1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 1/13

Expositie in La Marca

W ie tussen de pastelkleurige koloniale gebouwen van oud-Havana de Villegasstraatin loopt, komt bij een winkeltje met kleurige tassen van hard plastic, met teksten

Hipsters van Havana: de jongeondernemersIn het socialistische Cuba komen veranderingen langzaam op gang. Voor heteerst in zestig jaar is een president aangetreden die niet meevocht in de revolutie,een grondwetswijzing is aanstaande en het aantal particuliere bedrijfjes groeit.Een kleine groep hippe ondernemers timmert flink aan de weg.

Yvette Nieuwstad 18-07-2018

Leest�d: 6 minuten

ACHTERGROND · DOSSIER MET ALLEMAAL GOED NIEUWS

Journalistiek voor een eerl�ke en duurzame wereld Over ons Inloggen

D E E L

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 2/13

bedrukte T-shirts en vrolijke bloesjes met palmbomen en druipende hartjes. Voor een landwaar volgens velen de tijd heeft stil gestaan, doet het er bijzonder hip en Westers aan. Dewinkel is van Idania del Rio (36), geboren in een klein dorp vlak bij Havana, en nu de trotseeigenaar van Clandestina, het allereerste particuliere kledingmerk van Cuba.

En dat is heel bijzonder. In het socialistische land bestonden tot 2010 nauwelijks privatebedrijven. Alles was eigendom van de staat. Je werkte voor een overheidssalaris tussen de20 en 30 dollar per maand, iets waarvan het merendeel van de Cubanen nog steedsafhankelijk is. Tot acht jaar geleden. De overheid had ernstige tekorten en de toenmaligepresident Raúl Castro introduceerde een nieuw economisch beleid: Cubanen mochtenondernemer worden. Er kwam een lijst met 178 toegestane private beroepen en menmocht personeel in dienst nemen. De eerste Cubanen sprokkelden met hulp van familie inhet buitenland een beginkapitaal bij elkaar. Ze werden taxichauffeur, begonnen eeneethuisje (paladar) of verhuurden een kamer aan toeristen in hun casa particular. Hetaantal geregistreerde zelfstandigen steeg van 157.371 in 2010 tot 580.000 eind 2017. En datstaat nog los van de duizenden bedrijfjes zonder licentie.

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 3/13

T-shirts en tattoosOok Idania del Rio, die grafische vormgeving studeerde, was enthousiast toen ze hoordeover de nieuwe mogelijkheden. “Mijn vriendin en ik wisten nog niet precies wat wewilden doen, maar dit was een kans. We kozen voor T-shirts naar eigen ontwerp die wezouden gaan verkopen.” Alleen stond een dergelijke zaak niet op Castro’s lijst.

Dat probleem ondervonden ook Ailed Duarte (35) en haar man Leo Canosa (43). “Hij istatoeëerder en werkte vanuit huis tot hij de kans kreeg om een tijdje te werken in eentattooshop in Canada. Daar leerde hij over bedrijfsvoering en hygiënerichtlijnen. Zo’nzaak wilden wij ook, maar dan met een Cubaans tintje.”

Ondanks dat een tattooshop geen officieel ‘beroep’ was, nam Duarte ontslag van haarbaan als communicatiedeskundige bij de overheid. Nu runt ze samen met Canosa sindsdrie jaar La Marca, Havana’s eerste tattoosalon. “Onder de noemer ‘kunstgalerie’, want die

Ailed Duarte (rechts) en haar collega

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 4/13

staat wél op de lijst. Dat is geen officiële licentie, dus feitelijk zijn we illegaal, maar ookweer niet.”

“Onze ondernemingslust en creativiteit waren er altijd wel”, legt Duarte uit, “We haddenalleen tijd nodig om door de mazen van de wet te kruipen.” Ze noemt andere bedrijven dietegelijkertijd zijn opgekomen: platenlabels (Guampara Music), online- tijdschriften overcultuur (Vistar Magazine), fotostudio’s (Estudio 50) en het grafisch ontwerperscollectief LaUbre. Deze initiatieven richten zich niet op eerste levensbehoeften als eten, maar opcreativiteit.

Mazen van de wetOok voor Del Rio was de weg niet direct vrij en zij bedacht eenzelfde truc. “Detaxibedrijfjes en eethuisjes schoten als paddenstoelen uit de grond, terwijl ik nog aan hetonderhandelen was over een licentie”, vertelt Del Rio, “Bij het ministerie van Cultuurwisten ze zich geen raad met mijn idee. Een kledingmerk? Een T-shirtshop? Ik was niet teplaatsen.” Dus wist ze de overheid ervan te overtuigen dat ze een kunstgalerie is. “Maar

Tattoosalon La Marca

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 5/13

laten we eerlijk zijn”, zegt ze, “Mijn shirts zijn geen kunst en de overheid controleertregelmatig of je licentie terecht is afgegeven.”

Als pionier moet je geregeld het wiel opnieuw uitvinden. Del Rio had genoeg ideeën voorhaar kledingontwerpen, maar hoe maak je die zonder geld, materiaal, machines enkennis? “Ik ben opgegroeid met mijn oma en mijn moeder. Ik had geen vader met eennetwerk bij de partij.” Ze werkt veel met typisch Cubaanse materialen entweedehandskleding, maar voor de import van nieuwe T-shirts en inkt uit het buitenlandhad ze een Cubaanse investeerder nodig. “Met jute rijst- of koffiezakken entweedehandskleding is geen tas of shirt hetzelfde, dat maakt het ontwerpprocesuitdagend, maar niet makkelijk. Ook had ik naaisters nodig. Maar welke Cubaan zegt zijnbaan op om voor een experimenteel kledingmerk te gaan werken? Mijn oma van 84 heefttoen haar vriendinnen opgetrommeld. Ze werkten heel hun leven in destaatstextielfabriek.”

In 2015 opende ze haar winkel in het oude stadshart van Havana. “De zaken gaan goed enik heb ook personeel in dienst: ontwerpers, sociale media-experts en productiemensen.We trekken daarmee ook weer jonge ontwerpers aan.” Om enigszins te voldoen aan delicentie ‘kunstgalerie’ laat ze jonge kunstenaars exposeren in haar winkel en verkoopt zehun werk. Daarmee heeft ze een broedplaats én ontmoetingsplek voor andere creatieveondernemers gecreëerd.

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 6/13

Bereik via internetEen relatief nieuwe manier voor jonge creatieven in Cuba om elkaar te ontmoeten isinternet. Lange tijd was internet in Cuba voorbehouden aan leden van de communistischepartij, maar sinds 2015 zijn er in de steden pleinen en parken met wifi. Hoewel deinternetkaartjes van drie dollar voor een uur internet voor de meeste Cubanen vrijwel

Idania del Rio in de werkplaats van haar kledingmerk Clandestina

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 7/13

onbetaalbaar zijn, bepaalde websites gecensureerd worden en niet alle dienstenbeschikbaar zijn, worden de wifi-spots drukbezocht. Ook voor Duarte is internetbelangrijk: ”Niet alleen kunnen we de rest van de wereld laten zien wat we hier doen, wekondigen er ook de concerten en exposities aan die we met La Marca organiseren.”

Del Rio gebruikt internet voor verkoop van haar shirts via Amazon, en ze opende er haarwebshop mee in de Verenigde Staten. Die kon ze openen dankzij maatregelen vanvoormalig president Obama, waarbij Amerikanen mogen betalen voor creatieveproducten van Cubanen. Del Rio: “Tijdens een bezoek van Obama aan Cuba in 2015 mochtik tijdens een bijeenkomst met jonge ondernemers een vraag aan hem stellen. Ik vroeghem of de VS er ook voor Cuba zouden zijn en of we onze producten ook daar kondenaanbieden. Hij had geen helder antwoord, maar wilde wel wat T-shirts meenemen voorzijn dochters.”

Om een webshop te kunnen openen in Amerika moest ze ook daar haar kledingmerkofficieel oprichten. De shirts in de webshop zijn wel nog geproduceerd in de VS, omdat dein- en uitvoer van producten nog heel ingewikkeld is. Del Rio: “Wat in Havana in de winkelligt, komt uit eigen land, wat ik via de webshop verkoop, helaas niet. Maar belangrijk isdat ik er nu in elk geval zichtbaar ben. Nee, ik denk niet dat president Trump dezemaatregel zal terugdraaien, die heeft wel andere problemen aan zijn hoofd.”

Ik vroeg Obama of we onze producten ook daar konden aanbieden

Tweet dit

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 8/13

Vrij werk verkopenOndertussen werkt het ondernemerschap van de dames aanstekelijk. Het werk van detwintiger Yaimel López hangt in allebei hun winkels. Samen met drie andere illustratorenzette Lopez de coöperatie La Ubre op. Ze tekenen spotprenten, maken zeefdrukken enontwerpen logo’s en huisstijlen voor restaurants en casas particulares. “Een eigen bedrijfjebeginnen is een heel groot risico, maar we willen zo graag meer mogelijkheden hebben.Door internet kunnen we zien wat er in de rest van de wereld gebeurt”, zegt López. “Numaken we spotprenten voor digitale tijdschriften en ontwerpen voor nieuwe winkels. Weproberen toeristen naar onze galerie te krijgen om ons vrije werk te verkopen.”

De producten en diensten van López, Del Rio en Duarte zijn voor de doorsnee Cubaanonbetaalbaar. Duarte legt uit: “Een Cubaan betaalt bij ons dezelfde prijs voor een tattoo alseen toerist. We moeten de inkt immers importeren.” Voor veel werk van López en zijn

Illustrator van spotprenten, zeefdrukken en logo’s Yaimel López

1/30/2019 Hipsters van Havana: de jonge ondernemers - OneWorld

https://www.oneworld.nl/achtergrond/hipsters-van-havana-de-jonge-ondernemers/ 9/13

collega’s geldt dat ze het maken voor andere bedrijfjes, die dus zelf ook geld verdienen enhet daardoor kunnen bekostigen.

Del Rio pakt het anders aan. Cubanen kunnen haar kleding kopen met korting. Daarvoorheeft ze een reden: “Zo’n 40 procent van onze klanten is Cubaan en daar zijn we blij mee.Toch zie je nu veel Cubanen in buitenlandse kleding lopen en dat gaat onze economie opde lange termijn niet helpen.” Aan toeristen wil ze laten zien dat Cuba meer is dan hetclichébeeld van Che Guevara, oude auto’s en vrouwen met dikke sigaren. “Detoeristenwinkels van de staat houden dat beeld in stand, maar wij gebruiken liever eigenmaterialen voor nieuwe ontwerpen. In het buitenland zouden ze zeggen: ‘Hé, watduurzaam’, maar we hebben weinig anders.”

Yvette NieuwstadPro�elpagina