ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Β. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ, FRSPH, FACE

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

Σχολή Επιστημών Υγείας & ΑγωγήςΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Δημογραφική γήρανση

Δημογραφική γήρανση ή γήρανση του

πληθυσμού είναι

◦ η αύξηση της αναλογίας των ηλικιωμένων

στον πληθυσμό.

Δη

μο

γρ

αφ

ικό

πρ

όβ

λη

μα

.

Ένα

πα

γκό

σμ

ιο φ

αιν

όμ

ενο

Η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες

θέσεις της ΕΕ στη γήρανση πληθυσμού

Ποσοστό περίπου 19% του πληθυσμού

έχει ηλικία άνω των 65 ετών.

◦ Το ποσοστό θα ξεπεράσει το 20% το 2020.

Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 0-14 ετών

είναι περίπου 14%.

Ποσοστό ατόμων 65+ στο σύνολο του πληθυσμού ανά χώρα

Φυσική μεταβολή ελληνικού πληθυσμού

Εκατοστιαία Κατανομή Πληθυσμού (Ελλάδα. 2011)

Η πυραμίδα των ηλικιών, Ελλάδα

1928 … 1951 … 1997 …

Πυραμίδα ηλικιών (Ελλάδα, 2011)

Ο πληθυσμός της Ελλάδας συρρικνώνεται

Κατανομή του πληθυσμού των βαλκανικών

χωρών (2000) κατά μεγάλες ηλικιακές ομάδες (%)

Συνιστώσες της δημογραφικής γήρανσης

Οι σημαντικότεροι παράγοντες είναι:

◦ α) η μείωση της γεννητικότητας

◦ β) η μείωση της θνησιμότητας

◦ γ) η μεταναστευτική κίνηση

◦ δ) ο ρόλος της εσωτερικής μετανάστευσης

◦ ε) η αρχική κατανομή του πληθυσμού

◦ στ) οικονομικοί παράγοντες

Δείκτης ολικής γονιμότητας (# γεννήσεων / γυναίκα)

Στη χώρα μας, το 2011, ο

μέσος αριθμός παιδιών

που αναλογεί ανά γυναίκα

που έχει γεννήσει είναι

2,15 παιδιά.

… η αύξηση του πληθυσμού την περίοδο 2004-

2010 αποδίδεται κυρίως στη μετανάστευση,

καθώς η αναπαραγωγικότητα κυμαίνεται σε

πολύ χαμηλά επίπεδα.

Οι γεννήσεις στην Ελλάδα, 1940 - 2015

Μεταξύ 2010 - 2015 οι γεννήσεις

παρουσίασαν μείωση κατά

περίπου 22.000 νεογνά,

◦ Η τελευταία δεκαετία είναι η χειρότερη

δημογραφικά περίοδος από το 1940.

Το προσδόκιμο επιβίωσης, 1770 - 2015

1800

2011

1950

Το προσδόκιμο

επιβίωσης

παγκοσμίως

Το χάσμα μεταξύ των φύλων μεγαλώνει,

αναφορικά με το προσδόκιμο επιβίωσης

Προσδόκιμο επιβίωσης (Ελλάδα, 2011)

Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης

Τα παιδιά που γεννιούνται

σήμερα,

◦ έχουν μεγαλύτερη από 50%

πιθανότητα να φτάσουν τα 105

έτη ζωής.

Δημογραφικό πρόβλημα & Υγεία

Τα δημογραφικά προβλήματα είναι εξαιρετικά πολύπλοκα διότι επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες (οικονομικούς, κοινωνικούς. θρησκευτικούς, μεταναστευτικούς κλπ) και επομένως δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με μονοδιάστατες και απλοϊκές προτάσεις-λύσεις.

Οι κοινωνίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση

αντιμετωπίζουν, εξαιτίας της γήρανσης του

πληθυσμού, μια σειρά από προκλήσεις …

◦ Ιδιαίτερα στην παραγωγική, οικονομική ανάπτυξη και

την υγεία

European Commission, 1999

Γήρανση του πληθυσμού

Το γεγονός της γήρανσης του πληθυσμού

της Ελλάδας, προκαλεί πολλά προβλήματα

ιατρικά,

κοινωνικά,

οικογενειακά,

οικονομικά,

ασφαλιστικά, κ.ά.

που θα προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις στις

προσεχείς δεκαετίες.

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΓΗΡΑΝΣΗ ΣΤΗ

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, Κοτζαμάνης Β.

Το μοτίβο της νοσηρότητας …

αλλάζει

Ζούμε με

καλύτερη

υγεία,

όσο ζούμε

περισσότερο?

Ποιότητα ζωής και γήρανση

… τα Έτη Υγιούς Ζωής (ΕΥΖ) στην ηλικία των 65 ετών, δλδ., τα

υπολειπόμενα έτη ζωής χωρίς περιορισμό δραστηριοτήτων, μειώθηκαν

κατά 1 έτος για τους άνδρες, και 2,5 έτη για τις γυναίκες

Οικονομικά προβλήματα από τη γήρανση του πληθυσμού, στην Ελλάδα

Μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας

◦ και γήρανση του εργατικού δυναμικού

Πίεση στα συνταξιοδοτικά συστήματα

◦ και τα δημόσια οικονομικά

Αύξηση των αναγκών περίθαλψης υγείας

◦ Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των ατόμων που

έχουν ανάγκη περίθαλψης ασκεί αυξανόμενη

πίεση στα θεσμικά συστήματα περίθαλψης, τα

οποία επομένως πρέπει να προσαρμοσθούν στις

νέες καταστάσεις.

Προσδόκιμο επιβίωσης και ΑΕΠ

Δείκτης εξάρτησης (παραγωγικό / μη-παραγωγικό τμήμα του πληθυσμού)

Δημογραφικό πρόβλημα και

χρηματοδότηση της υγείας

Η γήρανση επάγει και το πρόβλημα της

χρηματοδότησης των υπηρεσιών υγείας,

◦ το γεγονός ότι η αναλογία των εξαρτημένων

ατόμων, δλδ., συνταξιούχων προς τους

εργαζόμενους, αυξάνεται → λιγότερα άτομα θα

χρηματοδοτούν το σύστημα υγείας.

ενώ και το κόστος της χρήσης των υπηρεσιών υγείας και

της αύξηση των δαπανών υγείας συνεχώς αυξάνεται

(πληθωριστικά).

Δημογραφικό πρόβλημα και

χρηματοδότηση της υγείας

Μελέτες έχουν δείξει την επιρροή της

γήρανσης στη δαπάνη υγείας,

◦ η οποία κυμαίνεται από 0,3%-0,8% του ετήσιου

ρυθμού αύξησης της δαπάνης υγείας.

Επίσης, παρατηρείται αύξηση της κατά

κεφαλή δαπάνης για τους ηλικιωμένους

◦ συγκριτικά με τις άλλες ομάδες του πληθυσμού.

Δημογραφικό πρόβλημα και

χρηματοδότηση της υγείας

Οι ηλικιωμένοι καταναλώνουν

περισσότερο από το 50% των

υπηρεσιών υγείας στις βιομηχανικές

χώρες.

◦ Η δαπάνη υγείας για την τρίτη ηλικία είναι

κυρίως δαπάνη για νοσοκομειακή

περίθαλψη που έχει υψηλότερο κόστος

από τις άλλες υπηρεσίες υγείας.

Η επίδραση της ηλικίας στην ατομική δαπάνη υγείας

Η ζωή των 3 σταδίων, σήμερα (προσδόκιμο επιβίωσης 82 έτη)

Γέννηση,

ανάπτυξη,

εκπαίδευση

0 65

Εργασία, εξέλιξη,

κοινωνική

αναρρίχηση

25

Συνταξιοδότηση,

περιθωριοποίηση

Πο

ιότη

τα υ

γεία

ς

Η ζωή των 3 σταδίων, αύριο (προσδόκιμο επιβίωσης … 100 έτη)

Γέννηση,

ανάπτυξη,

εκπαίδευση

0 75

Εργασία, εξέλιξη,

κοινωνική

αναρρίχηση

25

Συνταξιοδότηση,

περιθωριοποίηση

Πο

ιότη

τα υ

γεία

ς

65

Βελτίωση ποιότητας ζωής

Ενεργοποίηση περισσότερων

γυναικών στο χώρο εργασίας

Επαγγελματική κατάρτιση δια βίου

Περιορισμός πρόωρων

συνταξιοδοτήσεων

Προτάσεις: Υγιής γήρανση

Η αύξηση της δαπάνης υγείας δεν προκαλείται από αυτή καθ’

αυτήν τη γήρανση του πληθυσμού, αλλά από τη γήρανση

χωρίς καλή υγεία.

Η κατανόηση των διαδικασιών και των καθοριστικών

παραγόντων της υγιούς γήρανσης είναι πλέον περισσότερο

σημαντική από ποτέ άλλοτε,

◦ όχι μόνο επειδή όλοι θέλουν να ζήσουν περισσότερο,

αλλά επειδή θέλουν τα χρόνια να είναι ενεργά και υγιή.

Η υγιής γήρανση ή αλλιώς «ενεργός γήρανση» ή

«επιτυχημένη» ή «θετική» ή «παραγωγική», φαίνεται να

είναι μια λύση στο πρόβλημα που δημιουργείται ...

Τα «μυστικά» των αιωνόβιων

Move Naturally – Make your home,

community and workplace present you

with natural ways to move. Focus on

activities you love, like gardening,

walking and playing with your family.

Right Outlook – Know and be able to

articulate your sense of purpose, and

ensure your day is punctuated with

periods of calm.

Eat Wisely – Instead of groping from

fad diet to fad diets, use time-honored

strategies for eating 20% less at meals.

Avoid meat and processed food and

drink a couple of glasses of wine daily.

Belong to the Right Tribe – Surround

yourself with the right people, make the

effort to connect or reconnect with your

religion and put loved ones first.

Dan Buettnerthe Blue Zones

Ikaria - Blue Zones

«For 1000s of years the

climate, therapeutic thermal

springs and topography of

Ikaria have made it an ideal

place for people from

around the world to

convalesce, be healed and

relax their mind, body and

spirit».

◦ These same factors in

combination with the

traditional ways of living

in Ikaria have also

resulted in long life and

well above average age

expectancy for the

islands' residents.

ATHLOS project / EU/HORIZON2020AGEING TRAJECTORIES OF HEALTH: LONGITUDINAL

OPPORTUNITIES AND SYNERGIES

The EU-funded ATHLOS Project (5,9M) aims to achieve a better

understanding of ageing by identifying patterns of healthy ageing

trajectories, the determinants of those patterns, the critical points in

time when changes in trajectories are produced, and to propose timely

clinical and public health interventions to optimise healthy ageing.

Moreover, a new definition of ‘old age’ based on many characteristics

rather than just the classical chronological definition of age will be used

for calculating projections in each specific population and guide policy

recommendations.

◦ The new definition will be used for calculating projections in each specific population

and to guide policy recommendations.

Συμπεράσματα …

«Η επαναδιαπραγμάτευση της υφιστάμενης πολιτικής και η ανάγκη μειζόνων διαρθρωτικών αλλαγών στον τομέα της διαχείρισης της υγείας των ηλικιωμένων κρίνεται αναγκαία με κύριους στόχους

◦ τη σύνδεση της οικονομίας και της κοινωνικής πολιτικής με την αγορά εργασίας και τις πληθυσμιακές πολιτικές …»

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!Δημογραφικό πρόβλημα & Δημόσια υγεία