F‹YATI : 1 YTL (KDV DAH‹L) • KASIM/ARALIK-2008F‹YATI : 1 YTL (KDV DAH‹L) • KASIM/ARALIK-2008

FGIHRUEATKLYQJVCZSBfgkyl

ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹

Editör’den..Merhaba sevgili çocuklar,

Bu say›m›zda sizlere heyelan yani toprak kaymas›n›n ne oldu¤u konu-sunda bilgi vermek istiyorum.

Heyelan, özellikle dik yamaçlarda kayalardan, döküntü örtüsünden ve-ya topraktan oluflmufl kütlelerin, afl›r› ya¤›fl alarak doygunlu¤a ulaflt›¤›zamanlarda yer çekiminin etkisi alt›nda yerlerinden koparak yer de¤ifltir-mesine denir. Heyelanlar yeryüzünde çok s›k meydana gelen ve çok yay-g›n bir kütle hareketi çeflididir ve yeryüzünü afl›nmada önemli rol oynar-lar. Büyük heyelanlar ayn› zamanda topografyada derin izler b›rak›rlar.Türkiye'de en fazla heyelan görülen yerler Do¤u Karadeniz bölgesidir.

Heyelan her ne kadar do¤al bir afet olmakla birlikte a¤açlar›n kökleriy-le topra¤› sarmas›, büyüdükçe de daha çok besin almak için köklerini top-ra¤›n derinliklerine uzatmas› ve topra¤› s›ms›k› kavramas› sebebiyle or-manlar toprak kaymalar›n› ve erozyonu önleyerek büyük felaketlerin deönüne geçmifl olurlar.

Sevgili Çocuklar, yaflam›m›z›n garantisi topra¤›m›z›n koruyucu sigor-tas› olan ormanlar› sevip koruyaca¤›n›za olan inanc›mla, birinci döneminsonuna yaklaflt›¤›m›z bu günlerde hepinize sa¤l›k ve mutluluklar diler iyikarneler getirmeniz temennisiyle de gözlerinizden öperim.

B‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .GEY‹K SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PAPATYA SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PALAMUT SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .N‹LÜFER SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KARDELEN SAYFASIM‹N‹ ANS‹KLOPED‹ (SAKIZA⁄ACI) . . . . . . . . . . . . .AYI SAYFASIM‹N‹ ANS‹KLOPED‹ (K‹RP‹) . . . . . . . . . . . . . . . . .Ç‹LEK SAYFASIMU⁄LA KENT ORMANI . . . . . . . . . . . . . . . . . .TAVfiAN SAYFASIMU⁄LA KENT ORMANI . . . . . . . . . . . . . . . . . .LEYLEK SAYFASIBUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ? . . . . . . . . . . . . . . .DAL SAYFASIBUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ? . . . . . . . . . . . . . . . .F‹L SAYFASITOPRAK KAYMASI (HEYELAN) . . . . . . . . . . . .GÜNEfi SAYFASITOPRAK KAYMASI (HEYELAN) . . . . . . . . . . . .KARTAL SAYFASIB‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹M (ÇI⁄) . . . . . . . . . . .KESTANE SAYFASIB‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹M (ÇI⁄) . . . . . . . . . . . . .ASLAN SAYFASIYÖRELER‹M‹Z (ULUDA⁄) . . . . . . . . . . . . . . . . .T‹MSAH SAYFASIYÖRELER‹M‹Z (ULUDA⁄) . . . . . . . . . . . . .GERGEDAN SAYFASIMASAL (ÜÇ DAVACI) . . . . . . . . . . . . . . . .A⁄AÇKAKAN SAYFASIMASAL (ÜÇ DAVACI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PEL‹KAN SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . .DA⁄ KEÇ‹S‹ SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KAYIN SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MANTAR SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MAYMUN SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ÇAM SAYFASIBULMACA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KANGURU SAYFASI

Osman KahveciOrman Genel Müdürü

Kapak Foto¤raf›: Ayd›n / Nazilli (A. ‹nce)

Yazan ve Çizen:Sait K›ran

TOPRAK KAYMASI (HEYELAN)

Ormanda so¤uk bir k›fl günü.. Her taraf bembeyaz karla örtülü..Bilge Sincap, B›d›k ile B›zd›k ›s›nmak için odun parçalar› toplamaktad›r...

B›zd›k son odun parças›n›al›rken bir tafl yerinden oynar.

Yerinden oynayan taflyuvarlanmaya bafllar.

EYVAAH !!!

fi‹MD‹L‹K BU KADARYETER ÇOCUKLAR.

GEY‹K SAYFASI

PAPATYA SAYFASI

Yuvarlanmakta olan tafl, önüne gelen tafllar› Bilge Sincap'›n oldu¤u yere do¤ru

sürüklemeye bafllar.

Sürüklenen tafllar Bilge Sincap'›n ayaklar›na

çarparak durur.

ÖZÜR D‹LER‹MB‹LGE S‹NCAP !

ÇOCUKLAR, ÇOCUKLAR..TAMAM B‹RfiEY OLMADI.

NASIL OLDUANLAYAMADIM !?

KAVGA ETMEY‹N, TAMAM..

D‹KKAT ETSENE BIZDIK ! TAfiI ODUN PARÇASITUTUYORMUfi... KALDIRINCA

YER‹NDEN OYNADI. ÇOK ÜZGÜNÜM..

B‹LGE S‹NCAPD‹KKAT ET !!!

PALAMUT SAYFASI

HAYD‹ EVE G‹REL‹M.. SOBAMIZIN ÜZER‹NE B‹RAZ KESTANE, B‹RAZ DA PALAMUT KOYALIM.DURUMU BEN S‹ZE ANLATAYIM. B‹RB‹R‹N‹ZE BA⁄IRMAK ÇA⁄IRMAK YOK, ANLAfiTIK MI !

Eve girildikten sonra soban›n

üzerine kestaneler, palamutlar

at›l›r. B›zd›k ile B›d›k'da

Bilge Sincap'›nyan›bafl›naotururlar.

Bilge Sincapd›flar›daki olaya

dayanarak anlatmaya

bafllar.

DIfiARIDA YAfiADI⁄IMIZ OLAY,M‹N‹K B‹R TOPRAK KAYMASI.

TOPRAK KAYMASI MI ! EVET, TOPRAK KAYMASI... fi‹MD‹, GÖZÜNÜZ SOBANIN ÜZER‹NDEK‹LERDE, KULA⁄INIZ BENDE OLSUN...

N‹LÜFER SAYFASI

A⁄AÇLAR BÜYÜRKEN TOPRAKTAN BESLEN‹RLER. BÜYÜDÜKÇE DE DAHA ÇOK BES‹N ALMAK ‹Ç‹N

KÖKLER‹N‹ TOPRA⁄IN DER‹NL‹KLER‹NE UZATIRLAR.

...BÖYLECE HEM TOPRAK KAYIPLARINI, HEM TOPRAK KAYMASINI, HEM DE TOPRAK EROZYONUNU ÖNLEYEREK, BÜYÜK FELAKETLER‹ ENGELLEM‹fi OLURLAR..

..BUNU YAPARKEN DE TOPRA⁄ISIMSIKI KAVRARLAR...

KARDELEN SAYFASI

Bitti

ORMANCILARIN ÇIPLAK ALANLARI N‹Ç‹NA⁄AÇLANDIRDIKLARINI fi‹MD‹ ANLADIM...

ORMANCILAR G‹B‹ BÜTÜN ‹NSANLARIN DA ORMANLAR ‹Ç‹N AYNI DÜfiÜNCEDE OLMASI GEREK‹R YAVRULARIM.. HAVAMIZI, SUYUMUZU, TOPRA⁄IMIZI, EKONOM‹M‹Z‹, KISACASI HERfiEY‹M‹Z‹ ORMANLARA BORÇLUYUZ.. ORMANLAR HAYATIMIZIN VAZGEÇ‹LMEZ‹D‹R..

ORMANLARIN YOK OLMAMASI ‹Ç‹NCANLARINI ORTAYA KOYMALARI BOfiUNA

DE⁄‹LM‹fi.

M ‹ N ‹ A N S ‹ K L O P E D ‹

Sak›za¤ac›, genellikle 1-5 m'yekadar boylanabilen bir çal› ve na-diren ise 10 m'ye kadar ulafl›labi-len küçük bir a¤açt›r. Her dem ye-flil olan bu küçük a¤açlar genellik-le keçiler taraf›ndan tepe tomur-cuklar› yendi¤i için çal› olarak kal-maktad›r. Dallar s›k olup yükselici-dir. Genç gövdeleri k›rm›z›ms› vepürüzsüz olan sak›za¤ac›n›n yafll›gövdeleri koyu kahverengi olupkabuklar› pürüzlüdür. Yapraklar›derimsi olup orta damar kanatl›d›r.3-8 cm boyundaki bileflik yaprak-lar 2-4 çift yaprakç›ktan oluflur.Yaprakç›klar sert bir yap›da olup,parlak koyu yeflil renkli ve tüysüz-dür. Kenarlar› tam, uçlar› sivri,dipleri yuvarlakt›r. Damarlanmapek belirgin de¤ildir. Genç sür-günler parlak k›rm›z› renklidir. ‹kievcikli bir bitki olan sak›z a¤ac›n›nçiçeklerinin taç yapraklar› olma-y›p, çanak yapraklar› 5 parçal›d›r.

Çiçekler çok küçüktür ve belirgin de¤ildir.Meyve küçük bir zeytin fleklinde olup tazey-ken yeflil, olgunken k›rm›z› renklidir. Meyve-ler afla¤›ya do¤ru sarkan salk›mlarda bulu-nur.

Sak›za¤ac› bir ›fl›k bitkisi olup s›cak iklim-de yetiflir. Toprak iste¤i bak›m›ndan kanaat-kar olan bu tür, humuslu, derin topraklar›sevmekle birlikte, s›¤, kireçli, kuru topraklar-da da yetiflebilir. S›cakl›¤a ve kurakl›¤a kar-fl› oldukça dayan›kl› olan bu tür so¤uklarakarfl› duyarl›d›r. Ege ve Akdeniz bölgelerininkarakteristik bitkilerinden olan sak›za¤ac›genellikle denize bakan güneflli yamaçlardayetiflir.

Sak›za¤ac› reçineli bir tür olup gövdesin-den sak›z elde edilmektedir. Özellikle Pista-cia lentiscus van chla türünden elde edilensak›z bir zamanlar Çeflme ve Karaburun'dada üretilirdi. Günümüzde ise dünya sak›z ih-tiyac›n›n hemen hemen tümü Sak›z Ada-s›’ndan karfl›lanmaktad›r.

Haz›rlayan:fiener FAKIO⁄LU

AYI SAYFASI Kaynak: Temel Britannica

Ç‹LEK SAYFASI

M ‹ N ‹ A N S ‹ K L O P E D ‹

Kirpiler gövdelerinin üst bölümü kes-kin ve sertdikenlerle, alt bölümü kaba k›llarla kapl›, yuvarlakgövdeli, küçük yap›l› memeli hayvanlard›r. En iyibilinen türü olan baya¤› kirpi (Erinaceus europa-eus) Asya'n›n büyük bölümü, Avrupa ve Kuzey Af-rika'da yayg›n biçimde görülür. Uzunlu¤u yaklafl›k25 santimetredir. Tehlike karfl›s›nda derisinin alt›n-daki dört kas›n yard›m›yla k›vr›larak dikenli bir topadönüflür. Yumuflak karn› üstüne k›vr›-lan bir kirpi her yöne çevrili olandikenleri sayesinde son de-rece iyi korunmufl-tur. Ay-r›ca esnek gövdesi yük-sekten düfltü¤ünde ya-ralanmas›n› engeller.

Baya¤› kirpinin kuy-ru¤u k›sa, gözleri kü-çük, yüzü sivri, t›rnak-lan uzun ve güçsüzdür.Genellikle solucanlar› veböcekleri yemekle birliktebesinleri aras›nda fareler, kurba-¤alar, y›lanlar, yumurtalar, bitkiler vemeyveler de bulunur. Gündüz saatlerini çal›l›klararas›n-daki oyu¤unda geçiren kirpi, geceleri bes-len-meye ç›kar. Bahar sonunda do¤uran diflilergüz sonunda yeniden yavrulayabilir. Bir ba-t›nda 4-8 yavru do¤ar. Yavrular›n do¤dukla-r›nda yumuflakolan dikenleri, k›sa sürede sertleflir. Baya¤› kirpi

k›fl geldi¤inde kuru yapraklardan haz›rlad›¤› yuva-s›nda top biçi-mini al›p k›fl uykusuna yatar ve an-cak havan›n ›l›nd›¤› günler uyanarak beslenir.

Baya¤› kirpinin yan› s›ra Eskidünya'da yaflayanbir düzine dolay›nda kirpi türü vard›r. Bunlar ara-s›nda Afrika'n›n kuzeyinden Asya içlerine kadaruzanan bölgede yaflayan Kirpiler gündüzleri enderolarak görülür. Geceleri büyük ölçüde solucanlar›,

sümüklüböcekleri ve böcekleri avlaya-rak beslenirler.

Üç çöl kirpisi (Paraechi-nus cinsi) ve dikenleri-ni

döken iki uzun kulakl›kirpi (Hemiechinuscinsi) say›labilir.

Asya'da kirpiyeakraba olan birkaçtür yaflar. Gövdelerini

diken yerine tümüylekaba k›llar›n örttü¤ü bu

hayvanlar tüylükirpi (Echi-nosoricinae alt familyas›) ad›y-

la tan›n›r. Ayr›-ca kirpiyle hiçbir ak-rabal›¤› olmayan ve di-kenli gövdeleri nedeniyle

oklukirpi denen kemiriciler Yenidünya'da da bulu-nur.

MEVK‹‹

Mu¤la’ya 13 km uzakl›kta kurulan kent or-man› 1025 ha büyüklü¤ündedir.

G E Z E L ‹ M - T A N I Y A L I M

TAVfiAN SAYFASI

Mu¤laKent Orman›Mu¤laKent Orman›

Do¤al ve Suni Kaynaklar

Mu¤la kent orman›ndayapay olarak oluflturulmuflUla göleti bulunmaktad›r. Gö-let çevresinde k›z›lçam ve f›s-t›kçam› meflcereleri yer al-maktad›r. Gölet alan›ndaçevre düzenlemesi ve yürü-yüfl parkuru oluflturulmufl-tur. Ayr›ca alanda otopark,yürüyüfl ve koflu yollar›, sporalanlar›, çocuk oyun alanlar›,ahflap köprü, çeflme, tuvalet,gözlem kulesi, seyir teras›, ta-n›t›m, uyar› ve yön levhalar›bulunmaktad›r.

ÖZELL‹KLER

Flora:Sahada k›z›lçam, karaçam, f›st›kçam›, ard›ç, k›z›la-

¤aç, mefle, ç›nar, sandal, akçakesme, menengiç, yabaniahlat, sak›z, bö¤ürtlen, yemiflen, kat›r t›rna¤›, zakkum,tesbih, e¤relti otu, geven ve yabani gül bulunmaktad›r.

Fauna:Kent orman›nda yaban domuzu, kurt, tilki, tavflan,

yabani güvercin, üveyik, karga, saksa¤an ve keklik ya-flamaktad›r.

G E Z E L ‹ M - T A N I Y A L I M

LEYLEK SAYFASI

BUNLARIB‹L‹YOR MUSUNUZ ?

BUNLARIB‹L‹YOR MUSUNUZ ?

Haz›rlayan:Levent KIRAN

DAL SAYFASI

‹nsanlar sosyal hayatane zaman geçtiler?

Ve ilk sosyal uygarl›khangisi?

Yaz›l› kaynaklar› bize kadar ulaflan en eski uy-garl›klar Sümer, Eski M›s›r gibi MÖ 4., 5. biny›la da-yanan devletler. Bununla birlikte elbette yaz›l› kay-naklardan binlerce y›l önce bile insanlar topluluklarhalinde yafl›yorlard›. Ama o günlerden günümüzeyaz›l› belge kalmad›¤› için sa¤l›kl› bir tarih veremiyo-ruz. Bununla birlikte arkeologlar›n bulgular› çok da-ha eski toplumlara iflaret ediyor. Sözgelimi MÖ5500’lü y›llara tarihlenen Çatalhöyük insano¤lununbirlikte yaflad›¤› ilk yerleflim yerlerinden biridir. Yinede bu kadar› insano¤lunun birlikte yaflamaya baflla-d›¤› tarih için çok geç bir dönemdir. Yerleflik hayatageçmeden önce de insanlar avc›-toplay›c› topluluk-lar oluflturuyorlard›. Böylece tarihimizi binlerce y›ldaha geriye atabiliriz. Bu ba¤lamda görüyoruz ki in-san, asl›nda bafllang›c›ndan beri toplumsal hayatsürüyor. Yaln›zca kendi ailesi içinde yaflasa da, bir-kaç ailenin bir araya gelerek oluflturdu¤u klanlar, ka-bileler halinde yaflasa da insanlar sosyal canl›lard›r.

Vücudumuzdakaç kemik

vard›r? Do¤du¤umuzda sa-

hip oldu¤umuz kemiksay›s› 300'ün üzerinde.Geliflim s›ras›nda bukemiklerden bir k›sm›birbiriyle birleflti¤i içinyetiflkin vücudundakikemiklerin say›s› dahaaz. Kifliden kifliye de-¤iflebilmekle birlikte,bu say› 206 olarak ka-bul ediliyor.

Planktonlar so¤uk suda daha çok

bulunur, neden? Planktonlar sucul yaflam için oldukça önemli or-

ganizmalar. Sucul ortamda besin zincirinin ilk halka-s›n› olufltururlar. So¤uk sularda bulunma nedenleribesin kayna¤› olabilir. Bunun yan›nda so¤uk sulardadaha oksijen fazla çözünür. Dolay›yla zengin oksijenolan yerleri de tercih edebilirler. Ayr›ca, her planktontürünün tercih etti¤i belirli s›cakl›k aral›klar› da vard›r.

F‹L SAYFASI‰

Deniz kaplumba¤alar›yavrular› neden ›fl›¤a yönelir?

Deniz kaplumba¤alar› yumurtalar›n› kumsala b›-rak›rlar. Yavru bak›m› bulunmaz. Anne kaplumba¤a-lar yumurtlad›ktan sonra kumsal› terk ederler. Böyle-ce yuvan›n yerinin belirlenmesini önlerler. Yavrulargeceleyin yumurtadan ç›karlar. ‹lk hedefleri denizeulaflmakt›r. Bunun için dalga sesi ve ay ›fl›¤›n›n su-da yans›mas›n› kullan›rlar. Bu zaman içinde genleri-ne yerleflmifl bir davran›fl biçimi. Ancak günümüzde,yap›laflma ve araçlar›n ›fl›klar› bu canl›lar›n denizyerine, farkl› yerlere yönlenmesine neden oluyor.Soylar›n›n tehlikeye girmesinin bir nedeni de bu.

Günefl enerjisini nereden al›yor?

Günefl, çekirde¤inde meydana gelen termonük-leer tepkimeler sayesinde parlar. Günefl, büyükoranda hidrojenden oluflur. Çekirdekteki hidrojenatomlar›, bas›nç ve s›cakl›¤›n etkisiyle tepkimeye gi-rer. Dört hidrojen atomu çekirde¤i birleflti¤inde, birhelyum atomu çekirde¤i ve bir miktar enerji ortayaç›kar. Ortaya ç›kan bu enerji, Günefl’in yayd›¤› ›s›enerjisidir. Günefl, bu flekilde yaklafl›k 4,5 milyar y›ldaha parlayacak.

‹nsandaki hücre say›s› nedir?

Çeflitli kaynaklarda insan vücudundaki toplam hücresay›s›n›n 50-60 trilyon kadar oldu¤u belirtilirken, baz› kay-naklar bu say›y› 100 trilyon dolaylar›na kadar ç›karabili-yor. Vücudumuzda her gün çok say›da hücre üretilirken,yine her gün bir o kadar da hücre ölüyor. Dolay›s›yla çokda sabit bir say› vermemiz pek olas› de¤il. Ancak, san›r›mbu rakamlar size bir fikir vermifltir.

A¤açlar yapraklar›n› niçin dökerler?

Bunlardan ilki a¤açlar›n su ihtiyac›yla ilgili. A¤açlaryapraklardan terleme yoluyla dikkate de¤er bir miktardasu kaybederler. So¤uk havalarda toprakta genellikle don-mufl halde bulunan suyu emmek zordur, bu durum daa¤ac›n yapraklardan kaybetti¤i suyu tealfi edemeyece¤ianlam›na gelir. Bu yüzden kimi a¤açlar bu flekildeki sukayb›n› önlemek için yapraklar›n› k›fl gelmeden önce dö-kerler.

Buna ek olarak a¤açlar›n yapraklar›n› dökmelerininbaflka bir sebebinin a¤açlarda, hayvanlarda bulunan bo-flalt›m sistemlerine benzer bir boflalt›m sisteminin bulun-mamas›yla ilgili oldu¤unu biliyoruz. Bildi¤imiz gibi her or-ganizma, yürüttü¤ü metabolik etkinliklerin sonucu olarakbir tak›m at›klar üretir. Bu at›klar›n, genellikle birkitiklerin-de zehirli özellikte olabileceklerinden, organizma bünye-sinden at›lmalar› gerekir. Bizim idrar ya da d›flk›yla kolay-ca bu at›klardan kurtulabilmemiz söz konusuyken a¤açlariçin durum böyle de¤ildir, çünkü onlarda bizimkine benzerbir boflalt›m sistemi yoktur. Bu yüzden metabolik at›klaryaprak hücrelerinde vakuol ad› verilen organc›klarda,kristaller halinde biriktirilir. Yapraklar›n her k›fl mevsimiöncesinde dökülmesiyle de bitkiler bu at›klardan kurtul-mufl olurlar.

Kaynak:http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/

Heyelan ya da Toprak kaymas›, zemini kaya veya yapaydolgu malzemesinden oluflan bir yamac›n yerçekimi, e¤im,su ve benzeri di¤er kuvvetlerin etkisiyle afla¤› ve d›fla do¤ruhareketidir.

Heyelan nedir ?

Kayalardan, döküntü örtüsünden veya topraktan oluflmuflkütlelerin, çekimin etkisi alt›nda yerlerinden koparak yer de-¤ifltirmesine Heyelan denir. Baz› heyelanlar büyük bir h›zlagerçeklefltikleri halde baz› heyelanlar daha yavafl gerçekle-flirler. Heyelanlar yer yüzünde çok s›k meydana gelen ve çokyayg›n bir kütle hareketi çeflididir ve afl›nmada önemli rol oy-narlar. Büyük heyelanlar ayn› zamanda topografyada derinizler b›rak›rlar.Türkiye'de en fazla görülen yerler KaradenizBölgesi'nde özellikle Do¤u Karadeniz flerididir. Baz› kötü et-kileri de vard›r.

Heyelana neden olan etkenler

Kuvvetli E¤im E¤imlerin fazla oldu¤u saha-

larda heyelan riski artmaktad›r.Baz› sahalarda fay yamaçlar› dike¤imlerin oluflmas›na neden ola-rak heyelanlar› kolaylaflt›r›rlar. Yi-ne insanlar kanallar ve yollar aça-rak ya da yol ve maden kaz›lar›n-dan ç›kan topraklar› denge aç›s›-na eriflmifl bulunan yamaçlar üze-rine atarak heyelan oluflumunaneden olan koflullar› haz›rlarlar.Gevflek unsurlar›n denge aç›s›n›her hangi bir nedenle aflt›¤› du-rumlarda heyelan oluflur.

Su ‹le Doygunluk Heyelanlar ya¤›fll› veya zeminin ›slak oldu¤u mev-

simlerde meydana gelirler. fiiddetli veya devaml› ya¤-murlar yahut karlar›n erimesi, kayalar›n içine bol miktar-da suyun s›zmas›na olanak verir. Bunun sonucundaplastisite ve likidite s›n›rlar›na eriflilir ve herhangi bir ne-denle oluflan sars›nt› sonucunda heyelan meydana ge-lir. Su, ayr›ca denge aç›s›n› küçülterek, a¤›rl›¤› artt›ra-rak ve sürtünmeyi azaltarak heyelan› kolaylaflt›r›r.

Kaya Yap›s› Plastisite, likidite s›n›rlar› malzemenin yap›s›na s›k›

bir flekilde ba¤l›d›r. Çeflitli kil türlerinde plastisite birbiri-ne yak›n ancak likidite de¤erleri birbirinden çok farkl›d›r.Örne¤in bu bak›mdan en düflük de¤eri gösteren kaolinkili, en az su ile likidite s›n›r›na eriflen yani heyelana enuygun olan kil türüdür.

Çeflitli depolarda az ya da çok kil vard›r. Bunun ora-n› ve türü heyelan olay›n› artt›ran ya da azaltan yani he-yelanlar›n yay›l›fl alanlar›n› belirleyen bafll›ca faktörler-den birisidir. Bu nedenle killi formasyonlar›n, flifl, marnve tüf gibi depolar›n yayg›n oldu¤u sahalarda heyelançok fazla görülür. Buna karfl›l›k kalker ve bazalt gibi ka-yalarda heyelan seyrek görülmektedir.

As›l heyelanlar Bunlar›n oluflumunda su, haz›rlay›c› bir rol oynar.

Fakat as›l heyelan kütlesi, su ile hamurlaflm›fl halde de-¤ildir. Kuru bir kütle halinde, fakat kaymaya uygun birzemin üzerinde yer de¤ifltirmifltir. Bu tip heyelanlar ül-kemizde s›k s›k oluflurlar. Bu heyelanlar›n en büyükolanlar›, genellikle bol ya¤›fll› ve dik e¤imli sahalarda,özellikle kuvvetle yar›lm›fl, nemli ve litoloji bak›m›ndanda elveriflli olan Kuzey Anadolu da¤l›k alan›nda olufl-mufltur. Geyve, Ayanc›k, Sinop çevresi, Maçka, Of-Sür-mene ve Trabzon-Sera heyelanlar› bunlar›n bafll›cala-r›ndand›r.

GÜNEfi SAYFASI❂

TOPRAKKAYMASI(HEYELAN)

TOPRAKKAYMASI(HEYELAN)

KARTAL SAYFASIf

Sera Heyelan›, Trabzon flehrinin 10 km kadar bat›s›n-da Sera Köyü yak›nlar›nda 1950 y›l›nda oluflmufltur. Heye-lan›n oluflmas›ndan bir hafta kadar önce, Sera vadisinindik yamaçlar›nda derin yar›klar oluflmufl, topografya küçükölçüde baz› de¤iflikliklere u¤ram›flt›r. Fakat as›l heyelan,birkaç dakika gibi k›sa bir zaman içinde ve fliddetli bir gü-rültü ile birlikte oluflmufltur.

Bir k›sm› ak›fl flekilleri gösteren, fakat as›l olarak kay-ma yüzeyleri boyunca yer de¤ifltiren kütlenin ortalamauzunlu¤u 650 m. geniflli¤i 350 m., kal›nl›¤› ise 65 m. kadar-d›r. Böylece Sera heyelan› sonucunda 15 milyon m3 hac-minde kaya ve döküntü yer de¤ifltirmifltir. Bu heyelan küt-lesi Sera deresinin vadisini t›kam›fl ve burada 4 km. uzun-lu¤unda, ortalama 150 m. genifllikte ve 55 m. derinli¤indeoldukça büyük bir set gölü oluflmufltur.

Araflt›rmalar, bu heyelan›n oluflumunda normalden da-ha fazla ya¤›fll› geçen k›fl mevsimi ile karlar›n h›zla erime-sine neden olan Föhn karakterinde güney rüzgarlar›n›n et-kisi oldu¤unu göstermektedir. Bu yolla zemine çok fazlaoranda su s›zm›flt›r. Zaten bu sahada çözülme çok derin-lerde oldu¤u gibi, andezitik kayalar ve yast›k lavlar derindiyaklazlarla yar›lm›fl, aralar›ndaki ba¤lar gevflektir. Bu du-rum, su ile doygunlaflan arazinin kaymas›n› ayr›ca kolay-laflt›rm›flt›r. Bundan baflka, yamaç e¤imlerinin çok fazla ol-mas› ve özellikle Sera deresinin yamac›n alt k›sm›n› oyma-s› heyelan›n oluflumunda rol oynam›fl olmal›d›r.

Göçmeler Heyelan›n hareket bak›m›ndan farkl› bir baflka tipini

olufltururlar. Bu tip heyelan bir kafl›¤a benzeyen konkavkopma yüzeyleri boyunca dönerek yer de¤ifltiren k›s›mlar-dan oluflur. Kayan k›s›mlardan her biri, geriye do¤ru çarp›-l›r. Bunu sonucunda, kayan kütlelerin ilksel e¤imleri de¤i-flir ve bunlar›n yüzeyleri kopma yaras›n›n bulundu¤u tara-fa do¤ru yeni bir e¤im kazan›r. Yamaçlar›n alt k›s›mlar›n›nakarsular, dalgalar gibi etkenler taraf›ndan fazla oyulmas›göçme fleklindeki heyelanlar›n bafll›ca sebebidir.

Falezlerin ve yamaçlar›n gerilemesi, menderes halka-lar›n›n büyümesi s›ras›nda alttan oyma sürecine ba¤l› ola-rak s›k s›k göçmeler oluflur. Göçmüfl kütleler veya bloklarbüyük olduklar› durumda, bunlar aras›nda küçük göller ve-ya yamaçlarda taraçalara benzer sahanl›klar oluflur. Kü-çük ve Büyük Çekmece göllerinin kenarlar›nda ve bu ikigöl aras›ndaki deniz k›y›s› boyunca bu tür göçmelerin tipikörnekleri yayg›nd›r.

Toprak Kaymalar› Bunlar heyelan›n, baz› bak›mdan çamur ak›nt›lar›na

benzeyen bir türüdür. Fakat çok yavafl oluflmalar›, belli biryata¤a ba¤l› olmamalar› ve içerdikleri suyun çok daha azolmas› gibi farklarla çamur ak›nt›lar›ndan ayr›l›rlar. Geriyedo¤ru e¤imlenme göstermediklerinden dolay› da, yukar›daaç›klanan göçmelerden farkl› olduklar› görülür. Toprakkaymalar›, su ile doygun hale gelen ve bu flekilde bütünüile kayganlaflan yüzeysel depolar›n, döküntü örtüsününveya topraklar›n yer ald›¤› yamaçlarda oluflur.

Bu flekilde bir kopma yaras› ve k›vaml› bir hamur gibiyer de¤ifltiren bir heyelan kütlesi meydana gelir. Bu aç›kla-malardan anlafl›laca¤› üzere, toprak kaymalar› as›l heye-landan daha yüzeyseldir; asl›nda toprak tabakas›n› veonun alt›ndaki döküntü örtüsünü ilgilendirir. Bu kütle hare-ketinin en yayg›n oldu¤u sahalar, litoloji bak›m›ndan da uy-gun olmak koflulu ile nemli iklim bölgeleridir.

Heyelan ayn› zamanda toprak kaymas›d›r. Topra¤›nyer de¤ifltirmesinden oluflur. Toprak alt› fidelerinin toprak-tan ç›kmas›, ayn› zamanda topra¤›n asa¤›ya do¤ru inereksürtünme kuvveti oluflturmas›na heyelan denir.

Heyelan Belirtileri fiunlard›r: • Arazide daha önce olmayan, kaynak sular›n, suya doy-

gun alanlar›n ve su s›z›nt›lar›n›n oluflmas›, • Arazide veya yollarda çatlaklar›n, yar›klar›n veya aç›l-

malar›n oluflmas›, • Bina temelleri alt›nda çatlama, yar›lma veya ayr›lmalar-

la, bina döflemelerinde ve duvarlarda sürekli geniflle-yen çatlaklar›n oluflmas›,

• Yeralt› su borular›nda s›z›nt›lar›n ve kanalizasyon ka-nallar›nda k›r›lma ve çatlaklar›n oluflmas›,

• Telefon direklerinde, çitlerde ve a¤açlarda yamaç afla-¤› e¤ilme ve yatmalar›n gözlemlenmesi,

• Tel veya ahflap çitlerde yer de¤ifltirmelerin görülmesi, • Daha önce o bölgede heyelan meydana gelmifl olmas›.

Özellikle sürekli veya sa¤anak ya¤›fllar›n meydana gel-di¤i aylarda, arazide ve evlerde bu belirtiler görüldü¤ünde,evler h›zla boflalt›lmal› ve hemen yetkililere haber verilme-lidir.

Heyelanlar genellikle yavafl geliflen do¤al afetlerdir. An-cak çok dik yamaçlar›n üzerine infla edilen ve yamaçlar›nalt›ndaki evler ani geliflen heyelanlara maruz kalabilir.

Heyelan her ne kadar do¤al bir afet olmakla birliktea¤açlar›n kökleriyle topra¤› sarmas›, büyüdükçe de dahaçok besin almak için köklerini topra¤›n derinliklerine uzat-mas› ve topra¤› s›ms›k› kavramas› sebebiyle ormanlar top-rak kaymalar›n› ve erozyonu önleyerek büyük felaketlerinde önüne geçmifl olurlar.

Kaynak: http://ta8an.tr.gg/Heyelan_Toprak-Kaymas&%23305%3B.htm

ÇI⁄ Nedir?

Ç›¤, genellikle bitki örtüsü olmayan enge-beli, da¤l›k, ve e¤imli arazilerde, vadi yamaç-lar›nda tabakalar halinde birikmifl olan kar küt-lesinin iç ve/veya d›fl kuvvetlerin etkisi ile bafl-layan bir ilk hareket sonucu(tetiklenen),ya-maçtan afla¤›ya do¤ru h›zla kaymas› olaraktan›mlan›r.

Ç›¤ k›saca, kar tabakas› veya tabakalar›n›niç ve d›fl kuvvetler etkisi ile yamaç e¤im yö-nünde gösterdi¤i akma hareketidir. Kar taba-kalar›n›n birbirlerinden farkl› özellikleri olaca-¤›ndan; 盤, bazen di¤er bir tabaka üzerindekayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tümtabakalar›n zemin üzerinde topluca kaymalar›sonucunda oluflur.

Türkiye’de Ç›¤ Problemi

Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydo¤u vedo¤u kesimlerinde, 盤 olay›na uygun topogra-fik ve meteorolojik koflullara sahip da¤l›k alan-lar mevcuttur. Ortalama yüksekli¤i 1000 m’yigeçen ve 盤 oluflumuna uygun alanlar›n yü-zölçümü bu bölgeler içinde çok yüksek biryüzdeye sahiptir. Da¤l›k alanlar›n, Türkiye yü-zölçümünün yaklafl›k 1/3’ünü oluflturdu¤unudüflünecek olursak, 盤 olay›n›n meydana gel-di¤i alanlar›n yay›l›m›n›n ne kadar büyük oldu-¤u anlafl›l›r. Bu bölgelerde meydana gelen盤lar, yerleflim yerlerini, yollar›, turistik tesis-leri ve di¤er bütün devlet yat›r›mlar›n› tehditetmektedir. Ç›¤ olay›n›n yerleflim yerlerine et-kisi her afet türü gibi sosyal ve ekonomik aç›-dan olmaktad›r. Ülkemizde 盤 afetinin, sosyaletkileri hakk›nda fikir vermesi aç›s›ndan; 1958

y›l›ndan beri Türkiye’de AFET kay›tlar›na geç-mifl 448 adet 盤 olay›ndaki can kay›plar›n›nmiktar› verilebilir. Bu kayb›n en çarp›c› örne¤i,1991-1992 k›fl mevsiminde 328 kiflinin hayat›-n› kaybetmifl olmas›d›r. Ç›¤›n sosyal etkisi sa-dece can kay›plar› ile s›n›rl› de¤ildir. Ç›¤danetkilenen alanlardaki maddi kay›plar› karfl›la-yamayan insanlar›n bölgeden göç etmesi debir sosyal sonuçtur. Ekonomik aç›dan bak›ld›-¤›nda ise, bölgede 盤lar›n verdi¤i hasarlar›nk›sa sürede telafi edilememesinin getirdi¤izorluklar nedeni ile oluflan üretim ve ifl gücükay›plar› giderek artmakta ve baz› bölgelerinturizm potansiyeli dahi dolayl› olarak etkilen-mektedir.

Ç›¤ Nas›l Oluflur?

E¤er bir da¤ yeterince yüksek ise (Türki-ye’de 1000-1200 m yükseklikteki kesimler veyukar›s›), o bölgenin k›fl›n ald›¤› ya¤›fl›nönemli miktar› kar fleklindedir. Bu nedenle, bugibi yüksek kotlara sahip da¤l›k alanlarda, oortama özgü bir hava tipi (mikro klima) oluflur;k›fl›n s›cakl›klar nadiren donma noktas›n›n üs-tüne ç›kar.

Da¤lar, kal›n kar örtüsüne sahip oldu¤u ka-dar çok fazla miktarda da rüzgar alan yerler-dir.

Da¤lar büyük hava kütlelerinin hareketleri-ne engel teflkil etmelerinden dolay›, güçlü rüz-garlar›n kendi üzerlerinde ve çevresinde olufl-mas›na neden olurlar. Bu rüzgarlar, yüzeyde-ki kar› al›p tafl›r, çevresinde döndürüp yamaç-lara ve di¤er topografik oluflumlar üzerine b›-rak›r, depolar, saçaklar ve kar kümeleri olufltu-rurlar.

B‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹MB‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹M

KESTANE SAYFASI

E¤imli bir ya-maç üzerinde bu-lunan bir kar örtü-sü, yerçekimininde yard›m› ile herzaman yüksek

olan porozitesi ve canl› metamorfizmas› sonu-cu sürekli akma hareketi yapar. Bu akma h›z›,kar›n yo¤unlu¤unun derinlere do¤ru artmas›nedeni ile yüzeyden örtünün derinlerine do¤ruazal›r. fiekilden de görülece¤i üzere akma ha-reketi, A hatt›ndan A’ hatt›na do¤ru olmakta-d›r.

Kayma ise, kar örtüsünde oluflan di¤er birdeformasyon bileflenidir. Kar örtüsünün birbuz tabakas› veya zemin üzerinde kaymas› ileoluflur. Bu terimin genel kullan›m›, zemin üze-rinde bükülmeyle sonuçlanan kaymalar içindir.Kayma h›z›, zemindeki ve zemine yak›n kartabakas›ndaki su miktar› ile yak›ndan iliflkilidir.

Ya¤mur veya ›s›nan havan›n etkisi ile fazlamiktarda kar erimesi sonucu kar örtüsündekisu miktar›n›n artmas› nedeniyle zemin üzerin-de pürüzlülü¤ü sa¤layan ufak cisimler su alt›n-da kald›¤›ndan, kar tabakas› ve zemin aras›n-daki sürtünme azal›r ve kayma h›z› artar.

Uzun süreli s›k›flma etkisi al-t›nda kalan bir kar örtüsündeoluflan deformasyon, kar örtü-sünün derinlere do¤ru yo¤unlu-¤unun ve sertli¤inin artmas›n›sa¤lar.

Yerçekimi etkisi ise, kar›na¤›rl›¤› alt›nda taneler üzerinebask› yaparak örtü içinde otur-maya, yo¤unlaflmaya ve daya-n›m›n› artt›rmaya yard›mc› olur.Kar tabakalar› kendi durayl›l›k-lar›n› kaybederken, baz› koflullar alt›nda yenibir fiziksel olufluma atlama tahtas› haline gelir-ler ki bu olay ÇI⁄'d›r

Meteorolojik Faktörler

Meteorolojik faktörler, uygun topo¤rafik vearazi koflullar›nda 盤 oluflumuna zemin haz›r-lar. Genel olarak, ya¤›fl (kar , ya¤mur, ya¤›flfliddeti), rüzgar (h›z, yön, yüksek irtifa rüzgar-lar›, yerel rüzgar durumu), s›cakl›k (mevcut s›-cakl›k koflullar›), atmosfer bas›nc› ve bulutlu-luk (kar yüzeyinin h›zl› so¤umas› aç›s›ndan)盤 oluflumuna etki eden önemli meteorolojikfaktörlerdir.

Bu meteorolojik faktörler fliddetli tipi sonra-s› 36 saatten uzun süren ›l›k bir havan›n es-mesi, kar örtüsü üzerine ya¤murun ya¤mas›,bir defada 25 cm den fazla yeni kar tabakas›-n›n oluflmas›, ›l›k bir günün ard›ndan ani s›-cakl›k düflüflünün meydana gelmesi ve rüzga-r›n 24 saatten uzun bir süre 7 m/sn den dahah›zl› esmesi durumlar›nda 盤 oluflumuna da-ha elveriflli ortam› olufltururlar.

Di¤er taraftan, uzun süreli kar ya¤›fllar›n-dan sonraki ilk güneflli gün, e¤er kar yüzeyidonmufl ise, aç›k ve bulutsuz bir geceden son-raki ilk gün 盤 oluflumuna oldukça elverifllidir.

Katastrofik 盤lar›n(Katastrofik 盤lar genel-likle uzun tekrarlama periyoduna sahip ve or-

man büyüme s›n›r›n›nüstündeki hatlardanbafllayan 盤lar) ço¤u,genifl ölçekli hava sis-temlerinin getirdi¤i karya¤›fl› sonucu ortayaç›kan direk yüklemenedeni ile oluflurlar.

Ç›¤ oluflumu, mete-orolojik karakterlidir vehava durumu ile to-pografyan›n iliflkisini

aç›klayacak uzun süreli gözlemlere dayal› ça-l›flmalara gerek duyulmaktad›r.

Ç›¤lar, farkl› kal›nl›klara sahip kar örtüsü-nün çeflitli faktörlerin etkisiyle e¤im boyuncahareketi sonucunda ortaya ç›kar. Ç›¤lar, yerle-flim birimleri, da¤ spor ve turizm tesisleri, ka-rayollar›, köy yollar›, demiryollar›, haberleflmeve enerji nakil hatlar›, sanayi, askeri ve di¤erbenzeri tesisler için büyük tehlikeler oluflturdu-¤u gibi can kay›plar›na da neden olurlar. Tür-kiye’de Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgele-ri ve Karadeniz Bölgesi’nin iç kesimlerinde birçok yerde gerçekleflmektedir. Bu bölgelerdekimezra tipi yerleflim birimlerinin ço¤u 盤 tehdi-di alt›ndad›r.

Kaynak: http://www.meteor.gov.tr

ASLAN SAYFASIt

T‹MSAH SAYFASIA

K›fl turizminin gözdesi Uluda¤, OlimposDa¤› olarak da bilinir. Bursa ili s›n›rlar› içinde,2.543 m yüksekli¤i ile Türkiye’nin en büyük k›flve do¤a sporlar› merkezi olan da¤d›r.Ço¤u in-san k›fl aylar›nda ve tatillerde buray› terciheder.Sosyal tesisleri ve hotelleri ile Türkiye’ninbir numaras›d›r.

Antik ça¤›n ilk tarihçilerinden Heredot (‹.Ö490-420) yazd›¤› Heredot Tarihi isimli kitab›n-da Uluda¤, Olympos olarak geçer ve Olym-pos’ta Lydia kral› Kroisos’un o¤lu Atys’in ya-flad›¤› trajediyi anlat›r. Heredot’tan 400 y›lsonra Amasya do¤umlu co¤rafyac› Strabon(‹.Ö 64-‹.S 21) yazd›¤› 17 kitaptan oluflanCo¤rafya isimli kitab›nda Uluda¤, Olympos veMysia Olympos’u olarak geçer. Strabon;Mysia isminin asl›n›n Lydia’l›larda gürgen a¤a-c› anlam›na gelmektedir.

Roma ‹mparatorlu¤u’nda resmi din h›risti-yanl›k olduktan sonra Uluda¤’da 3. yüzy›l-dan sonra keflifllerin yaflad›¤› ilk manast›rlarkurulmaya bafllanm›fl ve manast›rlar 8. yüz-y›lda say›ca en üst seviyeye ç›km›flt›r. Ulu-da¤’da Nilüfer nehri ile Deliçay aras›ndakivadi ve tepelerde 28 manast›r kurulmufltur.

Orhangazi Bursa’y› uzun bir kuflatmadansonra teslim alm›fl ve da¤daki keflifllerin ya-flad›¤› manast›rlar›n bir k›sm› terk edilirken,baz›lar›n›n yerlerine Do¤lu Baba, Geyikli Ba-ba, Abdal Murat gibi müslüman dervifllerininziva yerleri olmufltur.

Orhangazi Bursa’y› teslim ald›ktan sonraTürkler da¤a Keflifl Da¤› ismini vermifllerdir.16. yüzy›lda Bursa’ya gelen Alman seyyahReinhold Lubenau Uluda¤’›n Türklerin elinegeçtikten sonra keflifllerin sadece gündüzle-ri ibadet için da¤a ç›kt›klar› ve manast›rlar›nharç kullan›lmadan tafl duvarlarla yap›ld›¤›n›belirtir.

Marmara Bölgesi'nin en yüksek da¤›. Ku-zeybat›-güneydo¤u do¤rultusunda uzananUluda¤’›n uzunlu¤u 40 km’yi bulur. Geniflli¤iise 15-20 km’dir. Toplu ve heybetli bir görü-nüfle sahip olan bu da¤›n Bursa’ya bakanyamaçlar› kademeli, güneye Orhaneli’ne ba-kan taraflar› ise düz ve daha diktir. En yük-sek noktas› Uluda¤ Tepe’de 2.543 m’dir.Da¤›n kuzey taraf›nda Sar›alan, Kirazl›, Ka-d›, Sobra yaylalar› vard›r.

Uluda¤’›n yüksek yerlerinde eski buzulla-ra ait izlere raslanmaktad›r. Karatepe’nin ku-

Haz›rlayan:Levent KIRAN

YÖRELER‹M‹ZYÖRELER‹M‹Z

GERGEDAN SAYFASIU

zeyindeki Aynal›göl, Karagöl ve Kilimligöl bu-zul gölleri bu izlerin en önemlileridir. Bu gölle-rin mavi berrak sular›, hemen afla¤›s›ndabafllayan yemyeflil çam ormanlar›, yüksekler-deki beyaz kar y›¤›nlar› buralar›n güzelli¤inegüzellik katmaktad›r.

Etraf›ndaki çöküntü sahalar›n›n cevresin-de yükselen Uluda¤’da tabakalar aras›ndayer yer maden ve maden damar yataklar›narastlanmaktad›r. Türkiye’nin önemli volframyataklar› buradad›r. ‹klimi, yüksek da¤ özelli-¤indedir. Yükseklere ç›k›ld›kça kar ya¤›fl› vemiktar› fazlalafl›r. Yüksekli¤e ba¤l› olarak da›s› azal›r. Da¤›n doruk noktas›ndaki karlaryaz k›fl erimez. Baz› yerlerde kar kal›nl›¤› ikimetrenin üzerine ç›kmaktad›r. Uluda¤’dankaynaklanan derin vadiler içindeki pekçok de-re, Nilüfer Çay› ile Göksu’ya ulafl›rlar.

Uluda¤ modern da¤ tesisleri, teleferi¤iBursa’n›n hemen yan›nda olmas› ile da¤ vek›fl turizminin merkezi olmufltur.Türkiyenin enbüyük kayak merkezidir.Yol durumunun uy-gunlu¤u, her mevsim kar bulunmas›, eflsizmanzaralar› buraya turist çekmektedir.

Da¤›n doruk noktas›ndan aç›k havada ‹s-tanbul, Marmara ve civar yak›n yerlerin gö-rünmesi buraya ayr› bir özellik vermektedir.Do¤u, kuzey eteklerinin Bursa Ovas›na yak›nyerlerinde s›cak su kaynaklar›n›n bulunma-s›ndan burada kapl›calar meydana gelmifltir.Bursa’n›n Çekirge semtindeki bu kapl›calarpekçok hastal›¤a flifa olmaktad›r.

Bitki örtüsü

Bitkisel zenginlik bak›m›ndan ender yerler-den biridir. Mart ay›nda alt kademelerde bafl-layan uyanma, yaz boyunca zirvede devametmektedir. Özellikle orman kufla¤›n›n üzerin-de yer alan ve pek çok kifli taraf›ndan k›raçolarak bilinen da¤da, çok zengin ve bu bölge-ye özgü nadir bitki türleri yay›l›fl göstermekte-dir.

• 350 m den itibaren: defne, zeytin, katranard›c›, f›nd›k, laden, funda, k›z›lçam, makive çal›l›k alanlar,

• 350-700 m aras›: kestane, akçakesme, er-guvan, koca yemifl, da¤ çile¤i, zeytin, ka-t›rt›rna¤›, Girit ladeni, maz› meflesi, gür-gen, k›z›lc›k, al›ç, geyikdikeni, s›r›mba¤›,yabani defne, karaa¤aç, kay›n, titrek ka-vak, karaçam,

• 700-1000 m aras›: kestane, kay›n, saps›zmefle, titrek kavak, karaçam, yabani k›z›l-c›k, al›ç, geyikdikeni, muflmula,

• 1000-1050 metreden itibaren: kay›n or-manlar› 1500 metreye kadar ulafl›r.

• 1500-2100 m aras›: Uluda¤ göknar›, bodurard›ç, yaban mersini, ay› üzümü, yabanigül, geyik dikeni, çoban üzümü, sö¤üt, ka-raçam, kay›n, gürgen, titrek kavak, s›r›m-ba¤›, yo¤urtotu, kekik, bitotu, misk so¤an›,hindiba, bahar y›ld›z›, çok çiçekli gelincik,yabani elma.Karaçam ormanlar› aras›nda sar›çam,

2100 m den sonra bodur ard›çlar, 2300 m ka-dar otsu türler ile temsil edilen Alpin bitkilerhakimdir. Da¤›n etek bölümlerinde mefle,kestane, ç›nar, ceviz a¤açlar›na, 300-400 mkadar olan k›s›mda Akdeniz bitkilerine dahayukarlarda nemli orman bitkilerine rastlan›r.

‹klim

Da¤›n iklimi alt kademelerden zirveye do¤-ru kademeli de¤iflimler göstermektedir. Altkademelerdeki Akdeniz iklim tipi, zirveye do¤-ru nemli mikro termik iklim tipine dönüflürken,k›fllar› yüksek rak›mlarda buzlu iklim görülür.Do¤u Akdeniz iklim grubunun birinci familya-s›nda yer almaktad›r. Kar ya¤›fll› günler y›ll›k66,7 gün, kar ile örtülü günler y›ll›k 179,2 gün-dür.

http://www.uludaglilar.com

Evvel zaman içinde, ülkelerin birindegüzel bir k›z varm›fl… Günlerden bir gün,bu k›zla evlenmek için üç adam ç›ka gel-mifller uzun yollardan. Gençlerden birikahin, biri sihirbaz, di¤eri bile¤ine güçlübir delikanl›ym›fl…

Adaylar k›z›n babas›na söylemifller di-leklerini… Babas›, "Bu ifle bir fley diye-mem, ça¤›ral›m k›z›m› o söylesin karar›n›."dedi. Kendini seçimini kendi yaps›n diye,k›z›n›n odas›na gitti. Bir de gördü ki, pen-cere ard›na kadar aç›k ama k›z ortadayok. Telafl içinde h›zla geri döndü.

Kahin bir süre düflündükten sonra, "Ej-derha kaç›rm›fl onu, ama ma¤aras› çokuzaklarda, Kaf Da¤›n›n tepesinde. Bumevsimde oraya varmak olanaks›z." de-

Yazan : Hüseyin Gazi ‹NCEÇizen : ‹lker GAZ‹O⁄LU

MasalMasal

ÜÇ DAVACI

A⁄AÇKAKAN SAYFASI

di. "Büyüyle bu yolculu¤u k›saltabilirim" di-ye ba¤›rd› sihirbaz. Sonra sihirli birkaç söz-cük söyledi ve elini sallamas›yla sihirli birhal› belirdi önlerinde. Üç aday hal›ya bi-nip, gökyüzüne yükseldiler. Az zamansonra, Kaf Da¤›'n›n doru¤una geldiler.Kahin, ejderhan›n ma¤aras›n›n yerini gös-terdi ve yak›nlarda bir yere indiler. Ejder-ha onlar› görünce, hemen üstlerine sald›r-d›. Kahin ve sihirbaz korkuyla titrediler.Delikanl›, elinde k›l›c› korkusuzca yürüdücanavar›n üstüne. Korkunç bir dövüfl ol-du. Sonunda delikanl›, ejderhan›n bafl›n›k›l›c›yla koparmay› baflard›.

Üç aday ve k›z, sihirli hal›ya binerekdöndüler eve.

Ancak genç k›z karar veremedi, adaylar-dan hangisini seçece¤ini. Çaresiz kalan ba-ba, sonunda en bilgili yarg›ca baflvurmala-r›n› önerdi.

Yarg›ç üçünü de dikkatle dinledi. Uzunuzun düflündükten sonra, "K›z delikanl› ileevlenmeli" dedi. "Ama ben olmasayd›m,onu asla bulamazd›k," dedi kahin. Sihirbaz,"Ben sihrimi kullanmasayd›m, k›z› kurtarmakiçin oraya zaman›nda ulaflamazd›k," dedi.

"Söyledikleriniz do¤ru" dedi yarg›ç, "Amadelikanl› onu yüreklili¤iyle kazand›. Siz ikiniz,onun kulland›¤› k›l›ç gibi birer araçt›n›z."

Yüre¤inizle kazan›n arkadafllar... Yüre¤i-nizle kazand›¤›n›z› asla kaybetmezsiniz...

PEL‹KAN SAYFASI

DA⁄ KEÇ‹S‹ SAYFASI

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

Orman ve do¤a ile ilgili fliirlerini ve resimlerini bizimle paylaflan arkadafllar›m›z›n eserlerini yay›nl›yoruz. Haydi sizin de resimlerinizi bekliyoruz...

UfukcanfiAH‹NLER

Atatürk ‹.Ö.O.1-A S›n›f›

Mengen/BOLU

Mertcan HabibKAYA

Metin Emiro¤lu‹.Ö.O.

1-A S›n›f›ANKARA

KAYIN SAYFASI

Nazl› S›laKOfiUMCU

Yörük Ali Efe ‹.Ö.O.1-A S›n›f›

AYDIN

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

MANTAR SAYFASI

Ayflenur TEM‹ZKarabekir ‹.Ö.O.

8-A/823

O¤uzhan ALKANHalitpafla ‹.Ö.O.

8-A S›n›f›No: 221

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

ÖzlemMALATYALISofo¤lu ‹.Ö.OS›n›f: 2/BANKARA

Hep beraber toplanm›p,Bir fidan dikelim.Etraf›n› su ile kaplayay›m,Büyümesini bekleyelim.

Gölgesinde çocuklar oynas›n,Dallar›nda kufllar c›v›ldas›nKelebekler uçsunHerkez mutlu olsun

Yeter ki Bir A¤aç Olsun

MAYMUN SAYFASIm

AybükeDEL‹DUMAN

Gazi Üniv.Koleji

ÇAM SAYFASIi

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

‹lay ATAfi / Gülen Muharrem Pako¤lu ‹.Ö.O. 3. S›n›f ö¤rencisi - Bahçelievler/ANKARA

Bir varm›fl bir yokmufl. Ela ad›nda bir k›z varm›fl. Bu k›z siyah saçl›, çok güzel bir k›zm›fl. Okula bu y›l bafllayan Ela,Ankara’da yafl›yormufl. Bir yaz tatilinde annesinin köyüne gitmifl. Köyde inekler, koyunlar, kuzular ve ördekler varm›fl.Bu köy çok güzel, orman›yla ünlü ve çok yeflillik bir köymüfl. Köyde yaflayan insanlar yaflant›lar›n›, inekleri, koyunlar›sa¤arak, kuzular› ve ördekleri besleyerek geçirirlermifl. Ayn› zamanda tohum ekip, tarlada çal›fl›rlarm›fl.

Ela, bu köyü ve orada yaflayan büyükannesini çok seviyormufl. Bu yüzden okullar kapan›r kapanmaz, Ela ve ailesiköye gidiyorlarm›fl.

O yaz havalar çok güzelmifl. Ela bütün köyü gezmek istemifl. Bir gün babas›, annesi ve büyükannesi ile köyü gez-meye ç›km›fllar. Ela ilk önce köyün orman›n› gezmek istemifl. Hep birlikte ormana do¤ru yollanm›fllar. Ormana yak-laflt›klar›nda uzaktan balta sesleri duymufllar. Ela gözlerine ve kulaklar›na inanamam›fl! Köylüler ellerinde baltalar ac›-mas›zca orman› kesiyorlarm›fl. Ela koflarak köylülerin yanlar›na gitmifl ve sormufl ;

- Bu a¤açlar› neden kesiyorsunuz?- Bu a¤açlara ihtiyac›m›z var. Bir iki tane a¤aç kesmekten ne olur ki ! demifl köylüler. Öyle demifller ama bir iki de-

¤il çok daha fazlas›n› kesmifller. Eve dönerken Ela’y› bir düflüncedir

alm›fl. O kadar üzülmüfl ki, annesi vebabas› onu bofluna teselli etmeyekalkm›fllar. Okulda ö¤retmenin ö¤ret-tikleri akl›ndan ç›km›yormufl. Ö¤ret-meni, "A¤açlar kesilirse sel ve eroz-yon olur, bu da dünyam›z›n h›zla yokolmas› demektir. Ormanlar bizim mil-li servetimizdir, ormanlar bütün insan-l›¤›n mal›d›r. Hep birlikte ona sahipolmal› ve korumal›y›z," demiflti. Ö¤-retmeninin bu sözleri akl›na parlak birfikir getirdi." Köyün bütün çocuklar›n›toplay›p onlara a¤aç kesmenin dün-yam›za verece¤i zararlar› anlat›rsam,onlar da anne babalar›na anlat›r, on-lar› uyar›r ve böylece a¤açlar› kesil-mekten kurtarm›fl olurum," diye dü-flündü.

Ela, köydeki bütün çocuklar› topla-y›p onlara ö¤retmeninin ö¤retti¤i bütün bilgileri anlatt›. Bütün köy çocuklar›na a¤açlar›n ne kadar önemli oldu¤unu,sel ve toprak kaymas›n›n insanlara ve dünyam›za verece¤i zararlar› bir bir anlatt›. Köy çocuklar› ilgi ile Ela’y› dinledi-ler. Ela, son olarak onlara, " Büyüklerinize söyleyin, yafllanm›fl a¤açlardan, ihtiyaçlar› kadar kessinler. Kestikleri hera¤aç için bir fidan diksinler," diye uyarmay› da ihmal etmedi.

Köylü çocuklar, anne ve babalar›na Ela’n›n söylediklerini anlatt›lar. Fakat, onlar çocuklar›n› dinlemediler. A¤açlar›gizli gizli kesip satmaya devam ettiler.

Günler çok çabuk geçti.Art›k tatil bitmifl, sonbahar geliyordu. Ela’n›n gitme vakti gelmiflti. Köydeki çocuklarla ve-dalafl›p, büyükannesinin elini öptükten sonra ailesi ile birlikte Ankara’ya do¤ru yola ç›kt›lar.

Okullar aç›lm›fl, o sonu gelmeyen sonbahar ya¤murlar› bafllam›flt›. Bir gün Ela okuldan eve geldi¤inde annesini çoküzgün buldu ve sordu;

- Neden üzgünsün anneci¤im, can›n› s›kacak bir fley mi oldu?- Sorma k›z›m, büyükannenlerin köyünü sel basm›fl, pek çok ev sel sular›na kap›l›p yok olmufl, dedi annesi.Ela üzgün bir sesle ve heyecanla ;- Can kayb› var m› anne, büyükannemler nas›l?

- Hay›r k›z›m, can kayb› neyse ki yok ama, mal kayb› çok. Pek çok evi su basm›fl, köylüler bu ya¤murdad›flar›da kalm›fllar, herkes birbirine destek olmaya çal›fl›yor. Büyükannenler iyi, komflular›na yard›m ediyorlar, demifl.

Ela, köylülerin onlar döndükten sonra da a¤aç kesmeye devam etti¤ini anlam›fl. Bunun cezas›n› da böylece ödemifloldular. Bu onlara, ac› da olsa bir ders olmufltu. Belki de art›k a¤aç kesmezler, kestiklerinin yerine de yeni fidanlardikerler, böylece kendilerini biraz olsun affettirirlerdi.

(1. S›n›f Türkçe Performans Ödevi)

A⁄AÇSIZ ORMAN

KANGURU SAYFASIK

B‹LMECE - BULMACA

Afla¤›daki Türk resim sanat›na damgas›n› vurmufl, belli ak›m ve ekollerden baz›ressamlar›m›z›n isimlerini bulmacam›zda yukardan afla¤›ya, afla¤›dan yukar›ya,soldan sa¤a, sa¤dan sola ve her iki yönde çapraz olarak bulal›m. Do¤ru çözen ilkbefl kifliye kitapr arma¤an›m›z var. Haydi kolay gelsin.

1-Ali Çelebi 2-Ferruh Bafla¤a 3-fieref Akdik 4-Bedri Baykam 5-Nejad Devrim 6-Ferit Apa 7-Orhan Peker 8-Fikret Mualla 9-Nuri Abaç 10-Avni Lifij 11-Nuri ‹yem 12-Turan Erol 13-Sami Yetik 14- Jale Yasan 15-fiefik Bursal› l6-Abidin Dino 17-Osman Hamdi Bey

18- Komet 19-Nefle Erdok 20- Arif Kaptan

Kitap Ödüllü Bulmaca Haz›rlayan: Hülya fi‹MfiEK

TÜRK RES‹M SANATININ USTALARI

S‹NCAP ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹’nin OGM ad›na Sahibi: Abdullah BÜBERSorumlu Yay›n Yönetmeni: Hüseyin Sop ● Yazar-Çizer Ekibi: Sait K›ran, fiener Fak›o¤lu,

Hülya fiimflek, Levent K›ran, Mertcan Aytemiz, Hasan U. Ünverdi ● Bu dergi iki ayda bir Orman GenelMüdürlü¤ü'nce Bas›n ve Ahlak Yasas›na uygun olarak yay›nlanmaktad›r.

● Grafik Organizasyon: Esta Tan›t›m Ltd. (0312) 212 06 96● Bask›: Orman Genel Müdürlü¤ü Matbaas›

● Haberleflme Adresi: Orman Genel Müdürlü¤ü, E¤itim Dairesi Baflkanl›¤› 1 No’lu Bina 06560 Gazi / ANKARA Tel: (0312) 296 41 33 - 296 41 34 Faks: (0312) 296 41 36

● E-Posta Adresimiz: sincap@ogm.gov.tr (fiiirler, öykü ve an›lar bu adrese gönderilsin)

‹nternet adresimiz:www.ogm.gov.tr

S‹NCAP DERG‹S‹N‹ OKUYUN.. OKUTUN.. ABONE OLUN.. SAH‹P ÇIKIN...NASIL ABONE OLUNACAK ?Orman Genel Müdürlü¤ü’nün T.C. Ziraat Bankas› Atatürk Orman Çiftli¤i fiubesindeki 6288169-5001No’lu hesab›nay›ll›k abonelik bedeli olan 5 YTL. yat›r›lacak, banka dekontu ile birlikte abonenin aç›k adresi afla¤›daki adrese gönderilecektir.

ADRES:Orman Genel Müdürlü¤ü, E¤itim Dairesi Baflkanl›¤›, 1 no’lu Bina 06560 Gazi/Ankara

Dikkat !Arkadafllar›m›z›n ço¤u Sincap Dergisi'nde sorulan

bilmece ve bulmacalar› cevaplamak için derginin

o sayfas›n› keserek bize gönderiyorlar.

Sak›n ha !Daha önceki say›lar›m›zda belirtmifltik. Derginizi

y›rtmay›n, parçalamay›n. Bize gönderece¤iniz

sayfan›n›n fotokopisini çekin ve cevaplar›n›z› onun

üzerinde belirtin. Dergi sayfas›n› keserek bize

gönderen arkadafllar›m›z, cevab› do¤ru bilseler

dahi hediyelerini alamazlar...

Eylü

l-Eki

m 2

008

Say›

s›nd

aki

Bulm

acan

›n C

evab

›

N E Ç A ⁄ A B M U L P A K

A R V N U M Y A M A K A S

L A M A L A B A B K A ⁄ M

S F K L fi ‹ A C A M T A ‹

A N U P U A F A R Ü Z Ç S

Y A R A S A K ⁄ I U R K ‹

Y L T K E N N U M E ‹ A Ç

I T A V fi A N O T R P K E

L R R M L ⁄ D N P U A A K

A I B Y U A A ‹ K V R N ⁄

N S E A Y P A C N ‹ S Ç A

E C Z I N A D E G R E G D

‹ K L ‹ T P U H U K U fi U