F‹YATI : 0,5 YTL (KDV DAH‹L) • EYLÜL/EK‹M-2007F‹YATI : 0,5 YTL (KDV DAH‹L) • EYLÜL/EK‹M-2007

FGIHRUEATKLYQJVCZSBfgkyl

ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹

Editör’den..Merhaba Sevgili Çocuklar,

S›cak yaz günleri kurumufl sonbahar yapraklar› aras›nda sona erdi. Bu yaz küresel ›s›nma-n›n etkilerini hep birlikte yaflad›k de¤il mi. S›cak yaz günlerindeki su kesintileri hayat›m›z› na-s›l da olumsuz etkiledi.

Sevgili çocuklar bu say›m›zda an›z yakman›n do¤ada olan etkilerini ele ald›k. Biliyorsunuzsonbahar›n gelmesiyle evlerde hummal› k›fl haz›rl›klar› bafllar. Tarlalar da k›fla haz›rlan›r. Ha-sat mevsimi sonunda temizlik amac›yla öteden beri geleneksel hale gelen, ancak do¤ruolmayan bir uygulama ile an›zlar yak›lmaktad›r.

Hem zararl› hemde yasak olan bu uygulama ile topraklardaki organik madde yok olmak-ta, ya¤›fl›n ve rüzgar›n etkilerine aç›k olan toprak, erezyona u¤ramaktad›r. Erozyona u¤ra-yan toprk ya¤›fl tutmamakta ve bütün bunlar da tarlalar› verimsiz hale getirmektedir. Ayr›caan›z yang›n› s›ras›nda arazide yaflayan pek çok yaban hayvan› yuvalar›n› terk etmektedir.

En önemlisi de ormana bitiflik veya civar›ndaki tarlalarda özellikle rüzgarl› havalardayak›lan an›zlar orman yang›nlar›na sebep olmaktad›r.

Sizler bu bilgileri arkadafllar›n›zla paylafl›n. Büyüklerinizi bu konuda uyar›n. Do¤ada ya-p›lan en ufak yanl›fl bir uygulama bile do¤a taraf›ndan affedilmemekte insano¤lu bunun ce-zas›n› sonradan çekmektedir.

Hepimizin çevresine ve do¤aya duyarl›, bilgili ve bilinçli bir birey olaca¤›n›z inanc›yla ye-ni ö¤retim y›l›nda baflar›lar diliyor, sonraki say›m›zda buluflmak üzere hepinizi sevgiyle ku-cakl›yorum.

B‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .GEY‹K SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PAPATYA SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PALAMUT SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .N‹LÜFER SAYFASIB‹LGE S‹NCAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KARDELEN SAYFASIM‹N‹ ANS‹KLOPED‹ (KANGURU) . . . . . . . . . . . . . . .AYI SAYFASIM‹N‹ ANS‹KLOPED‹ (BADEM) . . . . . . . . . . . . . . .Ç‹LEK SAYFASI‹ZM‹R KENT ORMANI . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TAVfiAN SAYFASI‹ZM‹R KENT ORMANI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LEYLEK SAYFASIBUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ? . . . . . . . . . . . . . . .DAL SAYFASIBUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ? . . . . . . . . . . . . . . . .F‹L SAYFASIANIZ YAKMANIN ETK‹LER‹ . . . . . . . . . . . . . .KESTANE SAYFASIANIZ YAKMANIN ETK‹LER‹ . . . . . . . . . . . . . . . .ASLAN SAYFASIAMATÖR GÖKB‹L‹MC‹L‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ÇAM SAYFASIAMATÖR GÖKB‹L‹MC‹L‹K . . . . . . . . . . . . . . .MAYMUN SAYFASIKUM Ç‹ÇE⁄‹N‹N GÖZYAfiLARI . . . . . . . . . . . . .GÜNEfi SAYFASIKUM Ç‹ÇE⁄‹N‹N GÖZYAfiLARI . . . . . . . . . . . .KARTAL SAYFASID‹fi ÇÜRÜKLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .T‹MSAH SAYFASID‹fi ÇÜRÜKLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .GERGEDAN SAYFASIMASAL (TIKI-TIKI-TIKI-TIKI) . . . . . . . . . . .A⁄AÇKAKAN SAYFASIMASAL (TIKI-TIKI-TIKI-TIKI) . . . . . . . . . . . . . .PEL‹KAN SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MANTAR SAYFASIGÖNDERD‹KLER‹N‹Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KAYIN SAYFASI‹LG‹NÇ BULUfiLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DA⁄KEÇ‹S‹ SAYFASIBULMACA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KANGURU SAYFASI

Osman KahveciOrman Genel Müdürü

Yazan ve Çizen:Sait K›ran

GEY‹K SAYFASI

Bilge Sincap orman›n kenar›nda, ürünü toplanm›fl tarlalar›seyretmektedir... O s›rada B›d›k ile B›zd›k yan›na gelir...

‹Y‹ GÜNLERB‹LGE S‹NCAP !

NASILSINB‹LGE S‹NCAP ?

HOfi GELD‹N‹ZÇOCUKLAR.

‹Y‹Y‹M DE, ORMANDA KOfiUPOYNAMAK VARKEN, S‹Z‹NNE ‹fi‹N‹Z VAR BURADA ?!.

BU TARAFTAN YÜKSELENB‹R DUMAN GÖRDÜK...

"...EYVAH, Y‹NE M‹ YANGIN ÇIKTIACABA?" D‹YEREK KOfiTUK GELD‹K.

PAPATYA SAYFASI

S‹Z DE DUMANIGÖRDÜNÜZ MÜ ?

B‹LGE S‹NCAP

EVET GÖRDÜM...DUMAN BURADAN ÇIKTI

fiU ‹K‹ KÖYLÜYÜGÖRÜYOR MUSUNUZ ?!

EVET B‹LGE S‹NCAP,YEMEK Y‹YORLAR.

B‹R‹S‹ BU TARLANIN,D‹GER‹ DE YANDAK‹TARLANIN SAH‹B‹...

...BU TARLANIN SAH‹B‹ OLAN KÖYLÜ, TARLASINDAK‹ANIZI TAM TUTUfiTURMUfiKEN, D‹⁄ER‹ YANINA GEL‹PONA B‹RfiEYLER ANLATTI...

...TARLADAK‹ ATEfi BÜYÜMEDEN,‹K‹S‹ B‹R OLUP SÖNDÜRDÜLER.

HELAL OLSUND‹⁄ER KÖYLÜYE !

PALAMUT SAYFASI

PEK‹ D‹⁄ER KÖYLÜ,TARLA SAH‹B‹NE

NE ANLATTIB‹LGE S‹NCAP ?

Bilge Sincap, iki köylü aras›ndakikonuflmay› anlatmaya bafllad› :

BAK ARKADAfi.. ANIZ YAKMAKYASAL B‹R SUÇTUR...

AMA BU ESK‹DEN BER‹YAPILAN B‹R fiEY.

ESK‹DEN BER‹ YAPILAN B‹R YANLIfiI B‹Z‹M DEVAM ETT‹RMEM‹Z H‹Ç DO⁄RU OLMAZ DE⁄‹L M‹?

...DAHA ‹Y‹ B‹R TOHUM YATA⁄I HAZIRLAMAK, TARLADAK‹ YABANCI OT VE HAfiEREY‹ YOK ETMEK DÜfiÜNCES‹YLE ANIZIMI BEN DE YAKARDIM...

N‹LÜFER SAYFASI

...AMA, HER ANIZ YAKTI⁄IMIN ‹K‹NC‹ YILINDAB‹R DE BAKTIM K‹ TOPRA⁄IMIN VER‹M‹ DÜfiÜYOR...

...G‹TT‹M BU DURUMUMÜHEND‹SLERE ANLATTIM...

...ONLARI D‹NLED‹KTEN SONRAANIZ YAKMAKTAN VAZGEÇT‹M.

HAK‹KATEN... TOHUMU AYNI YERDEN ALDI⁄IMIZ HALDE, SEN‹N TARLANDAK‹ ÜRÜN

N‹Ç‹N DAHA ‹Y‹ D‹YE HEP DÜfiÜNÜRDÜM...

...YAHU ARKADAfi, GEL ÖNCE fiU ATEfi‹SÖNDÜREL‹M DE SONRA BANA TANE TANE

ANLAT... BEN DE B‹LEY‹M.

BUNUN ÜZER‹NE KÖYLÜ, ANIZ YAKMANIN ZARARLARINI TEK TEK ANLATMAYA BAfiLADI : 1- ANIZ YAKMAKLA

TOPRA⁄IN ÜZER‹NDEK‹ YARARLIMADDELER‹ YOK ED‹YORUZ.

2- ÜZER‹NDEK‹ YARARLI MADDELER‹ YOK OLAN TOPRAK,YA⁄AN YA⁄MURU TUTMUYOR.BÖYLECE YA⁄MUR SUYU ‹LEB‹RL‹KTE TARLADAK‹ TOPRAK DA AKIP G‹D‹YOR.

3- SAPLARI YAKTI⁄IMIZ ‹Ç‹NTARLADAK‹ TOPRAK RÜZGARA DAAÇIK OLUYOR. B‹R KISIM TOPRAK ‹SE, RÜZGARLA B‹RL‹KTETOZ OLUP UÇUP G‹D‹YOR.

Bitti

KARDELEN SAYFASI

4- HAYVANLARA YEML‹K VE DUVAR YAPARKEN ÇAMURA KARIfiTIRDI⁄IMIZ SAP-SAMANI DA BOfiU BOfiUNA YAKMIfi OLUYORUZ.

5- TARLADA BULUNAN OTLAR ‹LE ÇEfi‹TL‹ HAYVANATI YAKTI⁄IMIZDAN DO⁄AL DENGEY‹ DE BOZUYORUZ.

6- YANGIN SIRASINDA ÇIKAN DUMANLA, HEM HAVAYI K‹RLET‹YOR HEM DE ÇEVREDEK‹ D‹⁄ER TARLALARA VE MEYVE BAHÇELER‹NE ZARAR VER‹YORUZ.

7- EN ÖNEML‹S‹; SEN‹N TARLAN G‹B‹ ORMANA YAKIN OLAN YERLERDE, ORMAN YANGINI ÇIKMASINA SEBEP OLUYORUZ.

A⁄ZINA SA⁄LIK KOMfiU...‹Y‹K‹ DE ATEfi‹ BÜYÜMEDEN

SÖNDÜRDÜK...

...HAYD‹ GEL, fi‹MD‹ DEAZI⁄IMI* PAYLAfiALIM...

B‹R KERE DAHA HELAL OLSUN KÖYLÜLERE..

EVET ÇOCUKLAR... HERKES BÖYLE DUYARLI OLURSA; HEM ÇEVREM‹Z,HAVAMIZ, HEM SUYUMUZ, TOPRAKLARIMIZ HEM DE ORMANLARIMIZKORUNMUfi OLUR.HELAL OLSUN DUYARLI OLANA...

(*)Az›k: Yola, ifle veya tarlaya giderken evde haz›rlanm›fl yiyecek. (Beslenme çantas› gibi...)

M ‹ N ‹ A N S ‹ K L O P E D ‹

Kanguru memeliler s›n›f›n›n keseliler tak›m›ndan bir ha-yand›r. Koyundan iri, otçul, ön ayaklar› k›sa, arka ayaklar›uzun ve kuvvetli, bafl› dengeyi sa¤layan, diflisinin karn›n-da yavrular›n› tafl›mas›na yarayan bir cep bulunan me-melidir.

50'den fazla türü olan kangurunun bütün türleriAvustralya'da veya komflu adalarda yaflar. Kanguru-nun en önemli türleri; büyük gri kanguru ile k›rm›z›kangurudur. Bu kangurular›n, boylar› 180 cm'ye,a¤›rl›klar› ise 90 kg kadar ç›kabilir. Büyük gri kan-guru küçük topluluklar halinde ormanl›k yerlerdeyaflar, çal› ve fidanlar›n yapraklar›yla beslenir.K›rm›z› kanguru ise 12 kadar hayvanlardanoluflan sürüler halinde yaylalarda yaflar.

kanguru beslenirken, k›sa olan önayaklar›n› yere dayar ve öne do¤ru e¤i-lir.S›çrad›¤› zaman ise arka ayaklar›-n› kullan›r. Büyük bir kanguru birs›çray›flta 8 metrelik bir uzunlu¤uaflabilir, veya 3 metre yüksekli-¤indeki bir çitin üzerinden atla-yabilir.

Kanguru yavrusu, yakla-fl›k olarak 33 gün süren birgebelik sürecinden sonrado¤ar. Sadece 2 cm bo-yunda olan yavrununüzerinde hiç k›l yoktur,gözleri kapal›d›r vekulaklar› tam geliflme-mifltir. Yavru kangurucebin içinde annesi-nin sütüyle beslene-rek 8 ay kadar ya-flar.D›flar› ç›kt›ktansonrada, etrafda ge-zip dolaflabildi¤i hal-de, daha 6 ay aradabir annesine dönerve süt emer.

Avustralya yerlile-ri bu hayanlar› etleriiçin avlarlar.

Haz›rlayan:fiener FAKIO⁄LU

AYI SAYFASI

Ç‹LEK SAYFASI

M ‹ N ‹ A N S ‹ K L O P E D ‹

Bademler ülkemizde do¤al olarak yetiflena¤açlard›r. Ancak günümüzde az miktarda do¤albadem bulunmaktad›r ve bir ço¤u afl›lanarak kül-tür varyetelerine dönüfltürülmüfltür. Bademler 8m'ye kadar boylanabilen dikensiz s›k dall› küçüka¤açlard›r. Gövdeleri ince ve düzgün olmayan biryap›da olup yafll› kabuklar› koyu renkli ve çatall›-d›r. Genç dallar› ve sürgünleri tüysüzdür. Bademyapraklar› uzun, dikdörtgenimsi olup dibi ve uçla-r› yuvarlakt›r. Orta damar belirgindir. bu yaprak-lar›n boylar›, 2,5-10 cm aras›nda geniflli¤i ise 2-3cm aras›nda de¤iflir. Derimsi olan yapraklar›n ke-narlar› difllidir ve gençken yapraklar›n alt yüzleritüylüdür. Yaprak sap› 1-3 cm aras›ndad›r. Çiçek-leri beyaz, beyaz-pembe reklidir. 3-4 cm çap›ndaolan çiçeklerinde 5 taç, 5 de çanak yapra¤› var-d›r. Taç yapraklar hafif burufluk görünümlü, geniflyuvarlak, yumurta biçimlidir. Çiçekler sapl› olupbu sap yaklafl›k 0.5 cm'dir. Badem meyveleri sert

ve eriksi meyvedir. D›fl k›sm› sert ve etli iç k›sm›odunsudur. 5 cm'ye kadar büyüyebilen ve üze-rindeki tüylerle kapl› bu meyveler yanlardan ba-s›k ve uçlar› sivridir.

Ifl›k bitkileri olan bademler toprak iste¤i ba-k›mndan seçici bitkilerdir. Daha çok kireçli, ku-rak, derin topraklar› tercih ederler. S›cakl›k iste-¤i fazlad›r. Kurakl›¤a karfl› dayan›kl›, so¤u¤akarfl› duyarl›d›r. Fazla uzun ömrlü de¤ildir. EgeBölgesi'nde en çok Mu¤la ve çevresinde yetiflenbademler kurak yamaçlarda, vadilerde mefle or-man› ve çal›l›klar›nda yaflar.

Badem meyvelerinin s›k›lmas› sonucundabadem ya¤› elde edilir. Ac› badem olarak bilinenBadem türlerinin içerisinde amigdalin ad› verilenbir glikozit vard›r. Bu glikozitin parçalanmas›ylaçok zehirli olan siyanhidrik asit meydana gelir.Bu nedenle fazla tüketildi¤inde kuvvetli zehirlen-meye neden olur.

MEVK‹

‹zmir'in Bornova ‹lçesine 4 km. mesafede, ‹zmir -Manisa karayolu üzeride olup, 1226 Ha büyük-lü¤ündedir.

FAUNA

Yaban hayat› yönünden oldukça zengindir. Yap›lan tespitlere göre tavflan, tilki,domuz, sansar, sincap, k›nal› ve çil kekli¤e rast-lanmaktad›r. Y›rt›c› kufllardan; do¤an, atmaca,kartal, akbaba ile ötücü kufllar›n çeflitli türleri mevcuttur.

G E Z E L ‹ M - T A N I Y A L I M

TAVfiAN SAYFASI

‹zmir Kent Orman›‹zmir Kent Orman›

FLORA

Flora (bitki örtüsü) yönünden çokzengindir. 429 metre rak›ma kadarK›z›lçam hakim a¤aç türüdür. Zakkum,ard›ç, akçakesme, mavi servi ve saçl›mefle kar›fl›k olarak bulunur. Dere yatak-lar›nda ç›narlar, alt florada ise mefle türleri,sürüngen ard›ç, laden, funda, defne,mersin, berberis, otsu bitkilerden geven,bu¤daygillerden çay›r otlar›, sütle¤en,ball›babagiller, sümbül, çi¤dem, s›kle-men'ler, yabani karanfil, glayyör, menekfle,papatya ve gelincikler hakimdir.

DO⁄AL VE SUN‹KAYNAKLARKent orman›nda do¤al dokuya uygunahflap malzemeden infla edilmifl seyir kule-si ve teraslar›, ya¤mur korunaklar›,tuvalet, köprü, çeflme, oturma banklar› veçocuk oyun alanlar›, bisiklet ve yürüyüflyolu ile spor alanlar› ile ayr›ca kent orman›içinde 15 milyon y›ll›k a¤aç fosilleri vetafllar üzerindeki yaprak fosilleri bulun-maktad›r.

G E Z E L ‹ M - T A N I Y A L I M

LEYLEK SAYFASI

DAL SAYFASI

BUNLARIB‹L‹YOR MUSUNUZ ?

BUNLARIB‹L‹YOR MUSUNUZ ?

Bitkilerin üzerindekiçam sak›z› bir boflalt›m

ürünü müdür?Sizin çamsak›z› olarak ifade etti¤iniz hamreçine bo-

flalt›m ürünü de¤ildir. Çünkü boflalt›m, bitkilerde demetabolizma art›¤› olan zararl› maddelerin d›flar› at›l-mas› demektir ve bir daha bitki taraf›ndan kullan›lmaz,d›flar›ya at›l›rlar ya da bileflimi de¤ifltirilerek zarars›zhale getirildikten sonra hücrede depo edilirler (örne¤in,metabolizma sonucu oluflan okzalik asit bitki için çokzararl›d›r. Fakat bu asit köklerle al›nan Ca+2 ile birlefl-tirilerek kalsiyum okzalat kristali halinde hücre için za-rars›z bir duruma dönüfltürülür). Oysa reçine bitki tara-f›ndan kullan›lan, bitkinin salg› kanallar›ndan salg›la-nan maddelerdir. Bu noktada biraz da reçine hakk›ndabilgilenmek yararl› olacak.

Hücrede bulunan cans›z maddelerin önemli bir k›s-m› ergastik maddeler ad› alt›nda toplan›r. Bu madde-ler hücredeki fizyolojik faaliyetler sonucunda oluflurlar.Reçine de ergastik maddelerden biridir. Çam, elma,erik gibi baz› odunlu bitkilerin salg›lad›klar› kat› ya dayar› ak›flkan, yar› saydam, suda çözünmeyen salg›maddeleridir. Eterik ya¤lar›n oksidasyonuyla oluflurlar.Bitkilerin çeflitli organlar›nda, özellikle salg› hücrelerin-de meydana gelir ve sonra da salg› kanallar›nda biri-kirler. Antiseptik özelliklerinden dolay› bitkilerde koru-yucu rol oynarlar, ve afl›r› su kayb›n› önlerler.

Haz›rlayan:Levent KIRAN

Kivi meyvesi nas›lve nerede yetiflir? Actinidia chinensis di¤er söylemle ço¤u kifli-

nin meyvesini severek tüketti¤i kivi, s›cak böl-gelerde yetiflen, sar›l›c›, t›rman›c› ve kuvvetligeliflen, yüzlek köklü bir bitkidir. Bilim insanlar›asma benzeri bu bitkiyi "kivi asmas›" olarak daadland›r›r. Dioik yani iki evcikli yap›da olan bubitkide erkek ve difli çiçekler ayr› bitkilerde bu-lunur. Kivi meyvesi de difli çiçe¤in döllenmesisonucu yumurtal›¤›n geliflmesiyle oluflur. Döl-lenmifl yumurtal›ktan olgun meyve 20-24 haftaiçinde oluflur.

Stoma nedir? Türkçe karfl›l›¤› gözenek. Yunanca a¤›z

anlam›na gelir. Bitkilerin gaz al›fl veriflini ya-pan yaprak dokusunda, su buhar›n›n geçiflini(terleme) h›zland›ran yap›lar.

F‹L SAYFASI‰

Neden baz› bitkilerinçiçekleri geceleri

kapan›r?

Çiçekler genellikle tozlaflmay› sa¤layan bö-cek ve kufllar›n aktif oldu¤u gündüz saatlerindeaç›kt›r. Nemin yüksek ve havan›n serin oldu¤ugece saatlerinde polenlerin afl›r› nemden korun-mas› için çiçekler kapan›r. Ancak tozlaflmas›güve, yarasa gibi gececil hayvanlar taraf›ndansa¤lanan çiçekler geceleri aç›l›r.

Baz› çiçeklerneden güzel kokar?

Bitkilerin büyük bir k›sm›, üreyebilmeleri için böcek-lere, kufllara ya da benzeri di¤er canl›lara gereksinimduyar. Bitkinin üreme organ› olanda çiçek de bu neden-le göz al›c› renkler, çekici tatlar (balözü, nektar,vs.) yada güzel kokulara sahip olarak, gereksinim duydu¤u bucanl›lar› kendine çeker. Kokular›n, renklerin ve tatlar›ns›kl›kla farkl› ve çeflitli olmas›n›n nedeni de, farkl› toz-laflt›r›c› türlere davetiye ç›karabilmek. Örne¤in, baz› bö-cek türleri, bizim beyaz gördü¤ümüz çiçeklerin hemenhepsini, UV görüflleri sayesinde farkl› beyaz tonlar›ndagörüyorlar ve bu tonlara göre özelleflerek belirli çiçektürlerini seçiyorlar. Tabii ki ayn› durum kokular için degeçerli.

Kokunun nas›l ortaya ç›kt›¤› konusunda da, çiçe¤inyapra¤›n›n ve üreme organlar›ndaki tozlar›n kimyasalbileflimleri ve bu kimyasal moleküllerin uzaydaki konfi-gürasyonlar›n›n, kokunun karakteristi¤ini ortaya ç›kard›-¤›n› söyleyebiliriz.

A¤açlar yapraklar›n›niçin dökerler?

Bu durumun birden çok sebebi var.Bunlardan ilki a¤açlar›n su ihtiyac›yla ilgili.

A¤açlar yapraklardan terleme yoluyla dikkate de-¤er bir miktarda su kaybederler. So¤uk havalardatoprakta genellikle donmufl halde bulunan suyuemmek zordur, bu durum da a¤ac›n yapraklar-dan kaybetti¤i suyu tealfi edemeyece¤i anlam›nagelir. Bu yüzden kimi a¤açlar bu flekildeki su kay-b›n› önlemek için yapraklar›n› k›fl gelmeden öncedökerler.

Yerf›st›¤› meyve midir?Tohum mudur?

Asl›nda her ikisi de. Meyveler, zaten ço¤unluklabitkilerin tohumlar›n› içeren veya kendileri tohumolan yap›lard›r. Yerf›st›¤› da bitkinin meyvesidir.Bizim yedi¤imiz k›sm› ise tam olarak bitkinin tohu-mudur.

Son y›llarda hasat sonras› an›z›n yak›lmas› ül-kemizde çok s›k görülen bir olayd›r.

Özellikle Orta Anadolu’nun, Trakya'n›n, Güney-do¤u Anadolu’nun kuru tar›m yap›lan birçok yöre-sinde, yaz ve sonbahar aylar›nda an›zl› tarlalaraflöyle bir bakt›¤›n›zda alev alev yand›¤›n› görürsü-nüz.

ANIZ NEDEN YAKILMAKTADIR

Çiftçilerimiz an›z›:• Daha iyi bir tohum yata¤› haz›rlamak• Yabanc› ot ve haflereleri yok etmek• Hasat sonras›, hemen di¤er bir ününün ekimi-

ne geçilecek ise mibzerin istenilen bir flekilde ekimyapmas›n›, an›z saplar› ile mibzer gözlerinin t›kan-mamas›n› sa¤lamak, gerekçeleri ile yakmaktad›rlar.

Bunun sa¤layaca¤› fayda, verece¤i zarar›n ya-n›nda çok küçük kalmaktad›r.

ANIZ YAKMA SONUCUKARfiILAfiILAN ZARARLARNELERD‹R?

Modern tar›m tekni¤inde an›z› yakmak son de-recede yanl›fl bir yöntemdir. Yakma sonucu karfl›-lafl›lan zararlar›n ço¤unu telafi etmek mümkün de-¤ildir.

An›z yakmakla do¤an zararlar› s›ralarsak konu-nun önemi daha iyi anlafl›lacakt›r.

1- An›z›n yak›lmas› ile topraktaki organik maddeyak›larak yok edilmektedir.

Organik maddenin topra¤a neler kazand›rd›¤›n›görürsek, zarar›n›n büyüklü¤ünü daha iyi anlar›z.

• Organik maddenin bir ayr›flma ürünü olan HU-MUS bitkilerin geliflmesi için gerekli olan bitki besinmaddelerinin bir k›sm›n›n kayna¤›n› oluflturmaktad›r.

• Organik madde toprakta ya¤›fl sular›n›n emilme-sini ve tutulmas›n› sa¤lamaktad›r.

• Toprakta kümeleflmeyi temin ederek erozyon iletafl›nmas›n› önlemektedir.

• Topra¤›n iyi havalanmas›n› sa¤lamaktad›r.Topraklar›m›zda zaten % 1 den daha az oldu¤u

belirlenmifl olan organik madde, bitkisel bir art›k olanan›z›n yak›lmas› ile giderek yok edilmektedir. K›sacaorganik madde miktar›n›n azalmas› veya yok edil-mesi topraklar› daha verimsiz ve erozyona dahahassas duruma getirmektedir.

Sap ve An›zlar›n Yak›lmas› ile bitki büyümesiniteflvik eden karbon (C) ve azotun (N) kayb› da art-maktad›r.

An›z Yakman›n Etkileri

KESTANE SAYFASI

Mesela bir dönüm arazide 300 kg. sap yand›-¤›nda 1,5 kg. saf azot kayb› meydana gelmektedir.Bu miktar ise ancak 7 kg. fleker gübresi dedi¤imizAmonyum sülfat› araziye vererek yeniden kazan›-labilir.

2- An›z yakman›n di¤er bir zarar› toprak yüze-yinde bulunan mikroorganizmalar› öldürmesidir.Oysa toprakta bulunup gözle görülmeyen bu can-l›lar›n faaliyetleri sonucunda organik madde par-çalan›r, ayr›fl›r ve HUMUS dedi¤imiz flekle dönü-flür.

Yap›lan araflt›rmalarda; an›z yakma ile topra-¤›n 1-3 cm. lik üst katman›nda ›s›n›n 50 - 75 C de-receye yükseldi¤i ve bu nedenle de:

• Mikroorganizmalar›n % 70 inin zarar gördü¤ü • Biyolojik faaliyetlerin azald›¤›• Verimde düflme oldu¤u ortaya konulmufltur. 3- Yine yap›lan denemelerde an›z yak›m› ile ilk

y›lda kök çürüklü¤ü hastal›¤›nda azalma oldu¤u,ancak ikinci y›l bu hastal›¤›n daha da artt›¤› görül-müfltür.

4- An›zlar›n yak›lmas›n›n en önemli zararlar›n-dan birisi de, topra¤› su ve rüzgar erozyonuna da-ha hassas bir duruma getirmesidir. Çünkü an›z ya-¤›fllar›n fliddetle topra¤a düflmesini engeller; yü-zey ak›fl h›z›n› azalt›r, topra¤a s›zmas›n› sa¤lar.Böylece erozyonu önler.

5- An›zlar›n yak›lmas›yla hayvan yemi olarakkullan›lmas›ndan baflka, birçok yarar› olan sap sa-man yok edilmektedir. Sap ve saman›n nerelerdekullan›ld›¤›na bir göz atarsak zarar›n büyüklü¤üdaha iyi anlafl›l›r.

Sap ve Saman;• Hububat sap ve saman› inflaat materyali ola-

rak kullan›l›r. Kerpiç yap›m›nda, s›va ve dam örtü-lerinde yayg›n olarak kullan›lmaktad›r.

• Köy el sanatlar›n›n hammaddesi olarak kulla-n›l›r.

• ‹p, halat; paspas yap›m›nda kullan›l›r.• G›da depolanmas›nda kullan›l›r. Yumurta, el-

ma, patates v.s. gibi pek çok ürün hububat sap vesaman› kullan›larak uzun süre saklanabilmektedir.

6- An›z yang›nlar› s›ras›nda havan›n kirlenme-si yan›nda, yükselen dumanlar zaman zaman ka-rayollar›nda görüflü azaltmakta, bu durumda trafikkazalar›yla can ve mal kayb›na neden olmaktad›r.

7- An›z yang›nlar› komflu tarlalardaki hasatedilmemifl ürünlere, traktörlere, meyve bahçeleri-ne, bunlar›n etraf›ndaki çitlere, telefon direklerine,

civardaki yerleflim yerlerine ve özellikle ormanlara,koruluk ve a¤açl›k bölgelere telafisi mümkün olma-yan zararlar vermektedir.

8- An›z yak›m› do¤al dengeyi de bozmaktad›r.Yang›nlar s›ras›nda arazide yaflayan pek çok ya-ban hayvan› (kufl, tavflan, tilki, çakal, y›lan v.s.) yu-valar›n› terk etmekte veya ölmektedirler.

ASLAN SAYFASIt

Bafl›n›z› kald›r›p, ara s›ra da olsa gökyü-züne bakt›¤›m›zda, parlayan y›ld›zlar›n gü-zelli¤inden etkilenmeyenimiz yoktur. Ancak,günlük yaflam›n koflturmacas›nda, bu güzel-li¤in fark›na pek az›m›z var›yor; hele bir debüyük kentlerde yafl›yorsak, etraf›m›zdakibeton y›¤›n› ve ›fl›k kirlili¤i, istesek de bu gü-zelli¤i görmemizi engelliyor. Ancak, yine dearada bir gökyüzüne bak›p, bundan zevk al›-yorsan›z, siz de amatör gökbilimci say›l›rs›-n›z.

Gökbilimcileri iki gruba ay›rabiliriz:Amatör gökbilimciler ve profesyonelgökbilimciler. Amatörler, zorunluolmad›klar› halde gökyüzününkeyfini ç›kar›rken, profes-yoneller birtak›m karma-fl›k denklemlerle u¤-raflmay› tercihederler. fiaka biryana, bugün pekçok profes-yonel

gökbilimci de amatörce gözlemler yapmak-tan zevk almakta ve çal›flmalar›nda amatör-lere destek olmaktad›r. Bunun en güzel ör-ne¤ini, gökbilimcilerimizin hiçbir karfl›l›k bek-lemeden gökyüzü gözlem flenliklerine yap-t›klar› katk›lar oluflturuyor.

Gökbilim, s›n›r› ol-mayan bir labora-

tuvarda yap›l›rve bu laboratu-

varda çal›fl-mak için uz-man olmak

gerekmez. Bulaboratuvara gi-

renler, yani gece-leri bir defa da olsa

kafas›n› kald›r›p gökyü-züne bakan herkes bir amatörgökbilimci say›l›r. Baflka hiçbirbilim dal› bu denli halka aç›kde¤ildir. Amatör gökbilimci, is-tedi¤i konuda, can› istedi¤izaman çal›flmakta özgürdür.

Gökbilim denince, genelde

ÇAM SAYFASIi

Haz›rlayan:Levent KIRAN

B‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹MB‹LEL‹M VE Ö⁄RENEL‹M

MAYMUN SAYFASIm

akla ilk gelen teleskop olur. Asl›nda bir teles-kop -özellikle de ülkemizdeki amatörler için-lüks say›l›r. Ülkemizde teleskop üreten fir-malar bulunmad›¤› gibi, yurtd›fl›ndan getiri-lenler de genellikle de¤erinin çok üzerinde fi-yatlara sat›lmaktad›r. Ancak son y›llarda ül-kemizdeki amatörlerin say›s›n›n büyük oran-da artmas› ve tüm s›n›rl› olanaklar›na karfl›nyapt›klar› baflar›l› çal›flmalarla adlar›n› du-yurmalar› sonucunda, dünyan›n en çok sa-tan teleskop firmalar›n›n ürünleri art›k ülke-mizde de sat›l›yor. Bu, ülkemizdeki amatör-lerin gözlem araç-gereci s›k›nt›s›n› bir ölçü-de de olsa giderebiliyor.

Asl›nda amatör gökbilimci, gözlem araçla-r›n› haz›r sat›n almak zorunda de¤ildir. Ama-tör gökbilimcilerin temel u¤rafllar›ndan biriside bu araçlar› kendi olanaklar›yla üretmele-ridir. Yurtd›fl›nda, teleskop ve di¤er araç-ge-recin yap›m›yla u¤raflan pek çok amatör var-d›r.

"Amatör gökbilimci olmak için teleskopflart de¤il" diyoruz. Peki bir teleskop sahibiolmadan hangi gökcisimleri görülebilir? Ç›p-lak gözle ya da basit bir dürbünle neler ya-pabilece¤inizi bir bilseniz, belki bir daha te-

leskopa ihtiyaç duymayacaks›n›z. Ç›plakgözle neler yapabilece¤imizi bir bakal›m. Ta-k›my›ld›zlar›, gezegenlerin hareketlerini,Ay'›n ve hatta gözünüz çok keskinse Venüs'ün evrelerini, örtülmeleri (zaman zaman, Aygezegenleri ve y›ld›zlar›, daha seyrek olarakbir gezegen bir y›ld›z› örter), Ay ve Günefltutulmalar›n›, göktafl› ya¤murlar›n›, kuyruk-luy›ld›zlar›, ikili y›ld›zlar›, de¤iflken y›ld›zlar›,bulutsular›, y›ld›z kümelerini, hatta milyon-larca ›fl›k y›l› uzakl›ktaki birkaç gökaday›gözleyebiliriz. Üstelik, gökyüzünde genifl biralan›n gözlenmesini gerektirdi¤i için, geze-genlerin ve Ay'›n hareketleri, tak›my›ld›zlar,göktafl› ya¤murlar› gibi gök olaylar›n› gözle-menin en iyi yolu onlara herhangi bir araç ol-maks›z›n bakmakt›r.

Bir dürbünle yapabilecekleriniz ise ç›plakgözle yapabileceklerinizin biraz daha ötesin-de. Basit bir arazi dürbünüyle, kuyrukluy›l-d›zlar›, gökadalar› ve y›ld›z kümelerini çokdaha ayr›nt›l›, y›ld›zlar› çok daha parlak gö-rürüz. Ç›plak gözle birbirinden ay›ramad›¤›-m›z ikili y›ld›zlar› ay›rt ederiz.

Kaynak:http://www.biltek.tubitak.gov.tr/gelisim/gokbilim/amator.htm

GÜNEfi SAYFASI❂

Günefl henüz do¤mam›flt›, birazdan de-nizin üstünden elini uzat›p kumsal› ›fl›¤abo¤acakm›fl gibi duruyordu ufukta.Önceuzaklardan bir pembelik yay›ld› Akdeniz’inuysal, mavi saçl› perisinin üzerine.Sonrapembelik, yavafl yavafl k›y›ya do¤ru yay›l-d›.Günefl, denizin üzerinde bir turunculafl›-yor bir morlafl›yor, ne yapaca¤›n› bilemezbir halde dalgalarla baflabafl ç›rp›n›p duru-yordu.Dalgalarsa, günefli bir an evvel k›y›-ya ulaflt›rmaya çal›flman›n u¤rafl› içindey-di.

K›y› sakindi, uçsuz bucaks›z kumsaldingin, yeni do¤an günü soluksuz yaflama-n›n heyecan› içindeydi. Sabah rüzgar› de-nizden hafif hafif esiyor, kum tanecikleri birsa¤a bir sola kaç›fl›yordu. Kumsal›n üzeribeyaz, borazan fleklindeki kum çiçekleri iledoluydu. Kum çiçekleri yeni do¤an günükarfl›lamaya haz›r, yüzünü günefle dön-müfltü. Eflsiz bir güzellikleri vard›. Koyu ye-flil yapraklar›, kumsal boyunca uzan›yor,k›rm›z›ms› tomurcuklar yeflil yapraklar›naras›ndan nefleyle bafl›n› uzat›yor, bir anevvel beyaz çiçeklerini açmak için sab›r-s›zca beklefliyordu. Aç›lm›fl olan çiçekler-se, gelip geçenlere kumsal›n boynuna di-zilmifl kolyeler gibi çal›m sat›yordu.

‹ki kum çiçe¤i sabah güneflini ve tatl›tatl› esen sabah meltemini içlerine çekmek

istercesine titrefltiler. Evlerinin kap›s›ndaoturup sohbet eden iki kad›n gibiydiler. Birdi¤eri az ötede oturmufl, uykudan uyanma-ya çal›flarak tembel tembel esniyordu. Çi-çeklerden biri içini çekti, öbürü ona bakt›,

- Ne oldu? Üzgün görünüyorsun, dedi.- Ne olmad› ki? fiu halimize bak, bu sa-

hilde bizden daha güzel, sahili süsleyenbaflka çiçek var m›?

- Hakl›s›n yok ama ne yapal›m insanlarbize ve do¤aya karfl› duyars›z.

- Evet, hem de nas›l. Oysa bizim kimene zarar›m›z var? fiurac›kta çiçeklerimiziaç›yoruz, su, toprak, gübre bile istemiyo-ruz.Kumda kendi halimizde yaflay›p gidiyo-ruz.

- Hakl›s›n kardefl, dedi öbür çiçek. Hiçkimse bize de¤er vermiyor, kimi üstümüz-de yol yap›yor, kimi kopar›yor, kimi de ba-s›p geçiyor.

- Evet, insanlara inanam›yorum do¤ayakarfl› ne kadar duyars›zlar. Oysa ki bizimde bir can›m›z var, biz de bu dünyay› on-larla paylafl›yoruz. Bizim olmad›¤›m›z birdo¤an›n onlar için de bir de¤eri olmamal›,ama bunun fark›nda de¤iller ki! Öbür çiçekumutsuzca bafl›n› sallad›.

- Gerçekten de çok hakl›s›n kardeflim,dedi.Bak flimdi, flu karfl›dan biri geliyor, in-flallah yan›m›zdan geçmez, daha dün sa-

KARTAL SAYFASIf

bah iki arkadafl›-m›z önüne bak-madan geçip gi-den bir sorumsu-zun ayaklar›ndacan verdi, dedi tit-reyen sesiyle. ‹kiçiçek tehlikeden ko-runmak istercesinebirbirlerine sokuldular.Üçüncüsü biraz ötede duru-yordu. Henüz yaklaflan tehlikeninfark›nda de¤ildi.Yüzünü denize dönmüfl,hafif hafif esen sabah melteminin tad›n› ç›-kar›yordu. Rüzgar h›z›n› biraz azaltm›fl,günefl de denizin üstüne do¤ru epeyce yolalm›fl, hatta tüm kumsal› kaplam›flt›.

Elinde havlusu aya¤›nda terlikleri ile,tehlike h›zla çiçeklere do¤ru yaklafl›yordu.Kumun üzerine yol niyetine tafl döflenmifl-ti. Tafllar›n kenar›ndan inatla baflka bir çi-çe¤in sarmafl›k dallar› boynunu uzat›yor,ac›mas›z do¤a koflullar› ve duyars›z insa-no¤luna inat yaflama dört elle sar›l›p, h›rs-la kumun üzerine tutunmaya çal›fl›yordu.

Tehlike, az ötede korkuyla titreflen çi-çeklerden habersiz tafl yola do¤ru yaklafl›-yordu. Yola ç›kmas›na az bir yer kalm›flt›ki, iki kum çiçe¤inin yak›n›nda, tek bafl›nauyku mahmurlu¤u içinde duran üçüncükum çiçe¤inin ac› ile inleyen sesi tüm kum-sal› sard›.Dalgalar, günefl, rüzgar hepsibirden sessiz bir isyana bafllad›lar. Dalga-lar, h›rsla kumsal› dövüyor, rüzgar dahaac›mas›z esiyordu. ‹ki çiçek yafll› gözlerleaz önce yanlar›nda sal›nan arkadafllar›n›nbofl kalan yerine bakt›lar ve çaresizli¤in

yok edilemez sessiz suskunlu¤u içinde bo-yunlar›n› büktüler. Gözyafllar›n› içlerineak›tmak istercesine, ince tül yapraklar›n›büzerek d›fl dünyaya küstüler ve ölmüflce-sine gövdelerini s›cak kumlara b›rakt›lar.

fiimdi tüm sahil, içine kapanm›fl kum çi-çekleri ile dolmufltu. Hepsi birbirini izlerce-sine yumulmufltu.Hiç bir fleyin fark›nda ol-mayan insan o¤lu asl›nda belirsiz bir gele-ce¤e do¤ru yürüyordu. Kendi eliyle ve far-k›nda olmadan yok etmeye çal›flt›¤› bu gü-zel gezegeni bir daha bulabilecek, yeni biryaflam ortam› yaratabilecek miydi? Ayak-lar›n›n alt›nda yok olan do¤ay› görmüyor,her ad›mda daha bir ac› ile yank›lanan vedenize do¤ru yaklaflt›kça dalgalar›n bo¤ukh›çk›r›klar›na kar›flan iniltiyi duymuyordu.Kumsala derin bir üzüntü yay›lm›flt›. Bulut-lar sahilin ac›s›n› ta yüre¤inin derinliklerin-de duyarcas›na gözyafllar›n› tane tanekumsala, kum çiçeklerinin üzerine dökü-yor, onlarla birlikte a¤l›yordu.

Hülya fiimflek

Difl çürükleri da-ha çok koyu renk-lenmelerle birliktegörülen oyuklarolarak alg›lanmak-tad›r. Önlenebilirbir hastal›k olmas›-

na karfl›n dünyada difl çürü¤ü deneyimi yafla-mayan çok az insan vard›r.

Difller neden çürür?

A¤›zda bulunan bakterilerden oluflan bak-teri pla¤›, flekerli ve unlu yiyeceklerin a¤›zdakalan art›klar›ndan asit oluflturabilmektedir.Bu asitler, difllerin mineral dokusunu çözerekdiflin minesinin bozulmas›na ve sonuçta dadifl çürü¤ünün bafllamas›na ve diflhekimleri-nin kavite dedikleri oyuklara neden olmakta-d›rlar.

Uzun y›llar, nedeni bilinmeyen bir hastal›kgözüyle bak›lan difl çürü¤ünün günümüzdeçok sebebe ba¤l› bir hastal›k oldu¤u anlafl›l-m›flt›r. Difl çürü¤ünün bafll›ca 3 etkeni vard›r:

• Bakteri pla¤› (Difl pla¤› ad› da verilir),• Karbonhidratl› g›dalar (fieker, un... gibi),• Bünyesel etkenler (Diflin yap›s›. tükürü-

¤ün bileflimi... gibi)Difl sa¤l›¤› dengeli olan bir kimsede bu et-

kenlerden birisi de¤iflikli¤e u¤rarsa, çürük or-taya ç›kar.

Çürük belirtileri nelerdir?

Çürük ve oyulmufl bir difl, koyu renkli bofl-lu¤uyla kolayca tan›n›r. Fakat bazen çürük çu-kurcu¤u gizli kal›r ve difl hekimi ancak yard›m-c› tan› araçlar›yla (mesela difl röntgeni gibi)teflhis koyabilir.

Ço¤u zaman çürük, difl tüberküllerinin yanitümsekciklerin birbiriyle kesiflti¤i yerde veyadiflin boyun k›sm›nda görülür. ‹ki difl aras›ndakalan gizli çürükler uzun süre fark edilmez. Butür çürüklerde akflam yemek yerken diflimetafl geldi zannettim, bir de bakt›m, diflimin birparças› a¤z›mda...! denildi¤ini s›kça duyar›z.

Difl çürü¤ünde difl hekimine baflvurmay›gerektiren en önemli belirti a¤r›d›r. A¤r›, so-

B‹LEL‹M VE YAPALIMB‹LEL‹M VE YAPALIM Haz›rlayan:fiener FAKIO⁄LU

T‹MSAH SAYFASIA

ÇÜRÜKLER‹

GERGEDAN SAYFASI

raf›ndan oluflturulan aside karfl› tükürük do¤albir savunma mekanizmas› olufltursa da tekbafl›na çürü¤ü önleyemez. Tükürük ak›fl›n› vemiktar›n› azaltan hastal›klar ya da ilaçlar daçürük oluflumunu h›zland›rmaktad›rlar. Bu ne-denle de diflhekimleri tükürük ak›fl›n› art›rd›¤›için flekersiz sak›zlar› s›kl›kla önerirler.

Difl çürümesi önlenebilir mi?

EVET: Sabah kahvalt›s›ndan sonra ve ak-flam yatmadan önce difllerin f›rçalanmas› veher gün difl ipli¤inin düzenli kullan›lmas› en et-kili yoldur. Yiyecek art›klar› en çok difllerin çi¤-neme yüzeylerindeki girintilerde ve difllerinbirbirine de¤di¤i ara yüzeylerde birikti¤i için,difl f›rçalar› küçük bafll› seçilmelidir. Difllerin içyüzeyleri, d›fl yüzeyleri, çi¤neyici yüzeyleri vedilin üstü f›rçalanmal› ve ara yüzlerde difl ipli-¤i kullan›lmal›d›r. F›rçalar, orta derecede sert

ya da yumuflak k›ll› olmal› ve belirli aral›k-larda de¤ifltirilmelidirler. F›rça k›llar›n›n

afl›nmam›fl olmas› ve bakteri tafl›ma-yacak bir flekilde muhafaza edil-

mesi gerekmektedir. Asla bafl-kas›n›n difl f›rças› kullan›l-

mamal›d›r. difl f›rçalamas›ras›nda florürlü bir difl

macunu kullan›larak,florürün difl çürü-

¤ünü önlemedekirolünden yarar-

lan›lmal›d›r.Florürlü ma-cunlara yar-

d›mc› olarakayn› zamandaa¤›z kokusunu gide-rerek ferahl›k ve temizlikhissi veren florürlü gargaralar da kullan›labilir.

fiekerli yiyecekleri ana ö¤ünlerde tüketme-ye çal›flmak ve yemek aralar›nda bir fley ye-memeye gayret etmek de di¤er bir önlemdir.

Diflhekimine muntazam aral›klarla baflvur-mak bir çürü¤ü önlemek ya da erken yakala-mada en iyi yoldur. Ayr›ca s›cak ve so¤u¤aduyarl› difller ya da a¤r›l› difllerde veya tebefli-rimsi renkte olan bafllang›ç çürükleri, kahve-rengi renklemeler ve oyuklar gibi durumlardavakit geçirilmeden hekime baflvurulmas› teda-vinin fleklini de¤ifltirecek ve zorlu¤unu azalta-cakt›r.

¤uk, s›cak, tatl› veya ekfliden olur. A¤r›n›n flid-deti kifliden kifliye de¤iflir ve etken ortadankalk›nca a¤r›da geçer; fakat tedavi edilmeyençürüklerde a¤r›lar bir süre sonra sürekli olma-ya bafllarlar.

Difl çürü¤ü nas›l ilerler?

Çürük, daima diflin yüzeyinden bafllar veilerleyerek dentin tabakas›na eriflir. Dentin,mineden daha fazla organik madde içerir. Bunedenle çürük bu tabakada daha çabuk yay›-larak dentini bir burgu gibi deler; fakat, çürü-¤ün ilerleme h›z›, kifliden kifliye ve diflten difleçok de¤iflir.

Unutulma-mas› gerekenbir husus da,dentinin diflinbir savunmaorgan› oldu¤u-dur. Dentin içindeönceki bölümde tan›-m› yap›lan kanalc›klar›nucunda odontoblast denilenyap›m ve onar›m hücreleri bulu-nur ve bunlar çürük dentini tamirdokusu ile t›kayabilirler. T›pk› kuflat›lanbir kaleyi savunanlar›n güllelerle aç›langedikleri onarmalar› gibi... Kendili¤inden olanbu savunma, bazen h›zla ilerleyen çürük kar-fl›s›nda yetersiz kalabilir.

Çürükten korunmak içinne yapmal›d›r?

‹lk yap›lmas› gereken fley difl hekimine git-mek ve onun önerilerine uymak olmal›d›r. As-l›nda çürükten korunma, bir kiflisel irade konu-sudur ve hepimizin sa¤lam difller ve sa¤l›kl›a¤z›n getirece¤i rahatl›¤›n bilincinde olmam›zgerekir.

Kimlerde daha çokçürük olur?

fiekerli ve unlu yiyeceklerle bakterilerin bu-luflmas› sonucunda çürükler olufltu¤una göreherkes için bir tehlike var demektir. Ancakbeslenmelerinde karbonhidratl› ve flekerli yi-yeceklerin oran› çok yüksek olanlar bir de su-lar›nda florür oran› çok düflükse çok daha faz-la çürük tehlikesi alt›ndad›rlar. Bakteri pla¤› ta-

U

Bir varm›fl, bir yokmufl... Evvel zamaniçinde kalbur zaman içinde... Masalc› teker-lemenin içinde... Az gitmifl uz gitmifl... De-releri tepeleri tekerleyip, iki yez bir güz git-mifl... Bir de dönüp bakm›fl arkas›na bir te-kerleme boyu yol gitmifl... Az biraz uyuya-y›m demifl... Tam kafas›n› tekerlemeye koy-mufl düflüne düflünecekken, bir ses duymufl

t›k›-t›k›-t›k›-t›k›... Bu ses kimden geliyor di-ye bafl›n› az kald›rm›fl... Masalc› rüyas›nadalm›fl... Çarfl›ya biraz yaklaflm›fl, t›k›-t›k›-t›k›-t›k› çekiç sesleri gökyüzünü sarm›fl...

Bak›rc› ustas›, bir çocu¤u yan›na ç›rak al-m›fl. Çocuk, bir gün boyu akflama kadar ça-l›flm›fl ustas›n›n yan›nda. Ertesi sabah olmufl.Usta, dükkan›na gelip kap›s›n› açm›fl, iflinin

A⁄AÇKAKAN SAYFASI

YAZAN: Hüseyin Gazi ‹NCEÇ‹ZEN: ‹lker GAZ‹O⁄LUMasalMasal

TIKI-TIKI-TIKI-TIKITIKI-TIKI-TIKI-TIKI

PEL‹KAN SAYFASI

bafl›na oturmufl. Ama ç›ra¤›ndan ne bir ha-ber ne de bir ses. Usta, ö¤leye kadar bekle-mifl, ç›ra¤›. Sonra, " fiu saat oldu ç›rak gel-medi, acaba bir fley mi geldi bafl›na?" diyemeraklanm›fl. Sonradan dayanamam›fl, "Evi-ne kadar gidip bir bakay›m flu çocu¤a..." de-yip, dükan› kapatm›fl. Çocu¤un evine do¤ruyol alm›fl.

Eve var›p kap›y› çalm›fl. Sese, üst kat›npenceresi aç›lm›fl Çocu¤un annesi kafas›n›uzatm›fl. Usta, "O¤lunuz bugün gelmedi.Bende merak edip geldim, hasta m› yaksa?"demifl. "Bir fley yok," demifl kad›n. "Art›kgelmeyecek. Bak›rc›l›¤› ö¤rendi. Kendineber dükkan açacak." Usta, kad›n›n bu söyle-

dikleri karfl›s›nda, flaflk›n kalakalm›fl kap›n›nönünde. Daha sonra flaflk›nl›¤›n› yenip kad›-na sormufl, "‹fl mi ö¤rendi?" Kad›n,"Ö¤rendiya... Bir bak›r parças›n› al›yorsun, çekiçledöve döve flekil veriyorsun. Çok kolay. "Us-ta kad›n›n bu söylediklerine daha fazla daya-namam›fl, "Vay kerataya baksana, kendi ö¤-renmekle kalmam›fl, anas›na bile ö¤retmifl."

T›k›-t›k›-t›k›-t›k›... Masalc› düflünde ses-lendi, " Bu kadar kolay m›?" Usta kendi dük-kan›na zanat›na devam ediyor... T›k›-t›k›-t›-k›-t›k›... Onun bak›ra olan ustal›¤›, bak›r›nona olan dostlu¤u, geçip giden y›llara cevapveriyor t›k›-t›k›-t›k›-t›k›...

MANTAR SAYFASI

G Ö N D E R D ‹ K L E R ‹ N ‹ Z

Bengüsu KILIÇ(Türk Alman Kültür

E¤itim Vakf›Narl›dere/‹zmir)

Elif ANAR (Fatih ‹lkö¤retim

Okulu 4-FAnkara)

‹nsan bir hofl oluyorDo¤an›n güzelli¤iyleHayvanlar canlan›yorOrman›n büyüsüyle

Düflün bir kendinceBir ormanda yafl›yorsunC›v›l c›v›l kufllarlaOynay›p çofluyorsunSen sen ol!Kesme a¤açlar›Y›kma o güzel orman›

Orman bizim can yoldafl›m›zAilemiz ve arkadafl›m›zBeraber oldu¤umuzTek güzel do¤am›z

Orman›n Güzelli¤i

Orman ve do¤a ile ilgili fliirlerini ve resimlerini bizimle paylaflan arkadafllar›m›z›n eserlerini yay›nl›yoruz. Haydi sizin de resimlerinizi bekliyoruz...

KAYIN SAYFASI

Dünyam›z her fleyimiz,Onunla yaflar besleniriz,Herfleyimizi gerçeklefltiririz,Bitki, insan, hayvan hepimiz.

Küresel ›s›nma esas sorun,Susuzluk bafll›yor,Ya¤mur, kar ya¤m›yor,Kurakl›¤a itiliyor.

Denizlerde at›klar,Karalarda fabrikalar,Atmosfer deliniyor,Dünyam›z kirleniyor

Ayflegül ALTINAYARAnkara

Dünyam›zKirleniyor

Nurgül UZUN (Nam›k Kemal ‹.Ö.-Trabzon)

DA⁄ KEÇ‹S‹ SAYFASI

Ressam, müzisyen, mimar, anatomi uzman›, mate-matikten-astronomi bilginli¤ine, mucitlikten pek çokalana kadar gelmifl geçmifl en çok yönlü insan.

● ‹lk bisiklet tasar›m›n› yapm›fl.

● ‹lk helikopter tasar›m›n› yapm›fl.

● ‹lk denizalt› tasar›m›n› yapm›fl.

● Yaz›lar›n› ve notlar›n› sol eliyle tersten yazm›fl vebu yüzden yaz›lar›n› okumak için ayna kullan›l-mas› zorundad›r.

● Mona Lisa tablosunun ölçütleri "alt›n oran›" verir.

● Mona Lisa tablosunun sa¤ arka plan›nda kullan-d›¤› renk, dünyada var olmayan bir toprak rengi-dir.

● Renklerin uzakl›k-yak›nl›k ilkesini, ufka gidildikçerenklerin soluklaflt›¤›n› bulmufl.

● 30 kadar ölü insan› parçalam›fl, incelemifl ve herdetay› not edip haz›rlad›¤› anatomi kitab› yaz-m›fl. Röntgen icat edilinceye kadar t›p alan›ndae¤itim kitab› ve kaynak kitap olarak kullan›lm›flt›r.

● Çocu¤un anne karn›ndaki konumunu do¤ru ola-rak resmetmifl.

● Yayl› sistemle çal›flan motor tasarlam›fl.

(Gelecek say›m›zda baflka bir sanatç› ve onun farkl›yönlerini tan›yaca¤›z. F›rçan›z›n elinizden düflmemesi,hayal dünyan›z›n gökkufla¤› kadar renkli olmas› dile¤iy-le...)

‹lginç Bulufllarla

LEONARDODA V‹NC‹

Haz›rlayan:Derya UZUN

KANGURU SAYFASIK

B‹LMECE - BULMACA

Soru 1 : Afla¤›daki ödüllü kare bulmacay› tam çözenlere kitap hediyemizvard›r. Hayd› bol flanslar.

Soldan Sa¤a1- Çocuklar›n arkadafllar›yla yapt›¤› etkinlik-En çok sevdi¤imiz eflyalar›m›zdan biri,içindenbilgiler ediniriz 2- Koyunun yavrusu-Çok renkli 3- Çare-Tersi, Bir a¤aç 4- Fakat,ama(Eskidilde) 5- Söz dinlemeyen-yerdebiter 6- Sulu ve çok taneli bir meyve 7- Eski dilde su-Baban›n yar›s›-is 8- Ünlü bir kad›n öykücümüz 9- Bir nota 10- Kubizim ak›m›n› bulandünyanca ünlü ispanyol ressam-Soru sözüYukardan Afla¤›ya1- E¤itim ve ö¤rtim verilen kurum binas›-istemeden söylenen hatal› söz 2- Üstüste sar›lanip-Kötünün z›tt› 3- Yak›n›n tersi, Irak-uçurum 4- Bir erkek ad›-‹zmirin bir ilçesi 5- Eski dildeekmek 6- Afl›r› öfke-Türk sanat müzi¤inde bir makam 7- Zorba hükümdar 8- Bayramlardacaddelere kurulur 9- Yüce anlam›nda bir erkek ad›-Müsade 10- Yumrusu yenen bir sebze

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

S‹NCAP ORMAN ÇOCUK DERG‹S‹’nin OGM ad›na Sahibi: Abdullah BÜBERSorumlu Yay›n Yönetmeni: Hüseyin Sop ● Yazar-Çizer Ekibi: Sait K›ran, fiener Fak›o¤lu,

Hülya fiimflek, Levent K›ran, Ezgi Göktürk, Gönül Akyurt, Hasan U. Ünverdi ● Bu dergi iki ayda birolarak Orman Genel Müdürlü¤ü'nce Bas›n ve Ahlak Yasas›na uygun olarak yay›nlanmaktad›r.

● Grafik Organizasyon: Esta Tan›t›m Ltd. (0312) 212 06 96● Bask›: Orman Genel Müdürlü¤ü Matbaas›

● Haberleflme Adresi: Orman Genel Müdürlü¤ü, E¤itim Dairesi Baflkanl›¤› 1 No’lu Bina 06560 Gazi / ANKARA Tel: (0312) 296 41 33 - 296 41 34 Faks: (0312) 296 41 36

‹nternet adresimiz:http://www.ogm.gov.tr

S‹NCAP DERG‹S‹N‹ OKUYUN.. OKUTUN.. ABONE OLUN.. SAH‹P ÇIKIN...NASIL ABONE OLUNACAK ?Orman Genel Müdürlü¤ü’nün T.C. Ziraat Bankas› Atatürk Orman Çiftli¤i fiubesindeki 6288169-5001No’lu hesab›nay›ll›k abonelik bedeli olan 2,5 YTL. yat›r›lacak, banka dekontu ile birlikte abonenin aç›k adresi afla¤›daki adrese gönderilecektir.

ADRES:Orman Genel Müdürlü¤ü, E¤itim Dairesi Baflkanl›¤›, 1 no’lu Bina 06560 Gazi/Ankara

Dikkat !Arkadafllar›m›z›n ço¤u Sincap Dergisinde sorulan

bilmece ve bulmacalar› cevaplamak için derginin

o sayfas›n› keserek bize gönderiyorlar.

Sak›n ha !Daha önceki say›lar›m›zda belirtmifltik. Derginizi

y›rtmay›n, parçalamay›n. Bize gönderece¤iniz

sayfan›n›n fotokopisini çekin ve cevaplar›n›z› onun

üzerinde belirtin. Dergi sayfas›n› keserek bize

gönderen arkadafllar›m›z, cevab› do¤ru bilseler

dahi hediyelerini alamazlar...

Hazi

ran-

A¤us

tos

2007

Say

›s›n

daki

Sözc

ük A

v›'n

›n C

evab

›

K E S T A N E T U IE R ‹ K A E Z U H H

K K A R T N E D A L‹ A D N U F Y K R A

K A V A K E T A N MÜ Z Ü M fi D ‹ L U UÇ Ü V E Z A N Ç P RI E M T L K A M U S

L A R ‹ fi M ‹ fi U KA K Ç A A ⁄ A Ç S Z