20

Συµβουλεύοµαι το κρυπτογραφικό αλφάβητο της Φιλικής Εταιρείας και …

γράφω στον κρυπτογραφικό κώδικα τη φράση:

Ελευθερία ή Θάνατος …………………………………………………….

αποκρυπτογραφώ τη φράση:

……………………………………………………

γ35343 ωβη3οω3η

Συµπληρώνω τα στοιχεία της ταυτότητας του µέλους της Φιλικής Εταιρείας, όπως αναγράφονται στο «Εφοδιαστικό» µέλους, στην πηγή [3.11].

Υπολογίζω το ποσοστό (%) συµµετοχής κάθε νησιού σε πλοία, κατά την έναρξη της Επανάστασης, σύµφωνα µε την πηγή [3.15].

∆ηµιουργώ το αντίστοιχο ραβδόγραµµα του ποσοστού συµµετοχής για κάθε νησί.

όνοµα επάγγελµα ηλικία τόπος µύησης χρόνος µύησης

5

3

4

6

Κρυπτογραφικό αλφάβητο της Φιλικής Εταιρείας

α β γ δ ε ζ θ ι κ λ µ ν ξ ο π ρ σ τ φ χ ψ ω

η ξ υ ψ ω 1 2 3 4 5 6 7 4α 8 9 ο α β γ δ 9α ε

21

Αντιστοιχίζω τα αποσπάσµατα των δηµοτικών τραγουδιών µε τις πολεµικές επι-χειρήσεις στις οποίες αναφέρονται.

Συµβουλεύοµαι τα κεφάλαια 3 και 4 της ενότητας και τοποθετώ τις παραπάνω πολεµικές επιχειρήσεις σε χρονολογική σειρά.

7

Παίρνουνε τ’ αλαφριά σπαθιά και τα βαριά τουφέκια, Στην Αλαµάνα φτάνουνε και πιάνουν τα ταµπούρια. «Καρδιά, παιδιά µου», φώναξε. «Παιδιά, µη φοβηθείτε, σταθείτ’ αντρείοι σαν Έλληνες και σαν Γραικοί σταθείτε».

δηµοτικό

Φύσα, µαΐστρο δροσερέ κι αέρα του πελάγου, να πας τα χαιρετίσµατα στου ∆ράµαλη τη µάνα. Της Ρούµελης οι µπέηδες, του ∆ράµαλη οι αγάδες στο ∆ερβενάκι κείτονται, στο χώµα ξαπλωµένοι. …. Κι ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε: - Πουλί, πώς πάει ο πόλεµος, το κλέφτικο ντουφέκι; - Μπροστά πάει ο Νικηταράς, πίσω ο Κολοκοτρώνης και παραπίσω οι Έλληνες µε τα σπαθιά στα χέρια.

δηµοτικό

Ποιος θε ν’ ακούσει κλάηµατα, γυναίκεια µοιρολόγια; Ας πάει ν’ από τη Ρούµελη κι από το Μισολόγγι, Κι εκεί ν’ ακούσει κλάηµατα, γυναίκεια µοιρολόγια, Πώς κλαιν οι µάνες για παιδιά και τα παιδιά για µάνες. ∆εν κλαίνε για το σκοτωµό, που θε να σκοτωθούνε, Μον κλαίνε για το σκλαβωµό, που θε να σκλαβωθούνε.

δηµοτικό

Σαράντα παλικάρια από τη Λεβαδιά Πάνε για να πατήσουνε την Τριπολιτσά Στο δρόµο που πηγαίνουνε γέροντα απαντούν - Που πάτε παλικάρια, που πάτε ορέ παιδιά - Πάµε για να πατήσουµε την Τροπολιτσά.

δηµοτικό

Έξοδος του Μεσολογγίου

Ο Ιµπραήµ στην Πελοπόννησο

Κατάληψη της Τρίπολης

Μάχη στα ∆ερβενάκια

.

22

Συζητώ στην τάξη και αναφέρω µορφές του 1821 που έδρασαν στην περιοχή µου. Γράφω ένα σύντοµο βιογραφικό σηµείωµα για µία από αυτές.

Αναζητώ και καταγράφω στην περιοχή µου ονόµατα οδών, πλατειών και µνη-µεία, που σχετίζονται µε την Ελληνική Επανάσταση. Επιλέγω ένα απ’ αυτά και γράφω την ιστορία του.

9

Οδοί - πλατείες – µνηµεία….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Η ιστορία του/της… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………

εικόνα

8

χρόνος γέννησης – θανάτου σπουδές (πιθανές) συµµετοχή στον Αγώνα στιγµές της ζωής τους

βιογραφικό

23

Τοποθετώ τα ιστορικά πρόσωπα στη σωστή περίοδο:

∆ιακρίνω σε πολιτικούς, στρατιωτικούς και διπλωµατικούς τους παρακάτω ιστορικούς όρους και τους χρωµατίζω αντίστοιχα.

10

Αρχαία χρόνια

Περικλής, ∆ράµαλης, Ιουστινιανός, Μπουµπουλίνα, Μέγας Αλέξανδρος, Ρήγας Φεραίος, Παλαιών Πατρών Γερµανός, Κολοκοτρώνης, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Κύριλλος & Μεθόδιος, Μέγας Κωνσταντίνος, Ξέρξης, Σόλων, Βιτσέντζος Κορνάρος, Κοσµάς ο Αιτω-λός, Σουλεϊµάν ο Μεγαλοπρεπής

Βυζαντινά χρόνια

Λατινοκρατία- Τουρκοκρατία

Ελληνική Επανάσταση

11

οπλαρχηγός

Πρωτόκολλο Λονδίνου εθνοσυνέλευση

Σύνταγµα παραστάτης

Ιουλιανή Σύµβαση

πολιορκία τακτικός στρατός πυρπολικά

πολιτικός διπλωµατικός στρατιωτικός

24

Αντιστοιχίζω τα Συντάγµατα του Αγώνα µε τις Εθνοσυνελεύσεις ψήφισής τους και τις ρυθµίσεις τους. Συγκρίνω τις περιοχές που στέλνουν αντιπροσώπους στην Α΄ Εθνοσυνέλευση του Αγώνα, σύµφωνα µε την πηγή [3.25], µε τις σηµερινές εκλογικές περιφέ-ρειες της χώρας. Σηµειώνω τις κοινές και τις διαφορετικές περιοχές.

13

κοινές περιοχές

εκλογικές περιφέρειες Ανατολική Μακεδονία - Θράκη Κεντρική Μακεδονία ∆υτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα ∆υτική Ελλάδα Αττική Πελοπόννησος Νησιά Ιονίου Νησιά Βόρειου Αιγαίου Νησιά Νότιου Αιγαίου Κρήτη

Πόσοι είναι οι αντι-πρόσωποι του σηµερι-νού Ελληνικού Κοινο-βουλίου; Πόσους βουλευτές εκλέγει ο νοµός όπου κατοικώ;

Σύνταγµα Α΄ Σύνταγµα Β΄ Σύνταγµα Γ΄

Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου

Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας Εθνοσυνέλευση του Άστρους

Πηγή όλων των εξουσιών είναι το έθνος. Η Εκτελεστική εξουσία ανατίθεται στον Κυβερνήτη. Η Κεντρική ∆ιοίκηση ασκείται από το Βουλευτικό και το Εκτε-λεστικό σώµα. Καταργούνται τα τοπικά κέντρα εξουσίας.

διαφορετικές περιοχές

12

η ελληνική επικράτεια χωρίζεται σήµερα σε δεκατρείς εκλογικές περιφέρειες

25

Συµπληρώνω το διάγραµµα µε λέξεις και φράσεις σχετικές µε τον «πόλεµο»: ∆ίνω µια πρώτη ερµηνεία του όρου «πόλεµος».

∆ίνω επίσης την ερµηνεία του όρου «εµφύλιος πόλεµος». Σε τι διαφέρουν οι δυο ερµηνείες και ποια είναι τα κοινά σηµεία τους;

14

διαφορές κοινά στοιχεία

πόλεµος

26

Ξαναγράφω το κείµενο της πηγής [3.37] στη σηµερινή ελληνική γλώσσα.

Ποια σύµβολα, φράσεις και συνήθειες της θρησκευτικής µας παράδοσης δια-κρίνω στις πηγές [3.7], [3.11], [3.14], [3.23] και [3.27];

15

«Τα Βέρβαινα ανεστατώθησαν µόλις εγνώσθη ότι έφυγεν ο Υ-ψηλάντης. […] Πλήθος πολύ ε-ξεχύθη εις τους δρόµους, αποτε-λούµενον από στρατιώτας και ανθρώπους του λαού, και ήρχισε να κραυγάζη κατά των προκρί-των. […] Αι κραυγαί του πλή-θους ήσαν φοβεραί. - Θέλουµε τον αφέντη µας. Ήλθε να µας σώση και αυτοί τον διώχνουν. Σκότωµα στους κο-τσαµπάσηδες.

Και έτρεχαν να εύρουν το σπίτι όπου ευρίσκοντο οι πρόκριτοι». Κόκκινος ∆., Η Ελληνική Επανά-στασις, Μέλισσα, Αθήνα 1957, τ.Β΄, σ.236

16

27

Σηµειώνω τις ηπείρους από τις οποίες προέρχονται οι Φιλέλληνες:

Σηµειώνω στο χάρτη της Ευρώπης τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι Φι-λέλληνες.

Γράφω λέξεις µε το πρώτο και το δεύτερο συνθετικό της λέξης Φιλελληνι-σµός.

17

Φιλελληνισµός

18

Αριθµός Φιλελλήνων κατά εθνικότητα που πήραν µέρος σε πολεµικές συ-γκρούσεις της Ελληνικής Επανάστασης

εθνικότητα αριθµός νεκροίΓερµανοί 342 142Γάλλοι 196 60Ιταλοί 137 42Άγγλοι 99 21Ελβετοί 35 11Πολωνοί 30 11Ολλανδοί & Βέλγοι 17 3

Αµερικανοί 16 3Ούγγροι 9 6Σουηδοί 9 4∆ανοί 8 3Ισπανοί 9 4Άγνωστης εθνικότητος 33 3

Σύνολο 940 313Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, τ.ΙΒ΄, σ. 323

Ασία Ευρώπη Αµερική Αφρική Ωκεανία

28

Μελετώ την πηγή [3.45] και γράφω τις πιθανές αντιδράσεις των Οθωµανών και των επαναστατηµένων Ελλήνων στην προτεινόµενη επέµβαση των Μεγάλων ∆υνάµεων υπέρ των Ελλήνων.

Σηµειώνω στο χάρτη τις περιοχές από όπου προέρχονται οι κάτοικοι του προ-σφυγικού οικισµού της Ερµούπολης. Σχεδιάζω πιθανές διαδροµές των προ-σφύγων προς την Ερµούπολη της Σύρου.

20

Πληθυσµός κατοίκων της Ερµούπολης (1828)

Τόποι καταγωγής Άτοµα Χίος 4.500 Ρούµελη 1.000 Σµύρνη 1.500 Κυδωνιές & Μοσχονήσια 2.000 Ψαρά 250 Επτάνησα 500 Άλλα έθνη 200 Κωνσταντινούπολη 1.000 Πελοπόννησος 1.000 Ύδρα 200 Νησιά του Αιγαίου Πελά-γους

3.100

Σύνολο 15.000 Πηγή: Αµπελάς Τ., Ιστορία της Νή-σου Σύρου, 1874, σ. 600 – 601

19

29

Περιγράφω την τοποθεσία του οικισµού µου (χωριό – πόλη). Αναζητώ πότε, από ποιους και µε ποια κριτήρια επιλέγεται να κατοικηθεί η συγκεκριµένη τοποθεσία.

Αριθµώ τις φράσεις, µε βάση τη χρονολογική σειρά τους, για να συνθέσω το βιογραφικό του Ι. Καποδίστρια.

21

Γεννιέται στην Κέρκυρα και σπουδάζει ιατρική στην Πάντοβα.

Μετά το 1809 αναλαµβάνει υψηλά αξιώµατα στη ρωσική κυβέρνηση.

∆ολοφονείται από τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυροµιχάλη στο Ναύπλιο το 1831.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του αγωνίζεται για την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους και την διεύρυνση των συνόρων του.

Το 1827 ανακηρύσσεται ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας.

Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831)

22

εικόνα: χρόνος:

ποιοι:

κριτήρια:

περιγραφή:

30

Φωτογραφίζω και εγώ το σχολείο µου και γράφω λίγα λόγια για την ιστορία του.

Μελετώ το πρόγραµµα σπουδών του αλληλοδιδακτικού σχολείου κατά την πε-ρίοδο του Ι. Καποδίστρια και το συγκρίνω µε το πρόγραµµα του δηµοτικού σχολείου σήµερα. Καταγράφω τα κοινά µαθήµατα.

23

Ορφανοτροφείο της Αίγινας Οικοδοµείται από τον Ι. Κα-ποδίστρια, το 1829, για τη περίθαλψη και εκπαίδευση των ορφανών της Επανάστα-σης. Εγκαταλείπεται µετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και αλλάζει πολλές χρήσεις. Από το 1880 το κτίριο χρησι-µοποιείται για φυλακές µέχρι το 1984.

24

φωτογραφία του σχολείου µου

…… ∆ηµοτικό Σχολείο ……………………………….

Μαθήµατα 4ης περιόδου Μαθήµατα Στ΄ ∆ηµοτικού

Τα µαθήµατα του αλληλοδιδακτικού διαιρούνται σε τέσσαρις περιόδους: Η πρώτη: ανάγνωση και γραφή Η δευτέρα: αρχές αριθµητικής, γραµµατική της απλής γλώσσας, καλλι-γραφία, γυµναστική Η τρίτη: διδασκαλία αριθµητικής, εξάσκηση γραφής στην απλή γλώσσα, γεωγραφία, κατήχηση, ανάγνωση καλών βιβλίων, γυµναστική, σκιαγραφία Η τετάρτη: πρακτική γεωµετρία, δηµώδης λογική, ιστορία Ελλάδος, επι-στολογραφία, ανάγνωση και εξήγηση των Αγίων Γραφών, γυµναστική και σκιαγραφία, ξυλουργική, τορνευτική, γεωργία, αρχιτεκτονική Πηγή: Κούκου Ε., Ο Καποδίστριας και η παιδεία 1827 – 1832 Β΄ τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα της Αιγίνης, Αθήνα 1972, σ. 75

31

Αντιστοιχίζω τις Συνθήκες µε τις ρυθµίσεις τους:

Συµβουλεύοµαι τα κεφάλαια της ενότητας και σηµειώνω τη χρονολογία στο α-ντίστοιχο γεγονός.

Τοποθετώ τα γεγονότα σε χρονολογική σειρά.

26

Η µάχη στο ∆ραγατσάνι ∆ολοφονία του Ι. Καποδίστρια

Ο Ιµπραήµ στην Πελοπόννησο

Η ναυµαχία στο Ναβαρίνο

Συνθήκη του Λονδίνου

ανεξάρτητο ελληνικό κράτος σύνορα Παγασητικού - Αµβρακικού αυτονοµία µε τουρκική επικυριαρχία ο Όθωνας βασιλιάς της Ελλάδας

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1929

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1830

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1932

25

32

Συµβουλεύοµαι τα χρονολόγια των κεφαλαίων και δηµιουργώ ένα δικό µου χρονολόγιο µε τα σηµαντικά, κατά την κρίση µου, γεγονότα του Αγώνα της Α-νεξαρτησίας.

Με ποια σηµασία συναντώ τον όρο «σύστηµα» στα µαθήµατα: γλώσσα, µαθη-µατικά, φυσικές επιστήµες, κοινωνική και πολιτική αγωγή;

Γράφω µε δικά µου λόγια ποιες είναι οι βασικές εξελίξεις και ποια η έκβαση της Επανάστασης του 1821;

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

29

28

σύστηµα

σύστηµα

σύστηµα

σύστηµα

27

33

Το πολίτευµα της Ελλάδας είναι:

1833:

1844:

1864: ∆ιακρίνω τους αγώνες σε εξεγέρσεις, επαναστάσεις, κινήµατα και συµπληρώνω.

Τα Ορλωφικά (1769-1770) Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας (1821 - 1828)

Ο αγώνας για την έξωση του Όθωνα (1859-1862)

Ο αγώνας για την απόκτηση Συντάγµατος (1844)

Η πρωτοβουλία του Στρατιωτικού Συνδέσµου (1909)

Καταγράφω τις σηµερινές ελληνικές πόλεις που µένουν εκτός ελληνικών συνόρων το 1833, το 1864 και το 1881.

1

2

3

1833 1864 1881

………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………………………

σύνορα του ελληνικού κράτους 1833 σύνορα του ελληνικού κράτους 1864 σύνορα του ελληνικού κράτους 1881

Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος

34

Υπολογίζω το ποσοστό (%) των κατοίκων του ελληνικού κράτους και το ποσοστό του ελληνικού πληθυσµού εκτός των ελληνικών συνόρων (%) στο συνολικό αριθµό των ελληνικών πληθυσµών.

Πληθυσµός ελληνικού κράτους

Ελληνικός πληθυσµός εκτός των ελληνικών συνόρων

≈ 750.000 ≈ 3.000.000

Η λύση του Ανατολικού Ζητήµατος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Επιλέγω τους παράγοντες που περιπλέκουν το Ανατολικό Ζήτηµα και συµπληρώνω.

τα ανταγωνιστικά συµφέροντα των Μεγάλων ∆υνάµεων στην περιοχή οι επεκτατικές ρωσικές βλέψεις στα Βαλκάνια η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου οι ανταγωνιστικές εθνικές επιδιώξεις βαλκανικών λαών η αγροτική µεταρρύθµιση η δηµογραφική σύνθεση των οθωµανικών εδαφών η αδυναµία της οθωµανικής διοίκησης η ένωση των Επτανήσων µε την Ελλάδα η επιρροή των Μεγάλων ∆υνάµεων και η κηδεµονία της περιοχής

4

5

35

Σηµειώνω µε ποια σηµασία συναντώ τον όρο «αλληλεξάρτηση» στα µαθή-µατα: γλώσσα, µαθηµατικά, φυσικές επιστήµες, κοινωνική και πολιτική αγωγή.

Γράφω στη σχολική ή τοπική εφηµερίδα ένα άρθρο για την παιδική εργασία κατά το 19ο αιώνα.

6

7

τίτλος

άρθρο εικόνα

36

Υπολογίζω το µηνιαίο µισθό του παιδιού που αναφέρεται στην πηγή [4.35]. Συµβουλεύοµαι τον παρακάτω πίνακα τιµών των προϊόντων της εποχής και βρίσκω πόσες οκάδες ψωµί µπορεί να αγοράσει µε το µισθό του. Καταγράφω το συµπέρασµά µου.

Τιµές προϊόντων

Τιµές αγοράς σε δραχµές ανά οκά (µία οκά = 1.282 γραµ.)

έτος ψωµί κρέας λάδι

1898 0,45 1,50 1,80

Πηγή: Πιζάνιας Π., Μισθοί και εισοδήµατα στην Ελλάδα (1842-1923), το παράδειγµα των υπαλλήλων της Εθνικής Τράπεζας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1985, σ. 69

∆ηµιουργώ κατηγορίες προϊόντων, σύµφωνα µε τα στοιχεία του πίνακα [4.30]. .

8

9

37

Παρατηρώ τις φωτογραφίες και καταγράφω οµοιότητες και διαφορές.

∆ιατυπώνω ερωτήµατα σχετικά µε την καθηµερινή ζωή στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα.

10

11

κατοικία

διατροφή

ελεύθερος χρόνος

ενδυµασία

συγκοινωνίες

π.χ. Πώς ήταν τα σπίτια;

Πλατεία Γεωργίου Α΄ Πάτρα, αρχές του 20ού αιώνα

Πλατεία Γεωργίου Α΄ Πάτρα, τέλη του 20ού αιώνα

οµοιότητες διαφορές

38

Βρίσκω την ταυτότητα της ιστορικής πηγής [4.49].

Ταυτότητα της πηγής

Ποιος/ποια είναι ο/η δηµιουργός της πηγής;

………………………………………. ……………………………………….

Πότε δηµιουργήθηκε; ………………………………………. ……………………………………….

Πού δηµιουργήθηκε; ………………………………………. ……………………………………….

Ποιος είναι ο σκοπός της δηµιουργίας της πηγής;

………………………………………. ………………………………………. ……………………………………….

Σε ποιον απευθύνεται ο/η δηµιουργός;

………………………………………. ……………………………………….

Ποιο είναι το είδος της πηγής; ………………………………………. ……………………………………….

Αναζητώ τα ίχνη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα στην περιοχή µου και τα καταγράφω.

Περιγράφω ή ζωγραφίζω κάποιο απ’ αυτά.

12

∆έλτα Π.Σ., Πρώτες Ενθυµήσεις, …

13

14