okul Öncesi Çocukların gelişimi: hekimler, hemşireler için bilgiler
TRANSCRIPT
Okul Öncesi Çocukların Eğitime Hazır Oluşu:
Hekimler Ne Bilmeli? Dr. Yankı Yazgan
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
1
Nasıl bir “küçük çocuk”?
Temel İhtiyaçları karşılanmış, • Sevilmiş • Zaman ayrılmış • Yetkinlikleri geliştirilmiş, • Eksikleri zayıflıkları desteksiz
bırakılmamış. • Güvenilmiş • Güvenliği sağlanmış www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom 2
BEYIN GELIŞIMI PERSPEKTIFI
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
3
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
4
Gelişimin beyinsel temeli
Okula Başlangıç Yaşı: DEHB açısından
• 2012’deki okula başlangıç yaşının 72 ayın altına indiren ilk yasal düzenleme sonucunda, 72 ay altında olup yeni kurallara göre okula başlamış olan çocuklar ile 72 ay ve üzerinde olup eski kurallara göre okula başlamış olan çocuklar aynı sınıfta bulundular.
• Bu durum aynı koşullarda iki yaş grubunu karşılaştırma olanağı verdi.
• DEHB tanısı ve tedavi gerekliliği yaşa bağlı olgunlaşmanın gerçekleşmediği durumlarda daha sık oluşur.
• Istanbul’da bütün bir ilçenin 1inci ve 2nci sınıflarını okula başlangıç yaşına göre gruplandırarak, özellikle DEHB riski açısından bir değerlendirme yaptık.
5 www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
SNAP ölçeğinde eşik üzeri düzeyde semptomu olan VE okulda işlevselliği yetersiz (DEHB-yüksek risk)
çocukların yaş gruplarına göre dağılımı At risk
cases <72 months n (%)
72-77 mo n (%)
78-83 mo n (%)
Total n (%)
1st grades
72 (15.9) 82 (9.4) 53 (6.4) 207 (9.6)
2nd grades
5 (6.9) 67 (9.2) 53 (7.1) 125 (8.6)
6 www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
7
Kortikal kalınlaşma: artar ve durur ve incelir ve başka yerlerle
bağlanır Shaw 2006
Problemleri azaltma yolları
• Herkese okul öncesi eğitim • Sınıf içinde yaşa göre fiziksel ortam,
müfredat ve öğretmen yetkinlikleri düzenlemeleri
• Ruh sağlığı ve öğrenme problemlerinin taranması, vaktinde saptanması ve tedavi ve destek olanaklarının yaygın biçimde sağlanması
8 www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
Iyi hazırlık
• Okula hazır olmak • Beyin ve zihin gelişimi açısından hazır oluş • Davranış ve beceri kazanımı
• Yaş önemli etken • Sunulan olanaklarla değişebilen
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
9
Ailenin Gelir ve Eğitim düzeyi Beyin Yapısı
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
10 Nature, 2015
Beyin Yüzeyi Gelir Düzeyi
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
11
Bilat Inf FC Cing Insula Inf Temp R SupFC precuneus
Noble et al 2015
Beyin Yüzeyi Eğitim Düzeyi
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
12
Noble et al 2015
OKUL ÖNCESINDE NELER SAĞLANABILIR?
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
13
Okul öncesinden okula geçişte
• genel bilişsel kapasite, • dikkat ve öğrenme süreçleri • sosyal beceriler
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
14
Değerlendirme Araçlarından Bazıları
• 1. Wechsler Okul Öncesi Çocukları İçin Zeka Ölçeği-IV (WPPSI-IV)
• 2. Metropolitan Okul Olgunluğu Testi • 3. Gesell Gelişim Figürleri Testi • 4. Standardizasyon Dışı Okula Hazırlık
Akademik Beceri Değerlendirmesi • 5. Erken Çocukluk Dönemi Fonolojik
Duyarlılık Ölçeği (EÇDFDÖ) www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom 15
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
16
Bilişsel İşlev Alanları
Sözel Kavram
a BİLİŞSEL İŞLEVLER:
Görsel Uzamsal İşlemle
me
Algısal Akıl
Yürütme
Çalışma Belleği
İşlemleme Hızı
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
17
Sözel Kavrama • Sözel Kavram, önceden kazanılmış bilgilerin yorumlanmasına dayanır. • Bu beceriler: Sözel kavram gelişimi ve sözel mantık yürütme • Genel bilgi edinme, akılda tutma, akıldan geri çağırma, kristalize
beceriler, uzun süreli bellek ve çevre ve/veya okuldaki bilgiyi akılda tutabilme ve geri çağırabilme becerileri
• İşitsel kavrama, bellek, ilişkili ve kategorik öğrenme, önemli-önemsiz detayın ayırt edilmesi ve sözel ifade becerileri
• Alıcı dil becerisi ve sözcük dağarcığı gelişimi, lexical bilgi, bilgi sermayesi, uzun süreli bellek ve anlamlı uyaranın algılanma becerileri
• Sözel muhakeme ve kavramsallaştırma, sözel kavrama ve ifade, geçmiş deneyimi gözden geçirme ve kullanabilme ve pratik bilgiyi sergileyebilme ve muhakeme becerileri
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
18
Görsel Uzamsal İşlemleme
• Görsel veriyi kullanarak muhakeme yapabilme becerisi
• Soyut görsel uyaranı analiz ve sentezleme, görsel algılama, organizasyon, eşzamanlı işlemleme, görsel-motor koordinasyon, öğrenme ve görsel uyaranda nesne ile düzlemi ayırabilme becerileri
• Sözel olmayan muhakeme, deneme-yanılma ile öğrenme becerisi, mekânsal beceri, bilişsel esneklik ve süreklilik gösterme
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
19
Algısal Akıl Yürütme
• Görsel uyaranlara dair akıl yürütme becerisi • Problem çözme, akıl yürütme becerilerini
uygulama ve karmaşık kavramları anlamaya dair zorlanabilirler
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
20
Çalışma Belleği • Kısa süreli görsel bellek, bilgiyi anlık olarak
bilinçte tutmak • Sunulan bilgiyi akılda tutarken eş zamanlı
olarak bu bilgi ile zihinsel işlem yapabilmeyi, dikkat, konsantrasyon ve bilişsel kontrol becerisidir.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
21
İşlemleme Hızı • Görsel ayrımlaştırmaya bağlı görevlerin hızla
yapılmasını gerektiren beceri • Rutin bilgiyi hatasız olarak zihinsel işlemden geçirme
hızının göstergesi • Öğrenme, rutin bilgi işlemleme ve akıl yürütme gibi
karmaşık bilgi işlemlemenin karışımını içerir. • Ortalamanın altı bir hız bilişsel performansı zorlayabilir;
yeni bilgiyi anlama süresinin uzamasına ve yeni bilgilerin öğrenmesinin güç olmasına yol açabilir.
• İşleme hızı becerilerinin sözel kavrama becerilerinden daha düşük olduğu örüntülere, akademik güçlükleri olan çocuklarda daha fazla rastlanması olağandır.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
22
Sosyal Gelişim
• Sosyal etkileşimin temelinde iletişim becerileri
• İletişim kurmadan önce sosyal iletişim “gereği” (sosyal bağlantı kurma ihtiyacı)
• Sosyal davranışlar: göz kontağı, sıra alma, oynanan oyuna katılabilme
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
23
Sosyal iletişim için gerekenler
• Sosyal beceriler: kişiler arası beceriler, öfkeyi kontrol etme, değişikliklere uyum sağlama, akran baskısı ile başa çıkma, söz ile kendini açıklama, kendini kontrol etme, amaç oluşturma, dinleme, görevleri tamamlama, sonuçları kabul etme, başkasını anlama, başkasının ihtiyaçlarını ve düşüncelerini sezme vb.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
24
Bir vaka: işlem belleği, işlem hızı, sosyal iletişim
• Working memory ve processing speed temelli aksaklıklar özellikle söze dökülemeyen, hızlı işlem gerektiren ve executive işlevlerin kıvraklığına dayalı durumlarda zorlanmaları doğuruyor.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
25
Dil, dürtü kontrolu ve sosyal gelişim
• Yönergelerin doğru anlaşılması, hatırlanması ve uygulanması sadece akademik değil sosyal olarak da zorluk yaratabilir.
• Dürtü kontrolünün güçlenmesi dağınıklık yaratabilecek koşullarda dayanabilmesini sağlamakta.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
26
Empati dikkatten nasıl etkilenir?
• Başkalarıyla olan ilişkiyi takip etme, karşısındakinin ihtiyacını sezme “teknik” olarak mümkün olmadığında empati az gelişir ya da olan empati refleksini tetikleyecek uyaran işlemlenmez »
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
27
‘Bilişsel’ ve ‘sosyal’ içiçedir
• WM ve PS , • aynı anda birden çok süreci takip
edebilmeyi, • bir durumdan diğerine, • bir perspektiften (kendimizinki)
diğerininkine (başkasınınkine) yeterince hızlı geçmeyi belirleyicidir.
• Empati ve çok boyutlu düşünme, kompleks problem çözümü bu yetilere dayalıdır. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom 28
Özetle, okul öncesinde
• İnsan olmak için gereken temel yetiler bu dönemde oluşur.
• Okul başarısı ya da mutluluk, hedef ne ise, onun için gerekli olanlar bir araya gelir.
• Okul öncesi için son fırsat olmasa da (ergenlik önemli bir başka fırsat olacaktır) en iyi fırsat diyebiliriz.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
29
teşekkürler
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
30