Organizacija zaštite od zračenja

10/25/2019 2

Legislativa• Nosioci zaštite od zračenja

10/25/2019 3

Zakonska regulativa Srbije

Zakon o zaštiti od jonizujućih zračenja i nuklearnoj sigurnosti: 2009

Zakon o metrologiji

Zakon o standardizaciji

Zakon o akreditaciji

4

Podzakonska regulativa4 ODLUKE i 7 PRAVILNIKA + 4 NS

- obrazovni i zdravstveni uslovi za rad sa izvorima j.z. - evidencije lica i izvora zračenja- kontrola izvora zračenja- monitoring -uslovi za ovlašćivanje - granice izlaganja- uslovi prometa i korišćenja izvora zračenja- kontaminacija i dekontaminacija- RAO

+ 4 iz nuklearne sigurnosti

Harmonizacija zakonske regulative sa međunarodnim preporukama i EU

5

Međunarodna regulativa u zz

ICRP

IAEAUNSCEAR

Nevladine

Vladine

Principi

Preporuke

efekti standardi

United Nations Scientific Committee on the

Effects of Atomic Radiation

10/25/2019 6

Međunarodna regulativa -EU

1. 96/29/EURATOM: Osnovni standard (OJ L-159 of 29/06/96)

2. 97/43/EURATOM: Zaštita od jonizujućih zračenja u medicini

10/25/2019 7

Efektivna doza kao rezultat nekih delatnosti

• Prosečan let avionom: 0,05 mSv

• Prosečan rentgenski snimak: 3 mSv

• PET pregled sa FDG: 10 mSv

• Prosečan pregled CT skenerom: 18 mSv

• Dozvoljena godišnja doza za profesionalno izložena lica: 20 mSv

• Pregled tiroidne žlezde sa 131J: 280 mSv (samo tiroidna žlezda)

• Terapija kancera tiroidne žlezde sa 131J: 180 Sv(samo tiroidna žlezda)

10/25/2019 8

PROGRAM ZAŠTITE OD ZRAČENJA

(1) Definisanje klasifikovanih zona zračenja

(2) Kategorizacija osoblja

(4) Obezbeđenje programa monitoringa zona zračenja, lica i okoline

(6) Permanentna obuka zaposlenih

(3) Definisanje odgovornosti za zaštitu od zračenja

(5) Kontrola pristupa

10/25/2019 9

Klasifikacija zona zračenja

Kriterijumi:

(2) Vrste izvora jonizujućih zračenja;

(3) Neophodnost i dužina boravka u zonama;

(4) Potrebna merila doza jonizujućih zračenja;

(5) Neophodnost autorizacije ulaska

(1) Zakonski okviri: Zakon o zaštiti od jonizujućih zračenja; Pravilnik o granicama izlaganja jonizujućim zračenjima;

10/25/2019 10

ZONA OZNAKA ZONE

NEKLASIFIKOVANA Z0 (bela)

NADGLEDANA Z1 (zelena)

KONTROLISANA SA STALNIM BORAVKOM

Z2 (plava)

KONTROLISANA SA OGRANIČENIM BORAVKOM

Z3 (ţuta)

POVIŠENI INTENZITET ZRAČENJA

Z4 (narandţasta)

ZABRANJENA Z5 (crvena)

10/25/2019 11

10/25/2019 12

KATEGORIZACIJA OSOBLJA

Klasifikacija se može promeniti u bilo koje vreme kada uslovi izlaganja zračenju to zahtevaju.

LICA PROFESIONALNO IZLOŽENA ZRAČENJA-Posebni zdravstveni i edukacioni uslovi-Kategorije A i B ( 6 mSv godišnje)

STANOVNIŠTVO

10/25/2019 13

Lica koja rade po ugovoru

-Mogu biti profesionalno izložena lica- Moraju biti obaveštena o tome, od strane svog poslodavca, u vreme raspisivanja tendera za izvođenje radova PRE potpisivanja ugovora

Posetioci

Lica koja borave kraće od 2 meseca,

Ulaze u zone zračenja isključivo u pratnji osoblja kojeje pod ličnim monitoringom i ne smeju tamo raditi.

Granica efektivne doze: 1 mSv godišnje

10/25/2019 14

Izuzetci U kontrolisanim zonama zračenja ne smeju raditi:

1) Lica mlađa od 18 godina

2) Osobe koje nemaju medicinsku dozvolu

3) Žene u trudnoći

Granica efektivne doze: 1 mSv godišnje

10/25/2019

15

Odgovornosti

Upravni odbor

Generalni direktorNačelnik

DIREKTOR Departmana

Rukovodilac GZZ

Rukovodilac eksperimentalnog tima

Profesionalno izloţena lica

Komisija za tehnički nadzor i sigurnost

Ovlašćene institucije za dozimetrijsku

kontrolu

Ovlašćene institucije za

medicinski nadzor

10/25/2019 16

MONITORINGNamena monitoringa zračenja: poznavanje nivoa doza zračenja koja je glavni i osnovni parametar određivanja stepena rizika, a time i uticaja izvora zračenja na čoveka

Cilj monitoringa: procena uslova radne sredine; kontinualno praćenjei registrovanje nivoa zračenja radi procene izloženosti pojedinca iokoline objekta

Predmet monitoringa:- polje zračenja, - profesionalno izložena lica (unutrašnje i spoljašnje izlaganje), - radna sredina i - okolina objekta

10/25/2019 17

MONITORING PROFESIONALNO

IZLOŢENIH LICA

Personalni (lični) monitoring treba da pokaže da privremeniBoravak u zonama zračenja nije doprineo neprihvatljivom povećanju doze zračenja

(a) Monitoring profesionalno izloženih lica – unutrašnjeizlaganje (interni monitoring):in-vivo

(WBC, gamakamere), in vitro merenja

(b) Monitoring profesionalno izloženih lica –spoljašnje izlaganje (eksterni monitoring)

10/25/2019 18

Eksterni monitoring

U kontroli spoljašnjeg izlaganja jonizujućem zračenju koriste se lični dozimetri koji treba da izmere ili procene količinu zračenjakoju primi nosilac.

(1) Pasivni dozimetri: termoluminescentni dozimetri(2) Aktivni dozimetri: elektronski dozimetri sa Si diodom,

sa direktnim očitavanjem.

Kriterijumi za nošenje i izdavanje ličnih dozimetarasu definisani Uputstvom o radijacionoj sigurnosti

10/25/2019 19

MONITORING KONTAMINACIJE

RADNE SREDINE

Monitoring radne sredine treba da obezbedi da jačina ekvivalentne doze i koncentracija radionuklida u prostorijama u kojima se nalazi osoblje neprelaze zakonom definisane granice

U zavisnosti od akcija koje se preduzimaju na osnovu rezultata merenja i vrste merila: - stacionarni monitori zona zračenja (prekida snop) i - prenosni monitori

Monitoring kontaminacije radne sredine podrazumeva-monitoring kontaminacije vazduha,- monitoring opreme i površina,- monitoring vode

20

Stacionarni monitoring klasifikovanih zona

Stacionarni monitoring neutronskog i gama zračenja

Sva podešavanja su moguća i dozvoljena ovlašćenim osobamaputem pristupa sa lozinkom

Monitoring okoline

10/25/2019

Prenosni monitori klasifikovanih zona zračenja

(dozimetri i merila jačine ekvivalentne doze u zaštiti od zračenja)

10/25/2019 23

KONTROLA PRISTUPA

Sistem koji sprečava nekontrolisani ulaz u zone povišenog nivoazračenja i podrazumeva:

Administartivne mere: obuka, pisane procedure

Tehničke mere:- pisane oznake,- svetlosni i zvučni signali,- fizičke barijere,- međuzavisne interlok veze - blokatori,- sigurnosni prekidači,- prekidači za slučaj opasnosti (NIKAKO PANIČNI) i- merila

10/25/2019 24

Kriterijumi za izbor sistema kontrole pristupa

Potencijalna opasnost

Kontrola pristupa

Moguće radijacione povrede,opasnost je poznata i maloverovatna

Pisane oznake;

Barijere

Moguće ozbiljne radijacione povrede

+ Interlok; Upozoravajući svetlosni i zvučni signali

Trenutna pojava značajne opasnosti, teške radijacione povrede

ili smrt

+ Prekidači u slučaju opasnosti; Prekidači ključa blokatora na upravljačkoj konzoli; Stalni video-nadzor za sprečavanje neautorizovanog ulaska

10/25/2019 25

Kliring procedura

10/25/2019 26

Svetlosni signali

(1) Sijalica različitih boja (semafor)(2) Svetlosni znaci mogu biti pulsirajući ili rotacioni

Status Znak Postupak

Opasnost crvena Zabranjen ulaz

Opasnost-zona visokog intenziteta zračenja crvena Zabranjen ulaz

Upozorenje ţuta Ograničen pristup,pripravnost

Klasifikovana zona otvorena

zelena Dozvoljen pristup

10/25/2019 27

Alarmni zvučni signaliUpozorenje:

postoji opasnost

Razni zvučni signali (zujalica, zvonca isl,)

Pripravnost, prati oznake i sigurne pravce kretanja kroz instalaciju

Opasnost-visok intenzitet zračenja ili aktivnosti u vazduhu

Pulsirajući zvučni

signalNe ulazi

Opasnost Sirena Zabranjen pristup

Opasnost- kritični akcident, visok nivo opsanosti od

zračenja

Evakuacioni alarm (zavijajuća sirena i rotaciono svetlo)

Evakuacija –trenutno napuštanje zgrade ili zone

10/25/2019 28

OGRANIČENJE (KONTROLA) DOZE U AKCIDENTALNIM SITUACIJAMA

Biološki značajni radionuklidi koji se ispuštaju u

atmosferu: 85Kr, 131I, 134,137Cs, 89,90Sr, 103,106Ru, 3H, 239,239Pu, 99Tc, 241Am

Interventni nivoi

• International Commission on Radiological

Protection ,ICRP 63 i BSS 115 su definisali

generičke interventne nivoe

Za akutnu ekspoziciju

- 10 mSv primeljena u toku 2 dana

- 50 mSv primljenih u toku 1 nedelje

- 100 mSv primljena doza (štitna žlezda)

- 30 mSv primljeno prvih 30 dana i 10 mSv u

narednih 30 dana

- 1 Sv primljen u toku životnog veka

Zaštitne mere u slučaju akcidenta Glavna svrha zaštitnih mera je da se minimiziraju štetnih

zdravstveni efekti na stanovništvo i radnike

Boravak u zatvorenom prostoru

Zatvoriti prozore i vrata

Zatvoriti ventilacione otvore

• Zaštitne maske

• Zaštitna odeda

• Evakuacija

• Atomska skloništa

• Individualna dekontaminacija I Tablete joda

Akcije posle akcidenta

Mere posle ispuštanja radionuklida u atmosferu

• Monitoring kontaminiranih područja i primena daljih zaštitnih mera

• Zabrana korišdenja namirnica (300 km)

• Monitoring lokacija na kojima se gaje namirnice i voda za pide

U slučaju akcidenta ključne akcije bez obzira na

tip akcidenta su:

-Razmatranje unapred projektovanih mera akcije u

slučaju akcidenta sa kojima su zaposleni upoznati

- Detekcija pojave i prirode događaja

- Primena pojednostavljenih procedura za promptnu

identifikaciju lica koja su bila izložena zračenju

-Jasno označiti puteve evakuacije, zone oklapanja i

centre za prozivku

- Mehanizmi komunikacije

Medjunarodne organizacije

• UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Efects of Atomic Radiation

• UNEP: United Nations Environment Programme

• ICRP: International Commission on Radiological Protection

• IAEA: International Atomic Energy Agency

• WHO: World Health Organisation

• FAO: Food and Agriculture Organization

Medjunarodne organizacije