rubrieksnaam

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

actueelMkb zoekt geld: waar woont Piet Krediet? 16

achtergrondHoe verkoop je ouderen?Uitzendbranche worstelt 30

interviewAndré Kuipers: ‘Niet bezuinigen op innovatie’ 22

#07/11.04.13

Klaas Knot

‘Vertrouwen is niet het probleem’

2 FORUM #07/11.04.13

inhoud #07

14

46 21

Rubrieken4 Opinie vno‑ncw

• Respecteer de afspraak: voer de micro‑norm in

• Lastendruk: Raad van State trekt terecht aan de noodbel

• Asschers taaleis is onbegrijpelijk• Meer inbesteden overheid zorgt voor

oneerlijke concurrentie• vno‑ncw West: Investeer in inno‑

vatiekracht

8 De fotoRonde Tafel

14 En broer‘We hebben veel met elkaar gevochten’

21 Buiten beeldJan Kamminga

22 Tien vragen aanAndré Kuipers, ambassadeur van het Techniekpact

27 ScheerWaardeloos

28 OndernemerspanelAngst om de centen?

29 Uitspraken

35 Vereniging

41 Mohikanen‘Eigenlijk ben ik uniek’

46 Vijf vragen aanMirjam Sterk, ambassadeur jeugd‑werkloosheid

47 OverleversVan Oord

47 Colofon

rubrieksnaam

FORUM #07/11.04.133

Artikelen10 Heeft Klaas Knot ondernemend Nederland hoop te bieden?

Dat de Nederlandse consument minder uitgeeft, heeft niet primair met vertrouwen te maken, volgens dnb‑president Klaas Knot. ‘Dit is een hard euro‑in‑de‑portemonnee‑effect.’ Als de export aantrekt, zal dat uiteindelijk ook de consumptie lostrekken. ‘Ik verwacht dat we zo uit de recessie komen.’

16 Geld gevraagd!Een speciale mkb‑beurs, nieuwe obligatieleningen en kredietunies. Het midden‑ en klein‑bedrijf is naarstig op zoek naar alternatieve financieringsbronnen, nu het bankkrediet is opgedroogd. Wie springt er in het gat van het mkb‑krediet?

24 Handel of hulp?Handel levert banen op, geld en welvaart. Daar zijn ontwikkelingslanden mee gediend. En dus wordt handel het speerpunt in het nieuwe ontwikkelingsbeleid, maakte minister Ploumen voor Ontwikkelingssamenwerking en Handel bekend. Binnenkort praat ze erover in de Kamer.

30 Vijfenvijftig plus: oud, maar niet uitgeteldDuur, niet flexibel en minder productief. Uitzendbureaus voor 55‑plussers praten zich de blaren op de tong om senioren aan de man te brengen. Die hebben het niet makkelijk op de arbeidsmarkt. ‘Senioren zijn bedreigend voor het middlemanagement.’

42 Menno van der Marel wil iets goeds doenDat een paar Russische criminelen dankzij hem in de gevangenis zitten, geeft Menno van der Marel een goed gevoel. De mededirecteur van internetsecuritybedrijf Fox‑it wil de maatschappij veiliger maken. ‘Ik vind het niks als ik niets nuttigs doe.’

16

24

42

30

4 FORUM #07/11.04.13

jero

en p

oort

vlie

topinie vno-ncw

Eerst trekt de export aan, dan de bedrijfsinvesteringen en uiteindelijk de consumptie. Dat is de route die het herstel van

de Nederlandse economie zal gaan volgen. Zie daar de analyse van Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, in deze Forum. Heel ‘klass-siek’ noemt Knot deze uitweg uit de recessie. Nederland heeft, ondanks de zwakke binnenlandse consumptie, ook weinig om zich zorgen over te maken want de aanbodkant van onze economie is nog steeds heel sterk. ‘De concurrentiepositie is uitstekend, we hebben een goed opgeleide beroepsbevolking en een efficiënte overheid. Zodra het algemene sen-timent op de wereldmarkt verbetert, staat Nederland klaar om daar als eerste van te profiteren’, aldus de dnb-president.Ook klassiek was de aankondiging, alweer twee weken terug, van onze minister van Financiën en voorzitter van de eurogroep, Jeroen Dijssel-bloem. Hij stelde dat er in tijden van crisis zo min mogelijk risico moet worden genomen en dat overheden het redden van de banken dan op zich moeten nemen. Net zoals eerder al gebeurde in Ierland en Spanje, en nog maar net geleden in Nederland bij sns reaal. ‘Maar nu de rust weer een beetje is teruggekeerd, moeten we de risico’s terugbrengen

naar waar ze horen.’ Het was een constatering die vooral in de Angelsak-sische wereld de nodig commotie teweeg bracht, maar waarvan - nu het stof weer neergedaald is - erkend wordt dat dit simpelweg het nieuwe Europese beleid is zoals dat eind 2012 op papier gezet is. Geen reden voor paniek, want de kleine spaarder blijft veilig. De achterblijvende consumptie in Nederland heeft sowieso weinig te maken met gebrek aan vertrouwen, stelt Knot. Wel met een hard minder-euro-in-de-portemonnee-effect. Dat is vooral te wijten aan de hogere pensioenpremies en andere lasten. Dat maakt ook meteen duidelijk waarom structurele hervormingen zo hard nodig zijn. We moeten het in elk geval niet zoeken in hogere lonen, waarschuwt ook De Nederlandsche Bank: ‘We kunnen ons niet de luxe veroorloven van een binnenlandse loongolf. Onze concurrentiepositie is goed, maar niet overcompetitief. Ten opzichte van Duitsland hebben we de afgelopen tijd juist concurrentiepositie verloren.’ Onze klassieke toetssteen inderdaad.

Bernard WientjesVoorzitter vno-ncw

• Stijging ozb ondernemers volgt inflatieniveau• Verliezen grondbezit soms toch afgewenteld• Invoering micronorm beschermt bedrijven én burgers

De verliezen op grondexploitaties die gemeenten lijden,

worden afgewenteld op bedrijfsleven en burgers. Dat blijkt

uit de Monitor Inkomsten lokale heffingen die op 9 april

is gepubliceerd. Op zich zag de opbrengststijging van de

Onroerende Zaakbelasting (ozb) er gematigd uit. Het totale

ozb-bedrag dat alle gemeentes heffen van ondernemingen

wijkt met een plus van 2,9 procent niet veel af van de voor

dit jaar verwachte inflatie. Dat lijkt positief, maar dat is

het niet.

In nogal wat gemeenten gaan de tarieven voor de ozb

toch sterk omhoog. Dat laat opnieuw zien dat de bestaande

macronorm geen enkele matigende werking heeft op

individuele gemeenten. De macronorm stelt alleen een

grens aan de totale ozb-opbrengst van alle gemeenten

gezamenlijk. En zelfs dan is sprake van een overschrijding.

Uit de publicatie blijkt immers dat de ozb-opbrengst van

burgers en ondernemingen van alle gemeenten gezamenlijk

met 3,86 procent stijgt. En dat is meer dan de voor 2013

afgesproken macronorm van 2,76 procent.

Het wordt tijd dat afspraken gerespecteerd worden. Lokale

lastenstijgingen moeten aan banden gelegd door

(her)introductie van een norm waaraan elke gemeente zich

houdt. Een micronorm dus. Volgens die norm zou de

gemeente de opbrengst van de lokale belasting met niet

meer dan het inflatiepercentage mogen laten stijgen

(gecorrigeerd voor volume-effecten, zoals nieuwbouw).

Deze aanpak is helemaal in lijn met de meerjarenafspraken

die in 2011 tussen Rijk en decentrale overheden zijn

gemaakt.

Dat een micronorm nodig is, blijkt ook uit de voor 2013

verwachte forse stijgingen van andere gemeentelijke

belastingen, zoals de precariobelasting (9,6 procent),

de toeristenbelasting (8 procent) en de parkeerbelasting

(5 procent). Ondernemers en hun werknemers hebben

het al zwaar genoeg. Maak de te dragen last dan niet nog

zwaarder.

www.vno-ncw.nl/lokalelasten

Respecteer de afspraak: voer de micronorm in

Klassiek

5 FORUM #07/11.04.13

opinie vno-ncw

wandelgangen

onderzoek schaliegas niet opgeschaald’

PvdA-Kamerlid Jan Vos wil weten of minister Kamp van Economische Zaken het ook ‘zorg-wekkend’ vindt dat er ‘zoveel kritiek’ vanuit de klankbordgroep komt op het onderzoek naar de eventuele winning van schaliegas in Nederland. In die klankbordgroep zitten vertegenwoordigers van onder meer de betrokken gemeenten, de milieubeweging en de olie- en gasindustrie. Kamp meldt dat de besprekingen tussen de klankbordgroep en de onderzoekers tot dusver ‘in een constructieve sfeer’ verlopen. Hij heeft bovendien een extra stap ingebouwd door de commissie voor de milieueffectrapportage, bestaande uit onafhankelijke deskundigen, naar het onderzoek te laten kijken. De suggestie van Vos en de klankbordgroep om het ministerie van Infrastructuur en milieu een grotere rol te geven in het onderzoek, legt Kamp naast zich neer. Er wordt al genoeg ‘goed regulier contact onderhouden en informatie uitgewisseld’.

Asschers taaleis is onbegrijpelijk• Minister Asscher wil taaleis voor risicovolle beroepen• Maar onduidelijk is wanneer aan de eis voldaan wordt

Minister Asscher van Sociale Zaken wil dat vanaf 1 juli buitenlandse werkne-

mers die tijdelijk werken in risicovolle beroepen ‘voldoende Nederlands’

spreken. De minister is bang dat er in geval van nood niet goed gecommuni-

ceerd wordt. Maar voorlopig is het Asscher die – in prima Nederlands – ondui-

delijk is.

De regels gaan gelden voor tien beroepen die vooral te maken hebben met

duiken, asbestverwijdering, vuurwerk en voor alle hijskraanmachinisten. Zij

moeten de arboregels snappen, hun collega’s begrijpen en de etiketten en

aanwijzingen op de zaken waarmee ze werken begrijpen. Maar hoe bepaal je

of iemand ‘voldoende Nederlands’ spreekt? Moet iedere buitenlandse werk-

nemer een test afgenomen worden? En zeker zo belangrijk: hoe verhoudt de

taaleis zich met de Europese interne markt? Een werkgever weet nu niet waar

hij aan toe is als hij een buitenlandse werknemer inhuurt.

Het zijn allemaal vraagstukken die volgens Asscher in veilige handen zijn bij

de Inspectie szw, de voormalige Arbeidsinspectie. Die gaat namelijk de

controles doen en als een Duitser, Belg of Pool volgens de Inspectie niet goed

genoeg Nederlands spreekt, krijgen zowel de werknemer als de werkgever een

boete. De concrete omstandigheden waaronder de arbeid wordt verricht, zijn

bepalend voor het niveau waarop de Nederlandse taal beheerst moet worden,

zegt het ministerie. Dat laat ruimte over voor enorme interpretatieverschillen.

Ondernemers willen heel graag dat er goed gecommuniceerd wordt, zo

verloopt het werk beter, ook als er geen noodsituaties zijn. Vakmensen weten

wat ze doen en kennen het materiaal waarmee ze werken. Als er per se regel-

geving moet komen, dan wel eenvoudige, eenduidige universele regels.

Niemand zit te wachten op een ambtenaar die met een eigengemaakte toets

op een bouwplaats de kraanmachinist moet overhoren.

www.vno-ncw.nl/arbeidsmigratie

wandelgangen

weekers doet niet aan‘belastingparadijzerij’

sp-Kamerlid Arnold Merkies wil weten wat staatssecretaris Weekers van Financiën met de belastingparadijsmotie van pvv-Kamerlid Roland van Vliet gaat doen. Die aangenomen motie stelt dat het kabinet afstand moet nemen van het begrip ‘Nederland belastingparadijs’. Weekers leest hierin dat een meerderheid van

de Kamer vindt dat Nederland weliswaar een fiscaal aantrekkelijke vestigingsplaats is voor multinationals, maar dat dat nog niet de kwalifi-catie belastingparadijs rechtvaardigt.Hij kan ook niet zoveel met die term. ‘Alleen de oeso heeft de moeite genomen heldere criteria daarvoor aan te leggen.’ Op basis daarvan is tot dusver geen enkel land op een zwarte lijst geplaatst. Ongefundeerde kwalificaties zijn volgens Weekers ‘belastingparadijzerij’.Als er al maatregelen moeten worden genomen tegen de mogelijkheden van multinationals om

hun belastingdruk te beïnvloeden, dan moeten die in internationaal verband worden genomen. Het heeft volgens Weekers geen zin dat landen ieder voor zich criteria gaan ontwikkelen.

Van Vliet: onbelast

Vos: gaslek

dijkstradijkstra

6 FORUM #07/11.04.13

opinie vno-ncw

Terecht alarm over hoge lastendruk• Collectieve lastendruk loopt de spuigaten uit• Verdere verhoging slecht voor burgers én bedrijven

Alarmerende berichten van de Raad van State. Piet Hein Donner, vicepresi-

dent van de Raad, stelde bij de presentatie van het jaarverslag van zijn

organisatie vast dat de collectieve lastendruk tegen zijn grenzen aanloopt.

Een verdere verhoging is wat hem betreft geen oplossing meer om het begro-

tingstekort binnen de perken te houden. Donner krijgt steun van het Cen-

traal Planbureau. Het onderzoeksinstituut meldt in het Centraal Econo-

misch Plan (een publicatie met economische vooruitzichten) dat de

ombuigingen van dit kabinet, net als bij voorgaande kabinetten, vooral

bestaan uit lastenverzwaringen.

De collectieve lastendruk – het totaal van belastingen en premies uitgedrukt

in procenten van wat we met z’n allen verdienen - is inmiddels opgelopen

van iets meer dan 38 procent tot meer dan 40 procent. Burgers zullen steeds

vaker en steeds meer zelf moeten betalen voor allerhande voorzieningen.

Volgens Donner hoeft dat geen probleem te zijn, als de lasten voor burgers

maar omlaag gaan of het vooruitzicht wordt geboden dat dit gaat gebeuren.

Maar daar schort het nu juist aan.

En wat voor burgers geldt, gaat zeker ook op voor bedrijven. Ook zij hebben

behoefte aan lastenverlichting. Want je kunt op je vingers natellen dat te

hoge lasten de rem zetten op nieuwe ontwikkelingen: er zal dan niet of

minder kunnen worden geïnnoveerd, geïnvesteerd. Extra contraproductief

in een tijd dat de economie het toch al zo zwaar te verduren heeft. Maar er

speelt nog iets mee. Het vertrouwen van producenten is net als dat van

consumenten gebaat bij een voorspelbaar en samenhangend kabinetsbeleid.

Daar is het volgens Donner de laatste jaren niet echt van gekomen. Als de

toekomst duidelijk is, kunnen ondernemers en burgers op basis daarvan

financiële plannen maken en investeren. Ook op dat punt valt nog veel

winst te behalen.

wandelgangendijsselbloem

wacht op cyprus

Nu minister Dijsselbloem de knuppel in het Cypriotische hoenderhok heeft gegooid, verwacht de Tweede Kamer dat hij doorpakt. En dat hij dus meer werk maakt van het onderzoek naar het wegsluizen van Cypriotisch spaargeld naar filialen van de failliet verklaarde Laika Bank in Moskou en Londen. Daar zou 700 miljoen euro naartoe zijn

verdwenen, vlak voor het faillissement. Een deel van de Kamer, waaronder de coali-tiefracties zelf, vindt dat Dijsselbloem zich te afwachtend opstelt. De minister vindt ook dat het om ‘onoorbare’ praktijken gaat, maar wil toch het onderzoek van de Cypriotische overheid en de trojka van Europese Commissie, Europese Centrale Bank en Internationaal Monetair Fonds afwachten. ‘Ook al krijgt Cyprus een miljarden-lening van de eurolanden, dat betekent niet dat wij de boel daar overnemen.’

wandelgangen

werkkosten zijn hoop geregel

Staatssecretaris Weekers van Financiën houdt vast aan de werkkostenregeling voor het onbe-last vergoeden van werknemersvoorzieningen. De regeling houdt in dat werkgevers 1,5 procent van de loonsom belastingvrij mogen verstrekken en loopt al sinds 2011. In 2014 zou hij verplicht worden, maar dat is met een jaar uitgesteld omdat er nog maar weinig werkgevers zijn overgestapt, en de invoering gepaard gaat met allerlei problemen. Weekers wil die onder meer oplossen met de introductie van het noodzakelijkheidscriterium. Als bijvoorbeeld een tabletcomputer noodzake-lijk is voor het werk, hoeft de werknemer niet te bewijzen dat hij die voor minimaal 90 procent ook echt voor het werk gebruikt. Er moet dan wel iets worden gevonden op ‘creatieve werk-gevers’, aldus Weekers. Tuinlieden of schoonma-kers zouden om die reden geen beroep kunnen doen op het criterium. sp-Kamerlid Farshad Bashir trok dat in twijfel; met een beetje fantasie zag hij die beroepsgroepen ook gebruikmaken van een tablet. Om de complexiteit van de rege-ling maar aan te geven.

Weekers: lastig

Dijsselbloem: doorsluizen

dijkstradijkstra

7 FORUM #07/11.04.13

jero

en p

oort

vlie

topinie vno-ncw

• Overheden besteden steeds meer in• Dat gaat ten koste van aanbesteding aan bedrijfsleven• En zorgt voor oneerlijke concurrentie

Een eigen adviesbureau, een eigen drukkerij, een eigen

workshoporganisatie, een eigen ict-adviesclub: overheden

houden steeds vaker opdrachten ‘in eigen huis’ door in te

besteden. Het is een ontwikkeling die haaks staat op het

principe om als overheid taken die het bedrijfsleven goed en

goedkoop kan verzorgen, uit te besteden. Behalve dat dit het

bedrijfsleven, juist nu in crisistijd, opdrachten kost, brengt

het ook risico’s op oneerlijke concurrentie met zich mee.

Sinds 1 april is de Aanbestedingswet van kracht. Die wet biedt

opdrachtgevers (aan overheidszijde) en opdrachtnemers (uit

de markt) juist meer mogelijkheden om tot kwalitatief betere

en kostenefficiënte oplossingen te komen. De kern van de

aanbestedingswetgeving is immers om overheidsopdrachten

open te stellen voor concurrentie. Bij inbesteden gunt de

overheid een opdracht aan een overheidsgedomineerde

organisatie of onderneming. De aanbestedingsplicht geldt

dan niet. Maar het is duidelijk dat de Aanbestedingswet en de

onderliggende Europese regels erop gericht zijn dat dit soort

uitzonderingen zeer terughoudend wordt gehanteerd.

Genoeg aanleiding om de spelregels van de Wet Markt en

Overheid nog eens tegen het licht te houden. Een lacune in

de wet is dat de overheid nog steeds de ruimte heeft om zelf

te bepalen of een activiteit ‘in het algemeen belang’ is. Is dat

het geval, dan is de wet niet van toepassing. Dat klinkt als een

slager die zijn eigen vlees keurt.

www.vno-ncw.nl/aanbesteden

Vorige week maakte minister Kamp van Economische Zaken bekend dat Nederland naar de vijfde plaats is gestegen op de

Innovation Union Scorebord van de Europese Commissie. Die geeft aan welke landen de meest innovatieve bedrijven voortbrengen. Een goede prestatie, zou je zeggen. Wie zich verdiept in de cijfers, ziet echter dat we op het essentiële gebied van de financiering achterblijven. Vooral de omvang van de bedrijfsinvesteringen levert een schamele elfde plaats op.Uit eerder onderzoek in opdracht van het ministerie van Economische Zaken bleek vorig jaar al dat innovatieve bedrijven in Zuid-Holland hun ideeën nauwelijks gefinancierd krijgen. Banken zijn terughoudend in het verstrekken van krediet. Lenen aan innovatieve ondernemingen vraagt hoe dan ook geloof en lef. Nu komt daar de bankencrisis bij, die ervoor heeft gezorgd dat banken voorzichtiger opereren. In deze situatie is het een publieke taak om bedrijven te steunen.Drie weken geleden was ik te gast op het Biosciencepark in Leiden. De directeur-eigenaar van een jong farmaceutisch bedrijf vertelde dat het gemiddeld twaalf jaar duurt voordat een nieuw medicijn op de markt kan worden gebracht. Dure apparatuur is nodig om dat soort medicijnen te maken. Bij het begrip ‘starter’ krijg je zo een heel ander beeld.

In Zuid-Holland zijn provincie, steden, universiteiten en vno-ncw West tot de conclusie gekomen dat we een Regionale Ontwikkelingsmaat-schappij (rom) nodig hebben. Andere regio’s dan de Zuidvleugel van de Randstad hebben al laten zien dat zo’n rom een impuls kan geven aan innovatief ondernemerschap. Denk aan Brainport Eindhoven. Daar waar banken achterblijven kan een ontwikkelingsmaatschappij als kapitaalver-schaffer participeren in risicovolle innovatieve projecten. De deelne-mende overheden in Zuid-Holland hebben toezeggingen gedaan voor een startkapitaal. De ambitie is het participatiefonds bij gebleken succes te laten doorgroeien naar 100 miljoen euro. Inmiddels is in Zuid-Holland een principebesluit tot oprichting van een rom genomen. Uit het bijbehorende participatiefonds zullen inves-teringen mede worden gefinancierd van veelbelovende innovatieve bedrijven in de sectoren waar de Zuidvleugel een sterke internationale concurrentiepositie inneemt: Clean Technology, Life Sciences & Health, Security en Greentech. De oprichting van de rom is een prima zaak voor de groeikracht van de Zuidvleugel. Ik hoop dat in de Noordvleugel van de Randstad een vergelijkbaar besluit wordt genomen.

René Klawer Voorzitter vno-ncw West

vno-ncw west

Investeer in innovatiekracht

Inbesteding overheid zorgt voor oneerlijke concurrentie

8

rubrieksnaam

FORUM #07/11.04.13

de foto

Ronde TafelAmsterdam, 8 april – Het was weliswaar aan een vierkante tafel, maar op de binnenplaats van het Zeemagazijn van het Amsterdamse Scheepvaartmuseum vond maandag een van de grootste Ronde Tafels die Nederland ooit heeft georganiseerd plaats. Voor dit diner schoof de Russische president Vladimir Poetin aan, vergezeld door een grote dele-gatie Russische zakenlieden van onder meer Gazprom, Lukoil en Summa. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes leidde de Nederlandse delegatie van 21 Nederlandse ceo’s. Aanleiding was het bezoek dat Poetin bracht ter gelegenheid van de officiële opening van het Nederland-Ruslandjaar. Onderwerp van gesprek waren – uiteraard – energie, infrastructuur, verbetering van de volksgezondheid en het ondernemingsklimaat in Rusland. Poetin liet weten veel waardering te hebben voor de kwaliteit en het commitment van Nederlandse bedrijven. Een aantal Russische bedrijven doet ook belangrijke investeringen in Nederland. En niet onbelangrijk: in de marge van de bijeenkomst werden afspraken gemaakt voor vervolgcontacten.Tekst: Karin Bojorge, foto: Jerry Lampen/AnP

9

rubrieksnaam

FORUM #07/11.04.13

10 FORUM #07/11.04.13

omslag

De eurozone heeft een paar spannende weken

beleefd met de bankencrisis in Cyprus. Onder-

tussen blijft de ‘gewone’ economische crisis

in Nederland aanhouden, en voert het kabinet

extra miljardenbezuinigingen door.

Meneer Knot, hebt u ondernemend Nederland nog enige hoop te bieden?‘Nou, de aanbodkant van onze economie is

nog steeds zeer sterk. De concurrentiepositie

is uitstekend, we hebben een goed opgeleide

beroepsbevolking en een efficiënte overheid.

Zodra het algemene sentiment op de wereld-

markt verbetert, staat Nederland klaar om

daar als eerste van te profiteren.’

‘Ik verwacht dat we op klassieke wijze uit de

recessie zullen komen, dus eerst herstel van

de export, dan komen de bedrijfsinvesterin-

gen en uiteindelijk volgt de consumptie. Wat

daarbij helpt, is dat vooral de grotere bedrij-

ven goed bij kas zitten. De overheid, de ban-

ken en de consument moeten hun balans

weer op orde brengen, maar dat geldt minder

voor het bedrijfsleven. De impuls moet echter

in eerste instantie van buiten komen, want de

binnenlandse dynamiek is nog onvoldoende.’

En dan helpt ‘Cyprus’ natuurlijk niet voor het vertrouwensherstel.‘U maakt nogal een long stretch, van Cyprus

naar het consumentenvertrouwen. We zaten

in een periode waarin het leek dat de situatie

op de financiële markten zich normaliseerde.

Maar op Cyprus bleek toch weer een steunpro-

gramma nodig. Dat kan leiden tot nieuwe

onzekerheid, en dat zou heel slecht zijn. Juist

nu beleggers de eurozone weer weten te vin-

den, en er weer kapitaal van Noord- naar Zuid-

Europa stroomt. Als die situatie draait, zou dat

slecht zijn voor het vertrouwen in Europa. Dat

merken wij dan via de export.’

‘Ik heb niet het idee dat het vertrouwen van de

Nederlandse consument zelf een knauw heeft

gekregen van de uitspraken van minister Dijs-

selbloem. In Cyprus is een bijzondere invul-

ling gegeven aan het principe dat we van bail

out (overheid stapt in om faillissement te

voorkomen; red.) naar bail in (eerst zijn

bepaalde groepen crediteuren aan de beurt;

red.) van de schuldenlast willen. Dat principe

staat wat mij betreft niet ter discussie. Er is

ook brede steun voor in Europa.’

‘Lastenverlichting of loongolf zit er niet in’We moeten op klassiek Nederlandse wijze uit deze crisis komen, dus via

herstel van de export, zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche

Bank. Nederlandse bedrijven hoeven volgens hem niet bang te zijn voor

Cypriotische toestanden. ‘Maar het principe dat crediteuren van banken

meer worden aangeslagen, staat niet ter discussie.’

Tekst: Paul Scheer | Foto: Miquel Gonzalez/hh

FORUM #00/00.00.1311

12 FORUM #07/11.04.13

omslag

‘we hebben in de eurozone te lang gedacht dat we alleen

naar de overheidsfinanciën moesten kijken’

Ondernemers hoeven niet bang te zijn voor het Cyprus-scenario?

‘Cyprus is een uniek geval. De banken daar

hebben zwaar belegd in Griekse staatsobliga-

ties. Aan de andere kant op de balans heeft

een bank normaal achtereenvolgens eigen

vermogen, achtergesteld vermogen, obligatie-

vermogen en dan pas spaartegoeden staan.

Als er financiële problemen zijn, ga je als bank

dat rijtje af. Maar op Cyprus zit er nauwelijks

iets tussen eigen vermogen en spaartegoeden.

Vandaar dat ze meteen bij de spaarders

terechtkwamen. En dat waren ook geen klas-

sieke kleine spaarders, maar vermogende bui-

tenlanders.’

Dat kan niet in Nederland gebeuren?

‘De situatie op Cyprus is totaal anders dan die

van Nederlandse banken. Ik zou me als Neder-

landse spaarder niet zoveel zorgen maken.’

Moet de invoering van de Europese Bankenunie niet worden versneld?

‘Ik vind het moeilijk om op basis van Cyprus

lessen te trekken voor de Bankenunie. Ver-

snellen lukt ook niet zomaar. De Bankenunie

bestaat uit centraal toezicht, een mechanisme

om banken in de problemen te helpen en op

termijn een depositogarantiestelsel. Ik ga uit

van de gemaakte afspraken, en dat betekent

dat de Bankenunie in 2014 gaat draaien.’

Alle gedoe heeft effect op het vertrouwen.‘Het voortdurend opflakkeren van de eurocri-

sis is slecht voor de economische activiteit in

de eurozone en daarmee voor Nederland.

Maar laten we wel wezen, de consumptie in

Nederland is vooral laag omdat het beschik-

bare inkomen laag is. We zijn terug op het

niveau van tien jaar geleden. Dat is onder

meer te wijten aan hogere pensioenpremies

en andere lasten. Dat is niet primair een

vertrouwenseffect, maar een hard euro-in-

de-portemonnee-effect. Voor het welvarende

deel van de consumenten geldt daarnaast dat

ze minder uitgeven omdat ze onvoldoende

vertrouwen hebben.’

Dus loonsverhoging? Lastenverlichting?

‘We kunnen ons niet de luxe veroorloven van

een binnenlandse loongolf. Onze concurren-

tiepositie is goed, maar niet overcompetitief.

Ten opzichte van Duitsland hebben we de

afgelopen tijd juist concurrentiepositie verlo-

ren, en dat is toch onze belangrijkste handels-

partner. Lastenverlichting zit er ook niet in,

gezien de blijvende noodzaak om de over-

heidsfinanciën op orde te brengen.’

Het producentenvertrouwen neemt wel duidelijk af.‘Ja, algemeen gezegd sparen ondernemers nu

veel. Dat loopt op tot recordhoogte. Het bete-

kent dat investeringen niet worden gedaan.’

Omdat bedrijven moeilijk krediet krijgen. ‘Ik wil niet zeggen dat de kredietverlening

geen probleem vormt voor het bedrijfsleven,

maar in de eerste plaats is er nu sprake van

een verminderde vraag naar kredietverlening.

Bedrijven stellen investeringen uit. In de

tweede plaats zijn banken terughoudend

omdat de risico’s in crisistijd groter zijn. En

in de derde plaats wordt kredietverlening

bemoeilijkt door de kapitaaleisen die aan

banken worden gesteld.’

Het midden- en kleinbedrijf zegt dat banken té voorzichtig zijn.‘Ik begrijp heel goed dat ondernemers dat zeg-

gen, en waardeer hun optimisme en positi-

visme. Maar ik kan ook begrijpen dat een ban-

kier niet datzelfde optimisme voelt. Die probeert

zakelijk te kijken naar het investeringsproject

waarover een ondernemer enthousiast is.’

Dus er is niks bijzonders aan de hand?

‘Bijzonder is de balansrecessie. Wij vertellen

banken dat zij hun kapitaalbasis moeten verster-

ken. Banken kunnen kapitaal dus niet zomaar

aanwenden voor grote leningen. Daar komt

helaas de bankenbelasting nog eens bovenop.

Dat is geen behulpzame factor.’

Dijsselbloem ziet de bankenbelasting niet als een probleem. ‘Iedere bankier zal met me eens zijn dat vertra-

13 FORUM #07/11.04.13

Wie is Klaas Knot?

Na een studie economie in Groningen begon Klaas Knot (46) in 1995 bij De Nederlandsche Bank. Vanuit dnb maakte hij enkele uitstappen naar het Internationaal Monetair Fonds (1999-1999), de Pensioen- en Verzekeringskamer (2002-2004) en het ministerie van Financiën (2009-2011). In 2011 volgde hij Nout Wellink op als president-directeur van dnb.

ging van de kapitaalopbouw rechtstreeks de

ruimte voor nieuwe kredietverlening bepaalt.

Dat kan niet worden ontkend. Maar het kabi-

net heeft natuurlijk een budgettair probleem.

Het heeft het geld van de bankenbelasting

nodig voor het op orde brengen van de eigen

balans. En een deel van de verslechtering van

die balans is terug te voeren op wat er mis is

gegaan in de financiële sector. Het is vooral

een ongelukkige situatie.’

Producenten- en consumentenvertrouwen

zijn volgens Knot gebaat bij voorspelbaar

kabinetsbeleid. Als de toekomst helder is,

kunnen ondernemers en burgers op basis

daarvan hun financiële plannen maken.

‘Ik constateer in dat verband dat de politiek

eindelijk een meerderheid heeft weten te

vinden voor een structurele aanpak van

lastige dossiers als de woningmarkt, de AOW-

leeftijd en de arbeidsmarkt. Ik heb het ver-

trouwen dat uit de onderhandelingen tussen

de sociale partners een geloofwaardig beleid

komt.’

‘Het is niet mijn rol om op al die terreinen

specifieke oplos singen te noemen. Ik wil wel

het World Economic Forum aanhalen. Dat

zegt dat Nederland het op alle indicatoren

goed doet, behalve het ontslagrecht. Dat leidt

tot zeer beschermde insiders en een vrijwel

niet beschermde groep van flexibele schil

en outsiders.’

U wilt ouderen ontzien bij de ontslag-hervorming. Is dat niet halfbakken?

‘Ik ben voor ambitieus hervormen, maar wil

rekening houden met de balans tussen de

groep die van een hervorming profiteert en de

groep die dat niet doet. Kijk, het liefst hervorm

je het ontslagrecht op de top van de conjunc-

tuur, maar dan is er geen politieke urgentie om

het aan te pakken. Als je het nu doet, leidt het

ertoe dat een nieuwe groep werklozen aan de

kant komt te staan, zonder dat ze zicht hebben

op nieuw werk. Het is dus verstandig econo-

misch beleid om te kiezen voor een ingroei-

model. Dat doen we ook bij de AOW en de hypo-

theekrenteaftrek voor bestaande gevallen.’

‘Het procyclische zit in de aard van de mens.

Gaat het goed, dan hebben we alleen oog voor

goede dingen. Dat is niet alleen in de politiek,

bij de sociale partners zie je het ook. Dingen

worden bespreekbaar als de urgentie groot is, en

in dit geval dus als de werkloosheid begint op te

lopen. Terwijl ik ook constateer dat de sociale

partners in het verleden hebben laten zien over

een gezonde dosis verantwoordelijkheidsgevoel

ten aanzien van de Nederlandse economie te

beschikken.’

Er zit wel druk op het lopende sociaal over -

leg: op 1 mei moet het kabinet een sluitende

begroting in Brussel aanleveren. Het bezui-

nigingspakket uit het regeerakkoord van 16

miljard euro is aangevuld met 4 miljard aan

extra bezuinigingen.

Had het kabinet in het begin méér moe-ten bezuinigen?

‘Dan hadden we nu in elk geval geen discussie

gehad over het extra pakket. Het is ook niet

toevallig dat het advies van de Studiegroep

Begrotingsruimte, waarvan DNB deel uit-

maakt, tot een advies kwam van 16 miljard

plus 4 miljard onzekerheidsmarge. Maar ik

begrijp de keus van het kabinet om niet voor

20 miljard ineens te kiezen, want de tegenval-

lende economische resultaten in het derde

kwartaal van vorig jaar waren niet te voorzien.’

Vertrouwt u erop dat de eurozone niet uiteen valt?

‘Ja. Je moet niet alleen maar een economische

kostenbatenanalyse maken. We moeten ons

altijd realiseren dat de euro ook een politiek

project is. Een verenigd Duitsland moest

worden ingebed in een verenigd Europa. Daar

hoort de euro bij, die is onomkeerbaar.’

‘We hebben in de eurozone te lang gedacht dat

we alleen naar de overheidsfinanciën moes-

ten kijken. Als het daarmee misgaat, is dat een

indicatie van onderliggende problemen. Daar

kom je dan vrij laat achter. Dus is het beter

om eerder te kijken naar het concurrentie-

vermogen, onhoudbare zeepbellen en andere

onevenwichtigheden in lidstaten.’

14 FORUM #07/11.04.13

Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

& broer

naam KLG Europeactiviteit Logistieke dienstverleningvestigingsplaats Eersel, Venlo + buitenlandse vestigingenaantal medewerkers 680opgericht 1918eigenaren Kees en Ad Kuijken

FORUM #07/11.04.1315

‘We hebben veel met elkaar gevochten’In hun middelbareschooltijd stonden ze elkaar regelmatig naar het leven. Nu leiden

Ad en Kees Kuijken samen familiebedrijf KLG Europe. ‘We hebben niet veel woorden

nodig om elkaar te begrijpen.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Kuijken

Kees Kuijken (52)‘Buiten schooltijd was ik altijd op de zaak. Mijn vader vond dat niet

gezond. Dus stelde hij me een ultimatum: ik mocht me doordeweeks

niet meer op het bedrijf vertonen, anders moest ik naar kostschool. Ik

heb toen gezegd dat hij me dan maar gelijk moest inschrijven. Na de

kostschool heb ik anderhalf jaar op de vrachtauto gezeten. De vrijheid

die ik had, beviel me prima. Maar toen de bedrijfsleider ziek werd,

haalde m’n pa me naar kantoor. Ik deed het op voorwaarde dat ik later

weer terug mocht op de auto. Maar daar is het nooit meer van gekomen.’

‘Ik doe de commercie. Ad is de financiële man. Met de boekhouding heb

ik nooit zo veel gehad. Ik vind het meer een uitdaging om potentiële

klanten te overtuigen dat we dingen kunnen die andere bedrijven niet

doen en misschien zelfs niet kunnen. Ad heeft daar het geduld niet

voor. Hij wil het liefste direct na binnenkomst spijkers met koppen

slaan. Maar zo werkt het bijna nooit. Zeker niet in het buitenland.’

‘Ad is kritisch, soms op het conservatieve af. Maar dat is goed. Ik kan

weleens te enthousiast zijn, te optimistisch. Het is goed dat hij dan op

de rem trapt, me duidelijk maakt dat ik dreig door te schieten. Iedereen

kan fouten maken. Maar als een van ons een inschattingsfout heeft

gemaakt, komt de ander daar nooit op terug. Gelijk krijgen heeft op zo’n

moment geen enkele meerwaarde meer.’

‘Vroeger namen we beslissingen met ons pa erbij. Als er dan twee zeiden

‘links’, was het ook links. Hij zag ons duidelijk voor vol aan. Wij hebben

gelijk gezegd dat we met onze mensen ook zo zouden moeten werken.

Ze zitten niet voor niets op bepaalde posities in het bedrijf. Het heeft

wat tijd gekost, maar het werkt. Zo goed, dat ik mezelf er weleens op

betrap dat ik weinig aan het bedrijf denk als ik op reis ben.’

‘We hebben niet veel woorden nodig om elkaar te begrijpen. Dat is wel

anders geweest. Op kostschool hebben we veel met elkaar gevochten. Ik

zeg weleens dat we in die tijd al ons kruit hebben verschoten. We zijn

het in al de jaren dat we samenwerken één keer niet eens geworden.

Toen hebben we onze adviseur erbij geroepen. Zijn oordeel zou bepa-

lend zijn. En zo is het gegaan. Zonder hard feelings.’

Ad Kuijken (49)‘Kees is een beetje het uithangbord van klg Europe. Van mij mag hij; ik

treed niet graag op de voorgrond. Hij is ook diplomatieker. Ik kan af en

toe kort door de bocht zijn. Vooral als ik een discussie te lang vind

duren. Op zo’n moment kan ik duidelijk laten merken dat het genoeg is.

Dan zeg ik gewoon: zó gaan we het doen. Hij reist graag. Ik niet; ik heb er

een hekel aan. Andersom moet je hem niet lastigvallen met techniek.

En ook met financiën heeft hij weinig.’

‘Kees kan een jaar, anderhalf jaar bezig zijn met het binnenhalen van

een klant. Ik kan daar het geduld niet voor opbrengen. Als ik ergens drie,

vier keer ben geweest en het is nog niets, dan geloof ik het wel. Hij niet.

Hij bijt zich er dan juist in vast en vaak weet hij zo’n klant dan toch te

overtuigen. Ik sta ook niet graag op beurzen. Ik voel me daar ontzettend

ongemakkelijk. Dus doet Kees dat. Want hij heeft daar wél plezier in.’

‘We weten wat we aan elkaar hebben. En we kennen elkaars zwakke

punten. Kees kan laaiend enthousiast zijn over iets. Zoals nu over een

project in China waar we mee bezig zijn. Mooi hoor, maar er moet wel

een gezonde financiële basis zijn. En die bewaak ik. Toen we begonnen,

hebben we afgesproken dat we ieder een vetorecht hebben. Als het er op

aankomt, kunnen we elkaar terugfluiten. We hebben het vetorecht

gelukkig nog niet hoeven gebruiken. We zijn zelfs nog nooit in de buurt

van zo’n situatie geweest.’

‘Ons vader vond het belangrijk dat je wist wat je anderen opdroeg. Dus

hebben we alle facetten van het werk doorlopen. Daar zijn we allebei

een stuk wijzer van geworden. Van de aankoop van ons pand in Eersel

heb ik weken wakker gelegen. De beslissing over het pand in Venlo, dat

een stuk groter is, was een stuk gemakkelijker. Ik had het allemaal al een

keer meegemaakt.’

‘Het bedrijf is de afgelopen jaren flink gegroeid. We hadden de keuze:

eten of gegeten worden. We hebben voor het eerste gekozen. En dan

moet je risico’s nemen. We hebben geen opvolgers, dus er komt een tijd

dat we het bedrijf moeten verkopen. Maar nu nog niet; we hebben er

nog veel te veel plezier in.’

FORUM #00/00.00.1316

Bloeit er een nieuwe krediet markt op?

actueel

Bloeit er een nieuwe krediet markt op?

Dor als de woestijn. De kredietverlening voor het

midden- en kleinbedrijf is totaal opgedroogd volgens

ondernemers. Een speciale mkb-beurs, nieuwe

obligatieleningen en kredietunies moeten de geldhonger

stillen. Maar is dat voldoende?

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Josef Friedhuber/Getty imaGes

Eind juni moet het zover zijn. Dan wordt

een speciale mkb-beurs opgericht door

beurseigenaar Euronext. De beurs moet

de nieuwe toegangspoort zijn voor mkb-

bedrijven die geld willen ophalen via de

uitgifte van aandelen of bedrijfsleningen

(obligaties). ‘We voeren de laatste discussies

met de autoriteiten in Frankrijk en andere

landen zoals Nederland’, vertelt de Parijse

Euronext-woordvoerster Caroline Tourrier

desgevraagd. Wat de naam van het nieuwe

initiatief zal zijn, is nog niet bekend. Maar

Euronext brengt de informatie gauw naar

buiten, belooft de met een Frans accent

sprekende Engelstalige woordvoerster.

Het wordt een pan-Europees project, waarbij de

deuren niet alleen in Amsterdam, maar ook in

Parijs, Brussel en Lissabon worden geopend. Dat

zijn de landen waar Euronext, onderdeel van

Nyse Euronext, ook is gevestigd.

De nieuwe beurs komt als geroepen. Het mkb

is naarstig op zoek naar een alternatieve

financieringsbron. De banken staan op de

rem, lenen niet zo makkelijk meer geld uit

aan bedrijven. En dat is lastig, want tot nu toe

is de bank een zeer grote en vrijwel de enige

geldschieter van het mkb. Grote bedrijven

hebben er veel minder last van, zij kunnen

geld ophalen via de beurs door middel van

obligaties en, in goede tijden, aandelen. Die

alternatieve route is voor de kleinere bedrij-

ven moeilijker te bewandelen. De kosten en

de regeldruk zijn hoog. Wie springt er in het

vacuüm dat is ontstaan?

aangescherpt kredietbeleidBanken hebben, zo constateerde De Neder-

landsche Bank (dnb) in haar laatste jaarver-

slag, de kredietvoorwaarden voor bedrijfsle-

ningen in de afgelopen jaren ‘aanzienlijk

aangescherpt’. De redenen zijn divers: ze moe-

ten hun vermogen versterken, terwijl de kos-

ten om geld te lenen zijn gestegen. Daarnaast

zijn de vooruitzichten voor het bedrijfsleven

FORUM #07/11.04.1317

verslechterd, waardoor de gemiddelde krediet-

aanvraag strenger bekeken wordt. Vooral het

mkb wordt geraakt door het aangescherpte

kredietbeleid, constateert dnb. Ergens ook

logisch, de kredietrisico’s zijn er ook het

grootst voor de banken.

Kleine bedrijven (tot vijftig medewerkers)

hebben grote moeite met het krijgen van een

lening, meldt de Financieringsmonitor 2012

(Panteia/eim). 52 Procent van de financie-

ringsaanvragen verdwijnt in de prullenbak.

Voor de categorie middenbedrijf bedraagt het

percentage 28. Het grootbedrijf komt uit op

een weigering van slechts 4 procent. De cen-

trale bankiers constateren ook dat ‘onze’ ban-

ken kredietaanvragen scherper tegen het licht

houden dan hun collega’s uit de eurozone.

Terecht of niet, de banken worden vaak

publiekelijk veroordeeld. Typisch is het voor-

beeld van de Overijsselse scheepsbouwer

Thecla Bodewes uit Hasselt. Zij klaagt in het

dagblad de Stentor over de zuinige banken. De

werf had gehoopt een groter deel van een

Colombiaanse opdracht binnen te halen,

maar de bank werkte niet helemaal mee. Daar-

actueel

door werd een order voor achttien duwboten

gehalveerd. Bodewes: ‘Hierdoor lopen we

exportorders mis. Met de totale opdracht had-

den we zeker nog een of twee werven in het

noorden aan het werk kunnen houden.’

De roep om het mkb snel van extra geld te

voorzien heeft ondertussen voor veel nieuwe

initiatieven gezorgd, hoewel de financiële

slagkracht ervan tot nu toe erg beperkt is. De

opening van een speciale mkb-beurs in

Amsterdam is behoorlijk concreet. Daarnaast

werkt de Amsterdamse beurs met verschil-

lende banken, pensioenfondsen en grote

beleggers ook nog aan de creatie van een mkb-

leningenfonds onder de naam nl Onderne-

mersfonds. Het regelen van een nieuwe geld-

stroom richting het mkb wordt namelijk ‘een

belangrijk speerpunt’ voor de beurs, ver-

klaarde Cees Vermaas, voorzitter van de

Amsterdamse Euronext-beurs, in zijn nieuw-

jaarstoespraak. Volgens de laatste berichten

zou het fonds zich in eerste instantie richten

op leningen met een omvang van tussen de 20

en 50 miljoen euro, bedragen die meer gebrui-

kelijk zijn binnen het middenbedrijf. Later

zouden het ook om leningen kunnen gaan

vanaf 5 miljoen. Dat betekent dat het fonds

geschikt is voor de grotere mkb-ondernemin-

gen. Wanneer het gaat draaien, is niet bekend.

Gedacht wordt aan dit jaar. Momenteel wor-

den de details vastgelegd in een ‘productpro-

positie’. Daarop volgt een go of no-go.

met obligaties naar de beurs Peter Nederlof is directeur van de Amster-

damse effectenhandelaar en vermogensbe-

heerder Keijser Capital. Hij hééft al een obliga-

tielening naar de Amsterdamse beurs gebracht.

Bijna een jaar geleden plaatste het Baren-

drechtse incassobedrijf ce Credit Management

een miljoenenlening op de Amsterdamse

Alternext met hulp van Keijser Capital.

Het was de eerste mkb-lening op de beurs,

herinnert Nederlof zich. De rentevergoeding

die het incassobedrijf aan de beleggers betaalt

is fors; 8 procent, plus een winstdeling van 2

procent. Reden voor sommige beleggers om

de lening te wantrouwen, want hoge rentes

worden meestal gegeven op riskante produc-

ten. Voor Nederlof, die overigens ook in de

andrey prokhorov

Money, money, money: voor het mkbEen kleine opsomming van het aantal initiatieven om het mkb van een nieuwe geldstroom te voorzien. Waar mogelijk met een introductiedatum:

1. Mkb-beursvloer - Introductiedatum: eind juniEuronext zal de mkb-beursvloer oprichten. De in Nederland weinig succesvolle Alternext-beurs wordt in de mkb-beurs ondergebracht. Ook de kleinere beursfondsen (smallcaps) zullen er onderdak vinden. Om de toegangs-drempel voor het mkb te verlagen worden de noterings- en transferkosten drastisch verlaagd.Het is overigens de zoveelste poging van de beursorganisatie om het mkb-segment te benaderen. Eerder al sneuvelden de Parallelmarkt en de Nmax.

19 FORUM #07/11.04.13

Euronext-commissie voor de nieuwe mkb-

beurs zat, is de hoge rente geen probleem voor

het incassobedrijf. ‘Het bedrijf kon met het

geld dat ze bij de beurs ophaalde een grote

debiteurenportefeuille opkopen. Ze werden

daardoor een grote Europese speler. Op een

dergelijke portefeuille wordt gemiddeld bruto

40 procent verdiend; netto 20 procent.’ Daar-

naast was het de eerste mkb-lening die op de

beurs werd gebracht, en dan betaal je volgens

Nederlof een hogere risicopremie.

De directeur is ambitieus. Dit jaar wil hij nog

vier of vijf bedrijfsleningen naar de beurs

brengen. Bedrijven zijn immers op zoek naar

extra geld, terwijl beleggers op zoek zijn naar

een goede belegging. Niet iedere mkb’er kan

zo maar geld op halen via de beurs. ‘De finan-

cieringsbehoefte moet minimaal 2,5 miljoen

zijn, want anders wordt het te duur om geld op

te halen. Het kost sowieso een ton om naar de

beurs te gaan. Jaarlijks ben je bij een eenvou-

dige emissie tussen de 15.000 en 20.000 euro

kwijt voor jaarrekening en accountant’, rekent

Nederlof voor. En de kosten zijn mede door de

crisis al met 80 procent gedaald.

Waar halen ondernemers hun geld vandaan?

Kleinbedrijf Middenbedrijf Grootbedrijf

Bank(en) 68% 72% 71%

Familie en vrienden 9% 0% 0%

Leveranciers 10% 5% 3%

Informal investors 4% 2% 2%

Openbare kapitaalmarkt 1% 2% 5%

Overheidsregelingen 0% 2% 0%

Eigenaren, aandeelhouders 1% 5% 15%

Moederbedrijf, holding 4% 7% 15%

Andere bedrijven 5% 2% 1%

Anders 6% 15% 5%

Percentage ondernemers

Bron: Financieringsmonitor 2012, Panteia/EIM

2. Mkb LeningenBeleggingsfonds - Introductiedatum: nog onduidelijkHet fond is ook bekend als het nl Ondernemers fonds. De banken spelen binnen het fonds een grote rol. Zij beoordelen de kre-dietaanvraag. Het fonds dat gefinancierd wordt door pensioenfondsen en beleggers, zorgt na een positieve beoordeling dat de ondernemers geld krijgen om te investeren in innovatie en groei. Het bedrijf krijgt toegang tot nieuw kapitaal, terwijl de fondsfinancierders op hun beurt geld verdienen door te beleggen in een gespreide leningenportefeuille van Nederlandse bedrijven. Meer details worden mogelijk in mei bekend.

3. Mkb Investeringsfonds van verzekeraars - Introductiedatum: nog onduidelijk Verzekeraars kondigden in februari aan met een mkb investeringsfonds te beginnen. Maar wanneer een en ander ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd is nog niet zeker

4. Mkb-leningen via Europese Investeringsbank (eib) - Introductiedatum: loopt al Leningen van de eib worden via banken net -werk verstrekt. Dit is al in gang gezet.

5. Mkb-obligaties via Keijser Capital en met beursnotering - Introductiedatum: operatie loopt Het minimumbedrag voor obligaties via dit fonds is 2,5 miljoen euro.

6. Capital Credit Fund - Introductiedatum: nog onduidelijk Eind vorig aangekondigd. Leningen van 250.000 tot 4 miljoen euro moeten mogelijk worden.

20 FORUM #07/11.04.13

In de vs is het volgens Nederlof doodnormaal

dat bedrijven geld lenen via de beurs. Die ont-

wikkeling hoopt hij in Nederland ook mee te

maken. ‘In de komende twee tot drie jaar zie ik

een markt ontstaan van dertig tot veertig mkb-

obligaties.’ Dat er deze zomer een echte mkb-

beurs komt, juicht Nederlof toe. ‘De huidige

Alternextbeurs was voor een gemiddeld mkb-

bedrijf gewoon te duur.’

Een vernieuwde mkb-beurs, het mkb-leningen

fonds en de mkb-obligaties van Keijser Capi-

tal hebben allemaal één ding gemeen;

de kleinste mkb-bedrijven zullen er zeer

waarschijnlijk geen gebruik van kunnen

maken. De bedragen die daar geleend moeten

worden om mee te kunnen doen, zijn er sim-

pelweg te hoog.

Jan Kamminga werkt aan dat probleem. De

oud-voorzitter mkb-Nederland en fme-cwm

is nu voorzitter van de Nederlandse Kredietu-

nie, een coöperatie. Ondernemers lenen geld

uit aan collega-ondernemers van dezelfde

coöperatie en krijgen daarvoor een vergoe-

ding. De collega kan zijn bedrijf modernise-

ren of uitbreiden. Het gaat hier niet om mil-

joenen, maar om leningen tot 250.000 euro.

De leden kennen elkaar door en door, waar-

door de risico’s op een financiële uitglijder

gering zouden moeten zijn.

kredietunie geopperd‘Op zich hadden we begin dit jaar met een kre-

dietunie kunnen beginnen, maar we kozen

voor de koninklijke weg’, zegt Johan Wegge-

man, binnen de bakkersorganisatie nbov ver-

antwoordelijk voor het fenomeen kredietu-

nie. ‘We regelen álles in samenspraak met de

toezichthouders. Mensen sparen bij ons, dan

moet je het vertrouwen hoog houden. Zeker in

een tijd dat het vertrouwen in de financiële

sector laag is.’

De kredietunie van de bakkers wil een bank-

vergunning hebben, eentje die speciaal op

maat gemaakt is, want een normale bankver-

gunning bestaat uit een ‘muur van papier’.

Niet dat dat onderhandelingsproces gemak-

kelijk is, want zo eist dnb dat een kredietunie

geleid wordt door twee bestuurders. Een der-

actueel

7. Kredietunies - Introductiedatum: waarschijnlijk in het najaar Vier pilots werden al aangekondigd. Waaronder de kredietunie van bakkers-organisatie nbov. Een bakker kan voor 5.000 of 10.000 euro een certificaat kopen. Dat geld wordt dan weer uitgeleend aan een collega-bakker. De geldlener betaalt een vergoeding van 8 tot 8,5 procent, terwijl de geldverschaf-fer een spaarvergoeding krijgt van een paar procent, plus een eventuele winstuitkering. Uit de marge worden de kosten en verliezen op kredieten gedekt. De eventuele winst wordt verdeeld over de coöperatieleden, de geld verschaffers én de kredietnemer. De twee moeten wel lid zijn van de coöperatie.

8. Mkb Fonds (private equity) - Introductiedatum: loopt al Het fonds heeft belangen in verschillende bedrijven gekocht.

9. Qredits - Introductiedatum: loopt al Het bedrijf verstrekt microkredieten.

10. Credion - Introductiedatum: loopt al De kredietbemiddelaar werkt samen met onder meer Svenska Handelsbanken.

gelijke zware top jaagt echter de kosten op,

denkt Weggeman.

Weggeman hoopt dat zijn kredietunie na vijf

jaar zo’n 10 miljoen opgehaald heeft. ‘De

gemiddelde investeringsbehoefte per bakker

wordt geschat op 90.000 euro. We hopen elk

jaar zo’n honderd bakkers te kunnen helpen.

De unie werkt met vrijwilligers, coacht ook de

geldleners. Dan krijg je een goedlopende kre-

dietkas. Een bank die geld in- en uitleent.

Geen betalingsverkeer heeft, geen derivaten,

geen valutahandel, geen noem-het-allemaal-

maar-op.’

maar nog niet van startEr is met de kredietunies één probleem: er is

wel een overkoepelend orgaan, maar nog geen

enkele werkende kredietunie. Het plan om in

de zomer al aan de gang te gaan, is van de

baan. Voorzitter Kamminga: ‘We willen star-

ten met twee regionale kredietunies in Zee-

land en Midden-Nederland. Dan zijn er ook

nog de unies van bovag en de bakkersorgani-

satie nbov. De gesprekken met de ministeries

van Economische Zaken en Financiën, en dnb

en afm zijn begin dit jaar in een stroomver-

snelling gekomen. Het definitieve model

wordt nu ingevuld: hoe ziet het toezicht eruit,

de integriteit van bestuurders, de verantwoor-

ding naar de leden toe en de uitgifte van

ledencertificaten? Het kost ons nog een klein

half jaar voordat de unies operationeel zullen

zijn’, denkt hij.

Zelfs als er over een half jaar een kredietunie

operationeel is, blijft de vraag of mkb’ers met

al deze initiatieven ook echt geholpen zijn. En

of de bedrijfsinvesteringen – de motor voor de

economie - dan ook weer van de grond zullen

komen. Zolang de financiële sector minder

makkelijk langlopende lening aangaat, zullen

de investeringen onder druk blijven staan. Die

groeimotor kan weer op gang geholpen wor-

den als de financiële wereld meer ruimte

krijgt.

www.vno-ncw.nl/financiering

21 FORUM #07/11.04.12

buiten beeld

Jan Kamminga (66)

Was: voorzitter FMe-CWMIs: voorzitter Nederlandse Verwijdering

Metalektro Producten, voorzitter Professioneel Platform Vastgoed

‘Ik heb dertig jaar een makelaarskantoor in

Groningen gehad, dus met het Professioneel

Platform Vastgoed is de cirkel rond. Het

platform bestaat uit veertig particuliere

beleggers die bereid zijn miljarden te inves-

teren in huurwoningen, op voorwaarde dat

minister Blok de huurprijzen liberaliseert. Zo

willen we de woningmarkt en de bouwsector

weer op gang helpen, maar onze plannen

landen nog niet in Den Haag.’

‘Toch is dat altijd wel mijn insteek geweest:

je moet het niet aan ambtenaren overlaten

om iets te bedenken, maar zelf zeggen wat

er moet gebeuren. Ambtenaren maken er

dan wetgeving van, en de politiek zegt er ‘Ja’

of ‘Nee’ tegen. Zo heb ik het ook gedaan in

mijn fme-cwm-tijd. We kwamen als eerste

met het idee van de deeltijd-ww. Ik vind het

goed dat die regeling niet permanent is

gemaakt, want anders had je hetzelfde

gekregen als met de adv. Die bleef bestaan

terwijl er inmiddels weer genoeg werk was.

Een permanente deeltijd-ww komt toch

neer op korter werken op kosten van de

samenleving.’

‘Als ik terugkijk, had ik me harder moeten

opstellen in het streven naar samenwerking

tussen de verschillende metaal- en techniek-

branches. Dan was er meer afstemming

geweest met het beroepsonderwijs en was

er beter gebruik gemaakt van de scholings-

fondsen. In plaats daarvan wordt nog

steeds 100 miljoen euro rondgepompt.

Ik heb geprobeerd de verantwoordelijke

personen met zachte hand tot samenwer-

king te krijgen, maar had dat rigoureuzer

moeten doen.’

‘Op advies van ervaringsdeskundigen heb ik

de eerste maanden na mijn vertrek bij fme-

cwm niks gedaan. Als je te snel ‘Ja’ zegt op

allerlei aanbiedingen, mis je de leukere din-

gen die later langskomen. Ik verdeel mijn

tijd nu vooral over het vastgoedplatform, de

NVmP en de Reviewcommissie Hoger Onder-

wijs. Daar komt binnenkort de Kredietunie

Nederland bij, een organisatie die stimuleert

dat groepen mkb-bedrijven een gezamen-

lijke kredietpot vormen, als alternatief voor

bankleningen.’

‘Ook in die zin is de cirkel rond, want als

voorzitter van mKB-Nederland heb ik gepro-

beerd om het midden- en kleinbedrijf van

het Calimero-gevoel te bevrijden, meer zelf-

vertrouwen te geven. Zo wilde ik af van de

staatssecretaris voor het mkb die er destijds

was. Want als ik bijvoorbeeld de minister

van Financiën wilde spreken, kreeg ik te

horen: Jullie hebben toch een eigen staats-

secretaris?’

‘Politiek ben ik niet meer actief geweest na

het voorzitterschap van de VVD in de jaren

tachtig. De Eerste Kamer is geen optie voor

mij, want ik wil de rollen die ik heb niet ver-

mengen. Je ziet bij anderen dat dat tot onge-

lukkige situaties leidt. Ik vind dat er onaf-

hankelijke mensen in de Eerste Kamer

moeten zitten.’

Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

‘Niet aan politiek overlaten’

22 FORUM #07/11.04.13

Van schoolklas naar lezing

naar tv-opname: André

Kuipers wordt geleefd

als ambassadeur van het

Techniekpact van overheid,

bedrijfsleven en onderwijs.

Maar hij doet het graag:

kinderen enthousiasmeren

voor een keuze voor

techniek. ‘Je moet het zaadje

vroeg planten.’

Tekst: Paul ScheerFoto: Sam Rentmeester

tien vragen aan

andré kuipers

‘Ik krijg alleen maar positieve aandacht’

23 FORUM #07/11.04.13

Wie is André Kuipers?André Kuipers (54) is – na Wubbo Ockels – de tweede Nederlandse ruimtevaarder die ook daadwerkelijk de ruimte in ging. Na zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam, raakte hij begin jaren negentig betrokken bij de voorbereiding, coördinatie en uitvoering van fysiologische experimenten voor de Europese Ruimtevaart Organisatie eSa. Daarna hield hij zich tijdens zijn militaire dienst bij de luchtmacht bezig met inciden-ten met straaljagerpiloten als gevolg van desoriëntatie. In 1999 voegde hij zich bij het Europese Astronautenteam. Kuipers maakte twee ruimtereizen naar het Internationale Ruimtestation iSS. De laatste eind 2012. Kuipers is nu naast ambassadeur voor de ruimtevaart, ook ambassadeur voor het Techniekpact dat in mei wordt gesloten, en ambassadeur voor het Wereld Natuur Fonds.

Hebt u al spijt van het ambassadeurschap?‘Nee hoor. Als astronaut weet je vanaf het prille

begin dat dat erbij hoort. Het is leuk om het

enthousiasme van kinderen te zien. Als astro-

naut krijg je alleen maar positieve aandacht,

in tegenstelling tot een politicus, een vak-

bondsvoorzitter of een voetbalcoach. Ik hoor

eigenlijk alleen maar kritiek van sommige

astronomen; die willen liever onbemande

ruimtevaart.’

Hoe is het om Bekende Nederlander te zijn?‘Ik had niet verwacht dat het zulke proporties

zou aannemen. Je maakt aparte dingen mee.

Laatst ging ik zwemmen met mijn kinderen,

doken er drie mensen met hun telefoon in het

water om een foto van me te maken.’

‘Maar het was mijn eigen keus om dit te doen.

Ik heb twee jaar verlof genomen bij de Euro-

pean Space Agency. Als ik in dienst was geble-

ven, was ik terug naar kantoor gegaan en had

ik me beziggehouden met de ontwikkeling van

nieuwe apparatuur en procedures voor in de

ruimte, en zou ik vaak in het buitenland zijn.

Dat leek me voor Nederland niet zo nuttig. Het

leek me beter om deze jaren gebruik te maken

van de enorme aandacht die mijn tweede

ruimtereis heeft gekregen.’

U hebt een missie? ‘Ja, ik kan het momentum gebruiken om een

aantal problemen aan te kaarten. Waaronder

dat van het tekort aan technici in de toekomst.

Nederland moet het hebben van hightech, van

kennis. Bedrijven moeten nieuwe dingen

maken, op het gebied van energie, duurzaam-

heid. Maar techniek heeft het imago van vies,

lawaaierig en slecht betaald. Dat beeld klopt

niet, maar daar baseren jongeren wel hun stu-

diekeuze op. Terwijl techniek overal om ons

heen is, de wereld is gebaseerd op techniek.

Het zou mooi zijn als mijn inspanningen ertoe

leiden dat 1 of 2 procent meer jongeren voor

techniek kiezen.’

Wat moet daarvoor gebeuren? ‘Je moet het zaadje van de techniek vroeg plan-

ten, al op de basisschool. Ik weet, onder meer

van de leraren van mijn eigen kinderen, dat er

al veel initiatieven zijn. Het is nu zaak om al

die initiatieven en de partijen die daarbij horen

samen te brengen. Het gaat dan vooral om het

afstemmen van onderwijs en arbeidsmarkt.’

Wat verwacht u van bedrijven? ‘Dat ze niet elkaars technici afpakken, want dat

zie je in tijden van schaarste. Daarnaast moe-

ten ze stages aanbieden en zorgen dat ze in de

klas aanwezig zijn om uit te leggen wat tech-

niek nu precies inhoudt. En dat er technici op

allerlei niveaus nodig zijn. Het hoeven niet

allemaal astronauten te zijn. Het grootste

tekort doet zich voor op mbo-niveau. Als je

techniek wilt laten werken, gaat het niet alleen

om denken, maar ook om doen.’

Wat verwacht u van de overheid?‘Niet bezuinigen op innovatie, want innovatie

is de toekomst. Dat betekent dus ook niet

bezuinigen op de uitgaven voor ruimtevaart na

2015. Onze bijdrage aan de ESA, waarvan het

research- en technologiecentrum nota bene

hier in Noordwijk is gevestigd, is al aan de lage

kant. België betaalt bijvoorbeeld het dubbele.’

‘Voor elke euro die we investeren in ruimte-

vaart, krijgen we er nu vijf terug. In de ruimte

heb je te maken met vijandige omstandighe-

den, zoals extreme temperaturen, straling, tril-

lingen. Je moet slim zijn om iets in de ruimte

te laten werken. Dat leidt tot innovaties op

allerlei gebied, en inzichten met betrekking tot

bijvoorbeeld opwarming van de aarde en dijk-

bewaking.’

Wilde u altijd al astronaut worden? ‘Ik ben opgegroeid met sciencefictionboekjes.

Daarin las ik over biotechniek en raakte ik

geïnteresseerd in de werking van het men-

selijk lichaam. Ik ben geneeskunde gaan

studeren en specialiseerde me in het even-

wichts orgaan. Uiteindelijk ben ik bij de ESA

terechtgekomen, en werd ik vervolgens gese-

lecteerd voor de functie van astronaut. Een

directe astronautenopleiding bestaat niet.’

Gaat u nog een keer de ruimte in? ‘Binnen het ESA-programma ben ik pas over

zes jaar misschien weer aan de beurt, en dan

ben 60, de pensioenleeftijd voor astronauten.’

‘Naar de maan zou ik nog wel eens willen. Ik

denk dat maanreizen er wel van gaan komen.

Er zijn grootse ideeën. Als we op de maan

helium 3 kunnen winnen, kan dat duizend jaar

brandstof voor kernfusie opleveren, mits we

kernfusie onder de knie krijgen. Dan kunnen

we de zon nadoen. Maar goed, dat duurt nog

wel honderd jaar.’

Mist u de ruimte?‘Als ik mijn foto’s en filmpjes terugzie wel.

Maar het was niet gemakkelijk. Je zit in een

glazen huis en moet presteren. Je mag geen

fouten maken, dus je loopt constant op je

tenen. Maar het verblijf is fantastisch. Ik gun

iedereen twee weken vakantie in de ruimte.’

www.techniekpact.nl

24 FORUM #07/11.04.13

achtergrond

Ontwikkelingssamenwerking 2.0

‘Niet langer geld geven, put laten graven en klaar’

Kan minister Ploumen straks voluit gaan met steun voor Nederlandse bedrijven in ontwikkelingslanden …

… of mag ze van de Kamer alleen Ethiopische boeren helpen?

25 FORUM #07/11.04.13

commissie van de PvdA) pleitten in het Financi-eele Dagblad voor besteding aan ‘puur’ mkb-bedrijven in ontwikkelingslanden. Met overheidssteun handel opzetten in ont-wikkelingslanden? Flauwekul, schreef Oxfam Novib-directeur Farah Karimi (oud-Kamerlid van GroenLinks) in Trouw: ‘Subsidie op handel helpt niet tegen armoede’. Ze zei het er niet bij, maar tussen de regels werd het wel duidelijk: Oxfam Novib kan volgens Karimi wél wat bedrijven volgens haar niet kunnen. Ook bestuurslid Lars Moratis van de Landelijke Ver-eniging voor Wereldwinkels wantrouwt de kracht van handel, zei hij in het Financieele Dagblad. Moratis werkt ook voor de Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling. Het bedrijfsleven lijkt dus nog steeds besmet in sommige krin-gen als het gaat om de ontwikkeling van zwakke economieën. En als handel eens mag, dan moeten ‘we’ ontwikkelingslanden blijkbaar vooral niet in contact brengen met grote bedrijven.

mkb lift mee‘Mijn ervaring is dat de meeste Nederlandse mkb-bedrijven helemaal niet direct in ontwik-kelingslanden actief willen zijn’, zegt Henk van Veen, manager financial strategy bij bouwbe-drijf bam. Het bedrijf doet in ontwikkelingslan-den veel infrastructurele projecten, volgens

Van Veen toch behoorlijk relevant voor de ont-wikkeling van een land. ‘Mkb’ers haken veel lie-ver bij ons aan, bijvoorbeeld als leverancier. Er zitten zoveel gespecialiseerde haken en ogen aan werken in het buitenland, daar hebben veel mkb-bedrijven geen tijd en geld voor. In stu-dies naar het voormalige exportprogramma oret van het ministerie van Buitenlandse Zaken is al aangetoond hoeveel het mkb in Neder-land en het buitenland profiteert van grote bedrijven.’ Van Veen snapt ook niet waarom een groot bedrijf als bam niet met steun van de Neder-landse overheid een weg zou mogen bouwen en een klein bedrijf wel. Van Veen: ‘Als er financiële steun is, komt dat niet op onze bankrekening. Dat gaat naar het project in kwestie.’ En ja, ook een groot bedrijf als bam heeft die overheidssteun nodig, zegt hij. ‘Als het gaat om het verlenen van een concessie is er gewoon niet altijd sprake van een gelijk speelveld. Wanneer de ambassadeur van een ander land ineens een extraatje bij het bod van een bedrijf uit zijn land stopt, zijn wij onze positie kwijt. Zonder steun van de overheid komt er vaak überhaupt geen project.’Dat een bedrijf als bam de markt zou verpesten voor lokale ondernemers, gelooft Van Veen niet.

‘Als het werk simpel is en lokaal uitgevoerd kan worden, hebben wij er niet veel te zoeken. Maar is het project belangrijk voor de ontwikkeling van een land, dan is het juist heel goed dat er

Handel = hulp. Als het aan minister Ploumen

ligt, wordt het Nederlandse bedrijfsleven

daarin meer gesteund. De minister voor

Ontwikkelingssamenwerking en Handel praat

er binnenkort over met de Kamer. Nu al breekt

protest los: ‘Handel helpt niet tegen armoede.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Koene/hh

Handel wordt hét speerpunt van haar ontwik-kelingsbeleid. Lilianne Ploumen heeft een keuze gemaakt. Want, zo redeneert de minister voor Ontwikkelingssamenwerking en Handel, handel levert geld op, banen en welvaart. En daar zijn ontwikkelingslanden mee gediend. ‘Hulp en handel gáán samen’, zei ze eind januari al in Forum. Vorige week kwam Ploumen met de concrete invulling ervan: Wat de wereld ver-dient. En binnenkort praat zij erover met de vaste commissie voor Ontwikkelingssamen-werking in de Tweede Kamer.Helemaal als een verrassing komt het accent op handel niet. Al in het regeerakkoord werd afgesproken dat bedrijven steun kunnen krij-gen als ze investeren in ontwikkelingslanden. Belangrijk nieuw instrument daarvoor is de ontwikkeling van een zogenoemd revolverend fonds van 750 miljoen euro om zulke investe-ringen te ondersteunen, het zogenoemde Dutch Good Growth Fund. Voor de vraag welke investeringen voor steun in aanmerking komen, wordt voortaan leidend wat het land vraagt, niet wat ‘Nederland’ denkt dat het moet krij-gen, liet Ploumen vorige week vrijdag weten.Nu de opzet van het Growth Fund verder uitge-werkt moet worden, gaan de piketpaaltjes al ferm de grond in. PvdA’ers Arjen Berkvens (directeur van de aan de PvdA gelieerde Evert Vermeer Stichting), Jolein Baidenmann en May-May Meijer (beiden lid van de Buitenland-

Bij de Heinekenbrouwerij in Addis Abeba (Ethiopië) werd ze in elk geval warm ontvangen

26 FORUM #07/11.04.13

achtergrond

Nederlandse ondernemingen bij betrokken zijn. Wij werken met lokale bedrijven, zetten een standaard neer én leveren goed werk.’

meer risicO nemenHet gaat bij ontwikkelingssamenwerking door handel niet alleen om financiële steun, maar ook om een goed netwerk en visie. Philips in India, voedselgigant Unilever en supermarktke-ten Spar zijn voorbeelden van bedrijven die na lang investeren zo vertrouwd zijn geworden dat zij als ‘thuismerk’ een sterke marktpositie hebben in ontwikkelingslanden. Daar hebben ze járen in geïnvesteerd.Nederlandse ondernemers laten kansen liggen omdat ze teveel risico’s zien, zegt Berenschot-consultant Marjolein Lem. Ze schreef er samen met collega Kim Geleynse en professor Rob van Tulder van de Erasmus Universiteit een boek over Doing Business in Africa. ‘In de bric-landen hebben we de boot al gemist en in Afrika raken we nu ook snel onze positie kwijt aan landen als India en China’, zegt Lem. ‘Daar wordt Afrika gezien als een continent vol mogelijkheden. In Nederland is het beeld vooral dat het zwak is en geholpen moet wor-den. Met dat beeld is handel minder risicovol dan investeren. Maar onderzoek laat zien dat je in opkomende regio’s veel meer waarde kunt

toevoegen als je investeert in een langdurige aanwezigheid.’Of bedrijven meer langetermijnrisico moeten en durven nemen – bijvoorbeeld met behulp van zo’n revolverend fonds – moeten ze zelf afwegen, zegt Lem. ‘Bedrijven zijn bijvoorbeeld vaak bang voor gebrekkig geschoold personeel of logistieke problemen. De overheid en maat-schappelijke organisaties kunnen dan samen optrekken met bedrijven om problemen te lokaliseren en gezamenlijk aan te pakken. Juist Nederlandse bedrijven zijn goed in dergelijke samenwerking.’De uitdaging voor Ploumen ligt er volgens Lem in de barrières te slechten tussen overheid, ngo’s en bedrijfsleven. ‘Banken zijn heel terug-houdend met het geven van kredieten voor investeringen in ontwikkelingslanden. Zeker voor langdurige projecten is dat heel moeilijk.’ Los van het revolverend fonds, zou de overheid daar een extra garantie voor kunnen geven, zegt Lem, om die banken over de streep te trek-ken. ‘Je ziet nu dat ngo’s gaan concurreren met het bedrijfsleven. Dat zouden ze niet moeten willen. Ngo’s hebben heel goede netwerken, die zouden ze ter ondersteuning kunnen aan-bieden. Sommige zullen partner worden. Andere zijn daar niet van gediend. Die blijven liever waakhond.’

Hoe ingewikkeld het allemaal kan zijn voor een ondernemer, weet Peter Willem Hatenboer, eigenaar van Hatenboer-Water. Het Rotter-damse waterbehandelingsbedrijf wilde bij het 100-jarig bestaan van het bedrijf iets ‘goeds’ doen. ‘Niet geld geven, put laten graven en klaar’, zegt Hatenboer, ‘We besloten in de buitenwijken van Mombasa, Kenia, een onderneming te begin-nen die water zuivert. Er is daar geen toegang tot schoon water en alleen de rijken kunnen water in flessen kopen. Het moest ook een bedrijf wor-den dat commercieel op eigen benen kan staan. De navelstreng met Nederland is verbroken en het bedrijf kan zichzelf inmiddels bedruipen. Er werken nu 130 medewerkers, op twee na alle-maal lokale mensen.’

maar het blijft ingewikkeldHatenboer hoopte op hulp van het ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking. ‘Dat kon niet’, zegt Hatenboer. ‘Wij wilden een com-mercieel bedrijf beginnen, daar was geen model voor. Ik hoefde geen gift, ik wilde het bedrag wel terugbetalen. Ons bedrijf kan het alleen niet dragen om jaren een verliesgevende activiteit te hebben. Uiteindelijk is het toch gelukt omdat je iets wilt bijdragen aan de maatschappij, maar ideaal was het niet.’Volgens Hatenboer kan de overheid investerin-

Wat zijn de bedrijfslevenplannen van Ploumen?Als het aan minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking en Handel ligt, wordt er een revolverend Dutch Good Growth Fund opgezet om activiteiten te steunen in ontwik-kelingslanden waar moeilijk financiering voor te krijgen is. Dat gaat om investeringen van ondernemers uit ontwikkelingslanden, investeringen in ontwikkelingslanden van Nederlandse ondernemers en financiering voor ondernemers die willen exporteren naar ontwikkelingslanden. Activiteiten uit het nieuwe fonds moeten ‘ontwikkelingsrelevant’ zijn. In haar beleidsvisie Wat de wereld verdient geeft Ploumen ook aan wat wat haar betreft voorop staat: het creëren van werkgelegenheid, de overdracht van kennis en vaardigheden en het uitbrei-den van de productiecapaciteit in ontwikkelingslanden.Ploumen wil het aantal financiële instrumenten voor ondernemers die op zoek zijn naar financiering van export aanzienlijk verminderen. Bestaande programma’s zullen zoveel mogelijk onder het Dutch Good Growth Fund worden gebracht.Verder kondigde zij aan het infrastructuurprogramma orio te gaan moderniseren. Met het ministerie van Financiën zal zij kijken of er meer gedaan kan worden aan de financiering van exporttransacties.

Nederlandse én Ethiopische ondernemers ontmoet Ploumen tijdens haar werkbezoek aan het land

27 FORUM #07/11.04.13

jero

en p

oort

vlie

t

column scheer

ingrid janszen

WaardeloosOmdat ik toch bij De Nederlandsche Bank in Amsterdam moest zijn voor een interview, had ik een oud biljet van 100 gulden in mijn portemonnee gestoken. Guldenbiljetten kun je namelijk tot 2032 inleveren bij dnb. Kan ook per post, maar dat vertrouw ik natuurlijk niet.

Ik heb nog even getwijfeld of ik het biljet om nostalgische redenen niet moest bewaren. Maar het was niet zo’n bijzonder biljet: niet Michiel Adriaanszoon de Ruyter (voor 2016 inwisselen), niet de snip, maar die laatste met de steenuil. Die je niet eens meteen ziet, want verborgen in het watermerk.

Dat omwisselen heeft nogal wat voeten in de aarde. Je moet een formulier invullen en vervolgens door de beveiligingspoortjes. Daarna mag steeds één persoon een ruimte met enkele loketten in. Biljetten die na 27 januari 2002 nog zijn gebruikt als betaalmid-del, kun je niet omwisselen. Hetzelfde geldt voor biljetten ‘die zijn verkregen uit een strafbare handeling’. Bij mij zit dat wel snor, maar hoe komen ze daar achter?

Ik kreeg volgens de officiële wisselkoers 45,38 euro in handen, in nog kreukvrije biljetten en blinkende munten. Die wel eerder waren gedrukt. Er zaten zelfs een 1- en een 2-centmunt bij. Daar heb ik in Nederland dus weinig aan, met dank aan de midden-stand. Moet ik deze zomer toch weer op vakantie om die 3 cent uit te kunnen geven.

Met een voldaan gevoel stond ik weer buiten. Toch het idee dat ik 45 euro had verdiend. Ik besloot met mijn iPhone nog een foto van de naam van dnb op de gevel te nemen voor een bericht op mijn Facebook-pagina. Het duurde niet lang of er kwam een beveiliger aangekuierd. Wat wij daar aan het doen waren, en of die foto voor publicatie was bedoeld. Want de beveiligingsapparatuur van het gebouw – in verband met de aanwezige goudvoorraad – mocht natuurlijk niet zomaar openbaar worden gemaakt. Blijkbaar wordt Facebook niet zo serieus genomen, want ik mocht mijn weg vervolgen. De foto heb ik toch maar niet geplaatst. Ik wil het vertrouwen in de euro niet verder ondermijnen.

Paul Scheer

gen in ontwikkelingslanden beter ondersteu-nen. ‘Praat met de ondernemer over hun proble-men. Help ze met het krijgen van startkapitaal door extra garanties of leningen. Zorg voor goede steun als er politieke onrust uitbreekt, dat gebeurt helaas nogal vaak in ontwikkelingslan-den. En maak de regels niet te gedetailleerd en te ingewikkeld. Het beleid lijkt nu gebaseerd op wantrouwen. Er is echt geen haar op mijn hoofd die kinderen aan het werk wil in mijn bedrijf. En dat geldt voor alle ondernemers in mijn netwerk. Moet ik dat nou echt laten certificeren voordat ze mij vertrouwen?’ Ondernemers als Hatenboer zijn wel blij met de plannen van Ploumen. Handel is ook hulp is hun ervaring. Nu maar hopen dat ze ongeschonden door de Kamer komen.

www.vno-ncw.nl/ontwikkelingssamenwerking

Tijdens haar bezoek aan Mali zegt ze vooral ‘ouderwetse’

noodhulp toe

28 FORUM #07/11.04.13

ondernemerspanel

De Cyprus-crisis heeft voor een nieuw fenomeen gezorgd. Grote spaarders raken

een deel van hun inleg kwijt bij de ‘redding’ van hun bank. Maakt Nederlandse

ondernemers dat zenuwachtig? ‘Ik was wel trots op onze Dijsselbloem.’

Tekst: Walter Devenijns, Marcia Timmermans| Foto’s: Nout Steenkamp

Marcel Beekman / Partycentrum De Deel / Beek

‘Ben heel rustig’‘Ik denk dat deze kwestie vooral voor onrust zal zorgen in Cyprus, ook al gaat het voornamelijk om Russische spaarders. Zo’n korting kunnen die jongens wel hebben, schat ik in. Zo’n klein eiland – net zo groot als Texel – en dan de hele economie bouwen op een paar hele grote banken. Dat kan natuurlijk niet. Die spaarders daar moeten dan maar meebetalen.’ ‘Ik kijk door deze affaire niet anders naar Nederlandse

banken. Ik ben daar heel rustig over. Maar ik heb toch geen spaargeld. Het geld dat we hebben, wordt in de onderneming gestopt. In het pand, de steentjes. De Nederlandse banken zitten op hun centen, ze lenen niets meer uit. En dat terwijl ze zelf geld lenen van de centrale bank tegen 1 procent en het weg zouden kunnen zetten tegen 6 procent.’‘De overheid moet de consument meer vertrouwen geven. De stemming erin houden, dat is erg belangrijk. Dan wordt er weer geld uitgeleend.’

Nathalie Boudrie / ZZP Interimmanagement / Haarlem

‘Heel eerlijk’‘Ik was wel trots op onze Dijsselbloem. Ik vond het heel eerlijk wat hij vertelde. Niet heel erg polderend, maar wel eerlijk. Natuurlijk zitten er in Cyprus heel veel bonafide kleine spaarders bij die hard getroffen worden. Zo’n spaarder ziet die banken groeien en groeien en kan er eigenlijk geen invloed op uitoefenen. De politiek heeft ook veel laten liggen in de afgelopen jaren. Maar het geld moet ergens vandaan komen. We kunnen niet blijven

betalen. Moet de belastingbetaler die Russische specu­lanten helpen?’‘We hebben ooit besloten dat burgers zich meer betrok­ken zouden moeten voelen bij de politiek. Als burger ben je nu zeer direct betrokken: je voelt het in je porte­feuille. Heel veel dingen kunnen hier niet omdat we geld dáár naartoe brengen. Je bent maar een kleine speler met weinig invloed, maar de invloed die je hebt, heeft Dijsselbloem goed verwoord: ook al doet het pijn, laten we het gewoon wel zo doen.’

Rob Banken / Banken Champignons / Elst

‘Niet zo snel bang’‘Ik ben niet zo snel bang voor mijn centen. Waar je je geld ook plaatst, je loopt altijd risico. Je moet wel uitzoeken waar dat risico het minst groot is. De ratingbureaus hebben Nederland een triple A­status verstrekt. Als je hier of in een ander triple A­land een triple A­bank of een overheidsbank zoekt, mag je er toch vanuit gaan dat je geld daar veilig staat. Je kunt natuurlijk ook overwegen om bepaalde schulden of hypotheken wat sneller af te lossen.’

‘Cyprus is een beetje te vergelijken met een land als IJsland, waar een kleine bevolking met een beperkt bnp een enorme bankensector ophoudt. Met alle risico’s van dien. Je kunt je geld ook spreiden bij meer banken of stoppen in aandelen van bedrijven in plaats van banken. Je loopt risico, maar daar word je voor beloond. Dat je vervolgens ook een keer een uitglijder kunt maken, hoort daarbij.’

Angst om de centen?

FORUM #07/11.04.1329

uitspraken

‘Er staat meer waarheid in de Fabeltjeskrant dan in mijn dossier.’De van fraude verdachte ‘bedrijvendokter’ Joep van den Nieuwenhuyzen, AD van 3 april

‘Marktwerking is een domme discussie. We hébben in de zorg geen markt.’Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, NRC Handelsblad van 30 maart

‘Als de verzorgingsstaat het meest nodig is, is daar het minste geld voor.’Paul Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Het Financieele Dagblad van 4 maart

‘De een streeft in het leven naar geld, de ander naar spanning of naar roem. Ik heb altijd geprobeerd te streven naar evenwicht.’VVD-coryfee Frits Bolkestein, AD van 4 april

‘Het beeld dat de eurozone Cyprus heeft gedwongen zijn banken op te blazen, klopt niet. Deze banken hebben zichzelf laten ontploffen.’Jeroen Dijsselbloem, voorzitter Eurogroep, de Volkskrant van 26 maart

‘Het vervelende in de geschiedenis van muntunies is dat ze zelden blijven voortbestaan.’Econoom Bas Jacobs, Vrij Nederland van 30 maart

‘Ik ben voor een vangnet, maar niet voor een hangmat.’Barbara Baarsma, directeur SEO Economisch Onderzoek, Vrij Nederland van 30 maart

‘Het autisme waarmee de vvd de drieprocentnorm verdedigt, heeft me altijd verbaasd.’Econoom Bas Jacobs, AD van 2 april

‘Ik voel me een beetje een schoenmaker bij de verkeerde leest.’Daphne Deckers, medeschrijver van het Koningslied, de Volkskrant van 4 april

FORUM #07/11.04.1330

achtergrond

FORUM #07/11.04.1331

Vijfenvijftigplussers zijn betweterig en eigenwijs. Niet flexibel,

duur én onproductief. ‘Dat zijn maar een paar vooroordelen die

werkgevers hebben over ouderen en waarom ze niet makkelijk

senioren aannemen’, zegt Herma de Jong-Van de Giessen. Zij is

eigenaar van Laborandum, een uitzendbureau dat is gespeciali-

seerd in het aan het werk helpen van senioren: medewerkers van 55

jaar en ouder.

Senioren hebben het niet makkelijk op de arbeidsmarkt. Uit cijfers

van uitkeringsinstantie uwv blijkt dat, behalve jongeren, vooral

55-plussers werkloos raken en dreigen te blijven door de econo-

mische crisis. Het aantal uitkeringen onder ouderen steeg van 68

duizend in oktober 2011 tot ruim 81 duizend in 2012, oftewel een

stijging van 20 procent.

Bovendien kampen de grijsaards met een ander nadeel. ‘Het is welis-

waar lastiger om ouderen te ontslaan, omdat ze meer rechten heb-

ben dan jongeren met een tijdelijk contract. Maar als ouderen een-

maal werkloos zijn, kunnen ze moeilijker werk vinden’, weet Remco

Valkman, eigenaar van Nestrx, een uitzendbureau dat zich richt op

50-plussers en 65-plussers. Zeven op de tien 55-plussers met een

Grijs en GretiGHet is niet fijn om senior te zijn. In de huidige crisis

komen steeds meer 55-plussers op straat te staan, terwijl

werkgevers huiverig zijn om ze aan te nemen. ‘Maar het

zijn niet de ouderen die op maandagochtend ziek zijn.’

Tekst: Sang-Ah Yoo | Foto: Sake Rijpkema/hh

32 FORUM #07/11.04.13

achtergrond

werkloosheidsuitkering vindt niet binnen een jaar een nieuwe

baan, aldus het uwv.

En dat terwijl het belangrijk is om senioren aan het werk te houden.

De beroepsbevolking vergrijst, de arbeidsmarkt wordt naar ver-

wachting krapper en de aow-leeftijd gaat omhoog, aldus de Stich-

ting van de Arbeid (zie kader Stichting van de Arbeid). ‘Als mensen

niks doen, verslechtert hun fysieke welzijn. De zorgkosten stijgen

daardoor. Als je ouderen aan het werk houdt, blijven ze langer

vitaal, dragen bij aan de productiviteit van ons land en ze leveren

een aandeel aan de schatkist via belastingen. We hebben bijna geen

keuze. Ouderen moeten aan de slag blijven’, aldus Valkman.

slimmer werkenHet zijn moeilijke tijden voor beide uitzendbureaus. De vraag naar

arbeidskrachten is klein, het aanbod groot, en dan bedienen ze óók

nog eens zo’n bijzondere doelgroep. De Jong en Valkman zijn inge-

sprongen op veranderingen (lees: vergrijzing) in de arbeidsmarkt

en dan is een specialistisch uitzendbureau toch ook een gat in de

markt. Valkman: ‘Ouderen gaan niet naar reguliere uitzendbureaus.

Intakegesprekken gaan bij ons toch anders dan bij een Tempo Team

of Randstad. Wij nemen daar meer tijd voor, en geven meer per-

soonlijke aandacht.’

Werkgevers benaderen is bíjna een aparte core business geworden.

‘We bellen veel, zetten social media in, bezoeken bijeenkomsten. We

steken er veel tijd in om werkgevers te overtuigen van het nut om

senioren in dienst te nemen’, aldus De Jong. En praat zich dus – bij

tijd en wijle – de blaren op de tong.

Laborandum helpt senioren aan het werk in alle sectoren, maar dan

wel vooral in administratieve functies. Het gaat om bijvoorbeeld

werkzaamheden in de postkamer, archief, of de facilitaire dienst.

Nestrx plaatst haar ouderen vooral in de zorg, techniek en industrie.

Om de senioren aan het werk te helpen, zouden werkgevers eerst over

een flink aantal vooroordelen heen moeten stappen, vinden De Jong

en Valkman. Zo merken ze dat veel werkgevers er automatisch van

uitgaan dat jongeren goedkoper en productiever zijn dan ouderen.

De Jong: ‘Senioren ontvangen over het algemeen een hoger salaris,

maar daar krijg je als werkgever ook wat voor terug: ervaring en

kennis. Ik merk dat veel ouderen zelfs bereid zijn een echelon lager

te werken. Ze willen graag aan de slag, zijn supergemotiveerd

omdat ze geen carrière meer hoeven te maken. Sociale contacten

vinden ze net zo belangrijk.’

Uit onderzoek van de Stichting van de Arbeid blijkt dat werknemers

van 55 jaar en ouder nauwelijks meer salaris verdienen dan 40- tot

55-jarigen in vergelijkbare functies. Met andere woorden, salaris is

meer gekoppeld aan functie en ervaring dan aan leeftijd.

Maar een jonge hond is toch productiever? Die kan meer sjouwen

en sneller rondrennen binnen een fabriekshal dan een grijsaard.

‘Als je ouder wordt, neemt je organiserend vermogen toe’, redeneert

Valkman. ‘Een 23-jarige rent misschien sneller door een fabrieks-

hal. Maar een oudere kan beter organiseren, overzicht houden. Hij

werkt effectiever.’

Een rapport van tno uit 2011 over de productiviteit van oudere

werknemers beaamt dat enigszins. ‘Het beeld dat ouderen minder

productief zijn, lijkt gestoeld op een overschatting van het effect

van leeftijd op de productiviteit’, concludeert het rapport. Andere

factoren lijken belangrijker, zoals beloning, de stand van de tech-

niek of competenties.

Ook vallen de fysieke voordelen van jongeren best mee, denkt

Valkman, dankzij technologische ontwikkelingen en voorschriften

van de Arbowet. ‘In de zorg bijvoorbeeld, waar veel van onze oude-

‘Jan is een 65-plusser die bij ons het wagenpark beheert. Hij zorgt dat de auto’s naar de garage gaan, handelt schade af. Ook spreekt hij onze medewerkers aan: ‘Jongens, houden jullie de auto’s wel een beetje schoon?’ Hij wil dat ze van binnen en buiten goed worden onderhouden. Niemand heeft daar problemen mee. Ik denk dat zijn collega’s zo’n toon eerder van hem accepteren dan van een jongere. Jan is een soort vaderfiguur.’‘Van de vierhonderd mensen die we in dienst hebben, zijn er zo’n acht boven de 65 jaar. Ze nemen goederen in ontvangst, draaien re-ceptiediensten. Het aannemen van 65-plussers is onderdeel van ons

mvo-beleid. Ik vind dat ik als ondernemer verantwoordelijk ben om mensen die moeilijker aan een baan komen, een handje te helpen.’‘De senioren die bij ons werken, zijn erg gemotiveerd. Ze willen echt deelnemen aan het arbeidsproces. Gedeeltelijk omdat ze het inko-men nodig hebben, maar ook omdat ze sociale contacten waarderen, willen kletsen met collega’s en klanten. Ze hebben verantwoordelijk-heidsgevoel en zijn loyaal.’‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ik merk dat ik niet langdurig investeer in opleidingen en trainingen van onze senioren. Laatst namen we iemand aan die pas aan de Hogere Economische School is afgestu-deerd, en die bieden we een juridische opleiding aan. Met een oudere zou ik nooit een dergelijk traject ingaan. Ook hebben ouderen een familie- en vriendenkring waar veel ziektegevallen zijn. Ze nemen vaker vrije dagen om voor hun geliefden te zorgen. Ze zijn in die zin zeer sociaal begaan, dat wel.’

‘Jan is een soort vaderfiguur’Naam: Danny van AdrichemIs: Eigenaar van de Van Adrichem Groep, die onder meer

een schoonmaaktak heeft

33 FORUM #07/11.04.13

Stichting van de ArbeidWerkgevers en vakbonden, verenigd in de Stichting van de Arbeid, hebben als doel gesteld de arbeidsparticipatie van oude-ren te verbeteren. Het streven is om in 2020 net zoveel 55-plussers aan het werk te hebben als 55-minners. Hoe de sociale partners dat willen doen, is te lezen in de Beleidsagenda 2020, op www.stvda.nl

34 FORUM #07/11.04.13

achtergrond

‘De ouderen die bij ons in vaste dienst zijn, zijn allemaal rond de 60 jaar. Ze werken onder meer als operator in de distributie, een specialistische functie. Ze zijn verantwoordelijk voor het draaiende houden van de aflevermachines, maken klantorders verzendklaar en houden toezicht over de Poolse uitzendkrachten. We zitten nu in het piekseizoen, dus het is hard werken op onregelmatige tijden.’‘We hebben niet specifiek ouderen aangetrokken, maar gekeken naar welke personen het beste bij deze functie passen. De werkmen-taliteit van ouderen springt eruit. Ze zijn bereid in ploegendiensten te werken, om overuren te draaien. Ouderen weten nog wat werken is. Dat weet niet iedere 20-jarige hoor. Het is geen vies werk, maar

het is wel flink aanpoten. Jongeren hebben soms een andere arbeids-ethos. Die verwachten een inkomen te verdienen zonder dat ze überhaupt nog iets gedaan hebben.’‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ouderen zijn duurder. We betalen loon naar ervaring, dus dat is oké. Maar de werkgeverslasten zijn ho-ger. We betalen meer pensioenafdracht, senioren hebben extra va-kantiedagen. Ons bedrijf stuurt niet sec aan op goedkope krachten.’‘Als de kosten van een opleiding te overzien zijn, investeren we zeker in een oudere. Een paar jaar geleden hebben we aan een 55-plusser een heftrucktraining gegeven. Kosten: 800 euro. Ja, hij werkt nog steeds bij ons.’‘Het is jammer dat 55-plussers niet aan de bak komen. Hoe maak je het voor werkgevers interessanter om die aan te nemen? Ik denk wel dat de overheid hierin een rol kan spelen. Door bijvoorbeeld subsidies te geven als je als bedrijf ouderen in dienst neemt.’

‘Ouderen zijn wel duurder’Naam: Leendert de Jong Is: hr Manager bij Florensis, een jonge plantenproductiebedrijf

ren terechtkomen, mag je maar tillen tot een bepaald gewicht.

Bovendien zijn er apparaten die je helpen, waardoor je zo min

mogelijk lichamelijke belasting hebt.’

De Jong benadrukt dat ouderen ook minder vaak ziek zijn dan jon-

geren. ‘Het ziekteverzuim onder senioren ligt onder de 1 procent.

Ouderen hebben geen sportblessures, toevallig, op de maandag-

ochtend.’ Wel is het zo dat als senioren eenmaal ziek zijn, ze langer

ziek blijven. Dat is vaak te wijten aan chronische ziekten.

Wat volgens De Jong niet mag worden onderschat, is de psycho-

logie die speelt bij mensen van de human resourcesafdeling die de

senioren moeten aannemen. ‘Ouderen hebben vaak zelf manage-

mentfuncties gehad. Ik merk dat het middlemanagement senio-

ren bedreigend vinden. Ze zijn bang dat die hun plaats innemen.’

Kortom, het kost beide ondernemers flink wat energie en moeite

om werkgevers te overtuigen senioren aan te nemen. Valkman:

‘Eén werkgever zei tegen mij: waarom zou ik 400 euro per maand

méér betalen voor een oudere? Ik heb toen gezegd: ‘Huur hem dan

tijdelijk in en ga ondertussen op zoek naar een jongere.’ De senior

nam een aantal taken van de ondernemer over en wist bovendien

een flinke som geld te besparen op de onderhoudscontracten. Ik

hoefde niet terug te komen met een jongere. Als werkgevers een-

maal om zijn, dan zijn ze vaak ontzettend tevreden.’

ouwelullendagenVolgens Valkman en De Jong is het natuurlijk niet alleen aan werk-

gevers om senioren te omarmen. Ook de senioren zelf en de over-

heid zouden meer moeite kunnen doen de arbeidspositie van de

grijsaards te veranderen. Valkman: ‘Ik zou bijvoorbeeld zeggen:

Lever die ouwelullendagen in.’

Oudere werknemers krijgen op weg naar hun pensioen de moge-

lijkheid extra verlofdagen op te nemen of minder te gaan werken.

Deze ontziemaatregelen staan ook wel bekend als ouwelullen-

dagen. ‘Maak als senior een afspraak met je werkgever en zeg dat je

in plaats van gebruik te maken van die maatregelen mee wil doen

aan cursussen en opleidingen. Creëer zelf een actieve werkhou-

ding’, aldus Valkman. Ervaring leert namelijk dat ontziemaatrege-

len in de praktijk niet eens worden gebruikt om uit te rusten. De

Jong: ‘Mensen nemen dagen op om hun dochter te helpen verhui-

zen of het huis op te knappen. Terwijl het wel een signaal is naar

collega’s toe dat je een dagje ouder wordt.’

Bedrijven zouden verder meer kunnen investeren in opleidingen.

Valkman: ‘Werkgevers denken: ‘Waarom zouden we nog in een

oudere investeren, als hij straks toch met pensioen gaat.’ Maar een

50-jarige zal nog vijftien jaar voor je blijven werken. Met een

23-jarige is dat niet zo vanzelfsprekend.’

Ook wijt Valkman het aan alle sociale partners zelf dat de arbeids-

positie van de oudere minder flexibel is geworden. ‘Na vijftien

jaar heeft een werknemer behoorlijk wat arbeidsrechten en privi-

leges opgebouwd. Dan blijft hij uit zekerheid bij het bedrijf wer-

ken, ook al passen ze niet meer bij elkaar. Dat komt de mobiliteit

niet ten goede. Het ligt dan niet zozeer aan zijn leeftijd dat een

senior niet meer aan de bak komt, maar aan de manier waarop we

het met zijn allen hebben georganiseerd in dit land. Ook dat moet

veranderen.’

www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

35

Nederland bevindt zich aan het uiterste eind van de slinger. Het gaat hier slechter dan in de ons omringende landen. Toch blijft SER-voorzitter Wiebe Draijer optimistisch. Dat bleek tijdens een bijeenkomst van vno-ncw West en departement ’s-Gravenhage van De Maatschappij, op 26 maart in Den Haag.

Nederland is structureel sterk, benadrukte Draijer. ‘De export stijgt. We staan met dertien universiteiten in de mondiale top-500. We produceren zeer goed met extreem korte arbeidstijden. Tegelijkertijd is de binnenlandse consumptie een probleem en is er onzekerheid over pensioenen, huizen en banken. Maar met onze economische machinerie is in wezen niets mis. We kunnen door.’ Volgens Draijer is het cruciaal dat Nederland voortborduurt op de ingezette hervormingen. ‘Verdere versterking van de economische structuur is nodig. We moeten het gesprek aangaan over de arbeidsduur en het aantal gewerkte uren. Temeer omdat wij rekening moeten houden met een daling van de werkgelegenheid in de komende jaren.’ Draijer vindt dat ook individuele werknemers meer verantwoordelijkheid moeten nemen. ‘Manage je eigen ontwikkeling. Groei met je kansen mee. Toon meer mobiliteit. Vergroot je aanpassingsvermogen. Zeker in een klein land als het onze moet dat geen groot probleem zijn.’ Over het lopende sociaal overleg wilde Draijer niet veel kwijt. Wel ging hij in op de kracht van de overlegeconomie, een ‘hoopvol en machtig fundament. Overleg is een instrument dat ons veel heeft gebracht en ons ook nu nog veel kan brengen.’www.vno-ncwwest.nl

‘Met onze economische machinerie is niets mis’

vereniging

36 mens

• Personalia• Zeeuwse vmbo’ers ondernemers

van het jaar

37 branche

• ‘Infrafonds gedegradeerd tot plunderpot’

• Uitzendwerk is goede opstap uit werkloosheid

• Doorbraak in samenwerking topsector Logistiek

• Interpol en farmaceutische bedrijven jagen op namaak

39 regio

• ‘Zuidvleugel moet samenwerking verbeteren’

• ‘Noorden laat kans lopen’

40 duurzaam

• Nederlandse bedrijven scoren hoog op milieubeleid

• Textielbranche wil kleding beter testen• Ondernemers in de rij voor duurzame

energieprojecten

foto

stud

io g

.j. v

lekk

e

FOrUM #07/11.04.1335

Volgens SER-voorzitter Wiebe Draijer staat Nederland er sterk voor: ‘We kunnen door’

36 FOrUM #07/11.04.13

vereniging mens

Kim Putters wordt directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij volgt per 15 juni de vertrekkende directeur Paul Schnabel op. Putters is sinds 2003 lid van de Eerste Kamer en momenteel ook vice-fractie - voorzitter van de PvdA in de Senaat. Hij legt als gevolg van deze benoeming zijn Eerste Kamerlidmaatschap neer.

Producent van kunststof leiding-systemen Wavin heeft per 1 april Maarten Roef benoemd tot bestuursvoorzitter. Hij neemt de functie over van Henk ten Hove, die per 1 mei zal aftreden. Roef is sinds 1999 in dienst bij Wavin. In 2010 trad hij toe tot de raad van bestuur.

Ineke Dezentjé Hamming is benoemd tot bestuurslid van pum Netherlands senior experts. Zij volgt vertrekkend lid Arie Kraaijeveld op. Dezentjé Hamming is voorzitter/algemeen

directeur van fme-cwm, de onder-nemersorganisatie voor de technologische industrie. Daarvoor was zij onder andere lid van de Tweede Kamer voor de vvd.

Arbo Unie heeft Lisette van Breugel per 1 april benoemd tot coo. Dit is een nieuwe functie binnen de raad van bestuur, die eerst alleen bestond uit een ceo en een cfo. Van Breugel is af-komstig uit de eigen gelederen van Arbo Unie. Hiervoor was zij onder meer directeur marketing en sales.

De Koreaan Kevin Lee is benoemd tot president van Samsung Elec - tronics Benelux. Hij volgt Dong­min Kim op. Menno van den Berg is benoemd tot vicepresident Nederland. Erik Swart is afgelo-pen januari gestart als b2b director Nederland. Willem Visser, tot voor kort sales manager mobiel, is benoemd tot country director mobile en Rens Evers is gestart als country director note pc.

Peter Heij wordt per 1 mei de nieuwe directeur-generaal Ruimte en Water bij het mini s-terie van Infrastructuur en Milieu. Hij volgt Chris Kuijpers op die directeur-generaal Milieu en Internationaal is geworden.

Arthur van Dijk is met ingang van 1 september benoemd tot voorzit-ter van Transport en Logistiek Nederland (tln). Hij volgt Alexander Sakkers op, die 23 mei afscheid neemt als voorzitter. Van Dijk was bijna tien jaar wethouder in de gemeente Haarlemmermeer. En richtte zich in die rol onder andere sterk op de private sector en in het bijzonder op transport en logistiek.

Yokogawa Electric Corporation heeft Herman van den Berg per 1 april benoemd tot president van Yokogawa Europe. Hij volgt Harry Haupt meijer op die tot 1 oktober aanblijft als directeur om zorg te dragen voor een

soepele overgang.

Verzekeraar Achmea heeft twee nieuwe leden voor haar raad van bestuur benoemd. Per 1 april wordt Huub Arendse, momen-teel partner bij kpmg Nederland, benoemd tot cfo. Tevens treedt Roelof Konterman, de huidige voorzitter van de divisie zorg & gezondheid bij Achmea, toe als lid van de raad van bestuur.

nieuw bestuurslid vno-ncw Per 1 maart is Martin Favié, voorzitter van de Bond van de Generieke Geneesmiddelen-industrie Nederland (bogin), lid van het algemeen bestuur van vno-ncw. Hij volgt Frank Bongers op namens bogin.

personaliaki

mpu

tter

s.n

l

jan

jon

g fo

toga

fie

bogi

n

jon

g on

dern

emen

tln

Kim Putters

Ineke Dezentjé Hamming

Martin Favié

Arthur van Dijk

Zeeuwse vmbo’ers ondernemers

van het jaar Enthousiasme, verrassende presentaties en heel veel ondernemerschap. Ingrediënten

van de vmbo-finale die 4 april plaatsvond. De leerlingen op de foto van Gift4U

(Calvijn College in Krabbendijke) wonnen de wedstrijd. Zij verkochten chocoladerepen

met eigengemaakte wikkels in diverse opdrukken en teksten. De opbrengst van de

chocola gaat naar een project in Bangladesh. De jury prees de teamspirit en de goede

taakverdeling van de ondernemers van Gift4U. De vmbo-finale is gekoppeld aan het

ondernemerschapsprogramma learning company van Jong Ondernemen. Vmbo-

leerlingen in de leeftijd van 14 tot 17 jaar kiezen tijdens dit programma een product

uit en zetten dit op inventieve wijze in de markt.

37 FOrUM #07/11.04.13

vereniging branche

De sluipende extra bezuiniging van het kabinet op het Infrastructuurfonds stuit vervoerders en verladers, verenigd in tln en Evo, tegen de borst. Ook Bouwend Nederland uit kritiek. ‘Dit kabinet pleegt roofbouw op de infrastructuur.’

Begin maart wekte het kabinet nog de suggestie dat er 300 miljoen euro extra zou worden besteed aan infrastructuurprojec-ten. Maar in het pakket maatregelen staat ook dat de jaarlijkse inflatiecorrectie op het Infrastructuurfonds wordt geschrapt. Volgens Bouwend Nederland betekent dat een korting van 160 miljoen euro per jaar, optellend tot 2,6 miljard euro tot en met 2028. Sinds het regeerakkoord van het kabinet-Rutte I zijn al miljarden euro’s uit het Infrastructuurfonds gehaald. Bij de totstandkoming van het kabinet-Rutte II kwalificeerden tln en evo het fonds als een grabbelton. Inmiddels lijkt het – aldus de organisaties – meer een plunder-pot. Ze vrezen dat weer projecten worden uitgesteld en geschrapt. Bouwend Nederland

waarschuwt dat nu al ruim veertig projecten ernstig zijn vertraagd. tln en evo stellen dat bedrijven die goederen vervoeren een nog grotere melkkoe worden dan ze al zijn. Het kabinet verhoogt heffingen en accijnzen voor het gebruik van de weg. Maar daarvoor zien de bedrijven steeds minder terug. Het resultaat is dat de economische schade door files onaanvaardbaar hoog blijft. De organisaties doen een beroep op de Kamer om de nieuwe bezuiniging op het Infrastructuurfonds te blokkeren. Ze wijzen op de uitspraak van het Internationaal Monetair Fonds (imf) dat het kabinet zich vooral moet richten op de middellange termijn en dat extra bezuinigingen niet nodig zijn. Bouwend Nederland stelt dat de jaarlijkse bezuiniging van 160 miljoen voor nog geen 0,04 pro-cent bijdraagt aan het terugdringen van de Nederlandse schuld. ‘Dit middel is erger dan de kwaal.’

www.bouwendnederland.nl, www.tln.nl, www.evo.nl

‘infrafonds gedegradeerd tot plunderpot’

Uitzendwerk is goede opstap uit werkloosheidWerkzoekenden die als uitzendkracht zijn gaan werken, blijven vrijwel even vaak aan het werk als werkzoekenden die met een tijdelijk contract aan het werk zijn gekomen. Dit blijkt uit onderzoek van uwv.

Van de werkzoekenden die als uitzendkracht zijn gaan werken blijkt 15 procent na twee jaar een vast contract te hebben gekregen. Van de werkzoekenden die met een tijdelijk contract aan het werk gingen, kreeg 18 procent na twee jaar een vaste aanstelling. Van de mensen die in 2009 vanuit werkloosheid een baan vonden, ging 45 procent aan de slag met een tijdelijk contract en 29 procent met een uitzendcontract. Driekwart van die mensen was een jaar na werkhervatting nog aan het werk in loondienst, twee jaar na werkhervatting nog altijd zo’n 70 procent. Uitzendkrachten zijn relatief vaker dan de gemiddelde werknemer een periode werkloos. Daar staat tegenover dat uitzendwerk vaak een opstap biedt uit de werkloosheid. Zo’n 20 procent van de bij uwv geregistreerde werkzoekenden komt uit de uitzendbranche en een derde van alle werkzoekenden hervat het werk met een uitzendbaan. www.abu.nl

pete

r hi

lz/h

h

koopvaardij stage populairDe belangstelling voor koopvaardijsta-ges groeit. Dit meldt redersvereniging kvnr. In 2012 deden 135 jongeren van 16 jaar en ouder een snuffelstage aan boord van een koopvaardijschip. Het jaar ervoor waren het er nog maar 86. Na de stage van een week tot twee weken op zee zegt 80 procent van de ‘meevaarders’ wat te voelen voor een opleiding aan een van de Nederlandse zeevaartscholen. In 2011 gaf 62 procent aan belangstelling te hebben voor een carrière in de zeescheepvaart. De kvnr is tevreden over deze toe nemende belangstelling. De Nederlandse reders willen een belangrijk deel van hun vloot met Nederlanders blijven bemannen. Er is nu vooral een tekort aan officieren. De huidige instroom is 250 tot 300 man per jaar. Maar het dubbele aantal is nodig, stelt kvnr-voorzitter Tineke Netelenbos. ‘In totaal volgen 2.200 jongeren een nautische opleiding. Maar dat is niet genoeg om de Nederlandse schepen te bemensen.’ www.kvnr.nl

38 FOrUM #07/11.04.13

vereniging branche

interpol en farmaceutische bedrijven jagen op namaak

zorgakkoordBrancheorganisaties vgn en ggz Nederland en het ministerie van Veiligheid en Justitie hebben een meerjarenafspraak gemaakt over de zogenoemde forensische zorg. De afspraak beslaat de ge-zamenlijke verantwoordelijkheid van zorgaanbieders, zorginkopers en de ministeries van Veiligheid en Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor een ge-varieerd zorgaanbod. Een aanbod gericht op patiënten met psychische aandoeningen die een gevaar vormen voor zichzelf en voor anderen. De gezamenlijke agenda moet er ook voor zorgen dat deze zorg betaalbaar blijft.www.vgn.nl

Interpol en 29 farmaceutische bedrijven hebben gezamenlijk een actieprogramma gelanceerd om namaakgeneesmiddelen te bestrijden. Die bedreigen de gezondheid van miljoenen mensen wereldwijd, stelt de farmaceutische industrie.

Voor het Pharmaceutical Crime Program van Interpol dat de komende drie jaar wordt uitgevoerd, wordt zo’n 4,5 miljoen euro uitgetrokken. Het voorziet in het opsporen van criminele organisaties achter de productie van namaakmiddelen en in het voorkomen dat

de medicijnen in het reguliere circuit terecht-komen. Het gaat zowel om innovatieve, gene-rieke als zelfzorggeneesmiddelen. Onderdeel van het programma is bewustwording van het publiek, het wijzen op de gevaren en het herkennen van nepmiddelen, vooral bij het bestellen van geneesmiddelen via internet. ‘Geen enkel land, geen enkel geneesmiddel of medisch product is immuun voor namaak. Een wereldwijde inspanning is nodig om deze misdaad te bestrijden. Door de samenwerking tussen bedrijven en publieke sector in 190 landen kunnen we het probleem effectiever

aanpakken’, aldus Ronald Noble, secretaris-generaal van Interpol. Het maken en verspreiden van namaak-geneesmiddelen is een misdaad met patiën-ten als slachtoffer, aldus de initiatiefnemers. Namaakmedicijnen hebben gezondheidsrisi-co’s en leiden in het ergste geval tot de dood. Hoewel vaak wordt gedacht dat de namaak vooral voorkomt bij seks stimulerende mid-delen, gaat het om veel meer. De middelen bevatten de werkzame stoffen niet of zelfs giftige stoffen.www.nefarma.nl

Een brede delegatie van bedrijfsleven en overheid heeft op 3 april het convenant Neutraal Logistiek

Informatie Platform (NLIP) ondertekend. De onder tekenaars spreken van een doorbraak in de

informatie-uitwisseling tussen partijen in de logistiek. Het NLIP, één van de acties van de topsector

Logistiek, wordt ontwikkeld om de logistiek in Nederland weer een voorsprong te geven in Europa.

Het platform moet er voor zorgen dat informatie door de hele keten op een ‘slimme’ wijze wordt

aangeleverd en gedeeld. Dit moet voordelen opleveren voor de verladers (en daarmee andere

topsectoren), logistieke dienstverleners, de mainports en de overheid. Zo moet het leiden tot een

efficiënter gebruik van de transportmodaliteiten weg, water en spoor. Op de foto: verkeersminister

Melanie Schultz en Rutger van Slobbe (Havenbedrijf Rotterdam) met het ondertekende convenant.

www.evo.nl, www.tln.nl

Doorbraak in samenwerking topsector logistiek

wim

spa

ans

39 FOrUM #07/11.04.13

vereniging regio

‘noorden laat kans lopen’Onbegrijpelijk dat het Noorden in deze tijden van bezuinigingen en krappe budgetten deze kans laat lopen. Zo reageert Lambert Zwiers, directeur van vno-ncw Noord, op het afblazen van een samenwerking tussen de drie noordelijke provincies.

Door samen te werken bij bijvoorbeeld inkoop, kunnen de drie noordelijke provincies miljoenen besparen, denkt Zwiers. ‘Alle overheden moeten bezuinigen. In dat licht is het niet uit te leggen dat de provincies deze mogelijkheid om kosten te sparen ongebruikt laten.’ Hij is blij dat Groningen en Drenthe nog wél nadenken over een krachtenbundeling. ‘Positief dat die twee provincies kijken naar de mogelijkheden om met elkaar en misschien ook met andere partijen samen te werken. Maar een gemiste kans om dat niet op noordelijke schaal te doen. Ik hoop dan ook dat de drie provincies hun besluit heroverwegen.’www.vno­ncw.nl

‘Zuidvleugel moet samenwerking verbeteren’Eendracht en daadkracht zijn nodig om kracht en kansen van de Zuidvleugel van de Randstad te benutten. Dat zeggen de ondertekenaars van het Manifest voor een sterke Zuidvleugel Randstad.

Het manifest is een product van het zogenoemde Beraad bedrijfsleven, gehouden op initiatief van vno-ncw West. De aanbevelingen uit het document zijn bedoeld als input voor belangrijke besluiten die Provinciale Staten en gemeenteraden binnenkort over de regio gaan nemen. Een van de aanbevelingen betreft de samenwerking van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Volgens de opstellers van het manifest (vertegenwoordigers van bedrijven, branches en kennisinstellingen) is die samenwerking tot nu toe te gefragmenteerd. Daardoor loopt de Zuidvleugel achter bij regio’s als Brainport Eindhoven en de Metropoolregio Amsterdam. Een nieuw in te stellen Economische Programmaraad zou hier de gewenste verandering tot stand moe-ten brengen.Een van de andere aanbevelingen betreft de geplande Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (rom) Zuidvleugel. De rom wordt onder meer verantwoor-delijk voor de profilering van de regio buiten Nederland). De opstellers van het manifest stellen dat één gezamenlijke acquisitie-organisatie nodig is. Ook bij de aangekondigde Vervoerautoriteit speelt coördinatie binnen de Zuidvleugel een belangrijke rol. Het zorgt ervoor dat de bereikbaarheid ‘kordaat’ kan worden aangepakt, iets wat essentieel is om de economie concurrerend te houden.www.vno-ncwwest.nl

rectificatie profiel jacco vonhofIn het profiel van Jacco Vonhof in Forum nummer 6 van 28 maart is hardloopmaatje en goede vriend Hans Paul Visscher per ongeluk aangeduid als Hans Peter Visser.

Gelukkig praten de commissarissen van de koningin Max van den Berg (Groningen,

links) en Jacques Tichelaar (Drenthe) nog wel met elkaar

m

arti

jn b

eekm

an

Verkeersminister Schultz was al lan-ger overtuigd dat de doorstroming en verkeersveiligheid op de snelweg A27 bij het Utrechtse landgoed Amelisweerd het beste is gewaarborgd met tweemaal zeven rijstroken. Dat is nu bevestigd door de commissie-Schoof. Het bedrijfsleven reageert tevreden. De aanpassing van de weg aan de oostkant van Utrecht biedt ruimte om het lokale en doorgaande ver-keer te scheiden. Dat pakt gunstig uit voor de doorstroming en verkeersveiligheid. Volgens berekeningen van tno in opdracht van tln en evo was de directe schade voor het goederenvervoer door de files op het traject in 2010 zo’n 8 miljoen euro.www.evo.nl, www.tln.nl

blij met verbreding

40 FOrUM #07/11.04.13

vereniging duurzaam

milieuvriendelijk waterNatuurlijke mineraal- en bronwaters behoren tot de meest milieuvriendelijke voedingsmiddelen op de Nederlandse markt. Dit meldt de Nederlandse vereni-ging Frisdranken, Waters, Sappen (fws). Het natuurlijke karakter van de mineraal- en bronwaters zorgt voor een minimale impact op de omgeving. Die impact is vol-gens fws-directeur Raymond Gianotten zelfs zo klein, dat een jaar lang verpakt water drinken minder impact heeft dan tien minuten douchen of een autoritje naar de voetbalclub. Daarbij, zo stelt hij, zijn de verpakkingen in Nederland 100 procent recyclebaar en investeren water-producenten voortdurend in nieuwe, nóg betere verpakkingen.www.frisdrank.nl

Textielbranche wil kleding beter testen Om haar leden door de steeds ingewikkelder wordende regelgeving te loodsen, gaat brancheorganisatie modint samenwerken met Bureau Veritas uit Duitsland. Dat bureau gaat helpen bij het testen van kleding en textiel op chemicaliën. Om aan de toenemende vraag naar milieuvriendelijke producten te voldoen, is een duidelijke strategie nodig, stelt brancheorganisatie modint. Grote bedrijven in de textielindustrie hebben zich al aangesloten bij milieuprogramma’s. modint en het Duitse Bureau Veritas adviseren de le-den van de brancheorganisatie nu om een zogenoemd chemical management system te implementeren. Zo kunnen ze voldoen aan de internationale regelgeving voor verboden chemische stoffen in kleding en textiel. Bureau Veritas Consumer Products Services Germany heeft een netwerk van meer dan 340 laboratoria in alle belangrijke textielproductielanden.www.modint.nl

nederlandse bedrijven scoren hoog op milieubeleidVolgens het Duitse Oekom Research voor duurzaamheid doen Nederlandse bedrijven het behoorlijk goed op het gebied van duurzaamheid. Ruim 44 procent van de onderzochte Nederlandse bedrijven krijgt de prime status, de braafste jongetjes van de klas op groen gebied, van Oekom.

Volgens het vorige week woensdag verschenen rapport doen Nederlandse multi-nationals het in internationaal perspectief behoorlijk goed. Alleen het Italiaanse, Finse en Duitse bedrijfsleven presteren beter. Het Brits-Nederlandse mediabedrijf ReedElsevier kreeg in zijn sector de eerste plaats toebedeeld, vóór British Sky en itv. Veel Nederlandse bedrijven moeten het in hun sector doen met een tweede plaats op de Oekom-lijst. Naast een zilveren plak voor Philips in de consumentenelektronica grijpen ook voedingsmiddelenbedrijf Unilever (achter Coca-Cola) en chemiereus AkzoNobel (achter de Duitse gasleverancier Linde ag) net naast de eerste plaats. D.E. Master Blenders 1753 (Douwe Egberts) kreeg samen met Starbucks en Unilever een eervolle vermelding als voorloper op het gebied van eerlijke handel.Oekom meet sinds de ‘Aardetop’ van juni 1992 in Rio de Janeiro de duurzaamheids-prestaties van grote bedrijven. Eenzesde van de drieduizend door Oekom gevolgde bedrijven verdient het hoogste predicaat prime status. Opvallend genoeg komen de twintig door Oekom als beste aangemerkte bedrijven bijna allemaal uit Europa. Zeven bedrijven in de top-20 komen uit het Verenigd Koninkrijk, uit Duitsland, Zweden en Frankrijk elk twee bedrijven. ‘De kwaliteit van duurzaam bestuur is in Noord-Amerika en Azië beduidend lager dan in Europa’, aldus het rapport.www.oekom-research.com

ondernemers in de rij voor duurzame energieprojectenMeer dan honderd projecten voor zonne-energie, drie windmolenparken, achttien vergistingsinstallaties, 25 biomassaketels en twaalf duurzame warmte projecten. Met deze plannen willen groene ondernemers een hoeveelheid duurzame energie opwekken die gelijk staat aan het jaarlijkse verbruik van tweehonderdduizend huishoudens.

De aanmeldingen zijn het resultaat van de eerste dag (4 april) waarop ondernemers aanspraak kunnen maken op de Stimuleringsregeling Duurzame Energie sde+ van het ministerie van Economische Zaken. De regeling werkt als een soort veiling en is zo opgezet dat met het beschikbare budget (3 miljard euro in 2013) zoveel mogelijk duurzame energie wordt opgewekt.Ondernemers die zich op 4 april meldden, maken de meeste kans op subsidie voor hun plannen. In de volgende rondes wordt tot 13 mei de vergoeding in stapjes ver-hoogd, maar de kans op subsidie neemt dan af. Met deze eerste ronde is namelijk al bijna de helft van het budget vergeven.De komende tijd gaat Agentschap nl, de organisatie die de sde+ uitvoert, de ingediende projecten beoordelen om vast te stellen of aan alle voorwaarden van de regeling is voldaan.www.rijksoverheid.nl

FORUM #07/11.04.1341

mohikanen

‘Eigenlijk ben ik uniek’

‘Nog

40 in Nederland’

beroep: kolenboer

‘Ik heb de mooiste baan van de wereld. Geen baas, geen personeel en lekker ouwehoeren met de klanten.’ Een gesprek met kolenboer Rob Kock (67), gaat op z’n Amsterdams. ‘Het is raar om van jezelf te zeggen, maar toen iemand zei dat ik uniek ben, dacht ik: ‘Je hebt nog gelijk

ook.’ Ik ben de enige kolenboer in de stad. Ik heb er altijd naar gestreefd om het als laatste vol te houden.’Kock, eigenlijk timmerman in de bouw, nam in 1978 de zaak van zijn vader over. Die begon in 1936 met een kolenhandel een stukje verderop in de straat. De huidige kolenhandel/oliehandel/fietsenstalling staat tegenover het geboortehuis

van Kock. Een vetpot is het niet, maar hij kan een boterham verdienen met de verkoop van kolen en olie voor de kachel. ‘Er zijn nog best mensen die op kolen stoken. Dat is al gauw 30 tot 40 procent goedkoper dan gas. En als je het goed doet, ruik je er ook niets van.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

42 FORUM #07/11.04.13

portret

menno van der marel

‘ik werd keihard uitgelachen’Menno van der Marel is een van de

twee oprichters van het snelgroeiende

cyberbeveiligingsbedrijf Fox-it. Hij gaat

als ondernemer niet voor het grote geld,

maar voor het veiliger maken van de

maatschappij. ‘Het gaat erom dat je er

toch een goed gevoel bij hebt als je

naar huis rijdt.’

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Jeroen Poortvliet

‘Wat ik gaaf vind, is dat op basis van ons onderzoek een paar Russische

criminelen die echt een hoop ellende hebben veroorzaakt, in de gevan-

genis zitten. Dat geeft wel voldoening’, glimlacht Menno van der Marel

(40). Hij en Ronald Prins richtten net voor de eeuwwisseling het cyber-

beveiligingsbedrijf Fox-it op. Het tweetal startte in een huiskamertje.

Het bedrijfslogo dat nu prominent op hun vele verdiepingen tellend

Delftse hoofdkantoor staat, laat een vossenkop zien met een loepje. De

Vos – een slim wezen vindt Van der Marel – werd jaren geleden met veel

bier bedacht op zijn balkon, de it werd er bij de registratiebalie van de

Kamer van Koophandel snel aan vastgeplakt, toen bleek dat de oor-

spronkelijk bedachte naam al geclaimd was.

Achteraf gezien was de keus om te kiezen voor de it-aanvulling geen

goede keuze, zegt Van der Marel. ‘Daardoor wordt ons bedrijf eigenlijk

gedegradeerd tot een simpel automatiseringsbedrijf, maar we zijn een

securitybedrijf.’ De mededirecteur/grootaandeelhouder en de 180 mede-

werkers van Fox-it worden regelmatig ingezet als hackers weer eens

rondstruinen in een computernetwerk. Met behulp van speciaal

geschreven software worden de boeven geblokkeerd of opgespoord,

waarna de politie de criminelen op kan pakken. Bij het grote publiek

wordt Fox-it bekend na een vernietigende analyse over de gehackte

infrastructuur van certificaatverstrekker Diginotar.

staatsgeheimDe lijst aan bedrijven en instanties die hun digitale veiligheid verster-

ken met behulp van de digitale speurneuzen uit Delft is lang: aivd,

ministerie van Justitie, de Centrale Bank van Aruba, Delta Lloyd en

noc*nsf. De digitale staatsgeheimen worden beschermd door Fox-it.

Bepaalde afdelingen van het kantoor kunnen alleen betreden worden

door medewerkers die zijn gescreend door de geheime dienst. Verloren

toegangspasjes moeten door de eerlijke vinder naar de politie worden

gestuurd, niet naar Fox-it.

Maar wie denkt dat Fox-it alles, maar dan ook echt alles digitaal regelt,

heeft het mis. Het personeel kan één keer per jaar handelen met bedrijfs-

aandelen van… papier. Het ‘Fox-it manifest’ hangt ingelijst als poster

FORUM #07/11.04.1343

menno van der marel

‘ik werd keihard uitgelachen’

FORUM #07/11.04.1344

portret

aan de wand. En volgend jaar worden eindelijk de papieren vakantie-

kaarten vervangen door digitale versies, verzucht Van der Marel.

Zijn bedrijf, zo blijkt, investeert het geld vooral in veiligheid, niet in

de administratie.

Bij het vangen van de virtuele criminelen moet je wel een beetje para-

noïde zijn, weet hij. Aan de andere kant; digitaal inbreken is vaak

kinderlijk eenvoudig. ‘Het is schokkend om te zien hoe alles mis kan

gaan. Bijna nooit staan we te kijken van: ‘Wow, dit is echt bijzonder.’

Vaak denk ik: ‘Jemig, dit kan toch niet waar zijn?’ Eigenlijk zijn we nog

nooit een bedrijf tegengekomen dat alle computers goed had geupdated.’

Fox-it richt momenteel zijn aandacht op het beschermen van de vitale

infrastructuur, zoals ziekenhuizen, elektriciteitscentrales of water-

pompen. Wie de computers beheerst, kan een land lamleggen. De

opkomst van auto’s die zijn verbonden met internet, baart hem nu al

zorgen. ‘Ik weet bijna zeker dat er te weinig aandacht wordt besteed

aan de cyberdreiging. Daar gaan dingen gebeuren. Dat kan niet anders.’

Van der Marel en Prins hebben één missie. Ze willen de samenleving

beschermen tegen digitale boeven. Van der Marel: ‘Dat is wat we doen.’

En veel geld verdienen?‘Nee, de hoofdzaak voor mij is dat we de maatschappij veiliger maken.

Als je dat doet dan moet je binnen deze snel veranderende wereld

in novatief zijn. Als je innovatief bent – soms werken we drie jaar aan

een programma – kost dat veel geld en dan is het cruciaal dat je geld

verdient. Onder de streep moet wat overblijven, maar het vergroten van

de veiligheid blijft voorop staan.’

Waar komt dat ‘veiliger willen maken’ vandaan?‘Dat is ontstaan toen ik na mijn studie op de tu Delft voor het

Nederlands Forensisch Instituut ging werken. Daar wordt het gevoel

om criminelen van de straat af te halen met de paplepel ingegoten. Het

kwartje om iets nuttigs te doen, is daar gevallen. Ik ben geen gamer of

nerd, ik ben behoorlijk positief ingesteld. Ik word nooit boos, dat is een

van mijn minpunten. Er is altijd wel een oplossing. Het gaat erom dat

als je naar huis rijdt je er toch een goed gevoel bij hebt.’

Een calvinistisch trekje.‘Zo heb ik mijn leven ingevuld. Als ik op vakantie ben, ben ik de eerste

dagen blij. Maar na vier of vijf dagen word ik al onrustig. Ik vind het

helemaal niks als ik niets nuttigs doe. Wat heb je nu daaraan? Ik kan best

ontspannen zijn hoor, heb lekker gereisd. Dat gaat ook wel, maar het

knaagt altijd.’

Hij vertelt over de komst van de 68-jarige Ad Scheepbouwer, de oud

kpn-topman die de tweekoppige directie van Van der Marel en Prins

komt versterken en ook een derde van de aandelen in handen krijgt. Van

der Marel is blij met de komst van de ervaren Scheepbouwer, want hij en

Prins zijn toch vooral techneuten, terwijl de gepensioneerde kpn’er de

snelle groei van Fox-it in goede banen kan leiden. ‘Vorig jaar steeg het

aantal werknemers met zestig tot 180 man. Ons bedrijf heeft haar oplos-

singen verkocht in 25 landen en kijkt ook naar de vs. We groeien uit ons

jasje en zijn ook nog op zoek naar een nieuw kantoor.’

En dan op termijn het bedrijfsbelang verkopen? ‘Nee. Ik ben 40 en heb het enorm naar mijn zin. Dat vind ik het mooie

aan Scheepbouwer. Hij wil op zijn 68ste verder gaan en komt hier met

het grootste plezier aanrijden. Hij zegt: ‘Ik wil één dag per week op

de golfbaan staan en dan ben ik er wel klaar mee.’ Zo zie ik het ook: ik wil

FORUM #07/11.04.1345

Drie stellingen

Jammer dat ik niet de bedenker van Facebook ben‘Ik had van te voren niet kunnen beden-ken wat voor een meerwaarde Facebook zou hebben om de maatschappij beter te maken. Die meer waarde is voor mij wel belangrijk.’

Ik had ook een journalist kunnen zijn‘Ik ben wel goed in kijken. Als ik door een supermarkt loop dan denk ik vaak: Waarom doen ze het zo? Waarom zetten ze de kassa niet daar, maar daar? Daar moet een reden voor zijn.’

Op een bierviltje moet je een businesscase kunnen uitrekenen‘Ja. Op een bierviltje moet je kunnen uitrekenen of iets werkt. Er moet een duidelijke businesscase zichtbaar zijn. Dan gooi je het viltje weg en ga je aan de slag. Als het goed werkt pak je dat viltje weer op en kijk je of het rekensommetje werkt.’

Menno van der Marel

1972 geboren te Delft 1990 tu Delft, Technische

natuurkunde1996 Nederlands Forensisch

Instituut1999 Oprichter, mededirecteur

en grootaandeelhouder Fox-it

plezier hebben in wat ik doe. Daarnaast is het voor mij ook heel erg

belangrijk dat ik de maatschappij weerbaarder maak op digitaal gebied.

Daar krijg ik energie van.’

U hebt nooit gedacht: ‘Ik ga iets heel anders doen’?‘Wel gedacht. Ik denk dan aan rendabel ontwikkelingswerk. Niet zo heel

lang geleden ben ik bij een ontwikkelingsorganisatie gaan praten of ik

daar niet een rol zou kunnen spelen met de kennis van hier. Een voor-

beeld van rendabel ontwikkelingswerk is dat van Danone. Die maakten

speciaal voor Afrika babyvoeding die aan de deur werd verkocht door

moeders. De prijs was zo laag dat armen de voeding ook konden kopen.

Ze hebben het zo ingericht dat het project precies rendabel was. Een

stukje rendabel ontwikkelingswerk dus dat blijft bestaan. Ik geloof niet

in zo maar geld geven, want als je weg bent, stort het in elkaar. Als er iets

op mijn pad komt dan zou ik daar veel tijd in willen stoppen.’

U gaat weg?‘Dat zou kunnen, maar ik praat wel over een langere termijn. Als ik over

tien jaar iets vind dan zou het best kunnen zijn dat ik het hier afbouw.’

Van der Marel begon zijn loopbaan op de tu Delft. Hij studeerde techni-

sche natuurkunde, geprikkeld door de nieuwsgierigheid van zijn vader.

Hij wil dingen snappen, zegt de topman: ‘Ik vind het heel leuk om te

weten waarom dingen gebeuren. Mijn vader was natuurkundeleraar.

Hij was iemand die mij altijd uitdaagde om nieuwsgierig te zijn.

Wat gebeurt er nu eigenlijk? Die nieuwsgierigheid voor de dingen in

de natuur, die delen we met elkaar. Technische natuurkunde is bij

uitstek een vak om iets te weten te komen. Je denkt na over problemen

en alle abstractieniveaus. Halverwege mijn studie kwam hightech

op zetten. Ik wilde weten hoe computers werkten, begon op een

Commodore 64 spelletjes te maken. Dat zorgde ervoor dat ik interesse

in een bedrijfje kreeg. Ik heb geprobeerd vakantiereizen aan de man

te brengen via internetpagina’s. Dat was toen bijzonder, maar ik werd

keihard uitgelachen. Ik vond dat ik me eerst maar eens moest speciali-

seren in iets, voordat ik verder zou gaan in de internetwereld. En zo

kwam ik bij het Nederlands Forensisch Instituut terecht. Ik heb die

nieuwsgierigheid van mijn vader verder doorgetrokken en in mijn

bedrijf gestopt. Wat gebeurt er digitaal en waarom loopt het zo?’

Wat gebeurt er digitaal?‘Fox-it probeert één à twee jaar vooruit te kijken naar de dreigingen die

kunnen opduiken mede door nieuwe technologieën. Wat ik zie, maakt

me bezorgd. Mensen hebben de neiging naar achteren te kijken en niet

naar voren. Dus worden er te weinig maatregelen genomen.’

We worden bang gemaakt opdat uw omzet stijgt.‘Dat is wel vrij cynisch. Als je ziet hoeveel ellende er al is. De zieken-

huizen zijn al vier- of vijfmaal in het nieuws gekomen nadat ze geveld

werden door een cyberaanval. Als je ziet hoe laag de beveiliging is

geweest, dat ze dagenlang niet konden opereren. Dat de medische

dossiers misschien wel op straat liggen. Dan denk ik niet dat we de

mensen bang maken. Ze moeten wakker geschud worden.’

46

vijf vragen aan

FORUM #07/11.04.13

Voormalig CDA-Kamerlid Mirjam

Sterk is benoemd tot ambassadeur

jeugdwerkloosheid. De komende twee

jaar gaat ze bij werkgevers aandringen

op werkplekken voor werkloze

jongeren. ‘Het is geen onwil.’

Waarom een speciale ambassadeur? Zo hoog is de jeugdwerkloosheid toch ook weer niet in Nederland?‘De werkgelegenheid voor volwassenen neemt

ook af, maar bij jongeren gaat dat twee keer

zo snel. We hebben het over 135 duizend

jongeren die geen baan kunnen vinden. Plus

nog een groep die moeite heeft om een stage-

plek te bemachtigen. Natuurlijk zijn er lan-

den waar het veel erger is, maar als je een 4 of

een 5 haalt in de klas, is er altijd wel iemand

die nog lager haalt. Dat neemt niet weg dat

het ontzettend schrijnend is dat jongeren

met hun diploma thuis op de bank komen

te zitten. En uiteindelijk is het ook in het

belang van werkgevers om ruimte te maken

voor deze jongeren. Verloren generatie zijn

grote woorden, maar dat risico bestaat wel.’

Denkt u dat werkgevers niet dolgraag jongeren in dienst zouden nemen als ze dat zouden kunnen?‘Ik besef heel goed dat het door de economi-

sche crisis voor bedrijven al ingewikkeld ge-

noeg is. En ja: aan werkgevers wordt niet alleen

gevraagd hier een bijdrage aan te leveren maar

ook nog eens aan het bestrijden van de oude-

renwerkloosheid. Het is ook geen onwil van

werkgevers, denk ik, eerder onmacht. Tegelij-

kertijd krijg ik ook mailtjes van werkgevers die

zeggen: ‘Ik heb wel plaatsen, maar hoe kom ik

aan die jongeren? Er is dus ook een mismatch,

met name in de techniek en de zorg.’

Wat gaat u daar aan doen?‘Jongeren gaan soms voor hun eigen droom

maar vergeten als het ware de financiële bij-

sluiter te lezen. Daarom is er geld vrijgemaakt

om jongeren daar beter over voor te lichten

en om ombuigingsgesprekken te voeren op

school. Want een kapster is misschien niet

om te scholen voor de techniek, maar wel voor

de zorg.’

En op de korte termijn? Wat hebt u sectoren te bieden?‘Ik ga goed luisteren waar de problemen zit-

ten. Sectoren en regionale arbeidsmarkten

weten elkaar niet altijd goed te vinden. Ik ga er

naartoe, met mensen praten, ze met elkaar aan

tafel zetten. Zo praktisch is het. In elke regio

moeten voor 1 juli plannen bedacht worden.

Werkgevers zouden zich daarbij moeten aan-

sluiten. Het onderwerp van de jeugdwerkloos-

heid is ook een van de thema’s van het sociaal

akkoord. Terecht. Op het moment dat de soci-

ale partners met concrete plannen komen, wil

het kabinet cofinancieren.’

‘Wat het allerbeste helpt, is als de economie

weer gaat groeien. Want ik kan een sector als

de bouw niet in mijn eentje aanzwengelen.

Gelukkig was ik deze week bij een bouw bedrijf

dat ondanks de crisis toch zijn best doet om

jongeren in dienst te nemen en verder op

te leiden.’

Gaan projecten om werkloze jongeren aan een baan te helpen niet ten koste van oudere werklozen die het nóg moeilijker hebben?‘Ik ken geen voorbeelden van banen waarbij

jongeren de plek innemen van ouderen. Oude-

ren hebben veel meer ervaring, die groepen zijn

niet zomaar uitwisselbaar. Waar ik wel wat in

zie, zijn de gezel-leerling constructies. Dat een

ervaren timmerman zijn kennis op die manier

overdraagt aan een jongere.’

www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Bob Bronshoff/hh

mirjam sterk

‘Ruimte maken voor jongeren is belangrijk’

FORUM #07/11.04.1347

overlevers

Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Colofon bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapsza-ken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam

Cover Foto Peter Boer/Hollandse Hoogte

Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau

Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

Forum is het tweewekelijkse opinieblad van onderne-mingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 onderne-mingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

Forum op internet www.vno-ncw.nl

Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië)

Aan dit nummer werkten mee Alfred van Delft, Janny Kamp, René Klawer, August Mesker, Sam Stevens, Sang-Ah Yoo, Sigrid Verweij, Rob Wolthuis

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari. Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie

Van Oordopgericht in 1868wat Baggeraar en Maritieme

Dienstverlener

Nog even en het laatste gat in de Afsluitdijk

is dicht. Dan is de Zuiderzee na jaren graven,

baggeren en storten van zand en klei offici-

eel geschiedenis. Hijskranen werken op

volle toeren om de laatste grond op de juiste

plek te krijgen. Er is veel materieel nodig.

Dat wordt onder andere geleverd door bagge-

raar Van Oord.

Het bedrijf start in 1868 als voorman Govert

van Oord uit religieuze overtuiging niet meer

op ‘de dag des heren’ wil werken. Hij wordt

ontslagen en begint in de Biesbosch riet en

rijshoutproducten te verhandelen. Daar wor-

den geweven matrassen van gemaakt om de

zeebodem mee vast te leggen. Tijdens de cri-

sis van de jaren dertig stapt Van Oord over op

het aannemen van ander werk, zoals oever-

en kustbescherming en later landwinning.

Geen slechte keuze: de palmeilanden die Van

Oord voor de kust van Dubai aanlegt, maken

het bedrijf wereldberoemd.

Tekst: Marcia TimmermansFoto: Van Oord, 1932

Samen helpen we kinderkanker de wereld uit!Kinderen en kanker: dat hoort niet bij elkaar.Ieder kind heeft recht op een lang en gezond leven. Kika heeft een missie: in het jaar 2025 moet 95% van alle kinderen met kanker genezen. Ambitieus? Zeker, maar absoluut haalbaar. Daarom zamelt KiKa geld in voor méér wetenschappelijk onderzoek. U kunt helpen, door met uw collega’s mee te doen aan Run for KiKa 95! Een onvergetelijke wandeltocht van 95 km waarbij ‘s nachts wordt doorgewandeld over onverharde paden van de Veluwe. Mis het niet, ga de uitdaging aan en draag je steentje bij in de strijd tegen kinderkanker.

47,5 of 95 km wandelen

prachtige route overde veluwe

team van 2 of meer personen

500 euro sponsorgeldper deelnemer500 euro sponsorgeld

30-31 AUG 2013

Meld nú uw bedrijf aan voor het inspirerendste sponsorevent van het jaar!

WWW.RUNFORKIKA95.NL

magazine-stopper copy.pdf 1 14-3-2013 9:46:10