordt nagedacht over duurzaamheid. De eigen gewoontes onder de loep nemen hoort daar vanzelfsprekend bij. ‘We denken na over manieren om uiteindelijk CO2-neutraal te kunnen opereren. Met de gemeente Nijmegen en gemeente Rotterdam en een groep

bedrijven zijn een convenanten gesloten, en we zijn begonnen met een inventarisatie van alle kennis en ideeën over CO2-reductie die we in huis hebben. Onze ISO-14001 certificering garandeert dat de basis in orde is. Verdere besparingen op energie en grondstoffen moeten mogelijk zijn, bijvoorbeeld als we kritisch kijken naar ons autogebruik en de printgewoontes op kantoor.’ ‘De mooiste kansen hebben we natuurlijk in ons werk als ingenieurs en consultants. Onze opdrachtgevers staan meer en meer open voor duurzaamheid, zodat er ruimte ontstaat voor ideeën die groter zijn dan de opdracht. Er zijn legio mogelijkheden om duurzaamheid in te bakken in onze ontwerpen en adviezen. Veel medewerkers van Royal Haskoning voelen zich als professional en als wereldburger sterk betrokken bij het begrip duurzaamheid, en willen graag initiatieven ontwikkelen. In grote delen van de wereld is nog een lange weg te gaan en wij kunnen expertise ter beschikking stellen en technologie breder toegankelijk maken. Die kansen om kennis en inspiratie te verspreiden, zullen we zeker grijpen.’

Aandacht voor duurzaamheid, maatschappelijke betrokkenheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen is belangrijk voor ons en zijn niet alleen een begrip. Hier staan we voor, en hier werken we aan. Mensen die dezelfde ‘feeling’ hebben met deze belangrijke thema’s, kunnen zich verder ontwikkelen in hun disciplines binnen ons bedrijf. Je kunt ontdekken waar je eigen mogelijkheden liggen, waar je goed in bent en wat je leuk vindt. Daarnaast kun je op onze én jouw manier bijdragen aan een gezondere toekomst. Want Royal Haskoning biedt deze mogelijkheden aan ondernemende, creatieve en initiatiefrijke mensen.

go explore

go explore

My name is Olav De Mello from Tanzania, currently doing my masters in Integrated Product Design at Faculty of Industrial Design Engineering- TU Delft. The department of Design for Sustainability (DfS) of the Faculty of Industrial Design Engineering has an extensive experience with renewable and sustainable energy as well as with designing sustainable products for developing countries. My vision as an Industrial Design Engineer is to come up with innovative ideas put into practice to solve energy challenges and problems in developing nations, this is in line with the curriculum I acquire here.Looking at the broader picture, TU Delft has shown its strong commitment to sustainable development in a remarkable way. The TU Delft Colloquium Boatweek gives master students the opportunity to specialize in sustainable development next to their Master certificate - ‘Technology in Sustainable Development’. Not forgetting the TU Delft active involvement and support in various competitions like the ultimate challenge in sustainable energy World Solar Race (Nuna Solar Car), Frisian Solar Challenge (Delft Solar Boat) and Formula Zero shows how the university students can play an active role.My experiences so far in the field of sustainable development at TU Delft are doing various courses and projects related to sustainability in product design; attending the Colloquium Boatweek, a week’s long course on a boat where interdisciplinary groups of students meet and exchange ideas over different perspectives of sustainability, different cultures and countries; attending the Lustrum symposium ‘Sustainable Solutions, focus on Africa’ 2007 where guest presenters expressed their views on water, food & health, energy and mobility and also guest lectures organized by Technology in Sustainable Development (TiSD/ TiDO). What inspires me about such activities is the openness and collaboration of different interested parties by exchanging ideas and findings to seek solutions. It is a great learning experience- you learn a lot!

Olav de MelloMSc. Integrated Product Design

I applied to TU Delft, a university with a reputation for socially responsible values, sustainability being one of the more important ones. On coming here it was exciting to see sustainable applications across disciplines at various levels of intervention e.g. value engineering could be an engineer’s solution to sustainability whereas for an architect it might mean planning a climate compatible house. Having attended my courses at IO for a month now, I feel the need of cross- pollination of sustainability related ideas across disciplines. The exchange would help me and other individuals develop their own interpretations of sustainability. It would also be good to get support to develop and market sustainable products, work with specialists in the field or just sensitize yourself by knowledge sharing, documentation and research.These values also need to be incorporated in the every day running of the university, be it through simple steps like re-using/ recycling waste printouts or re using your coffee mug – this makes us question our role as consumers of products and services.I hope to see more of us making a conscious effort to absorb these values in to our daily lives and work. Aditya PawarMSc. Design for Interaction

I nternat iona lStud ents

Olav d

e Mel

lo &

Adit

ya P

awar

go explore - go explore - go explore18


TOPforum!

Er is een boel gaande op de TU Delft. Elk jaar studeren honderden studenten af met een duurzame bijdrage aan de techniek, maar ook in gewone onderwijsprojecten ontstaat vaak iets volledig nieuws, dat een duurzame toekomst dichterbij brengt. Er is zoveel leuks gaande, Osiris maakt dit zichtbaar en concreet. O.a door het maandelijkse TOPforum.

In het TOPforum vertelt elke maand in het Techniek OntmoetingsPunt een student over zijn duurzame onderzoek of uitvinding. In plaats van een vluchtige presentatie van de pluspunten krijg je hier echt te horen waar het over gaat. Hoe is het idee ontstaan? Hoe werkt de techniek? Wat zijn de mogelijkheden en wat gaat ermee gebeuren? De sprekers komen niet alleen hun verhaal vertellen, ze komen ook hun kennis delen.

Astrid Hoetmer en Linda Koop van Life Science vertellen over hun Powerbin, die in je tuin staat en van afval biogas maakt, en Douglass Guilding van Aardwetenschappen zal vertellen over het Delft Aardwarmte Project, waarmee we de campus van duurzame energie kunnen voorzien.

Wil je op de hoogte blijven, meld je dan aan voor de Osiris nieuwsbrief. Het TOPforum vindt elke tweede donderdag van de maand plaats om 20.30 uur in TOP, Hippolytusbuurt 14, het voormalige postkantoor in het centrum van Delft.

De locaties van de installaties die de TU Delft van geo-thermische energie zullen voorzien bron: Douglas Gilding

Hoe kan deze C2C stoel gemaakt worden zonder enige schade aan het milieu. Bron: Herman Miller

go explore - go explore - go explore

go explore

go explore

20

Ba se o f Pyram i d

Since the new version of the Osiris website is online, there is an important new section that deserves some attention, namely the BoP platform.

The aim of the platform is to connect students, teachers, companies and NGOs interested in the BoP so they can work together in projects meant to improve the quality of life of the poor at ‘the Base of the Pyramid’.

This platform will offer an overview of all the sustainable & BoP projects executed at TU Delft in different faculties and about different topics and possible new project opportunities;. (www.osisris.tudelft.nl).

Vin

cen

t S

teurs


So what is the BoP? And what does it have to do with TU Delft?The Base of the Pyramid (or the BoP) is the four billion people who live on less than $3 per day, typically in developing countries. These individuals spend their lives searching for the food and shelter, fighting for physical survival, and fearing for the future. As students, volunteers and engineers, TU Delft students have been working on BoP projects from building rural hospitals to providing safe drinking water for the past several years. There are several organizations actively involved including Students for Sustainability, SIFE and Osiris. Due to the sheer scale and challenge of the situation, interest in this field has been growing over the past few years. However, there is currently no overview of what the different faculties are doing, what projects are available and what resources students can make use of.

How was the platform created?The idea for the platform emerged from the Research Project 2008 at the faculty of Industrial Design Engineering, which is an overseas research trip organized by the students association i.d. every two years. This year, the project was to take place in Argentina. A team of 4 students decided to use their time in Argentina to understand the BoP situation there and together with a very enthusiastic fifth member, tried to see how we could contribute.

After an analysis of the people and organizations involved with BoP projects at TU Delft, we concluded that everybody is trying to achieve the same goal. How can we make sustainable development more concrete and attractive for students? At the same time, there is an imbalance between the large number of interested students and the limited amount of projects. Currently a clear overview for students and communication between the faculties is missing. Several important stakeholders at the TU Delft (like representatives of associations, teachers and students with field experience) were brought together in a meeting to identify the problems and search for a right solution. All parties involved agreed that a platform could be a perfect answer for the current problem

and can play an interesting role in order to help & motivate these people to find each other. During the trip, the team contacted several NGOs, universities and research organizations who are willing to cooperate if any TU Delft student wants to do a BoP project in Argentina. Possible project directions were identified and can be found in the Argentina country profile on the website.

So what will the platform do?The BoP-platform can provide advantages for all the stakeholders. First of all, students interested in doing projects in developing countries can find assignments or internships that match their interests and their skills, in the places they want to work. They can easily find complete, updated and correct information about the BoP, detailed project descriptions of previous projects, country information, mentor information, links to personal blogs, and a search option by topic and faculty.

Secondly, mentors and professors can finally start to set up bigger projects now they have a complete overview of the projects offered at other faculties. BoP projects can become even more valuable in the future, by combining the different skills offered by students of different faculties. and knowledge about BoP.

What next?A lot still needs to be done before all these goals can be achieved. Currently the platform only involves the IDE faculty and Argentina. Step by step, other faculties will be added and projects like the i.d Research Project from can help in creating contacts with other countries. Over time, it will hopefully grow from an IDE – Argentina initiative into a platform covering all TU Delft faculties and countries all over the world.

Since the 1st of October the new website is online. However, we do need help in launching this initiative and making a success – most importantly, we need a motivated team to take this forward in the coming year. If you are interested in helping us develop the BoP platform, please do join us! You can send an email to [email protected]

go explore - go explore - go explore22

go explore

go explore

Warmtekracht Centrale

In een lekker najaarszonnetje rijd ik naar een gebouw toe aan de rand van het campusterrein van de TUDelft. Verborgen tussen gebouwen van de Haagse Hogeschool en het nieuwe gebouw van de DUWO ligt in de grijze zone het energiecentrum van de campus: de Warmte Kracht Centrale (WKC). Ik kan me herinneren dat ik hier, toen ik nog student was, oneindig vaak langs ben gereden zonder dat het me ooit is opgevallen. Later zal de manager me uitleggen dat de facilitaire dienstverlening nooit opvalt. “Pas als de elektriciteit en de verwarming uitvalt, worden we gemist.”

Ik plaats mijn fiets in de rekken en wanneer ik me naar de ingang begeef, wordt mijn aandacht getrokken door de opdoemende mechanische puzzel van gigantische machines en enorme pijpleidingen die ik door de ruiten kan waarnemen. Een groot “verboden te roken” signaal staat gemarkeerd op de deur. Niet heel erg raar bedenk ik me als een weeïge lucht van gas me bereikt, zodra de deur wordt opengedaan. Via een duidelijk op de vloer aangegeven route word ik door het doolhof van ronkende en sissende constructies geleid. Met de trap klim ik vervolgens twee verdiepingen omhoog, waarbij het uitzicht me voortdurend wordt ontnomen door een muur van staal. Dit blijkt later de hoofdboiler te zijn. Eenmaal boven wordt ik hartelijk ontvangen door de heer Ad Winkels, manager van de afdeling operations, onderdeel van FMVG (Facilitair Management & Vastgoed).

Winkels vertelt enthousiast over de warmtekrachtcentrale:” De centrale

heeft zijn oorsprong in de jaren vijftig. Destijds koos de TUDelft voor het opzetten van een proefopstelling van een centraal warmteopwekkings- en distributiesysteem. Kolenscheppers liepen rechtstreeks van de Delftse haven met hun vracht naar binnen. Hiermee was de universiteit destijds redelijk vooruitstrevend. Halverwege de jaren zeventig werd de energiecentrale omgebouwd tot een centrale met warmtekrachtkoppeling. Met het groeien van de activiteiten van de TU Delft is de centrale steeds verder uitgebreid. Tegenwoordig neemt de warmtekrachtcentrale tien tot vijftien procent van het elektriciteitsverbruik van de TU Delft voor haar rekening. Jaarlijks verbruikt de gehele campus 55 GW elektriciteit en 11 miljoen m3 gas. Ter vergelijking: een student verbruikt jaarlijks ongeveer 1900 kW aan elektriciteit. Door een rechthoekige betonnen buis met een doorsnede van anderhalve meter worden de warmwaterleidingen gedistribueerd. Dit ondergrondse netwerk met een lengte van 4,8 km beslaat het

Thies

Tim

mer

mans


complete campus terrein en wordt volledig vanuit hier beheerd en gecontroleerd.”We zijn nog maar net bezig met het gesprek, als er plotseling een alarm afgaat. Ik ben enigszins van mijn stuk gebracht door plots opdoemende beelden van Tsjernobyl en kijk verschrikt rond. Wil van Rijsbergen, hoofd energie, weet me echter tot rust te manen. “Dit is maar een test, hoor. Die doen we wel vaker als we de centrale weer gaan opstarten. In de zomerperiode staan alle machines namelijk uit om energie en geld te besparen. We kunnen dan mooi onderhoud plegen, om de veiligheid en efficiëntie hoog te houden.”

Alsof er niks aan de hand is, legt hij daarna het principe van de warmtekrachtcentrale uit: “Deze centrale maakt gebruik van warmtekrachtkoppeling (wkk). Dit is een technologie die tegelijk warmte én elektriciteit (kracht) produceert. Onze installatie bestaat uit twee aardgasmotoren, die een generator aandrijven die op zijn beurt de elektriciteit produceert. Het koelwater van de motor en de warmte van de uitlaatgassen worden gebruikt om CV-water op te warmen in een van de drie heetwaterketels.” Bij het merendeel van de grote elektriciteitscentrales gaat een groot deel van deze warmte-energie verloren via afvoer van het koelwater in rivieren, de zee of in het geval van koeltorens, in de lucht. In de modernste centrales, die ook aardgas stoken in gasturbines, is het verlies ongeveer 45%. In kolengestookte centrales zijn de verliezen beduidend hoger. Bovendien zijn de emissies van broeikasgassen en verzurende stoffen per opgewekte kWh elektriciteit hoger dan bij aardgas. Van Rijsbergen: “De infrastructuur is ontwikkeld voor een hoge-temperatuur-verwarming. Dit betekent dat de aanvoertemperatuur (TA) van het water 130°C bedraagt en de retour temperatuur (TR) 80°C. Het distributieverlies van het warmtenet is ongeveer vier procent van de warmteopbrengst. Tegenwoordig wordt echter gebruik gemaakt van efficiëntere lage temperatuur verwarming (met TA/TR = 90°/70°C of zelfs 55°/40°C), waarbij minder distributieverlies optreedt. We zijn dan ook druk bezig om deze verandering geleidelijk in ons programma door te voeren.”Naast het invoeren van lage-temperatuur-verwarming zijn er ook andere verbredingsthema’s. Zo is er het plan om een samenwerking aan te gaan met het ‘Delfts Aardwarmte Project’. Dit

project, opgezet door de afdeling Technische Aardwetenschappen van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, is gestart om CO2-neutrale verwarming te realiseren door middel van geothermie. (Zie artikel DAP pag. 28-29)Geothermie of aardwarmte is het winnen van warmte die in de kern van de aarde op natuurlijke wijze wordt gevormd. Een andere manier om tot een meer duurzame manier van energieverbuik te komen, is het terugkoppelen van energieverbruik naar de klant. Zo kunnen faculteiten zelf online inzien hoeveel energie ze verbruiken. In 2009 is het de bedoeling om hieraan targets te koppelen. Hierdoor kan elke faculteit op de voet volgen of ze het streefverbruik halen of dat ze energiezuinige maatregelen moeten nemen. Ten slotte worden diverse acties en campagnes opgezet om de werknemers en studenten op de campus bewust te maken van het energieprobleem. Zo is er in 2004 onder de naam ‘De knop om’ een energiecommunicatiecampagne gestart om mensen te informeren hoe ze zelf efficiënter energie kunnen verbruiken. “Hoewel de campagne een succes was”, merkt van Rijsbergen op, moet je de interesse over dit onderwerp hoog houden door nieuwe dingen te doen. Als je er zes weken geen aandacht aan besteedt, dan ebt de belangstelling weg en vergeten mensen het.”

Hopelijk kan dit artikel daaraan bijdragen, mijmer ik als ik aan het einde van de dag terugrijd. Zo anders als het weer is – het najaarszonnetje heeft plaatsgemaakt voor echt Nederlands hondenweer - bekijk ik de campus nu. Plots zie ik overal monitoren in slaapstand. Elektriciteitshokjes bekijk ik met andere ogen. Nu snap ik hoe de tijdelijke faculteit Bouwkunde met een druk op de knop weer van warmte en energie is voorzien. Geruststellend kan ik concluderen dat die gasten van de warmtekrachtcentrale goed bezig zijn met duurzaam energiegebruik.

go explore - go explore - go explore

go explore

24

go explore

Susta i na b l e-B usi n ess

gam eOm de ontwikkeling van duurzame ondernemingen te stimuleren organiseert OSIRIS de Sustainable business game. Een wedstrijd tussen TU Delft studenten waarbij het beste idee voor een onderneming met een duurzaam product wint.Door het projectonderwijs van de TU Delft ontstaan er veel ideeën over duurzame producten of diensten die na het einde van het project in de kast verdwijnen.

De Sustainable Business Game (SBG) is een wedstrijd tussen studenten met een idee voor een duurzame onderneming. Studenten, in een team of alleen, die een duurzaam product of een duurzame dienst hebben bedacht en dit verder willen uitwerken tot een plan voor een duurzame onderneming zullen proberen de jury ervan te overtuigen dat hun idee het beste is. De jury kiest een winnaar die naar huis gaat met een geldprijs!

Het doel van de SBG is de duurzame

producten die de TU Delft studenten tijdens projecten bedenken niet te vergeten maar uit te werken tot een duurzame onderneming.

De SBG zal in het tweede semester van dit jaar van start gaan. Eerst zal een vakkundige jury een selectie maken uit de ingezonden ideeën. De ideeën waarvan zij denken dat ze een toekomst hebben zullen doorgaan. De studenten achter de geselecteerde ideeën kunnen de SBG volgen. Tijdens de SBG zullen de studenten kennis maken met alle aspecten die komen kijken bij het opzetten van een bedrijf dat een succesvol product op de markt brengt. De studenten zullen tijdens colleges leren over het uitwerken van een idee tot een maakbaar ‘product’. Colleges over haalbaarheidsstudies en bedrijfsplannen zullen de studenten de informatie leveren die nodig is om een bedrijf op te bouwen. Als afsluiting zal een presentatie gegeven worden van het product en het bedrijfsplan. De jury zal de producten en bedrijfsplannen beoordelen op inventiviteit en haalbaarheid.

Deelnemen?

Heb je een idee voor het opzetten van een duurzame onderneming? Wil je de wereld verbeteren of gewoon de uitdagingen van het ondernemingsschap aangaan? Schrijf je in en kijk of jij een duurzaam topbedrijf kan opzetten. De fase van de studie waar je in zit maakt niet uit, maar het idee moet wel goedgekeurd worden door de jury. Voor meer informatie: www.sustainablebusinessgame.nl

www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine 25www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine 1

De Nuna... wie kent hem niet? Het is bijna niemand ontgaan dat de TU Delft met deze zonnewagen al vier keer de World Solar Challenge heeft gewonnen. Onze universiteit wereldwijd in het zonnetje! Wat wellicht minder bekend is, is dat TU Delft studenten met een zonneboot de Frisian Solar Challenge hebben gewonnen, dat het studententeam Greenchoice-Forze een race-kart heeft gebouwd die op waterstof rijdt en dat de ‘Eco-Runner’ van de TU Delft tijdens de Shell Eco-Marathon ruim 550 kilometer hebben gereden op 1 liter bezine.

Onze universiteit heeft veel te bieden als het gaat om duurzaamheid, en ze heeft de afgelopen jaren veel studenten en medewerkers geïnspireerd tot baanbrekende projecten. Sommige hiervan hebben het grote publiek weten te bereiken. Andere projecten, niet minder interessant en inspirerend, zijn op de achtergrond een groot succes geworden. Omdat Osiris en Students 4 Sustainability vinden dat ALLE duurzame initiatieven in het zonnetje horen te staan, hebben zij de handen ineen geslagen om een

week te organiseren die volledig in het teken staat van duurzaamheid op en rond de TU Delft. Een groot Event, bedoeld om ieder project bekendheid te bieden én natuurlijk kennis uit te wisselen. Voor studenten, medewerkers én bedrijven rondom onze Universiteit. Dus, wil jij je neus in duurzame zaken steken, dan krijg je daar in november de kans voor! Het Sustainability Event vindt plaats van 10 tot 15 november en zal op maandag om 17.30h in de aula geopend worden door Wubbo Ockels.Sandalen vast van zolder zodat je voorbereid bent op deze week? Ben je gek! Het programma is zo opgezet dat zowel de doorgewinterde duurzamen als de groentjes onder de groenen zich erin kunnen vinden. Symposia, borrels, lunchlezingen en natuurlijk een spannend debat met prominente figuren op de universiteit geven je de mogelijkheid je kennis te verbreden én je eigen mening te geven. En wie weet houd je ook nog wel een leuke stage of baan over aan deze week door mee te doen met het duurzaam daten met bedrijven!

Wij zien mogelijkheden.

Zo ziet het er ongeveer uit, 2 kilometer onder de grond. Wat u op dit plaatje wat minder makkelijk ziet, is dat het er nogal warm is. Zo warm zelfs, dat we er met gemak duizenden huizen en kantoren mee kunnen verwarmen. En dat is precies wat we gaan doen. In 2010 al worden de eerste woningen verwarmd dankzij het project Aardwarmte Den Haag. Dat is weliswaar een klein begin, maar scheelt al meteen 4.000 ton aan schadelijke CO2-uitstoot.

Aardwarmte Den Haag is een samenwerkingsverband van de woningbouwcorporaties Haag Wonen, Staedion en Vestia, de gemeente Den Haag, E.ON Benelux en Eneco.

DAPStud entenp ro jectDelft

Aardwarmte ProjectHet Delft Aardwarmte Project (DAP) is een project bedacht en opgezet door studenten ter realisatie van een geothermische installatie aan de TUDelft. De doelstelling is om de studentenwoningen en de Universiteitsgebouwen van duurzame en CO2-vrije aardwarmte te voorzien. Hiermee willen studenten van Technische Aardwetenschappen graag een voorbeeld geven van de mogelijkheden die er liggen op de campus op het gebied van duurzame ontwikkelingen.Het idee ontstond begin 2007 bij een aantal leden van de Mijnbouwkundige Vereeniging als stunt voor het lustrum en is ondertussen uitgegroeid tot een groot project.

Geothermie is het gebruiken van de warmte van de aarde om huizen, kantoren en/of kassen te verwarmen. Om de warmte uit de grond te winnen wordt gebruik gemaakt van het warme water dat ligt opgeslagen in watervoerende lagen in de ondergrond, op diepten waar de temperatuur hoog genoeg is om het direct of indirect (met een warmtepomp) te benutten. Deze watervoerende lagen zijn in grote gebieden in de ondergrond van Nederland aanwezig. Bodemwarmtepompen en warmte/koude opslag worden al veel toegepast en zijn al heel normaal in Nederland. Dit ligt anders voor diepe Geothermie.(1)De aarde neemt circa 3 graden Celsius in temperatuur toe per honderd meter. Dit is het gevolg van de uitstraling uit de kern van de aarde. Op circa 2 kilometer in de aardbodem onder de TU Delft zijn er watervoerende lagen die warm genoeg zijn om water van 75 ̊ C of meer te produceren – voldoende om een gedeelte van de TU Delft en studentenwoningen mee te verwarmen. Om deze warmte te benutten moeten een productie- en een injectieput (een doublet) worden gerealiseerd. Zie figuur (A)

Geothermie is superieur aan andere vormen van duurzame energie, het is onafhankelijk van het weer en het seizoen en de gebruiker kan het aan- en uitzetten waneer hij maar wil. Omdat de hele installatie zich onder

Figuur (A) Schematische tekening van het Delft Aard-warmte Project.

de grond bevindt is er geen sprake van stank, lawaai of horizonvervuiling. Het is een gesloten systeem dus creëert het geen afvalstoffen. Wel is er een klein beetje elektriciteit nodig om het water omhoog te pompen maar dat staat niet in verhouding tot de warmte winst die wordt behaald. Naast het besparen van fossiele brandstoffen en het reduceren van CO2-emissie kan het Aardwarmte Project onderzoekers binnen en buiten de TU Delft de gelegenheid geven wetenschap te

28 design it - design it - design it

design it

design itDouglas G

ildin

g

Stud entenp ro ject

bedrijven. Dit kan onder andere bereikt worden door het toepassen van nieuwe technieken, zoals het boren met kunststof mantelbuizen en het mogelijkerwijs oplossen van CO2 in het water alvorens het te herinjecteren. Daarnaast leeft de overtuiging dat na de demonstratie van deze nieuwe technieken binnen het DAP, de economische haalbaarheid van geothermie projecten in Nederland structureel verbeterd zal worden. Nu al zien wij dat studenten door dit project een grote impuls hebben gegeven aan de ontwikkeling van de Nederlands geothermie markt.

Duurzaam DAP. Figuur C

Uit de Voorontwerpstudie is gebleken dat het DAP, als er voldoende subsidies worden verstrekt, bij de huidige gasprijs zeker rendabel kan worden ingepast in het Delft warmtenet dat het Warmtebedrijf Delft zal aanleggen. Hiermee zal 4,9 miljoen kubieke meter gas en 4000 ton CO2 emissie per jaar bespaard kunnen worden. 4000 ton CO2 is ongeveer een kwart van wat de TU Delft nu jaarlijks uitstoot. De TU Delft en met name het CvB, zijn een groot voorstander van het project. De TU Delft creëert door het aanvragen van alle vergunningen voor het DAP dan ook de ruimte voor dit onderzoeks- en onderwijsproject. De gemeente Delft steunt het project door hun initiatief om met het Delft Warmtebedrijf een warmtenet in Delft aan te laten leggen. Hierdoor wordt een energie milieu gecreëerd waarin het DAP uitstekend gerealiseerd kan worden. Binnen het project doen studenten deelstukjes van het project in de vorm van stages, BSc- en MSc-afstudeerprojecten. Deze projecten lopen uiteen van het berekenen van de kosten van het project tot het testen van

de composiet mantelbehuizing in het lab. Boortechnieken die gebruikt worden bij de olie- en gaswinning kunnen ook gebruikt worden bij het boren naar deze schone duurzame energie. Dit laatste is een omslag in de theorie, maar niet in de techniek.Naast de studieprojecten wordt er door studenten binnen het DAP ook een symposium georganiseerd over Geothermie in Nederland. Studenten trekken het aardwarmte project niet helemaal zelf. Zonder de expertise en steun van bedrijven zoals Eneco en PGMI (het bedrijf dat het eerste geothermie project heeft gerealiseerd in Bleiswijk ) zou het DAP nu niet zijn waar het op dit moment is. Het is nu afwachten of Eneco, EBN, de TU Delft en de Gemeente Delft samen de volgende stap gaan zetten waardoor het Delft Aardwarmte Project ook daadwerkelijk uitgevoerd kan worden.

Voor info over het DAP of eventuele vragen over het DAP kunt u een mail

sturen naar [email protected].

Het Delft Aardwarmte Project zou niet mogelijk zijn zonder de support van het Ministerie van Economische Zaken(EZ),

Energie Beheer Nederland (EBN), Wintershall, DSM, Acquit, IF Technology

en Eneco Energy.

Bron 2008 V Heekeren, (Platform geo-thermie) www.geothermie.nl


Ondergrond van Delft. Figuur B

design it - design it - design it30

Stud entenp ro jectZuiver water uit de uitlaat!

Racen en toch duurzaam bezig zijn? Formula Zero maakt het mogelijk! Formula Zero staat voor Zero-emission racing. Door gebruik te maken van een waterstof-brandstofcel is zuiver wa-ter de enige uitstoot! Vanuit de TU Delft doet Greenchoice Forze mee aan het 2008 Formula Zero championship, een competitie voor waterstofvoertuigen.design it

design it

Formula ZeroKlimaatverandering, CO2, smog, roet en uitstoot beheersen tegenwoordig het nieuws. Het lijkt er op dat autorijden steeds meer als een probleem gezien wordt. Anderzijds beleven honderden miljoenen mensen over de hele wereld veel plezier aan autoracen, en aan mobiliteit in het algemeen. Wat zou het mooi zijn wanneer motorsport en duurzaamheid hand in hand zouden kunnen gaan. Vanuit die filosofie werd in 2003 het idee van Formula Zero opgevat; Fun + Eco = Future. Een aantal Delftse ingenieurs begon met Formula Zero B.V. Zij stelden zich ten doel om een raceklasse voor waterstofvoertuigen op te richten en zo racen en duurzaamheid te combineren. In samenwerking met ondermeer de TU Delft onthulden zij in 2006 de allereerste waterstofkart ter wereld, en vestigden het officiële record voor het snelste waterstofvoertuig ooit. Doel van deze kart was om te onderzoeken of het mogelijk is om brandstofcel techniek in een kart toe te passen. Nadat het record was gezet en het goed mogelijk bleek om te racen op waterstof werd er voor 2008 een competitie uitgeschreven voor waterstofkarts, waar universiteiten zich voor kunnen inschrijven. In Februari 2007 werd op de TU Delft Forze opgericht, het Formula Zero team Delft. Later is het team Greenchoice Forze gedoopt, naar de hoofdsponsor Greenchoice, de enige leverancier in Nederland van 100% groene stroom.

Greenchoice ForzeGreenchoice Forze bestaat uit een team van 30 enthousiaste studenten van verschillende faculteiten, waarvan 4 teamleden fulltime bezig zijn met het project. In februari is het team opgericht met als doel het winnen van de Formula Zero competitie in 2008. Op die manier wil Greenchoice Forze duurzaamheid demonstreren en promoten naar een breed publiek. Het team is dan ook vaak op evenementen te vinden om waterstoftechnologie onder de aandacht te brengen. Uiteraard blijft de ontwikkeling van de kart de belangrijkste activiteit. Teamleden houden zich bezig met het ontwerpen, bouwen en testen van onderdelen zoals de aandrijflijn, het chassis, het waterstofsysteem, de koeling, crash impact protection en heel veel elektrische systemen. Naast het technische aspect komen er ook zaken aan de orde zoals marketing en sponsoring. Ook op dit vlak zijn de teamleden van Greenchoice Forze actief. De inspanningen van het team hebben geleid tot het winnen van de eerste waterstofrace ter wereld!

De WaterstofkartDe kart van Greenchoice Forze maakt gebruik van een waterstof-brandstofcel. In deze brandstofcel reageert waterstof en zuurstof met elkaar, waarbij zuiver water de enige uitstoot vormt. De kart beschikt over een 8 kW brandstofcel (11pk). Daarnaast maakt de kart gebruik van regeneratief remmen. Remenergie wordt teruggewonnen en opgeslagen in

Edgar v

an O

s,

Tea

mmanager

Green

choic

e Forze


Stud entenp ro ject

De competitie: 2008 Formula Zero championship

Op 22 en 23 augustus jl vond in het centrum van Rotterdam de eerste race uit het internationale Formula Zero championship plaats, en daarmee tevens de eerste waterstof race ter wereld. Op een tijdelijk circuit aan de voet van de Erasmusbrug nam Greenchoice Forze het namens Nederland opnemen tegen zes andere universiteiten uit onder meer Londen, Detroit, Zaragoza, Los Angeles, en Leuven. De deelnemende teams namen het op in een spannende strijd waarbij achtereenvolgens de kwalificatie, halve- en hele finale werden verreden Hierbij won Greenchoice Forze de hoofdrace en behaalde het team de hoogste plek op het erepodium: plek nul! Tevens won het team de publieksprijs voor mooiste voertuig in de competitie. Het team van Delft is nu leider in het klassement. De overige races vinden komend jaar plaats in Londen, Spanje en Amerika. Ook hierbij gaat Greenchoice Forze voor de winst!

is dan ook de bedoeling dat de Formula Zero klasse wordt uitgebreid naar een raceklasse van Formule 3 formaat en uiteindelijk Formule 1 formaat. Tot die tijd gaat Greenchoice Forze voor de winst van deze wereldprimeur onder het motto: ‘Zero emission, infinite future.’

Heb je interesse in het team, en mogelijk zelfs deelname. Kijk dan op www.greenchoice-forze.nl voor meer informatie of mail naar [email protected]

condensatoren, om wanneer de coureur dat wenst een extra ‘boost’ te hebben. De kart beschikt over een tank van 5L met waterstofgas bij een druk van 200 bar. Hiermee kan de kart een kwartier racen. Na afloop komt er uit de uitlaat ongeveer een drinkglas water. Het water is eigenlijk te zuiver om te drinken want er zitten namelijk geen mineralen in zoals in kraanwater.De kart beschikt over een lichtgewicht en sterk bodywork, ontwikkeld in samenwerking met DSM. Hierdoor is de kart sterk en veilig, maar ook lichtgewicht en daarmee nog duurzamer.Het opwekken van de waterstof waar de kart op rijdt gebeurt met gebruik van schone energiebronnnen, zoals wind-, waterkracht, zonne energie en biomassa. Op deze manier is er echt sprake van nul-emissie racen.

De Toekomst: Greenchoice Forze promoot duurzame technologie door ermee te racen. Formula Zero is de allereerste race op waterstof ooit, maar zal zeker niet de laatste zijn. Naarmate er de komende decennia meer en meer voertuigen op waterstof zullen rijden zal ook de motorsport langzaam maar zeker overstappen. Er is dan ook zeker sprake van een historische mijlpaal. Motorsport heeft immers altijd een pioniersrol op het gebied van technologie. Teammanager Edgar van Os: ,,Als iedereen straks met een brandstofcel op waterstof rijdt kan het toch niet zo zijn dat men in de Formule 1 nog bezig is om antieke benzine-motoren te perfectioneren” De technologie is reeds vergevorderd; vijftien jaar geleden paste een 8 kW installatie nauwelijks in een vrachtwagen, tegenwoordig in een kart. De ontwikkeling gaat hard, maar het is goed te beseffen dat de techniek vergeleken bij de verbrandingsmotor nog in de kinderschoenen staat. Door nu te gaan racen op waterstof krijgt de technologische ontwikkeling een boost. Het

Figure 2: De Greenchoice Forze kart op een circuit

Figure 1: Het Greenchoice Forze Team

design it - design it - design it

design it

32

design it

Wubbo Ockels Special:

In een magazine waarin ‘Practice what you preach’ centraal staat,

kan een sleutelfiguur als Wubbo Ockels niet ontbreken. Als ruimte-

vaarder, uitvinder/ontwerper en hoogleraar duurzame technologie

aan de faculteit Lucht- en Ruimtevaart technologie inspireert hij veel

studenten om de mogelijkheden die er zijn aan de TU Delft op het

gebied van duurzaamheid te grijpen. Initiatief en toewijding zie je

dan ook terug in al zijn projecten. Hij durft een project vorm te geven

en uit te voeren als hij er in gelooft. Want na die ene ruimtereis wist

hij het al: onze aarde is speciaal en fascinerend mooi. En wij zijn spe-

ciaal gemaakt voor deze aarde. Pas als je zo ver weg bent van de

aarde realiseer je dat. Laten we ons er dan ook naar gedragen en

deze aarde als ruimteschip zien, waarmee wij het grote heelal kun-

nen bevaren.

Mer

ijn Ja

nssen

Freya R

uijs

Nuna in PortugalFoto van Hans-Peter van Velthoven

Asset logoMaster Aerospace for Sustainable Engineering and Technology aan de lucht- en rumtevaart technologie faculteit


Met een CV als die van Wubbo Ockels zou iedereen blij zijn. En laten we eerlijk zijn, met zo’n staat van dienst ook wel enigszins arro-gant en zeker van onszelf. Zeker van zijn zaak is Wubbo zeker, maar open staat hij ook nog steeds, met name voor studenteninitiatieven. Het leuke aan Wubbo is ook dat hij naast al zijn verplichtingen en afspraken nog wel even naar je toe komt op een festival om gedag te zeggen (dit gebeurde de schrijver van dit artikel op Live Earth Alert in Amsterdam op 07-07-07). En juist dat maakt hem zo speciaal.

NunaWubbo’s projecten zijn vooral gebaseerd op zijn passie voor duurzame energie en ontwikkeling. Eén van zijn bekende projecten is de Nuna, een racemonster op zonne-energie. Op 26 oktober 2007 behaalde het Nuon Solar Team voor de vierde keer op de rij de overwinning tijdens de World Solar Challenge in Australië. De Nuna4, gebouwd door 11 studenten van de TU Delft en begeleid door Wubbo, legde 3000 km door het Australische binnenland af in 33 uur en 17 minuten. Een hele prestatie, maar toch lijkt het niet zo’n grote uitdaging. De Nuna heeft namelijk al vier keer op rij overtuigend gewonnen. Voor de deelnemende studenten is het dus een uitdaging om de uitdaging te zoeken; sneller zijn dan de vorige jaren of streven naar de vooruitgang van de techniek. De studenten weten in ieder geval hun uitdaging te vinden.Wat het ook is, het werkt! En met het nieuwe team opgestart is het ook aan hen om weer

een uitdaging te vinden. De hele TU gaat er immers wel vanuit dat zij met een nieuwe innovatieve versie van de Nuna op de proppen komen.

SuperbusWubbo heeft al met veel projecten het nieuws weten te halen, ook de geldschieters staan in de rij en andere bedrijven die hun naam aan zijn innovatieve en duurzame projecten willen koppelen. Toch wil niet direct alles van de grond komen.

Misschien wel het meest omstreden project van Wubbo Ockels is de ‘Superbus’. Iedereen heeft er wel eens van gehoord en iedereen heeft er ook wel een mening over. Sommigen zijn laaiend enthousiast, maar over het algemeen kunnen we stellen dat er veel kritiek is op dit spraakmakende concept, zowel binnen als buiten de TU. De meeste twijfels hebben betrekking op de haalbaarheid van dit futuristische voertuig; is het wel mogelijk om het op de middellange termijn te implementeren in ons vervoersysteem, dat immers al zo ver ontwikkeld is. Maar van de andere kant bekeken: de manier waarop we nu het fileprobleem proberen op te lossen zal op de lange termijn geen zoden aan de dijk zetten. Ondanks de stijgende olieprijzen lijken mensen niet bereid het gemak van een eigen auto te verruilen voor de fiets of het openbaar vervoer. De huidige manieren van transport zijn al wel

Boven: Nuna in RotterdamOnder: Wubbo Ockels bij NunaFoto van Hans-Peter van Velthoven

design it - design it - design it34

design it

design it

ver uitgekristalliseerd, grote (milieu)winsten zullen er niet meer behaald worden. Willen we écht iets veranderen dan is het belangrijk om naar drastisch nieuwe alternatieven te zoeken. Wubbo’s Superbus is gedurfd, maar hij denkt hiermee wel na over de lange termijn. Hoe kan een service een product vervangen? Dat laat de Superbus ons zien. Door een goed alternatief te bieden voor onze comfortabele, flexibele personenauto, hoopt Wubbo dat we deze in de toekomst zullen laten staan of misschien wel helemaal niet zullen aanschaffen. Dat kan ons een hoop files, emissies en ook grondstoffen schelen. Maar het blijft de vraag of de Superbus ooit nog geïmplementeerd gaat worden. De spelen van Peking zijn al niet gehaald en ook de Zuiderzeelijn blijft een omstreden plan. Na jaren van ontwikkeling lijkt er in ieder geval weinig schot in de zaak te zitten. Zijn we bang voor verandering? Durven we geen grote (financiële) risico’s te lopen? Of liggen er toch andere oorzaken aan ten grondslag?

LaddermillOok Wubbo’s Laddermill is op zijn zachtst uitgedrukt innovatief te noemen; kan dit de toekomst worden van de windenergie? Het concept komt in ieder geval volop positief in de publiciteit en ook hiervoor staan de geld-schieters in de rij. Op een hoogte van 10 km is de windenergie twintig keer zo groot als op zeeniveau. Het doel van de Laddermo-len is om deze enorme potentie aan energie te vangen en beschikbaar te maken voor consumptief gebruik. De Laddermill bestaat uit een groot aantal ‘kite planes’, een kruis-ing tussen een vlieger en een vliegtuig, in een op en neer gaande beweging. Door de opwaartse karakteristieken van een vlieger te combineren met de neerwaartse eigen-schappen van een vliegtuig kan er een loop gecreëerd worden, die op zijn beurt weer in staat is een generator aan te drijven. In theorie is het zo mogelijk om 100MW energie

op te wekken.De uitvoering van de Laddermolen komt, langzaam maar gestaag, dichterbij; in Augustus 2007 heeft de Laddermolen al zijn kleinschalige première gemaakt bij het Gronings Ontzet. Toch zal het waarschijnlijk nog een heel aantal jaren gaan duren voordat de Laddermolen daadwerkelijk een significante hoeveelheid energie gaat opwekken. Grootschalige innovaties zoals deze gaan nu eenmaal niet over één nacht ijs. Laten we hopen dat we dan nog niet te laat zijn…

ToekomstmuziekNaast deze spraakmakende projecten kunnen we nog veel meer innovativiteiten aan de naam Wubbo Ockels verbinden. Denk aan de Frysian Solar Challenge (dit jaar wederom gewonnen door de TU Delft) en de Ecolution (een luxe ecoboot). En wie weet welke nieuwe projecten er op dit moment nog sluimeren in het brein van de grote Wubbo. Want het moge duidelijk zijn: een gebrek aan ideeën is hem vreemd. Zijn grootste kracht is misschien nog wel zijn rotsvaste geloof in ideeën die anderen naar het rijk der fabeltjes verwijzen. Als het aan Wubbo Ockels ligt, leven we binnen niet afzienbare tijd in een compleet duurzame wereld, waar energie wordt opgewekt door zonnecellen en windvangers en waar vervoer gebruiksvriendelijk, luxe en CO2 vrij is. Een wereld vol met superbussen, Laddermolens en Ecolutions. Laten we hopen dat deze utopie werkelijkheid wordt.

Voor wie geinteresseerd is geraakt in de projecten van Wubbo Ockels, is er in de week van 10 - 15 November het Sustainability Event.Een aantal van de projecten van Wubbo zullen hier aanwezig zijn (onder voorbehoud).

Informatie over zijn projecten is ook altijd te vinden op: www.lr.tudelft.nl/asset

Mer

ijn Ja

nssen

Freya R

uijs


Welke prestigieuze eer is Wubbo Ockels nog niet ten deel gevallen? a. De Wubbo Ockelsprijsb. De Ockels Planetoïde c. De Gouden Generaal Snijders-Medaille d. Nederlandse oeuvre prijs in de ruimtevaart

Hoe zag Wubbo Ockels er uit in zijn jongere jaren?a. 15 kilo zwaarderb. Hij had een snor en een weelderige bos haarc. Net als nu, kaald. Als een echte hippie

Waarom heeft Wubbo Ockels naar eigen zeggen de kans gekregen om naar de ruimte af te reizen? a. Vanwege zijn onberispelijke kennis van de natuurkundige processen in de ruimteb. Om zijn zelf ontwikkelde slaapzak voor in de ruimte te testen c. Omdat hij twee identieke evenwichtsorganen heeftd. Hij heeft zijn charmes aangewend om de mensen van de ESA om te praten

In welk tv-programma is Wubbo Ockels nog niet verschenen? a. 2Vandaagb. SBS Shownieuwsc. Netwerkd. RTL Boulevard

Wanneer besloot Wubbo om zijn leven te gaan wijden aan de ontwikkeling van duurzame energie?a. Nadat hij ‘An inconvenient truth’ had gezienb. Toen hij vanuit de ruimte onze kleine aarde gadesloegc. Hij is per toeval in het vakgebied gerold d. In zijn studiejaren raakte hij geïnspireerd door een enthousiaste hoogleraar n de duurzaamheid

Wat weet ji j eig en l i jk van

Wu b bo O c kels?

Juiste antwoorden: 1D, 2B, 3C,4B, 5C

CO2 -neutrale gemeente: wat is dat eigenlijk?Een CO2-neutrale gemeente is een gemeenschap die netto geen CO2-emissie uitstoot. Maar hoe ga je dat aanpakken? Wil je groene stroom inkopen of juist zelf duurzame energie opwekken? Wil je klimaatbossen inzetten om de CO2-emissie te compenseren of niet? Wil je de hele gemeente, inclusief verkeer en vervoer, CO2-neutraal laten worden, of wil je je vooral concentreren op de gebouwde omgeving? Dit zijn keuzes die een gemeente moet maken voordat zij verder op weg kan.

Bepalen van de route en de routekaartOm per gemeente een routekaart te kunnen bepalen zijn gegevens over energieverbruik in de verschillende sectoren verzameld en zijn energiescenarioberekeningen per gemeente (2005 – 2050) gemaakt. Ook de potentie voor de opwekking van duurzame energie in de gemeente is meegenomen. De emissie van CO2 is sterk gerelateerd aan het energiegebruik waardoor een mix van energiebesparende maatregelen en duurzame energietechnieken de basis vormen van CO2-neutraliteit (zie figuur 1).

Helder is dat er heel stevig moet worden ingezet op maatregelen op het gebied van zowel energiebesparing in alle sectoren, als op de productie van duurzame energie om binnen 1-2 generaties 100% CO2-neutraal te kunnen worden. Uitsluitend inzetten op de meest kosteneffectieve CO2-reductiemaatregelen is bij lange na niet

genoeg. Alle technieken - degene die al

verder ontwikkeld zijn maar ook degene die nog in de ontwikkelingsfase zijn - moeten worden toegepast.

Meer dan alleen techniekMaar alleen technische oplossingen zijn niet genoeg. Draagvlak en samenwerking zijn erg belangrijk. Over alle ideeën en resultaten is daarom zowel intern bij de gemeenten (op ambtelijk en bestuurlijk niveau) overlegd als ook met externe partijen. Bij BuildDesk is dan ook een multidisciplinair projectteam samengesteld met kennis van onder andere bouwtechniek, stedenbouw, proceskunde tot communicatie. En dat maakt BuildDesk ook uniek: niet alleen kennis van theoretische vraagstukken over energie en energie-efficiëntie, maar ook de ervaringen uit praktijksituaties. Het gaat immers niet alleen om het ‘in kaart brengen van’. We willen natuurlijk wel dat de gemeenten daadwerkelijk in actie komen en de CO2-emissie reduceren. En die brug daartussen bouwt BuildDesk.

“Doen wat je zegt”een Routekaart naar CO2-neutrale gemeenten

Er zijn veel gemeenten in Nederland die hebben geroepen dat zij CO2- of klimaatneutraal willen worden, maar er zijn er maar weinig die daadwerkelijk actie hebben ondernomen. Apeldoorn, Heerhugowaard en Tilburg zijn er daar drie van en zij hebben zich ontwikkeld tot de koplopers van Nederland. Maar om een dergelijke ambitie na te kunnen streven, moesten eerst een aantal vragen beantwoord worden, zoals; Wat moeten en kunnen we doen om de ambitie van een CO2-neutrale gemeente te bereiken? En wanneer hebben we 100% CO2-neutraliteit bereikt? Mede in opdracht van SenterNovem heeft BuildDesk daarom voor deze gemeenten een Routekaart naar CO2-neutraliteit opgesteld.

Figuur 1 Wanneer de energievraag volledig kan worden ingevuld met duurzame energie en de rode en groene lijn elkaar kruisen, is een ge-meente CO2-neutraal.

Adver

ten

tie

Routekaart naarklimaatneutrale gemeentenBuildDesk helpt hen op weg

Meewerken aan vraagstukkendie er toe doen. Die boven-dien bepalend zijn voor detoekomst. Het opstellen vanroutekaarten naar klimaat-neutrale gemeenten is daareen goed voorbeeld van.

Benieuwd geraakt? Kijk opwww.builddesk.nl ofneem direct contact op metmevrouw Thea Schoonbrood015 - 215 02 15.

BUI8011-210x148,5_Osiris 16-09-2008 13:57 Pagina 1

InmiddelsNiet alleen de gemeenten Apeldoorn, Heerhugowaard en Tilburg hebben in samenwerking met BuildDesk de eerste stappen gezet naar CO2-neutraliteit. Inmiddels stelt BuildDesk ook routekaarten op voor de gemeenten Den Bosch, Zaanstad, Waalwijk, Goirle, Amersfoort en Venlo. Ook worden er routekaarten naar CO2-neutrale organisaties ontwikkeld en ondersteunt BuildDesk

nog steeds de drie koplopergemeenten die vastberaden zijn ‘alles uit de kast te halen’ en de proef op de som te nemen!

Meer informatie: zie www.builddesk.nl of neem contact op met Vera Rovers, [email protected] of tel.: 015 - 215 0 215.

into the world

into the world - into the world - into the world38

into the world

SIFE DelftSeptember 2008 was de start van SIFE Delft. Wereldwijd zijn in 47 landen ruim 38.000 studenten in meer dan 1600 teams betrokken bij dit internationale netwerk waarin SIFE Delft het 12e Nederlandse team is.SIFE (Students in Free Enterprise) wil duurzaam ondersteuning bieden aan minder bedeelden in de lokale samenlevingen en het buitenland. Primair is SIFE daarom gericht op kennisoverdracht op het gebied van ondernemersschap. Met ondersteuning van gerenommeerde bedrijven (Unilever, Philips, Heineken, KPMG etc.) worden projecten ontwikkeld door lokale teams, waar mogelijk in samenwerking met andere organisaties. Het Delftse team focust zich op projecten waarin duurzame techniek een belangrijke rol speelt. Neem eens een kijkje op sife.nl voor meer informatie, of neem contact op met SIFE Delft door een mailtje naar [email protected]. Typisch? Sustainable Profit for all People on our Planet - With a head for Business and a Heart for the World.

Nieuwspagina

Hybrid Tuktuk Battle Project!Stichting Enviu-innovators in sustainability heeft het Hybrid Tuktuk Battle project opgezet om de CO2-uitstoot in India te verminderen, de luchtkwaliteit te verbeteren én om tuk-tuk bestuurders uit de armoede te helpen.Aan het Hybrid Tuktuk Battle project doen vier teams uit Nederland (waaronder 1 van Delft) en drie teams uit India mee. Zij zullen een upgrade-kit voor de Indiase tuktuk ontwerpen en daarnaast een business plan opzetten om de upgrade-kit in de Indiase markt te plaatsen. Deze taken worden uitgevoerd in zes fases. Op dit moment bevindt het Hybrid Tuktuk project zich in de 3e fase en de teams dienen binnenkort hun eerste ideeen, tekeningen en berekeningen in. In juli 2009 zullen de Indiase en Nederlandse teams elkaar ontmoeten tijdens de ein-drace in Chennai (India). Tijdens deze race gaan de oplossingen getoetst worden op uitstoot, benzine verbruik en de bijbehorende business case. Het team dat de Battle wint krijgt de hoofdprijs van 15.000 euro. Daarna wordt gekeken hoe de oplossing vermarkt kan worden en zal getracht worden om 1 miljoen tuk-tuks hybride of anderzijds zuiniger te maken.Enviu organiseert workshops en doet zelf ook onderzoek voor het project. Ook zijn er 4 tuktuks uit India gehaald die de Nederlandse teams kun-nen onderzoeken en waarop ze hun kits kunnen testen. Deze tuktuks zullen 25 september worden overhandigd. Dus kijk uit voor de gepimpte TUDelft tuktuk diebinnenkort rondrijdt.Ook de rest van de wereld is geinteresseerd. RTL komt a.s. donderdag 25 september een reportage maken over de Hybrid Tuktuk Battle voor het avondnieuws van half acht. Wil je meer weten over het Hybride Tuktuk Project, ga dan naar: www.hybridtuktuk.com


VrachtfietsStel je voor: je wilt een nieuwe bank aanschaffen en je woont net als wij op twee kilometer afstand van de Ikea. Je hebt geen rijbewijs, je ouders willen er niet speciaal voor langskomen met hun auto. Het regelen van een busje is omslachtig en de extra kosten ervan maakt het prijsvoordeel van de Ikea ongedaan. Gelukkig biedt “Vrachtfiets” jou een goedkoop en zeer praktisch alternatief waarmee jij alles kan vervoeren wanneer je maar wilt!Vrachtfiets is een Product-Service System (PSS) waarbij een nieuw type bakfiets verhuurd wordt aan studenten ten behoeve van het vervoeren van volumineuze goederen. Deze vrachtfietsen hebben een extra grote laadruimte, worden aangedreven door twee personen en bieden reclameruimte voor adverteerders.Een PSS is in feite het beantwoorden van een vraag door middel van een product dienst combinatie. Hierbij wordt het product enigszins “gedematerialiseerd”. Dat wil zeggen dat er een service aan het product wordt toegevoegd waardoor meerdere klanten worden geholpen met één enkel product. Dat geeft mensen de mogelijkheid om hoge kwaliteit goederen te gebruiken zonder deze te hoeven kopen. Vrachtfiets als PSS is dus een fantastisch duurzaam alternatief voor de auto.Behalve goederenvervoer gaat Vrachtfiets nog veel meer dingen doen zoals mo-biele cafés, mobiele dj booths, festivalfietsen, VIP vervoer, etc.

Wil je meer weten over Vrachtfiets kijk dan op www.vrachtfiets.nl of mail naar [email protected].

GreenDrinksGreen Drinks was started in London in 1989 by Edwin Datschefski as a very basic idea: bringing together people doing all kinds of environmental work (from business, design, studying, non-profits, et cetera) with no mission except to have a few drinks, have fun, and make connections. Today, 400+ Green Drinks have been started in cities around the world. A New York City Green Drinks was started by Margaret Lydecker in 2002 grew in a few years to an email list of several thousand members. Green Drinks Delft was started in April 2007 by Industrial Design masters student Ewout Fernhout and Industrial Ecology masters student Kakee Scott. Kakee had been a regular at the New York events when she was living and working there for several years before coming to Delft. After a few months here, she began to miss that regular happening and the connections she made. She and Ewout had a few conversations about it, and Ewout was eager to show the importance of the 4th P (people, planet, profit, ... and party!) They set a date, time, and location, a listing on the greendrinks website, an email list, a flyer, and there it began. As they both graduate this fall, Osiris has stepped up as the new hosts for Green Drinks Delft and are looking forward to bringing together more professionals and students for this fun and relaxed monthly borrel.Every second Tuesday of the month the GreenDrinks takes place at Café de V, voor-straat 11 in Delft, at 19h00. The next Greendrinks on November 11th will be a special one; Greendrinks XL at Virgiel! See www.sustainabilityevent.tudelft.nl

into the world

into the world


ESUFUOveral, en dus ook op de TU, komt duurzaamheid terug als een boemerang. Na het afstuderen moeten Delftse ingenieurs echter zelf aan de slag met duurzaamheid. De nieuwe organisatie Esufu helpt hierbij. Eén van hun eerste activiteiten was het forum op 6 juni, met als titel “Engineering a Sustainable Future.”

Duurzaamheid is niet iets nieuws, implementatie voor het grootste deel wel. Bedrijven zijn soms nog huiverig te investeren, en ook de overheid springt nog niet in dit gat als facilitator. Wat betekent dit voor de Technische Universiteit Delft? Onze studenten worden de nieuwste generatie ingenieurs. Zij zullen de initiatoren zijn. Het is echter oneerlijk te verwachten dat ze dit uit zichzelf doen. Vanuit het onderwijs zullen zij ervan bewust moeten worden dat ze niet de tekenaar, timmerman of machinebediende zijn. Ingenieurs zijn degenen die de managende rol op zich kunnen nemen. Zal dit ertoe leiden dat alle ingenieurs in de toekomst duurzaamheid hoog in het vaandel zullen hebben? Nee, zegt het panel van het Esufu-forum (met o.a. Wim Kok en Leo Jansen). Twintig procent zal proberen verandering te regelen, vijftig pro-cent zal hen volgen, en dertig procent zal nooit veel met duurzaamheid op hebben. Daarnaast is zélfs zoiets hards als techniek aan verandering onderhevig: was de auto vroeger schoon – want geen paardenvijgen meer op straat - vandaag de dag ken-nen we hem als vervuiler. Naast de paneldiscussie was er voor aanwezigen de ruimte deel te nemen aan een brainstorm. Interessant, maar helaas bleef de algehele discussie wat oppervlakkig. Als Esufu zijn doelen wil gaan halen, zullen ze hiermee aan de slag moeten. En daar hebben ze de ambitie voor!

One City LivingPerhaps you have heard of it: Abu Dhabi is planning to build an entirely sustainable city. Masdar City wil inhabit 50.000 people and numerous companies. It will be build in cooperation with the World Wild Fund, accorrding to the “One World Principal.”The one planet living principal consists of ten guidelines a project has to apply to, in order to make people everywhere lead a happy, healthy live within the limits of the Earth’s resources. These not only consist of the obvious guidelines such as “100% of energy supplied by renewable energy,” but also the preservation of cultural heritage by adjusting architecture to local values, for example. Fair trade, health, happiness and food and water are considered as well. These guidelines are put into action by the Estidama (Sustainability in Arabic) program. For more information on both the “one world principal” as well as the estidama pro-gram, check www.oneplanetliving.org and www.estidama.org.

Nieuwspagina


De kaart die verschil maakt.Na je studie gaan werken in een ontwikkelingsland? Dat is waar Janneke Smeulders en Peter den Hond een aantal jaren geleden toe besloten. De economische basis werd een vegetarisch restaurant. Maar toen ze het enthousiasme zagen van Peruaanse tieners voor fotografie ontstond het plan voor wat is uitgegroeid tot Fairmail.Kansarme Peruaanse tieners krijgen van FairMail een fotografiecursus, parttime werk als fotograaf en een ziektekostenverzekering. De mooiste foto’s worden afgedrukt op ansichtkaarten. Werkend voor FairMail doen ze vaardigheden en werkervaring op. De tieners krijgen 50 % van de winst van de verkoop van hun eigen kaarten om hun huisvesting en onderwijs te financieren. En het project is succesvol. Zo vertelde David, een van de fotografen van het eerste uur op 18 september in de Koornbeurs - tijdens de promotie-toer door Nederland - dat hij zijn opleidingsbudget gaat gebruik-en voor een universitaire studie.FairMail gebruikt papier met het FSC keurmerk. De ansichtkaarten zijn ondermeer te koop in de Wereldwinkel.

De volgende keer in het Osiris Magazine:

42

into the world

into the world

into the world - into the world - into the world

De VVD wil de uitgaven aan ontwikkelingshulp halveren. In enkele jaren moet het percentage van het nationaal inkomen dat aan ontwikkelingssamenwerking wordt besteed terug van 0,8 naar het Europees gemiddelde van 0,44 procent. Daardoor zou 2,2 miljard euro worden bespaard. Dat stelt de partij in haar tegenbegroting, die na Prinsjesdag werd gepresenteerd. (Telegraaf, 14 september 2008)

Als duurzaam productontwikkelaar schrok ik van dit artikel in de Telegraaf, maar later begon ik me af te vragen, is deze reactie niet wat voorbarig? Is dit voorstel van de VVD wel zo slecht? Is ontwikkelingshulp zoals de Nederlandse overheid die nu verstrekt in de vorm van het sturen van geld en producten niet al lang achterhaald? Immers, een container met materialen sturen naar een ontwikkelingsland heeft weinig zin als je de mensen ter plekke niet opleidt en begeleidt in het gebruik van de materialen.

D uurzam e

Ontwi kkel i n gshulp

Boukje V

ast

bin

der


De ontwikkelingseconoom Djankov van de Wereldbank berekende dat een sterke afhankelijkheid van hulp zelfs leidt tot minder democratie en meer corruptie in ontwikkelingslanden. Vooral over begrotingssteun, een populaire vorm van ontwikkelingssamenwerking waarbij rijke landen rechtstreeks de begroting van een ontwikkelingsland spekken, is hij sceptisch. Ontwikkelingshulp zorgt er op deze manier voor dat machthebbers en ambtenaren zich niet meer geroepen voelen te investeren in hun eigen economie of belastingstelsel.

Is het niet veel rendabeler om te investeren in duurzame projecten die uiteindelijk zelfstandig kunnen draaien? Immers een ziekenhuis of school in Nederland draait ook niet op ontwikkelingshulp, waarom zou dit in Kenia zoveel anders moeten zijn?Wordt het niet tijd dat we ontwikkelingslanden gaan helpen zichzelf te helpen? Of zoals Prof. dr. Yunus, de grondlegger van het huidige microkrediet het verwoordt: “Permanente liefdadigheid is geen gezonde basis voor een relatie tussen mensen. Als je armoede wilt oplossen, moet je mensen in staat stellen hun eigen leven op te bouwen.”Het microkrediet van Yunus lijkt zo’n voorbeeld van duurzame ontwikkelingshulp. Microkredieten zijn kleine leningen, tot maximaal enkele honderden euro’s, die worden toegekend aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden die daar, door een gebrek aan onderpand, een vast maandinkomen en een gebrek aan kredietgeschiedenis niet kunnen lenen bij traditionele banken. Een microkrediet verschaft deze voornamelijk vrouwelijke ondernemers de mogelijkheid te investeren in bijvoorbeeld de aanschaf van een koe, naaimachine, of een winkel en daardoor in de toekomst hun financiële positie te verbeteren. Het gaat hierbij om het helpen zichzelf te ontwikkelen (ontwikkelen van financiering) en niet alleen om het geven van geld (financiering van ontwikkeling) een duidelijk voorbeeld van duurzaam ondernemen.

Met duurzaam ondernemen wordt een vorm van ondernemen bedoeld die gericht is op economische prestaties (profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de ecologische randvoorwaarden (planet) bedoeld; een triple P benadering waar uiteindelijk iedereen profijt van heeft.

Een ander kleinschaliger voorbeeld van duurzaam ondernemen in een ontwikkelingsland is een Nederlands project genaamd GhanaMoves. Het GhanaMoves project is een project van Stichting Movendi en is in 2006 opgezet door 4 studenten van de TU Delft. Zij hebben in samenwerking met een lokale onderneming in Ghana, een tricycle

ontworpen waarmee straathandel kan worden bedreven door mensen met een lichamelijke handicap. Er zijn afspraken gemaakt met FanMilk, de ijs en yoghurtfabrikant van West-Afrika als industriële partij. FanMilk koopt de tricycles en een revalidatiecentrum brengt FanMilk in contact met gehandicapten om op de tricycle te rijden en de FanMilk ijsjes te verkopen. Een derde partij is belast met de productie en reparatie van de tricycles. In een notendop: werkvoorziening en mobiliteit voor de gehandicapten, positieve promotie en een stijgende ijsverkoop voor FanMilk en dit alles financieel onafhankelijk van overheid of NGO’s.

Ook voor het opzetten van duurzame ontwikkelingshulp is echter geld nodig. Misschien is de vraag die de VVD zichzelf zou moeten stellen dan ook niet “hoe kunnen we nu minder geld uitgeven”, maar “hoe kunnen we ons geld nu duurzaam uitgeven zodat we in de toekomst minder geld hoeven te besteden aan ontwikkelingshulp”?

Boukje Vastbinder is een van de docenten van de Minor International Entrepreneurship & Development en daarnaast medeoprichter van DINGdesign, een productontwerpbureau toegespitst op duurzame

productontwikkeling.

Ben je geïnteresseerd geraakt in duurzame ontwikkelingshulp? Vanaf dit collegejaar, biedt het Delft Centre for Entrepreneurship studenten van de TU Delft de mogelijkheid de Minor International Entrepreneurship & Development te volgen. Door het onderwijsprogramma van deze minor te volgen, ontwikkel je een visie op ontwikkelingsproblematiek en de rol van techniek en ondernemen hierin. In deze tijd van globalisering absoluut waardevolle bagage.

Meer informatie over deze minor kun je vinden op de website van het DCE: www.dce.tudelft.nl

D uurzam e

Ontwi kkel i n gshulp

44

into the world

into the world

into the world - into the world - into the world

Visie: Een duurzame

(stedelijke) ontwikkeling

heeft zowel

ecologische, economische a

ls sociale

aspecten:- Ecologie: zod

anig omgaan met de ecosyst

emen

en de hulpbronnen dat deze

veerkrachtig en

regeneratief worden, dan w

el blijven.

- Economie: nastreven van ee

n economische

ontwikkeling die bijdraagt

aan de bal

ans tussen welzijn en welv

aart.

- Sociaal: voldoen aan de s

ociale behoeften,

gericht op sociale cohesie

en betrokkenheid.

MissieDe gemeente st

imuleert innovaties op het

gebied van

duurzame energie en afvalv

erwerking, in samenwerk-

ing met technostarters en

kennispartners. Aandacht

voor duurzaamheid is belangrijk, op dit gebied

worden bewustwording en gedragsverand

ering ge-

stimuleerd. Dit vraagt om

uitbereiding van natuur-

en milieueducatie. Duurzaa

m bouwen en renoveren is

in de stad zoveel mogelijk

de praktijk.

Doelen- Voldoen aan d

e normen uit het Kyoto-pro

tocol

- Spoedige oprichting van he

t warmtebedrijf

- Een investeringsproject wa

armee inwoners van

Delft energiebesparende ma

atregelen kunnen

treffen

- 30% energie besparing in b

estaande huizen

- Lokale verplaatsing 70% p

er fiets

(bron: Coalitieakkoord 200

6, 3D plan 2000)

(bron: 3D Duurzaamheid, 20

00)

(bron: Coalitieakkoord, 20

06)

Duurzaam Delft

Wout

er H

endrik

sen

Interview met Lian Merkx


Duurzaam DelftDuurzaamheid is een hot politiek agenda punt, zowel in Den Haag als in de Verenigde Naties. Als een onderdeel van de Randstad, vlak naast politiek Den Haag en gebonden aan de haven van Rotterdam, ondervindt Delft overal de gevolgen van. Voor de stad Delft zijn dit problemen als: waterspiegelstijging, hittegolven, ruimtelijke ordening, afval en energie problemen. De vraag is dan; Hoe duurzaam is Delft? Wethouder Duurzaamheid, Lian Merkx is de aangewezen persoon om deze vraag voor ons te beantwoorden.

Wat is de positie van Gemeente Delft tov duurzaamheid?Al sinds 1990, met de Milieubeleidsplannen Duurzaam Delft, houden we ons bezig met duurzaamheid in Delft. In eerste instantie was de Gemeente Delft de grote trekker van duurzaamheid, we hebben veel projecten zelf uitgevoerd. Nu zie je dat de organisatie verandert naar een adviesbureau structuur, we helpen bedrijven en burgers om projecten op te zetten gehele straten willen duurzaam worden. De gemeente wil partner zijn in al deze initiatieven, om zo te ondersteunen met kennis en ervaringen. De gemeente zelf kan ook nog verder verbeteren, bijvoorbeeld dienstreizen worden nog niet standaard gecompenseerd. Goed project om nog aan te pakken.Delft loopt voorop doordat er al vroeg veel aandacht voor duurzaamheid was. In de politiek maar ook binnen het onderwijs, zowel basis als middelbaar. Kinderen krijgen al van jongs af aan mee, hoe met de natuur en energie om te gaan. Door de vestiging van de TU Delft is er veel ontwikkeling en uitwisseling op gebied van duurzaamheid.

Hoe staat Gemeente Delft ten opzichte van de landelijke overheid?In de landelijke politiek zie je een trend vooral gebaseerd op adaptatie, voorbereiden op de onvermijdelijke toekomst. Deels is dit onoverkomelijk, denk aan dijkverhoging, deels blijft het altijd nodig om zo veel mogelijk te voorkomen. In Delft wordt vooral veel aan preventie gewerkt:- Milieu bewust leven- Goede gewoontes: fietsen, nadenken over energie gebruik, goed isoleren, een trui aantrekken- Gemeentelijke interne milieuzorg, en Duurzaamheidtoets.

Wat is de (inter)nationale reputatie van Delft? Delft staat bekend als een duurzame stad, doordat er al vroeg een duidelijk beleid op het gebied van duurzaamheid is gevormd en door vele (kleine) toepassingen die al uitgevoerd zijn. Voorbeelden zijn: het energie project Zuidpoort, Delfts Energie Agentschap, het centrum autoluw en bescherming grachten.Internationaal neem ik als wethouder plaats in “energie cités”, een internationale samenwerking van steden als, Rome, Parijs, London en Delft om energie problemen aan te pakken. In “energie cités” wordt veel kennis van zaken uitgewisseld

en ontstaan allerlei ideeën voor nieuwe projecten.

Zijn er opvallende projecten, binnen Gemeente Delft?Aan het eind van 2008 zal er een gemeentelijk warmtebedrijf staan, zodat huizen verwarmd kunnen worden door restenergie uit de industrie. Een volledig nieuw project dat na een doorstart nu zal gaan slagen. Deelnemers hieraan zijn de grote energiebedrijven, woningcorporaties, Gemeente Delft en locale industrie. Met een “equal playing field” zorgen alle partners ervoor dat alle aspecten van dit project slagen en de samenwerking optimaal is.Een ander mooi voorbeeld is het Delfts Aardwarmte Project, zie pagina 28-29, in combinatie met het warmtebedrijf is dit een fantastische stap in de goede richting. Gevestigd in TU-Noord vindt het bij het warmtebedrijf een goede afnemer bij de nieuwe studenten woningen. De studenten zullen de eersten zijn die verwarmd worden door aardwarmte in Delft en omstreken.

Welke onderwerpen zijn er nog onderbelicht?Twee onderwerpen worden nog niet zo uitgebreid behandelt, energiebesparing en afval. Energiebesparing wordt steeds meer vanuit de consument zelf aangepakt, om zo geld te besparen en vanuit energiebedrijven om consumenten bewust te maken. Voor de stad Delft bestaat ongeveer 50% van de kosten aan elektriciteit uit straatverlichting. Daar is nog zeker ruimte tot verbetering. Afval is een gigantisch probleem in de gehele Westerse maatschappij. Het is ontzettend kostbaar om op te halen, op te ruimen en er is enorm veel van. Hierdoor is er interne motivatie om dit probleem zo goed mogelijk aan te pakken. Er wordt zoveel mogelijk nagedacht over duurzamere oplossingen.

Wat gebeurt er met nieuwe initiatieven?Nieuwe initiatieven zijn van harte welkom, we helpen graag met kennis, ondersteuning en zo mogelijk financieel. Projecten over duurzame energie voorziening, projecten binnen de stad rond besparing en marketing helpen we heel graag. Jonge wilde ideeën zijn het beste wanneer die door enthousiaste mensen worden uitgevoerd.

Met de Stad Delft gaat het goed; veel initiatieven en grootste plannen voor duurzaamheid. Innovatie en uitvoering gaan hand in hand. De Gemeente Delft stimuleert iedereen om projecten op te starten. Volledige straten in Delft willen als duurzaam worden gekenmerkt. Om nog duurzamer te worden staat de gemeente Delft open en kan iedereen komen met nieuwe ideeën en initiatieven .

Interview met Lian Merkx

into the world

into the world


x

Maatschappelijk

verantwoord ondernemenin Delft

Delfts shoppen.. The green way!

Dat duurzaamheid niet alleen geld kost maar ook geld opleverd kun je dicht bij

huis getuige van zijn. In Delft zijn allerlei maanschappelijk verantwoorde onderne-

mers. Als je toch gaat consumeren zou je dit (na een beetje verdieping) ook ve-

rantwoord kunnen doen. Hier hoef je helemaal niet voor naar Den Haag of andere

wereldstad, want Delft heeft ook op alle mogelijke vlakken aabod.

Wij hebben voor jullie een paar ondernemers in Delft uitgelicht die verantwoord

bezig zijn. Danwel op het mileu aspect of het sociale. Wij raden jullie zeker eens

aan hier een kijkje te gaan nemen!

Vrouwjuttenland 33

2611 LB Delft015-2140777

[email protected]

van Nature, natuurwinkel én eetcafé.

van Nature lekker, van Nature gezond, van Nature biologisch

Van Nature, natuurwinkel en eetcafe

Vrouwjuttenland 33 Delftwww.vannature.net

Wereldwinkel Delft

Choorstraat 21 Delftwww.wereldwinkeldelft.nl

Nien

ke H

ollen

ber

g


x x

“Met het faciliteren van waterlessen en energiemarkten beschouwt de gemeente Delft zichzelf als koploper op het gebied van duurzaamheid,” stelde de gemeente onlangs in het AD. “Wij zien 2007 als een aanloopjaar als het om duurzaamheid gaat,” zei een Delfts politicus onlangs. Delft is samen met andere gemeenten een belangrijke partner bij het bereiken van de ambitieuze klimaatdoelstellingen van ‘Brussel’ en ‘Den Haag’. Maar wat doen we eigenlijk? Laat ik je als gemeenteraadslid meenemen langs een aantal recente projecten in onze stad. Eén. De gemeente besluit fors gemeenschapsgeld te steken in gratis openbaar vervoer op zaterdagen, zonder enige voorafgaande probleemanalyse. €400.000 later komen B&W tot de conclusie dat hierdoor hooguit minder gefietst wordt, maar de Delftse binnenstad er niet wijzer van wordt. Twee. De nieuwe aanbieder van het busvervoer moet van de regio op aardgas gaan rijden. De meerkosten van aardgasbussen en de bijbehorende vulstations zijn duidelijk, maar de milieu-effecten zijn dat allerminst. Waar erg veel bussen rijden kan de lucht iets schoner worden, maar de nieuwste dieselbussen stoten minder CO2 uit. En: aardgas blijft een fossiele brandstof. Drie. Toen de gemeente een stuk of honderd ‘Delfts Blauwe Daken’ goedkoop van zonnepanelen voorzag, liep ze nog trots voorop. De trots is er nog, maar je kan nu alleen nog onder voorwaarden een gunstige lening afsluiten. Dat schiet niet op, terwijl zonne-energie een enorme potentie heeft en de subsidieregeling van SenterNovem een mijl op zeven is. Vier. Het warmtebedrijf, waarbij huizen gebruik zouden maken van industriële restwarmte, vormt de spil in de ambitieuze klimaatdoelstellingen van de gemeente. Maar die industrie wordt daardoor niet gestimuleerd haar warmteproductie te beperken. En na jaren puzzelen liggen er alleen nog dure buizen in de grond en is het onduidelijk

of het project betaalbaar is. Ambtenaren, bestuurders en politici reageren vaak te weinig kritisch op ‘groene’ ideeën, en nemen daardoor het risico het zo belangrijke Groene Vraagstuk juist niet (op tijd) op te lossen. Onverantwoord. Wat kunnen we hier als stad uit opmaken? Dat we inmiddels jaren en tonnen gemeenschapsgeld verder zijn, maar weinig resultaat hebben geboekt. Dat we met veel maatregelen, direct of indirect, vasthouden aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Dat we de juridische risico’s van het kiezen voor één brandstof of techniek, bijvoorbeeld bij aanbestedingen, voor lief nemen. Dat ‘proven technology’ als zonne-energie ondergewaardeerd is in de politiek én ambtenarij. En dat, om nog maar een Engelse term te gebruiken, de ‘sense of urgency’ beperkt is.Practice what you preach? Wie echt groen wil doen mag niet blijven steken in ineffectief hobbyisme.

Pauljan Kuijper (30) is lid van de Delftse gemeenteraad voor D66. Hij werkt daarnaast voor adviesbureau op het gebied van verkeer en vervoer en heeft Civiele Techniek gestudeerd in Delft.

D e l essen van gro en h o b byi sm e

Paulja

n K

uijper

Lid van de

Del

ft

se

gem

een-

ter

aad voor D66


into the world

into the world

4Stud entsSusta i na bil ity

Daniel

le v

an d

er En

de S4S investeert; land in Filippijnen

In de zomer van 2007 ging Harmen van der Laan, Master student Civil Engineering specialisatie Drinkwater, voor drie maanden op stage naar de Filippijnen. Hier raakte hij nauw betrokken bij een lokaal drinkwater project. Bij terugkomst besloot hij om zich ook na zijn stage samen met anderen in te zetten voor het project. S4S besloot hen daarop te ondersteunen met de eerste stap: de aanschaf van een stuk land.

Het project betreft community building en betrouwbaar drinkwater in het plattelands dorp genaamd Ambalgan. Voor €50.000,- zal een nieuw drinkwater systeem worden gebouwd (een grondwaterbron met desinfectie-

installatie en distributienetwerk). Tegelijkertijd wordt begonnen met de ontwikkeling van de community. Lokale mensen worden opgeleid om het systeem te kunnen beheren. Om ownership te bevorderen worden alle belangrijke beslissingen samen met de bewoners genomen, om zo de duurzaamheid van het systeem te vergroten.

Inmiddels is er een stichting opgericht om het project te ondersteunen met adviezen en fondsen. Dit kost tijd en moeite. In het voorjaar kwam vanuit de Filippijnen de vraag voor de aanschaf van een stuk land, voor het nieuwe drinkwatersysteem. Als het geld eind 2009 binnen is wordt het project volledig geïmplementeerd.

Nu was het tijd een stuk land te kopen. Met deze vraag om geld voor een stuk land kwam Stichting Water voor Filippijnen, bestaand uit 2 TU studenten (CT & TB) en 1 oud-student (CT), bij S4S. Omdat het project precies past bij de doelstelling van S4S is besloten dit project te steunen. Het stuk land is gekocht voor circa €750,-.

Als S4S houden we contact met Harmen en zijn team, en zijn we erg benieuwd naar hun verdere ervaringen bij het uitvoeren van dit project.

Kijk ook op www.watervoorfilippijnen.nl.


ProjectbeleidWie werkt in ontwikkelingslanden, merkt al snel dat er grote cultuurverschillen zijn tussen het land en het thuisland. Soms is het leggen van contact lastig, ontstaan kleine misver-standen, of hebben wij andere ideeën over nuttige techniek. S4S staat daarom ook open voor vragen vanuit Afrika, die we richting de TU doorspel-en. Zo zijn we er zeker van dat het project wat wij sponsoren een bestaand probleem oplost.Natuurlijk sponsoren we ook projecten die voortkomen uit stages of vakken! Deze pro-jecten zijn voor ons erg waardevol, we krij-gen leuke voorstellen binnen en zijn altijd op zoek naar iets origineels. Of je project nu een

meerjarenplan is of een eenmalige inves-tering nodig heeft, klop bij ons aan!

Nieuw bestuur!Hoe mooi een bestuursjaar ook is, er komt altijd een einde! Voor ons is dit begin 2009, en we hopen opgevolgd te worden door een enthousiaste club studenten die door willen gaan met het succes van Students 4 Sustainability. Zie jij jezelf aan de slag gaan met het opzetten van projecten in ontwikkeling-slanden? Kun jij studenten in Delft bewust maken van hun kennis over duurzame ontwikkeling? Meld je dan aan! Stuur een mailtje naar [email protected], en wij nemen contact met je op!

Oplossingen zonder problemen? Techneuten kunnen meer!

Als oud-voorzitter van S4S mocht ik de prijsvraag Duurzame Ontwikkeling jureren. Tien inzendingen van verschillende faculteiten gaven een gevarieerd beeld van hoe studenten op de TU duurzaamheid opvatten. Tijdens het jureren viel mij het een en ander op. Graag maak ik je deelgenoot van mijn ervaringen.

Wij studenten zijn erg oplossingsgericht en creatief. Toch miste ik soms een probleemgerichte aanpak. Het is heerlijk om als techneut lekker te neurden, vergeet niet dat iemand je product ook moet gebruiken! Stiekem is het interessanter als je weet dat er ergens mensen zijn die behoefte hebben aan veiligheid, voedsel, onderdak en bepaalde producten. De simpelste oplossing daarvoor is niet altijd de beste! Iedereen kent de gruwelverhalen van kapotte computers en waterpompen in ontwikkelingsgebieden. Een duurzame technische innovatie bedenken is één, maar hoe maatschappelijk relevant is jouw techniek? Roel Blesgraaf, winnaar van de prijsvraag, kon dat overtuigend uitleggen. Boeren in Tanzania hebben daadwerkelijk baat bij het telen van Jatropha, doordat de olie ervan in trek is. Roel gaat nu onderzoeken of dit echt niet ten koste gaat van milieu en landbouw. Het geld wat hij gekregen heeft, gaat hij gebruiken om boeren face-to-face te horen. Hij

doet wat de conclusie was na het TU Duurzaamheidssymposium in 2007: TU studenten moeten meer gericht zijn op een concreet bestaand probleem.

Sommige inzendingen focusten volledig op de technische werking. De discussie rond duurzaamheid zit niet op dat niveau: we vergeten de cultuurwetenschappers die ons uitleggen dat mensen hun eten niet midden op de dag in de brandende zon gaan koken op zonne-energie. Breedte en diepte zitten vaak niet samen in één persoon. Daarom pleit ik voor meer multidisciplinaire teams. Vanuit mijn ervaring bij S4S heb ik gemerkt dat die teams veel meer voor elkaar krijgen. In Ghana werd de door IO-ers ontworpen handgedreven ijsverkoopfiets pas een succes toen studenten economie zich ermee gingen bemoeiden. Zo kon men een bedrijfsconcept ontwikkelen en zuivelfabrikanten erbij betrekken. S4S ondersteunt dit initiatief. Voor het Sierra Leone team geldt hetzelfde succesverhaal, ook zij waren multidisciplinair! Daarom een uitdaging aan de verschillende instanties op de TU Delft: Maak het makkelijker en aantrekkelijker om multidisciplinair aan de slag te gaan.

Ik zie uit naar een weerwoord in een volgend magazine. Tot het Sustainability Event!

Marijn Bos

Column

osiris

osiris


ReviewsBoeken I Film I Docu

Václav Klaus, Blauwe planeet in groene kluistersQuantes uitgeverij, ISBN 978-90-5959-049-6

Stel, je bent de minister van een Europees land. Je bent econoom en hebt in het verleden debatten gevoerd met een zekere meneer Gore over de staat van onze blauwe planeet. Je bent opgegroeid achter het ijzeren gordijn, waar de individuele vrijheid werd opgeofferd voor het groter goed. En hoewel je misschien de enige bent anno 2008, je ontdekt een grote parallel tussen die ideologie en de huidige aanhangers van Gore. Václav Klaus is die persoon. In zijn boek beschrijft hij hoe de ecologisten de persoonlijke vrijheid dreigen in te perken voor het “groter goed”. Hij ziet hoe bureaucraten het vierde rapport van het IPCC samenvatten en hoe aan de hand hiervan beleidsplannen worden opgesteld op basis van “voorzienigheid.”Klaus pleit, gebaseerd op zijn kennis als econoom, voor het rationeel benaderen van de problemen die ons mogelijk over honderd jaar treffen. Hij pleit voor het handelen op basis van de kosten en baten voor de huidige samenleving, want, zo stelt hij, de mens is in extreme mate in staat zich aan te passen aan wisselende omstandigheden. Daarnaast moeten we niet voorbij gaan aan het feit dat het waardebesef van de mens door de eeuwen heen verandert. Blauwe planeet in groene kluisters is een lekker kritisch boek. Het pakt niet de vraag aan óf er door de mens veroorzaakte klimaatverandering is, maar bekijkt de manier om ermee om te gaan vanuit een totaal ander perspectief. Verhelderend!

Last call for planet earthA film by Jacques Allard

Weidse uitzichten over het aardse oppervlak begeleidt met imponerende muziek, zet meteen de toon en de kracht bij de stelling. Als waar wordt gepresenteerd dat de mens mede verantwoorleijk is voor de opwarming van de aarde en dat er snel gehandeld moet worden willen we ersntige gevolgen vermijden. Het uitblijven van bewijsvoering en overtuigende elementen moeten we hierbij voor lief nemen. Deze film gaat immers over de architecten van de 21e eeuw en hoe zij de aarde kunnen redden. Hét doelpubliek lijkt in eerste instantie dan ook de (student-)architect.De film heeft alles om een goede documentaire te zijn. Op een gekleurde wijze wordt een actueel en maatschappelijk relevant debat aangesneden. De originele en niet voor de hand liggende invalshoek is haar kracht; de CO2 uitstoot van gebouwen. Architecten hebben een verpletterende verantwoordelijkheid in deze problematiek en lijken de juiste keuze om het debat te openen. Maar hierin mist de film een eenheid. Er is geen sprake van een debat en losse elementen worden ongestructureerd naar de kijker toegeworpen. Dit wordt versterkt door de opstapelende tegenstrijdigheden die op het doek verschijnen.Toch spreken de filmische beelden en de architecturale constructies sterk tot de groene verbeelding. Ecologisch bouwen kan ook met smaak! Het belang om (ver)bouwende burgers te overtuigen, is nauwelijks te onderschatten en wij raden dan ook de bouwheer aan als doelpubliek. Hopelijk was deze film dus niet de very last call in wat vaak cynisch de klimaathype wordt genoemd. Daar is het thema te belangrijk voor!

www.osiris.tudelft.nlmeld je nu aan als netwerker

New website online

Osiris Magazine thuis

ontvangen?

Dat kan! Geef je naa

m en adres

gegevens op via mag

[email protected]

ovv ‘thuisbezorgen m

agazine’.

We vragen je hiervoo

r een bijdrage

van €9,50 voor het d

ekken van de

verzendkosten. Je krij

gt het Osiris

magazine dan 3x per

jaar thuis gestuurd,

zodat je zeker weet

dat je er nooit

meer één hoeft te m

issen!

osiris

osiris


www.osiris.tudelft.nlmeld je nu aan als netwerker

New website online

Osiris Magazine thuis

ontvangen?

Dat kan! Geef je naa

m en adres

gegevens op via mag

[email protected]

ovv ‘thuisbezorgen m

agazine’.

We vragen je hiervoo

r een bijdrage

van €9,50 voor het d

ekken van de

verzendkosten. Je krij

gt het Osiris

magazine dan 3x per

jaar thuis gestuurd,

zodat je zeker weet

dat je er nooit

meer één hoeft te m

issen!


osiris

osiris

52


osiris

osiris

53


Osiris Magazine is een uitgave van Osiris – Platform voor duurzame ontwikkeling - en verschijnt 3 maal per jaar. Osiris in-formeert en activeert studenten, docenten en medewerkers van de TU Delft op het gebied van duurzame ontwikkeling. Het Osiris Magazine wordt gratis verspreid onder de netwerkers van het platform en op alle faculteiten van de TU Delft.

Vormgeving: De vormgeving van dit magazine is tot stand gekomen onder leiding van Freya Ruys met behulp van het volgende team van ontwerpers; Danish Ahmed, Nurgul Isik, Thian Lim, Mischa Meekes.

Schrijvers poule: De inhoud van dit magazine is mede tot stand gekomen met behulp van de volgende schrijvers uit onze schrijvers poule: Thies Timmermans, Wouter Hendriksen, Gertjan de Werk, Bram van der Grinten, Vincent Steurs en Merijn Janssen. Vind je het leuk deel uit te gaan maken van deze schrijvers poule, mail dan je gegevens dan door naar [email protected].

Met dank aan: De TU Delft, College voorzitter Dirk Jan van der Berg, Eva de Vries, Lian Merkx, Theo Wolters, Boukje Vast-binder, Guido Jette, Edgar van Os, Douglas Gilding, Olav de Mello, Aditya Pawar, Kakee Scott, Simon Frans de Vries, Louis Pierre Geerinckx, onze adverteeerders en iedereen die heeft geholpen dit magazine te verspreiden.

Advertentieverkoop: Dit magazine wordt financieel mogelijk gemaakt door de verkoop van advertenties. Heeft uw bedrijf of instelling duurzaamheid hoog in het vaandel, dan bestaat de mogelijkheid in dit magazine te adverteren. Neem hiervoor contact op met Lisanne Dölle door te mailen naar [email protected] t.a.v. Advertentie Osiris magazine.

Ondanks alle zorg die aan deze uitgave is besteed, blijven vergissingen mogelijk. Uitgever en auteurs kunnen daar echter geen aansprakelijkheid aanvaarden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Osiris.

Oplage exemplarenDit magazine werd mede mogelijk gemaakt door:

Redactie: Lisanne Dölle, hoofdredacteur Niek Stukje, eindredacteur Danielle van der Ende, secretaris Freya Ruijs, lay-out Nienke Hollenberg, algemeen redactie lid

Redactie-adres: Stichting Osiris Kamer C1.090 Jaffalaan 5 2628 BX Delft [email protected] www.osiris.tudelft.nl

Colofon

3000ww

www.osiris.tudelft.nl - nov 2008 osiris magazine 55our mission: a sustainable energy supply for everyone

Do you want to use your experience to redefi ne the global energy supply by blending innovation with realism? Do you want to do so in a challenging and very successful company? Econcern is the world’s most complete company to cover the entire sustainable energy chain. Join Econcern and its operating companies Ecofys, Ecostream, Ecoventures, Evelop and One Carbon. We employ about 1200 professionals in 20 countries across the world. In 2007 we were ranked #234 in Europe’s top-500 listing of companies showing a high growth potential in combination with excellent job creating initiatives. In March 2008, the company was named ‘Business of the Year’ in the CMS European Business Awards.

To realise our ambitions and our mission of ‘a sustainable energy supply for everyone’, we are constantly looking for

Eager Engineerswho are original, entrepreneurial and with the dedication needed to develop and implement innovative solutions. Are you ready to join us?

Our off er

For our current vacancies, please visit www.econcern.com/jobs

280749 ECON [adv SUM 210x297].indd 1 16-09-2008 11:50:45

OSIRIS ZOEKT...

Osiris is...een interactief platform met als doel om mensen bij elkaar te brengen, te enthousiasmeren, te inspireren en te activeren voor duurzame ontwikkeling. Ons platform is dé plek voor duurzaamheid op de TU. We organiseren veel activiteiten zoals excursies, workshops, borrels en discussies. Hiermee willen we studenten en docenten bewust maken van het belang van een duurzame samenleving en hen duidelijk maken hoeveel mogelijkheden de TU Delft biedt om de uitdagingen van deze tijd aan te gaan. Met elkaar – studenten en de TU – kunnen we stappen voorwaarts maken richting een duurzamere universiteit en duurzamere wereld.

Voorzitter Osiris

Ben jij de gedreven student die het succes van Osiris nog meer vergroot? In januari zal de huidige voorzitter vertrekken om ruimte te maken voor nieuw enthousiast talent. Heb jij de kwaliteiten van een goed voorzitter, heb jij een visie op duurzaamheid, wil je graag samenwerken met de organisaties die Delft kent en leg je graag contacten met mensen die ook actief zijn op dit gebied? Solliciteer dan alvast om voorzitter te worden!

ca 8 tot 12 uur per week

Logistiek manager Magazine

Je bent verantwoordelijk voor de verspreiding van het magazine en de organisatie van de spetterende presentatieavond.

ca 4 uur per week

Organisatie Excursies & uitstapjes

Er ligt een kader om verschillende bedrijfsuitjes te organiseren naar duurzame bedrijven. We zoeken mensen die verder contact willen leggen met bedrijven en de organisatie van bedrijven op zich willen nemen.

ca 4 uur per week

Ontwerper Grafico

Een ontwerpend lid van de Grafico werkt op projectbasis mee aan het promotiemateriaal of onderdelen van het magazine, de website en presentaties!

zelf in te vullen

Penningmeester Osiris (spoed)

De penningmeester beheert het geld van de stichting. Het is tevens zijn taak Osiris bij bedrijven onder de aandacht te brengen om hen te interesseren als sponsor. Je moet hiervoor dus voornamelijk contacten leggen en onderhouden met duurzame bedrijven. Je wordt hierbij lid van het bestuur

ca 8 uur per week

Secretaris Osiris

Behalve voorzitter komt ook de taak van secretaris beschikbaar. Naast de secretariële taken wordt je samen met de voorzitter verantwoordelijk voor de netwerkfuntie van Osiris. Het is je taak contacten te leggen met organisaties in Delft om samenwerking en informatie-verspreiding zo goed mogelijk te laten verlopen. Verder ben je verantwoordelijk voor de informatiestromen die door het netwerk lopen, o.a. via de website.

ca 8 uur per week

contact: [email protected]

....en nog veel meer!!!

osiris magainze november

Documents