Ծախ սել հա նուն

մրցակ ցու թյանՏն տե սա կան մրցակ ցու­թյան պաշտ պա նու թյան պե տա կան հանձ նա ժո­ղո վը (ՏՄՊՊՀ) եվ րո պա­ցի փոր ձա գետ նե րի հետ ան ցած եր կու տա րի նե րին ծախ սել է €1,1 մլն՝ Հա­յաս տա նում մրցակ ցա յին դաշ տի բա րե լավ ման հա­մար։ Ծ րագ րի շրջա նակ­նե րում սե մի նար ներ են կազ մա կերպ վել թվով 106 լրագ րո ղի, պե տա կան և ոչ պե տա կան մար մին նե­րի 156 աշ խա տակ ցի, 28 դա տա վո րի, ինչ պես նաև մար զա յին պե տա կան կա­ռույց նե րի 61 աշ խա տա­կից նե րի հա մար. հանձ­նա ժո ղո վի 31 աշ խա տա­կիցներ գոր ծուղ վել են եվ րո պա կան երկր ներ։ ՏՄՊՊՀ նա խա գահ Ար­տակ Շա բո յա նի խոս քով՝ Եվ րա միու թյան «Թ վի­նինգ» ծրա գիրն ակն հայ­տո րեն նպաս տել է հանձ­նա ժո ղո վի ինս տի տու ցիո­նալ կա րո ղու թյուն նե րի զար գաց մա նը։

Ե րեկ ՏՄՊՊՀ-ն կազ մա-կեր պել էր ԵՄ «Թ վի նինգ» ծրագ րի ա վար տին նվիր-ված ամ փո փիչ հա մա ժո ղով: 2011թ. մեկ նար կած եր կամ-յա այս ծրա գի րը կոչ ված էր նպաս տե լու ՏՄՊՊՀ-ի աշ-խա տան քի արդ յու նա վե-տու թյան բարձ րաց մանն ու Հա յաս տա նում մրցակ ցա յին դաշ տի բա րե փոխ մա նը։

Ըստ ծրագ րի ղե կա վար Վոլֆ- Դի տեր Պ լե սին գի՝ ԵՄ «Թ վի նինգ» ծրագ րի փոր-ձա գետ նե րի և հայ գոր ծըն-կեր նե րի հա մա տեղ ջան-քե րը հա ջող վել են: «Մենք լավ հիմ քեր ենք դրել Հա-

Ջան քե րը է կո նո մի կա յում բա վա րար չեն ե ղելՀա յաս տա նի մար դու ի րա վունք նե րի պաշտ պա նի գրա սեն յա կը հրա պա րա կել է 2012թ. տա րե կան զե­կույ ցի՝ է կո նո մի կա յի նա խա րա րու թյան գոր ծու նեու­թյան ո լոր տում մար դու ի րա վունք նե րի վի ճա կի մա­սին հատ վա ծը։

ՄԻՊ գրա սեն յա կում է կո-նո մի կա յի նա խա րա րու-թյան գոր ծու նեու թյու նում բա վա րար չեն հա մա րել փոքր և մի ջին ձեռ նար կա-տի րու թյան զար գաց մանն ուղղ ված արդ յու նա վետ օ րենսդ րա կան և այլ մե-խա նիզմ ե րի ներդ րու մը։ «Բազ մա թիվ դեպ քեր են ար ձա նագր վել՝ կապ ված լի ցեն զա վոր ման և թույլտ-

վու թյուն նե րի գոր ծա կա լու-թյան կող մից լի ցեն զիա-նե րի տրա մադր ման ըն-թաց քում ոչ միաս նա կան մո տե ցում ցու ցա բե րե լու դեպ քե րը կան խե լու ուղ-ղու թյամբ բա վա րար մի-ջո ցա ռում ե րի կի րառ ման բա ցա կա յու թյան հետ»,– աս վում է զե կույ ցում։

Բա ցի այդ՝ նա խա րա-րու թյու նը չի ի րա կա նաց-

րել անհ րա ժեշտ մի ջո ցա-ռում եր տնտե սու թյան ա վան դա կան ո լորտ նե րի զար գա ցում ա պա հո վե-լու և դ րանք վե րա ցու մից պաշտ պա նե լու հա մար: Գ րա սեն յա կում նաև խախ-տում եր են ար ձա նագ րել ապ րանք նե րի պար տա դիր մակնշ մանն ա ռա ջադր-վող պա հանջ նե րի պահ-պան ման հար ցում։ «Խիստ մտա հո գիչ է սպա ռող նե րի ի րա վունք նե րի ա պա հով-ման և պաշտ պա նու թյան բնա գա վա ռում անհ րա-ժեշտ հա մա լիր մի ջո ցա-ռում ե րի ի րա կա նաց ման

արդ յու նա վե տու թյան ցածր մա կար դա կը: Մի շարք թե-րու թյուն ներ են գրանց-վել՝ տեխ նի կա կան կա նո-նա կար գե րի պա հանջ նե րը և չա փա գի տա կան կա նոն-ներն ու նոր մե րը չպահ պա-նե լու կա պակ ցու թյամբ»,– նշվում է զե կույ ցում։

Գ րա սեն յա կում ար ձա-նագ րել են նաև դրա կան զար գա ցում եր, մաս նա-վո րա պես՝ զբո սաշր ջու-թյան զար գաց ման ուղ-ղու թյամբ ի րա կա նաց ված մի ջո ցա ռում ե րի մա սով։ Բա ցի այդ՝ պա տաս խա-նատ վու թյան են են թարկ-

վել տար բեր ո լորտ նե րում ի րա վա խախ տում թույլ տված մի շարք տնտե սա-վա րող սուբ յեկտ ներ։ «Նա-խա րա րու թյու նը քա ղա քա-ցի նե րի կող մից ստա ցել է 56 շնոր հա կա լա կան նա-մակ ներ «Թեժ գիծ» ծա-ռա յու թյան կող մից հա մա-պա տաս խան ար ձա գանք ստա նա լու կա պակ ցու-թյամբ»,– փաս տում է զե-կույ ցը ու ող ջու նում տե-ղե կատ վա կան տեխ նո-լո գիա նե րի զար գաց ման ուղ ղու թյամբ որ դեգ րած պե տա կան քա ղա քա կա-նու թյու նը։ n

Ստ վե րա յին կա բի նետխմբագրական

էջ 2 ›››

Աշ խար հը ո րոշ չա փով րաֆ ֆիա ցել էՄարատ Յավրում յան, տե սա կետ

էջ 2 ›››

Մեզ ֆի զի կա­պեսոչ ոք չի կա­րող գո ղա նալՀ արցազրույց Ար շակ Զա քար յա նի հետ

էջ 3 ›››

Ի դեա լա կան կլի ներ ՀԱԿ­ի, ԲՀԿ­ի, «Ժա ռան­գու թյան» և ՀՅԴ­ի միա վո­րու մըՀարցազրույց Լևոն Զու րաբ յա նի հետ

էջ 4 ›››

Մեծ քսան յա կը դան դա ղել էՏՀԶԿ­ն մ տա հոգ է հատ­կա պես Եվ րո պա յի հար­ցում

էջ 6 ›››

Հա մաշ խար հա­յի նի ուր վա կա նըՅուն կե րը Եվ րո պա յում նոր սպառ նա լիք է տե սել

էջ 7 ›››

Գինը՝ 100 դրամ

ԿիզաԿետում

PanA

RMEN

IAN

| № 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ., www.civilnet.am

Մար տի 14­ին լրա նում է ՀՀ կա ռա վա րու թյան կող մից «Ար մա վիա յին» մի շարք ուղ­ղու թյուն նե րով թռիչք ներ ի րա կա նաց նե լու բա ցա ռիկ ի րա վուն քի ժամ ե տը: Կա ռա­վա րու թյու նը, սա կայն, դեռ չի կողմ ո րոշ վում՝ ա զա տա կա նաց նե՞լ ա վիա փո խադ­րում ե րի շու կան, թե՞ եր կա րաձ գել «Ար մա վիա յի» մե նաշ նոր հը։ Ա վիա փո խադ րում­նե րի «հույժ գաղտ նիու թյունն» այն քան է խո րա ցել, որ հնա րա վոր չէ պար զել, թե մար տի 14­ից հե տո մի շարք ուղ ղու թյուն նե րով ինչ պես և որ ըն կե րու թյուն ներն են ի րա կա նաց նե լու ուղևո րա փո խադ րում ե րը:

2003թ. մար տի 14-ին «Ար-մա վիա յի» հետ տա սը տա-րի ժամ ե տով կնքած պայ-մա նագ րով կա ռա վա րու-թյու նը նրան տրա մադ րել

էր մի շարք օ դա յին գծե րով ուղևո րա փո խադ րում ներ ի րա կա նաց նե լու բա ցա ռիկ ի րա վունք: Կա ռա վա րու-թյան, «Սի բի րի ա վիաու ղի-

ներ» և «Ար մա վիա» ըն կե-րու թյուն նե րի միջև կնքված ե ռա կողմ ներդ րու մա-յին պայ մա նա գի րը «հույժ գաղտ նի է» պահ վում:

«Օ րա կար գին» հնա րա վոր չե ղավ պար զել դրա գոր-ծո ղու թյան վերջ նա ժամ ե-տը։ Մ յուս կող մից, հաշ վի առ նե լով պրակ տի կան, այդ պայ մա նագ րի վերջ նա-ժամ ե տը ա մե նայն հա վա-նա կա նու թյամբ հենց մար-տի 14-ն է։ Դա նշա նա կում է, որ կա՛մ կա ռա վա րու-թյանն ա ռըն թեր քա ղա քա-

«Ար մա վիան» կախ վում է օ դիցԼ րա նում է ա վիա փո խադ րո ղի բա ցա ռիկ ի րա վուն քի ժամ ե տը

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

էջ 5 ›››էջ 5 ›››

Է կո նո մի կա յի նա խա րա րու թյու նը,

ըստ մար դու ի րա վունք նե րի

պաշտ պա նի գրա սեն յա կի, անհ­

րա ժեշտ մի ջո ցա ռում եր չի ի րա­

կա նաց րել տնտե սու թյան ա վան­

դա կան ո լորտ նե րի զար գա ցում

ա պա հո վե լու և դ րանք վե րա ցու­

մից պաշտ պա նե լու հա մար:

Օ դա յին ուղևո րա փո խադ րում ե րի շու կա յում ստեղծ վել է ի րա վի ճակ, երբ բա ցա ռի կու թյու նը չեր կա րաձ գե լը ա ռա ջին հեր թին բխում է «ար մա վիա­

յի» շա հե րից։

| № 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ.

2 | Տեսանկյուն

Աշ խար հը ո րոշ չա փով րաֆ ֆիա ցել է

Հա ցա դու լի չոր րորդ օրն է։ Ինչ-որ բան հստակ է։ Ի՞նչ, – կհարց-նենք։- Չ գի տեմ։ Հույս ու նեմ՝

Րաֆ ֆին գի տի։ Նա խո սում, ա սում է՝ հան րա հա վաք նե րին, մա մու լի ա սու-լիս նե րին, բարևե լիս։ Ա սում է արևե-լա հա յե րե նի ու արևմ տա հա յե րե նի խառ նուր դով։ Ափ սոս խառ նուր դից միայն արևե լա հա յե րե նին եմ տի րա-պե տում։ Տի րա պե տում, ոչ թե հաս-կա նում ընդ հա նուր գծե րով կամ են թադ րե լով։

Խառ նուր դը, ան շուշտ, հաս կա նա-լի է, բայց կա ռուց ված քը, միտ քը, ո րը կա ղա պար ված է այդ խոս քում, հաս-կա նա լի չէ։ Հե տա գիծն էլ է հաս կա-նա լի, բայց ինչ նկա տի ու նի նա, երբ ա սում է՝ «Սահ մա նադ րա կան դա-տա րանն ու նի վեր ջին հնա րա վո րու-թյունն իր հե տա գի ծը մաք րե լու»։

Եր կար, շատ եր կար նա խո սում էր ինք նա բա ցար կի մա սին։ Բառն ինձ ո չինչ չէր ա սում։ Բառ է, իր հա-մար բառ։ Ն շա նա կու թյուն ու նի, կի-րառ վում է, ա սո ցիա տիվ կա պեր ու-նի, կոն նո տա ցիա ներ՝ հիմ ա կա նում ընտ րու թյուն նե րից ա ռաջ (!) թեկ նա-

ծու նե րից մե կի ինք նա բա ցար կի, հետ։ Բայց այն հրա ժա րա կան չէր, ա ռա վել ևս՝ «Սեր ժիկ հե ռա ցիր» ա սո ցիա տիվ կա պե րով։ Ու հի մա նոր եմ հաս կա-նում, որ Րաֆ ֆու ա սած «ինք նա բա-ցար կը» իմ բա ռա պա շա րի «հրա ժա-րա կանն» է, թեև ա ռանց «Սեր ժիկ հե-ռա ցիր»-ի ու «մոն ղոլ-թա թա րի», ու դեռ պարզ էլ չէ, արդ յոք մենք նույն սիգ նի ֆի կա տի մա կար դա կում ենք։

Ի հար կե, նա եր բեմ փոր ձում է նաև ինձ հա մար հաս կա նա լի խո-սել՝ «ա սում ենք՝ էլ եր բեք չի լի նե լու զադ նա յա սկո րոստ»։ Դե ի հար կե, նա նկա տի ու նի՝ զադ նի չի դնե լու։ Բայց թե՝ հաս կա ցա։ «Պօեզդ նե ուշ յոլն» էլ էր հաս կա նա լի, չնա յած է լի ռու սե րե-նով էր։

Ու երբ նա ա սում է՝ «դա ի րենք կա-նեն իմ դիա կի վրա», ինձ հա մար պարզ չէ, արդ յոք նա նկա տի ու նի «չե-րեզ մօյ տրուպ»-ի հա յե րեն կալ կան՝ «դա ի րենք կա նեն իմ դիա կի վրա-յով»։ Չ գի տեմ, չեմ հաս կա նում։ Չեմ հաս կա նում «Աշ խար հի րաֆ ֆիա կան նաիվ պատ կե րի» մա կար դա կում։ Մենք տար բեր ենք (տար բե րու թյու նը եր բեմ սփյուռք-ով կազմ վող բա ռա-բար դում երն են ար տա հայ տում)։

Լևոն Տեր- Պետ րոս յա նը պար բե րա-բար խո սում է 2008-ի քա ղա քա կան հա մալ սա րա նի մա սին։ Մե զա նից շա-տե րը քա ղա քա կան կրթու թյուն այդ հա մալ սա րա նում են ստա ցել՝ իր մե-թո դով, աշ խար հի իր պատ կե րով ու իր բա ռա պա շա րով, մի ֆա կան իր շղար շով, իր տրա մա բա նու թյամբ և այլն, և այլն։

Այ սօր 2008-ը չէ։ Ու զում ենք, չենք ու զում, գնա հա տում ենք, չենք գնա-հա տում, «թռնում ենք 2008-ի վրով»

կամ «չենք թռնում»։ Րաֆ ֆին այլ կերպ է խո սում։ Գոր ծե լը դեռ մի կողմ։ Դա դեռ ժա մա նակ կու նե նանք տես նե լու։ Նա փոր ձում է նաև ինձ հետ ու ինձ հաս կա նա լի լեզ վով խո-սել։ Ես էլ փոր ձում եմ հաս կա նալ։ Արդ յունքն ա ռայժմ այն է, ինչ նա-խընտ րում եմ ան վա նել «ի ռա ցիո նալ իմպ րո վիզ»։

Ի՞նչ նկա տի ու նեմ։Ժո ղովր դա կան ի մաս տու թյու-

նը (ա սել է թե՝ հայրս ու նրա հայ-րը) ա սում է՝ դևին դժոխ քը պի տի ցույց տալ։ Մեկ այլ ի մաս տու թյուն էլ ա սում է՝ «Ա սի մետ րիկ է պետք դևի հետ, մարդ ես, մեկ էլ տե սար՝ ոչ բո-լոր գլուխ նե րը հասց րե ցիր թռցնել»։ Հի մա սի մետ րիկ է պետք, թե ոչ այն-քան սի մետ րիկ, է լի ժա մա նա կը ցույց կտա։ Մու հա մեդն է ա վե լի ծանր (կշռով), թե սա րը՝ է լի ժա մա նա կը ցույց կտա։

Ժա մա նակն ա մեն ինչ ցույց կտա։Թ վում է՝ ան սահ մա նա փակ ժա-

մա նակ ու նենք, ու մեր ե րե խա նե-րին հատ կաց ված ժա մա նակ ն էլ է մե րը։ Հի մա չլի նի, մի հինգ տա րուց կլի նի՝ Մոսկ վան միան գա մից չի կա-ռուց վել (Երևանը եր կու հա զար յոթ-հար յուր չգի տեմ քա նի տա րում այդ-պես էլ քա ղաք չդար ձավ, սա, ի դեպ)։ Չ գի տեմ, ու նենք ևս հինգ տա-րի կամ դրա նից հե տո է լի հինգ տա-րի ու այս պի սի հինգ տա րի նե րի ան-վերջ շա րան։

Ես չգի տեմ, ես Րաֆ ֆիի արևե լա-արևմ տա հա յե րեն աշ խար հըն կա լու-մը՝ բա ռա բարդ ված «սփյուռք»-ով, չեմ հաս կա նում։ Մի գու ցե շա տե րը չեն հաս կա նում։ Բայց ես ժա մա նակ չու նեմ։ n

Քիչ ցա վոտ տար բե րակ ներՀայկ Խա նում յան

Ժո ղովր դա վա րու թյան ա մե նա ցայ-տուն դրսևո րու մը ընտ րու թյուն-

նե րի մի ջո ցով իշ խա նու թյուն նե րի փո-փո խու թյան հնա րա վո րու թյունն է: Այն հա սա րա կու թյուն նե րում, որ տեղ դա հնա րա վոր չէ ա նել, իսկ հա սա րա կու-թյունն էլ ա նընդ հատ կաս կած ներ ու-նի ընտ րու թյուն նե րի լե գի տի մու թյան շուրջ, մենք գործ ու նենք ոչ ժո ղովր-դա վա րա կան ռե ժի մի հետ: Աշ խար հի շատ ժո ղո վուրդ ներ են ապ րում ոչ ժո-ղովր դա վա րա կան ռե ժիմ ե րում: Մենք էլ եր կու սու կես տաս նամ յակ ա ռաջ կա ռա վար վում էինք նման մի ռե ժի մի կող մից: Այս դեպ քում ին չո՞ւ են դժգո-հու թյուն ներն այս քան մեծ:

Բազ մա թիվ հա սա րա կու թյուն նե-րում, որ տեղ ռե ժի մը ժո ղովր դի մե-ծա մաս նու թյա նը զրկում է քա ղա քա-կան ո րո շում եր ըն դու նե լուց կամ ո րո-շում եր ըն դու նող նե րին ընտ րե լուց, կան սո ցիա լա կան մե խա նիզմ եր, ո րոնք փոխ հա տու ցում են քա ղա քա-ցի նե րի քա ղա քա կան մաս նակ ցու թյու-նը: Դի ցուք, ԽՍՀՄ-ում քա ղա քա ցի նե-րին տրվում էր անվ ճար բնա կա րան, կրթու թյուն, բժշկա կան ծա ռա յու թյուն-ներ, նույ նիսկ անվ ճար որևէ հանգս-տա վայ րում հանգս տա նա լու հնա-րա վո րու թյուն, իսկ նրանց փո խա րեն

վճիռ ներ կա յաց նում էր Կո մու նիս տա-կան կու սակ ցու թյան սահ մա նա փակ վեր նա խա վը:

Պար սից ծո ցի ո րոշ երկր նե րում միա պե տը սա հ մա նա փա կել է իր հպա տակ նե րի քա ղա քա կան ի րա-վունք նե րը՝ փո խա րե նը նրանց բա ժին հա նե լով երկ րի հարս տու թյու նից՝ իր հպա տակ նե րին բա րե կե ցու թյան մա-կար դա կով աշ խար հում ա ռա ջա տար դիր քեր ա պա հո վե լով:

Քա ղա քա կան ի րա վունք նե րի սահ-մա նա փա կու մը փոխ հա տու ցե լով լայն սո ցիա լա կան փա թե թով՝ նման ռե ժիմ-նե րը հնա րա վո րու թյուն են ու նե նում խու սա փել բո ղո քից և լայ նա մասշ տաբ դժգո հու թյուն նե րից: Մ յուս կող մից՝ շատ երկր ներ, չկա րո ղա նա լով սո ցիա-լա կան բա վա րա րու թյուն ա պա հո վել ի րենց հա սա րա կու թյուն նե րի հա մար, ժո ղովր դին հնա րա վո րու թյուն են տա-լիս լայ նո րեն ներգ րավ վել քա ղա քա-կա նու թյան մեջ, ընտ րու թյուն նե րի մի-ջո ցով փո խել իշ խա նու թյուն նե րին և ա նընդ հատ ձգտել բա րօ րու թյան:

Այլ է դրու թյու նը մեզ մոտ, երբ իշ-խա նու թյա նը տի րա ցած ռե ժի մը բա-ցա ռում է ընտ րու թյուն նե րի մի ջո ցով իշ խա նա փո խու թյու նը, չի կա րո ղա-նում նաև բա րե կե ցու թյուն ա պա հո վել, ինչն էլ մե ծա ծա վալ դժգո հու թյուն նե-րի պատ ճառ է լի նում: Դժ վար թե Սերժ

Սարգս յա նի իշ խա նու թյունն ի վի ճա-կի լի նի Հա յաս տա նի քա ղա քա ցի նե րի հա մար անվ ճար կրթու թյուն և բժշ կու-թյուն, ե րաշ խա վոր ված աշ խա տանք և բ նա կա րան ա պա հո վի ինչ պես խորհր-դա յին տա րի նե րին էր, կամ ա սենք՝ ՀՀ քա ղա քա ցի նե րին բաժ նե տեր դարձ-նի երկ րի ըն դեր քին, ինչ պես Պար-սից ծո ցի ո րոշ միա պե տու թյուն նե-րում է: Հետևա բար՝ Սերժ Սարգս յա-նին, ինչ պես նաև տար բեր երկր նե րի նրա բախ տա կից նե րին մում է միայն ու ժով պա հել իշ խա նու թյու նը, ա վե լի լավ է լե գի տիմ ու ժով, ա սենք՝ ոս տի-կա նու թյան կամ ի րեն են թա կա ար դա-րա դա տու թյան մի ջո ցով:

Սա կայն ինչ պես ցույց է տա լիս հա-մաշ խար հա յին փոր ձը, դա այդ քան էլ անվ տանգ մի ջոց չի: Կենտ րո նա կան իշ խա նու թյան փոքր-ինչ թու լա ցու-մը բե րում է ան տար բե րու թյան ու ժա-յին մար մին նե րի ներ սում, ինչն ա ղե-տով է ա վարտ վում ռե ժի մի հա մար՝ լա վա գույն դեպ քում ար ժա նաց նե լով Շևարդ նա ձեի ճա կա տագ րին:

Ա մե նա ցան կա լին, հա մա ձայ նե՛ք, ընտ րու թյուն նե րի մի ջո ցով իշ խա նա-փո խու թյան հնա րա վո րու թյան ստեղ-ծում է: Այն քիչ ցա վոտ է բո լո րի հա-մար և ու նի հա սա րա կու թյան հա մար զար գա ցում ա պա հո վե լու հատ կութ-յուն: n

Վեստ մինս տեր յան կա ռա վար ման հա մա կարգ ու նե-ցող երկր նե րում՝ Մեծ Բ րի տա նիա յում, Կա նա դա յում, Ավստ րա լիա յում և Նոր Զե լան դիա յում, գո յու թյուն ու նի ստվե րա յին կա բի նե տի ինս տի տու տը: Այն ընդ դի մու-թյան ա ռաջ նոր դի գլխա վո րու թյամբ կա ռա վա րու թյան կազմ է, ո րում ընդգրկ ված են այ լընտ րան քա յին կա-ռա վա րու թյան ան դամ ե րը՝ ընդ դի մա դիր գոր ծիչ ներ: Հա ճախ հենց այս ստվե րա յին կա ռա վա րու թյան կոնկ-րետ ան դամ երն էլ զբա ղեց նում են հա մա պա տաս-խան պաշ տոն նե րը, երբ նրանց կու սակ ցու թյու նը իշ-խա նու թյան է անց նում: Ստ վե րա յին կա ռա վա րու թյան նպա տակ նե րից է կա ռա վա րու թյան քա ղա քա կա նու-թյան քննա դա տու թյու նը և այ լընտ րան քա յին ծրագ րի ա ռա ջար կու մը: Ի դեպ՝ ստվե րա յին կա ռա վա րու թյան ան դամ-պատ գա մա վոր նե րը հա ճախ, ի րենց հիմ ա-կան աշ խա տա վար ձից բա ցի, հա վե լավ ճար են ստա-նում պե տու թյու նից: Այ սինքն՝ անգ լա խոս այս երկր նե-րը շատ լավ հաս կա ցել են, որ ընդ դի մու թյու նը պետք է ոչ միայն քննա դա տի և այ լընտ րան քա յին ծրա գիր ներ կա յաց նի, այլև հնա րա վո րինս կան խա տե սե լի լի նի իշ խա նու թյան գա լու պա րա գա յում…

Ե րեկ լրատ վա մի ջոց նե րում տեղ էր գտել ինչ-որ մե-կի կազ մած՝ Րաֆ ֆի Հով հան նիս յա նի կա ռա վա րու թյան կազ մը: Այդ ցան կը, ի հար կե, ի րա կա նու թյան հետ կապ չու ներ, բայց լուրջ հար ցադ րում եր է ա ռաջ բե րում:

Նախ՝ ին չո՞ւ մինչ այժմ Հա յաս տա նի ոչ մի քա ղա-քա կան ուժ չի հրա պա րա կում իր ա պա գա կա բի նե-տի կազ մը: Սա լուրջ խնդիր է, ո րով հետև արդ յուն քում հան գեց նում է անդր կու լի սա յին առևտ րի ու սա կար-կու թյուն նե րի, որ տեղ գե րա կա յում են ոչ թե պե տա կան շա հե րը, այլ կու սակ ցա կան-անձ նա կան մո տիվ ե րը:

Երկ րորդ՝ ընտ րո ղի ի րա վունքն է ի մա նալ ոչ միայն իր ա պա գա պատ գա մա վոր նե րին, այլև նա խա րար-նե րին: Օ րի նակ՝ հնա րա վոր է՝ ընտ րո ղին ա վե լի շատ հե տաքրք րի, թե ով է լի նե լու հար կա յի նի պե տը կամ ոս տի կա նա պե տը, քան վար չա պե տը:

Եր րորդ՝ պե տու թյան շա հից է բխում կան խա տե սե-լիու թյու նը, երբ իշ խա նա փո խու թյան արդ յուն քում պե-տա կան ինս տի տուտ նե րի հե տա գա արդ յու նա վետ գոր-ծու նեու թյու նը որևէ կերպ չի տու ժում. կոնկ րետ ո լորտ-ներ ղե կա վա րե լու կոչ ված մար դիկ ա վե լի պատ րաստ են լի նում նոր պաշ տոն ստանձ նե լուն, քան այն դեպ քում, երբ նրանց հա մար այդ պաշ տո նը հան կարծ է ի ջեց վում:

Չոր րորդ՝ ստվե րա յին կա ռա վա րու թյան ինս տի տու-տը կու սակ ցու թյուն նե րին կստի պի ա վե լի ազ նիվ լի-նել և՛ կու սակ ցու թյան ներ սում, և՛ ընտ րող նե րի հետ:

Ստ վե րա յին կա բի նե տի օգ տին փաս տարկ նե րը կա րե լի է շա րու նա կել: Գլ խա վորն այն է, որ Հա յաս-տա նի բարդ աշ խար հագ րու թյու նը ներ քին հրա մա-յա կան է դարձ նում քա ղա քա կան ու ժե րի և պե տա-

կան հա մա կար գի արդ յու նա վե տու թյան ու կան խա տե սե լիու թյան հար ցը: n

Կ.Հ.

մարատ Յավրումյան

Խմ բագ րա կա նը չի պայ մա նա վո րում թեր թի այլ հատ ված նե րում նո րու թյուն նե րի ընտ րու թյունն ու լու սա բա նու մը:

Այս է ջում հրա պա րակ վող մյուս կար ծիք նե րը կա րող են չհա մընկ նել խմբագ րու թյան դիր քո րոշ մա նը:

Լույս է տեսնում 2011թ. սեպտեմբերի 21-ից:

Հիմադիր և հրատարակիչ՝«Սիվիլիթաս» հիմադրամ, վկայական` 03Ա080303, տրվ. 20.05.08թ.

Հասցե՝ ք. Երևան, Հյուսիսային պողոտայի 1

Հեռ.՝ +37410 500 119, էլ. փոստ՝ info@civilnet.am, www.civilnet.am

Գլխավոր խմբագիր՝ Կարեն Հարությունյան

Թողարկման պատասխանատու՝ Մարատ Յավրումյան

Վաճառք և բաժանորդագրություն՝ +374 10 500119, +374 55 026249

Գովազդ և մարքեթինգ՝ +374 55 441351

Մեջբերումեր անելիս հղումը «Օրակարգ»-ին պարտադիր է:

Թերթի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական

հեռուս տա ռադիո ընթերցում առանց «Օրակարգ»-ին հղման արգելվում է:

Նյութերը չեն գրախոսվում և հեղինակներին չեն վերադարձվում:

Գովազդների և R տառով հրապարակվող

նյութերի բովանդա կության համար խմբագրությունը

պատասխանատվություն չի կրում:

Տառատեսակը՝ Էդիկ Ղաբուզյանի

Հրատարակության 3-րդ տարի

Ստորագրված է տպագրության՝ 13.03.2013թ.

Տպաքանակը՝ 2000

Օրաթերթը տպագրվում է «Տիգրան Մեծ» հրատա րակ չու թյան

տպարանում, ք.Երևան, Արշակունյաց 2:

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

Ստ վե րա յին կա բի նետ

Խմբագրական

№ 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ. |

3|Օրակարգ

Պատ մու թիւն մը 10 Հոկ տեմ բեր 1999-են

Մի չի գա նի հա մալ սա րա նի հա­յա գի տու թյան կենտ րո նի տնօ­րեն, պրո ֆե սոր Ա րա Սանջ յա­նը Ա մե նայն Հա յոց կա թո ղի կո­սի վե րա բեր յալ գրա ռում է կա­տա րել Ֆեսյ բու քի իր է ջում: Այն ներ կա յաց ված է ստորև:

Քա նի որ այս մի քա նի օ րը խօ-սակ ցու թիւն կայ նա խա գա հու-թեան յա ւակ նորդ Րաֆ ֆի Յով-հան նի սեա նի կող մէ Ա մե նայն Հա յոց Կա թո ղի կոս Գա րե գին Բ-ի հաս ցէին ե ղած հրա պա րա կա-յին քննա դա տու թեան կա պակ-ցու թեամբ, յի շեմ պատ մու թիւն մը, որ ան ձամբ լսած եմ մօ տա-ւո րա պէս 10 Հոկ տեմ բեր 1999-ին, ար տա սահ մա նի Էջ միած նա-կան թե մե րէն մէ կուն ա ռաջ նոր-դէն։ Ա նու նը պի տի չտամ ո րով-հե տև ան տա կա ւին ողջ-ա ռողջ է, և այս պատ մու թիւ նը բա ցա-յայ տե լէ ա ռաջ իր մէ թոյլ տո ւու-թիւն չեմ վեր ցու ցած։ Էջ միած-նի յա ջորդ կա թո ղի կո սի ընտ րու-թիւ նը նշա նա կո ւած էր Հոկ տեմ-

բեր 26-27-ին (այ սինքն՝ նո ւազ քան ե րեք շա բաթ ետք) և այդ օ րե րուն կա յին եր կու գլխա ւոր թեկ նա ծու ներ՝ Գա րե գին արք. Ներ սի սեանն ու Ներ սէս արք. Պո զա պա լեա նը։

Ար տա սահ մա նեան թե մա-կալ ա ռաջ նոր դը պատ մեց թէ կարճ ժա մա նակ ա ռաջ վար չա-պետ Վազ գէն Սարգ սեա նը հան-

դի պած էր Ս փիւռ քէն Էջ միա ծին ժա մա նած խումբ մը բարձ րաս-տի ճան հո գև ո րա կան նե րու հետ, նե րա ռեալ՝ ինք, և նա խա գահ Ռո բերտ Քո չա րեա նի ա նու նով ա նոնց մէ խնդրած, որ ընտ րեն Գա րե գին ար քե պիս կո պո սը: Ար-տա սահ մա նէն ժա մա նած հո գե-ւո րա կան նե րը վե րա պա հու թիւն-ներ ու նէին Գա րե գին սրբա զա նի յար մար թեկ նա ծու ըլ լա լուն կա-պակ ցու թեամբ ու վար չա պե տին պա տաս խա նած էին, թէ ի րենք սի րով կ ՛ըն դա ռա ջէին նա խա գահ Քո չա րեա նի ա ռա ջար կին, ե թէ նո րըն տիր կա թո ղի կո սի պաշ տօ-նա վա րու թեան ժամ է տը ա ւար-տէր նա խա գահ Քո չա րեա նի պաշ տօ նա վար ման ժամ է տին հետ։ Բայց, նա խա գա հը պի տի պաշ տօ նա վա րէ 5 կամ 10 տա րի և ան կէ ետք ցկեանս Հայ Ա ռա քե-լա կան Ե կե ղեց ւոյն ժա ռանգ պի-տի թո ղու իր ցան կու թեամբ ընտ-րո ւած կա թո ղի կոս մը։ Պատ մու-թեան շա րու նա կու թիւ նը բո լորդ ալ գի տէք։ Չեր կա րեմ… n

մեզ ֆի զի կա պես ոչ ոք չի կա րող գո ղա նալՌե ժի սոր Ար շակ Զա քար յա նը Ֆեյս բու քում հան դես է ե կել նա­խա ձեռ նու թյամբ՝ «Մի լիո նա նոց երթ ապ րի լի 8­ին՝ դե պի Բաղ­րամ յան 26»: Նա ժո ղովր դին կոչ է ա նում կա՛մ դուրս գալ փո ղոց և ան հա մա ձայ նու թյուն հայտ նել ընտ րու թյուն նե րի պաշ տո նա կան արդ յունք նե րի վե րա բեր յալ, կա՛մ էլ շնոր հա վո րել գոր ծող նա խա­գա հին: Սի վիլ Նե թի հետ Զա քար յա նի զրույ ցից հատ ված ներ ներ­կա յաց ված են ստորև:

Նա խա ձեռ նու թյուն սկսե-լու միտ քը ա ռա ջա ցավ մար տի 5-ին, երբ ես գնա ցի Ա զա տու-թյան հրա պա րակ և դ րա նից հե-տո տար բեր տե ղե րում և սոց-ցան ցե րում հետևե ցի ժո ղովր-դի, այս պես ա սած, պա հան ջին: Ն կա տե ցի, որ ժո ղո վուր դը սպա-սում է կոնկ րետ քայ լի՝ իր դիր-քո րո շում ար տա հայ տե լու այս հա մա կար գի նկատ մամբ: Ես հետևում եմ նաև պաշ տո նա-կան տե ղե կատ վու թյա նը: Այս-պի սի կար ծիք կա, որ 500 հազ. հո գի ընտ րել է Րաֆ ֆի Հով-հան նիս յա նին, մի 500 հազ. հո-գի էլ ա սում են, որ բոյ կո տել է, և ա սում են, որ մի 500 հազ. հո-գու ձայնն էլ գո ղաց վել է: Հաշ-վի առ նենք նաև, որ կա մեկ մի-լիո նի չափ մարդ, որ այս 20 տա-րում լքել է հայ րե նի քը, բայց դեռ չի փո խել քա ղա քա ցիու թյու-նը: Ս տաց վում է, որ 2,5 մի լիոն մարդ, որ ա սում ենք՝ այ սօր կա Հա յաս տա նում, դժգոհ է այ սօր-վա հա մա կար գից: Եվ իշ խա նու-թյուն նե րը ի րա վունք ու նեն ա սե-լու, որ ի րենք հա մա ձայն չեն, մենք տես նում ենք հրա պա րա-կում 2-3 հազ. հո գի: Ես էլ մտա-ծե ցի՝ ժո ղո վո՛ւրդ, ե կե՛ք՝ ինչ պես Րաֆ ֆի Հով հան նիս յանն է կոչ ա նում, մեկ ան գամ մեր կյան քում գնանք մեր ան հա մա ձայ նու թյան քվեն ֆի զի կա պես ներ կա յաց-նենք իշ խա նու թյուն նե րին, գոր-ծող հա մա կար գին, ա սենք՝ պա-րոն Սարգս յան, այս քան մարդ ե կել է Ձեզ հայտ նե լու, որ այլևս չեն վստա հում Ձեր կա ռա վա րու-թյա նը, Ձեր հա մա կար գին: Սա, ես կար ծում եմ, կոնկ րետ քայլ

է, որ ժո ղո վուր դը պա հան ջում է Րաֆ ֆի Հով հան նիս յա նից:

—  Ուղ ղա կի քվեար կու թյուն Բաղ րամ յան պո ղո տա յո՞ւմ:

—  Ան պայ ման գնանք, մեր քվեն՝ մեզ ֆի զի կա պես ոչ ոք չի կա րող գո ղա նալ, ոչ ոք չի կա-րող ա սել, որ մենք այն տեղ չենք, չեն կա րող մեզ ջնջել, չեն կա րող մեզ մոն տաժ ա նել: Ֆի զի կա պե՛ս ե կեք: Ես գի տեմ, որ ընտ րե լու ի րա վունք ու նե ցող քա ղա քա ցի-նե րը 1,2 մի լիո նի չափ են: Բայց նկա տի ու նեմ նաև նրանց, ով-քեր դեռ չու նեն ընտ րե լու ի րա-վունք՝ 14, 15, 16, 17 տա րե կան նե-րին, որ ար դեն գի տակ ցում են՝ ինչ բան է պե տու թյու նը, մտա-ծում են ի րենց ա պա գա յի մա սին: Ե կե՛ք, ֆի զի կա պե՛ս գնանք, գոր-ծող հա մա կար գին ներ կա յաց-նենք մեր պա հան ջը:

— Նա խա ձեռ նու թյու նը Ձե՞րն է ան ձամբ, թե՞ ինչ-որ կազ մա կեր պու թյան կամ նա խա ձեռ նող խմբի:

—  Ես դրե ցի այս նա խա ձեռ նու-թյու նը՝ մտա ծե լով, ե թե կա այդ ժո ղո վուր դը, թող միա նա: Ոչ մի կազ մա կեր պու թյուն չեմ ներ կա-յաց նում, ոչ մի կոնկ րետ շարժ-ման չեմ պատ կա նում: Իմ կու-սակ ցու թյու նը իմ ազգն է, սա իմ խոս քե րը չեն, շա տերն են ցի-տում, բայց այս խոս քե րից վա-ղուց մենք շեղ վել ենք:

— Մ տա վա խու թյուն չու նե՞ք, որ Դուք մի գու ցե պա ռակ-տում եք այն շար ժու մը, որ ձևա վոր վել է Ա զա տու թյան

հրա պա րա կում և այլ քա-ղաք նե րի հրա պա րակ նե-րում: Րաֆ ֆի Հով հան նիս-յա նը մարդ կանց հա վա-քում է երդմ ա կա լու թյան օ րը՝ ապ րի լի 9-ին, Դուք՝ ապ րի լի 8-ին: Մի տե սակ պա ռակտ ման տպա վո րու-թյուն է ստեղծ վում:

—  Ես, ճիշտն ա սած, տեղ ակ չեմ ե ղել ապ րի լի 9-ի հա վա-քից: Հա ցա դու լը ես հա մա րում եմ ծայ րա հե ղա կան քայլ, երբ բո-լոր մա ցած մի ջոց նե րը սպառ-ված են…

Երբ նա ա սում է, որ ոչ մի հա յի ար յուն, ոչ մի հա յի դիակ, ինքն էլ մտնում է այդ հա յի մեջ, ինքն իր դիա կի վրա յով ի րա վունք չու նի մեզ տա նե լու ինչ-որ հաղ թա նա-կի, դա մեկ: Երկ րորդ՝ ես կար-ծում եմ, որ պա ռակ տում սրա նով հնա րա վոր չէ մտցնել: Չ պետք է թող նենք նա վա կը գա, խա րիս-խը գցի մեր ա փե րում, հե տո այդ նա վա կը ճո ճենք: Այ սօր ինձ մե կը

դի մել էր Նա վակ ճո ճող ա նու-նով և ա սում էր՝ մի՛ պա ռակ-տեք: Ես նրան ա սա ցի, որ պետք է կան խել, որ այդ նա վը գա հինգ տա րով, նո րից խա րիսխ գցի, այ-սինքն՝ ամ սի 8-ին պետք է գնալ կոնկ րետ ծրա գիր ներ կա յաց նել հա մա կար գին, ցույց տալ մեր անվս տա հու թյու նը և այդ հա մա-կար գին՝ նույն Սերժ Սարգս յա-նին, հնա րա վո րու թյուն տալ ար-ժա նա պատ վո րեն ժո ղովր դին հանձ նել ղե կա վա րու թյու նը: Ես չեմ ա սում, որ Սերժ Սարգս յա նը դուրս կգա և կա սի՝ դե ե կե՛ք, ժո-ղո վո՛ւրդ, մտե՛ք Բաղ րամ յան 26 և կա ռա վա րե՛ք:

Ես կար ծում եմ, որ ան հա-տա փո խու թյու նը այլևս փրկու-թյուն չէ մեր ազ գի հա մար: Մենք ա պա ցու ցե ցինք, որ մեկ մար-դը, նստե լով այդ ա թո ռին, փոխ-վում է: Մենք չենք կա րող մեզ այդ քան ճո խու թյուն թույլ տալ՝ մեր կյան քը, ա պա գան վստա-հել մի մար դու: Այս եր կի րը

շատ փոքր է, սա մի քա ղաք է, և այս քա ղա քը պետք է հանձն-վի մի խումբ մարդ կանց ղե կա-վար մա նը: Այդ դեպ քում կվե րա-նա նաև այն վտան գը, ին չը մեզ վա խեց նում է, ա սենք՝ Ղա րա բա-ղը հանձ նե լը: Մի հո գի կա րող է թղթով Ղա րա բաղ հանձ նել, ֆի զի կա պես ոչ ոք դա չի կա-րող՝ ով ու զում է լի նի: Բայց մի խումբ մար դիկ եր բեք չեն գնա այդ քայ լին:

— Նույն բա նի մա սին է խո սում Րաֆ ֆի Հով հան-նիս յա նը, երբ ա ռա ջար կում է անց նել խորհր դա րա նա-կան հան րա պե տու թյան:

—  Ես պա ռակ տում չեմ տես-նում, ամ սի 8-ին ե կե՛ք և մ ա ցե՛ք մինչև ամ սի 9-ը: n

Զ րու ցել է Դե րե նիկ Մալ խաս յա նը

Հար ցազ րույցն ամ բող ջու թյամբ դի տեք Civilnet.am կայ քում:

«ան հա տա փո խու­

թյու նը այլևս

փրկու թյուն չէ մեր

ազ գի հա մար»,­

ա սում է ար շակ

Զա քար յա նը:

Ash

nag

| № 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ.

4 |

Դիա կի վրա յով ա ռաջ գնա լով որևէ մե կին չես վա խեց նիՆա խա գա հի նախ կին թեկ նա ծու, «Ազ գա յին ինք նո րո շում միա վոր-ման» ա ռաջ նորդ Պա րույր Հայ-րիկյ ա նի կար ծի քով՝ նա խա գա-հա կան ընտ րու թյուն նե րի արդ-յունք նե րը վի ճար կող թեկ նա-ծու Րաֆ ֆի Հով հան նիս յա նի այն հայ տա րա րու թյու նը, թե Սերժ Սարգս յա նը նա խա գահ կդառ-նա և ա վե տա րա նի վրա կերդ վի միայն իր դիա կի վրա յով, նո րու-թյուն չէ։

«Իմ դիա կի վրա յով ա սե լիս Րաֆ ֆի Հով հան նիս յա նը, ի հար-կե, հի շում է, որ ի րենք բո լո րը միա սին ո րո շե ցին Հայ րիկյ ա նի դիա կի վրա յով շա րու նա կել նա-խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե-րը,– մեկ նա բա նում է նա խա գա-

հի նախ կին թեկ նա ծուն, ո րի դեմ ընտ րար շա վի ժա մա նա կա հատ-վա ծում՝ հուն վա րի 31-ին, մա հա-փորձ էր ի րա կա նաց վել։– Դիա կի վրա յով ա ռաջ գնա լով որևէ մե-կին չես վա խեց նի։ Մեր ժո ղովր-դին ի րենք ար դեն, այդ թվում՝ Րաֆ ֆին, սո վո րեց րել են՝ դիա կի վրա յով կա րող են գնալ ա ռաջ։ Դիա կով ի րար ո՛չ կու րա խաց-նենք, ո՛չ էլ կվա խեց նենք»:

Ինչ վե րա բե րում է հա ցա դու-լին, ա պա, Հայ րիկյ ա նի կար ծի-քով, այդ պի սի փորձ մենք ար-դեն ու նե ցել ենք. նա խա գա հի թեկ նա ծու Անդ րիաս Ղու կաս յա-նը ոչ միայն հա ցա դու լի ժամ ե-տով, այլև պա հան ջով չէր զի-ջում Հով հան նիս յա նին։ Այս դեպ-

քում տար բե րու թյու նը միայն այն է, որ հնա րա վոր են ո րո շա կի փո-փո խու թյուն ներ, բայց դրա կան, թե բա ցա սա կան՝ չի կա րող ա սել։

Ն րա կար ծի քով՝ Հով հան նիս-յա նը իր ա մե նա մեծ սխա լը ար-դեն ա րել է։

«Մե ծա գույն սխա լը, որ ին քը թույլ տվեց, իմ՝ միաս նա կան ճա-կա տով հան դես գա լու ա ռա ջար-կին ըն դա ռաջ չգալն էր, ո րով-հետև ե թե գար, այն, ին չը որ կի-սով չափ ստաց վեց, որ ձայ նե րը կենտ րո նա ցան իր վրա, դա թե-քում կա րող էր լի նել իս կա պես միաս նա կան։ Ե թե ա մե նա կարևոր հար ցում ին քը ի րեն ճիշտ պա հեր, շատ հար ցեր ար դեն լուծ ված կլի-նեին»,– ա սաց Հայ րիկյ ա նը։

Թեև գա ղա փա րա կան տա-րա ձայ նու թյուն ներ ու նի Րաֆ-ֆի Հով հան նիս յա նի հետ, բայց չի բա ցա ռում հան րա հա վաք նե-րին իր մաս նակ ցու թյու նը։ Հ նա-րա վոր է՝ ան գամ ե լույթ ու նե նա. «Ե թե ա ռողջ լի նեմ, ե թե կա րո-ղա նամ ոչ թե մի կերպ ինձ ներ-կա յաց նել խրոխտ տես քով, այլ

իս կա պես լիար ժեք կա րո ղա-նամ մաս նակ ցել, ա մեն տեղ էլ կլի նեմ։ Այս եր կի րը ա մե նից ա ռաջ իմ է։ Իմ մար դիկ հա-ճախ գնում են, հան դի պում նաև Րաֆ ֆու հետ, խորհր դակ ցում, բայց ես միշտ միա ցել եմ ծրագ-րե րին»: n

Azatutyun.am

Ի դեա լա կան կլի ներ ՀԱԿ­ի, ԲՀԿ­ի, «Ժա ռան գու թյան» և ՀՅԴ­ի միա վո րու մըiLur.am կայ քը զրու ցել է Ազ գա յին ժո ղո վի ՀԱԿ խմբակ ցու թյան ղե կա վար Լևոն Զու րաբ յա նի հետ: Զ րույ ցից մի հատ ված ներ կա­յաց ված է ստորև:

—  ՀԱԿ հիմ ա դիր հա մա-գու մա րը տե ղի է ու նե նա-լու ապ րի լին: Սա կայն մինչ այդ քա ղա քա կան ակ տիվ գոր ծըն թաց ներ են լի նե-լու, մաս նա վո րա պես՝ մար-տի 11-25-ը Երևա նի ա վա-գա նու ընտ րու թյուն նե րին մաս նակ ցել ցան կա ցող կու սակ ցու թյուն նե րը պետք է ԿԸՀ ներ կա յաց նեն ի րենց ընտ րա կան ցու ցակ նե րը: Հի մա, երբ ՀԱԿ-ը զբաղ ված է լի նե լու ներ քին, կազ մա-կերպ չա կան խնդիր նե րով, ի՞նչ դիր քո րո շում է ցու ցա-բե րե լու այս գոր ծըն թաց-նե րի հան դեպ, մաս նա-վո րա պես՝ Երևա նի ա վա-գա նու ընտ րու թյուն նե րին մաս նակ ցե լո՞ւ է, թե՞ ոչ:

— Ե թե հի շում եք՝ 2009թ. մենք Երևա նի ա վա գա նու ընտ րու-թյուն նե րը վե րա ծե ցինք իշ խա-նա փո խու թյան պայ քա րի: Գա-ղա փա րը հետև յալն էր՝ ե թե կա-րո ղա նում ենք Սերժ Սարգս յա-նից խլել քա ղա քա պե տա րա նը, դրա նով նա էա պես թու լա նում է, և բաց վում են ժո ղովր դա վա-րու թյան հա մար հե ռան կար նե րը, մե ծա նում են հնա րա վո րու թյուն-նե րը՝ ժո ղովր դի ճնշմամբ իշ խա-նա փո խու թյուն ա նե լու հա մար: Կոնկ րետ այդ ա ռու մով ի րա վի-ճա կը ոչն չով չի տար բեր վում 2009-ից, և Հա յաս տա նի ռե ժի մի դեմ ընդվ զած կամ նրա քա ղա-քա կան մե նաշ նոր հի վե րաց ման հա մար պայ քա րող քա ղա քա կան ու ժե րը վստա հա բար կա րող են դնել նույն նպա տա կը:

Ե թե հա ջող վի քա ղա քա պե-տա րա նը խլել Սերժ Սարգս յա-նից, ու րեմ ի մա ցե՛ք, որ այ սօր-վա գեր լար ված ի րա վի ճա կում սա կլի նի լրջա գույն հաղ թա-նակ ռե ժի մի նկատ մամբ: Դ րա հա մար անհ րա ժեշտ է, որ ա ռա-ջա տար քա ղա քա կան ու ժե րը, ո րոնք շա հագրգռ ված են Սերժ Սարգս յա նի բռնա պե տա կան մե-նաշ նոր հա յին իշ խա նու թյան վե-րաց մամբ, պետք է հա մա գոր-

ծակ ցեն հա նուն այդ նպա տա-կի: Ի հար կե, ի դեա լա կան կլի-ներ չորս հիմ ա կան ու ժե րի՝ ՀԱԿ-ի, ԲՀԿ-ի, «Ժա ռան գու թյան» և ՀՅԴ-ի միա վո րու մը միաս նա-կան ցու ցա կում: Եվ մենք ա ռա-ջինն ա րե ցինք նման ա ռա ջարկ: Մենք պատ րաս տա կա մու թյուն ենք հայտ նել գնա լու ցան կա-ցած զիջ ման, միայն թե միաս-նա կա նու թյու նը կա յա նա: Մենք որևէ խնդիր չու նենք, որ փորձ է ար վել ե ռա կողմ հան դիպ-մամբ՝ ԲՀԿ, «Ժա ռան գու թյուն» և ՀՅԴ, ա ռա ջըն թաց կա տա րել այդ հար ցում: Մեզ հա մար նման հա-մախմբ ման մեջ կարևո րը ոչ թե մեր դիր քերն են, այլ հա մախմբ-ման կա յա ցու մը: Մենք նաև հաս կա նում ենք, որ այդ խնդի-րը մի գու ցե նաև ի րա տե սա կան չէ, և ան կախ մեր պատ րաս տա-կա մու թյու նից՝ հնա րա վո րու-թյուն չլի նի հաս նել չորս ու ժե-րի հա մախմբ մա նը միաս նա կան ցու ցա կում: Բայց դա որևէ կերպ չպետք է անդ րա դառ նա մեր հռչա կած նպա տա կի վրա. քա-ղա քա պե տա րա նը, որ պես ա ռա-ջին է տապ, վե րա դարձ նել ժո-ղովր դին: Դա կա րե լի է ի րա-կա նաց նել նաև հետև յալ կերպ՝ բո լոր չորս կու սակ ցու թյուն նե-րը մաս նակ ցում են այս ընտ րու-թյուն նե րին թե կուզ և՝ ա ռան ձին, բայց պայ մա նա վոր վում են ե րեք կե տի շուրջ:

n Քն նա դա տու թյան միակ թի-րա խը լի նե լու է գոր ծող իշ-խա նու թյու նը, և բա ցառ վում է փո խա դարձ քննա դա տու թյու-նը ընդ դի մա դիր ու ժե րի միջև:

n Պայ մա նա վոր վում ենք, որ հա մա տե ղե լով ջան քե րը՝ փոր ձե լու ենք ա պա հո վել ընտ րա կան գոր ծըն թա ցի օ րի-նա կա նու թյու նը: Այդ ա ռու-մով մեծ հնա րա վո րու թյուն ներ կան՝ ա մեն տե ղա մա սում կլի-նի հանձ նա ժո ղո վի չորս ան-դամ՝ գու մա րած վստահ ված ան ձինք: Կու սակ ցու թյուն նե-րի ռե սուրս նե րի կենտ րո նա-ցու մը Երևա նում թույլ կտա

է ֆեկ տիվ վե րահս կո ղու թյուն ի րա կա նաց նել:

n Պայ մա նա վոր վում ենք ընտ-րու թյուն նե րից հե տո ստեղ ծել կոա լի ցիա, ո րը թույլ կտա չորս ու ժե րին ձևա վո րել քա ղա քա-պե տա կան իշ խա նու թյուն:Ե թե միաս նա կան ցու ցա կի

կազ մա վո րում իս կա պես ա նի-րա գոր ծե լի է, դրա նից ող բեր գու-թյուն չպի տի սար քել: Այս ե րեք նպա տակ նե րի շուրջ միա վո րու-մը ի րա տե սա կան եմ հա մա րում: Սա էա կան բե կում կմտցնի Հա-յաս տա նում լե գի տիմ իշ խա նու-թյան ձևա վոր ման պայ քա րում:

— Իսկ ՀԱԿ-ը ինչպ ե՞ս է մաս նակ ցե լու ա վա գա նու ընտ րու թյուն նե րին:

— Կոնկ րետ ՀԱԿ-ի հա մար դժվար է լի նել զու գա հե ռա բար և՛ այս տրանս ֆոր մա ցիոն գոր-ծըն թաց նե րի մեջ, և՛ մաս նակ-ցել ա վա գա նու ընտ րու թյուն-նե րին: Բայց մենք պատ րաստ ենք ու ժե րի և կազ մա կեր պա-կան ռե սուրս նե րի լա րու մով դա ա նել, ո րով հետև տես նում ենք այդ ընտ րու թյուն նե րում ճեղք-ման լուրջ շանս: Ի հար կե, շատ լավ կլի ներ, ե թե մենք կա րո ղա-նա յինք ձևա վո րել կու սակ ցու-թյու նը, հե տո նոր մաս նակ ցել ընտ րու թյուն նե րին, բայց ու նենք

այն, ինչ ու նենք՝ այդ ժա մա նա-կը մեզ տրված չէ, քա ղա քա կան գոր ծըն թաց նե րը թե լադ րում են ակ տիվ մաս նակ ցու թյուն, և ու-րեմ՝ մենք պետք է հա մա տե-ղենք այս գոր ծըն թաց նե րը՝ ՀԱԿ կու սակ ցու թյան ձևա վո րում ու ընտ րու թյուն նե րում հաղ թա նա-կի ակն կա լի քով ընտ րու թյուն-նե րին մաս նակ ցե լը: Մենք հի մա զբաղ ված ենք ընտ րա ցու ցա կի կազմ մամբ:

— ՀԱԿ-ը, ԲՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն տար բեր պատ ճա ռա բա նու-թյուն նե րով չմաս նակ ցե ցին նա խա գա հի ընտ րու թյուն-նե րին: ՀԱԿ-ի պատ ճա ռա-բա նու թյուն նե րից մեկն էլ ընտ րա կեղ ծիք նե րի մե խա-նիզ մի առ կա յու թյունն է, որն անհ նա րին է դարձ-նում հաղ թա նակն այդ ընտ րու թյուն նե րում: Հի-մա, սա կայն, այս ե րեք ու-ժե րը ցան կա նում են մաս-նակ ցել Երևա նի ա վա գա-նու ընտ րու թյուն նե րին: Ի՞նչ է փոխ վել այս ըն թաց-քում. նա խա գա հի ընտ րու-թյուն նե րի արդ յունք նե րով Երևա նի մի շարք ընտ րա-տե ղա մա սե րում իշ խա նա-կան թեկ նա ծո ւի պար-տու թյուն նե՞րն են ստի պել

գնալ այդ քայ լին, թե՞ կան այլ գոր ծոն ներ:

— Փոխ վել է շատ պարզ բան՝ իշ խա նու թյուն նե րի հնա րա-վո րու թյուն նե րը՝ կեղ ծել ընտ-րու թյուն նե րը ՀՀ մասշ տա-բով մի քա նի ան գամ ա վե լի մեծ են, քան կեղ ծել ընտ րու-թյուն նե րը Երևա նի մասշ տա-բով: Այն վի ճա կում որևէ շանս չկար, և դեպ քե րի զար գա ցու-մը ցույց տվեց դա: Այս ի րա վի-ճա կում տես նում ենք շանս. ե թե հնա րա վոր է Երևա նում ար ձա-նագ րել հա ջո ղու թյուն և դա դա-րեց նել ռե ժի մի իշ խա նու թյու-նը Երևա նի քա ղա քա պե տա րա-նում, ու րեմ մեծ գործ ա րած կլի նենք: Սա նաև կապ ված է պարզ հաշ վարկ նե րի հետ: Նա-խա գա հա կան ընտ րու թյուն-նե րում կարևոր էր միաս նա-կան թեկ նա ծո ւի ա ռա ջադ րու մը, ո րը կա րող էր հա մախմ բել բո-լոր քա ղա քա կան ու ժե րի ջան-քե րը, բայց նման թե կնա ծուի շուրջ դժվար էր գալ հա մա-ձայ նու թյան: Երևա նի ա վա գա-նու ընտ րու թյուն նե րում, որ տեղ մրցակ ցու թյու նը հա մա մաս նա-կան սկզբուն քով է, միաս նա-կան ցու ցա կի անհ րա ժեշ տու-թյունն ա վե լի քիչ է զգաց վում. այս տեղ հնա րա վոր է մրցակ ցե-լով օգ նել ի րար: n

Օրակարգ

PanA

RMEN

IAN

Ֆոտ

ոլու

ր

Լևոն Զու րաբ յան.

«Ե թե հա ջող վի

քա ղա քա պե տա­

րա նը խլել Սերժ

Սարգս յա նից, ու­

րեմ ի մա ցե՛ք, որ

այ սօր վա գեր լար­

ված ի րա վի ճա­

կում սա կլի նի

լրջա գույն հաղ­

թա նակ ռե ժի մի

նկատ մամբ»:

№ 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ. |

5|

յաս տա նի մրցակ ցու թյան մարմ-նի կա րո ղու թյուն նե րի հե տա-գա բա րե լավ ման և զար գաց-ման հա մար»,– ա սաց Պ լե սին գը՝ հա վե լե լով, թե հա մա գոր ծակ-ցու թյան ըն թաց քում էա կա նո-րեն բարձ րա ցել է մրցակ ցու թյան մա սին հայ գոր ծըն կեր նե րի տե-ղե կաց վա ծու թյան աս տի ճա նը։

Ըստ հանձ նա ժո ղո վի նա խա-գահ Ար տակ Շա բո յա նի՝ ԵՄ փոր-ձա գետ նե րի մաս նակ ցու թյամբ ի րա կա նաց ված օ րենսդ րա կան բա րե փո խում ե րի, հա մա տեղ վա րույթ նե րի, ինչ պես նաև դա-տա րան նե րում առ կա գոր ծե րի վե րա բեր յալ խորհր դատ վու թյան տրա մադր ման շնոր հիվ ա վե-լա ցել է հանձ նա ժո ղո վի աշ խա-տան քի արդ յու նա վե տու թյու նը: Շա բո յա նը նշեց նաև, որ «Թ վի-նինգ» ծրագ րի շնոր հիվ ՏՄՊՊՀ աշ խա տա կազ մը վե րա պատ-րաստ վել է Գեր մա նիա յում, ին չի արդ յուն քում էա կա նո րեն բարձ-րա ցել են վեր ջին նե րիս մաս նա-գի տա կան կա րո ղու թյուն նե րը: «Հա մա գոր ծակ ցու թյան ըն թաց-քում կա տար ված հա մա լիր մի-ջո ցա ռում երն ընդ հա նուր առ-մամբ դրա կան են անդ րա դար ձել հանձ նա ժո ղո վի աշ խա տան քի վրա, ինչն ակն հայտ է նաև ցու-ցա նիշ նե րով: 2010-ից մե ծա պես ակ տի վա ցել են աշ խա տանք նե րը մրցակ ցա յին օ րեն քի խախ տում-նե րի դեմ պայ քա րի ուղ ղու թյամբ: Մաս նա վո րա պես՝ ե թե 2008-

2009 թթ. հանձ նա ժո ղո վը կա-յաց րել էր տնտես ավա րող նե րին պա տաս խա նատ վու թյան են թար-կե լու 31 ո րո շում, 2010թ. այդ ցու-ցա նի շը կազ մել է 107, 2011թ.՝ 197, իսկ 2012թ.՝ 215 ո րո շում: Նշ ված ժա մա նա կա հատ վա ծում օ րի նա-խախտ նե րի հան դեպ կի րառ վել է ա վե լի քան 245 մլն -ի չա փով տու գանք»,– ա սաց Շա բո յա նը:

Հա յաս տա նի օ րենսդ րու թյու-նը բա րե լա վե լու և այն ԵՄ չա-փո րո շիչ նե րին հա մա պա տաս-խա նեց նե լու նպա տա կով եվ-րո պա ցի փոր ձա գետ նե րը մշա-կել են մրցակ ցու թյան օ րեն քում փո փո խու թյուն ներ կա տա րե-լու և պե տա կան օ ժան դա կու-թյան վե րահսկ ման մա սին օ րեն-քի ա ռա ջարկ ներ։

Թան կա ցում եր, այ­նո ւա մե նայ նիվ, կան

Ե րեկ Ար տակ Շա բո յանն անդ-րա դար ձավ նաև Զատ կի տո նե-րին ըն դա ռաջ ձվի և ձկ նամ թեր-քի շու կա յում նկատ վող թան կա-ցում ե րին: Ըստ նրա՝ բո լոր ձու ար տադ րող ներ թռչնա ֆաբ րի-կա նե րի և խո շոր սու պեր մար-կետ նե րի ներ կա յա ցու ցիչ նե րը հրա վիր վել են հանձ նա ժո ղով և զ գու շաց վել, որ գնե րի չհիմ-նա վոր ված բարձ րա ցում ե րը օ րենսդ րու թյան կո պիտ խախ-տում են։ Ձ վի ար տադ րու թյան ո լոր տում կան խո շոր ըն կե րու-թյուն ներ, և գ նե րի չհիմ ա վոր-ված բարձ րա ցու մը կդի տարկ-վի որ պես գե րիշ խող դիր քի չա-

րա շա հում, նշեցին հանձ նա ժո-ղո վում։ Շա բո յա նի խոս քով՝ ձվի գնի ո րոշ բարձ րա ցում կա, ար-տադ րող նե րը ներ կա յաց րել են հիմ ա վոր ման փաս տաթղ թեր, և դ րանք ներ կա յում ու սում ա սիր-վում են։

Ինչ վե րա բե րում է ձկնամ թեր-քի շու կա յին, ա պա ըստ Շա բո-յա նի՝ վեր ջերս են ա վար տել այս շու կա յի ու սում ա սի րու թյուն նե-րը, և գ րանց վել է եր կու գե րիշ-խող դիրք զբա ղեց նող ըն կե րու-թյուն՝ «Յու նի ֆի շը» և «Մա սիս ձու կը»: Հանձ նա ժո ղո վի նա խա-գա հը նշեց, որ օ րերս սկսել են ըն կե րու թյուն նե րի ար տադ րան-քի գնա գո յաց ման ու սում ա սի-րու թյու նը։ n

Ա.Չ.

ցիա կան ա վիա ցիա յի գլխա վոր վար չու թյու նը (ՔԱԳՎ) կա ռա-վա րու թյա նը պետք է ա ռա ջար-կի «Ար մա վիա յի» հար ցում ո րո-շում ըն դու նել՝ եր կա րաց նել նրա բա ցա ռիկ ի րա վուն քի ժամ ե տը, կա՛մ այդ ուղ ղու թյուն նե րի սպա-սարկ ման հա մար հայ տա րար-վի մրցույթ, շու կան փաս տա ցի ա զա տա կա նաց վի։

Զար մա նա լիո րեն կա ռա վա րու-թյան մար տի 14-ի նիս տի օ րա-կար գում ՔԱԳՎ-ի կող մից ներ-կա յաց ված ո րոշ ման որևէ նա-խա գիծ ընդգրկ ված չէ։

ՔԱԳՎ-ի մա մու լի քար տու ղար Նել լի Չեր չին յանն «Օ րա կար գին» տե ղե կաց րեց, որ «հար ցի վե-րա բեր յալ կա ռա վա րու թյու նում անց կաց վում են քննար կում եր, և վերջ նա կան ո րոշ ման մա սին հան րու թյու նը կի րա զեկ վի»:

Ներ կա յում օ դա յին ուղևո-րա փո խադ րում ե րի շու կա յում ստեղծ վել է այն պի սի ի րա վի-ճակ, երբ բա ցա ռի կու թյու նը չեր-կա րաձ գե լը ա ռա ջին հեր թին բխում է «Ար մա վիա յի» շա հե րից։ Խն դիրն այն է, որ այս տա րի նե-րին, հատ կա պես վեր ջին եր կու տար վա ըն թա ցում, ա վիա փո-խադ րո ղը լուրջ պարտ քեր է կու-տա կել ինչ պես Հա յաս տա նում, այն պես էլ երկ րի սահ ման նե րից

դուրս։ Մո տա վոր հաշ վարկ նե-րով՝ ա վիաըն կե րու թյան պարտ-քը գե րա զան ցում է $30 մլն-ը, ո րից միայն մոտ $20 մլն -ը՝ ՀՀ առևտ րա յին բան կե րին։ «Ար մա-վիա յի» բազ մա թիվ պար տա-պան նե րից մե կը «ՎՏԲ Հա յաս-տան բանկն» է, ո րը փետր վա րին ըն կե րու թյան դեմ $10 մլն -ի դա-տա կան հայց է ներ կա յաց րել:

Բա ցա ռի կու թյան ի րա վուն քի կո րուս տը «Ար մա վիա յի» սե փա-կա նա տի րո ջը՝ Մի խա յիլ Բաղ-դա սա րո վին, հնա րա վո րու թյուն կտա սնանկ ճա նա չել ըն կե րու-թյու նը և լուրջ ֆի նան սա կան կո-րուստ ներ չկրել։ Ըն կե րու թյան միակ լուրջ ակ տի վը բա ցա ռի կու-թյան ի րա վունքն է։ Թեև ա վիա-փո խադ րո ղի պաշ տո նա կան կայ քում նշվում է, որ ա վիա պար-կում ութ օ դա նավ կա, ի րա կա-նում դրանք բո լո րը վերց ված են լի զին գով և չեն հան դի սա նում ըն կե րու թյան սե փա կա նու թյու նը։

Մ յուս կող մից՝ չի բա ցառ-վում, որ բան կա յին հա մա կար-գին վաս ներ չհասց նե լու հա-մար կա ռա վա րու թյու նը ո րո շի «Ար մա վիա յի» հետ նոր պայ մա-նա գիր կնքել։ Սա կայն այդ դեպ-քում կա ռա վա րու թյու նը ոչ թե պաշտ պա նե լու է քա ղա քա ցիա-կան ա վիա ցիա յի զար գա ցու մը, այլ ըն դա մե նը՝ բան կե րին, ո րոնք ճիշտ չեն գնա հա տել ռիս կե րը։

Նա խորդ տա սը տա րի նե րի փոր-ձը ցույց է տվել, որ «Ար մա վիան» մեծ ջան քեր չի գոր ծադ րել զար-գաց նե լու ա վիաուղ ղու թյուն նե րի

աշ խար հագ րու թյու նը և հիմ ա-կա նում շա հա գոր ծել է միայն ե կամ տա բեր ուղ ղու թյուն նե րը։ n

Ար մե նակ Չա տին յան

Փողեր

‹‹‹ էջ 1

Ֆոտ

ոլու

րPa

nARM

ENIA

N

‹‹‹ էջ 1

«ար մա վիան» կախ վում է օ դիցԼ րա նում է ա վիա փո խադ րո ղի բա ցա ռիկ ի րա վուն քի ժամ ե տը

WTI BrenT նավթ

400

410

420

13.09 13.12 13.03

7000

7800

8600

13.09 13.12 13.03

500

520

540

560

13.09 13.12 13.03

12,50

13,20

13.09 13.12 13.03

210

250

290

330

370

13.09 13.12 13.03

1,22

1,29

1,36

13.09 13.12 13.03

70

95

120

13.09 13.12 13.03

1500

1600

1700

1800

13.09 13.12 13.03

Տվյալները վերցված են 13.03, Երևան, ժ. 16:00

աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Bloomberg և Forex

US$/bbl.

US$/t oz.

US$/tonne

US$/tonne

եվրո/դոլար

պղինձ (LME)

ցորեն (cBT)

ռուբլի/դրամ

եվրո/դրամ

դոլար/դրամ

ՀՀ ԿԲ comex ոսԿի 100

7834 6.6p 0.08%

258.30 0.18q 0.07%

412.75 1.54p 0.37%

537.44 2.46p 0.46%

13.44 0.07p 0.52%

1.300 0.00q 0.21%

93.2 0.64p 0.69%109.6 0.07q 0.06%

1594.0 15.0p 0.95%1594.8 4.1p 0.26%

Ծախ սել հա նուն մրցակ ցու թյանՏՄՊՊՀ-ն ամ փո փել է «Թ վի նին գի» արդ յունք նե րը

ՏմՊՊՀ­ի՝ Եմ

«Թվինինգ»

ծրագրի

ավարտին

նվիրված

ամփոփիչ

համաժողովը։

Բա ցա ռի կու թյան

ի րա վուն քի կո­

րուս տը «ար մա­

վիա յի» սե փա կա­

նա տի րո ջը՝ մի­

խա յիլ Բաղ դա սա­

րո վին, հնա րա վո­

րու թյուն կտա

սնանկ ճա նա չել

ըն կե րու թյու նը և

լուրջ ֆի նան սա­

կան կո րուստ ներ

չկրել։

| № 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ.

6 |

Պու տինն ան ձամբ կվե րահս կիԷլ վի րա Նա բիու լի նան գլխա վո րե լու է Ռու սաս տա նի Կենտ րո նա կան բան կը

Վ լա դի միր Պու տի նը, Կենտ րո­նա կան բան կի նա խա գահ նշա­նա կե լով քա ղա քա կան իր մեր­ձա վոր դաշ նա կից և տն տե­սա կան գլխա վոր խորհր դա­կան Էլ վի րա Նա բիու լի նա յին, ու ժե ղաց նում է Ռու սաս տա­նի տնտե սու թյան վրա անձ­նա կան վե րահս կո ղու թյու նը, գրում է ա մե րիկ ան New York Times պար բե րա կա նը։

Այս նշա նա կու մը են թադ րում է, որ ա ռա ջի կա ա միս նե րին բան-կը կնվա զեց նի տո կո սադ րույք-նե րը, ո րի հիմ ա կան կողմ ա-կի ցը հենց Պու տինն է՝ ի հե ճուկս ԿԲ ներ կա յիս ղե կա վա րու թյան խոր հուրդ նե րի։

«Պու տի նը, հոգ տա նե լով ներդ-րող նե րի մա սին, նշա նա կել է իր կող մից վստա հե լի ան ձի՝ չնա-յած տա րած ված տե սա կե տի, որ կենտ րո նա կան բան կե րի ան կախ նա խա գահ ներ ու նե ցող երկր նե րը շատ ա վե լի բա րեն պաստ տնտե-սա կան եր կա րա ժամ ետ հե ռան-կար ներ ու նեն»,– նշա նա կու մը մեկ նա բա նում է պար բե րա կա-նը։ Պու տի նը կողմ է նաև Կենտ-րո նա կան բան կի ղե կա վար ման հար ցում կա ռա վա րու թյան մաս-նակ ցու թյան ընդ լայն մա նը, ինչ-պես նաև ֆի նան սա կան կար գա-վոր ման հե տա գա կենտ րո նաց-մա նը՝ ԿԲ-ին ֆոն դա յին շու կա յի կար գա վո րի չի գոր ծա ռույթ նե րի փո խանց ման մի ջո ցով։

Պու տի նի տնտե սա կան թի մի ան դամ ե րը բա ցա հայտ հան-դես էին գա լիս տո կո սադ րույք-նե րի ի ջեց ման օգ տին՝ ի հա կակ-շիռ ԿԲ ներ կա յիս փոխ նա խա գահ Ա լեք սեյ Ուլ ու կաևի, ո րին շա տե-րը հա մա րում էին ԿԲ նոր նա-խա գա հի հիմ ա կան թեկ նա ծուն։ Պու տի նը, մյուս կող մից, ինչ-որ տեղ զի ջել է ԿԲ ղե կա վա րու-թյա նը՝ հա մա ձայ նե լով Նա բիու-լի նա յի խորհր դա կան նշա նա կել

ներ կա յիս նա խա գահ Սեր գեյ Իգ նատևին։

Փոր ձա գետ նե րի կար ծի քով՝ ներդ րող նե րը, ա մե նայն հա վա-նա կա նու թյամբ, բա ցա սա բար կար ձա գան քեն Նա բիու լի նա-յի նշա նակ մա նը, քա նի որ նրան Պու տի նի քա ղա քա կան մեր ձա-վոր դաշ նա կից են հա մա րում: «Ն շա նա կու մը շու կա նե րը ազ-դակ կըն կա լեն, որ ԿԲ-ն այ սու-հետ տե ղի կտա ճնշում ե րին։ Սա հար ված է ԿԲ ան կա խու թյա-նը»,– նշում են փոր ձա գետ նե րը։ Մոտ ա պա գա յում նրանք գնա ճի տեմ պի ա րա գա ցում ու ռուբ լու ար ժեզր կում են սպա սում։

Ըստ պար բե րա կա նի՝ սա այն է, ինչ ցան կա նում էր կա ռա վա-րու թյու նը: Թեև ցածր տո կո սադ-րույք նե րի քա ղա քա կա նու թյու-

նը կա րող է նպաս տել տնտե-սա կան ա ճի խթան մա նը խո շոր և կա յուն տնտե սա կան հա մա-կար գե րում, Ռու սաս տա նում այլ օ րի նա չա փու թյուն է գոր ծում, և ա ռա վել ցածր տո կո սադ րույք-նե րը կա րող են վա խեց նել ար-ժու թա յին թրեյ դեր նե րին, ո րոնք շա հույթ նե րի նվազ ման սպառ-նա լի քի պայ ման նե րում պար-զա պես կփլու զեն ռուբ լին։ Ի րա-վի ճա կը նույնն էր Բե լա ռու սում, եր կու տա րի ա ռաջ՝ վճա րա-յին հաշ վեկշ ռի ճգնա ժա մի ըն-թաց քում, երբ երկ րի ԿԲ-ն, չնա-յած Ար ժույ թի մի ջազ գա յին հիմ-նադ րա մի խոր հուրդ նե րին, տո-կո սադ րույ քը նվա զեց րեց 30%-ի մա կար դա կից։ n

Ս լի մը կզրկվի կար գա վի ճա կից

Բա րե փո խում ե րը մե դիա մագ նա տին կհար կադ րեն վա ճա ռել ակ տիվ ե րը

Մեք սի կա ցի մե դիա մագ նատ Կառ լոս Ս լի մը, ո րը $73 մլրդ կա րո­ղու թյամբ չոր րորդ տա րին ա նընդ մեջ գլխա վո րում է ա մե րիկ ան Forbes հան դե սի աշ խար հի ա մե նա հա րուստ մարդ կանց վար կա­նի շը, կա րող է զրկվել այս կար գա վի ճա կից։

Մեք սի կա յի նա խա գահ Էն րի-կե Պե նիա Նիե տոն ներ կա յաց-րել է երկ րի հե ռա հա ղոր դակ ցու-թյան ո լոր տի բա րե փո խում ե-րի նա խա գիծ, որն ա ռա ջար կում է վե րա նա յել մե նաշ նորհ նե րը։ Ո լոր տում ա ռա ջա տա րի դիր-քեր ու նե ցող ըն կե րու թյուն նե-րը կզրկվեն ի րենց մի լիարդ նե րի հաս նող հա սույթ նե րի մի մա սից։ Բա րե փո խում ե րը, ա ռա ջին հեր-թին, կառնչ վեն Ս լի մին պատ կա-նող America Movil ըն կե րու թյա նը։

Նա խա գա հի աշ խա տա կազ մի հրա պա րա կած նա խագ ծի հիմ-նա կան նպա տա կը ոչ մեծ ըն-կե րու թյուն նե րի գոր ծու նեու-թյան հա մար բա րեն պաստ պայ-ման նե րի ստեղ ծում է և երկ-րի տնտե սա կան ա ճի տեմ պը տա րե կան 1-տո կո սա յին կե տով խթա նու մը։

Նա խագ ծի հա մա ձայն՝ հե-ռուս տա տե սա յին խո շոր ըն կե-րու թյուն ներն այ սու հետ չեն կա-րո ղա նա մաս նակ ցել հե ռա հա-ղոր դակ ցա յին հա ճա խու թյուն նե-րի մրցույթ նե րին, և մա լու խա յին ըն կե րու թյուն նե րը բո լոր հա սա-նե լի հե ռուս տաա լիք նե րը հե-

ռար ձա կե լու պար տա վո րու թյուն կստանձ նեն։ Իշ խա նու թյուն նե րը օ տա րերկր յա կա պի տա լի՝ շու-կա մուտք գոր ծե լու պայ ման-նե րը դյու րաց նե լու նպա տա կով նրանց թույլ կտան մեք սի կա կան նա խագ ծե րում կա պի տա լի մաս-նա բա ժի նը հասց նել 49%-ի: Շատ ա վե լի ծայ րա հե ղա կան է դրույ-թը, որ կա ռա վա րու թյա նը ի րա-վունք է վե րա պա հում մե նաշ նոր-հա յին ըն կե րու թյուն նե րին հար-կադ րել վա ճա ռե լու «ա վե լորդ» ակ տիվ ե րը։

Նոր պա հանջ նե րը կանդ րա-դառ նան նաև Ս լի մի America Movil-ի վրա: Այն վե րահս կում է Մեք սի կա յի բջջա յին շու կա-յի 70%-ը և ֆիքս ված հե ռա խո-սա կա պի շու կա յի 80%-ը, ինչն ա պա հո վում է ըն կե րու թյան հա-սույ թի 67%-ը։ Ակ տիվ ե րի հար-կա դիր վա ճառ քի դեպ քում America Movil-ը ֆի նան սա կան հոս քե րի զգա լի մա սը կորց նե լու սպառ նա լի քի կա ռե րես վի: Նա-խա գի ծը մտա հո գել է ըն կե րու-թյան բաժ նե տե րե րին, America Movil-ի բաժ նե տոմ սերն է ժա նա-ցել են 3%-ով։ n

Ոչ թե աճ, այլ ա ճի ո րակ

Չի նաս տա նի հա մար թիվ մեկ մար տահ րա վե րը բա րե փո խում երն ենՀայտ նի տնտե սա գետ, Ար ժույ թի մի ջազ գա յին հիմ ադ րա մի կա ռա­վա րիչ­տնօ րե նի տե ղա կալ Չ ժու Մի նը խստո րեն քննա դա տել է Չի­նաս տա նի իշ խա նու թյուն նե րի տնտե սա կան քա ղա քա կա նու թյու նը։

Ն րա կար ծի քով՝ Չի նաս տա նում կա պի տա լի և ռե սուրս նե րի գնե-րը ի ջեց ված են, ին չը հան գեց րել է ներդ րում ե րի ար տա սո վոր ա ճի: Արդ յուն քում ծան րա բեռն-ված է երկ րի արդ յու նա բե րա կան հզո րու թյուն նե րի միայն 60%-ը։

Չ ժուն լու ծու մը տես նում է մեկ շնչի բա րե կե ցու թյան մա կար դա-կի բարձ րաց ման մեջ՝ ներ քին պա հան ջար կի և ս պառ ման ա ճի ա պա հով ման հա մար: Դ րա հա մար անհ րա ժեշտ կլի նի ա վե լաց նել աշ-խա տա տե ղե րի թի վը: Երկ րի իշ-խա նու թյուն նե րը պետք է հրա-ժար վեն արդ յու նա բե րու թյան ա ճի

ուղ ղու թյամբ ջան քե րի կենտ րո նա-ցու մից և դ րանք ուղ ղեն ծա ռա յու-թյուն նե րի ո լոր տի զար գաց մա նը։

«Չի նաս տա նի հա մար գլխա-վոր մար տահ րա վե րը ա ճը չէ, այլ ա ճի ո րա կը և բա րե փո խում ե-րը,– ա սել է հայտ նի տնտե սա-գե տը:– Է ժան վար կե րի և ցածր գնե րի պայ ման նե րում ար տադ-րու թյու նում ներդ րում ե րի ազ-դե ցու թյու նը ա պա գա յում կշա-րու նա կի ա ճել: Գու մար նե րը կուղղ վեն խո շոր ներդ րու մա յին նա խագ ծեր, և չի նա ցի նե րը կշա-րու նա կեն նախ կի նի պես խնա յել սպառ ման մեջ»։ n

մեծ փողեր

Էջը պատրաստեց Լիլիթ Միքայելանը

մեծ քսան յա կը դան դա ղել էՏՀԶԿ-ն մ տա հոգ է հատ կա պես Եվ րո պա յի հար ցում

2012թ. Մեծ քսան յա կի երկր նե­րում տնտե սա կան ա ճը դան­դա ղել է մինչև 2,8%՝ 2011թ. 3,8%­ի հա մե մատ, աս վում է Տն տե սա կան հա մա գոր ծակ ցու­թյան և զար գաց ման կազ մա­կեր պու թյան (ՏՀԶԿ) հրա պա­րա կած զե կույ ցում։

2012թ. 4-րդ ե ռամս յա կում այս երկր նե րում տնտե սա կան ա ճը, ըստ ՏՀԶԿ-ի, կազ մել է 0,5%՝ 3-րդ ե ռամս յա կի 0,6%-ի հա-մե մատ: Նշ ված ժա մա նա կա-հատ վա ծում ա ճի ա մե նա բարձր տեմպն ար ձա նագ րել է Չի նաս-տա նը՝ 2%, Ին դո նե զիան՝ 1,5%, և Մեք սի կան՝ 0,8%: Ի տա լիա-յի ՀՆԱ-ն մեկ ե ռամս յա կում կրճատ վել է 0,9%-ով։

2012թ. 4-րդ ե ռամս յա կում Մեծ քսան յա կի ՀՆԱ-ն տա րե-կան կտրված քով կրճատ վել է 2,4%-ով: Տա րե կան կտրված քով ՀՆԱ-ի ա մե նա բարձր աճն ար ձա-նագր վել է Չի նաս տա նում՝ 7,9%:

Ան ցած տա րի Մեծ յոթն յա-կի եվ րո պա կան բո լոր երկր նե րը ՀՆԱ-ի ան կում են ար ձա նագ րել, Ի տա լիան՝ 0,9%-ով, Գեր մա նիան՝ 0,6%-ով, Ֆ րան սիան և Մեծ Բ րի-

տա նիան՝ 0,3%-ով: Յոթն յա կի ան-դամ մյուս երկր նե րը՝ Ճա պո նիան, ԱՄՆ-ը և Կա նա դան, ՀՆԱ-ի ա ճի տեմ պե րը պահ պա նել են նախ կին մա կար դակ նե րում: n

Տն տե սա կան ա ճը դան դա ղել է մեծ քսան յա կում։

rick

smith.

me

Է կո նո մի կա յի

նախ կին նա խա­

րար Էլ վի րա Նա­

բիու լի նա յի թույլ

կող մը Պու տի նի

ճնշման տակ տե­

սա կե տը փո խե լու

հատ կութ յունն է։ ria.

ru

ամՀ­ում խոր­

հուրդ են տվել

բարձ րաց նել բա­

րե կե ցու թյան մա­

կար դա կը Չի նաս­

տա նում։hand

elsb

latt.d

e

№ 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ. |

7|

Պու տին յան ար տա քին քա ղա քա կա նու թյան նրբե րանգ նե րը«Ռու սաս տա նը գլո բալ քա ղա քա կա նու թյու նում» ամ սագ րի գլխա­վոր խմբա գիր, քա ղա քա գետ Ֆ յո դոր Լուկ ա նո վը ավստ րիա կան Die Presse պար բե րա կա նին տված հար ցազ րույ ցում ա սել է, որ Պու տի նի ար տա քին քա ղա քա կա նու թյան օ րա կարգն այ սօր էա­կա նո րեն տար բեր է նրա ա ռա ջին եր կու ժամ ետ նե րի ու ղեգ ծից։

Քա ղա քա գե տի խոս քով՝ պու-տին յան ա ռա ջին եր կու ժամ ետ-նե րի ար տա քին քա ղա քա կա-նու թյան ա ռաջ նա հեր թու թյու նը Ռու սաս տա նի՝ հա մաշ խար հա յին տե րու թյան կար գա վի ճա կի վե-րա կանգ նում էր, և այդ նպա-տակն ի րա կա նա ցավ Վ րաս տա-նի հետ պա տե րազ մից հե տո։ «Դա ջրբա ժան էր։ Հենց այդ պա-հին ար տա քին աշ խար հը, ա ռա-ջին հեր թին՝ Արև մուտ քը, հաս-կա ցավ, որ Ռու սաս տա նին հարկ է լուրջ ըն դու նել։ Ի հար կե, այդ պա տե րազ մը Ռու սաս տա նի հե-ղի նա կու թյու նը չա վե լաց րեց»,– նշել է Լուկյ ա նո վը։

Ընդ ո րում, Լուկյ ա նո վի խոս-քով, Մեդ վեդևը գոր ծում էր շատ ա վե լի ինք նու րույն, քան սպա-սում էին նրա նից, և վար չա պետ Պու տի նը, ո րոշ բա ցա ռու թյուն նե-րով հան դերձ, գրե թե չէր մի ջամ-տում ար տա քին քա ղա քա կա նու-թյա նը։ «Մեդ վեդևի անձ նա կան ոճն» էր ԱՄՆ-ի հետ հա րա բե-րու թյուն նե րի «վե րա բեռն ման» հիմ քում։ «Պու տի նը դեմ չէր, սա-կայն շնոր հիվ Մեդ վեդևի բնա-

վո րու թյան՝ ա մեն ինչ շատ ա վե-լի հեշտ էր ըն թա նում»,– ա սել է Լուկյ ա նո վը։

Լուկյ ա նո վը հի շեց րել է, որ Մեդ վեդևն ըն դու նել է Պու տի նի կամ քին հա կա սող առն վազն մեկ ո րո շում. նա չի կի րա ռել վե տո-յի ի րա վուն քը ՄԱԿ-ի Անվ տան-գու թյան խորհր դում Լի բիա յում ռազ մա կան մի ջամ տու թյան վե-րա բեր յալ քվեար կու թյան ժա մա-նակ։ Լուկյ ա նո վի խոս քով՝ Ռու-սաս տա նը ա ռա ջին «և հ նա րա-վոր է՝ վեր ջին ան գամ» է գոր ծել այս կերպ։ Այն ժա մա նակ Պու տի-նի և Մեդ վեդևի տա րա ձայ նու-թյուն նե րը շատ վեր լու ծա բան ներ ըն կա լե ցին որ պես «լավ ու վատ ոս տի կա նի» խաղ, սա կայն Լուկ-յա նո վի գնա հատ մամբ՝ դա ի րա-կան առ ճա կա տում էր։

Այ սօր, Լուկյ ա նո վի խոս քով, Պու տի նի ար տա քին քա ղա քա-կա նու թյան հիմ քում հա մոզ-մունքն է, որ աշ խար հը քաո սա-յին է, ան կան խա տե սե լի և ան-կա ռա վա րե լի, յու րա քանչ յուր եր-կիր պետք է ձգտի պաշտ պան վել գլո բալ վե ճե րում ներ քաշ վե լուց,

իսկ նրանք, ով քեր կար ծում են, թե կա րող են փո խել դեպ քե-րի ըն թաց քը, օ րի նակ՝ ԱՄՆ-ը, ի րենց գոր ծո ղու թյուն նե րով միայն վատ թա րաց նում են ի րա-վի ճա կը և ոչն չաց նում են կա յու-նու թյան մա ցորդ նե րը։ «Խոս քը հի մա այն մա սին չէ, թե ինչ պես է ԱՄՆ-ը վե րա բեր վում Ռու սաս-տա նին, այլ այն մա սին, թե ինչ-պես է ԱՄՆ-ը վե րա բեր վում աշ-խար հին, և Պու տի նի կար ծի քով՝ Վա շինգ տոնն ա պա կա ռու ցո ղա-կան դեր է խա ղում»,– հայ տա-րա րել է Լուկյ ա նո վը։

Սի րիա յի հար ցում ռու սա կան դիր քո րո շու մը, Լուկյ ա նո վի կար-ծի քով, ցույց է տա լիս, որ Ռու-սաս տանն այլևս չի պաշտ պա նի հա կա մար տու թյուն նե րի լուծ ման այն պի սի մե թոդ ներ, ինչ պի սին Լի բիա յում ՆԱՏՕ-ի մի ջամ տու-թյունն էր։ Ռու սաս տանն ու զում է, որ հա կա մար տու թյու նը լուծ-վի երկ րի քա ղա քա ցի նե րի, այլ ոչ թե օ տա րերկր յա տե րու թյուն նե-րի ու ժե րով՝ ան կախ նրա նից, թե արդ յուն քում ով կլի նի իշ խա նու-թյան։ Քա ղա քա գե տը հի շեց րել է, որ Ռու սաս տանն ար դեն մեկ տա րի է՝ Սի րիա յի հետ չի կնքում սպա ռա զի նու թյուն նե րի մա տա-կա րար ման նոր գոր ծարք ներ, միայն կա տա րում է հնե րը, և որ Լի բիա յում մի ջամ տու թյան ար-տո նում այժմ դի տարկ վում է որ-պես սխալ։ n

Թուր քա կան հրճվանք՝ հա յին հայ է սպա նել

Վեր ջին օ րե րին թուր քա կան մա մու լում «ա մե նաու րա խա լի» լուրն ան կաս կած Սա մա թիա յում հայ տա րեց կա նանց վրա հար ձա կում­նե րի մե ղա վո րի հայտ նա բե րում ու ձեր բա կա լու թյունն էր: Կաս­կած յա լին ա ռա ջին իսկ պա հից, ա ռանց դա տա րա նի ո րոշ ման, մե­ղա վոր ճա նա չելն ան կաս կած նրա ազ գու թյամբ հայ լի նե լով էր պայ մա նա վոր ված։

Թուր քա կան ոս տի կա նու թյու-նը, մոտ ե րեք ա միս հան ցա-գործ նե րի ցան կում տքնա ջա-նո րեն փնտրե լով, կա րո ղա ցավ գտնել նախ կի նում գո ղու թյան հա մար դա տա պարտ ված հա յի: Կաս կած յալ Մու րադ Նա զար յա նը աղ քատ, ան տուն, մեր ձա վոր նե-րի կող մից օ տար ված, հի վանդ ու խեղ ճուկ րակ հայ մարդ է: Ն ման հա յի նաև հի շո ղու թյան կո րուստ և հո գե կան խնդիր ներ ու նե նա լը կամ այդ պի սիք ձևաց նե լը նրան դարձ նում է միայ նակ հան ցա-գոր ծի ի դեա լա կան թեկ նա ծու։

Ամ բաս տան յալ Մու րադ Նա-զար յա նի հո գե կան վի ճա կը բա-վա կան ծանր է, նա բո լոր հար-ցե րին պա տաս խա նում է, թե ո չինչ չի հի շում և ա վե լաց նում՝ ե թե թուրք ոս տի կա նու թյունն ա սում է, որ ինքն է ա րել, ու րեմ հաս տատ ա րած կլի նի: Ըստ կա-մա վոր թուրք ի րա վա պաշտ-պան փաս տա բա նի տե ղե կատ-վու թյան՝ Նա զար յա նը բան տում ա նընդ հատ լաց է լի նում, չա փա-զանց վա խե ցած է և խնդ րում է ի րեն պա հել մե նախ ցում, քա նի որ վա խե նում է, որ հայ լի նե լու հա մար կա րող է սպան վել։

Ե թե թուր քա կան մա մուլն այս աս տի ճա նի միա բե րան հրճվանք չապ րեր կաս կած յա լի հայ լի նե-լուց և չ մե ղադ րեր թուրք ի րա-վա պաշտ պան նե րին, թե ինչ մեծ սխալ են գոր ծել՝ են թադ րե լով, որ հար ձա կում ե րը հայ ազ գի դեմ ուղղ ված ա տե լու թյան հան-ցա գոր ծու թյուն էին, դրա նով իսկ վի րա վո րե լով թուրք ինք նու թյու-նը, գու ցե ոչ ոք չէր էլ կաս կա-ծի, որ սա թուր քա կան մի քա-նի պե տա կան կա ռույց նե րի կող-մից հար ցը շու տա փույթ փա կե-լու հա մար հա մա տեղ մշակ ված սցե նար է։

Թուր քա կան իշ խա նու թյուն նե-րը, հա յե րի դեմ ուղղ ված հար-ձա կում ե րի հա մար հայ դա տա-պար տե լով, միան գա մից «եր-կու նա պաս տակ են սպա նում»։ Ա ռա ջին՝ հար ցը փակ վե լու է հօ-գուտ ոս տի կա նու թյան, քա նի որ հան ցա գոր ծը հայտ նա բեր վեց: Երկ րորդ՝ մե ղա վո րի հայ լի նե լը «փա կե լու է բո լոր նրանց բե րան-նե րը», ովքեր պնդում էին, թե սա թուրք ազ գայ նա կան նե րի ձեռ քի գործն էր։

Սա կայն թուր քա կան ոս տի-կա նու թյան և ն րան օգ նող այլ կա ռույց նե րի «փայ լուն» հան-գու ցա լու ծու մը կար ծես թե տե-ղապ տույտ է տա լիս: Նախ՝ Նա-զար յա նի ան կա յուն հո գե կան վի-ճա կը նրան թերևս թույլ չէր տա միայ նակ կազ մա կեր պել նման հար ձա կում եր: Ոս տի կա նու-թյունը, ա ռաջ նորդ վե լով «շի լան յու ղով չես փչաց նի» տրա մա բա-նու թյամբ, նրա զո հե րի ցանկն ա վե լաց րել է եր կու ազ գու թյամբ թուրք կա նան ցով: Ան գամ ե թե ըն դու նենք հար ձա կում ե րը Նա-զար յա նի կող մից միայ նակ կա-տար ված լի նե լու հան գա ման քը, կրկին չի բա ցառ վում նրան՝ որ-պես հա յի, թուր քա կան ազ գայ-նա կան շրջա նակ նե րի կող մից օգ տա գոր ծե լու հնա րա վո րու-թյու նը, քա նի որ նա են թա կա էր հեշտ ներշնչ ման և՛ ֆի զի կա կան, և՛ հո գե բա նա կան ա ռու մով։

Ի վեր ջո, չպետք է մո ռա նալ, որ Թուր քիա յում ապ րող յու րա-քանչ յուր հայ չի ապ րում և աշ-խա տում միայն ի նպաստ հայ-կա կան հա մայն քի: Այ սօր քա ջա-տեղ ակ ենք թուր քա կան ոս տի-կա նու թյան, հե տա խու զու թյան հետ հա մա գոր ծակ ցող բազ մա-թիվ հա յե րի, թուր քա կան ազ-գայ նա կան կու սակ ցու թյան (MHP) ակ տիվ ան դամ հա յե րից: Հայտ նի է և շա րու նա կում է ակ-տի վո րեն գոր ծել ցե ղաս պա նու-թյու նը հեր քող և նույ նիսկ դրա վե րա բեր յալ գրքեր գրող և իր գրքով բա վա կա ն մեծ աղ մուկ հա նե լուց հե տո թուր քա կան կրթու թյան նա խա րա րու թյան կող մից պար տա դիր ըն թեր ցա-նու թյան ցան կում նե րառ ված «աշ խա տու թյան» հե ղի նակ Լևոն Դա բաղ ա նը։ 1982թ. ԱՍԱԼԱ-ի ի րա կա նաց րած գոր ծո ղու թյուն-նե րից՝ որ պես հայ, շատ վրդով-ված Ար թին Փե նիկն իր վրդով-մունքն ար տա հայ տեց հրա պա-րա կա յին ինք նահր կիզ մամբ։

Պետք չէ մո ռա նալ, որ հան ցա-գոր ծի նույ նիսկ հայ կա կան ծա-գու մը բա վա րար չէ, որ տե ղի ու-նե ցա ծը հա մար վի սո վո րա կան քրեա կան հան ցա գոր ծու թյուն, և չո րոն վեն դրա հետևում թաքն-ված պե տա կան և այլ խոր քա յին կա ռույց նե րի «ա կանջ նե րը»։ n

Ա լին Օ զին յան

Հա մաշ խար հա յի նի ուր վա կա նը

Յուն կե րը Եվ րո պա յում նոր սպառ նա լիք է տե սելԼ յուք սեմ բուր գի վար չա պետ և Եվ րախմ բի նախ կին ղե կա վար Ժան­Կ լոդ Յուն կե րը գեր մա նա կան Der Spiegel պար բե րա կա նին տված հար ցազ րույ ցում հայ տա րա րել է, որ տես նում է ազ գայ նա­կա նու թյան աճ, խնդիր ներ տնտե սու թյու նում և այլ գոր ծոն ներ, ո րոնք «հի շեց նում են ի րադ րու թյու նը Եվ րո պա յում Ա ռա ջին աշ­խար հա մար տից ա ռաջ»։

Ժան-Կ լոդ Յուն կե րը միշտ տար-բեր վել է բա վա կան զգու շա վոր և նր բան կատ ար տա հայ տու թյուն-նե րով, նրան դժվար է մե ղադ րել սեն սա ցիոն հայ տա րա րու թյուն ներ ա նե լու մո լուց քի մեջ։ Սա կայն Der Spiegel-ին տված հար ցազ րույ ցում նա մի շարք «վա խեց նող» զու գա-հեռ ներ է անց կաց րել Եվ րո պա-յում այ սօր կա տար վո ղի և Ա ռա-ջին աշ խար հա մար տի նա խօ րեին ստեղծ ված ի րադ րու թյան միջև։

«1913թ. շա տե րը են թադ րում էին, որ Եվ րո պա յում եր բեք պա-տե րազմ եր չեն լի նի։ Մայր ցա-մա քի ա ռա ջա տար տե րու թյուն-նե րը տնտե սա պես այն քան սերտ էին փոխ կա պակց ված, որ ի րենց չէին կա րող թույլ տալ ռազ մա կան գոր ծո ղու թյուն ներ։ Արդ յուն քում ստեղծ վել էր ինք նա հանգս տաց-ման և վս տա հու թյան հա մընդ հա-նուր զգա ցո ղու թյուն, թե պա տե-րազմ չի կա րող լի նել»,– ա սել է Յուն կե րը։

Ն րա խոս քով՝ բո լոր նրանք, ովքեր են թադ րում են, թե «պա-տե րազ մի ու խա ղա ղու թյան» հար ցը այ սօր մե կընդ միշտ լուծ-

ված է Եվ րո պա յում, կա րող են խո րա պես սխալ վել, ինչ պես և այն մար դիկ, ո րոնք չէին հա վա-տում պա տե րազ մի հնա րա վո-րու թյա նը 100 տա րի ա ռաջ։

«Անց յա լի սա տա նա նե րը հա-վերժ դուրս չեն մղվել, դրանք միայն թաքն վել են։ Ես ցնցված եմ, թե որ քան նման են հա կա-սու թյուն նե րը 2013թ. Եվ րո պա-յի և այն ի րադ րու թյան միջև, որ ստեղծ վել էր Ա ռա ջին աշ խար-հա մար տից ա ռաջ։ Ինձ ցնցել են Ա թեն քում ցու ցա րար նե րի պաս-տառ նե րը, ո րոնց վրա պատ կեր-ված էր Գեր մա նիա յի կանց լե-րը՝ նա ցիս տա կան հա մազ գես-տով։ Ի տա լիա յի ընտ րու թյուն-նե րը նույն պես չա փից դուրս հա կա գեր մա նա կան էին և այդ ի մաս տով՝ հա կաեվ րո պա կան»,– ա սել է Եվ րախմ բի նախ կին ղե կա վա րը։

Յուն կե րը հայ տա րա րել է, որ գեր մա նա ցի մի շարք քա ղա քա-կան գոր ծիչ նե րի կտրուկ հայ-տա րա րու թյուն նե րը՝ ուղղ ված Հու նաս տա նի հաս ցեին ֆի նան-սա կան ճգնա ժա մի թեժ պա հին,

«խոր վեր քեր» են թո ղել և միայն վա սել են Գեր մա նիա յի հե ղի-նա կու թյա նը հույ նե րի շրջա նում։

Լ յուք սեմ բուր գի վար չա պե-տի հայ տա րա րու թյուն նե րը, այ-դու հան դերձ, բա ռա ցի հաս կա-նալ պետք չէ. դրանք ա վե լի շուտ հարկ է ըն կա լել որ պես նա խազ-գու շա ցում։ n

աշխարհ

Էջը պատրաստեց Սյուզաննա Հովհաննիսյանը

Սա մա թիա յում հայ տա րեց կա նանց վրա հար ձա կում ե րի հիմ ա կան կաս կած յա լը՝

մու րադ Նա զար յան։

yeni

safa

k.co

m.tr

այ սօր վա Եվ րո պան Լ յուք սեմ բուր գի

վար չա պետ և Եվ րախմ բի նախ կին ղե­

կա վար Ժան­Կ լոդ Յուն կե րին 1913­ն է

հի շեց րել։

spie

gel.d

e

| № 34 (274), հինգշաբթի, մարտի 14, 2013 թ.

8 |

Կայ սե րա կան շքե ղու թյուն 21-րդ դա րումՎիեն նա յում բաց վել է լե գեն դար Կունստ կա մե րը

Տա րի ներ տևած վե րա նո րո գու մից հե տո Վիեն նա յում բաց վել է լե­գեն դար Կունստ կա մե րը՝ թան կար ժեք զար դե րի ու հազ վագ յուտ ի րե րի հա վա քա ծուն, ո րը դա րեր շա րու նակ մեկ տե ղել են Հաբս­բուրգ նե րը։ Ցու ցադ րու թյու նը բաց վել է ավստ րիա կան մայ րա քա­ղա քի Ար վեստ նե րի պատ մու թյան թան գա րա նում:

«Որ քան հազ վագ յուտ՝ այն քան լավ»,– ըստ լե գեն դի՝ այս պի սի կար գադ րու թյուն է տվել կայսր Մաք սի մի լիան 2-րդն իր է մի սար-նե րին, ո րոնք պետք է Վիեն նա յի Կունստ կա մե րը լցնեին ամ բողջ աշ խար հից բեր ված հազ վագ-յուտ նմուշ նե րով:

16-րդ դա րից ի վեր կայ սե րա-կան «ար վեստ նե րի ու հրա շա-լիք նե րի պա լա տի» հա վա քա ծուն ոչ միայն շռայ լո րեն լցրել են, այլև տե ղա փո խել և նույ նիսկ մի քա նի ան գամ թաքց րել։

2010թ. սկսվել են Ար վեստ նե-րի պատ մու թյան թան գա րա նի վե րա նո րոգ ման աշ խա տանք-նե րը: Մի ջոց նե րի հա վա քագ-րու մը դար ձել է թան գա րան նե-րի պատ մու թյան մեջ ա մե նա-հեգ նա կա նը. վեր ջին մեկուկես տա րում Վիեն նա յի փո ղոց նե-րում կա րե լի էր տես նել բազ մա-թիվ պաս տառ ներ, ո րոնք կոչ էին ա նում գնել, ա սենք, հե ծա նի վի պլաս տի կե ոս կե զօծ սա ղա վարտ և սույ նով նվի րատ վու թյուն ա նել թան գա րա նին:

Եվ րո պա յում, ան շուշտ, կան Կունստ կա մե րի նման այլ հա-վա քա ծու ներ, սա կայն Վիեն նա-յի ցու ցադ րու թյունն աչք է շլաց-

նում իր կայ սե րա կան մասշ-տաբ նե րով: Ք սան մեծ սրահ, եր կու հա զար նմուշ՝ վաղ Միջ-նա դա րից մինչև 19-րդ դա-րի սկիզբ: Ո րոշ ի րեր ու նեն կի-րա ռա կան գոր ծա ռույթ ներ՝ գա-վաթ ներ և ափ սե ներ, ժա մա-ցույց ներ և զար դա տու փեր, կնիք ներ և աստ ղա դի տա կան գոր ծիք ներ։ Այ դու հան դերձ, ա ռար կա նե րի մեծ մա սի նշա-նա կու թյու նը մեկն է՝ զար մաց-նել, ընդ ո րում՝ ոչ միայն շար-քա յին մար դուն, այլև բազ մա-փորձ գի տա կին:

Այս տեղ կա սե փա կան «Ջո-կոն դան», Բեն վե նու տո Չե լի նիի ստեղ ծած ոս կե ա ղա մա նը՝ ծո վի և հո ղի հրա շա լի այ լա բա նա կան կեր պար նե րով: Կունստ կա մե րի հա վա քա ծուն կա րե լի է ըն կա լել որ պես դե կո րա տիվ-կի րա ռա-կան ար վես տի պատ մու թյան յու-րօ րի նակ ձեռ նարկ։

Հա մադ րող նե րի օգ նու թյամբ կա րե լի է ա ռան ձին նմուշ նե րի հետևում տես նել հա վա քա ծուի հե ղի նակ նե րին՝ կայսր Մաք սի-մի լիան 1-ին, Հաբս բուրգ ներ, ո րոնք հա ջող ա մուս նու թյուն նե-րի շնոր հիվ դար ձել էին աշ խար-հի տի րա կալ ներ, Ռու դոլֆ 2-րդ,

ո րի պա լա տում դա րաշր ջա նի լա վա գույն նկա րիչ նե րը կողք կող քի աշ խա տում էին մո գե-րի և ալ քի մի կոս նե րի հետ, կամ Լեո պոլդ 1-ին, որն Ավստ րիա յին սո վո րեց րեց սի րել ի տա լա կան բա րո կկոն։

Ս րահ նե րում պար բե րա բար լսվում են զրնգոց, շրխկոց և տա րօ րի նակ այլ ձայ ներ: Բ նա-կա նա բար, ցու ցադր ված հրաշք-նե րը ոչ ոք չէր են թար կի նման վտան գի. յու րա քանչ յուր դահ լի-ճում տե ղադր ված են պլան շետ-ներ, ո րոնք այ ցե լու նե րին ա ռա-ջար կում են ման րակր կիտ ու-սում ա սի րել ի րե րից ա մե նա հե-

տաքր քիր նե րը և հո լո վակ նե րի մի ջո ցով հաս կա նալ, թե ինչ-պես են գոր ծում նետ ու ա ղեղ բռնած և աչ քե րը պտտող կեն-տավ րը, սե ղա նի վրա յով ըն թա-ցող կառ քերն ու նա վե րը կամ եր գող ժա մա ցույ ցը՝ շարժ վող կեր պար նե րով:

Պ լան շետ ները, ի հար կե, հար-մար են, սա կայն ցու ցա հան դե-սից հե տո զգա ցում է մում, որ ար դի տեխ նի կան դժգույն է և ա ռօ րեա կան՝ 400 տա րի ա ռաջ գո յու թյուն ու նե ցա ծի հա մե-մատ։ n

Պատ րաս տեց Ս տել լա Մեհ րա բեկ ա նը

մշակույթ

Մ շա կույ թի ու պատ մու թյան ջրբա ժա նըՆՓԱԿ-ում մեկ նար կել է Ա լի Սալ թա նի «Գե տի մյուս ա փը» ցու ցա հան դե սը

Մար տի 13­ին Նո րա րար փոր ձա ռա կան ար վես տի կենտ րո նում թուրք լու սան կա րիչ Ա լի Սալ թա նը ներ կա յաց րեց իր «Գե տի մյուս ա փը» նա խա գի ծը։ Ցու ցա հան դե սում տեղ են գտել մի քա նի տա­րի ա ռաջ սահ մա նա մերձ հայ կա կան և թուր քա կան գյու ղե րում ար ված լու սան կար նե րը։

Բա գա րա նի և Հա լը քըշ լա քի բնա կիչ նե րը ներ կա յաց ված են միա սին՝ սահ ման նե րի, մշա կույ-թի, պատ մու թյան շրջա նակ նե-րից դուրս՝ պար զա պես իբրև հարևան ներ: Մար դիկ, ո րոնք կողք կող քի ապ րե լով և ա մեն օր լսե լով միմ յանց ձայ նե րը, ե րե-խա նե րի ծի ծաղն ու լա ցը, եր բեք չեն հան դի պում և նույ նիսկ բարև չեն փո խա նա կում։

Այս նա խա գիծն ինք նա բուխ է ստաց վել: Ինչ պես պատ մեց հե-ղի նա կը, մտահ ղա ցում ա ռա ջա-ցել է այն ժա մա նակ, երբ հան-դի պել և զ րու ցել է Հա յաս տա նի սահ մա նա մերձ գյու ղե րից մե կի բնակ չու հու հետ:

Հան դի պու մը կա յա ցել է մեկ այլ նա խագ ծի ի րա կա նաց ման ժա մա նակ, ո րի հե ղի նակ նե-րի թվում հայտ նի վա վե րագ-րող Ռու բեն Ման գա սար յանն էր: «2006թ. «Մեր հա բարև» նա խագ-ծի շրջա նակ նե րում հասց րել էինք Ռու բեն Ման գա սար յա նի հետ լի նել սահ մա նա մերձ թուր-քա կան և հայ կա կան գյու ղե րում: Վեր ջին գյու ղը, որ այ ցե լե ցինք, Բա գա րանն էր: Հայ կա կան կող-մը մեզ շատ լավ ըն դու նեց: Այն-տեղ մեզ մի տուն հրա վի րե ցին,

ո րի տան տի կի նը պատ մեց, թե ինչ պես են ա մեն օր հետևում սահ մա նի մյուս կող մի կեն ցա-ղին:– Այն տե ղի մարդ կանց լավ տես նել չեմ կա րո ղա նում: Ե րա-զանքս է մի օր այդ գյուղ գնալ, սա կայն այս տե ղից, ոչ թե Վ րաս-տա նի տա րած քով,– ա սել էր տան տի կի նը:– Այս խո սակ ցու-թյու նը հիմք դար ձավ մեր ցու-ցա հան դե սի նա խա ձեռ նու թյան հա մար»,– պատ մեց Ա լին։

Ցու ցա հան դե սի բաց ման ժա-մա նակ Ա լի Սալ թանն ա սաց, որ Ռու բեն Ման գա սար յա նը մեծ ոգևո րու թյամբ էր վե րա բեր վում իր նա խա ձեռ նու թյա նը: «Մենք հույս ու նեինք, որ միա սին կներ-կա յաց նենք այս տեղ «Գե տի մյուս ա փը»: Ցա վոք՝, նա հե ռա-ցավ կյան քից 2009թ.…», – ա սաց Ա լին:

«Մենք ըն դա մե նը 20 օր ենք միա սին անց կաց րել: Նա չէր խո-սում թուր քե րեն, ես՝ հա յե րեն, և եր կուսս էլ վատ էինք տի րա պե-տում անգ լե րե նին, բայց ի րար շատ լավ էինք հաս կա նում: Եր-կուսս էլ զգում էինք, որ մեր հա-րա բե րու թյուն նե րը շատ մարդ-կա յին են: Մենք շատ ընդ հա նուր բա ներ ու նեինք, բայց ա մե նագլ-

խա վորն այն էր, որ մենք ըն կեր-ներ էինք»,– հի շեց Ա լին։

Լու սան կար նե րում պատ կեր-ված են տար բեր տա րի քի մար-դիկ՝ յու րա քանչ յուրն իր ու րույն կեր պա րով՝ լու սան կար չի ընտ-րած մի ջա վայ րում, ո րը վե րաի-մաս տա վոր վում է նաև լու սան-կար նե րի դա սա վո րու թյամբ: Ա լին պատ մեց իր Վա հե ա նու նով հե-րո սի մա սին: Դե ռա հասն ա սել է, որ իր նախ նի նե րը Թուր քիա յում են ապ րել՝ սահ մա նից այն կողմ: Նա շատ է ու զում մի օր լի նել այն-տեղ և տես նել նրանց գե րեզ ման-

նե րը: Ա լին Վա հեի լու սան կա րի կող քին տե ղադ րել է Հա լը քըշ լա-քում նկա րած մի տա պա նա քար։

Բո լոր լու սան կար ներն ա նա-նուն են, սա կայն սրա հում կա րե-լի է տես նել նաև ցու ցա հան դե-սի ձայ նա յին մեկ նա բա նու թյու նը, նշում ե րը, որ հե ղի նակն ա րել է իր հե րոս նե րի հետ զրու ցե լիս: Մի քա նի մետ ր երկարություն ունեցող թղթե րի վրա թուրք և հայ գյու ղա ցի նե րի խոս քե րը հա-ջոր դում են միմ յանց և պատ մում ա մե նա տար բեր բա նե րի մա սին՝ ժո ղո վուրդ նե րի դա րա վոր թշնա-

մու թյան թե մա յից մինչև ա մե նա-կեն ցա ղա յին դի տար կում եր:

Երևա նում ցու ցադ րու թյան ի րա կա նաց մանն ա ջակ ցում են մի շարք հա սա րա կա կան կազ-մա կեր պու թյուն ներ, այդ թվում՝ Global Dialogue-ը, թուր քա կան «Ա նա դո լու կուլ տու րը», Հա յաս-տա նում Շ վեյ ցա րիա յի դես պա-նու թյունն ու Բաց հա սա րա կու-թյան հիմ ադ րա մը: Անց յալ տա-րի ֆո տո ցու ցա հան դե սը ներ կա-յաց վել է նաև Ան կա րա յում: n

Մա րիա Հով սեփ յան

Ցու ցան մուշ ներ լե գեն դար կայ սե րա կան Կունստ կա մե րից։

kkhm

.at

«Գե տի մյուս

ա փը» նա խագ ծի

հե ղի նա կը՝ թուրք

լու սան կա րիչ ա լի

Սալ թա նը։Լու սա

ն կա

ր նե ր

ը՝ Տա

րոն

Թի թ

իզ ա

նի