Organik Tarım, doğadaki dengeyi koruyan,

toprak verimliliğinde devamlılığı sağlayan, hastalık

ve zararlıları kontrol altına alarak doğadaki

canlıların sürekliliğini oluşturan, doğal kaynakların

ve enerjinin optimum kullanımı ile optimum

verimlilik alınan bir sistemdir.

Yayın No: 42 Yayın Tarihi: 15.11.2011

Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Organik Meyve

Yetiştiriciliğinin

Temel Esasları Adem ATASAY

Sayfa 2

Organik meyve yetiştiriciliğinde amaç, uzun yıllar boyunca bilinçsiz toprak

işleme uygulamaları, gereğinden fazla kullanılan sentetik kimyasal gübre ve

bitki koruma ilaçları nedeniyle oluşan çevresel sorunların giderilmesi ve

kirlenmemiş alanların korunmasını sağlamaktır. Bu amaç gerçekleştirilirken

doğal kaynaklar ve enerji optimum kullanılır ve modern yetiştiriciliğin bir çok

imkanından yararlanılır.

Dünyada organik yetiştiricilik giderek artmaktadır. 2000 yılında 86, 2008

yılında 154, 2009 yılında ise 160 ülkede organik yetiştiricilik yapılmaktadır. 1999

yılında dünyada organik üretim alanı (geçiş süresi dahil) 11 milyon ha iken, 2008

yılında 35,2 milyon ha’a, 2009 yılı itibariyle ise 37,2 milyon ha’a yükselmiştir.

Türkiye’de ise organik üretim alanı (geçiş süresi dahil) yaklaşık olarak 2002

yılında 90.000 ha iken 2010 yılında ise % 566 artarak 510.000 ha olmuştur.

Organik meyvelerin, üretimi sırasında kullanılan zirai mücadele preparatları

ve bitki besin materyalleri yönüyle, özellikle insan sağlığını tehdit etme

noktasında konvansiyonel üretime göre bir takım üstünlükleri vardır. Örneğin

organik yetiştiricilikte bitki besin kaynağı olarak daha çok organik kökenli

preparatlar kullanıldığından, toprağın organik maddesi konvansiyonel

yetiştiriciliğe göre daha yüksek olur. Böyle topraklarda bitkilerin ihtiyacından

fazla azot bulunmaması nedeniyle bitkilerde nitrat birikimi daha az olmaktadır.

Organik meyve yetiştiriciliğine fidan aşamasından başlanması istenen bir

durum olmasına rağmen, konvansiyonel üretim yapılan bahçelerin de organik

üretime geçmesi mümkündür. Bunun için belirli bir geçiş süreci uygulanır.

Yetkilendirilmiş kuruluş arazinin önceki yıllardaki kullanım durumu, yapılan

uygulamalar, bölgedeki genel durum ve yetiştirilen ürünler, risk durumları, konu

ile ilgili müteşebbis kayıtları ve raporlarının incelenmesi neticesinde mevcut

yönetmeliğe göre normalde 3 yıl olan geçiş sürecini uzatabilir ya da 24 aydan

daha az olmamak şartı ile kısaltabilir.

Dünyada organik meyve yetiştiriciliği, organik üretimdeki artışa parelel olarak

sürekli bir artış göstermektedir. 2005 yılında 293.735 ha alanda organik meyve

ve bağ yetiştirilirken 2008 yılında % 73 artışla 508.651 ha alanda üretim

yapılmıştır. Bazı organik meyve üretim alanları ve toplam organik meyve üretim

Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Sayfa 3

alanına oranları çizelgede gösterilmiştir.

Kaliteli organik ürünün yetiştirilmesi

yanında pazarlaması da çok önemlidir.

Dünya organik ürün pazar değeri 1999

yılında 15.2 milyar $ iken, 2009 yılında

54,9 milyar $’a ulaşmıştır. Türkiye’de iç

pazar hariç organik pazar değerleri

incelendiğinde; 1998 yılında 19 milyon $

olan ihracat değeri 2009 yılında yaklaşık

% 42 artarak 27,5 milyon $ olmuştur. Bu

artış oranı dünyadaki organik pazar

artışından çok daha azdır.

Organik Meyve Yetiştiriciliğinin Genel Kuralları

Bu yetiştiricilik sistemi mutlaka organik tarım ile ilgili mevcut yönetmeliğe

uyularak yapılır.

Organik tarım faaliyetleri, müteşebbis ile yetkilendirilmiş kuruluş arasında

imzalanan sözleşmeye dayalı olarak yürütülür. Yetkilendirilmiş kuruluş

sözleşme yaptığı müteşebbisi belirlenen süre içerisinde (mevcut

yönetmelikte en geç 45 gün) veri sistemine kayıt etmek ve bakanlığa

bildirmek zorundadır.

Organik tarım faaliyetlerinin tüm aşamaları kayıt altına alınarak

izlenebilirlik temin edilir.

Kısmen veya tamamen GDO’ lardan elde edilen, GDO içeren veya GDO’

lardan oluşan bitki koruma ürünleri, gübreler, toprak düzenleyiciler,

tohumlar, mikroorganizmalar organik tarımda kullanılamaz.

Arazinin bütün bölümlerinin organik üretim için kullanılmadığı yerlerde,

müteşebbis organik birimler için kullanılan araziyi ve ürünleri ayırır ve bu

ayrımı gösterecek kayıtları düzgün bir şekilde tutar.

Organik tarımda yenilenemez kaynakların ve çiftlik dışı girdilerin kullanımı

minimum düzeyde tutulur.

Bitkisel ve hayvansal orijinli ürünlerin ve atıkların (ör: budama artıkları)

Üretilen Organik meyve

Alan (ha)

Organik meyve alanı

içindeki oranı (%)

Tropik ve Subtropik meyveler

140.723 27,7

Turunçgiller 57.631 11.3

Yumuşak Çekirdekli meyveler

43.234 8,5

Sert Çekirdekli Meyveler

35.804 7,0

Üzümsü meyveler (Çilek)

31.285 6,2

Bağ 150.543 29,6

Sayfa 4

tarımsal faaliyette girdi olarak kullanmak üzere geri dönüştürülmesi

sağlanır

Organik tarımsal üretim ile ilgili kararlarda yerel ve bölgesel ekolojik

dengenin dikkate alınması gerekir.

Organik tarımda topraksız tarıma izin verilmez

Yetiştiriciliğe Başlama

Organik meyve yetiştiriciliği yönetmelikte belirtilen kurallara uymak kaydıyla

tüm ülkede uygulanabilir. Müteşebbis öncelikle, kontrol ve sertifikasyon

kuruluşuna veya kontrol kuruluşuna başvurur. Organik tarım faaliyetleri bireysel

olarak yapılabildiği gibi, üretici grubu ile de yapılabilir. Müteşebbis organik tarım

faaliyetini üretici grubu ile yapıyorsa, her üretici ile sözleşme imzalamak

zorundadır. Bu durumda, müteşebbis üretici grubu adına yetkilendirilmiş kuruluş

ile sözleşme yapar. Bu üretici grubu içinde yer alan çiftçi müteşebbis olarak

değerlendirilir ve bir kod verilerek kayıt altına alınarak bakanlığa bildirilir.

Çevre kirliliğinden şüphe duyulan alanlarda organik tarım yapılıp

yapılmayacağına, kontrol veya kontrol ve sertifikasyon kuruluşu tarafından karar

verilir. Eğer uygun bulunursa müteşebbis ile yetkilendirilmiş kuruluş arasında

sözleşme yapılır ve müteşebbis geçiş sürecine alınır.

Geçiş Süreci

Geçiş süreci yönetmelikte belirtilen süre kadardır (mevcut yönetmelikte üç

yıldır ve sürenin tamamlanmasında hasat tarihi göz önüne alınır). Kontrol ve

sertifikasyon kuruluşu veya kontrol kuruluşu, arazinin önceki yıllardaki kullanım

durumu, yapılan uygulamalar, bölgedeki genel durum ve yetiştirilen ürünler, risk

durumları, konu ile ilgili müteşebbis kayıtları ve raporlarının incelenmesi

neticesinde geçiş sürecini uzatabilir ya da kısaltabilir. Bu süre yönetmelikte

belirtilen miktardan daha az (mevcut yönetmelikte 24 ay) olamaz.

Kontrol ve Sertifikasyon

Organik üretimin en büyük özelliği, her aşamasının kontrollü olması ve

ürünün sertifikalandırılmasıdır. Yönetmelik hükümlerine göre, ürünün güvence

altına alınmasındaki iki temel unsur kontrol ve sertifikasyondur.

Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Sayfa 5

Kontrol ve sertifikasyon işlemi, aynı kuruluş tarafından yapılabileceği gibi ayrı

ayrı kuruluşlar tarafından da yapılabilir. Müteşebbisler yaptıkları organik

faaliyetler ile ilgili her türlü bilgi ve belgeleri, sözleşmeli olduğu kontrol veya

kontrol ve sertifikasyon kuruluşuna vermekle yükümlüdür. Bu bilgi ve belgeler

kuruluş tarafından kayıt altına alınır. Kuruluş yılda en az bir defa haberli veya

habersiz olarak işletmeyi yerinde kontrol eder. Kontrol işlemi sırasında

kontrolör, bağlı bulunduğu kontrol veya kontrol ve sertifikasyon kuruluşunun

organik tarım faaliyetlerini içeren kendi kontrol formlarını doldurur. Kontrolör,

yaptığı kontrole dair sonuçları içeren bir belge düzenleyerek müteşebbise verir

ve bu belge müteşebbisçe saklanır.

Sertifikasyon, bütün kontrol yöntemlerinin uygulanması sonucu işletmenin,

organik ürünün ve girdinin geldiği aşamanın belgelendirilmesidir. Sözleşme

yapılan müteşebbise yetkilendirilmiş kuruluş tarafından yapılacak ilk kontrole

müteakip uygun görülmesi halinde yetkilendirilmiş kuruluş tarafından organik

tarım müteşebbis sertifikası ve bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak

üretilen ürünlere ürün sertifikası verilir (Örnek: Organik elma ve geçiş

sürecindeki kiraz sertifikası).

Kontrol ve sertifikasyon kuruluşları Tarım ve

Köyişleri Bakanlığı tarafından denetlenirler.

Kontrol ve sertifikasyon, organik tarımın

önemli basamaklarından biridir. İç ve dış

piyasalarda bir ürünün organik olarak

satılabilmesi için organik ürün sertifikasına

sahip olması gerekir. Sertifika sistemi, ürünlerin

organik üretim standartlarına göre

üretildiğinin, işlendiğinin ve paketlendiğinin

garantisidir.

Üretim Materyali

Organik meyve yetiştiriciliğinde kullanılacak fidan (tohum anaçlı ya da klon

anaçlı), organik materyallerden elde edilmiş ve yönetmelik hükümlerine uygun

olarak üretilmiş olmalıdır. Organik fidanın piyasada bulunmaması halinde,

Sayfa 6

organik tarıma geçiş sürecindeki materyallerden, bunun da mümkün olmadığı

durumlarda konvansiyonel üretim alanındaki materyallerin (anaç/çeşit)

kullanımına izin verilir. Organik tarımda GDO’lu çoğaltım materyalleri

kullanılamaz.

Toprak Koruma, Hazırlama ve Gübreleme

Organik meyve yetiştiriciliğinde toprağın verimliliği ve biyolojik aktivitesi

aşağıda belirtilen yöntemlerle sağlanır.

Gereksiz ve toprakta erozyona neden olacak şekilde toprak işleme

yapılamaz.

Çok yıllık ekim rotasyon programı içerisinde yeşil gübreleme önerilir.

Yılda dekar başına en fazla 17 kg saf azotu geçmeyecek şekilde organik

hayvansal üretimden elde edilen gübre kullanılmalıdır.

Kompost aktivitasyonu için, genetiği değiştirilmemiş uygun bitki bazlı

preparatlar veya mikroorganizma preparatları kullanılır.

Organik bitkisel üretim yapılacak alanlarda, belirtilen önlemlere rağmen

yeterli toprak verimliliği ve biyolojik aktivitenin sağlanamaması halinde, ilgili

yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan Organik Tarımda Kullanılacak Gübreler, Toprak

İyileştiriciler ve Besin Maddeleri kullanılır. Bu kapsamda ürün kullanılmasının

gerekli olduğuna dair kayıtların müteşebbis tarafından tutulması gerekir.

Bitki Koruma

Organik meyve yetiştiriciliğinde, hastalık, zararlı ve yabancı otların

mücadelesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır.

Hastalık ve zararlılara dayanıklı tür ve çeşit seçimi yapılır.

Uygun ekim nöbeti hazırlanır ve uygun toprak işleme yöntemleri

uygulanır.

Kültürel, biyolojik ve biyoteknik mücadele metotları uygulanır.

Bitki hastalık, zararlıları ve nematodlar ile yabancı otlara karşı yukarıda

belirtilen hususların uygulanamaması veya yetersiz kalması halinde bu

Yönetmeliğin Ek-2 bölümünde belirtilen girdiler kullanılır.

Tuzak ve yayıcılarda kullanılan ürünler için, feromon yayıcılar hariç, tuzak

ve/veya yayıcılar bu maddelerin doğaya salınmasını ve yetiştirilen ürünle

Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Sayfa 7

temasını engelleyecek şekilde olur. Tuzaklar kullanıldıktan sonra toplanır

ve imha edilir.

Organik tarımda kullanılmasına izin verilen pestisit ve benzeri maddelerin

ruhsatlandırılmasında 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina

Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri geçerlidir.

Sulama

Organik meyve yetiştiriciliğinde sanayi ve şehir atık suları ile drenaj

sisteminden elde edilen drenaj suları kullanılamaz, gerekli hallerde suyun

uygunluğuna yetkilendirilmiş kuruluş tarafından yapılacak kontrollerde karar

verilir. Sulama suyu çevre kirliliğine, toprak yapısında bozulmaya ve erozyona yol

açmamalıdır.

Hasat

Organik meyve yetiştiriciliğinde hasat kuralları aşağıda belirtilmiştir.

Organik ürünlerin hasadında kullanılan teknik araç ve gereçlerin ekolojik

tahribat ve kirlilik oluşturmaması gerekir.

Elle toplama, materyalleri ürünün organikliğini bozmayacak yapıda

olmalıdır. Toplama materyalleri hijyenik olmalıdır.

Müteşebbislerin organik olmayan ürünlerle olası karışma ve değişmelere

karşı gerekli önlemleri almalıdır.

Organik ürünlerin tanımlanması sağlanabiliyorsa organik olmayan

ürünlerle aynı zamanda hasat edebilirler.

Müteşebbis ürünlerin hasat günleri, saatleri, devreleri, kabul tarih ve

zaman bilgilerine ait kayıtları tutmalı ve yetkilendirilmiş kuruluşa

vermelidir.

Sonuç ve Öneriler

Ülkemiz, toprak yapısı ve ekolojisi bakımından geniş alanlarda organik meyve

yetiştirme imkanına sahip durumdadır. Bunun yanında coğrafi anlamda AB

ülkelerine yakın olması organik pazar potansiyelini de arttırmaktadır. Organik

meyve yetiştiriciliğin yeterince gelişememe sebeplerinden bazıları; kullanılan

bitki besleme ve zirai mücadele preparatların rekabet piyasası oluşmamasından

dolayı daha pahalı satılması, arazilerin küçük olması, fazla teknik destek talep

Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

edilmemesi sonucu hatalı uygulamalar, gerek girdi kullanımı gerekse pazarlama

konusunda birlikte hareket edilmemesi olarak gösterilebilir. Organik yetiştiriciliği

daha fazla teşvik ederek, bölgelere göre uygun ürün desenini belirleyerek, küçük

alanlarda değil de birlik içerisinde daha geniş alanlarda ve teknik destek alarak

kaliteli organik meyve üretimi yapılması halinde öncelikle AB ülkeleri başta

olmak üzere dünya piyasalarında önemli bir pazar imkanına sahip olabiliriz.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarafından Yetkilendirilen Organik Tarım Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşları (2011)

ETKO-İzmir Tel: 0232 3397606 Faks: 0232 3397607

IMO-İzmir Tel: 0232 3474705 Faks: 0232 3474780

ICEA-İzmir Tel: 0 232 3426068 Faks: 0 232 3428464

ECOCERT-İzmir Tel: 0 232 3434360 Faks: 0 232 3433959

CU-İzmir Tel: 0 232 3470704 Faks: 0 232 3470693

BCS-İzmir Tel: 0 232 3390581 Faks: 0 232 3390591

BİO. İNSPECTA Tel: 0 232 3474868 Fax: 0 232 3474866

EKO-TAR-Mersin Tel: 0 324 3254964 Faks: 0 324 3271944

ORSER – Ankara Tel: 0 312 4381560 Faks: 0 312 4381559

CERES-İzmir Tel: 0 232 2472022 Faks: 0 232 2477001

ICEA-İzmir Tel: 0 232 3426068 Faks: 0 232 3428464

ANADOLU-Yalova Tel: 0 226 8122100 Faks: 0 226 8122105

TURKGAP-Mersin Tel: 0 324 3274191 Faks: 0 324 3274191

NİSSERT-Ankara Tel: 0 312 3976009 Faks: 0 312 3970058

ANKA-Ankara Tel: 0 312 4256055 Faks: 0 312 4179889

KALİTEST-İstanbul Tel: 0 212 2693741 Faks: 0 212 2693744

IMC-Ankara Tel: 0 312 2325432 Fax: 0 312 2325000

EGETAR-İzmir Tel: 0 232 3885412 Fax: 0 232 3885413

Not: 1. Organik tarımda kullanılabilecek ürünler kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmeli-dir ve onaylanmalıdır. 2. Organik tarımda kullanılabilecek ürünlerin tamamı, tanımı, bileşime ait şartlar kullanım koşulları ve riskleri Organik Tarım Yönetmeliğinde belirtilmektedir.

Telefon : 0 246 313 24 20 - 21

Faks : 0 246 313 24 25

E-posta : marem@gthb.gov.tr

İnternet : www.arastirma.tarim.gov.tr/marem

Adres

Kızılçubuk Mah. 2. Sok. No: 46

32500 Eğirdir / Isparta