operat ochrony zwierzĄt - gmina włoszakowice - strona ... · 8.3.2 gatunki chronione i zagrożone...

Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska

01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 13

tel./fax: (48) (22) 877 23 59 – 62

e-mail: [email protected]

www.nfos.org.pl

NIP: 522-000-18-89

Członek Światowej Unii Ochrony Przyrody

PLAN OCHRONY

PRZEMĘCKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

OPERAT OCHRONY SZATY ROŚLINNEJ

Warszawa, Poznań, Leszno, Wrocław lipiec 2008

Operat ochrony szaty roślinnej

Autorzy:

Krzysztof Świerkosz

Sylwia Wierzcholska (mszaki)

Monika Dimos-Zych (porosty)

Marek Halama (mykoflora)

Remigiusz Pielech

Plan ochrony Przemęckiego Parku Krajobrazowego przygotowany jest na zlecenie Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego.

2

Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2008


Spis treści:

1 WSTĘP ........................................................................................................................................7

2 OCENA LITERATURY............................................................................................................7

2.1 Flora naczyniowa i szata roślinna.................................................................................................. 7

2.2 Mykoflora ........................................................................................................................................ 8

3 OCENA DOTYCHCZASOWEJ OCHRONY.........................................................................9

4 KRAJOBRAZY ROŚLINNE...................................................................................................10

5 SIEDLISKA PRZYRODNICZE Z ZAŁĄCZNIKA I DYREKTYWY 92/43/EEC NA

TERENIE PRZEMĘCKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO................................................12

5.1 Siedliska występujące na terenie Parku ...................................................................................... 12 5.1.1 2330 Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi................................................................................. 12 5.1.2 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion ...... 12 5.1.3 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) .................................................................................... 13 5.1.4 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne ......................................................................................... 14 5.1.5 6510 Nizinne i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris).............................. 15 5.1.6 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska ................................................................................................. 15 5.1.7 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk........................ 16 5.1.8 9110 - 1 Kwaśne buczyny niżowe............................................................................................................... 17 5.1.9 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)........................ 17 5.1.10 9190 Kwaśne dąbrowy śródlądowe............................................................................................................. 18 5.1.11 91D0 Bory i lasy bagienne (podtyp: 91D0-2 sosnowy bór bagienny) ........................................................... 19 5.1.12 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) ........................................................................................................................................ 20 5.1.13 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) ............................................................ 21 5.1.14 91T0 Śródlądowy bór chrobotkowy Cladonio-Pinetum .............................................................................. 21

5.2 Siedliska przyrodnicze nie potwierdzone lub o niepewnym występowaniu............................. 22 5.2.1 3160 Jeziora dystroficzne ........................................................................................................................... 22 5.2.2 7110 Torfowiska wysokie & 7120 Torfowiska wysokie zdegradowane ........................................................ 22 5.2.3 9130-1 Żyzne buczyny niżowe ................................................................................................................... 23

6 FLORA NACZYNIOWA.........................................................................................................23

6.1 Wyniki badań ................................................................................................................................ 23

6.2 Taksony specjalnej troski............................................................................................................. 23

6.3 Obszary szczególnie cenne pod względem florystycznym........................................................ 24 6.3.1 Tereny objęte ochroną prawną ................................................................................................................... 25 6.3.2 Rezerwaty projektowane ............................................................................................................................ 25 6.3.3 Obszary poza ochroną ............................................................................................................................... 25

6.4 Gatunki inwazyjne ........................................................................................................................ 27

7 MSZAKI ....................................................................................................................................28

3



7.1 Metody badań ............................................................................................................................... 28

7.2 Lista florystyczna .......................................................................................................................... 28

7.3 Gatunki specjalnej troski.............................................................................................................. 31

7.4 Omówienie wyników badań......................................................................................................... 31

8 MYKOFLORA ..........................................................................................................................33

8.1 Przedmiot opracowania................................................................................................................ 33

8.2 Cele pracy, metodyka pracy, ramy czasowe opracowania ......................................................... 34

8.3 Wyniki............................................................................................................................................ 35 8.3.1 Systematyczny wykaz gatunków ................................................................................................................. 35 8.3.2 Gatunki chronione i zagrożone w Polsce. ................................................................................................... 36

8.4 Podsumowanie.............................................................................................................................. 39

9 POROSTY.................................................................................................................................40

9.1 Wstęp ............................................................................................................................................. 40

9.2 Materiał i metody ......................................................................................................................... 40

9.3 Wyniki............................................................................................................................................ 40

9.4 Omówienie wyników .................................................................................................................... 47

9.5 Gatunki chronione i zagrożone ................................................................................................... 49

9.6 Podsumowanie.............................................................................................................................. 52

10 OBSZARY WSKAZANE DO OCHRONY ........................................................................53

10.1 Proponowane rezerwaty ............................................................................................................... 53

10.2 Proponowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ................................................................... 54

10.3 Proponowane użytki ekologiczne................................................................................................ 55

10.4 Lasy gospodarstwa specjalnego „cenne fragmenty rodzimej przyrody”.................................. 56

10.5 Proponowane obszary Natura 2000 ............................................................................................. 56

11 ZAGROŻENIA DLA SZATY ROŚLINNEJ PARKU.......................................................57

12 CELE STRATEGICZNE W ZAKRESIE OCHRONY SZATY ROŚLINNEJ, FLORY I

MYKOFLORY ..................................................................................................................................58

12.1 Cele strategiczne........................................................................................................................... 58

12.2 Cele operacyjne ............................................................................................................................. 59

13 REGIONY WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNYCH DZIAŁAŃ .........................................61

14 OKREŚLENIE POTRZEB UZUPEŁNIENIA FORM OCHRONY ............................61

15 MONITORING GATUNKÓW RZADKICH I RELIKTOWYCH .................................62

4



16 OCENA PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW PLANU ....................................................62

16.1 Ekosystemy leśne ......................................................................................................................... 62

16.2 Ekosystemy torfowiskowe............................................................................................................ 63

16.3 Ekosystemy łąkowe i murawowe ................................................................................................ 63

17 PROPOZYCJE DO MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA

PRZESTRZENNEGO ....................................................................................................................63

18 PROPOZYCJE DO OPERATÓW URZĄDZANIA LASÓW ..........................................63

19 PROPOZYCJE DLA GOSPODARKI ROLNEJ ...............................................................64

20 BIOCENOTYCZNA ROLA ZADRZEWIEŃ I ZAKRZACZEŃ ŚRÓDPOLNYCH ..65

21 ZASADY TWORZENIA I KSZTAŁTOWANIA TERENÓW ZIELENI I

ZADRZEWIEŃ................................................................................................................................65

22 PROPONOWANA TEMATYKA I ZAKRES PRAC NAUKOWO-BADAWCZYCH....66

23 LITERATURA .....................................................................................................................67

Załącznik I - Lista gatunków roślin naczyniowych Przemęckiego Parku Krajobrazowego

5



Rys. 1. Mapa przeglądowa Przemęckiego Parku Krajobrazowego

6



1 WSTĘP

Przemęcki Park Krajobrazowy utworzono 25 listopada 1991 roku na powierzchni 21 450 ha, z czego 19 450 ha znajduje się w województwie wielkopolskim, zaś pozostałą część w województwie lubuskim. Celem ochrony Parku jest ochrona jednego z najciekawszych fragmentów krajobrazu polodowcowego tego terenu oraz jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Uroku Parkowi dodają 24 jeziora (zajmujące łączną powierzchnię 1480 ha) oraz rozległa powierzchnia lasów (8330 ha). Szata roślinna Parku uległa znacznemu przekształceniu w wyniku działalności człowieka. Dominują w niej bory sosnowe oraz użytki rolne (ponad 11 tys ha, czyli 52% powierzchni Parku). Cenne siedliska przyrodnicze zachowane są tylko we fragmentach.

2 OCENA LITERATURY

2.1 Flora naczyniowa i szata roślinna

Literatura dotycząca flory i szaty naczyniowej Przemęckiego Parku Krajobrazowego jest nieliczna i w większości pochodzi sprzed roku 1990, stąd jej przydatność dla potrzeb sporządzenia niniejszego planu ochrony jest ograniczona. Spośród tych prac wymienić należy opracowania

BORATYŃSKI A. 1974. Chimaphilla umbellata (L.) Barton w Polsce. Fragm. Flor et. Geobot 20:319-332.

FABISZEWSKI J., FALIŃSKI J. B. 1967. O roślinności okolic Przemętu. Przyr. Pol. Zach 8(1-4): 23-45.

GOŁDYN R. 1983. Zbiorowiska roślinności zanurzonej Jeziora Dominickiego i Jeziora Kuźnickiego na Pojezierzu Wielkopolskim. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach. B. 34:165-192.

KORDUS-WALANKIEWICZ B. 1977. Zbiorowiska roślinne Jezior Przemęckich. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30:111-132.

KROTOSKA T. 1977. Acidofilna dąbrowa Calamagrostio-Quercetum (Hartm. 1934) Scam. 1959. w lasach włoszczakowickich koło Leszna. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30:59-67.

STANIEWSKA-ZĄTEK W. 1977. Zespół Cladietum marisci All. 1922 w Wielkopolsce. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30: 69-82.

WOJTERSKI T., WOJTERSKA H., WOJTERSKA M. 1981. Mapa potencjalnej roślinności środkowej Wielkopolski. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 32: 7-35.

ŻUKOWSKI W., LATOWSKI K., JACKOWIAK B., CHMIEL J. 1988. Apium repens (Jacq.) Lag. W A. Jasiewicz (red.). Materiały do poznania gatunków rzadkich i zagrożonych Polski. Cz. I Fragmn. Flor Geobot. 33: 284-290.

KACZMAREK CZ. 1963. Rozmieszczenie wapieniolubnej roślinności łąkowo-bagiennej na Pojezierzu Leszczyńskim. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., PTPN, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Komitet Fizjograficzny, 12: 213-225.

7



O wiele większa wartość wykazały opracowania niepublikowane pochodzące z lat 1995-2007 takie jak:

DANIELEWICZ W., URBAŃSKI P. 1997. Operat Ochrony Flory Przemęckiego Parku Krajobrazowego (sprawozdanie z drugiego etapu badań), Poznań, maszynopis. Opracowanie zawierające liczne i aktualne informacje nt. rozmieszczenia cennych zbiorowisk roślinności naczyniowej oraz wybranych gatunków rzadkich i chronionych – większą część wystąpień opisywanych w tym materiale udało się potwierdzić w terenie, lub też stwierdzono stabilność warunków siedliskowych w opisywanych zbiorowiskach roślinnych.

GAWROŃSKI A. 2007. Powszechna inwentaryzacja przyrodnicza nadl. Włoszczakowice. Mscr.

Autor podaje 7 typów siedlisk przyrodniczych, z których wszystkie potwierdzono w terenie (z wątpliwościami dotyczącymi przynależności niektórych płatów do łąk trzęślicowych).

W zakresie cennych gatunków roślin opracowanie jest mniej przydatne, gdyż autor podaje najpierw „stanowiska cennych gatunków roślin znalezionych na terenie nadleśnictwa”, a następnie pisze, że „Nie stwierdzono żadnego stanowiska inwentaryzowanych gatunków roślin”. Być może w tym drugim zdaniu chodzi o gatunki z listy Natura 2000, które miały być przedmiotem inwentaryzacji leśnej?

KUJAWA A. 2007. Raport zbiorczy z inwentaryzacji leśnych siedlisk Natura 2000 Nadleśnictwo Kościan. Mscr.

Szczegółowe i kompetentne opracowanie dotyczące rozmieszczenia siedlisk leśnych i nieleśnych na terenie nadleśnictwa. W całości zaimplementowane dla potrzeb planu, za wyjątkiem odmiennej klasyfikacji drzewostanów bukowych nad jez. Trzebickim, które w przekonaniu autorów niniejszego operatu powinny być kwalifikowane do grądów.

PLAN OCHRONY REZERWATU „JEZIORO ŚWIĘTE” W NADL. KOŚCIAN

Kompetentne i wysoce szczegółowe opracowanie rezerwatu z uwzględnieniem wszystkich komponentów środowiska przyrodniczego i abiotycznego.

Projekt PLAN URZĄDZENIA LASU Nadleśnictwa Kościan na okres od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2013 r. Tom I – cz. 2 PROGRAM OCHRONY PRZYRODY

Opracowanie bardzo szeroko zakrojone i z dużą liczbą informacji – niestety stanowiska gatunków podane są nieprecyzyjnie – najczęściej w odniesieniu do całego nadleśnictwa, czasem do leśnictwa. W wyjątkowych wypadkach do pojedynczego obiektu np. rezerwatu Wyspa Konwaliowa.

2.2 Mykoflora

Na temat mykoflory odnotowano tylko trzy prace wykonane w latach 1964-2003, które wykazały przydatność w opracowaniu niniejszego planu ochrony:

GLASER T. 1964. Grzyby rezerwatu „Wyspa Konwaliowa” na jeziorze Przemęckim, zebrane w latach 1958-1959. Przyroda Polski Zachodniej, 8(1): 89-92.

8



DANIELEWICZ W I MALIŃSKI T. 1999. Materiały do znajomości rozmieszczenia purchawicy olbrzymiej Langermannia gigantea (Batsch: Pers.) Rostk. w zachodniej Polsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Ser. Bot., 48: 239-248.

LISIEWSKA L. I MADEJA J. 2003. Rozmieszczenie ściśle chronionych gatunków grzybów w Wielkopolsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria B - Botanika, 52: 7-25.

Stanowiska podawane w tych pracach uwzględniono w niniejszym opracowaniu.

3 OCENA DOTYCHCZASOWEJ OCHRONY

Porównanie z informacjami pochodzącymi z poprzednich okresów badawczych (zarówno tymi najstarszymi sprzed roku 1990) jak i nowszymi (Danielewicz, Urbańczyk 1997) pozwala na wyróżnienie trzech różnych tendencji w ochronie walorów przyrody, zależnych od typu ekosystemów jakie podlegają ochronie oraz sposobów ich zagospodarowania, a także czynników niezależnych od zarządzającego terenem.

Tendencje pozytywne, polegające na poprawie stanu ochrony, oraz struktury i funkcji siedlisk przyrodniczych dają się zauważyć w ekosystemach:

a) leśnych podlegających ochronie rezerwatowej, lub też zachowywanych bez wskazań gospodarczych. Głównie dotyczy to lasów grądowych i dąbrów kwaśnych w otoczeniu i w granicach rezerwatu Jezioro Trzebidzkie oraz w rez. Wyspa Konwaliowa. Dane Kujawy (2007), która miała możliwość zapoznania się z większością wydzieleń w lasach nadleśnictwa Kościan świadczą o tym jednoznacznie, a autorzy planu przychylają się do zdania wyrażonego w jej opracowaniu.

b) części łęgów olchowo-jesionowych, szczególnie nad jez. Trzebidzkim, jez. Zapowiednik oraz nad zasilającymi je ciekami, które obecnie wykazują cechy wysokiej naturalności i bogaty skład gatunkowy z wieloma gatunkami rzadkimi i chronionymi;

c) łąk wilgotnych oraz młak alkalicznych, które w latach 90-tych były w większości opuszczone i nie koszone, stąd też rozwijały się w ich miejscu zbiorowiska wysokoturzycowe. Przywrócenie koszenia w ostatnich latach (czy to za sprawą funkcjonowania programów rolnośrodowiskowych, czy dzięki zwiększonemu zapotrzebowaniu na siano) skutkuje obecnie występowaniem dużych, wielohektarowych powierzchni łąk wilgotnych, na których występują liczne populacje gatunków chronionych. Negatywnym zjawiskiem jest zbyt szybkie koszenie części zbiorowisk, szczególnie młak i łąk zmiennowilgotnych, które mogą powodować ich ubożenie i zanik szczególnie cennych gatunków;

d) niektórych ekosystemów jezior eutroficznych jak jez. Miałkie czy Małe, które podlegają intensywnym procesom wypłycania, wkraczając w naturalny ciąg sukcesji do ekosystemów bagiennych.

Tendencje utrzymania stanu, wykazujące zgodność stanów opisywanych w literaturze z obecnym, a więc nie prowadzące do pogorszenia stanu dotyczą głownie:

9



a) ekosystemów leśnych będących w ekstensywnej gospodarce leśnej, takich jak kwaśne dąbrowy (także planowane do ochrony rezerwatowej) oraz łęgi olchowo-jesionowe pozostające pod wpływem trzebieży i czyszczeń. W ekosystemach tych, pozostających w korzystnym stanie ochrony jeśli chodzi o strukturę gatunkową, zaznacza się zaburzenie funkcji, związane z zaburzeniami struktury pionowej oraz niewielką liczbą martwych drzew stojących lub leżących.

b) większości ekosystemów jezior eutroficznych, będących w wykorzystaniu rekreacyjnym, rybackim i wędkarskim.

Tendencje negatywne, związane z pogorszeniem stanu siedlisk oraz utratą przynajmniej części walorów ich struktury i funkcji (w niektórych przypadkach nieodwracalnej) dotyczą torfowisk przejściowych, zarówno najcenniejszych, objętych ochroną w rez. „Jezioro Święte”, jak i nie chronionych. W samym rezerwacie już 10 lat temu zanotowano wycofywanie się części stenotopowych gatunków takich jak Liparis loeseli czy Pedicularis palustris. W stosunku do roku 2004, kiedy to pło znajdowało się przy samym niemal pomoście obserwacyjnym (obs. Autora), obecnie odsunięte jest od niego o prawie 2 metry, co świadczy o bardzo szybkim obniżaniu się poziomu wody w torfowisku. W związku z tym obserwowane jeszcze 4 lata temu stanowiska Drosera rotundifolia czy Scheuchzeria palustris obecnie już zanikły, a gatunki te zmniejszają swój zasięg i liczbę dostępnych siedlisk.

Podobne tendencje występują w drugim z zachowanych torfowisk w leśnictwie Koszczury, natomiast bardzo źle przedstawia się sytuacja wielu siedlisk nisko- i przejściowotorfowiskowych zajmujących płytkie, bezodpływowe obniżenia śródleśne. Większość z nich utraciła już walory ekosystemów bagiennych, a postępujący stopniowo proces murszenia torfu powoduje ich szybkie zarastanie różnymi gatunkami traw i brzozą.

Stopniowe wysychanie dostrzegalne jest także w ekosystemach borów bagiennych, które funkcjonalnie i przestrzennie powiązane są z rozmieszczeniem torfowisk przejściowych.

Oczywiście za proces ten odpowiedzialne są występujące ostatnio niekorzystne zjawiska klimatyczne związane ze znacznym zmniejszeniem poziomu rocznych opadów i obniżaniem się poziomu lustra wód gruntowych. Zjawisko to występuje także w innych parkach krajobrazowych Polski Zachodniej i jest jednym z największych zagrożeń dla ich różnorodności biologicznej.

4 KRAJOBRAZY ROŚLINNE

Ta terenie Przemęckiego PK można wyróżnić trzy główne typy krajobrazów roślinnych.

Krajobrazy mozaikowe rolne, o charakterze antropogenicznym, rozwijają się na falistych obszarach moreny dennej, charakteryzując się przewagą pól uprawnych, często wielkoobszarowych, z niewielkimi enklawami zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, szczególnie rozwijających się w wilgotnych obniżeniach lub przy rowach melioracyjnych. Z florystycznego i siedliskowego punktu widzenia krajobrazy te nie mają dużych wartości, choć związane są z nimi liczne gatunki zwierząt (szczególnie ptaków) typowe dla krajobrazu otwartego.

10



Krajobrazy borów sosnowych, z niewielkimi enklawami innych zbiorowisk leśnych (głównie kwaśnych dąbrów i niewielkimi fragmentami łęgów olchowo-jesionowych wzdłuż cieków. W bezodpływowych obniżeniach tworzą się tu torfowiska przejściowe, z których tylko dwa zachowały swoje walory przyrodnicze, pozostałe są już niemal całkowicie wyschnięte i trudne do regeneracji. W większości krajobrazy te również pozbawione są walorów florystycznych, poza:

• licznym występowaniem Convallaria majalis

• pojedynczymi stanowiskami widłaków i Chimaphilla umbellata

• dużym fragmentem kwaśnych dąbrów w Nadleśnictwie Włoszczakowice, planowanych do ochrony rezerwatowej oraz rozproszonym stanowiskami kwaśnych dabrów, kwasnych buczyn i grądów, stanowiących enklawy wśród dominujących borów sosnowych;

• dwoma torfowiskami przejściowymi, z których jedno objęte jest ochroną rezerwatową (Jezioro Święte), drugie zaś znajduje się w korzystnym stanie ochrony, choć również stopniowo wysycha.

• niewielkimi fragmentami wydm z murawami psammofilnymi.

Krajobrazy mis jeziornych, cieków i kanałów, z którymi związana jest znaczna większość walorów przyrodniczych terenu. Krajobraz ten obejmuje mozaikowy kompleks siedlisk w skład którego wchodzą jeziora eutroficzne ze zbiorowiskami roślinności podwodnej oraz o liściach swobodnie pływających, pasami szuwarów (o szerokości zależnej od genezy i stopnia wypłycenia jeziora), zaroślami wierzbowymi i zespołem lasów przyjeziornych (olsy przechodzące w łęgi nadjeziorne), mechowiskami z Epipactis palustris oraz łąkami wilgotnymi i turzycowiskami. W większości miejsc, poza jeziorami będącymi obiektem intensywnego wykorzystania turystycznego (jak jez. Brenneńskie i Dominickie, kompleks ten jest zachowany w stopniu bardzo dobrym, a dzięki ponownemu rozpoczęciu koszenia łąk na terenie Parku jego stan uległ polepszeniu. Do kompleksu zaliczamy też rozległe płaty łąk wilgotnych, z towarzyszeniem łąk zmiennowilgotnych, szuwarów i łąk świeżych nad kanałami i ciekami łączącymi jeziora.

11



5 SIEDLISKA PRZYRODNICZE Z ZAŁĄCZNIKA I DYREKTYWY 92/43/EEC NA TERENIE PRZEMĘCKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO1

5.1 Siedliska występujące na terenie Parku

5.1.1 2330 Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi 1) Nazwa siedliska

2330 – Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi

2) Krótka charakterystyka ekologiczna

Do tego typu siedliska należą śródlądowe wydmy i rozmyte grzbiety wzgórz morenowych pokryte przez murawy z panującą szczczotlichą siwą (Corynephorus canescens), różnymi gatunkami porostów (głównie z rodzaju Cladonia sp.) oraz sporkiem pięciopręcikowym (Spergula pentandra) i chroszczem nagołodygowym (Tesdaalea nudicaulis). W murawach tych roślinność rzadko tylko pokrywa całą powierzchnię – z reguły pomiędzy roślinami widoczne są strefy nie porośnięte, pokryte białym piachem. Aspekt kolorystyczny muraw jest srebrzysto- lub niebieskoszary, jedynie podczas kwitnienia roślin z rodzin goździkowatych i krzyżowych pojawiają się małe, białe kwiaty tych ostatnich.

3) Występowanie w Polsce

W typowej postaci, zajmującej nie utrwalone wydmy śródlądowe jest bardzo rzadkie. W interpretowanej szerzej, obejmującej także tereny odlesione, na stokach i zboczach utrwalonych wydm, a nawet niewielki murawy na skrajach lasów siedlisko często występujące w całym kraju, głównie na obszarach morenowych. Większość płatów jest jednak zdegradowana lub zniszczona wskutek nasadzeń sosny albo też stopniowo zajmowana jako tereny budowlane.

4) Występowanie na terenie Parku

Siedlisko zajmuje bardzo małą powierzchnię, odnaleziono dwa płaty o powierzchni kilku arów. Pierwszy nad jeziorem Radomierskim, w postaci odsłoniętego zbocza wydmy, o częściowo naruszonej powierzchni, od strony zachodniej obsadzonego sosną. Zachował się tu tylko niewielki płat murawy. Drugie na zarośniętej, lecz częściowo odsłoniętej wydmie w lesie koło Krzycka Wielkieo.

5.1.2 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion

1) Nazwa siedliska

3150 – Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion

12

1 Rozdział niniejszy starano się przygotować w sposób umożliwiający bezpośrednią implementację do ewentualnego planu zarządzania dla obszaru Natura 2000 o granicach obejmujących najcenniejsze siedliska przyrodnicze i siedliska gatunków roślin i zwierząt na terenie Parku




Siedlisko łatwo rozpoznawalne dzięki częstemu występowaniu zespołu “lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaeetum) oraz nawodnych zbiorowisk rdestnic o pływających liściach.

Siedlisko bardzo rozpowszechnione na całym niżowym obszarze Polski, przede wszystkim wykształcone w szerokich dolinach rzecznych (naturalne starorzecza) oraz w kompleksach jezior polodowcowych (Pojezierza). Do pierwszego podtypu siedliska należą wszelkie typy starorzeczy, od dopiero wykształcających się, połączonych z rzeką, aż po zanikające i wypłacone oczka wodne naturalnego pochodzenia,. Dla utrzymania typu siedliska w dolinie rzecznej konieczne jest zapewnienie przetrwania pełnej zmienności form siedliska poprzez umożliwienie okresowych zalewów, a przynajmniej wysokiego poziomu wód gruntowych podlegających okresowym wahaniom. Dugi podtyp również jest silnie zróżnicowany, obejmując jeziora od płytkich, hypertoficznych, łatwo nagrzewających się zbiorników o szerokim pasie roślinności w litoralu, aż po formy zbliżone do mezotroficznych zbiorników rynnowych, jedna użyźnione wskutek czynników naturalnych lub antropogenicznych.


Siedlisko w całej Polsce pospolite, jednak tylko w podtypie 3150-1 naturalne zbiorniki wodne. Podtyp reprezentujący starorzecza jest coraz rzadszy wskutek regulacji dolin rzecznych, wiążących się z zasypywaniem i odcinaniem starorzeczy, pozostawianiem ich na terenie zawala oraz stopniowym wypłycaniem i wysychaniem wielu z nich.


Występowanie dużych tafli jezior eutroficznych było jednym z głównych powodów utworzenia Parku. Wszystkie zbiorniki wodne, które się tu znajdują należą do tego typu siedliska. Zbiornik znajdują się w różnych stadiach sukcesji – od głębokowodnych zbiorników o charakterze rynnowym (prawdopodobnie są to zeutrofizowane jeziora mezotroficzne) aż po niemal całkowicie zarośnięte trzcinowiskami i wypłycone zbiorniki (jak jez. Małe). Specyficzną odmianą są zbiorniki eutroficzne na terenach torfowisk przejściowych (Jez. Święte, torfowisko w oddz. 52), czasem traktowane wręcz jako jeziora dystroficzne.

5.1.3 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)

1) Nazwa siedliska

6410 – Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)


Jednokośne, zmiennowilgotne łąki powstałe wskutek specyficznego nałożenia się czynników naturalnych (podtapiania w okresie jesień-zima, i osuszania w ciągu lata) i antropogenicznych (koszenia na ściółkę w okresie jesiennym). Są to jedne z najbogatszych gatunkowo i najcenniejszych, a zarazem jedne z najszybciej ginących na naszym terenie zbiorowisk łąkowych (przy zaprzestaniu koszenia w okresie jesiennym degenerują się w bardzo szybkim tempie).

13



W dolinach rzecznych występują poza terenami regularnie zalewanymi, natomiast często zajmują siedliska wyniesione – na krawędzi pradoliny lub też w lokalnych podwyższeniach terenu nie zalewanych regularnie, lecz pozostających pod wpływem ruchomych wód gruntowych. Często tworzą postaci przejściowe do łąk zalewowych (siedlisko 6440) lub świeżych (6510).


Powierzchnia siedliska w Polsce nie jest znana, jednak są jeszcze w miarę rozpowszechnione. Badania podejmowane w ciągu ostatnich trzech lat wykazują znacznie większa zmienność tego typu siedliska, do którego dziś zaliczamy nie tylko typowe łąki z Molinia caerulea, ale także cały szereg zbiorowisk łąkowych o charakterze zmiennowilgotnym, także bez udziału tego gatunku.


Jeden duży płat (25 ha) podano w Inwentaryzacji Nadleśnictwa Włoszczakowice (Gawronski 2007). Nie potwierdzony.

We fragmentach występują także wśród łąk wilgotnych ze związku Calthion nad kanałem koło Przemętu, w specyficznych warunkach siedliskowych. Są to jednak płaty wykształcone nietypowo, bez udziału Molinia caerulea.

5.1.4 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne

1) Nazwa siedliska

6430 – ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne


Do typu należą naturalne i półnaturalne zbiorowiska higrofilnych bylin występujące w kompleksach roślinności nadrzecznej na niżu (tzw. zbiorowiska welonowe) oraz ziołorośla górskie, rozwijające się nad potokami w kompleksach leśnych regla dolnego i górnego, oraz w piętrze subalpejskim. Pierwsza grupa ograniczona jest w występowaniu do dolin dużych rzek i występuje tam dosyć często, choć wszędzie zajmuje nieduże powierzchnie. Jej charakterystycznymi gatunkami są pnącza, takie jak chmiel, kielisznik zaroślowy i kanianki. Z reguły występują one w kompleksie z innymi typami siedlisk Natura 2000 takimi jak lasy łęgowe, lasy zalewowe i różnego typu łąki.


W całym kraju pospolite, poszczególne podtypy związane z ziołoroślami górskimi występują rzadziej i związane są określonymi warunkami siedliskowymi.


Występują często na skrajach lasów łęgowych, na granicach pomiędzy rożnymi zbiorowiskami higrofilnymi (np. w ekotonie las – łąka wilgotna, las – trzcinowisko), w obniżeniach terenu i nad ciekami (głównie nad rowami odwadniającymi w kompleksach ląkowych, tu często wraz z trzcinowiskami) wzdłuż pasów zarośli i zadrzewień między łąkami. Wykształcone albo w postaci

14



typowych ziołorośli higrofilnych ze związku Filipendulion, albo tez okrajków nitrofilnych i wilgociolubnych ze związku Convolvuletaia sepium.

5.1.5 6510 Nizinne i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)

1) Nazwa siedliska

6510 – Nizinne i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) // Nizinne łąki kośne (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)


W tym typie siedliska utrzymane są niemal wszystkie użytkowane kośnie, nie podsiewane mieszankami traw łąki świeże i umiarkowanie świeże oraz zalewowe występujące na polskim niżu i w niższych partiach gór. Mimo częstego występowania rzadko już spotykamy tu postaci dobrze wykształcone i bogate gatunkowo. W dolinach rzecznych występują zarówno w miejscach regularnie zalewanych, na madach piaszczystych i innych ubogich utworach (z masowym udziałem Alopecuru pratensis), jak i na innych podłożach, na siedliskach świeżych oraz umiarkowanie wilgotnych, w miejscach użytkowanych tradycyjnie jako łąki dwukośne. O ile pierwsza z tych form jest typowa niemal wyłącznie dla rozległych dolin rzecznych, dryga należy do częstych w całym kraju i nie jest związana ściśle z układami typowymi dla doliny rzecznej.


Siedlisko pospolite w całym kraju, choć stopniowo traci stanowiska, zmniejsza się jego powierzchnia i zubaża skład gatunkowy.


Łąki świeże kośne występują dosyć rzadko, ponieważ większość łąk w Parku rozwija się na terenach wilgotnych. Stwierdzane głównie wśród kompleksów borów sosnowych i dąbrów, w miejscach mniejszego uwilgotnienia, z niskim poziomem wód gruntowych. Wiele z nich jest podsiewanych mieszankami traw pastewnych lub podlega intensywnym zabiegom pratotechnicznym, stąd też na łąkach świeżych nie notowano wystąpień rzadkich lub chronionych gatunków roślin.

5.1.6 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska

1) Nazwa siedliska

7140 – torfowiska przejściowe i trzęsawiska


Torfowiska przejściowe i trzęsawiska pod względem warunków troficznych hydrologicznych posiadają cechy pośrednie pomiędzy typowymi torfowiskami niskimi a wysokimi, stąd tez ich identyfikacja często nie jest jednoznaczna, Rozwijają się w miejscach, gdzie bilans wodny torfowiska znajduje się w dynamicznej równowadze pomiędzy dopływem wód opadowych a zasilaniem przez wody

15



podpowierzchniowe. Trofia jest niska a odczyn wód kwaśny lub silnie kwaśny (tam gdzie występują wody podpowierzchniowe bogate w zasady rozwijają się torfowiska typu 7230).

Najczęściej torfowiska przejściowe powstają skutek stopniowego lądowacenia zbiorników wodnych i stopniowo przechodzą w torfowiska wysokie. Występują samodzielnie, lub tez wchodzą w skład większych kompleksów torfowiskowych, np. zajmując brzeżne partie torfowisk wokół torfowisk wysokich.


Siedlisko to w Polsce najczęściej występuje w młodoglacjalnych krajobrazach północnej i zachodniej części niżu, gdzie znajdują doskonałe warunki rozwoju w obsychających obniżeniach. W górach torfowiska te znane są z Sudetów (głównie Góry Izerskie i Karkonosze), w Karpatach i na Podkarpaciu są skrajnie rzadkie.


Najlepiej rozwiniętym torfowiskiem przejściowym na terenie Parku jest obiekt objęty ochroną w rezerwacie Jezioro Święte, drugie pod względem zachowania torfowisko występuje w leśnictwie Koszczury (oddział 52o).

Na całym terenie Parku znajduje się także kilka innych bezodpływowych zagłębień, które zachowały pewne cechy torfowisk przejściowych, jednak w chwili obecnej są one silnie przesuszone i zdegenerowane. O ich przynależności do typu świadczą pojedyncze wystąpienia gatunków takich jak Hydrocotyle vulgaris, Comarum palustre czy Menyanthes trifoliata oraz zachowana jeszcze kępkowa struktura, z występowaniem torfowców w wilgotniejszych partiach niecek. W większości torfowiska są już one jednak zarośnięte przez drzewa i krzewy, a rozpoczęty proces murszenia torfu skutkuje masowym rozwojem traw. Gatunkami dominującymi są Molinia caerulea, Calamagrostis canesces lub Calamagrostis arundinacea.

5.1.7 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk

1) Nazwa siedliska

7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk


Są to neutralne i zasadowe młaki, torfowiska źródliskowe i przepływowe, zasilane przez wody podziemne zasobne w zasady, o pH wahającym się między 6 a 8. Pokrywają je bardzo różnorodne zbiorowiska roślinne (obecnie znamy 20 syntaksonów), z reguły z udziałem gatunków wapieniolubnych, bardzo często rzadkich zarówno w skali lokalnej jak i kraju. Pod względem hydrologicznym są to typowe siedliska soligeniczne, zasilane przez ruchliwe wody podziemne, stąd spotykamy je na wypływach źródlisk, w dolinach rzecznych lub na krawędziach mis jeziornych, gdzie z reguły występują w kompleksie z wieloma innymi siedliskami o charakterze naturalnym lub półnaturalnym


16



Torfowiska zasadowe są w Polsce rozmieszczone nierównomiernie. Koncentrują się w Polsce południowej, gdzie sięgają od podnóża aż po regiel dolny, szczególnie w pasmach z udziałem skał wapiennych. W Polsce środkowej i północnej spotykamy je wszędzie tam gdzie utworom polodowcowym towarzysza żwiry lub piaski z okruchami skal wapiennych, oczywiście w sprzyjających warunkach wodnych.


Prawdopodobnie do tego typu siedliska należy zaliczyć młaki turzycowe nad jeziorem Brenneńskim oraz jez. Lgiń, z bogatym występowaniem Epipactis palustris i Dactylorhiza incarnata. Nie prowadzono na nich szczegółowych badan fitosocjologicznych, jednak charakter zbiorowiska oraz występowanie gatunków charakterystycznych przemawia za taką właśnie klasyfikacja. Nie można także wykluczyć występowania innych tego typu młak na krawędziach pozostałych mis jeziornych

Czasami (mylnie) do tego typu siedliska zalicza się szuwary kłociowe Cladietum marisci na brzegach jezior. Szuwary te występują w Parku często, jednak wchodzą tu w skład kompleksu siedliska 3150 – jeziora eutroficzne.

5.1.8 9110 - 1 Kwaśne buczyny niżowe

1) Nazwa siedliska

9110 - 1 kwaśne buczyny niżowe


Lasy z dominacja buka oraz ubogim runem z udziałem gatunków borowych oraz mezofilnych gatunków ogólnoleśnych.


Występują w Polsce zachodnie, od Pomorza aż po Dolny Śląsk, w zasięgu wpływow klimatu atlantyckiego i klimatów górskich.


Pojedyncze fragmenty w południowej części Parku w sąsiedztwie dąbrów włoszczakowickich. Kujawa (2007) podaje je także z otoczenia jeziora Trzebidzkiego, jednak w opinii autora są to fragmenty grądów, zniekształcone wskutek nasadzeń buka.

5.1.9 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)

1) Nazwa siedliska

9170 – Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)


17



Do tego typu siedliska należą wszystkie wielogatunkowe lasy liściaste Polski niżowej. W górach występuje do 500 m n.p.m., rzadko tylko sięga wyżej, lokalnie w Karpatach do 900 m. Pierwotnie siedlisko to zajmowało niemal większość obszaru Polski, jednak wielowiekowa eksploatacja spowodowała zajęcie jego żyznych, bogatych siedlisk pod uprawy, łąki i zabudowania. Do zniszczenia tego siedliska przyczyniła się też dawna gospodarka leśna, poprzez tępienie uznawanego za chwast leśny graba zwyczajnego i protegowanie dębu szypułkowego.

W typowej postaci siedlisko 9170 zajęte jest przez lasy grabowo-lipowo-dębowe, czasem jednolicie lipowe, z domieszką wielu innych gatunków takich jak klon zwyczajny, klon polny, jawor, olsza, jesion, buk, a nawet świerk lub sosna.

W runie odmian wilgotnych i świeżych występują gatunki siedlisk żyznych, w zależności od odmiany zbiorowiska mogą to być wczesnowiosenne geofity (kokorycze, zawilec żółty, ziarnopłony, czosnki, tulipan leśny, śnieżyczka przebiśnieg), gatunki siedlisk wilgotnych (czyściec leśny, perz psi, kostrzewa olbrzymia) lub pospolitsze gatunki ogólnoleśne. Postaci suchsze (tzw. grądy wysokie) są specyficzne dla terenów leżących poza obszarami zalewanymi lub leżącymi pod wpływem wysokiego lustra wody gruntowej . Ich częstym składnikiem jest kupkówka Aschersona (Dactylis polygama), w najbardziej ubogie postaci wkraczają tez gatunki acydofilne, takie jak borówka czernica i orlica pospolita.


Nadal jest to siedlisko dosyć często spotykane, lecz głównie w różnego rodzaju formach zdegenerowanych lub stadiach regeneracyjnych. Najlepiej wykształcone są fragmenty objęte ochroną rezerwatową lub leżące w obrębie dużych kompleksów leśnych. Występuje na terenie całego kraju, poza obszarami górskimi.


Stwierdzone tylko w kilku oddziałach wokół jeziora Trzebidzkiego, podawane także z jednego oddziału w rezerwacie „Wyspa Konwaliowa”. Kujawa (2007) dla całego Nadleśnictwa Kościan podaje grady z zaledwie z 59 wydzieleń zajmujących 206 ha. Niejasna jest pozycja systematyczna sąsiadujących z gradami nad jez. Trzebidzkim wydzieleń z udziałem buka, które Kujawa zalicza do kwaśnych i żyznych buczyn niżowych, natomiast w przekonaniu autora mamy tu do czynienia ze zniekształconymi wskutek uprawy buka lasami grądowymi.

Niezależnie od klasyfikacji – zespól lasów bukowo-dębowo-grabowych wokół Jeziora Trzebickiego jest jedynym tak dobrze zachowanym na terenie Parku.

5.1.10 9190 Kwaśne dąbrowy śródlądowe

1) Nazwa siedliska

9190 – Kwaśne dąbrowy śródlądowe


Ubogie florystycznie lasy dębowe, zwykle budowane przez Quercus petraea, rzadko Quercus robur, z domieszką Fagus sylvatica, Betula pendula oraz Pinus sylvestris. Warstwa krzewów uboga, najczęściej

18



budowana przez Frangula alnus i podrosty drzew. W postaci typowej, pomorskiej gatunkiem charakterystycznym jest pnący wiciokrzew – Lonicera peryclimenum, jednak postaci te nie występują w głębi lądu (choć Lonicera peryclimenum czasem dziczeje i powoduje mylne zaklasyfikowanie typu siedliska), W postaciach śródlądowych runo budowane przez wysokie trawy (Calamagrostis arundinacea, C. epigeios), krzewinki (Vaccinium sp., Calluna vulgaris) oraz jastrzębce (Hieracium sp.), orlicę pospolitą (Pteridium aquilinum) i inne mezofilne oraz acidofilne gatunki ogólnoleśne. Z fitosocjologicznego punktu widzenia zaliczamy tu zespoły Calamagrostio-Quercetum, Luzulo pilosae-Quercetum oraz Luzulo albidae-Quercetum.


Siedlisko występuje wyłącznie w Polsce zachodniej, w typowej postaci w obszarach nadmorskich, w strefie oddziaływania klimatu o cechach atlantyckich, zaś w śródlądowej na podłożach mineralnych różnego typu – od piasków polodowcowych po kamieniste ubogie rankery Pogórza i Przedgórza Sudeckiego.


Doskonale znane i od dawna opisywane są dąbrowy w Nadleśnictwie Włoszczakowice, planowane do ochrony rezerwatowej jako rezerwat „Kwaśne dąbrowy”. Są to doskonale wykształcone postaci zespołu Calamagrostio-Quercetum, ze starodrzewiem i typowym składem runa, ponadto z bogatą fauna bezkręgową i masowo występującym jelonkiem (Lucanus cervus). W obrębie Parku kwaśne dąbrowy występują ponadto w sąsiedztwie Nowej Wsi, na Wyspie Konwaliowej, a w mniejszych fragmentach – także wśród borów sosnowych na całym terenie.

5.1.11 91D0 Bory i lasy bagienne (podtyp: 91D0-2 sosnowy bór bagienny)

1) Nazwa siedliska

91D0-2 sosnowy bór bagienny


Sosnowy bór bagienny występuje w miejscach z bardzo wysokim poziomem stagnujących wód gruntowych pochodzenia opadowego, ze zwierciadłem wody nie opadającym poniżej 50 cm. Podłożem mogą być piaski lub gliny pokryte warstwą torfu o niskiej kwasowości (ph3,5-4,5). Bory bagienne towarzyszą torfowiskom wysokim lub całym kompleksom torfowiskowym, często występując także za pasem mszarów wokół zbiorników na obszarach torfowiskowych lub w stale podtopionych obniżeniach.


Występują w całej Polsce niżowej w zasięgu kompleksów torfowisk wysokich i przejściowych, stąd w niektórych regionach są siedliskiem pospolitym, a niektórych zaś bardzo rzadkim, w zależności od warunków lokalnych.


W typowej postaci bór bagienny zajmuje w obrębie Parku tylko około 2 ha w rezerwacie Jezioro Święte. 19



5.1.12 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)

1) Nazwa siedliska

91E0 – Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)


W Polsce ten typ siedlisk obejmuje dwa, silnie różniące się pomiędzy sobą podtypy.

Pierwszym są wierzbowo-topolowe lasy lęgowe w dolinach wielkich rzek, zaliczane do związku Salicion albae. Siedliska wilgotnego lasu łęgowego zalewane są corocznie (Lłw2) lub kilka razy w roku (Lłw3), związane są najczęściej z tarasami rzecznymi większych rzek. Dla trwałego utrzymywania się w krajobrazie wymagają 30 dni zalewu w roku, co z uwagi na regulacje koryt rzecznych i permanentne obniżanie się poziomu dna na odcinkach skanalizowanych lub podzielonych stopniami wodnymi jest coraz trudniejsze do uzyskania.

Drugim są łęgowe lasy olchowe i olchowo-jesionowe związane z długo utrzymującymi się zalewami i jednocześnie niewielkimi zabagnieniami terenu. Zajmują tereny o powolnym przepływie wód – płaskie dna dolin wolno płynących mniejszych rzek i strumieni oraz brzeżne partie dolin większych rzek. Spotykamy je także w miejscach wysięku i dopływu wód z wyżej położonych terenów, na tarasach przyjeziornych, przy źródliskach oraz na obrzeżach dolin. W typologii leśnej należą tu siedliska olsu jesionowego, zalewane corocznie na wiosnę (OlJ2) i siedliska zalewane i podtapiane (wody utrzymujące się dłuższy czas w ciągu roku) (OlJ3) a czasem także lasu wilgotnego (LW). Drzewostan olszowy z udziałem jesionu, wiązów, klonu rzadziej brzozy omszonej. W II piętrze, o zwarciu ok.20% występują grab i czeremcha zwyczajna. Podrost stanowią gatunki drzewostanu, a podszyt czeremcha, leszczyna, trzmielina, jarzębina i kruszyna.


Odmiana związana z dolinami dużych rzek nizinnych (łęgi topolowe i wierzbowe) należy do najrzadszych zespołów leśnych Polski. Ponieważ wymagają one długiego i regularnego okresu zalewu, wskutek regulacji rzek ich stanowiska skurczyły się do wąskich pasów w międzywalu. Sytuację pogarsza spadający z roku na rok bilans wodny i coraz mniejsze zalewy – nawet w przypadku katastrofalnych powodzi wody szybko spływają wyregulowanymi korytami i okres zalewu jest zbyt krótki dla prawidłowego wykształcania się tego ekosystemu.

Odmiany siedliska związane z małymi ciekami górskimi i nizinnymi, źródliskami oraz brzegami mis jeziornych są natomiast pospolite w całym kraju. Tereny które zajmują są mało atrakcyjne dla gospodarki człowieka (także leśnej) więc wielu wypadkach ekosystemy te znajdują się dobrym stanie ochrony


Na terenie Parku są to siedliska częste, choć zajmują małe powierzchnie wzdłuż cieków, kanałów oraz na brzegach jezior. Najlepiej wykształcone, o niemal naturalnych charakterze, z dużą liczbą gatunków

20



charakterystycznych i rzadkich, występowaniem martwych pni stojących i leżaniny - są łęgi w okolicy jeziora Zapowiednik oraz w rezerwacie Jezioro Trzebickie i nad zasilającymi te jeziora ciekami

5.1.13 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)

1) Nazwa siedliska

91F0 – Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)


Mieszane, wielogatunkowe, bardzo żyzne lasy niżowe, występujące na obszarach poddanych zalewom rzecznym, szczególnie w dolinach większych rzek. W drzewostanie występują m.in. dąb szypułkowy, jesion wyniosły, olcha czarna, topola biała, topola czarna, wiąz limak; na wilgotniejszych stanowiskach w składa wchodzą wierzby, a na obszarach rzadko zalewanych także lipa drobnolistna, grab i klon polny. Najbardziej charakterystyczne dla drzewostanu są jednak wiąz polny, grusza pospolita i jabłoń, których występowanie odróżnia ten typ siedliska od rozwijających się w sąsiedztwie wilgotnych grądów doliny rzecznej. W drzewostanach znajdujących się w stanie zbliżonym do naturalnego warstwa koron jest często rozluźniona, pojawiają się luki szybko zarastające krzewami i bylinami. Zjawiska takie należą do naturalnych elementów cyklu rozwojowego łęgów, i nie powinny być argumentem za “gorszym” stanem siedliska – wprost przeciwnie świadczą o jego wysokiej naturalności. Warstwa krzewów jest bogata i lokalnie wykazuje się dużym zwarciem. Przeważają w niej głogi: jedno- i dwuszyjkowy, kalina koralowa, trzmielina pospolita, dereń świdwa i różne gatunki jeżyn.

Runo jest bogate, ziołoroślowe, z wieloma gatunkami wysokich bylin oraz zakwitających wiosną geofitów. Spotykamy tu liczne storczyki (miejscami masowo występuje kruszczyk szerokolistny) i największe w regionie populacje śnieżyczki przebiśnieg. W zależności od rytmu zalewów w warstwie tej zachodzą dynamiczne zmiany składu gatunkowego i ilościowości poszczególnych gatunków – spotykamy także płaty zdominowane przez pokrzywę, która jest gatunkiem pierwotnie występującym właśnie na terenach zalewanych.


W Polsce zajmuje doliny dużych rzek nizinnych, największe i najlepiej wykształcone powierzchnie nad Odrą, nad Wisłą, Warta i innymi dużymi rzekami w znacznie mniejszej liczbie i powierzchni płatów.


Znany z terenu nadleśnictwa Kościan (Kujawa 2007), jednak na terenie Parku nie potwierdzono występowania jego występowania w obrębie Nadleśnictwa. Jeden płat, prawdopodobnie omyłkowo zakwalifikowany do tego typu siedliska w południowej części Parku, niedaleko jeziora Lgiń.

5.1.14 91T0 Śródlądowy bór chrobotkowy Cladonio-Pinetum

1) Nazwa siedliska

91T0 – śródlądowy bór chrobotkowy Cladonio-Pinetum

21




W typowej postaci ochronie podlegają naturalne bory chrobotkowe na szczytach i stokach wydm, z glebą bielicową i runem ubogim w gatunki roślin zielnych, zdominowanym przez porosty z rodzaju Cladonia, Cetraria, Cornicularia i inne. W Polsce fitocenozy takie opisywane są jako Cladonio-Pinetum. Z uwagi na identyfikację fitosocjologiczną ochronę typu siedliska poszerzono jednak także na postaci antropogeniczne borów sosnowych, z reguły w starszych klasach wieku i z porostowym runem, jednak występujące na siedliskach suboptymalnych, ukształtowanych przez gospodarkę człowieka.


Postaci naturalnych borów sosnowych są skrajnie rzadkie, występują wyłącznie w obszarach morenowych Polski niżowej, zajmując siedliska skrajne pod względem trofii (gleby bielicowe, skrajnie ubogie w składniki odżywcze, niekorzystne warunki wodne). Odbiegające od typu bory chrobotkowi z udziałem reliktowych form sosny spotykane są także w Sudetach, gdzie występują na skałach lub piargach piaskowcowych i granitowych na pojedynczych stanowiskach w Górach Stołowych, Karkonoszach i dolinie Bystrzycy Dusznickiej.

W rozumieniu poszerzonym – pospolite w całej Polsce niżowej na glebach bielicowych, także na obszarach znajdujących się w potencjalnym zasięgu innych zbiorowisk leśnych.


Stwierdzony w Nadleśnictwie Kościan, w leśnictwach Kaszczor i Przemęt, Na szczególną uwagę według Kujawy (2007) zasługuje ponad 100 letni bór chrobotkowy w oddz. 293f, 317d, 318b i 318 f w leśnictwie Kaszczor.

5.2 Siedliska przyrodnicze nie potwierdzone lub o niepewnym występowaniu

5.2.1 3160 Jeziora dystroficzne

W inwentaryzacji LP z roku 2007 do tego typu siedliska zaliczono oczko wodne w centrum rezerwatu Jezioro Święte. Występowanie Nuphar luteum, Nympaea alba oraz Typha latifolia świadczy jednak na korzyść jeziora eutroficznego (3150) i tak też zostało ono zaklasyfikowane w niniejszym operacie.

5.2.2 7110 Torfowiska wysokie & 7120 Torfowiska wysokie zdegradowane

Jeden płat zaliczony do torfowiska wysokiego oraz 2 płaty torfowisk zdegradowanych (7120) podano w inwentaryzacji leśnej nadleśnictwa Włoszczakowice (Gawronski 2007). Płat torfowiska wysokiego występuje według autora„pośrodku torfowiska przejściowego”. W praktyce takie niewielki płaty roślinności wysokotorfowiskowej wśród torfowisk przejściowych traktuje się jako część kompleksu torfowiskowego i wlicza do zespołu siedlisk 7140. Podobnie płaty zaliczone do 7120 niemal na pewno są zdegradowanymi i osuszonymi płatami siedlisk torfowisk przejściowych.

22



5.2.3 9130-1 Żyzne buczyny niżowe

Część wydzieleń zaliczanych przez autorów do grądu, została zaliczona przez Kujawę (2007) do żyznej buczyny, z uwagi na zwiększony udział buka w drzewostanie. Jednak jak pisze sama autorka „Często w jednym wydzieleniu kwaśna buczyna współwystępuje mozaikowo z grądem lub z żyzną buczyną zajmującą podnóża skarp i doliny wąwozów”. Szczegółowe wydzielenie tych typów siedlisk, szczególnie jeśli występują w mozaice na niewielkiej powierzchni nie jest przedmiotem dyskusji niniejszego planu ochrony.

6 FLORA NACZYNIOWA

6.1 Wyniki badań

Na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego potwierdzono występowanie 654 gatunków roślin naczyniowych, spośród ogólnej liczby 760 podawanych w opracowaniach krajoznawczych. Ta druga liczba wydaje się przesadzona, nie odnaleziono bowiem kompetentnego źródła podawanej informacji.

Lista taksonów jest w zasadniczych zarysach zgodna z opracowaniem Danielewicz, Urbański 1997, znalazło się na niej tylko kilka nowych taksonów. Nie badano szczegółowo roślinności ruderalnej, jako mającej mały wpływ na różnorodność biologiczną Parku.

6.2 Taksony specjalnej troski

Na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego odnotowano to tej pory występowanie 45 gatunków objętych ochroną gatunkowa lub z ginących w kraju w tym 32 objętych ochroną ścisłą, 12 objętych ochroną częściową i 1 gatunek z czerwonej listy nie objęty żadną formą ochrony (tab. 6.1). Dwa należą z dużą dozą prawdopodobieństwa do wymarłych.

Tab. 6.1 Gatunki „specjalnej troski” L.P NAZWA ŁACIŃSKA NAZWA POLSKA KAT.

OCHR, 1 Apium repens selery błotne Zał. II 2 Batrachium aquatile włosienicznik wodny Ścisła 3 Campanula bononiensis dzwonek boloński Ścisła 4 Schoenus ferrugineus marzyca ruda Ścisła 5 Centaurium erythraea centuria pospolita Ścisła 6 Chimaphila umbellata pomocnik baldaszkowy Ścisła 7 Ledum palustre bagno zwyczajne Ścisła 8 Carex limosa turzyca bagienna Ścisła 9 Cephalanthera rubra buławnik czerwony Ścisła 10 Cladium mariscus kłoć wiechowata Ścisła 11 Dactylorhiza incarnata kukułka krwista Ścisła 12 Daphne mezereum wawrzynek wilczełyko Ścisła

23



13 Diphasiastrum complanatum widlicz spłaszczony Ścisła 14 Drosera rotundifolia rosiczka okrągłolistna Ścisła 15 Epipactis helleborine kruszczyk szerokolistny Ścisła 16 Epipactis palustris kruszczyk błotny Ścisła 17 Gentiana pneumonanthe goryczka wąskolistna Ścisła 18 Gentianella uliginosa goryczuszka błotna Ścisła 19 Hepatica nobilis przylaszczka pospolita Ścisła 20 Iris sibirica kosaciec syberyjski Ścisła 21 Lilium martagon lilia złotogłów Ścisła 22 Liparis loeselii lipiennik Loesela Ścisła23 Listera ovata listera jajowata Ścisła 24 Lonicera peryclimenum wiciokrzew pomorski Ścisła 25 Lycopodium clavatum widłak goździsty Ścisła 26 Nasturtium officinale rukiew wodna Ścisła 27 Neottia nidus-avis gnieźnik leśny Ścisła 28 Pedicularis palustris gnidosz błotny Ścisła29 Scheuchzeria palustris bagnica torfowa Ścisła 30 Utricularia intermedia pływacz średni Ścisła 31 Utricularia minor pływacz drobny Ścisła 32 Utricularia vulgaris pływacz zwyczajny Ścisła 33 Lathyrus palustris groszek błotny Cz. List. 34 Asarum europaeum kopytnik pospolity CzCH 35 Convallaria majalis konwalia majowa CzCH 36 Frangula alnus kruszyna pospolita CzCH 37 Hedera helix bluszcz pospolity CzCH 38 Helichrysum arenarium kocanki piaskowe CzCH 39 Hierochloë odorata turówka wonna CzCH 40 Menyanthes trifoliata bobrek trójlistkowy CzCH 41 Nuphar lutea grążel żółty CzCH 42 Nymphaea alba grzybienie białe CzCH 43 Primula veris pierwiosnek lekarski CzCH 44 Ribes nigrum porzeczka czarna CzCH 45 Viburnum opulus kalina koralowa CzCH

Przekreślenie – gatunki wymarłe.

6.3 Obszary szczególnie cenne pod względem florystycznym

Obszar Przemęckiego PK obfituje w cenne fragmenty szaty roślinnej wraz z towarzyszącymi im gatunkami roślin. Do najważniejszych i najcenniejszych z punktu widzenia ochrony flory i szaty roślinnej należą:

24



6.3.1 Tereny objęte ochroną prawną Rezerwat „Jezioro Trzebickie

Rezerwat o powierzchni 93 ha jest rezerwatem powołanym dla ochrony ptaków. Jednak taflę jeziora otacza doskonale wykształcony zespół trzcinowisk, szuwarów i zarośli wierzbowych, które stopniowo przechodzą w oles, a następnie łęg nadjeziorny. Notowano tu (Danielewicz, Urbanski 1997) Triglochin maritimum. Na stromej skarpie nad jeziorem (oddz. 258f Nadl. Kościan) występuje też jeden z nielicznych fragmentów grądu, z typowym składem drzewostanu oraz bogatym runem, w skład którego wchodzi m.in. Hepatica nobilis.

Tereny cenne przyrodniczo ciągną się także poza obręb rezerwatu – na wschód od jeziora, nad zasilającymi je ciekami występują łęgi olchowo-jesionowe zarastające dawne łąki wilgotne, spontanicznie wykształcone i słabo zagospodarowane.

Rezerwat „Torfowisko nad Jeziorem Świętym”

Powierzchnia 6,84 ha (lub 7,59 ha), 1959 r. Dobrze wykształcone torfowisko przejściowe z płem zarastającym powierzchnię niewielkiego jeziorka eutroficznego, otoczone borem bagiennym. Występuje tu szereg gatunków rzadkich i chroniony jak Utricularia minor, Cladium mariscus , Carex limosa, Drosera rotundifolia, Scheuchzeria palustris, Rhynchospora alba, Andromeda polifolia. Z torfowiska tego podawano także Liparis loeseli oraz Padicularis palustris (nie obs. 2008 i prawdopodobnie wymarłe.).

Rezerwat „Wyspa Konwaliowa”

Z bardzo dobrze zachowanymi zbiorowiskami grądów oraz kwaśnych dąbrów i stanowiskiem (nie obs. 2008) Cephalanthera rubra, Lilium martagon, Neottia nidus avis.

6.3.2 Rezerwaty projektowane „Kwaśna Dąbrowa”

Rozległy płaty typowych i doskonale wykształconych kwaśnych dąbrów (Calamagrostio arundinaceae-Quercetum) zajmujący oddz. 89-10, 109-112 oraz121-124 (łącznie ponad 600 ha, z czego prawie 130 proponowanych jest do ochrony rezerwatowej). Mimo braku szczególnie cennych gatunków roślin naczyniowych wartość tego obszaru jest bardzo wysoka, szczególnie, że występują tu także bardzo duże populacje jelonka rogacza.

Z gatunków chronionych notowano tu Chimaphilla umbellata oraz (bardzo pospolicie) Convallaria majalis

6.3.3 Obszary poza ochroną Łąka z Apium repens na W od Osłonina

Łąka nad brzegami jeziora Osłonińskiego, około 0,4 km od ostatnich zabudowań Osłonina na wschód, z największa do tej pory znaną populacją Apium repens w kraju (odnaleziona w roku 2008, wcześniej nie podawana w literaturze).

Stanowisko Apium repens w Brennej 25



Nad Jeziorem Brenneńskim, we wsi Brenna nad ciekiem, populacja licząca kilkadziesiąt okazów, zagrożona.

Łąka na N od Ostrowa w Brennie

Łąka wilgotna nad Jeziorem Osłonińskim ok 0,1 km na N od ostatnich zabudowań Ostrowa przy drodze do Osłonina, z populacją ponad 52-okazów kwitnących Epipactis palustris oraz 50 Dactylorhiza incarnata (obs. 2008).

Łąki na S od Bucza

Kompleks łąk wilgotnych i świeżych, z niewielkimi fragmentami łęgów olchowo-jesionowych i kępami zarośli wierzbowych. W roku 2008, z uwagi na zbyt wczesne koszenie łąk, nie odnaleziono cennych gatunków flory, jednak bardzo prawdopodobne jest tu występowanie kilku gatunków storczykowatych.

Łąki koło Dębiny

Pasmo łąk wilgotnych, przecinanych pasami zadrzewień olchowych, graniczące od południa z trzcinowiskami jeziora Trzebickiego. Na uwagę zasługuje masowe występowanie Lathyrus palustris oraz Ranunculus lingua.

Łąki między Nową Wsią a Przemętem

Rozległy obszar łąk nad Kanałem – głównie budowanych przez łąki podmokłe ze związku Calthion i łąki świeże, z enklawami roślinności typowej dla łąk zalewowych. Na szczególną uwagę zasługuje tu obfite występowanie Lathyrus palustris.

Kompleks łąk na N od Radomierza

Łąki wilgotne i świeże, między Radomierzem a Błotnicą nad brzegami jeziora Błotnickiego, poprzedzielane zagajnikami sosnowymi, olchowymi i fragmentami pól uprawnych. Na uwagę zasługuje występowanie Dactylorhiza incarnata.

Łąki i trzcinowiska między jeziorem Boszkowskim a Trzebidzkim

Zespół łąk, zarośli wierzbowych, łęgów olchowo-jesionowych z udziałem m.in. Lathyrus palustris Menyanthes trifoliata i Viburnum opulus.

Łąki nad Jez. Wieleńskim

Łąki nad jeziorem, około 1 km na zachód od zabudowań Ostrowa w Brennie z populacją Gentianella uliginosa (Danielewicz, Urbański 1997)

Łąki i młaki nad jeziorem Lgiń

Na dwóch stanowiskach zanotowano tu występowanie Epipactis palustris (Danielewicz-Urbański)

Wydma nad jez. Radomierskim

Wydma śródlądową o odsłoniętej powierzchni, częściowo zarośnięta sosną pochodząca z nasadzeń i rozdeptywana przez odwiedzających teren, jednak jedyna o takim charakterze, ze spontaniczną obecnością naturalnych muraw napiaskowych Spergulo-Corynephoretum.

Jezioro Miałkie i Małe

26



Płytkie, silnie zarastające jeziora eutroficzne, otoczone szerokim miejscami na 0,5 km pasem trzcinowisk, które mu, między wsią Brenno a jez. Liwiec towarzysza także łąki wilgotne oraz fragmenty łęgów oclhowo-jesionowych.

Łęgi i trzcinowiska jeziora Zapowiednik

Oddz. 46a, 45j, 61 j oraz 62 a-h i 62l. Doskonale zachowane łęgi powstałe wskutek spontanicznego rozwoju na obrzeżach misy jeziornej i nad zasilającym ciekiem. Od strony zachodniej jezioro otoczone jest z kolei rozległym pasem nie koszonych łąk, na których wykształciły się zbiorowiska ze zw. Magnocaricion z kępami zarośli wierzbowych i łęgów olchowo-jesionowych. Z gatunków chronionych znane są stąd stanowiska Daphne mezereum oraz Listera ovata.

Torfowisko przejściowe koło Leśniczówki Koszczury

Oddz. 52 o, r – fragment najcenniejszy, z udziałem wielu gatunków torfowiskowych (w tym Drosera rotundifolia) Odział 53 f, 70 h, g, d, f oraz 71a, d – zarastające torfowisko przejściowe, z udziałem już tylko nielicznych gatunków torfowiskowych, lecz wartościowe z biocenotycznego punktu widzenia jako ostoja zwierzyny.

Kwaśne dąbrowy koło Nowej Wsi

Oddz. 205f, 204b, 203a, 2020a, 201b oraz 200c. (Danielewicz, Urbański 1997)

Bory sosnowe nad Jeziorem Radomiersko

Oddz. 225a, 226j, k; 232c; 238. Występuje tu Diphasiastrum complanatum i Hierochloe odorata (Danielewicz, Urbański 1997)

6.4 Gatunki inwazyjne

Spośród gatunków inwazyjnych największym niebezpieczeństwem jest masowe występowanie Robinia pseudoacacia, który to gatunek był wprowadzany do zadrzewień, a w chwili obecnej występuje masowo zarówno na skrajach lasów jak i w większych kompleksach leśnych, głównie wzdłuż dróg.

Często występują także czeremcha amerykańska (Padus serotina), dąb czerwony (Quercus rubra), daglezja zielona (Pseudotsuga taxifolia) oraz jeżyna kaukaska (Rubus armeniacus).

Za gatunki obce dla tego terenu należy uznać również świerk pospolity (Picea abies) i modrzew europejski (Larix decidua), wprowadzone poza naturalny zasięg ich występowania do upraw leśnych.

27



7 MSZAKI

7.1 Metody badań Badania przeprowadzono metodą marszrutową w czerwcu 2008 roku, koncentrując się na stwierdzanych w terenie szczególnie cennych typach siedlisk (dojrzałe zbiorowiska leśne, wolno stojące drzewa, torfowiska, brzegi zbiorników wodnych). Na terenie Parku wyznaczono stanowiska, na których dokonano spisu występujących tam gatunków mszaków. Stanowiska reprezentowały wszystkie dostępne typy siedlisk i podłoży.

Wykaz mszaków przedstawiono w tabeli 1 (wątrobowce i mchy) alfabetycznie. Podano również status prawny i kategorie zagrożenia gatunków. Nomenklaturę briologiczną przyjęto za Ochyra i in. 2003 (dla mchów) oraz Szweykowski 2006 (dla wątrobowców).

7.2 Lista florystyczna Tab. 7.1. Mszaki występujące, w Przemęckim PK.

L.P. NAZWA ŁACIŃSKA NAZWA POLSKA

1 Abietinella abietina Jodłówka pospolita

2 Amblystegium juratzkanum Krzywoszyj Juraztki

3 Amblystegium serpens Krzywoszyj rozesłany

4 Atrichum undulatum Żurawiec falisty

5 Aulacomnium androgynum Próchniczek obupłciowy

6 Aulacomnium palustre Próchniczek błotny

7 Barbula convoluta Zwojek skręcony

8 Barbula unguiculata Zwojek sztyletowaty

9 Brachytheciastrum velutinum Krótkoszek aksamitny

10 Brachythecium albicans Krótkosz wyblakły

11 Brachythecium rivulare Krótkosz strumieniowy

12 Brachythecium rutabulum Krótkosz pospolity

13 Brachythecium salebrosum Krótkoszek rowowy

14 Bryoerythrophyllum recurvirostrum Krasnolist krzywodzióbek

15 Bryum argenteum Prątnik srebrzysty

16 Bryum caespiticium Prątnik darniowy

17 Calliergonella cuspidata Mokradłoszka zielona

18 Calypogeia azurea Przyziemka lazurowa

19 Cephalozia bicuspidata Głowniak dwukończysty

20 Cephaloziella divaricata Buławniczka zwyczajna

21 Ceratodon purpureus Zęboróg czerwonawy

22 Chiloscyphus polyanthos Wargowiec licznozarodniowy

23 Cirriphyllum piliferum Szydłosz włoskowaty 28



24 Climacium dendroides Drabik drzewkowaty

25 Dicranella heteromalla Widłoząbek włoskowy

26 Dicranella schreberiana Widłoząbek Schrebera

27 Dicranoweissia cirrata Kędzierzawiec włosaty

28 Dicranum polysetum Widłoząb kędzierzawy

29 Dicranum scoparium Widłoząb miotłowy

30 Dicranum spurium Widłoząb zdrożny

31 Drepanocladus aduncus Sierpowiec zakrzywiony

32 Dryptodon pulvinatus Strzechwowiec poduszkowaty

33 Eurhynchium angustirette Dzióbkowiec Zetterstedta

34 Eurhynchium striatum Dzióbkowiec bruzdowany

35 Fissidens bryoides Skrzydlik prątnikowy

36 Fissidens taxifolius Skrzydlik cisolistny

37 Hedwigia ciliata Hedwigia rzęsowata

38 Herzogiella seligeri Łuskowiec śląski

39 Homalothecium sericeum Namurnik jedwabisty

40 Hylocomium splendens Gajnik lśniący

41 Hypnum cupressiforme var.cupressiforme Rokiet cyprysowy

42 Hypnum cupressiforme var.filiforme Rokiet cyprysowy

43 Hypnum cupressiforme var.lacunosum Rokiet cyprysowy

44 Hypnum jutlandicum Rokiet duński

45 Kindbergia praeolonga Dzióbkowiec długogałęzisty

46 Lepidozia reptans Łuskolist rozesłany

47 Lophocolea bidentata Płozik dwuzębny

48 Lophocolea heterophylla Płozik różnolistny

49 Marchantia polymorpha Porostnica wielokształtna

50 Metzgeria furcata Widlik zwyczajny

51 Mnium hornum Merzyk groblowy

52 Niphotrichum canescens Szroniak siwy

53 Orthodicranum montanum Prostoząbek górski

54 Orthodontium lineare Prostoząb równowąski

55 Orthotrichum affine Szurpek powinowaty

56 Orthotrichum anomalum Szurpek odrębny

57 Orthotrichum diaphanum Szurpek przezroczysty

58 Orthotrichum pumilum Szurpek wysmukły

59 Orthotrichum speciosum Szurpek kosmaty

60 Oxyrrhynchium hians Dzióbek rozwarty

61 Pellia epiphylla Pleszanka pospolita

62 Plagiomnium affine Płaskomerzyk pokrewny

63 Plagiomnium undulatum Płaskomerzyk falisty

29



64 Plagiothecium cavifolium Dwustronek wklęsłolistny

65 Plagiothecium curvifolium Dwustronek zgietolistny

66 Plagiothecium denticulatum Dwustronek ząbkowany

67 Plagiothecium laetum Dwustronek jasny

68 Plagiothecium nemorale Dwustronek leśny

69 Pleurozium schreberi Rokietnik pospolity

70 Pohlia nutans Borześlad zwisły

71 Polytrichastrum formosum Złotowłos strojny

72 Polytrichum commune Płonnik pospolity

73 Polytrichum juniperinum Płonnik jałowcowaty

74 Polytrichum piliferum Płonnik włosisty

75 Polytrichum strictum Płonnik cienki

76 Pseudoscleropodium purum Brodawkowiec czysty

77 Ptilidium ciliare Rzęsiak pospolity

78 Ptlidium pulcherimum Rzęsiak piękny

79 Radula complanata Usznica spłaszczona

80 Rhizomnium puntatum Krągłolist macierzankowy

81 Rhynchostegium riparioides Brzeżnik strumieniowy

82 Rhytidiadelphus squarrosus Fałdownik nastroszony

83 Riccia fluitans Wgłębka wodna

84 Riccia sorocarpa Wgłębka wąskopłatowa

85 Rosulabryum moravicum Rozetnik rozmnóżkowy

86 Sanionia uncinata Sanionia haczykowata

87 Schistidium apocarpum Rozłupek nieurodzajny

88 Sciuro-hypnum oedipodium Wiewiórecznik mały

89 Sciuro-hypnum populeum Wiewiórecznik osinowy

90 Sciuro-hypnum reflexum Wiewiórecznik odgięty

91 Sphagnum fallax Torfowiec kończysty

92 Sphagnum fimbriatum Torfowiec frędzlowany

93 Sphagnum palustre Torfowiec błotny

94 Sphagnum squarrosum Torfowiec nastroszony

95 Straminergon stramineum Słomiaczek złotawy

96 Syntrichia ruralis Pędzliczek wiejski

97 Tortula muralis Brodek murowy

98 Tortula truncata Brodek ucięty

99 Tortula subulata Brodek szydłowaty

100 Warnstorfia fluitans Warnstorfia pływająca

30



7.3 Gatunki specjalnej troski Gatunki objęte ochroną ścisłą znajdujące się w Przemęckim PK

Sphagnum fimbriatum – Torfowiec frędzlowany

Sphagnum palustre – Torfowiec błotny

Gatunki objęte ochroną częściową znajdujące się na terenie Przemęckiego PK

Abietinella abietina Jodłówka pospolita

Aulacomnium palustre – Próchniczek błotny

Calliergonella cuspidata – Mokradłoszka zaostrzona

Climacium dendroides – Drabik drzewkowaty

Dicranum polysetum – Widłoząb kędzierzawy

Dicranum scoparium – Widłoząb miotłowy

Eurhynchium angustirete – Dzióbkowiec Zetterstedta

Eurhynchium striatum – Dzióbkowiec bruzdowany

Pleurozium schreberi – Rokietnik pospolity

Polytrichum commune – Płonnik pospolity

Polytrichum strictum Płonnik cienki

Pseudoscleropodium purum – Brodawkowiec czysty

Ptilidium ciliare – Rzęsiak pospolity

Rhytidiadelphus squarrosus – Fałdownik nastroszony

Sphagnum fallax – Torfowiec kończysty

Sphagnum squarrosum – Torfowiec nastroszony

7.4 Omówienie wyników badań Flora mchów i wątrobowców na terenie Przemęckiego PK w stosunku do różnorodności siedlisk jest dość uboga. Większość brioflory stanowią gatunki o szerokiej amplitudzie ekologicznej (gatunki kosmopolityczne), które masowo zasiedlają podłoża antropogeniczne (betonowe konstrukcje, mostki, mury, dachy domów, ścieżki i pobocza dróg, gruz, pola i ugory) a także przechodzą na podłoża naturalne (murszejące drewno, kora drzew, mineralna gleba, ściółka iglasta oraz mieszana). Podczas eksploracji terenowych nie udało się potwierdzić występowania 32 gatunków mchów, których występowanie zostało opisane podczas wcześniejszych prac inwentaryzacyjnych (Danielewicz & Urbański 1997). Są to przede wszystkimi gatunki związane z fitocenozami torfowiskowymi o bardzo dobrej kondycji hydrologicznej, wysokim poziomie wód, nieosłoniętymi okapem drzew, pozbawionych roślinności szuwarowej. Aktualnie, torfowiska związane z brzegami jezior występujące na terenie Przemęckiego PK na skutek obniżenia poziomu wód i zarastaniu trzcinami uległy znacznym przeobrażeniom. Występują tam gatunki znoszące okresowe przesuszenie jak Aulacomium palustre, a

31



ustąpiły cenne taksony związane z wysokim stanem wód jak, Scorpidium scorpioides, Hamatocaulis vernicosus, a także gatunki subneutroficzne, związane z mokrą glebą zasobną w wapń oraz z eutroficznymi bagnami (np. Dierßen 2001) jak Brachythecium mildeanum, Sphagnum subnitens, Sphagnum warnstorfii.

Epifityczna flora mszaków ogranicza się również do gatunków kosmopolitycznych oraz tzw. fakultatywnych epifitów (mszaków występujących na wielu podłożach), które najczęściej porastają szyje korzeniowe drzew, rzadko występując na pniu czy też w konarach. Na terenie Parku występuje wiele okazałych forofitów (głównie dęby, olchy, brzozy, klony, oraz drzewa owocowe: jabłonie i grusze) brak wśród flory mszaków typowych epifitów.

Zaobserwowano rozprzestrzenianie się obcych dla flory rodzimej inwazyjnych gatunków Dicranowesia cirrata - Kędzierzawiec włosaty (Fot.7.1) i Orthodontium lineare – Prostoząb równowąski, które ekspandują z północnego zachodu na południe kolonizując zaburzone fitocenozy (Stebel & Plášek, 2001; Stebel et al. 2005). Gatunki te są silnymi konkurentami, zasiedlają korę drzew przydrożnych a także wolno stojących (o kwaśnym odczynie pH) i murszejące drewno, pojawienie się tych taksonów najczęściej eliminuje występowanie innych często cennych epifitów i epiksyli.

Fot. 7.1. Dicranoweissia cirrata na korze wierzby.

Największy udział mają tutaj mszaki związane z runem w fitocenozach borowych. Są to jednak fitocenozy stosunkowo ubogie pod względem florystycznym (występujące tam gatunki mają duży udział w pokryciu warstwy runa, ale liczba taksonów na ogół nie jest większa niż 10) są to m.in.: Dicranum polysetum – Widłoząb kędzierzawy, Dicranum scoparium – Widłoząb miotłowy, Pleurozium schreberi – Rokietnik pospolity, Pseudoscleropodium purum – Brodawkowiec czysty, Rhytidiadelphus squarrosus – Fałdownik nastroszony.

Do cennych obszarów zaliczono torfowisko przejściowe w rezerwacie „Torfowisko nad Jeziorem Świętym”. Brioflora tego obiektu reprezentuje najciekawsze elementy tutejszej flory mszaków. Występują tutaj gatunki wrażliwe na zmiany reżimu wodnego z rodzaju Sphagnum (Fot. 7.2). Dlatego konieczne jest zaniechanie pozyskiwania drewna w otulinie tego obiektu. Pomimo tego, że drewno nie było pozyskiwane w otulinie rezerwatu, poziom wody w jeziorze Świętym na brzegach, którego występuje torfowisko, uległ znacznemu obniżeniu. Widać to po wyschniętych kępach torfowców oraz Aulacomium palustre, które występują w dość szerokim pasie w przyległym borze.

32



Fot. 7.2. Roślinność torfowiska nad Jeziorem Świętym.

Ciekawym elementem tutejszej flory są dość młode żyzne dwukośne łąki (Fot. 7.3) rozwijające się na wilgotnych glebach, należące do zespołu Angelico-Cirsietum oleracei R.Tx. 1937 em. Oberd. 1967. Występują tutaj taksony związane z wilgotną glebą jak Calliergonella cuspidata, Straminergon stramineum, a także gatunki związane z pionierskimi siedliskami jak Tortula truncata, Dicranella schreberiana.

Fot. 7.3. Łąki kośne z zespołu Angelico-Cirsietum oleracei.

W roku 2008 na terenie PK stwierdzono występowanie 15 wątrobowców i 85 mchów, w większości pospolitych na terenie całego kraju. Do gatunków specjalnej troski zaliczono: Sphagnum palustre – Torfowiec błotny, Sphagnum fimbriatum – Torfowiec frędzlowany, z uwagi na objęcie ochroną gatunkową (gatunki ściśle chronione - rzadkie w skali regionu. Gatunki te zostały opisane w kartach gatunków specjalnej troski zamieszczonych w Aneksie.

8 MYKOFLORA

8.1 Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania są grzyby makroskopowe (macromycetes). Definicja grzybów makroskopowych (wielkoowocnikowych) nie jest jednolita i zależy od podejścia autora (por. Arnolds 1981). W niniejszym opracowaniu zakres taksonomiczny przyjęto w przeważającej części za wydawnictwem „Nordic macromycetes” (Hansen & Knudsen 1992, 1997, 2000). Nomenklaturę podano za

33



CABI Bioscience Database of Fungal Names (Index Fungorum 2008). Skrócony system (gromady, rzędy) podano według Kirka i in. (2001).

8.2 Cele pracy, metodyka pracy, ramy czasowe opracowania

Studium grzybów makroskopowych Przemęckiego Parku Krajobrazowego stanowi jeden z kilku elementów składowych elaboratu służącego opracowaniu Planu Ochrony tego terenu. Ze względu na wyznaczone końcowe ramy czasowe omawianego projektu, możliwy do zrealizowania schemat pracy terenowej został ograniczony do kilkudniowej eksploracji wybranych fragmentów omawianego Parku (por. Tab. 8.1). Decydując się na wybór wskazanych niżej układów, starano się uwzględnić z jednej strony wartość przyrodniczą, z drugiej natomiast możliwie szeroką różnorodność makrosiedliskową tego obszaru.

Tab. 8.1. Lokalizacja terenów poddanych inwentaryzacji oraz ich charakterystyka siedliskowa

L.P. PRZYBLIŻONE WSPÓŁRZĘDNE TYP MAKROSIEDLISKA OZNACZENIE

L01 16 14 01.4E 51 57 37.2N Torfowisko przejściowe (rezerwat "Torfowisko nad Jeziorem

Świętym") TP

L02 16 23 02.4E 51 59 02.4N Las olchowy i pobocza drogi leśnej (rezerwat "Jezioro Trzebidzkie") L-O

L03 16 15 46.3E 51 58 59.4N Łąka (Angelico-Cirsietum oleracei) Ł

L04 16 15 31.1E 51 58 20.2N Piaszczysta skarpa przy drodze leśnej (w sąsiedztwie młodnika

sosnowego) PSK

L05 16 19 29.1E 52 00 21.2N Śródpolny sad z Malus domestica s.l. SD

L06 16 20 48.6E 51 58 40.6N Las olchowy i pobocza drogi leśnej między Jez. Buckim i Jez.

Boszkowskim L-O

L07 16 21 28.5E 51 59 22.2N Łąka (Angelico-Cirsietum oleracei) Ł

L08 16 22 09.2E 51 54 41.6N Las sosnowy i pobocza drogi leśnej L-S

L09 16 22 54.2E 51 54 38.7N Las mieszany (świerkowo-brzozowy) i pobocza drogi leśnej L-MSB

L10 16 22 10.3E 51 54 08.6N Las mieszany (świerkowo-brzozowo-robiniowy) i pobocza drogi

leśnej L-MSBR

L11 16 23 04.6E 51 54 15.9N Las mieszany (świerkowo-brzozowo-dębowy) i pobocza drogi leśnej L-MSBD

L12 16 22 32.1E 51 54 23.2N Las mieszany (sosnowo-brzozowo-dębowy) L-MSoBD

L13 16 15 24.3E 51 58 13.8N Pole uprawne (nagromadzony obornik) PU

L14 16 13 46.2E 51 56 58.1N Las sosnowy L-S

L15 16 22 36.7E 51 53 48.4N Las olchowo-brzozowy i pobocze drogi leśnej L-OB

L16 16 23 04.6E 51 54 15.9N Las olchowo-brzozowy L-OB

L17 16 20 36.9E 51 58 41.9N Las olchowy i pobocze drogi leśnej (z licznymi okazami Robinia

pseudoacacia) L-OB

L18 16 22 46.8E 51 59 1.18N Las grądowy L-G

34



Obserwacje grzybów prowadzono w miesiącu czerwcu 2008 r. Dane zebrano w oparciu o metodę marszrutową. W trakcie pracy terenowej rejestrowano: obecność i liczbę owocników (lub podkładek) grzybów, rodzaj zasiedlanego mikrosiedliska (podłoża). Dodatkowo notowano towarzyszące drzewa i/lub krzewy oraz obecność mszaków. W tym miejscu należy podkreślić, iż grzyby wielkowocnikowe są grupą bardzo zróżnicowaną taksonomicznie i ekologicznie. Niesie to za sobą konieczność stosowania przez badacza zróżnicowanych technik zbioru informacji. Z tego też względu w omawianym projekcie nie sposób potraktować jednolicie wszystkich grup macromycetes. Przeprowadzone studia dotyczyły głównie obecności przedstawicieli Basidiomycetes (w tym szczególnie grzybów szeroko pojętych rzędów Agaricales i Boletales), w znacznie mniejszym zaś stopniu koncentrowano się na przedstawicielach workowców (Ascomycetes).

Dla właściwego sprecyzowania typu funkcjonalnego taksonu weryfikowano dane terenowe wykorzystując dostępną literaturę (np. Trappe 1960; Kreisel 1987). Zebrany materiał zielnikowy jest przechowywany w Herbarium Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego (WRSL). Informacje przedstawione w części dotyczącej systematycznego wykazu gatunków (rozdz. 3.1.) zaprezentowano wg następującego schematu: nazwa taksonu, nr zielnikowy (ID-), typ makrosiedliska (→), lokalizacja (np. L01). Gwiazdką (ID-*) oznaczono grzyby, dla których nie zebrano materiału zielnikowego lub materiał zielnikowy nie zachował się w trakcie prowadzenia prac terenowych.

8.3 Wyniki

8.3.1 Systematyczny wykaz gatunków

Wykaz obejmuje 51 taksonów grzybów, z których (do chwili obecnej) 44 oznaczono do gatunku, a 7 do rangi rodzaju.

8.3.1.1.1.1.1 ASCOMYCETES

Hypocreales

Nectria cinnabarina (Tode: Fr.) Fr. (ID-*) → L-G (L18)

8.3.1.1.1.1.1.1 BASIDIOMYCETES

35

Agaricales

Agaricus arvensis Schaeff. (ID-*) → L-OB (L17)

Agaricus sp. (ID-024) → PU (L13)

Conocybe albipes Hauskn. (ID-009) → Ł (L03)

Coprinus disseminatus (Pers.: Fr.) Gray (ID-*) → L-G (L18)

Coprinus micaceus (Bull.: Fr.) Fr. (ID-*) → L-G (L18)

Galerina paludosa (Fr.) Kühner (ID-020) → TP (L01)

Galerina sp. (ID-025) → TP (L01)

Galerina sp. (ID-026) → TP (L01)

Gymnopus dryophilus (Bull.: Fr.) Murrill (ID-*) → L-MSBD (L11)

Entoloma sp. (ID-021) → TP (L01)

Laccaria laccata (Scop.: Fr.) Cooke (ID-*) → L-MSBD (L11), L-G (L18)

Marasmius androsaceus (L.: Fr.) Fr. (ID-*) → L-S (L08)

Marasmius oreades (Bolton: Fr.) Fr. (ID-*) → Ł (L03)

Mycena galopus (Pers.: Fr.) P. Kumm. (ID-*) → L-G (L18); TP (L01); L-O

(L02); L-O (L-06)

Mycena sanguinolenta (Alb. & Schwein: Fr.) P. Kumm. (ID-*) → L-G (L18);

L-MSB (L09);

Panaeolus foenisecii (Pers.: Fr.) Kühner (ID-*) → SD (L05)

Pluteus cervinus (Schaeff.: Fr.) P. Kumm. (ID-*) → L-G (L18); L-O (L02)



Psathyrella candolleana (Fr.: Fr.) Maire apud Maire & Werner (ID-*) → L-O (L02); L-O (L06); L-MSBR (L10)

Ganoderma applanatum (Pers.) Pat. (ID-012) → L-O (L06)

Laetiporus sulphureus (Bull.: Fr.) Murrill (ID-*) → L-O (L06)

Lentinus tigrinus (Bull.: Fr.) Fr. (ID-007) → L-O (L06)

Psathyrella typhae (Kalchbr.) A. Pearson & Dennis (ID-016) → Ł (L07) Piptoporus betulinus (Bull.: Fr.) P. Karst. (ID-010) → L-O (L02)

Psathyrella sp. (ID-022) → TP (L01) Polyporus ciliatus Fr. (ID-03) → L-MSoBD (L12)

Rickenella fibula (Bull.: Fr.) Raithelh. (ID-*) → TP (L01) Polyporus arcularius (Batsch: Fr.) Fr. (ID-005) → L-O (L06)

Schizophyllum commune Fr.: Fr. (ID-004) → L-O (L02) Polyporus arcularius (Batsch: Fr.) Fr. (ID-008) → L-MSBR (L10)

Tephrocybe palustris (Peck) Donk (ID-017) → TP (L01); (ID-019) → TP

(L01); Trametes hirsuta (Wulfen: Fr.) Pilát (ID-015) → L-OB (L15)

36

l

Trametes versicolor (L.: Fr.) Lloyd (ID-*) → L-G (L18); L-O (L06) Auriculariales

Trametes ochracea (Pers.) Gilb. & Ryvarden (ID-001) → L-O (L02) Auricularia auricula-judae (Bull.: Fr.) Wettst. (ID-*) → L-MSBD (L11); L-

MSoBD (L12) Trichaptum abietinum (Dicks.: Fr.) Ryvarden (ID-*) → TP (L01)

Trichaptum fuscoviolaceum (Ehrenb.: Fr.) Ryvarden (ID-013) → TP (L01) Dacrymycetales

Russulales Calocera cornea (Batsch: Fr.) Fr. (ID-*) → L-S (L14); L-MSBD (L11); L-

MSoBD (L12) Auriscalpium vulgare Gray (ID-*) → L-S (L08)

Hymenochaetales Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. (ID-*) → L-G (L18)

Phellinus igniarius (L.:Fr.) Quél. (ID-*) → L-O (L06) Russula sp. (ID-018) → L-G (L18)

Phellinus robustus (P. Karst.) Bourdot & Galzin (ID-*) → L-MSoBD (L12) Stereum hirsutum (Willd.: Fr.) Pers. (ID-*) → L-O (L02); L-G (L18)

Phallales Stereum subtomentosum Pouzar (ID-011) → L-OB (L16)

Phallus impudicus L.: Pers. (ID-*) → L-O (L02); L-G (L-18) Thelephora es

Polyporales Thelephora terrestris Ehrh.: Fr. (ID-*) → L-S (L14)

Daedalea quercina (L.: Fr.) Pers. (ID-*) → L-MSBD (L11) Tremellales

Daedaleopsis confragosa (Bolton: Fr.) J. Schröt. (ID-*) → L-O (L02); L-O

(L06); Basidiodendron sp. (ID-023) → L-O (L02)

Exidia plana (F.H. Wigg.) Donk (ID-002) → L-O (L02) Fomes fomentarius (L.: Fr.) J.J. Kickx (ID-014) → L-O (L02)

8.3.2 Gatunki chronione i zagrożone w Polsce.

Na terenie Parku nie odnotowano gatunków grzybów objętych ochroną ścisłą i ochroną częściową (por. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów

objętych ochroną, art.50 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.Nr 92, poz.880). Zarejestrowano natomiast 2 gatunki zamieszczone na czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych Polski (Wojewoda & Ławrynowicz 2006). Należą tu gatunki grzybów traktowane jako rzadkie (kategoria zagrożenia – R), tj.: Galerina paludosa (Hełmówka błotna) i Lentinus tigrinus (Twardziak tygrysi). Odnotowano ponadto 1 gatunek grzyba (Psathyrella typhae) znanego w Polsce zaledwie z kilku stanowisk (notowania autora) (por. Wojewoda 2005; por. Fot. 8.1).



Poniżej (por. Tab. 8.2) przedstawiono w postaci tabelarycznej wykaz wspomnianych w pkt. 3.2 grzybów wraz z dokładną lokalizacją stanowisk w obrębie Przemęckiego Parku Krajobrazowego. Podano informacje na temat ewentualnych zagrożeń na znanych stanowiskach, sposobów przeciwdziałania tym zagrożeniom. W miarę możliwości zaprezentowano prognozę stanu populacji, propozycje w odniesieniu do gospodarki leśnej (lub rolnej) i ochrony przyrody w celu wzmocnienia stanu populacji lub utrzymania jej we właściwym stanie.

Fot. 8.1. Popielatek torfowiskowy (Tephrocybe palustris) na szczątkach torfowców w rezerwacie “Torfowisko nad Jeziorem Świętym" (A); Twardziak tygrysi (Lentinus tigrinus) na zagrzebanych w ziemi kawałkach drewna wierzbowego na skraju lasu olchowego między Jez. Buckim i Jez. Boszkowskim (B); Kruchaweczka szuwarowa (Psathyrella typhae) na martwych pędach trzciny w obrębie rowów odwadniający łąkę kośną w okolicach Dębiny (C); Hełmówka błotna (Galerina paludosa) na szczątkach torfowców w rezerwacie “Torfowisko nad Jeziorem Świętym" (D).

37



Tab. 8.2. Wykaz gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w aspekcie prowadzenia działań ochronnych w Przemęckim Parku Krajobrazowym

38

NAZWA GATUNKOWA ZAREJESTROWANE STANOWISKA ZAGROŻENIA SPOSOBY

PRZECIWDZIAŁANIA UWAGI PROPOZYCJE DO

GOSPODARKI

/ /

Galerina paludosa 1 stanowisko: L01 (torfowisko przejściowe, na szczątkach torfowców), stan populacji –

odnotowano kilkanaście owocników

wysychanie torfowiska

utrzymanie reżimu wodnego torfowiska,

kontrola trofii okolicznego zbiornika

d

utrzymywanie się torfowiska zadecyduje o

istnieniu lokalnej populacji gatunku

-

Lentinus tigrinus

1 stanowisko: L06 (las olchowy, na kawałkach drewna (wierzby?)), stan populacji – odnotowano kilkanaście

owocników

zmiana charakteru siedliska

-

utrzymywanie się charakteru siedliska

zadecyduje o istnieniu lokalnych populacji

t k

pozostawianie martwego drewna (głównie

wierzbowego)

Psathyrella typhae

1 stanowisko: L07 (szuwar trzcinowy w obrębie rowów odwadniający łąkę), stan

populacji – odnotowano kilkanaście owocników

zmiana charakteru siedliska

-

utrzymywanie się charakteru siedliska

zadecyduje o istnieniu lokalnych populacji

t k

-

Tephrocybe palustris 1 stanowisko: L01 (torfowisko przejściowe, na szczątkach torfowców), stan populacji –

odnotowano kilkanaście owocników

wysychanie torfowiska

utrzymanie reżimu wodnego torfowiska,

kontrola trofii okolicznego zbiornika

d

utrzymywanie się torfowiska zadecyduje o

istnieniu lokalnej populacji gatunku

-



8.4 Podsumowanie A. Wśród 51 taksonów macromycetes odnotowanych w miesiącu czerwcu 2008 r. w granicach Przemęckiego Parku Krajobrazowego najliczniejsze były grzyby saprotroficzne (42 taksony). Znacznie mniejszą grupę stanowiły grzyby mikoryzowe (4 taksony) oraz grzyby patogeniczne (5 taksonów). W trakcie prowadzonych obserwacji grzyby saprotroficzne stanowiły najbardziej znaczącą grupę pod względem obfitości produkowanych owocników. Z kolei grzyby mikoryzowe i patogeniczne notowano sporadycznie.

B. Największe bogactwo gatunkowe grzybów wielkoowocnikowych stwierdzono w lasach olchowych i na torfowisku przejściowym (rezerwat "Torfowisko nad Jeziorem Świętym"). W uwzględnionym okresie badań (poprzedzonym blisko 3-tygodniowym okresem suszy) jedynie wskazane wyżej kategorie makrosiedlisk oferowały dostateczny dla rozwoju owocników badanych grzybów poziom wilgotności podłoża.

C. Na analizowanym obszarze nie zarejestrowano grzybów będących pod całkowitą i/lub częściową ochroną prawną. Odnotowano z kolei 2 gatunki grzybów zagrożonych w Polsce.

D. Specyfika inwentaryzowanej grupy organizmów sprawia, iż dokonane obserwacje (miesiąc czerwiec) oraz uzyskane wyniki mogą stanowić jedynie informacje wstępne dla poznania i scharakteryzowania mikobioty rozważanego obszaru (por. Arnolds 1991). Wobec zachodzących zjawisk fluktuacji i periodyczności w produkcji owocników, zaistniały zakres czasowy prac terenowych jest zbyt krótki, by wyciągać daleko idące wnioski. Dotyczy to w głównej mierze oszacowania rzeczywistego stanu populacji poszczególnych gatunków grzybów i ich potencjalnych zagrożeń. Na tym etapie inwentaryzacji, uzyskane wyniki pozwalają docenić „potencjał mikologiczny” układów torfowiskowych oraz zbiorowisk olsowych i łęgowych znajdujących się w Parku.

39 Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2008


9 POROSTY

9.1 Wstęp Przedmiotem opracowania są porosty, rosnące na różnych podłożach i siedliskach w obrębie Przemęckiego Parku Krajobrazowego. Termin „porost” określa ekologiczny związek wyspecjalizowanego grzyba zwanego mikobiontem oraz zielonego komponentu, czyli fotobionta, którym są sinice lub zielenice. Niekiedy oba te zielone składniki, wchodzą w skład jednej struktury porostowej. Proces tworzenia się plechy nazywamy lichenizacją, a powstały w ten sposób organizm kwalifikujemy jako grzyb lichenizowany. Porosty nie są współcześnie ujmowane w odrębną jednostkę systematyczną, lecz włączone do królestwa grzybów klasyfikowane są łącznie z nielichnizującymi workowcami Ascomycetes i podstawczakami Basidiomycetes. Na świecie znanych jest ok. 13.500 grzybów zlichenizowanych, z Polski podano do tej pory 1.738 gatunków. Szacuje się, że w naszym kraju w występuje ok. 1.900 gatunków porostów (Fałtynowicz 2003a).

Porosty są organizmami wrażliwymi na różnego rodzaju przekształcenia środowiska naturalnego, a także zanieczyszczenia powietrza, w tym głównie przez dwutlenek siarki, którego źródłami mogą być zakłady przemysłowe, silniki samochodowe, elektrociepłownie, a także domowe piece opalane węglem (Fałtynowicz 1997). Z tego względu porosty często wykorzystywane są jako bioindykatory, czyli organizmy wskazujące stopień zanieczyszczenia powietrza.

9.2 Materiał i metody

Opracowanie bioty porostów Przemęckiego Parku Krajobrazowego, stanowi fragment elaboratu, służącego sporządzeniu Planu Ochrony dla tego terenu.

Prace terenowe prowadzono w czerwcu 2008 roku.

Na terenie Parku wyznaczono 15 stanowisk, na których dokonano spisu występujących tam gatunków porostów. Stanowiska reprezentowały wszystkie dostępne typy siedlisk i podłoży.

Dla określenia stopnia rozpowszechnienia poszczególnych taksonów na badanym terenie przyjęto czterostopniową skalę: I – gatunek bardzo rzadki (1 stanowisko), II – sporadyczny (2-4 stanowisk), III – częsty (5-11stanowisk) i IV – pospolity (12-15stanowisk).

Materiał oznaczano na podstawie klucza Nowaka i Tobolewskiego (1975), opracowań Wirtha (1995), Purvisa i in. (1992) oraz monografii różnych rodzajów. Nazewnictwo porostów przyjęto zgodnie z listą Fałtynowicza (2003). Kategorie zagrożenia porostów (CR, EN, VU, NT, LC, DD) podano według „Czerwonej listy porostów wymarłych i zagrożonych w Polsce” (Cieśliński i in. 2003).

9.3 Wyniki

Wykaz taksonów porostów przedstawiono w kolejności alfabetycznej w tabeli (Tab.9.1). Zamieszczono także informacje dotyczące: podłoża, stanowiska, klasy częstości i ewentualnej kategorii zagrożenia i statusu prawnego.



Tab. 9.1. Wykaz taksonów porostów odnotowanych na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

LP. NAZWA ŁACIŃSKA NAZWA POLSKA OZNACZENIE STANOWISKA PODŁOŻE

KLA

SA

CZĘ

STOŚC

I

KA

TEG

ORI

A

ZA

GRO

ŻE

NIA

UWAGI

1. Amandinea punctata (Hoffm.) Coppins & Scheid. brudziec kropkowaty S1,S3, S4, S5, S6, S7, S8, S14, S15

kora Salix sp., Betula pendula III -

2. Calicium viride Pers. pałecznik zielony S15 kora Alnus glutinosa I VU

3. Caloplaca citrina (Hoffm.) Th. Fr. jaskrawiec cytrynowy S5 beton I -

takson pospolity – na badanym terenie notowany tylko raz ze względu na brak odpowiednich podłoży zawierających

węglan wapnia 4. C. saxicola (Hoffm.) Nordin jaskrawiec murowy S5 beton I - - II - 5. Candelaria concolor (Dicks.) Stein świetlinka pospolita S4, kora Malus sp. -

6. Candelariella aurella (Hoffm.) Zahlbr. liszajecznik złocisty S5 beton I -


węglan wapnia

7. C. xanthostigma (Ach.) Lettau liszajecznik ziarnisty S4, S6 kora Malus sp. i Salix sp. II -

8. Cetraria islandica (L.) Ach. płucnica islandzka S2 gleba I VU gatunek objęty ochroną częściową

9. Chaenotheca ferruginea (Turner ex Sm.) Migula trzonecznica rdzawa S9 kora Robinia pseudoacacia I -

10. Cladonia arbuscula (Wallr.) Flot. em. Ruoss chrobotek leśny S2, S7, S10, S11, S12, S13

piaszczysta gleba III - gatunek objęty ochroną częściową

11. C. cenotea (Ach.) Schaer. chrobotek otwarty S1,S2, S3, S5, S7, S8, S9

drewno i gleba III -

12. C. chlorophaea (Flörke ex Sommerf.) Spreng. chrobotek kieliszkowaty S1,S2, S3, S5, S7, S8, S9, S10

drewno, gleba, kora

Betula pendula,III -



42

13. C. coniocraea auct. chrobotek szydlasty S1,S2, S3, S5, S7, S8,

S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15

drewno i kora Alnus glutinosa Betula pendula,

i Salix sp.

IV -

14. C. cornuta (L.) Hoffm. chrobotek rożkowaty S2, S7, S8, S10, S11, S13,

piaszczysta gleba III -

15. C. crispata (Ach.) Flot. chrobotek kędzierzawy S2 gleba I -

16. C. digitata (L.) Hoffm. chrobotek palczasty S1,S2, S3, S5, S7, S8,

S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15


i Salix sp.

IV -

17. C. fimbriata (L.) Fr. chrobotek strzępiasty S1,S2, S3, S5, S7, S8,

S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15


i Salix sp.

IV -

18. C. foliacea (Huds.) Willd. chrobotek rosochaty S2, S7, S8 gleba II -

19. C. furcata (Huds.) Schrad. chrobotek widlasty S2, S7, S8, S10, S11, S13, gleba III -

20. C. glauca Flörke chrobotek siwy S1,S2, S5, S7, S8, S9, S11, S12, S13, S14

gleba, kora Betula pendula III -

21. C. gracilis (L.) Willd. chrobotek wysmukły S2, S7, S8, S11 gleba II -

22. C. macilenta Hoffm. chrobotek cienki S1, S3, S7, S8, S10, S11

gleba, drewno i kora Betula

pendula III -

23. C. ochrochlora Flörke chrobotek rdzawy S2, S7, S13 gleba, drewno II - 24. C. phyllophora Hoffm. chrobotek zwyrodniały S2, S7, S8, S10, S11, gleba III -

25. C. portentosa (Dufour) Coem. chrobotek najeżony S2, S7, S8, S10, S11, S13,

piaszczysta gleba III -

gatunek objęty ochroną częściową

26. C. pyxidata (L.) Hoffm. chrobotek kubkowaty S1, S2, S7, S11 gleba, kora Betula pendula II -

27. C. rangiferina (L.) Weber in F.H. Wigg. chrobotek reniferowy S2, S7, S8, S10, S11, S13,

piaszczysta gleba III - gatunek objęty ochroną częściową



28. C. subulata (L.) Weber in F.H. Wigg. chrobotek rogokształtny S2, S10, S11 gleba II - 29. C. uncialis (L.) F.H. Wigg. chrobotek gwiazdkowaty S1, S2, S8, S10 gleba II -

30. Dimerella pineti (Schrad. ex Ach.) Vĕzda dwojaczek blady S1, S3, S6, S8, S9, S10, S12, S15

kora Betula pendula,

Quercus robur, Salix sp.

III -

31. Graphis scripta (L.) Ach. literak właściwy S4 kora Fagus sylvatica I NT

32. Hypocenomyce scalaris (Ach.) Choisy paznokietnik ostrygowy S1, S2, S3, S5, S6, S7, S8, S9, S10, S11, S12,

S13, S14, S15

drewno, kora Betula pendula, Pinus silvestris,

IV -

33. Hypogymnia farinacea Zopf pustułka oprószona S9 kora Betula pendula I VU gatunek objęty ochroną ścisłą

34. Hypogymnia physodes (L.) Nyl. pustułka pęcherzykowata

S1, S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15

drewno, kora Alnus

glutinosa, Betula pendula, Quercus robur, Pinus silvestris,

Salix sp.

IV -

35. Lecania cyrtella (Ach.) Th. Fr. miseczniczka drobna S6 kora Quercus robur I -

36. Lecanora carpinea (L.) Vain. misecznica grabowa S4 kora Malus sp. I -37. L. chlarotera Nyl. misecznica jaśniejsza S4 kora Malus sp. I -

38. L. conizaeoides Nyl. in Cromb. misecznica proszkowata S1, S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15

drewno, kora Betula pendula, Quercus robur, Salix sp. Pinus

silvestris,

IV -

39. L. dispersa (Pers.) Sommerf. misecznica pospolita S5 beton I - takson pospolity – na badanym terenie notowany tylko raz ze względu na brak odpowiednich podłoży zawierających



węglan wapnia

40. L. glabrata (Ach.) Malme misecznica wygładzona S6 kora Quercus robur I -

41. L. hagenii (Ach.) Ach. misecznica Hagena S6 kora Salix sp. I - 42. L. saligna (Schrad.) Zahlbr. misecznica wierzbowa S5, S11 drewno II -

43. Lepraria ssp. liszajec S1, S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9, S10, S11, S12, S13, S14, S15

kora Betula pendula, Fagus

silvatica, Quercus robur, Salix sp. Pinus

silvestris

IV -

44. Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. przylepka okopcona S3 kora Carpinus betulus I - gatunek objęty ochroną ścisłą

45. Micarea prasina s. lat. krużynka ziarenkowata S5, S14 drewno II -

46. Parmelia saxatilis (L.) Ach. tarczownica skalna S9 kora Betula pendula I - gatunek objęty ochroną ścisłą

47. P. sulcata Taylor tarczownica bruzdkowana S9 kora Betula

pendula I -

48. Parmeliopsis ambigua (Wulfen in Jacq.) Nyl. płaskotka rozlana S1, S3, S11 kora Betula pendula II - gatunek objęty ochroną ścisłą

49. Phaeophyscia chloantha (Ach.) Moberg orzast luganeński S3 kora Betula pendula I -

50. Ph nigricans (Flörke) Moberg orzast czarniawy S5 beton I -


węglan wapnia 51. Ph. orbicularis (Neck.) Moberg orzast kolisty S5 beton - -II-52. Phlyctis argena (Ach.) Flot. rozsypek srebrzysty S6 kora Salix sp. I -

53. Physcia adscendens (Fr.) H. Olivier obrost wzniesiony S1, S3, S4, S5, S6, S8

drewno, kora Alnus

glutinosa, Betula pendula,

Malus sp.

III -



Salix sp.

54. Ph. caesia (Hoffm.) Fürnrohr obrost modry S5 beton I -


węglan wapnia

55. Ph. tenella (Scop.) DC. in Lam. & DC. obrost drobny S1, S3, S4, S5, S6, S8

drewno, kora Alnus

glutinosa, Betula pendula,

Malus sp. Salix sp.

III -

56. Placynthiella dasaea (Stirt.) Tønsberg ziarniak malutki S6 kora Quercus robur I -

57. Pl. icmalea (Ach.) Coppins & P. James ziarniak drobny S2, S7, S10, S11 gleba II - 58. Pl. oligotropha (Vain.) Coppins & P. James ziarniak próchnicowy S2, S7, S10, S11, S13 gleba III -

59. Pl. uliginosa (Schrad.) Coppins & P. James ziarniak humusowy S2, S7, S10, S11, S13 gleba, kora Betula pendula III -

60. Platismatia glauca (L.) W.L. Culb. & C.F. Culb. płucnik modry S9 kora Betula pendula I - gatunek objęty ochroną ścisłą

61. Protoparmeliopsis muralis (Schreb.) Choisy rozetnik murowy S5 beton I -


węglan wapnia

62. Pseudosagedia aenea (Wallr.) Hafellner & Kalb opryszczka grabowa S3 kora Fagus silvatica I -

63. Scoliciosporum chlorococum (Graeve ex Stenh.) Vĕzda szadziec ciemnozielony S1, S2, S3, S5, S6,

kora Alnus glutinosa, Pinus silvestris, Salix

sp.

III -

64. Trapeliopsis flexuosa (Fr.) Coppins & P. James szarek pogięty S1, S6, S9 kora Betula pendula II -

65. T. granulosa (Hoffm.) Lumbsch szarek gruzełkowaty S2, S7, S10, S13 gleba II - 66. T. pseudogranulosa Coppins & P. James szarek zwodniczy S9 drewno i kora I -



Betula pendula

67. Xanthoria candelaria (L.) Th. Fr. złotorost postrzępiony S6, S9kora Betula

pendula i Salix sp.

II -

68. X. parietina (L.) Th. Fr. złotorost ścienny S4, S6 kora Malus sp. i Salix sp. II -

69. X. polycarpa (Hoffm.) Rieber złotorost wieloowocnikowy S6 kora Salix sp. I -

Wykaz stanowisk:

S1 – Rezerwat „Torfowisko nad Jeziorem Świętym” GPS (DMS) 51 57 37.2N, 16 14 01.4E

S2 – Piaszczysta skarpa przy drodze leśnej (z młodnikiem sosnowym) GPS (DMS) 51 58 20.2N, 16 15 31.1E

S3 – Rezerwat "Jezioro Trzebidzkie" GPS (DMS) 51 59 02.4N, 16 23 02.4E

S4 – Sad z jabłoniami GPS (DMS) 52 00 21.2N, 16 19 29.1E

S5 – Oles przy drodze między jez. Buckim i jez. Boszkowskim GPS (DMS) 51 58 40.6N, 16 20 48.6E

S6 – Podmokła łąka i zadrzewienia śródpolne GPS (DMS) 51 59 22.2N, 16 21 28.5E

S7 – Las sosnowy (przydroże) GPS (DMS) 51 54 41.6N, 16 22 09.2E

S8 – Las robiniowo-sosnowy GPS (DMS) 51 54 08.06N 16 22 10.3E

S9 – Zbiornik p.poż. przy Leśniczówce Koczury GPS (DMS) 51 54 38.7N, 16 22 54.2E

S10 – Droga leśna (okolice G. Krzyżowiec) GPS (DMS) 51 54 08.6N, 16 22 10.3E

S11 – Droga leśna (okolice Leśniczówki Koczury) GPS (DMS) 51 54 15.9N, 16 23 04.6E

S12 – Las mieszany GPS (DMS) 51 54 23.2N, 16 22 32.1E

S13 – Las sosnowy GPS (DMS) 51 56 58.1N, 16 13 46.2E

S14 – Las liściasty (olszowo-brzozowy) GPS (DMS) 51 54 15.9N, 16 23 04.6E

S15 – Oles (między Jez. Buckim i Jez. Boszkowskim) GPS (DMS) 51 58 41.9N, 16 20 36.9E


9.4 Omówienie wyników Na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego odnotowano 69 taksonów porostów, wśród których najliczniej reprezentowane są epifity (28 gatunków). Wśród pozostałych taksonów: 15 to gatunki epigeiczne, 8 epilityczne, 2 epiksyliczne. Szesnaście gatunków stwierdzono na różnych typach podłoży i nie wykazywały one wyraźnych preferencji siedliskowych.(Ryc. 9.1).

porosty epiksyliczne

3%porosty

epilityczne12%

porosty epigeiczne

22%

porosty różnych podłoży

23%

porosty epif ityczne

40%

Ryc. 9. 1. Procentowy udział poszczególnych grup ekologicznych porostów w lichenobiocie Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

Wśród porostów epifitycznych, najwięcej taksonów znaleziono na drzewach liściastych (Ryc. 9.2), na brzozach Betula pendula (25 gatunków) na wierzbach Salix sp. (17 gatunków) i olszach Alnus glutinosa (8 gatunków). Z tymi forofitami związanych było także najwięcej rzadkich, interesujących i chronionych porostów. Na uwagę zasługują tutaj zwłaszcza Calicium viride, Hypogymnia farinacea (Fot. 9.1), Parmelia saxatilis, Parmeliopsis ambigua i Platismatia glauca (Fot. 9.2). Brzozy i wierzby rosną najczęściej pojedynczo na badanym terenie, lub wchodzą w skład zadrzewień śródpolnych, szpalerów wzdłuż dróg (Fot.9.3) albo stanowią niewielką domieszkę w drzewostanach.

Na mocno spękanej korze dębów Quercus robur i korze jabłoni Malus sp. odnotowano wiele gatunków wyłącznych jak np. Candelaria concolor, Lecania cyrtella, Lecanora carpinea, L. chlarotera, L. glabrata czy Placynthiella dasaea nie występujących na korze innych drzew.

Najmniej taksonów (od 1 do 3 gatunków) stwierdzono na bukach Fagus sylvatica, grabach Carpinus betulus i robiniach akacjowych Robinia pseudoacacia. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest m.in. stosunkowo mały udział tych drzew w drzewostanach Przemęckiego Parku Krajobrazowego, kwaśny odczyn kory, niektórych z nich, gładka powierzchnia w znacznym stopniu utrudniająca zasiedlenie i utrzymanie się na stanowisku oraz prawdopodobnie sama struktura tworzonych przez nie układów mocno zacienionych i bardzo ubogich w substancje odżywcze. Na uwagę zasługuje tu obecność kilku dorodnych plech Melanelia fuliginosa (Fot. 9.4.) na gładkiej korze grabu Carpinus betulus. Jest to jedyne stanowisko tego ściśle chronionego gatunku porostu na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego.


Lichenobiota drzew iglastych Parku Krajobrazowego nie jest bogata i stanowią ją głównie gatunki pospolite w całym kraju, takie jak: Hypocenomyce scalaris (Fot. 9.5), Hypogymnia physodes (Fot. 9.6), Lecanora conizaeoides czy Scoliciosporum chlorococum. Na korze sosen Pinus silvestris zanotowano tylko 5 gatunków. Do ubóstwa lichenobioty porastającej te drzewa przyczynia się silnie acydofilny charakter kory sosny i tworzenie przez nią typowo gospodarczych drzewostanów o niekorzystnych warunkach siedliskowych (mała wilgotność powietrza, niedobór składników odżywczych).

0

5

10

15

20

25

30

Betu

lape

ndul

a

Salix

sp.

Alnu

sgl

utin

osa

Que

rcus

robu

r

Mal

us s

p.

Pinu

ssi

lves

tris

Fagu

ssi

lvat

ica

Car

pinu

sbe

tulu

s

Rob

inia

pseu

doac

acia

liczb

a ga

tunk

ów

Ryc. 9. 2. Liczba gatunków porostów na korze drzew Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

Kolejną liczną grupą występującą na terenie Parku są porosty naziemne. Dominują tu przede wszystkim gatunki z rodzaju Cladonia (chrobotek), większość jednak pospolitych w kraju. Do nieco rzadszych można zaliczyć, objęte ochroną częściową: Cladonia arbuscula, C. portentosa i C. rangiferina o mocno rozgałęzionych, dużych, poduszkowatych plechach. Porosty te zasiedlają głównie dobrze oświetlone i suche pobocza dróg i obrzeża lasów sosnowych, tworząc często zwarte, jasne kobierce, między którymi masowo rozwijają się niepozorne skorupiaste gatunki z rodzaju Placynthiella. Na takich siedliskach sporadycznie spotyka się również nieliczne plechy Cetraria islandica (Fot. 9.7.).

Biota porostów epilitycznych Parku jest bardzo uboga i ze względu na brak innych podłoży, ogranicza się wyłącznie do kalcyfilnych gatunków zasiedlających sztuczne podłoża wapienne, takie jak betonowe słupy, mosty, murki i ściany budynków. Wszystkie stwierdzone gatunki należą do pospolitych w kraju.

48



Fot. 9.1. Pustułka oprószona Hypogymnia farinacea na korze Betula pendula (Fot. M. Dimos-Zych).

Fot. 9.2. Płucnik modry Platismatia glauca na korze brzozy (Fot. M. Dimos-Zych ).

49



Fot. 9.3. Brzozy Betula pendula przy drodze leśnej koło leśniczówki Koczury (Fot. M. Dimos-Zych ).

Fot. 9.4. Przylepka okopcona Melanelia fuliginosa na korze grabu Carpinus betulus (Fot. M. Dimos-Zych).

50



Fot. 9.5. Paznokietnik ostrygowy Hypocenomyce scalaris (Fot. M. Dimos-Zych).

Fot. 9.6. Pustułka pęcherzykowata Hypogymnia physodes, na korze brzozy (Fot. M. Dimos-Zych).

51



Fot. 9.7. Płucnica islandzka Cetraria islandica, na glebie (Fot. M. Dimos-Zych).

9.5 Gatunki chronione i zagrożone

Wśród 69 porostów zanotowanych na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego stwierdzono: • 5 gatunków objętych ochroną ścisłą (Hypogymnia farinacea, Melanelia fuliginosa, Parmelia saxatilis,

Parmeliopsis ambigua i Platismatia glauca). • 3 gatunki objęte ochroną częściową (Cladonia arbuscula, C. portentosa, C. rangiferina), • 2 zagrożone (Calicium viride VU, Graphis scripta NT), • 1 zarówno objęty ochroną, jak i zagrożony w Polsce (Cetraria islandica VU).

9.6 Podsumowanie

Liczba gatunków zanotowanych na terenie Przemęckiego Parku Krajobrazowego jest niewielka. Brak tutaj niemal całkowicie porostów krzaczkowatych (1 gatunek) uważanych za najbardziej wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza, a nieliczne porosty listkowate (16 gatunków) są spotykane na pojedynczych stanowiskach. Liczną grupę stanowią porosty o plechach dwupostaciowych (22 gatunki), do których zaliczają się m.in. chrobotki Cladonia, pojawiające się na parkowych drzewach, pniakach i glebie. Najliczniejszą grupę stanowią porosty skorupiaste (29 gatunków), co niestety świadczy o wysokim stopniu zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Parku i jego okolicach (Ryc. 9.3). Stwierdzono także obecność jednego, pospolitego i toksytoleracyjnego gatunku o plesze łuseczkowatej Hypocenomyce scalaris.

Z powodu braku jakichkolwiek wcześniejszych danych, dotyczących terenu Przemęckiego Parku Krajobrazowego, niestety nie można wnioskować o zmianach lichenobioty w czasie. Wydaje się jednak, że liczba gatunków występujących na tym terenie w przeszłości była znacznie większa niż obecnie. Brak tutaj zupełnie gatunków krzaczkowatych z rodzajów Bryoria czy Usnea, które

52



najprawdopodobniej wyginęły, a porosty listkowate są nieliczne. Rezerwat obfituje w również w potencjalne siedliska dla wielu niestwierdzonych taksonów np. epiksylicznych porostów z rodzaju Calicium czy Chaenotheca, i epifitycznych związanych z gładką korą buka, z rodzajów Arthonia i Pertusaria. Być może niektóre z nich zostały przeoczone podczas badań terenowych i wzbogacą one w przyszłości listę porostów Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

porosty

krzaczkow ate1%

porosty łuseczkow ate

1%

porosty listkow ate

23%

porosty o plesze dw upostaciow ej

32%

porosty skorupiaste

43%

Ryc. 3. Procentowy udział form morfologicznych porostów w lichenobiocie Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

10 OBSZARY WSKAZANE DO OCHRONY

10.1 Proponowane rezerwaty

„Kwaśna Dąbrowa”

Rozległy płaty typowych i doskonale wykształconych kwaśnych dąbrów (Calamagrostio arundinaceae-Quercetum) zajmujący oddz.: 1 a-f; 98 a-f; 99 a-d; 100 a, b; 102 a–j; 104 a; 108 a-h; 109 a; 110 a, b; 111 a; 112 a-d; 113 a-d; 120 a-g; 121 a-d; 122 a-d; 123 a-c; 124 a-c . Wartość tego obszaru jest bardzo wysoka ze względów fitocenotycznych (dobrze zachowane siedlisko 9190 - kwaśna dąbrowa śródlądowa, stanowiska Chimaphilla umbellata oraz masowe wystąpienia Convallaria majalis) oraz biocenotycznych (bardzo duże populacje jelonka rogacza).

53



10.2 Proponowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

„ZPK Jezioro Zapowiednik”

Jezioro wraz otaczającymi je oddz.: 45 j; 46 f-h; 47 m-o; 62 a-s; 63 a-s; 64 a-i i fragmentami łąk wilgotnych w otoczeniu. Doskonale zachowane łęgi powstałe wskutek spontanicznego rozwoju na obrzeżach misy jeziornej i nad zasilającym ciekiem. Od strony zachodniej jezioro otoczone jest z kolei rozległym pasem nie koszonych łąk, na których wykształciły się zbiorowiska ze zw. Magnocaricion z kępami zarośli wierzbowych i łęgów olchowo-jesionowych. Z gatunków chronionych znane są stąd stanowiska Daphne mezereum oraz Listera ovata. Cześć oddziałów leśnych proponowana jest jako gospodarstwo specjalne - cenne fragmenty rodzimej przyrody.

„ZPK Lgiń – Brenno”

Rozległy zespół przyrodniczo krajobrazowy, w skład którego wchodzić powinny wcześniej opisywane obszary o wysokich wartościach przyrodniczych:

Jezioro Miałkie i Małe - Płytkie, silnie zarastające jeziora eutroficzne, otoczone szerokim miejscami na 0,5 km pasem trzcinowisk, któremu, między wsią Brenno a jez. Liwiec towarzyszą także łąki wilgotne oraz fragmenty łęgów olchowo-jesionowych.

Łąki i torfowiska pomiędzy jeziorem Lgińskim a Jeziorem Lucjusz, m. in. Ze stanowiskami Epipactis palustris.

Być może należy tu włączyć proponowany użytek Łąka na N od Ostrowa w Brennie.

„ZPK Jeziora Trzebickiego”

Zespół powinien obejmować strefę ochronną wokół istniejącego rezerwatu „Jezioro Trzebidzkie” oraz otaczające go cenne obszary łąkowe i torfowiskowe, a wśród nich w szczególności:

Łąki na S od Bucza - dla ochrony cennego kompleksu łąk wilgotnych, turzycowisk i szuwarów z chronionymi gatunkami roślin. Kompleks łąk wilgotnych i świeżych, z niewielkimi fragmentami łęgów olchowo-jesionowych i kępami zarośli wierzbowych. W roku 2008, z uwagi na zbyt wczesne koszenie łąk, nie odnaleziono cennych gatunków flory, jednak bardzo prawdopodobne jest tu występowanie kilku gatunków storczykowatych.

Łąki koło Dębiny - dla ochrony cennego kompleksu łąk wilgotnych, turzycowisk i szuwarów z chronionymi gatunkami roślin. Pasmo łąk wilgotnych, przecinanych pasami zadrzewień olchowych, graniczące od południa z trzcinowiskami jeziora Trzebickiego. Na uwagę zasługuje masowe występowanie Lathyrus palustris oraz Ranunculus lingua.

Łąki i trzcinowiska między jeziorem Boszkowskim a Trzebidzkim - dla ochrony cennego kompleksu łąk wilgotnych, turzycowisk i szuwarów z chronionymi gatunkami roślin. Zespół łąk, zarośli wierzbowych, łęgów olchowo-jesionowych z udziałem m.in. Lathyrus palustris Menyanthes trifoliata i Viburnum opulus.

54



10.3 Proponowane użytki ekologiczne

Łąka z Apium repens na W od Osłonina

Użytek proponowany dla ochrony stanowiska Apium repens.

Łąka nad brzegami jeziora Osłonińskiego, około 0,4 km od ostatnich zabudowań Osłonina na wschód, z największa do tej pory znaną populacją Apium repens w kraju (odnaleziona w roku 2008, wcześniej nie podawana w literaturze).

Łąka na N od Ostrowa w Brennie

Użytek proponowany dla ochrony stanowiska Epipactis palustris.

Łąka wilgotna nad Jeziorem Osłonińskim ok 0,1 km na N od ostatnich zabudowań Ostrowa przy drodze do Osłonina, z populacją ponad 52 okazów kwitnących Epipactis palustris oraz 50 Dactylorhiza incarnata.

Łąki między Perkowem a Przemętem

Użytek proponowany dla ochrony cennego kompleksu łąk wilgotnych, turzycowisk i szuwarów z chronionymi gatunkami roślin. Rozległy obszar łąk nad Kanałem – głównie budowanych przez łąki podmokłe ze związku Calthion i łąki świeże, z enklawami roślinności typowej dla łąk zalewowych. Na szczególną uwagę zasługuje tu obfite występowanie Lathyrus palustris.

Łąki nad Jez. Wieleńskim

Użytek proponowany dla ochrony stanowiska Gentianella uliginosa. Łąki nad jeziorem, około 1 km na zachód od zabudowań Ostrowa w Brennie z populacją Gentianella uliginosa (Danielewicz, Urbański 1997)

Wydma nad jez. Radomierskim

Użytek proponowany dla ochrony siedliska 2330

Wydma śródlądową o odsłoniętej powierzchni, częściowo zarośnięta sosną pochodząca z nasadzeń i rozdeptywana przez odwiedzających teren, jednak jedyna o takim charakterze, ze spontaniczną obecnością naturalnych muraw napiaskowych Spergulo-Corynephoretum.

Selery w Brennej

Użytek proponowany dla ochrony stanowiska Apium repens.

Nad Jeziorem Brenneńskim, we wsi Brenna nad ciekiem, populacja licząca kilkadziesiąt okazów, zagrożona.

55



10.4 Lasy gospodarstwa specjalnego „cenne fragmenty rodzimej przyrody”

Torfowisko przejściowe koło Leśniczówki Koszczury

Oddz. 52 o – fragment najcenniejszy, z udziałem wielu gatunków torfowiskowych (w tym Drosera rotundifolia) oraz oddz.: 53 f; 70 g, h; 71 a – zarastające torfowisko przejściowe, z udziałem już tylko nielicznych gatunków torfowiskowych, lecz wartościowe z biocenotycznego punktu widzenia jako ostoja zwierzyny. Obszar proponowany dla ochrony zespołu siedlisk torfowisk przejściowych wraz z chronionymi gatunkami roślin.

Kwaśne dąbrowy koło Nowej Wsi

Oddz.: 200 c; . 201 b; 202 a; 203 a, 204 b(Danielewicz, Urbański 1997)

Bory sosnowe nad Jeziorem Radomiersko

Oddz.: 225 a, 226 j, k; 232 c; 238 a-f. Występuje tu Diphasiastrum complanatum i Hierochloe odorata (Danielewicz, Urbański 1997)

Łęgi wokół Jeziora Zapowiednik

Oddz.: 45 j; 46 f-h; 61 j oraz 62 a-l

Łęgi na wschód od Jeziora Zapowiednik

Oddz. 48 a-c

10.5 Proponowane obszary Natura 2000

Dla ochrony kwaśnych dąbrów ze stanowiskami cennych gatunków bezkręgowców, ale także specyficznej flory proponuje się utworzenie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (PLH) obejmującego następujące oddz.: 1 a-f; 1 a-h;1C a-d; 2 a-b; 12 a-i; 13 a-b; ; 14 a-g; 15 a-d; 27 a-i; 28 a-d; 29 a-j; 30 a-f; 38 a-l; 39 a-i; 40 a-h; 44 f; 59 a-h; 60 d-j; 61 l; 74 a-k; 75 a-g; 76 a-j; 77 c; 78 a-c; 79 a-j; 80 a-m; 81 a-k; 83 a-h; 84 a-g; 85 a-d; 86 a-d; 87 a-g; 88 b; 89 a-g; 90 a-j; 91 a-l; 92 a-f; 95 a-k; 96 a-g; 97 a-g; 98 a-f; 99 a-d; 100 a-b; 102 a-j; 104 a; 109 a; 110 a-b; 111 a; 112 a-d; 113 a-d; 120 a-g; 121 a-d; 122 a-d; 123 a-c; 124 a-c. Dla części oddziałów leśnych w ramach tej strefy proponowane jest utworzenie rezerwatu przyrody „Kwaśna Dąbrowa”.

Drugi z proponowanych wariantów obejmuje wyznaczenie znaczenie szerszego obszaru Natura 2000 o charakterze PLH, którego głównymi przedmiotami ochrony będą obie populacje Apium repens (gatunku z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej), dąbrowy włoszakowickie (dla ochrony siedliska

56



9190 oraz siedliska Lucanus cervus) oraz dobrze wykształcone ekosystemy jeziorne reprezentujące kompleks siedlisk 3150, 7230, 91E0, 9170 (przynajmniej więc jeziora: Brenneńskie, Olejnickie, Trzebidzkie, Miałkie, Małe, Osłonińskie, częściowo Wieleckie, Zapowiednik, Murzynek, Krzywe i Buckie oraz częściowo Boszkowskie północne).

11 ZAGROŻENIA DLA SZATY ROŚLINNEJ PARKU

Do najważniejszych zagrożeń wewnętrznych dla szaty roślinnej, siedlisk przyrodniczych oraz poszczególnych gatunków flory i mykoflory Parku należą:

Zagrożenia dla ekosystemów nieleśnych:

1. Zabudowa lądowych ekosystemów nieleśnych.

Sposób przeciwdziałania: wyłączenie z zabudowy cennych lądowych ekosystemów nieleśnych.

2. Naturalna sukcesja powodująca zarastanie łąk świeżych, łąk wilgotnych i trurzycowisk.

Sposób przeciwdziałania: koszenie i karczowanie, a następnie poddanie trwałemu użytkowaniu ekstensywnemu.

3. Nieprawidłowy dobór zabiegów gospodarczych w zakresie gospodarki łąkarskiej (wprowadzanie mieszanek traw pastewnych, zbyt wczesne koszenie)

Sposób przeciwdziałania: rezygnacja z wprowadzania na łąki świeże i wilgotne mieszanek traw pastewnych. Opóźnienie terminu koszenia lak wilgotnych i turzycowisk do 15 lipca, dla umożliwienia zakończenia cyklu rozwojowego storczykowatych oraz ptaków lęgnących się na łąkach

4. Zaorywanie łąk i pastwisk

Sposób przeciwdziałania: wprowadzenie nakazu utrzymania łąk i pastwisk jako trwałych użytków zielonych z uwzględnieniem korzyści wynikających z programów rolnośrodowiskowych

5. Wzmożona penetracja obrzeży zbiorników wodnych, skutkująca niszczeniem litoralu, wraz ze stanowiskami chronionych gatunków roślin naczyniowych oraz grzybów.

Sposób przeciwdziałania: tworzenie stref buforowych wzdłuż brzegów cieków i zbiorników wodnych poprzez odstąpienie od ich użytkowania i wprowadzenie pasów roślinności osłaniającej (umożliwienie spontanicznego rozwoju trzcinowisk i zarośli wierzbowych.

Dla ekosystemów leśnych

1. Eliminacja martwego, stojącego i leżącego drewna, wykrotów i złomów w wyniku cięć sanitarnych i innych zabiegów prowadzonych zarówno w lasach jak i w parkach, prowadzące do zubożenia flory i fauny związanej z martwym i rozkładającym się drewnem, w szczególności fauny bezkręgowców saproksylicznych oraz mykoflory (w tym porostów) i mszaków.

57



Sposób przeciwdziałania: zapewnienie organizmom saproksylicznym zróżnicowanego rodzajowo materiału żywicielskiego poprzez pozostawianie korzeni, konarów, gałęzi, wierzchołków, itd., w różnym stopniu rozkładu (materiał obumierający, martwy, wstępnie rozkładający się, butwiejący) i w różny sposób rozmieszczony przestrzennie (drzewa stojące, leżące, zawieszone, złomy, karpy, itd.), zaniechanie usuwania drzew obumierających i martwych, zwłaszcza starych drzew liściastych. Ograniczenie prac pielęgnacyjnych polegających na „leczeniu” lub usuwaniu starych, dziuplastych drzew. Wprowadzenie odpowiednich zapisów do Planu Urządzania Lasu, zgodnie z zapisami Zasad Hodowli Lasu.

2. Próby zmiany składu gatunkowego drzewostanów dębowych poprzez wprowadzanie sosny.

Sposób przeciwdziałania: Utrzymanie dotychczasowego składu gatunkowego drzewostanów na siedliskach kwaśnych dąbrów.

3. Ekspansja obcych geograficznie , synantropijnych gatunków roślin, szczególnie dębu czerwonego Quercus rubra i robini akacjowej Robinia pseudoacacia

Sposób przeciwdziałania: stopniowa eliminacja obcych gatunków inwazyjnych. Nie realizowanie nasadzeń gatunków obcych geograficznie w lasach.

Dla ciągłości ekologicznej ekosystemów Parku

1. Przerywanie połączeń ekologicznych oraz izolacja poszczególnych kompleksów Parku wskutek zabudowy nowych terenów.

Sposób przeciwdziałania: uwzględnienie połączeń ekologicznych w polityce przestrzennej, w tym wyłącznie z zabudowy korytarzy ekologicznych.

2. Wycinka zadrzewień i zakrzewień śródpolnych w celu zwiększenia powierzchni gruntów lub ich komasacji, a także fragmentacja siedlisk następująca w wyniku wycinania drzew i krzewów wzdłuż dróg i cieków.

Sposób przeciwdziałania: wprowadzenie programu ochrony zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz przydrożnych. Wyznaczenie i rozbudowa sieci korytarzy ekologicznych na omawianym obszarze.

12 CELE STRATEGICZNE W ZAKRESIE OCHRONY SZATY ROŚLINNEJ, FLORY I MYKOFLORY

12.1 Cele strategiczne

Strategia ochrony szaty roślinnej Przemęckiego Parku Krajobrazowego powinna koncentrować się na następujących celach:

• objęcie ochroną czynną najcenniejszych i najlepiej zachowanych fitocenoz półnaturalnych;

58



• objęcie ochroną czynną (w zależności od gatunku) najcenniejszych stanowisk gatunków roślin naczyniowych (selery błotne, kruszczyk błotny, kukułka krwista)

• utrzymanie powierzchni dotychczas występujących cennych siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk rzadkich gatunków roślin, roślin zarodnikowych, porostów i grzybów;

• utrzymanie ochrony biernej wybranych stanowisk siedlisk naturalnych (torfowiskowych, jeziornych, szuwarowych i leśnych)

• zachowanie i podtrzymanie możliwości trwałego funkcjonowania siedlisk przyrodniczych poprzez zachowanie właściwego stanu ich ochrony oraz zachowanie łączących je liniowych struktur pełniących funkcje korytarzy ekologicznych;

• wykorzystanie walorów flory i szaty roślinnej w edukacji i promocji obszaru Parku na wybranych obiektach;

• ograniczenie rozprzestrzeniania się antropofitów, szczególnie inwazyjnych, takich jak robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, czeremcha amerykańska Padus serotina, dąb czerwony Quercus rubra..

12.2 Cele operacyjne

Pierwszoplanowe cele ochrony i warunki zachowania przedmiotów ochrony:

1. Utrzymanie obecnie występujących torfowisk i związanych z nimi rzadkich gatunków roślin i grzybów poprzez utrzymanie dotychczas obowiązujących form ochrony biernej (rezerwat „ Jezioro Święte”) lub pozostawienia bez zabiegów gospodarczych (pozostałe torfowiska przejściowe).

2. Utrzymanie dotychczasowej zmienności jezior eutroficznych wraz z towarzyszącą im roślinnością wodną i przywodną aż do końca strefy gleb hydrogenicznych, z reguły zajętej przez łęgi olchowo-jesionowe lub zakrzaczenia wierzbowe.

3. Utrzymanie dotychczasowej powierzchni i struktury gatunkowej lasów liściastych występujących na terenie Parku i związanych z nimi siedlisk roślin i grzybów leśnych poprzez:

a) uznanie za lasy ochronne - cenne fragmenty rodzimej przyrody

• Oddz. 52 o, r – fragment najcenniejszy, z udziałem wielu gatunków torfowiskowych (w tym Drosera rotundifolia); 53 f, 70 h, g, d, f oraz 71a, d – zarastające torfowisko przejściowe, z udziałem już tylko nielicznych gatunków torfowiskowych, lecz wartościowe z biocenotycznego punktu widzenia jako ostoja zwierzyny.

• Oddz. 98 f, d; 99, 100. 101, 102, 109, 110, 11, 112, 121 b, c; 122 b, d; 123 a; 124 a,c – planowane do ochrony kwaśne dąbrowy (docelowo rezerwat przyrody)

• Oddz. 205 f, 204 b, 203 a, 202 a, 201 b oraz 200 c obejmujące kwaśne dąbrowy koło Nowej Wsi).

59



• Oddz. 225 a, 226 j, k; 232 c; 238 (bez 238d). obejmujące bory sosnowe koło Jeziora Radomiersko ze stanowiskami Diphasiastrum complanatum i Hierochloe odorata,

• Oddz. 45 j, 46 b, g oraz 62 n, m, l, i, h, f, k oraz d, w otoczeniu jeziora Zapowiednik Doskonale zachowane łęgi powstałe wskutek spontanicznego rozwoju na obrzeżach misy jeziornej i nad zasilającym ciekiem. Od strony zachodniej jezioro otoczone jest z kolei rozległym pasem nie koszonych łąk, na których wykształciły się zbiorowiska ze zw. Magnocaricion z kępami zarośli wierzbowych i łęgów olchowo-jesionowych. Z gatunków chronionych znane są stąd stanowiska Daphne mezereum oraz Listera ovata (docelowo Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy)

b) konsekwentne stosowanie w pozostałych oddziałach lasów liściastych o naturalnym charakterze (łęgach i olesach) proekologicznych zasad zagospodarowania wynikających z Zarządzenia 11a Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, a w szczególności pozostawianie drzew zamierających, martwych drzew stojących i leżących oraz drzew dziuplastych;

4. Utrzymanie dotychczasowej powierzchni i struktury gatunkowej borów suchych i świeżych występujących na terenie Parku i związanych z nimi siedlisk roślin i grzybów leśnych poprzez:

• wyznaczanie w terenie stanowisk widłaków oraz tworzenie wokół nich stref specjalnego zagospodarowania, w których zabiegi hodowlane, cięcia sanitarne i zrywka będą prowadzone w sposób nie szkodzący tym roślinom;

• pozostawianie podczas zrębów na siedliskach borowych (przy stosowaniu rębni zupełnych) kęp dojrzałego drzewostanu wraz z towarzyszącym im runem i podszytem, o powierzchni min. 10 a; szczególnie wokół stanowisk widłaków.

5. Utrzymanie i wzrost powierzchni łąk i pastwisk poprzez:

• utworzenie projektowanych obszarów chronionych w randze Zespołów Przyrodniczo-Krajobrazowych lub użytków ekologicznych;

• utrzymanie obecnie istniejących łąk świeżych, wilgotnych i turzycowisk na całym terenie Parku jako trwałych użytków zielonych – powinny na nich obowiązywać zakazy i nakazy wyszczególnione w odpowiednich pakietach programów rolnośrodowiskowych, zależne od typu siedliska;

• promocję pakietów rolno-środowiskowych w zakresie utrzymania łąk, pastwisk oraz rodzimych ras zwierząt gospodarskich, ze szczególnym uwzględnieniem rodzimych ras bydła, koni oraz owcy wielkopolskiej na terenie Parku oraz w jego otulinie;

6. Utrzymanie i zwiększenie liczby potencjalnych siedlisk mszaków i porostów porostowej poprzez:

• ochronę przydrożnych alei drzew liściastych;

• zwiększenie udziału martwego drewna w lasach liściastych, szczególnie na siedliskach wilgotnych.

60



7. Utrzymanie obecnej powierzchni muraw psammofilnych poprzez

• objęcie ochroną w randze użytku ekologicznego wydmy nad jeziorem Radomierskim, na północ od Radomierza.

13 REGIONY WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNYCH DZIAŁAŃ

W świetle zagrożeń opisanych w poprzednim rozdziale oraz diagnozy stanu zachowania flory i siedlisk przyrodniczych, do obszarów wymagających szczególnych działań, kluczowych dla zachowania różnorodności biologicznej obszaru Parku należą:

• jeziora, z całym zachowanym zonalnym układem roślinności, poczynając od strefy litoralu aż po będące pod wpływem ruchomych wód jeziornych zbiorowiska szuwarów, łąk wilgotnych, mechowisk oraz łęgów jesionowo-olchowych. Region ten nie obejmuje właściwie tylko jeziora Dominickiego, którego brzegi są już niemal całkowicie zniekształcone;

• tereny otwarte (łąk, pastwisk i turzycowisk) rozproszone na całym obszarze Parku, jednak ze szczególnym uwzględnieniem okolic między Przemętem a Nową Wsią (nad kanałem); na południe od wsi Bucz i Barchalin; na wschód i na zachód od Ostrowa Brenneńskiego, między Brennem a jeziorem Lgińskim; na zachód od Górska i Miastka oraz między jez. Brzeżnie i Zapowiednik i między Boszkowskim a Buckim.

• zachowane na terenie Parku lasy liściaste (olesy, łęgi olchowo-jesionowe, grądy i kwaśne dąbrowy)

Regiony te w większości wypadków są już objęte lub też są proponowane do objęcia formami ochrony przyrody wynikającymi z zapisów Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody, ze wskazaniem na ochronę bierną zachowanych walorów przyrodniczych (torfowiska, zbiorowiska leśne) lub na ochronę czynną (łąki i turzycowiska).

14 OKREŚLENIE POTRZEB UZUPEŁNIENIA FORM OCHRONY

W celu zapewnienia wymagań związanych z ochroną szczególnie istotnych, kluczowych dla zachowania różnorodności biologicznej Przemęckiego Parku Krajobrazowego wskazane jest zapewnienie trwałej ochrony walorów przyrodniczych poprzez powołanie nowych form ochrony przyrody, przewidzianych w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody:

W niniejszym opracowaniu nowe formy ochrony proponowane w rozdz. 10 odnoszą się wyłącznie do ewentualnej ochrony siedlisk przyrodniczych oraz/lub gatunków roślin. Bezwzględnie konieczne przy projektowaniu nowych form ochrony jest jednak odniesienie się także do innych komponentów przyrodniczych (fauny, walorów przyrody nieożywionej), dlatego w niniejszym Operacie poprzestano jedynie na propozycjach do Operatu Głównego, przedstawionych we wcześniejszej części opracowania.

61



15 MONITORING GATUNKÓW RZADKICH I RELIKTOWYCH

Do regularnego monitoringu należy wskazać gatunki o ograniczonym areale występowania na terenie Parku (pojedyncze, izolowane populacje), które są jednocześnie gatunkami wskaźnikowymi dla zmian warunków siedliskowych. Należą do nich:

Grupa I – gatunki występujące w 1-3 populacjach, szczególnie narażone na wyginięcie, podlegające monitoringowi w pierwszym rzędzie:

a) turzycowiska i łąki wilgotne: Apium regens, Epipactis palustris, Dactylorhiza incarnata, Gentianella uliginosa.

b) torfowiska wysokie i obniżenia dolinkowe: Drosera rotundifolia, Scheuchzeria palustris

c) lasy liściaste: Lilium martagon, Cephalanthera rubra, Listera ovata.

d) bory: Diphasiastrum complanatum,

Grupa II – gatunki częste, lecz narażone na zniszczenie wskutek czynników antropogenicznych, stanowiące dobre indykatory zmieniających się warunków siedliskowych

a) gatunki szuwarów i łąk zalewowych: Lathyrus palustris, Cladium mariscus.

Wskaźniki stanu populacji, które powinny być uwzględniane:

a) liczebność populacji mierzona liczbą kwitnących osobników (Epipactis palustris, Dactylorhiza incarnata),

wielkością płatu (np. Diphasiastrum complanatum) lub zajmowaną powierzchnią i zagęszczeniem na 1 m2

(np. Apium regens, Lathyrus palustris Drosera rotundifolia,);

b) jeśli to możliwe, to wskazane jest ujęcie procentowe liczby osobników młodych, kwitnących oraz zamierających, dla określenie struktury wiekowej populacji (lub też okazów kwitnących i nie kwitnących) oraz określenie zdrowotności lub żywotności okazów.

Zasadniczym celem monitoringu jest dostarczenie informacji o wielkości i strukturze wiekowej populacji wybranych gatunków specjalnej troski. W wypadku stwierdzenia znacznego i regularnego spadku wielkości populacji gatunku konieczne jest podjęcie środków zaradczych dostosowanych do własności terenu (inne są możliwości działania w przypadków terenów zarządzanych przez Lasy Państwowe, a inne w przypadku własności prywatnej) oraz wymagań ekologicznych gatunków.

16 OCENA PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW PLANU

16.1 Ekosystemy leśne

Przewiduje się utrzymanie powierzchni leśnej z zachowaniem obecnej różnorodności biologicznej borów iglastych oraz stopniowym wzrostem różnorodności biologicznej (szczególnie w zakresie flory zarodnikowej i mykoflory związanej z drewnem martwym i zamierającym) w lasach liściastych.

62



Przewiduje się także wzrost liczby gatunków oraz liczebności różnych elementów fauny związanej z lasami liściastymi – wzrost liczby mikrosiedlisk związany z ograniczeniem stopnia zagospodarowania stworzy przyjazne gatunki do rozwoju wielu grup zwierząt, szczególnie takich jak ptaki, nietoperze, popielicowate oraz liczne grupy bezkręgowców.

16.2 Ekosystemy torfowiskowe

Utrzymanie obecnego składu gatunkowego torfowisk oraz naturalnych procesów torfotwórczych uzależnione jest nie tylko od braku ingerencji człowieka, lecz także od czynników klimatycznych. Utrzymanie się obecnej tendencji zmniejszania rocznej sumy opadów oraz ich nierównomiernego rozkładu w ciągu roku skutkować będzie stopniowym zubożeniem flory torfowiskowej, nie istnieją jednak realne możliwości przeciwdziałania temu procesowi.

16.3 Ekosystemy łąkowe i murawowe

Powierzchnia terenów otwartych (łąk wilgotnych i turzycowisk) powinna ulec zwiększeniu wskutek dofinansowania koszenia łąk z programów rolno-środowiskowych, co powinno skutkować wzrostem różnorodności gatunkowej fauny (zarówno bezkręgowej, jak i kręgowej) oraz flory (wzrost liczby gatunków łąkowych, wzrost dostępności siedlisk dla gatunków rzadkich, takich jak storczykowate).

17 PROPOZYCJE DO MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

W planowaniu przestrzennym należy:

1. Bezwzględnie unikać lokowania terenów pod zabudową w odległości do 100 metrów od granicy działek geodezyjnych jezior. Bezpośrednie sąsiedztwo zabudowy powoduje zniszczenia litoralu jeziornego, wydeptywanie i fragmentację brzegów, bezpośrednio przyczyniając się do pogarszania stanu ekologicznego ekosystemów jeziornych i spadku ich różnorodności biologicznej.

2. Unikać lokowania terenów pod zabudowę na glebach organicznych i organiczno-mineralnych, które z reguły zajęte są przez zbiorowiska łąk i turzycowisk;

3. W planach miejscowych bezwzględnie utrzymać zakaz usuwania zalesień i zakrzaczeń, szczególnie na terenach łąk i turzycowisk, w których dzięki zarastaniu dawnych rowów odwadniających ukształtował się mozaikowy układ łąk wilgotnych, świeżych oraz pasowych zadrzewień olchowych o dużych wartościach biocenotycznych.

18 PROPOZYCJE DO OPERATÓW URZĄDZANIA LASÓW

1. Przeniesienie do gospodarstwa specjalnego cennych fragmentów leśnych wyszczególnionych w rozdz. 11.2.

63



2. Konsekwentne stosowanie w pozostałych oddziałach lasów liściastych o naturalnym charakterze (łęgach i olesach) proekologicznych zasad zagospodarowania wynikających z Zarządzenia 11a Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych;

3. Ograniczanie udziału gatunków obcych geograficznie i siedliskowo w lasach o strukturze i funkcji zbliżonych do lasów rodzimych, w tym stopniowe usuwanie gatunków inwazyjnych, takich jak robinia akacjowa i czeremcha amerykańska, zabieg do sukcesywnego wykonywania w ramach prac pielęgnacyjnych, czyszczeń i trzebieży;

4. Ochrona stanowisk widłaków przed skutkami prowadzonych prac hodowlanych, czyszczeń, trzebieży i cięć.

5. Zgodnie z zasadami hodowli lasu obligatoryjne pozostawianie podczas zrębów na siedliskach borowych (przy stosowaniu rębni zupełnych) kęp dojrzałego drzewostanu wraz z towarzyszącym im runem i podszytem, o powierzchni min. 10 a; dla ochrony runa borów sosnowych.

6. W zakresie retencji i ochrony wód w lasach:

• Zaleca się opracowanie i wdrożenie kompleksowego programu gospodarki wodnej uwzględniającego poprawę stosunków wodnych niezbędne melioracje i potrzeby małej retencji;

• Zaleca się zaniechanie konserwacji rowów i cieków naturalnych celem spowolnienia odpływu rzecznego i zwiększenia zasilania wód podziemnych;

• Nie dopuszcza się osuszania, zasypywania i przekształcania śródleśnych zbiorników wodnych i mokradeł.

19 PROPOZYCJE DLA GOSPODARKI ROLNEJ

Gospodarka rolna na terenie Parku w szczególności dążyć powinna do:

• zachowania na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych i wszystkich elementów krajobrazu, tworzących ostoje dzikiej przyrody (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska, itp.);

• na łąkach: rezygnacji z przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania nawozów, ścieków i osadów ściekowych, pestycydów i herbicydów oraz dosiewania nasion traw;

• stopniowego odnowienia ekstensywnego wypasu na opuszczonych pastwiskach, kontynuację wypasu na pastwiskach istniejących;

64



20 BIOCENOTYCZNA ROLA ZADRZEWIEŃ I ZAKRZACZEŃ ŚRÓDPOLNYCH

Rola zadrzewień i zakrzaczeń jest bardzo istotna w na terenie Parku – przee wszystkim z uwagi na dużą liczbę liniowych zadrzewień olchowych powstałych spontanicznie na zarastających rowach oddzielających od siebie kompleksy łąkowe, założone na dawnych torfowiskach.

Przede wszystkim pełnią one ważną funkcję w lokalnych modyfikacjach klimatu -w odległości 4 do 8 wysokości drzew w pasie śródpolnym (bo takie jest efektywne oddziaływanie pasa wiatrochronnego):

o prędkość wiatru spada o 40 %

o parowanie potencjalne spada o 25 %

o długość utrzymywania się pokrywy śnieżnej rośnie o 15%

o opad deszczowy jest o 7 % wyższy

Wprowadzenie sieci zadrzewień wpływa na zwiększenie magazynowania wody w glebie odpowiadające 60 mm rocznie. Przy opadach dla Polski rzędu 450-700 mm jest to wielkość znacząca, bo osiąga 10-20% opadu rocznego.

W zadrzewieniach i zakrzaczeniach śródpolnych:

- gnieździ się ponad 40 gatunków ptaków, w tym wiele owadożernych, chroniących przyległe obszary pól i upraw przed gradacjami szkodników;

- następuje akumulacja szkodliwych związków chemicznych (m. in. ograniczenie przepływu nadmiernych dawek nawozów mineralnych i środków ochrony roślin), co skutkuje poprawą jakości wód gruntowych i powierzchniowych;

- akumulowane jest aż do 95% azotanów, i od 30 do 70 % innych jonów - efektywność przechwytywania jest wyższa niż u roślinności szuwarowej, głównie dzięki głębokości i rozległości systemów korzeniowych;

- występuje ograniczenie erozji wietrznej gleby na dużych obszarach;

Pełnią one także funkcję barier ekologicznych, utrudniających rozprzestrzenianie się chwastów i szkodników oraz gatunków synantropijnych do wnętrza pasów i na sąsiadujące ze sobą obszary.

Pasy zieleni śródpolnej stanowią także lokalne korytarze ekologiczne, umożliwiające migrację kilku grup socjologiczno ekologicznych roślin, takich jak gatunki leśne, ciepłolubne oraz niektóre z wysokich bylin, związane z chronionym w UE typem siedliska 6430.

21 ZASADY TWORZENIA I KSZTAŁTOWANIA TERENÓW ZIELENI I ZADRZEWIEŃ

W kształtowaniu struktury gatunkowej założeń zieleni planowanych i zakładanych w Przemęckim Parku Krajobrazowym należy przestrzegać następujących zasad ogólnych

65



1. Podstawę założenia zielonego powinny stanowić gatunki rodzime, gdyż są najlepiej dostosowane do lokalnego środowiska oraz wchodzą w liczne relacje troficzne z innymi elementami świata ożywionego. Szczególnie cennymi gatunkami do komponowania alej śródpolnych i przydrożnych na terenie Parku są jesion wyniosły Fraxinus excelsiors, klon zwyczajny Acer platanoides, klon jawor Acer pseudoplatanus, na korze których żyje liczna grupa gatunków porostów, oraz dęby szypułkowe i lipy drobnolistne, które mogą być potencjalnym siedliskiem rzadkich gatunków chrząszczy.

2. Przed projektowaniem założenia wskazane jest rozpoznanie w najbliższym otoczeniu panujących formacji roślinnych, typów leśnych, ich składów gatunkowych i, w miarę możliwości, dostosowanie składu gatunkowego danego założenia do założeń naturalnych znajdujących się w okolicy w podobnych warunkach siedliskowych.

3. Wskazane jest unikanie wprowadzania do zadrzewień i terenów zieleni obcych i rodzimych gatunków inwazyjnych takich jak Robinia pseudoacacia, Syringa vulgaris, Symphoricarpos albus, Cornus alba, Philadelphus sp., Padus serotina, Quercus rubra, Sorbaria sorbifolia, Populus (mieszańce europejsko-amerykańskie z grupy P. x canadesis, hydrydy amerykańsko-azjatyckie z hodowli Schreinera i Stouta - czyli wszystkie Populus grupy ’Hyrbida’ oraz P. x. berolinensis).

22 PROPONOWANA TEMATYKA I ZAKRES PRAC NAUKOWO-BADAWCZYCH

Na obecnym etapie wiedzy o florze naczyniowej, zarodnikowej, mykoflorze i zbiorowiskach roślinnych Parku ustalenia zawarte w niniejszym operacie należy uznać za optymalne. Znaczna część stanowisk rzadkich gatunków roślin, grzybów i zbiorowisk roślinnych jest w chwili obecnej rozpoznana, zaproponowano dla nich różne sposoby ochrony ścisłej, czynnej lub też sposoby zagospodarowania gwarantujące utrzymanie zasobów przyrodniczych w nie zmienionej formie.

Obecny stan wiedzy nie jest wyczerpujący, zaś zasoby flory i zbiorowiska roślinne ulegają ciągłym przemianom. Stanowiska roślin i grzybów zanikają lub powstają nowe, procesy naturalnej sukcesji oraz wysychania siedlisk powodują stopniowe lecz nieuniknione zmiany w ich stanie, zaś synantropizacja flory i wkraczanie gatunków inwazyjnych wywierają wpływ nie tylko w skali lokalnej, lecz także globalnej. Monitorowanie tych zmian musi być procesem ciągłym, regularnym i dostarczać wiedzy zarówno o spontanicznych zmianach mających związek z naturalną dynamiką populacji i zbiorowisk roślinnych, jak i informować o zagrożeniach dla ich trwałości. Szczególne znaczenie ma to dla zbiorowisk chronionych w ramach systemu ostoi Natura 2000, które w przyszłości objęte będą systemem monitoringu i sprawozdawczości. Prawidłowo zaplanowany monitoring różnorodności biologicznej (nie ograniczający się do znanych obecnie populacji i zbiorowisk) powinien wychodzić od dobrze rozpoznanego stanu zerowego, a tego rozpoznania w chwili obecnej nadal brakuje. Szczególnie intensywne badania powinny być przeprowadzone w zakresie:

a) flory porostowej Parku, która obecnie poznana jest w stopniu podstawowym, umożliwiającym jedynie planowanie ochrony w ramach poszczególnych typów siedlisk;

66



b) mykoflory – posiadane dziś dane, w szczególności w zakresie grzybów rzadkich i wymierających, wskazują na możliwość odnalezienia wielu nowych gatunków; dwu-trzyletnie badania terenowe powinny potwierdzić występowanie co najmniej 800 gatunków Makromycetes;

c) sposobu zagospodarowania monokultur sosnowych umożliwiających zachowanie rzadkich elementów runa – proponowane zalecenia dotyczące pozostawiania 10 arowych, nie naruszonych powierzchni na zrębach sosnowych, wynikają z założeń teoretycznych Zasad Hodowli Lasu i nie posiadają dostatecznej weryfikacji w praktyce;

d) badania populacyjne nad rzadkimi gatunkami roślin naczyniowych i grzybów (szczególnie wymienionymi jako gatunki wskazane do monitoringu w I rzędzie).

e) szczególnie istotne wydaje się poszukiwanie nowych stanowisk selerów błotnych, oraz kruszczyka błotnego, które na terenie Parku mogą występować częściej niż jest to obecnie stwierdzone.

23 LITERATURA

ARNOLDS E. 1981. Ecology and Coenology of Macrofungi in Grasslands and moist Heathlands in Drenthe, the Netherlands. Part 1. Introduction and Synecology. Bibliotheca Mycologica, 83, ss. 407.

ARNOLDS E. 1991. Towards and conservation problems of fungi. [W:] Jansen A.E. & Ławrynowicz M.(red.), Conservation of Fungi and Other Cryptogams in Europe, Łódź Society of Sciences and Arts 18, Łódź, s. 7-16.

BORATYŃSKI A. 1974. Chimaphilla umbellata (L.) Barton w Polsce. Fragm. Flor et. Geobot 20:319-332.

CIEŚLIŃSKI S., CZYŻEWSKA K., FABISZEWSKI J. 2003. Czerwona lista porostów wymarłych i zagrożonych w Polsce. [W:] K. Czyżewska (red.). Zagrożenie porostów w Polsce. Monogr. Bot. 91: 14-49.

DANIELEWICZ W I MALIŃSKI T. 1999. Materiały do znajomości rozmieszczenia purchawicy olbrzymiej Langermannia gigantea (Batsch: Pers.) Rostk. w zachodniej Polsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Ser. Bot., 48: 239-248.

DANIELEWICZ W., URBAŃSKI P. 1997. Operat Ochrony Flory Przemęckiego Parku Krajobrazowego, Poznań, maszynopis.

DANIELEWICZ W., URBAŃSKI P. 1997. Operat Ochrony Flory Przemęckiego Parku Krajobrazowego (sprawozdanie z drugiego etapu badań), Poznań, maszynopis.

DIERßEN K. 2001. Distribution, ecological amplitude and phytosociological characterization of

European bryophytes. Bryophytorum Bibl. 56: 1-289. FABISZEWSKI J., FALIŃSKI J. B. 1967. O roślinności okolic Przemętu. Przyr. Pol. Zach 8(1-4): 23-45.

FAŁTYNOWICZ 1991. Porosty Pomorza Zachodniego. Studium ekologiczno – geograficzne. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk

67



FAŁTYNOWICZ W. 1997. Wykorzystanie porostów do oceny zanieczyszczenia powietrza. Zasady, metody, klucze do oznaczania wybranych gatunków. Fundacja Centrum Ekologicznej Wsi, Krosno.

FAŁTYNOWICZ W. 2003a. Różnorodność gatunkowa-porosty. W: R. Andrzejewski, A. Weigle (red.), Różnorodność biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, ss.29-35.

FAŁTYNOWICZ W. 2003b. Lichens, lichenicolous and allied fungi of Poland. An annotated checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.

GAWROŃSKI A. 2007. Powszechna inwentaryzacja przyrodnicza nadl. Włoszczakowice. Mscr.

GLASER T. 1964. Grzyby rezerwatu „Wyspa Konwaliowa” na jeziorze Przemęckim, zebrane w latach 1958-1959. Przyroda Polski Zachodniej, 8(1): 89-92.

GOŁDYN R. 1983. Zbiorowiska roślinności zanurzonej Jeziora Dominickiego i Jeziora Kuźnickiego na Pojezierzu Wielkopolskim. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach. B. 34:165-192.

HANSEN L. & KNUDSEN H. (red.) 1992. Nordic Macromycetes. 2. Polyporales, Boletales, Agaricales, Russulales. Nordsvamp, Copenhagen, ss. 474.

HANSEN L. & KNUDSEN H. (red.) 1997. Nordic Macromycetes. 3. Heterobasidioid, aphyllophoroid and gasteromycetoid Basidiomycetes. Nordsvamp, Copenhagen, ss. 444.

HANSEN L. & KNUDSEN H. (red.) 2000. Nordic Macromycetes. 1. Ascomycetes. Nordsvamp, Copenhagen, ss. 309.

INDEX FUNGORUM. 2008. CABI Bioscience Database of Fungal Names. Opublikowano w internecie: http://www.indexfungorum.org [uzyskany dostęp: 07-2008].

KACZMAREK CZ. 1963. Rozmieszczenie wapieniolubnej roślinności łąkowo-bagiennej na Pojezierzu Leszczyńskim. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., PTPN, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Komitet Fizjograficzny, 12: 213-225.

KIRK P.M., CANNON P.F., DAVID J.C. & STALPERS J.A. (red.) 2001. Ainsworth & Bisby’s Dictionary of Fungi, 9th ed. CABI Bioscience, Egham, ss. 655.

Kordus-Walankiewciz B. 1977. Zbiorowiska roślinne Jezior Przemęckich. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30:111-132.

KREISEL H. (red.) 1987. Pilzflora der Deutschen Demokratischen Republik. Basidiomycetes (Gallert–, Hut– und Bauchpilze).VEB Gustav Fischer Verkag, Jena, ss. 281.

KROTOSKA T. 1977. Acidofilna dąbrowa Calamagrostio-Quercetum (Hartm. 1934) Scam. 1959. w lasach włoszczakowickich koło Leszna. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30:59-67.

KUJAWA A. 2007. Raport zbiorczy z inwentaryzacji leśnych siedlisk Natura 2000 Nadleśnictwo Kościan. Mscr.

LISIEWSKA L. I MADEJA J. 2003. Rozmieszczenie ściśle chronionych gatunków grzybów w Wielkopolsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria B - Botanika, 52: 7-25.

NOWAK J., TOBOLEWSKI Z. 1975. Porosty polskie. PWN, Warszawa-Kraków.

68



OCHYRA R., J. ŻARNOWIEC, H. BEDNAREK-OCHYRA. 2003. Census Catalogue of Polish Mosses. Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, Kraków:1-372.

PLAN OCHRONY REZERWATU „JEZIORO ŚWIĘTE” W NADL. KOŚCIAN

Projekt PLAN URZĄDZENIA LASU Nadleśnictwa Kościan na okres od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2013 r. Tom I – cz. 2 PPRROOGGRRAAMM OOCCHHRROONNYY PPRRZZYYRROODDYY

PURVIS O. W., COPPINS B.J., HAWKSWORTH D.L., JAMES P.W., MOORE D.M. (red.) 1992. The Lichen Flora of Great Britain and Ireland. London, Natural History Museum Publications.

STANIEWSKA-ZĄTEK W. 1977. Zespół Cladietum marisci All. 1922 w Wielkopolsce. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 30: 69-82.

STEBEL A. & PLÁŠEK V. 2001. Dicranoweisia cirrata and Orthodicranum tauricum (Musci) in the Polish and Czech part of Upper Silesia – Distribution and ecology. - Natura Silesiae Superioris, Katowice, 5:21-31.

STEBEL A., WIERZCHOLSKA S., PLÁŠEK V., STANIASZEK M. 2005. New localities of Orthodontium lineare (Orthodontiaceae, Bryopsida) in the south-western Poland, Acta Botanica Silesiaca, 2:167�172.

SZWEYKOWSKI J. 2006. An annotated checklist of Polish liverworts and Hornworts. Krytyczna lista wątrobowców i glewików Polski. Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, Kraków:1-114.

TRAPPE J.M. 1962. Fungus associates of ectotrophic mycorrhizae. Botanical Review, 28: 538-606.

WIRTH V. 1995. Die Flechten Baden–Württembergs. II Aufl. Verl. Eugen Ulmer, Stuttgart.

WOJEWODA W. 2005. Checklist of Polish larger Basidiomycetes. [W:] Mirek Z. (red.), Biodiversity of Poland Vol. 7. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, ss. 812.

WOJEWODA W. I ŁAWRYNOWICZ M. 2006. Red List of the Macrofungi in Poland (Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce). [W:] Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W. i Szeląg Z. (red.), Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, s. 55-70.

WOJTERSKI T., WOJTERSKA H., WOJTERSKA M. 1981. Mapa potencjalnej roślinności środkowej Wielkopolski. Bad. Fzjogr. nad Polską Zach. B. 32: 7-35.

ŻUKOWSKI W., LATOWSKI K., JACKOWIAK B., CHMIEL J. 1988. Apium repens (Jacq.) Lag. W A. Jasiewicz (red.). Materiały do poznania gatunków rzadkich i zagrożonych Polski. Cz. I Fragmn. Flor Geobot. 33: 284-290.

69



Załącznik I

Lista gatunków roślin naczyniowych Przemęckiego Parku Krajobrazowego

LP NAZWA NAUKOWA NAZWA POLSKA

1 Abies alba MILL. jodła pospolita 2 Acer campestre L. klon polny 3 Acer negundo L. klon jesionolistny 4 Acer platanoides L. klon pospolity 5 Acer pseudoplatanus L. klon jawor 6 Achillea millefolium L. S. STR. krwawnik pospolity 7 Acorus calamus L. tatarak zwyczajny 8 Actaea spicata L. czerniec gronkowy 9 Adoxa moschatellina L. piżmaczek wiosenny

10 Aegopodium podagraria L. podagrycznik pospolity 11 Aesculus hippocastanum L. kasztanowiec pospolity 12 Aethusa cynapium L. blekot pospolity 13 Agrimonia eupatoria L. mietlica psia 14 Agrosthema githago L. mietlica olbrzymia 15 Agrostis canina L. mietlica rozłogowa 16 Agrostis capillaris (= A. vulgaris) L. mietlica pospolita 17 Agrostis gigantea ROTH mietlica olbrzymia 18 Agrostis stolonifera L. mietlica rozłogowa 19 Ajuga genevensis L. dąbrówka kosmata 20 Ajuga reptans L. dąbrówka rozłogowa 21 Alchemilla monticola OPIZ przywrotnik pasterski 22 Alisma plantago-aquatica L. żabieniec babka wodna 23 Alliaria petiolata (M. BIEB.) CAVARA & GRANDE czosnaczek pospolity 24 Allium oleraceum L. czosnek zielonawy 25 Allium schoenoprasum L. czosnek szczypiorek 26 Alnus glutinosa (L.) GAERTN. olcha czarna 27 Alnus incana (L.) MOENCH olcha szara 28 Alopecurus geniculatus L. wyczyniec kolankowy 29 Alopecurus pratensis L. wyczyniec łąkowy 30 Amaranthus retroflexus L. szarłat szorstki 31 Anagallis arvensis L. kurzyślad polny 32 Anchusa arvensis (L.) M. BIEB. farbownik polny 33 Anchusa officinalis L. farbownik lekarski 34 Andromeda polifolia L. modrzewnica pospolita 35 Anemone nemorosa L. zawilec gajowy 36 Anemone ranunculoides L. zawilec żółty 37 Angelica sylvestris L. dzięgiel leśny 38 Anthemis arvensis L. rumian polny

70



39 Anthericum ramosum L. pajęcznica gałęzista 40 Anthoxanthum odoratum L. tomka wonna 41 Anthriscus sylvestris (L.) HOFFM. trybula leśna 42 Anthyllis vulneraria L. przelot pospolity 43 Apera spica-venti (L.) P. BEAUV. miotła zbożowa 44 Apium repens (JACQ.) LAG. selery błotne 45 Arabidopsis thaliana (L.) HEYNH. rzodkiewnik pospolity 46 Arctium lappa L. łopian większy 47 Arctium tomentosum MILL. łopian pajęczynowaty 48 Arenaria serpyllifolia L. piaskowiec macierzankowy 49 Armeria maritima (MILL.) WILLD. zawciąg pospolity 50 Arrhenatherum elatius (L.) P. BEAUV. EX J. PRESL & C. PRESL rajgras wyniosły 51 Artemisia absinthium L. bylica piołun 52 Artemisia campestris L. bylica polna 53 Artemisia vulgaris L. bylica pospolita 54 Asarum europaeum L. kopytnik pospolity 55 Asparagus officinalis L. szparag lekarski 56 Astragalus glycyphyllos L. traganek szerokolistny 57 Astrantia major L. jarzmianka większa 58 Athyrium filix-femina (L.) ROTH wietlica samicza 59 Atriplex patula L. łoboda rozłożysta 60 Avena fatua L. owiec głuchy 61 Ballota nigra L. mierznica czarna 62 Batrachium aquatile (L.) DUMORT. włosienicznik wodny 63 Batrachium circinatum (SIBTH.) FR. włosienicznik krążkolistny 64 Bellis perennis L. stokrotka pospolita 65 Berberis vulgaris L. berberys zwyczajny 66 Berteroa incana (L.) DC. pyleniec pospolity 67 Berula erecta (HUDS.) COVILLE potocznik wąskolistny 68 Betula pendula ROTH brzoza brodawkowata 69 Betula pubescens EHRH. brzoza omszona 70 Bidens cernua L. uczep zwisły 71 Bidens connata H. L. MÜHL. uczep zwodniczy 72 Bidens frondosa (= B. melanocarpus) L. uczep amerykański 73 Bidens tripartita L. uczep trójlistkowy 74 Blysmus compressus (L.) PANZ. EX LINK ostrzew spłaszczony 75 Bolboschoenus maritimus (L.) PALLA sitowiec nadmorski 76 Brachypodium pinnatum (L.) P. BEAUV. kłosownica pierzasta 77 Brachypodium sylvaticum (HUDS.) P. BEAUV. kłosownica leśna 78 Briza media L. drżączka średnia 79 Bromus benekenii (LANGE) TRIMEN stokłosa Benekena 80 Bromus hordeaceus (= B. mollis) L. stokłosa miękka 81 Bromus inermis LEYSS. stokłosa bezostna

71



82 Bromus tectorum L. stokłosa dachowa 83 Butomus umbellatus L. łączeń baldaszkowy 84 Calamagrostis arundinacea (L.) ROTH trzcinnik leśny 85 Calamagrostis canescens (WEBER) ROTH trzcinnik lancetowaty 86 Calamagrostis epigejos (L.) ROTH trzcinnik piaskowy 87 Calla palustris L. czermień błotna 88 Callitrichae cophocarpa SENDTN. rzęśl długoszyjkowa 89 Callitrichae verna L. EMEND. LÖNNR. S. STR. rzęśl wiosenna 90 Calluna vulgaris (L.) HULL wrzos pospolity 91 Caltha palustris L. knieć błotna 92 Calystegia sepium (L.) R. BR. kielisznik zaroślowy 93 Campanula bononiensis L. dzwonek boloński 94 Campanula glomerata L. dzwonek skupiony 95 Campanula patula L. S. S. dzwonek rozpierzchły 96 Campanula persicifolia L. dzwonek brzoskwiniolistny 97 Campanula rapunculoides L. dzwonek jednostronny 98 Campanula rotundifolia L. dzwonek okrągłolistny 99 Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. tasznik pospolity

100 Caragana arborescens LAM. karagana syberyjska 101 Cardamine amara L. rzeżucha gorzka 102 Cardamine pratensis L. S. S. rzeżucha łąkowa 103 Cardanopsis arenosa (L.) HAYEK rzeżusznik piaskowy 104 Carex acutiformis EHRH. turzyca błotna 105 Carex appropinquata SCHUMACH. turzyca tunikowa 106 Carex arenaria L. turzyca piaskowa 107 Carex caryophyllea LATOURR. turzyca wiosenna 108 Carex canescens L. turzyca siwa 109 Carex diandra SCHRANK turzyca obła 110 Carex digitata L. turzyca palczasta 111 Carex distans L. turzyca odległokłosa 112 Carex disticha HUDS. turzyca dwustronna 113 Carex elata ALL. turzyca sztywna 114 Carex elongata L. turzyca długokłosa 115 Carex ericetorum POLLICH turzyca wrzosowiskowa 116 Carex flacca SCHREB. turzyca sina 117 Carex flava L. turzyca żółta 118 Carex gacilis (= C. acuta) CURTIS turzyca zaostrzona 119 Carex hirta L. turzyca owłosiona 120 Carex limosa L. turzyca bagienna 121 Carex montana L. turzyca pagórkowa 122 Carex nigra (= C. fusca) REICHARD turzyca pospolita 123 Carex viridula (=C. oederi) MICHX. turzyca Oedera 124 Carex ovalis (= C. leporina) GOODEN. turzyca zajęcza

72



125 Carex pallescens L. turzyca blada 126 Carex panicea L. turzyca prosowata 127 Carex paniculata L. turzyca prosowa 128 Carex pilulifera L. turzyca pigułkowata 129 Carex pseudocyperus L. turzyca nibyciborowata 130 Carex remota L. turzyca rzadkokłosa 131 Carex riparia CURTIS turzyca brzegowa 132 Carex rostrata STOKES turzyca dzióbkowata 133 Carex umbrosa HOST turzyca cienista 134 Carex vesicaria L. turzyca pęcherzykowata 135 Carex vulpina L. turzyca lisia 136 Carlina vulgaris L. dziewięćsił pospolity 137 Carpinus betulus L. grab pospolity 138 Centaurea cyanus L. chaber bławatek 139 Centaurea jacea L. chaber łąkowy 140 Centaurea scabiosa L. chaber driakiewnik 141 Centaurea stoebe L. chaber nadreński 142 Centaurium erythraea RAFN centuria pospolita 143 Cephalanthera rubra (L.) RICH. buławnik czerwony 144 Cerastium arvense L. S. S. rogownica polna 145 Cerastium holosteoides FR. EMEND. HYL. rogownica pospolita 146 Cerastium semidecandrum L. rogownica pięciopręcikowa 147 Cerasus avium (= Prunus a.) (L.) MOENCH wiśnia ptasia 148 Ceratophyllum demersum L. S. STR. rogatek sztywny 149 Ceratophyllum platyacanthum CHAM. rogatek skrzydełkowaty 150 Ceratophyllum submersum L. rogatek krótkoszyjkowy 151 Chaerophyllum aromaticum L. świerząbek korzenny 152 Chaerophyllum temulum L. świerząbek gajowy 153 Chamaenerion angustifolium (L.) SCOP. wierzbówka kiprzyca 154 Chelidonium majus L. glistnik jaskółcze ziele 155 Chenopodium album L. komosa biała 156 Chimaphila umbellata (L.) W. P. C. BARTON pomocnik baldaszkowy 157 Chondrilla juncea L. chondrilla sztywna 158 Chrysosplenium alternifolium L. śledzienica skrętolistna 159 Cichorium intybus L. cykoria podróżnik 160 Cicuta virosa L. szalej jadowity 161 Circaea alpina L. czartawa drobna 162 Circaea lutetiana L. czartawa pospolita 163 Cirsium arvense (L.) SCOP. ostrożeń polny 164 Cirsium oleraceum (L.) SCOP. ostrożeń warzywny 165 Cirsium palustre (L.) SCOP. ostrożeń błotny 166 Cladium mariscus (L.) POHL kłoć wiechowata 167 Clematis vitalba L. powojnik pnący

73



168 Clinopodium vulgare L. klinopodium pospolite 169 Comarum palustre L. siedmiopalecznik błotny 170 Consolida regalis GRAY ostróżeczka polna 171 Convallaria majalis L. konwalia majowa 172 Convolvulus arvensis L. powój polny 173 Conyza canadensis (L.) CRONQUIST konyza kanadyjska 174 Cornus sanguinea L. dereń świdwa 175 Coronilla varia L. cieciorka pstra 176 Corylus avellana L. leszczyna pospolita 177 Corynephorus canescens (L.) P. BEAUV. szczotlicha siwa 178 Crataegus laevigata (= C. oxyacantha) (POIR.) DC. głóg dwuszyjkowy 179 Crataegus x macrocarpa HEGETSCHW. głóg wielkoowockowy 180 Crataegus x media BECHST. głóg pośredni 181 Crataegus monogyna (=C. x kyrtostyla) JACQ. głóg jednoszyjkowy 182 Crepis paludosa (L.) MOENCH pępawa błotna 183 Crepis tectorum L. pępawa dachowa 184 Cuscuta europaea L. kanianka pospolita 185 Cynoglossum officinale L. ostrzeń pospolity 186 Cynosurus cristatus L. grzebienica pospolita 187 Dactylis glomerata L. kupkówka pospolita 188 Dactylis polygama HORV. kupkówka Aschersona 189 Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ kukułka krwista 190 Danthonia decumbens (= Sieglingia d.) DC. izgrzyca przyziemna 191 Daphne mezereum L. wawrzynek wilczełyko 192 Daucus carota L. marchew zwyczajna 193 Deschampsia caespitosa (L.) P. BEAUV. śmiałek darniowy 194 Deschampsia flexuosa (L.) TRIN. śmiałek pogięty 195 Descurainia sophia (L.) WEBB EX PRANTL stulicha psia 196 Dianthus carthusianorum L. goździk kartuzek 197 Dianthus deltoides L. goździk kropkowany 198 Diphasiastrum complanatum (L.) HOLUB widlicz spłaszczony 199 Diplotaxis muralis (L.) DC. dwurząd murowy 200 Dipsacus sylvestris HUDS. szczeć pospolita 201 Drosera rotundifolia L. rosiczka okrągłolistna 202 Dryopteris carthusiana (VILL.) H. P. FUCHS. nerecznica któtkoostna 203 Dryopteris cristata (L.) A. GRAY nerecznica grzebieniasta 204 Dryopteris dilatata (HOFFM.) A. GRAY nerecznica szerokolistna 205 Dryopteris filix-mas (L.) SCHOTT nerecznica samcza 206 Echinochloa crus-galli (L.) P. BEAUV. chwastnica jednostronna 207 Echium vulgare L. żmijowiec zwyczajny 208 Elatine alsinastrum L. nawodnik okółkowy 209 Eleocharis acicularis (L.) ROEM. & SCHULT. ponikło igłowate 210 Eleocharis palustris (L.) ROEM. & SCHULT. ponikło błotne

74



211 Eleocharis quinqueflora (HARTMANN) O. SCHWARZ ponikło skąpokwiatowe 212 Elodea canadensis MICHX. moczarka kanadyjska 213 Elymus caninus (= Agropyron caninum) (L.) L. perz psi 214 Elymus repens (= Agropyron repens) (L.) GOULD wierzbownica kosmata 215 Epilobium hirsutum L. perz sitowy 216 Epilobium montanum L. wierzbownica górska 217 Epilobium palustre L. wierzbownica błotna 218 Epilobium parviflorum SCHREB. wierzbownica drobnokwiatowa 219 Epipactis helleborine (L.) CRANTZ S. STR. kruszczyk szerokolistny 220 Epipactis palustris (L.) CRANTZ kruszczyk błotny 221 Equisetum arvense L. skrzyp polny 222 Equisetum fluviatile L. skrzyp bagienny 223 Equisetum hyemale L. skrzyp zimowy 224 Equisetum palustre L. skrzyp błotny 225 Equisetum pratense EHRH. skrzyp łąkowy 226 Equisetum sylvaticum L. skrzyp leśny 227 Eriophorum angustifolium HONCK. wełnianka wąskolistna 228 Eriophorum vaginatum L. wełnianka pochwowata 229 Erodium cicutarium (L.) L'HÉR. iglica pospolita 230 Erysimum cheiranthoides L. pszonak drobnokwiatowy 231 Euonymus europea L. trzmielina pospolita 232 Eupatorium cannabium L. sadziec konopiasty 233 Euphorbia cyparissias L. wilczomlecz sosnka 234 Euphorbia lucida WALDST. & KIT. wilczomlecz błyszczący 235 Euphrasia stricta D. WOLFF EX J. F. LEHM. świetlik wyprężony 236 Fagus sylvatica L. buk pospolity 237 Fallopia convolvulus (L.) Á. LÖVE rdestówka powojowata 238 Fallopia dumetorum (= Polygonum d.) (L.) HOLUB rdestówka zaroślowa 239 Festuca arundinacea SCHREB. kostrzewa trzcinowata 240 Festuca gigantea (L.) VILL. kostrzewa olbrzymia 241 Festuca heterophylla LAM. kostrzewa różnolistna 242 Festuca ovina L. S. L. kostrzewa owcza 243 Festuca pratensis HUDS. kostrzewa łąkowa 244 Festuca rubra L. S. STR. kostrzewa czerwona 245 Ficaria verna HUDS. ziarnopłon wiosenny 246 Filipendula ulmaria (L.) MAXIM. wiązówka błotna 247 Fragaria vesca L. poziomka pospolita 248 Frangula alnus MILL. kruszyna pospolita

249 Fraxinus angustifolia VAHL. subsp. oxycarpa (M. BIEB. EX WILLD) FRANCO & ROCHA ALFONSO

250 Fraxinus exclesior L. jesion wyniosły 251 Fraxinus pensylvanica MARSHALL jesion pensylwański 252 Fumaria officinalis L. dymnica pospolita

75



253 Gagea lutea (L.) KER GAWL. złoć zółta 254 Galeobdolon luteum HUDS. gajowiec żółty 255 Galeopsis pubescens BESSER poziewnik miękkowłosy 256 Galeopsis tetrahit L. poziewnik szorstki 257 Galinsoga ciliata (RAF.) S. F. BLAKE żółtlica owłosiona 258 Galinsoga parviflora CAV. żółtlica drobnokwiatowa 259 Galium aparine L. przytulia czepna 260 Galium boreale L. przytulia północna 261 Galium elongatum C. PRESL przytulia wydłużona 262 Galium mollugo L. S. STR. przytulia pospolita 263 Galium odoratum (L.) SCOP. przytulia wonna 264 Galium palustre L. przytulia błotna 265 Galium sylvaticum L. przytulia leśna 266 Galium uliginosum L. przytulia bagienna 267 Galium verum L. S. STR. bodziszek gołębi 268 Genista germanica L. janowiec ciernisty 269 Genista tinctoria L. janowiec barwierski 270 Gentiana pneumonanthe L. goryczka wąskolistna 271 Gentianella uliginosa (WILLD.) BÖRNER goryczuszka błotna 272 Geranium palustre L. bodziszek błotny 273 Geranium pratense L. bodziszek łąkowy 274 Geranium pusillum BURM. F. EX L. bodziszek drobny 275 Geranium robertianum L. bodziszek cuchnący 276 Geranium sanguineum L. bodziszek czerwony 277 Geum rivale L. kuklik zwisły 278 Geum urbanum L. kuklik pospolity 279 Glechoma hederacea L. bluszczyk kurdybanek 280 Glyceria fluitans (L.) R. BR. manna jadalna 281 Glyceria maxima (HARTM.) HOLMB. manna mielec 282 Gnaphalium sylvaticum L. szarota leśna 283 Gnaphalium uliginosum L. szarota błotna 284 Groenlandia densa (L.) FOURR. rdestniczka gęsta 285 Gymnocarpium dryopteris (= Phegopteris d.) (L.) NEWMAN cienistka trójkątna 286 Gypsophila fastigiata L. łyszczec baldachogronowy 287 Hedera helix L. słonecznik zwyczajny 288 Helianthemum nummularium (L.) MILL. posłonek rozesłany 289 Helichrysum arenarium (L.) MOENCH kocanki piaskowe 290 Hepatica nobilis SCHREB. przylaszczka pospolita 291 Heracleum sibiricum L. barszcz syberyjski 292 Heracleum sphondylium L. S. STR. barszcz zwyczajny 293 Herniaria glabra L. jastrzębiec łąkowy 294 Hieracium lachenalii (= H. vulgatum) C. C. GMEL. jastrzębiec gładki 295 Hieracium laevigatum WILLD. jastrzębiec gładki

76



296 Hieracium murorum L. jastrzębiec leśny 297 Hieracium pilosella L. jastrzębiec kosmaczek 298 Hieracium sabaudum L. jastrzębiec sabaudzki 299 Hieracium umbellatum L. jastrzębiec baldaszkowaty 300 Hierochloë odorata L. turówka wonna 301 Hippuris vulgaris L. przęstka pospolita 302 Holcus lanatus L. kłosówka wełnista 303 Holcus mollis L. kłosówka miękka 304 Holosteum umbellatum L. mokrzycznik baldaszkowy 305 Hordeum murinum L. jęczmień płony 306 Hottonia palustris L. okrężnica bagienna 307 Humulus lupulus L. chmiel zwyczajny 308 Hydrocharis morsus-ranae L. żabiściek pływający 309 Hydrocotyle vulgaris L. wąkrota zwyczajna 310 Hypericum montanum L. dziurawiec skąpolistny 311 Hypericum perforatum L. dziurawiec zwyczajny 312 Hypericum tetrapterum FR. dziurawiec skrzydełkowaty 313 Hypochoeris radicata L. prosienicznik szorstki 314 Impatiens noli-tangere L. niecierpek pospolity 315 Impatiens parviflora DC. niecierpek drobnokwiatowy 316 Iris pseudoacorus L. kosaciec żółty 317 Iris sibirica L. kosaciec syberyjski 318 Jasione montana L. jasieniec piaskowy 319 Juncus articulatus L. EMEND. K. RICHT. sit członowaty 320 Juncus buffonius L. sit dwudzielny 321 Juncus bulbosus L. sit drobny 322 Juncus compressus JACQ. sit ściśniony 323 Juncus conglomeratus L. EMEND. LEERS sit skupiony 324 Juncus effusus L. sit rozpierzchły 325 Juncus inflexus L. sit siny 326 Juncus subnodulosus SCHRANK sit tępokwiatowy 327 Juncus tenuis WILLD. sit chudy 328 Juniperus communis L. jałowiec pospolity 329 Knautia arvensis (L.) J. M. COULT. świerzbnica polna 330 Koeleria macrantha (LEDEB.) SCHULT. strzęplica nadobna 331 Lactuca serriola L. sałata kompasowa 332 Lamium album L. jasnota biała 333 Lamium amplexicaule L. jasnota różowa 334 Lamium maculatum L. jasnota plamista 335 Lamium purpureum L. jasnota purpurowa 336 Lapsana communis M. BIEB. łoczyga pospolita 337 Larix decidua MILL. modrzew europejski 338 Lathraea squamaria L. łuskiewnik różowy

77



339 Lathyrus niger (L.) BERNH. groszek czerniejący 340 Lathyrus palustris L. groszek błotny 341 Lathyrus pratensis L. groszek łąkowy 342 Lathyrus sylvestris L. groszek leśny 343 Lathyrus vernus (L.) BERNH. groszek wiosenny 344 Ledum palustre L. bagno zwyczajne 345 Lemna gibba L. rzęsa garbata 346 Lemna minor L. rzęsa drobna 347 Lemna trisulca L. rzęsa trójrowkowa 348 Leontodon autumnalis L. brodawnik jesienny 349 Leontodon hispidus L. brodawnik zwyczajny 350 Leonurus cardiaca L. serdecznik pospolity 351 Lepidium ruderale L. pieprzyca gruzowa 352 Leucanthemum vulgare LAM. S. STR. jastrun właściwy 353 Ligustrum vulgare L. ligustr pospolity 354 Lilium martagon L. lilia złotogłów 355 Linaria vulgaris MILL. lnica pospolita 356 Liparis loeselii (L.) RICH. lipiennik Loesela 357 Listera ovata (L.) R. BR. listera jajowata 358 Lithospermum arvense L. nawrot polny 359 Lolium perenne L. życica trwała 360 Lonicera xylosteum L. wiciokrzew pospolity 361 Lotus corniculatus L. komonica zwyczajna 362 Lotus tenuis WALDST. & KIT. EX WILLD. komonica wąskolistna 363 Lotus uliginosus SCHKUHR komonica błotna 364 Luzula campestris (L.) DC. kosmatka polna 365 Luzula multiflora (RETZ.) LEJ. kosmatka licznokwiatowa 366 Luzula pallescens SW. kosmatka blada 367 Luzula pilosa (L.) WILLD. kosmatka owłosiona 368 Lychnis flos-cuculi L. firletka poszarpana 369 Lycium barbatum L. kolcowój pospolity 370 Lycopodium clavatum L. widłak goździsty 371 Lycopus europaeus L. karbieniec pospolity 372 Lysimachia nummularia L. tojeść rozesłana 373 Lysimachia thyrsiflora L. tojeść bukietowa 374 Lysimachia vulgaris L. tojeść pospolita 375 Lythrum salicaria L. krwawnica pospolita 376 Mahonia aquifolium (PURSH) NUTT. mahonia pospolita 377 Maianthemum bifolium (L.) F. W. SCHMIDT konwalijka dwulistna 378 Malus domestica BORKH. jabłoń domowa 379 Malus sylvestris MILL. jabłoń dzika 380 Malva neglecta WALLR. ślaz zaniedbany 381 Matricaria maritima L. subsp. inodora (L.) DOSTÁL maruna nadmorska bezwonna

78



382 Medicago lupulina L. lucerna nerkowata 383 Medicago minima (L.) L. lucerna kolczastostrąkowa 384 Melampyrum nemorosum L. pszeniec gajowy 385 Melampyrum pratense L. pszeniec zwyczajny 386 Malandrium album (MILL.) GARCKE bniec biały 387 Melica nutans L. perłówka zwisła 388 Melilotus alba MEDIK. nostrzyk biały 389 Melilotus officinalis (L.) PALL. nostrzyk żółty 390 Mentha arvensis L. mięta polna 391 Mentha aquatica L. mięta nadwodna 392 Menyanthes trifoliata L. bobrek trójlistkowy 393 Mercurialis perennis L. szczyr trwały 394 Milium effusum L. prosownica rozpierzchła 395 Moehringia trinervia (L.) CLAIRV. możylinek trójnerwowy 396 Monotropa hypopitys L. S. STR. korzeniówka pospolita 397 Molinia caerulea (L.) MOENCH S. STR. trzęślica modra 398 Mycelis muralis (L.) DUMORT. sałatnik leśny 399 Myosotis arvensis (L.) HILL niezapominajka polna 400 Myosotis caespitosa SCHULTZ niezapominajka darniowa 401 Myosotis palustris (L.) L. EMEND. RCHB. niezapominajka błotna 402 Myosoton aquaticum (L.) MOENCH kościenica wodna 403 Myriophyllum spicatum L. wywłócznik kłosowy 404 Myriophyllum verticillatum L. wywłócznik okółkowy 405 Najas marina L. jezierza morska 406 Nardus stricta L. bliźniczka psia trawka 407 Nasturtium officinale R. BR. rukiew wodna 408 Neottia nidus-avis (L.) RICH. gnieźnik leśny 409 Nuphar lutea (L.) SIBTH. & SM. grążel żółty 410 Nymphaea alba L. grzybienie białe 411 Oenanthe aquatica (L.) POIR. kropidło wodne 412 Oenothera biennis L. S. STR. wiesiołek dwuletni 413 Onopordum acanthium L. popłoch pospolity 414 Orthilia secunda (L.) HOUSE gruszynka jednostronna 415 Oxalis acetosella L. szczawik zajęczy 416 Oxalis fontana (=O. stricta) BUNGE szczawik żółty 417 Oxycoccus palustris PERS. żurawina błotna 418 Padus avium MILL. czeremcha zwyczajna 419 Padus serotina (EHRH.) BORKH. czeremcha amerykańska 420 Papaver argemone L. mak piaskowy 421 Papaver dubium L. mak wątpliwy 422 Papaver rhoeas L. mak polny 423 Paris quadrifolia L. czworolist pospolity 424 Parnassia palustris L. dziewięciornik błotny

79



425 Pedicularis palustris L. gnidosz błotny 426 Peucedanum oreoselinum (L.) MOENCH gorysz pagórkowaty 427 Peucedanum palustre (L.) MOENCH gorysz błotny 428 Phalaris arundinacea L. mozga trzcinowata 429 Phleum pratense L. tymotka łąkowa 430 Phragmites australis (CAV.) TRIN. EX STEUD. trzcina pospolita 431 Phyteuma spicatum L. zerwa kłosowa 432 Picea abies (L.) H. KARST. świerk pospolity 433 Picea pungens ENGELM. świerk kłujący 434 Picris hieracioides L. goryczel żmijowcowy 435 Pimpinella saxifraga L. biedrzeniec mniejszy 436 Pinus strobus L. sosna amerykańska 437 Pinus sylvestris L. sosna zwyczajna 438 Plantago lanceolata L. babka lancetowata 439 Plantago major L. babka zwyczajna 440 Plantago media L. babka średnia 441 Poa angustifolia L. wiechlina wąskolistna 442 Poa annua L. wiechlina roczna 443 Poa compressa L. wiechlina spłaszczona 444 Poa nemoralis L. wiechlina gajowa 445 Poa palustris L. wiechlina błotna 446 Poa pratensis L. S. S. wiechlina łąkowa 447 Poa trivialis L. wiechlina zwyczajna 448 Polygonatum multiflorum (L.) ALL. kokoryczka wielkokwiatowa 449 Polygonatum odoratum (MILL.) DRUCE kokoryczka wonna 450 Polygonum amphibium L. rdest ziemnowodny 451 Polygonum aviculare L. rdest ptasi 452 Polygonum bistorta L. rdest wężownik 453 Polygonum hydropiper L. rdest ostrogorzki 454 Polygonum lapathifolium L. rdest szczawiolistny 455 Populus alba L. topola biała 456 Populus x canadensis MOENCH topola kanadyjska 457 Populus nigra L. topola czarna 458 Populus nigra L. ‘Italica’ topola czarna odm. włoska 459 Populus tremula L. topola osika 460 Potamogeton crispus L. rdestnica kędzieżawa 461 Potamogeton filiformis PERS. rdestnica nitkowata 462 Potamogeton friesii RUPR. rdestnica szczeciolistna 463 Potamogeton lucens L. rdestnica połyskująca 464 Potamogeton natans L. rdestnica pływająca 465 Potamogeton obtusifolius MERT. & W. D. J. KOCH rdestnica stępiona 466 Potamogeton pectinatus L. rdestnica grzebieniasta 467 Potamogeton perfoliatus L. rdestnica przeszyta

80



468 Potamogeton praelongus WULFEN rdestnica wydłużona 469 Potamogeton pusillus L. rdestnica droban 470 Potentilla anserina L. pięciornik gęsi 471 Potentilla arenaria BORKH. pięciornik piaskowy 472 Potentilla argentea L. S. STR. pięciornik srebrny 473 Potentilla erecta (L.) RAEUSCH. pięciornik kurze ziele 474 Potentilla reptans L. pięciornik rozłogowy 475 Primula veris L. pierwiosnek lekarski 476 Prunella grandiflora (L.) SCHOLLER głowienka wielkokwiatowa 477 Prunella vulgaris L. głowienka pospolita 478 Prunus domestica L. śliwa domowa 479 Prunus spinosa L. śliwa tarnina 480 Pteridium aquilinum (L.) KUHN orlica pospolita 481 Pulmonaria obscura DUMORT. miodunka ćma 482 Pyrus communis L. grusza pospolita 483 Pyrus pyraster (L.) BURGSD. grusza polna 484 Quercus petraea (MATT.) LIEBL. dąb bezszypułkowy 485 Quercus robur L. dąb szypułkowy 486 Quercus rubra L. dąb czerwony 487 Ranunculus acris L. S. S. jaskier ostry 488 Ranunculus auricomus L. S. L. jaskier różnolistny 489 Ranunculus bulbosus L. jaskier bulwkowy 490 Ranunculus flammula L. jaskier płomiennik 491 Ranunculus lanuginosus L. jaskier kosmaty 492 Ranunculus lingua L. jaskier wielki 493 Ranunculus repens L. jaskier rozłogowy 494 Ranunculus sceleratus L. jaskier jadowity 495 Raphanus raphaniastrum L. rzodkiew świrzepa 496 Reseda lutea L. rezeda żółta 497 Rhamnus cathartica L. szakłak pospolity 498 Rhinanthus serotinus (SCHÖNH.) OBORNÝ szelężnik większy 499 Rhynchospora alba (L.) VAHL porzeczka alpejska 500 Ribes alpinum L. porzeczka czarna 501 Ribes nigrum L. porzeczka czarna 502 Ribes rubrum L. porzeczka zwyczajna 503 Ribes spicatum E. ROBSON porzeczka czerwona 504 Ribes uva-crispa L. porzeczka agrest 505 Robinia pseudoacacia L. robinia akacjowa 506 Rorippa amphibia (L.) BESSER rzepicha ziemnowodna 507 Rorippa sylvestris (L.) BESSER rzepicha leśna 508 Rosa agrestis SAVI róża polna 509 Rosa canina L. róża dzika 510 Rosa dumalis BECHST. EMEND. BOULENGER róża sina

81



511 Rosa inodora FR. róża eliptyczna 512 Rosa rubiginosa L. róża rdzawa 513 Rosa sherardi DAVIES róża zapoznana 514 Rubus armeniacus FOCKE jeżyna kaukaska 515 Rubus caesius L. jeżyna popielica 516 Rubus corylifolius SM. AGG. jeżyna leszczynolistna 517 Rubus fabrimontanus (SPRIB.) SPRIB. jeżyna podgórska 518 Rubus fasciculatus P. J. MÜLL. jeżyna szarozielona 519 Rubus grabowskii WEIHE EX GÜNTHER & ALL. jeżyna bukietowa 520 Rubus gracilis J. PRESL & C. PRESL. jeżyna ostręga 521 Rubus idaeus L. malina właściwa 522 Rubus koehleri WEIHE jeżyna Köhlera 523 Rubus nessensis HALL jeżyna wzniesiona 524 Rubus plicatus WEIHE & NEES jeżyna fałdowana 525 Rubus radula WEIHE jeżyna szorstka 526 Rubus saxatilis L. malina kamionka 527 Rubus seebergensis PFUHL EX SPRIB. jeżyna mosińska 528 Rumex acetosa L. szczaw zwyczajny 529 Rumex acetosella L. szczaw polny 530 Rumex crispus L. szczaw kędzierzawy 531 Rumex hydrolapathum HUDS. szczaw lancetowaty 532 Rumex obtusifolius L. szczaw tępolistny 533 Sagina nodosa (L.) FENZL karmnik kolankowaty 534 Sagina procumbens L. karmnik rozesłany 535 Sagittaria sagittifolia L. strzałka wodna 536 Salix alba L. wierzba biała 537 Salix aurita L. wierzba uszata 538 Salix caprea L. wierzba iwa 539 Salix cinerea L. wierzba szara 540 Salix fragilis L. wierzba krucha 541 Salix pentandra L. wierzba pięciopręcikowa 542 Salix purpurea L. wierzba purpurowa 543 Salix repens L. wierzba płożąca 544 Salix triandra L. wierzba trójpręcikowa 545 Salix viminalis L. wierzba wiciowa 546 Salvia pratensis L. szałwia łakowa 547 Sambucus nigra L. bez czarny 548 Sambucus racemosa L. bez koralowy 549 Sanguisorba officinalis L. krwiściąg lekarski 550 Sanicula europaea L. żankiel zwyczajny 551 Saponaria officinalis L. mydlnica lekarska 552 Sarothamnus scoparius (L.) W. D. J. KOCH żarnowiec miotlasty 553 Saxifraga granulata L. skalnica ziarenkowata

82



554 Scheuchzeria palustris L. bagnica torfowa 555 Schoenoplectus lacustris (L.) PALLA oczeret jeziorny 556 Schoenoplectus tabernaemontani (C. C. GMEL.) PALLA oczeret Tabernemontana 557 Schoenus ferrugineus L. marzyca ruda 558 Scirpus sylvaticus L. sitowie leśne 559 Scleranthus annuus L. czerwiec roczny 560 Scorzonera humilis L. wężymord niski 561 Scrophularia nodosa L. trędownik bulwiasty 562 Scrophularia umbrosa (= S. alata) DUMORT. trędownik skrzydlaty 563 Scutellaria galericulata L. tarczyca pospolita 564 Sedum acre L. rozchodnik ostry 565 Sedum maximum (L.) HOFFM. rozchodnik wielki 566 Senecio jacobaea L. starzec Jakubek 567 Senecio vernalis WALDST. & KIT. starzec wiosenny 568 Senecio vulgaris L. starzec zwyczajny 569 Setaria viridis (L.) P. BEAUV. włośnica zielona 570 Silene nutans L. lepnica zwisła 571 Sisymbrium altissimum L. stulisz pannoński 572 Sium latifolium L. marek szerokolistny 573 Solanum dulcamara L. psianka słodkgórz 574 Solanum nigrum L. EMEND MILL. psianka czarna 575 Solidago virgaurea L. S. STR. nawłoć pospolita 576 Sonchus oleraceus L. mlecz zwyczajny 577 Sonchus palustris L. mlecz błotny 578 Sorbus aucuparia L. EMEND. HELD. jarząb pospolity 579 Sparganium erectum L. EMEND. RCHB. S. STR. jezogłówka gałęzista 580 Sparganium minimum WALLR. jeżogłówka najmniejsza 581 Spergula arvensis L. sporek polny 582 Spirodela polyrhiza (L.) SCHLEID. spirodela wielokorzeniowa 583 Stachys palustris L. czyściec błotny 584 Stachys sylvatica L. czyściec leśny 585 Stellaria graminea L. gwiazdnica trawiasta 586 Stellaria holostea L. gwiazdnica wielkokwiatowa 587 Stellaria media (L.) VILL. gwiazdnica pospolita 588 Stellaria nemorum L. gwiazdnica gajowa 589 Stellaria palustris RETZ. gwiazdnica błotna 590 Stratiotes aloides L. osoka aloesowata 591 Succisa pratensis MOENCH czarcikęs łąkowy 592 Symphoricarpos albus (L.) S. F. BLAKE śnieguliczka biała 593 Symphytum officinale L. żywokost lekarski 594 Tanacetum vulgare L. wrotycz pospolity 595 Taraxacum officinale AGG. mniszek lekarski 596 Teesdalea nudicaulis (L.) R. BR. chroszcz nagołodygowy

83



597 Teucrium scorodium L. ożanka czosnkowa 598 Thalictrum aquilegifolium L. rutewka orlikolistna 599 Thalictrum flavum L. rutewka żółta 600 Thalictrum simplex L. rutewka pojedyncza 601 Thelypteris palustris SCHOTT zachylnik błotny 602 Thlaspi arvense L. tobołki polne 603 Thuja occidentalis L. żywotnik zachodni 604 Thuja plicata DONN EX D. DON żywotnik olbrzymi 605 Thymus serpyllum L. EMEND. FR. macierzanka piaskowa 606 Tilia cordata MILL. lipa drobnolistna 607 Torilis japonica (HOUTT.) DC. kłobuczka pospolita 608 Trientalis europaea L. siódmaczek leśny 609 Trifolium alpestre L. koniczyna dwukłosa 610 Trifolium arvense L. koniczyna polna 611 Trifolium hybridum L. koniczyna białoróżowa 612 Trifolium pratense L. koniczyna łąkowa 613 Trifolium repens L. koniczyna biała 614 Triglochin maritimum L. świbka morska 615 Triglochin palustre L. świbka błotna 616 Tussilago farfara L. podbiał pospolity 617 Typha angustifolia L. pałka wąskolistna 618 Typha latifolia L. pałka szerokolistna 619 Ulmus glabra HUDS. wiąz górski 620 Ulmus laevis PALL. wiąz szypułkowy 621 Ulmus minor (= U. campestris) MILL. EMEND. RICHENS wiąz pospolity 622 Urtica dioica L. pokrzywa zwyczajna 623 Utricularia intermedia HAYNE pływacz średni 624 Utricularia minor L. pływacz drobny 625 Utricularia vulgaris L. pływacz zwyczajny 626 Vaccinium myrtillus L. borówka czarna 627 Vaccinium uliginosum L. borówka bagienna 628 Vaccinium vitis-idaea L. borówka brusznica 629 Valeriana dioica L. S. S. kozłek dwupienny 630 Valeriana officinalis L. kozłek lekarski 631 Veronica anagallis-aquatica L. przetacznik bobownik 632 Veronica beccabunga L. przetacznik bobowniczek 633 Veronica chamaedrys L. przetacznik ożankowy 634 Veronica hederifolia L. S. STR. przetacznik bluszczykowy 635 Veronica officinalis L. przetacznik leśny 636 Viburnum opulus L. kalina koralowa 637 Vicia angustifolia L. wyka wąskolistna 638 Vicia cassubica L. wyka kaszubska 639 Vicia cracca L. wyka ptasia

84



640 Vicia hirsuta (L.) GRAY wyka drobnokwiatowa 641 Vicia sepium L. wyka płotowa 642 Vicia tetrasperma (L.) SCHREB. wyka czteronasienna 643 Vicia villosa ROTH wyka kosmata 644 Vincetoxicum hirundinaria MEDIK. ciemiężyk białokwiatowy 645 Viola arvensis MURRAY fiołek polny 646 Viola canina L. fiołek psi 647 Viola odorata L. fiołek wonny 648 Viola palustris L. fiołek błotny 649 Viola reichenbachiana JORD. EX BOREAU fiołek leśny 650 Viola riviniana RCHB. fiołek Rivina 651 Viscaria vulgaris RÖHL. smółka pospolita 652 Viscum album L. subsp. album jemioła pospolita typowa 653 Viscum album L. subsp. austriacum (WIESB.) VOLLM. jemioła pospolita rozpierzchła 654 Zannichellia palustris L. zamętnica błotna

85


operat ochrony zwierzĄt - gmina włoszakowice - strona ... · 8.3.2 gatunki chronione i zagrożone...

Documents