"ondarearen berreraikuntza gerraondoan" irakaslearen fitxa
DESCRIPTION
"Ondarearen berreraikuntza gerraondoan: Regiones Devastadas Gernikan" erakusketaren fitxa (irakaslearena)TRANSCRIPT
1
IRAKASLEA
Gerra baten ondoren, kultura-ondarea hartu ohi da sarri
berreraikuntza-lanaren gidaritzat. Horrek bi oinarrizko alderdi
ditu: alde batetik, gerrak suntsitu duena konpondu, lehengoratu
eta berreskuratu nahi izatea; bestetik, gizartea berreraikitzean
mantendu nahi den iraganeko funtsezko leku, une, estilo eta
balio multzo bat hautatzea. Bi prozesuok zer berreraiki nahi den
hautatzea eskatzen dute, eta hortik historiaren aurkezpen
selektibo bat eratortzen da. Eta are garrantzitsuagoa dena: bi
prozesuok iraganaren berrinterpretazioa eragiten dute, historia
berri bat eraikitzeko eta kontakizunok erreferentzia-balio
berrikusi ofizialez janzteko. Azken batean, boterean daudenak
legitimatzeko helburua duten estrategiak, biak ala biak.
Aldeetako bat gailentzen denean, irabazlea den aldetik, bera da
berreraikuntzaren moduak eta funtzioak ezartzen dituena.
Berreraikuntza-lana tresna gisa erabil daiteke, “gerra beste
bide batzuen bitartez jarraitzeko”, bortizkeria eragiteko –
gerrak sortutako zatiketak sendotzean eta ez zatiketa horiek
ezabatzean–, eta “galtzaileak” zigortzeko. Horrek erakusten du
ezin daitezkeela automatikoki berreraikuntza eta
berradiskidetzea parekatu, eta gerraondoek ez dutela zertan
2
IRAKASLEA
horren baketsuak izan –guk nahi genukeen moduan–. Hori horrela,
ez dago “orri zuririk”, zeinaren bitartez gerraondoko gizarte
osoki berri bat sortuko den, eta iraganak –haren arbuioak edo
goraipatze selektiboak– pisua izaten jarraitzen du geroari
begira hartutako erabaki eta ikuspegietan.
Beraz, erakusketa honen helburua hori ilustratzea da, eta
erakustea gatazka beliko baten ondorengo kultura-ondarearen
berreraikuntza hirien eta monumentuen lehengoratze hutsetik
askoz haratago doala
1.ERAKUSKETA AURRETIK (aukerazkoa)
1.1 Ondarearen berreraikuntza gerraondoan: Regiones Devastadas
Gernikan erakusketa bisitatzera joan aurretik, ikasleek beraien
aitona-amona edo adin nagusiko pertsonei Gernikako
berreraikuntza nola egin zen galdetuko diete.
• Galderak prestatu beharko dira eta ondoren
elkarrizketatzera joango dira. Ahalegindu
elkarrizketatuaren baimenarekin elkarrizketa grabatzen
(audioa edota bideoa).
• Adibidez: Noiz hasi ziren berreraikitzen? Nortzuk lan egin
zuten berreraikuntzan? Zeintzuk izan ziren eraikitzen
ezagutu zenituen eraikinak? Non bizi izan zinen garai
horretan?...
1.2 Horrez gain, beraien herrian urte haietan eman ziren
gertakariez zer oroitzen duten galdetuko diete: herrian eman
ziren aldaketak, biziki gogoratzen dituzten gertakariak edota
anekdota pertsonalak.
3
1.3 Herriko antzinako argazkiak lortu beharko dituzte
bonbardatu ostetik 1990.
interneten edota liburutegian kontsultatuz.
2.ERAKUSKETAN BERTAN
2.1 Irakurri 1. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Gerra zibila: kultur
• Nola deitu zen Espainia berreraikiko zuen erakunde
publikoa? Suntsitutako Eskualdeen eta Konponketen
Zerbitzua (Servicio de Regiones Devastadas y R
• 1939ko irailaren 23ko legeak “Herri adoptatuen” programa
sortu zuen. Zer esaten zuen lege horrek?
Estatuburuak (Frankok) herri eta hiri suntsituenak
“adoptatzen” zituzten, hau da, eraikinen %75etik gora
galdu zituztenak. 1940
adoptatu zituen;
• Nola lortu zuten lan
“Lanaren bidez zigorrak ordaintzeko programa” sortu zuen,
hau da, suntsiketaren erantzukizuna zutenek eragindako
kalteak ordaintzea.
Herriko antzinako argazkiak lortu beharko dituzte
1990. urtera esaterako): etxean daudenak,
interneten edota liburutegian kontsultatuz.
BERTAN
panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Gerra zibila: kultur-ondarearen suntsiketa eta berreraikuntza”
Nola deitu zen Espainia berreraikiko zuen erakunde
Suntsitutako Eskualdeen eta Konponketen
Zerbitzua (Servicio de Regiones Devastadas y Reparaciones)
1939ko irailaren 23ko legeak “Herri adoptatuen” programa
sortu zuen. Zer esaten zuen lege horrek? Nazioak eta haren
Estatuburuak (Frankok) herri eta hiri suntsituenak
“adoptatzen” zituzten, hau da, eraikinen %75etik gora
galdu zituztenak. 1940an Caudilloak 102 herri eta hiri
adoptatu zituen; horietako bat Gernika izan zen.
Nola lortu zuten lan-eskua gerra osteko Espainian?
“Lanaren bidez zigorrak ordaintzeko programa” sortu zuen,
hau da, suntsiketaren erantzukizuna zutenek eragindako
daintzea.
IRAKASLEA
Herriko antzinako argazkiak lortu beharko dituzte (Gernika
: etxean daudenak,
panela eta erantzun hurrengo galdera hauek:
ondarearen suntsiketa eta berreraikuntza”
Nola deitu zen Espainia berreraikiko zuen erakunde
Suntsitutako Eskualdeen eta Konponketen
eparaciones)
1939ko irailaren 23ko legeak “Herri adoptatuen” programa
Nazioak eta haren
Estatuburuak (Frankok) herri eta hiri suntsituenak
“adoptatzen” zituzten, hau da, eraikinen %75etik gora
herri eta hiri
horietako bat Gernika izan zen.
eskua gerra osteko Espainian?
“Lanaren bidez zigorrak ordaintzeko programa” sortu zuen,
hau da, suntsiketaren erantzukizuna zutenek eragindako
4
IRAKASLEA
• Estilo herrerianoaren bereizgarriak erabili ziren estatuko
eraikin ofizial askotan. Zein zen honekin eman nahi zuen
mezua? Mezua historikoa eta morala zen aldi berean;
Espainia Inperialaren aroa eta apaindura gutxiko
katolizismoa aldarrikatzen zituzten.
2.2 Irakurri 2. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek:
“Regiones Devastadas: proiektu ikoniko batzuen adibideak”
• Zeintzuk izan ziren Espainia mailan Erregimenaren arreta
berezia izan zituzten hiri sinbolikoak? Brunete, Belchite,
Toledo, Madrilgo Unibertsitate Hiria eta Gernika.
• Zergatik? Gernika, Belchite eta Bruneteren kasuan ez ziren
aukeratu soilik suntsiketaren
garrantziagatik, baita leku horiei
lotutako errelato belikoagatik ere.
Belchiteren kasuan, gerrak eraikinen
%80 suntsitu zituen, beraz,
erregimenaren ideologiaren isla izango
zen hiri bat altxatzeko aukera ematen
zuen. Elizaren kokapena mantendu zen
soil-soilik, eta gainerako guztia
erregimenaren ordena- eta hierakia-
kodeen arabera egituratu eta
arrazionalizatu zen.
5
2.3 Irakurri 3. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Regiones Devastadas: Euskadiko beste adibide batzuk”
herri adoptatuak?
Durango, Bilbo, Getxo, Villa
eta Irun.
protokoloa, zer egiten zuten agintariek?
Alkateak Erregimenari eskerrak ematen zizkion;
herriko parrokoak eraikuntzak bedeinkatzen
zituen; “Cara al sol” abesten zen eta amaitzeko herriko
musika bandak himno nazionala jotzen zuen.
2.4 Irakurri 4. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Propaganda, indarkeria kulturala eta biziraupena”
• Gernikaren kasuan, nola lortu zen erresistentzia eta
oroimen ekintzak egitea?
Jaurlaritzak, Pi
parte hartu zuen Gernika batailoiak, Elai Alai dantza
taldeak, espioitza sareak… lortu zuten erresistentzia eta
oroimen ekintzak egitea.
Irakurri 3. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Regiones Devastadas: Euskadiko beste adibide batzuk”
• Zeintzuk izan ziren Euskadiko hiri eta
herri adoptatuak? Gernika, Zornotza, Mungia,
Durango, Bilbo, Getxo, Villareal, Eibar, Elgeta
eta Irun.
• Inaugurazio ekitaldietan, zein zen
protokoloa, zer egiten zuten agintariek?
Alkateak Erregimenari eskerrak ematen zizkion;
herriko parrokoak eraikuntzak bedeinkatzen
al sol” abesten zen eta amaitzeko herriko
musika bandak himno nazionala jotzen zuen.
Irakurri 4. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek
“Propaganda, indarkeria kulturala eta biziraupena”
Gernikaren kasuan, nola lortu zen erresistentzia eta
oroimen ekintzak egitea? Erbestean zegoen Eusko
Jaurlaritzak, Picassoren “Guernica”k, 2. Mundu Gerran
parte hartu zuen Gernika batailoiak, Elai Alai dantza
taldeak, espioitza sareak… lortu zuten erresistentzia eta
oroimen ekintzak egitea.
IRAKASLEA
Irakurri 3. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek:
“Regiones Devastadas: Euskadiko beste adibide batzuk”
Zeintzuk izan ziren Euskadiko hiri eta
Gernika, Zornotza, Mungia,
real, Eibar, Elgeta
Inaugurazio ekitaldietan, zein zen
protokoloa, zer egiten zuten agintariek?
Alkateak Erregimenari eskerrak ematen zizkion;
herriko parrokoak eraikuntzak bedeinkatzen
al sol” abesten zen eta amaitzeko herriko
Irakurri 4. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek:
Gernikaren kasuan, nola lortu zen erresistentzia eta
Erbestean zegoen Eusko
cassoren “Guernica”k, 2. Mundu Gerran
parte hartu zuen Gernika batailoiak, Elai Alai dantza
taldeak, espioitza sareak… lortu zuten erresistentzia eta
6
IRAKASLEA
2.5 Irakurri 5. panela eta erantzun hurrengo galdera hauek:
“Regiones Devastadas-en zeregina Gernikan”
• Falangek antolatu zuen 1937ko
erakusketaren arabera, zer eraiki
nahi zuten Gernikan? Bizkaiko hiria
euskal lurraldeetako hiriburu
nazional-sindikalista bihurtzeko
xedea zuten. Plaza inperial bat eta
estadio monumental bat eraiki nahi
zuten desfileetarako. Beste 2
elementu nagusi ere proiektatu
ziren: oroigarri bat eta Gerraren
Lorategia. Azken hau sortzeko, bere
horretan utziko litzateke hiriaren
erdialde suntsitua, museo eta lorategi modura. Asmo guzti
hauek ezerezean gelditu ziren gerraren amaieran.
• 1939ko berreraikuntza planen arabera, zer erabaki zen
Gernikan egitea? Bereizgarri esanguratsuenetako bat
gerrari eskainitako monumentu garrantzitsurik ez egotea
zen.
• Noren esku utzi zuten bereziki sinbolikoak ziren obren
ardura? Udaletxea eta Foru plaza Manuel Smith Ibarra
euskal arkitekto ospetsuaren esku.
• Noiz inauguratu zen Foruen plaza? 1954an.
• Zer gertatu zen eraikin konkretu batzuekin (merkatua, San
Juan eliza, pilotalekua …) eta bertoko arkitektura
ezaugarriekin (balkoi itxiak)? Azoka berria 1943an
inauguratu zen baina ez zen herritarren gustukoa izan. San
7
IRAKASLEA
Juan eliza 1941an bota zuten, berri bat egiteko
konpromisoarekin. Pilotalekua ere ez zen berreraiki.
Bertoko bertokoak ziren balkoi itxiak berreskuratu
beharrean, harrizko 2 arkupe egin ziren Artekalean.
• Berreraikuntzan zer nolako aldaketak ekarri zituen
herrian? Etxeen banaketan faboritismoak egon ziren, kalea
eta auzoak berrantolatu egin zituzten, herriko planoa eta
espazioen aldaketa… ekarri zituen.
• Zertan joan ziren Gernikako udaleko ordezkariak birritan
El Pardo Jauregira? 1946ko otsailaren 13an Francori
zuzenean eskerrak ematera joan ziren herria azkar
eraikitzeagatik. Ekitaldi berean, Gernikako adopziozko
seme izendatu zuten eta album bat eta zilarrezko plaka bat
eman zioten.1966ko martxoaren 24an eta udaleko ordezkariek
urrezko eta brillantezko domina oparitu zioten Francori,
herriaren sorkuntzaren VI. mendeurrena oroitzeko.
3.ERAKUSKETA OSTEAN (aukerazkoa)
3.1 Gernikan bizi den norbaiten etxea aukeratu (ahal dela
Gernika erdigunekoa izan dadila) eta galdetu noiz eraiki zen. Ba
al dakite eraikin horren historia (nork eraiki zuen, zein
urtetan, …)?
3.2 Aukeratu duzun eraikin horren
argazki zaharrak erabiliz (baldin
badituzu), argazkia atera zeneko tokia
eta norabidea aurkitu, puntu horretan
argazki zaharra begi aurrean jarri eta
argazkiko irudiak gaur egungo
8
IRAKASLEA
irudiarekin bat egiten saiatu eta argazkia atera (argazki
honetan egiten den bezala).
3.3 Museoak sortu duen MyHistro programan
(http://www.myhistro.com/) sartu eta denboraren lerroa zabalduko
zaizu. Programa honetan sartu behar dituzu aurreko ariketetan
lortu duzun informazioa (eraikin konkretu horren eraikuntza
data, nork eraiki …) eta egindako argazkia. Google maps ere
erabil dezakezu eraikina markatzeko.
3.4 Nahi izanez gero, egindako lana (grabaketak, argazkiak …)
museora bidal dezakezu ([email protected]).
Material hori, Gernikako Bonbardaketari buruzko Dokumentazio
Zentroan gordeko da eta baimena emanez gero, kontsultarako
jarriko da.
3.5 Azkenik, batutako informazio guztia klasera eraman eta
partekatu egingo da.