ျမနမာႏင န င၏ ဆ နးရ မႈေလ ခမာခႈေရးႈေရ းရမ ႈေျျမ ာမ၀ာ န ႈေျျမယာႈေ၀ႈေဒေႈေဆမ နႈေရး ႈေထမာနာ အာ ျာ ာခာန ခမး

ာငမနး ဂမနးာခာန လာန ခမးာ န ႈေ၀ဒသတ နးႈေလောခ နခမး

October, 2015

ေက းဇ းတင လႊာ

ျ ပငဇေေးႏတငငး တငတႏေေေႊာ ခြတငငေေး ႊားြကင း ကင ြြတင ငစ (CPRCG) ဖြြ႔၊ ဥ ေဒဇးႈနငထးင ဥ းတငျးတငငတင းႏတငင ဤစ ေတငခႏစႊားြကင ခ ကငကငးႏတငင ေးြ႔ၾက ႏး ႊာက းႏ ေ ႏ႔ ေ ၾက ၾေႊာ ဥ ေဒေေေႊာဇးႈနငထးငး ႊာေ ပၚ ကဇပ ေဆႊာတငေြကငဇႊာ ႏႊာ နးႊား ဖြြ႔ၾက းႏတငင တငဒကငဆႊာ ဖြြ႔ၾက း ႔းႏ ထဇေက းဇးတငေႏ ၾပင။ ထ ႔းဇ ဤစ ေတငခႏစႊာ ျဖစငေျးႊာကငေေးႏတငင ကြတင ငတနငး ႊာ းြတင ၾတင ကဇပ ေဆႊာတငေြကငေ ၾေႊာ ေြေတင႔ းႏတငင ခတငထကငေ း ႔ႊာပငေကႊာတင၊ ျးနငးႊာာႊာႊာ ျ နငဆ ေ ၾေႊာ ဥ ေစႊာႏ တငႊာပငေကႊာတင၊ စႊားးငျ စ ဇး ႊားႏ ေက းဇးတငေႏ ၾပင။ ဤစ ေတငခႏစႊာ ထြကငေ ပၚႊား တငေနငးြကင ေထႊာကင ႏ႔းႈေ ခြ႔ ၾေႊာ (Omidyar Network) က ပင၊ ကြ း င ငး ႔ ႊာ ႏးႏ ႏ ကငႏြစြႊာေက းဇ းတငေႏ ၾေၾကႊာတင ေဖပၚျ င ၾပင။

မမတကမ

တငျပခ က အက ဥးခ ပာႏ ငာ အဓကေထမကခအၾကျပခ ကမ မး ………………………………………………….. ၂ ၁။ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရး၊ ေျမယမမ႔မႈာႏ ငာ မ တသညာေျမယမခြေ၀ခ ထမးေရး ………………… ၆ (က) လပကြကငယေတမငသစကပ းေရး .................................................................... ၇ (ခ) ေျမမ႔ယမမ႔အတြကေျဖရ ငးရန …………………………………………………………………………..၁၃ (ဂ) အမဆယ၏ ေအမငျမငမႈ အေျခခ …………………………………………………………………….. ၁၉ ၂။ ဓေလ႔ထးဆငရမ ေျမယမအခြငာအေရးမ မး ………………………………………………………………………. ၂၄ ၃။ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမရပငခြငာ အခြငာအေရး ………………………………………………………………… ၂၇ ၄။ ေျမယမသမးဆညးမႈာႏ ငာ အျငငးပြမးမႈ ေျဖရ ငးျခငး …………………………………………………………….. ၃၅ (က) သငာတငာသညာ ေလ မေၾကးေပးေစျခငး …………………………………………………………….. ၃၅ (ခ) အသးမျပသညာေျမ ျပနေပးျခငး ………………………………………………………………………. ၃၈ (ဂ) မမ တသညာ ေလ မေၾကးအေပၚ ျပနလညအစမးထးေပးအပျခငး ……………………………….. ၄၀ (ဃ) အျငငးပြမးမႈေျဖရ ငးျခငး အက ဥးခ ပ ………………………………………………………………. ၄၁ ၅။ သတငးအခ ကအလကစမခန႔ခြျခငး …………………………………………………………………………….. ၄၂

၆။ ေျမအတနးအစမးခြျခမးသတမ တျခငး …………………………………………………………………………… ၄၄ ၇။ ေျမယမဆငရမ အျခမးအေရးၾကး အခ ကအလကမ မး ………………………………………………………. ၄၈ (က) ပဋပကၡကမလ ာႏ ငာ ပဋပကၡလြနကမလ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငမႈ ……………… ၄၈ (ခ) ဖကဒရယမ၀ါဒ ……………………………………………………………………………………………၅၀. (ဂ) လပပငခြငာအမဏမ ခြေ၀သးစြျခငး …………………………………………………………………… ၅၁ မ ျငမးကးကမးသညာ စမစစမရငး ……………………………………………………………………………………….၅၄

တငျပခ က အက ဥးခ ပာႏ ငာ အဓကေထမကခအၾကျပခ ကမ မး

ျမနမမာႏငငသည ပဓါနက သညာ အကးအေျပမငးကမလာႏ ငာ ၾကေနရျပျဖစပါသည။ ဆယစာႏ စကမလ မ မးအတြငး ပထမအၾကမအေနျဖငာ ထးျခမးသည႔ေျပမငးလမႈအတြက က႑တစခ ဖြငာလ စလကျပျဖစပါသည။ ျမနမမာႏငငက႔သ႔ေသမ စကပ းေရးအေျချပာႏငငတစာႏငငအဖ႔ ေက းလကလမႈအဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာ လပကြက ငယ ေတမငသလယသမမးမ မးအတြက ခငမမလျခသညာ ေျမယမလပပငခြငာမ မးရ ေစရနမ မ အေရးပါလ ကရ ေပသည။ တငးျပည၏ ၇၀% မ ျဖစေသမ ေက းလကေနျပညသ သနးေပါငးမ မးစြမမ မ၊ အသကရ ငေနထငေရး အတြက လယယမစကပ းေရးကသမ အဓကအမ ျပ အမးထမးေနၾကရေပသည။ ၂၀၁၂ခာႏ စ၊ လယယမေျမ ဥပေဒ၊ ာႏ ငာ ေျမလြတ၊ေျမလပာႏ ငာေျမရငးမ မးဥပေဒ က႔သ႔ေသမ၊ ဥပေဒမေဘမင ေဖၚေဆမငေရးတြင ျပျပင ေျပမငးလမႈမ မးရ ခ႔ေသမလညး၊ သနးေပါငးမ မးစြမေသမ ျမနမမာေတမငသလယသမမးမ မး၏ ေျမယမ လပကင ပငဆငမႈအေျခအေနမ မ ရႈပေထြး၍၊ ပြငာလငးမႈမရ ေသမ ေျမယမဥပေဒအခ ႕ေၾကမငာ မလမျခ ရ ေနဆပင ျဖစေလသည။ ေျမာႏ ငာပတသကသညာ အတတကမလက နစနမခ႔ရမႈမ မး၊ တျဖညးျဖညးၾကး ထြမးလမေနသညာ ေျမယမမ႔မႈမ မးကလညး ေျဖရ ငးရန က နရ ေနဆပငျဖစသည။

နမမတ ာႏ ငာ လငဒကဆမ အဖြ႔ၾကးတ႔၏ ဘရညမ နးခ ကမ မ၊ ဆငးရမႈေလ မာခ ေရးေရ းရႈ အကမ ကြယျပသညာ ဥပေဒမေဘမငေဖၚေဆမငေရးအတြက အေထမကအပ႔ျပရနပငျဖစသည။ ထဥပေဒမေဘမင ကမး၊ေတမငသလယသမမးမ မးက ဥပေဒအသးျပလကနမေစရန၊ ထသတ႔၏ ေျမယမအေပၚ ဆးျဖတလပကင ျခငးမ မးအေပၚ ပြငာလငးစြမအသေပးမႈရ ေစရန၊ ထသတ႔အတြက လျခခငမမသညာ ေျမယမလပပငခြငာမ မး တညတ႔ခငျမေရးအတြက ထနးသမးရနာႏ ငာ ေက းလကေန အမ းသမး၊ အမ းသမးမ မးအပါအ၀င၊ ဆငးရသ ဆငးရသမးမ မး၏ ဆငးရမႈပေပ မကေရးက အေျခခထမးေဆမငရြကေရးပငျဖစေလသည။

နမမတ အဖြ႔ၾကးကမး၊ ကမၻမလးဆငရမ အဖြ႔အစညးျဖစ၍ ဥပေဒစးမးေရး၊ တနညးအမးျဖငာ ျပညသ႔ လကသ႔ အမဏမအပာႏ ငးေရးအတြက မဆတမနစေဆမငရြကေနသညာ အဖြ႔အစညးျဖစသည။ ျမနမမာႏငငတြင စတငေဆမငရြကခ႔သညာ ၂၀၁၃ခာႏ စ၊ အစအစဥမ အစျပ၍၊ ေဒသဆငရမမတဘကအဖြ႔အစညးျဖစသညာ “ျပညသျပညသမးမ မးာႏ ငာ ာႏငငေရးအခြငာအေရးအတြက လ ႔ေဆမတကပြ၀ငေရး” အဖြ႔တ႔အေနျဖငာ၊ ျမနမမာ ဥပေဒသကေရမကမႈေအမကတြင၊ ေတမငသလယသမမးမ မးအတြက လျခခငမမသညာ ေျမယမလပပငခြငာ ရရ ေရးကညေဆမငရြကရန၊ ျပညနယ/တငး(၇)ခတြင၊ လမႈအသကအ၀နး အေျချပဖြ႔စညးထမးသညာ ဥပေဒ ေရးရမလမႈ၀နထမး (၃၀)က ျဖန႔က ကခ ထမးျပးျဖစပါသည။ အဆပါဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးက၊ လမႈအဖြ႔ အစညးမ မးသ႔ ဥပေဒပညမေပးလပငနးမ မးေဆမငရြကျခငး ၊ေတမငသလယသမမးမ မးအမးေလ မကလႊမပစ ျဖညာသြငးျခငး၊ အယခလႊမတငသြငးျခငး၊ ရးျပငကာႏၷမးမ မးသ႔ ၀ငထြကသြမးလမရမတြင ကညေဆမင ရြကျခငး၊ ာႏ ငာ ေနမကဆကတြကစၥရပမ မးက လအပသလကညေဆမငရြကေပးျဖငးတ႔ျဖငာ ကညေဆမငရြက လ ကရ ေလသည။ အဆပါ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး၏ အကအညျဖငာ၊ ျမနမမေတမငသလယသမမး ရမေပါငး မ မးစြမမ မ၊ လယယမေျမအသးျပခြငာလကမ တမ မး ရရ ၾကျခငး၊ ေျမလပမ မးက လယယမေျမအျဖစေျပမငးလ ာႏငၾက၍ လပပငခြငာ ခငမမလမျခငး၊ အတတကမလက အမဏမရ သတ႔၏ အက းစးပြမးအတြက၊ သမးဆညးခခ႔ ရသညာအေျခအေနမ လျခစြမျပနလညရရ မႈတ႔ကပင ျဖစေစခ႔သည။ လြနခ႔သညာ (၂) ာႏ စေက မခန႔မ စ၍၊ အဆပါ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးသည ေတမငသမသမးစမ မး၊ ေတမငသလယသမမး အဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာ တြဘက၍ ေျမယမျပသနမေပါငး (၂၅၀၀) ေက မက ေျဖရ ငးေဆမငရြကာႏငခ႔ျပ ျဖစသည။

နမမတာႏ င႔ မတဘကအဖြ႔ (CPRCG) တ႔၏ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးသည၊ အမႈတြတစခခ ငးစအတြက ေျမယမာႏ ငာဆကစပပတသကသမ ဥပေဒမ မး၊ အပခ ပေရးစနစမ မးာႏ ငာ ေတမငသလယသမမးတ႔၏ အေတြ႔ အၾကမ မးအၾကမး အျပနအလ နအက းသကေရမကမႈအေပၚ နမးလညမႈရရန တညေဆမကလ က ခေရေစ႔ တြငးက ေျခရမေကမကေဆမငရြကေလ႔ရ သည။ ဗဟလြငျပငေဒသမ တငးရငးသမးလမ းစတ႔ေန ထငရမ ျပညနယမ မးအထ၊ ျမနမမျပညတစလႊမး ျဖန႔က ကခ ထမးသညာ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး၏ အက အညျဖငာ ပထ၀၀ငအေနအထမးမ းစ အက ယအျပန႔ေဆမငရြကသညာ အစအစဥျဖစေလရမ၊ ေဒသအလကခ မ တ ေဆမငရြကသညာ အစးရ၏ ဆးျဖတလပကငပမ မး၊ အေကမငအထညေဖၚေဆမငရြကမႈမ မးက အဓပၸါယ ျပညာ၀စြမ ာႏႈငးယ ဥေဆမငရြကာႏငေလသည။

လငဒကဆမအဖြ႔အစညးၾကးသညကမး၊ အေမရကနအေျခစက အျမတအစြနးမရယသညာ အဖြ႔အစညး ျဖစျပး၊ေျမယမမ႔မသမးစမ မးအပါအ၀င၊ ေက းလကေဒသေန အမ းသမး/အမ းသမးမ မးအပါအ၀င၊ ဆငးရသ/ ဆငးရသမးမ မးအတြက၊ လျခခငမမသညာ ေျမယမအခြငာအေရးမ မးရရ ေစရန လပကငေဆမငရြကေနသညာ အဖြ႔အစညးတစချဖစပါသည။ ၁၉၆၇ခာႏ စမ စ၍ လပငနးေဆမငရြကခ႔ရမ အမရ ာႏငငေပါငး တစဒါဇငခန႔တြင ာႏႈငးယ ဥေဆမငရြကာႏငရန ကြငးဆငးေဆမငရြကျခငးာႏ ငာ မ၀ါဒမ မးအေပၚ ရႈျမငသးသပျခငးမ မးအပါအ၀င ာႏငငေပါငး (၅၀)ေက မတြင လပငနးမ မးေဆမငရြကာႏငခ႔ပါသည။ အမရ ာႏငငမ မး၏အေတြ႔အၾကမ မးတြင၊ အဓကက သညာ ေျမယမလပပငခြငာ ျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငမႈက ေအမငျမငစြမေဆမငရြကာႏငခ႔သညာ ဂ ပန၊ တင၀မ၊ ေတမငကရးယမး၊ တရတ ာႏ ငာ ဗယကနမာႏငငတ႔၏ အေတြ႔အၾကမ မးလ ပါ၀ငသည။ ဤမ က ယျပန႔ေသမ ေဒသဆငရမအေတြ႔အၾကမ မးအျပင၊ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကးအေနျဖငာ၊ ျမနမမာေက းလကေဒသ အမ းမ းတြင ကြငးဆငးလပငနးမ မး ေဆမငရြကာႏငခ႔ျပး ျဖစေလသည။

ေအမကေဖၚျပပါ ေဆြးောႏြးခ ကမ မးာႏ ငာ အၾကျပေထမကခခ ကမ မးမ မ၊ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကးာႏ ငာ နမမတ အဖြ႔ၾကးတ႔၏ ျမနမမာႏငငအေပၚ ခ းမြမးသညာရႈေဒါငာအျမငမ မး၊ အေတြ႔အၾကမ မးပငျဖစသည။ ာႏငငတကမ တြင ေျမယမျပျပင ေျပမငးလေဖၚေဆမငမႈ နမနမမ မးာႏ ငာ ာႏႈငးယ ဥေဖၚျပခ ကမ မး၊ အေလ႔အက ငာေကမငးမ မး၊ ျမနမမေတမငသမ မး၏အေတြ႔အၾကမ မးမ အေျခခအခ ကအလကမ မး၊ အဖြ႔အစညးာႏ စခလး၏ ာႏငငအ၀ မး ကြငးဆငး ေဆမငရြကခ ကမ မးတ႔လညးပါ၀ငသည။ ျမနမမအစးရအေနျဖငာ ေျမယမမ၀ါဒေျပမငးလေဖၚေဆမင ရန အက ယအျပန႔စတင ေဆမငရြကေနျပျဖစရမ၊ ကြ ာႏပတ႔အေနျဖငာ အေရးၾကးလအပခ ကမ မးက မးေမမငး ထးျပထမးသလ၊ ေျဖရ ငးေဆမငရြကာႏငမႈ အလမးအလမကလညး ေဖၚျပထမးေလသည။ နမမတ ာႏ ငာ လငဒကဆမ အဖြ႔ၾကးတ႔သည ေအမကေဖၚျပပါအတငး အဓကေသမာခ ကျဖစသညာ အၾကျပေထမကခခ ကမ မး က အစရငခစမပါ ေခါငးစဥမ မးအတငး စစစတငျပထမးပါသည-

စကမႈအေျချပစကပ းေရးထက၊ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးက ဥးစမးေပးသညာ အေနျဖငာ၊

ေျမမ႔ယမမာမသမးစမ မးက ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးကမ လယယမစကပ းေရးထြကကန တးျမငာေစမညာ၊ ဆငးရမႈေလ မာပါးေရးေရ းရႈသညာ ေျမယမမ၀ါဒက ေဖၚေဆမငရန ာႏ ငာ ေတမငသလယသမမးမ မး အမး စကပ းေရးတးခ ႕အစအစဥမ မး၊ ေခ းေငြအစအစဥမ မးျဖငာအေထမကအပ႔ျပရန။

သစေတမေျမမ မးအတြငး လကရ ေျမအသးခ ေနမႈမ မးအေပၚ ရပငခြငာအခြငာအေရးမ မးက ရ ငးလငးစြမ

ေဖၚျပသတမ တေပးျခငးအပါအ၀င၊ လမႈအဖြ႔အစညးမ မး၏ ဓေလ႔ထးအစဥအလမ၊ ေျမယမအခြငာ အေရးမ မးက တရမး၀ငျဖစေစ၍ အသအမ တျပေရးေဆမငရြကရန ာႏ ငာ လမ းစနယေျမ ၀နးက င၊

ျပငပနယနမတသတမ တေဖၚေဆမငရမတြင၊ လမႈအဖြ႔အစညး၏ ဥးေဆမငပငခြငာာႏ ငာ အတညျပ သတမ တပငခြငာက စစစသတမ တေပးရန။ ရငးာႏ းျမ ပာႏ မႈျပသညာ စမကနးၾကးမ မး ေဆမငရြက ေနစဥကမလအတြငး၊ လြတလပေသမ၊ တငၾကေဆမငရြကေသမ၊ သေဘမတေၾကမငးျပနၾကမးခ က တ႔အေပၚ၊စဥဆကမျပတေစမငာၾကပၾကညာရႈရနာႏ ငာ လအပခ ကတစရပအျဖစသတမ တရန။ ဓေလ႔ထး ဆငရမ ေျမယမအခြငာအေရးမ မးအပါအ၀င၊ လကရ ျဖစပြမးေနသညာ ေျမယမအျငငးပြမးမႈ မ မး အနက၊ ၾကးမမးခကခသညာေျမယမအျငငးပြမးမႈမ မးက ဥးစမးေပးေျဖရ ငးရန။

ဆးျဖတခ ကခ မ တသညာ အဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာအလြယတကဆကသြယာႏငခြငာ ာႏ ငာ အဆပါအဖြ႔မ မး

ေရ ႕ေမ မကတကေရမကပငခြငာအပါအ၀င၊ အဆပါအဖြ႔အစညးမ မးတြင အမ းသမးမ မးပါ၀ငေစျခငး ျဖငာ ေျမပငခြငာရ သမ မးက႔သ႔ အမ းသမးမ မး၏တနးတေနရမရရ ေရး အမးေကမငးလမေစရန။ ေျမ အသးခ မႈလကမ တတြင ပးတြအမညေပါကပငဆငခြင႔က႔သ႔ေသမ၊ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမအခြင႔ အေရးအတြက ဥပေဒေၾကမငးအရ အကမအကြယေပးမႈ တးတကျဖစထြနးေစရန။ ဥပေဒ အကအည ေပးေရးာႏ ငာ ဥပေဒေၾကမငးအရကညရန ရညစးမႈ ာႏ ငာ ၀နေဆမငမႈ -၂ ရပလးအတြက ကယစမးလ ယ အျဖစ ကနဥးမ တပတငလပငနးတ႔တြင အမ းသမးမ မး စဥဆကမျပတပါ၀ငေစေရး။

မျဖစမေနေျမကသမးယ၍ ေလ မေၾကးေပးသညာအခါ၊ လပကြကဥးပငက ယပါက ေငြျဖင႔ေပးေလ မ

ေစျပး၊ လပကြကဥးပငေသးငယပါက ေျမအစမးေပးျခငးနညးလမးကသမ အသးျပေစသညာ ခ ဥးကပ ေဆမငရြကပ ေျပမငးလက ငာသးေစရန၊ ဥပေဒမ မးကျပငဆငေရး။ သမးဆညးထမးသညာ ေျမယမမ မး က အသးမျပျဖစပါက ျပနလညေပးအပေရး ဥးစမးေပးေဆမငရြကရန ာႏ ငာ အတတကမလနစနမမႈမ မး အေပၚ ခြေ၀ပငဆငခြငာ (ကမလရ ညခစမးခြငာ အခြငာအေရး)၊ ေငြျဖငာေပးေခ ျခငး၊ အစ ရ ယယမ ေ၀စ စသညတ႔အပါအ၀င ေလ မေၾကးက နညးလမးစျဖငာေပးေခ ျခငး ခ ဥးကပမႈမ းျဖငာ ေျဖရ ငး ရမည။

ေျမယမဆငရမအေထမကအထမး စမရြကစမတမးမ မးအလြယတကရရ ာႏငခြငာာႏ ငာ ေက းလကေဒသ

လမႈအဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာ တစဥးခ ငးစအတြက၊ မ၀ါဒဆငရမ သတငးအခ ကအလကမ မး ရယပငခြငာ က ျမ ငာတငေစရနာႏ ငာ ေျမပေရးဆြေရးအစအစဥမ မးသည ကနက စရတသကသမရမည၊ ပြငာလငး ျမငသမမႈရ ရမည၊ အလြယတက ရယာႏငခြငာရ ရမညျဖစသည။ လမႈအဖြ႔အစညးမ မးပါ၀ငမႈရ ရမည။ ေျမယမမ႔မသမးစမ မးာႏ ငာ အစးရကခ ထမးပငခြငာရ သညာေျမတ႔က စမရငးေကမကယရမည။

လကရ ေျမအတနးအစမးမ မး၏ ရႈပေထြးမႈမ မးက ေလ မာခ ရန၊ လမႈအဖြ႔အစညးမ မးပါ၀ငေစသညာ

ေျမအတနး အစမး ခြျခမးျခငးစနစတစခေဖၚေဆမငရမည။ ေျမအတနးအစမးအသစ၏ ဆေလ မမႈာႏ ငာ တက မႈက ျဖစေစရန လမႈအဖြ႔အစညးမ မးအမး လေလမကသညာပညမေပးမႈာႏ ငာ အစးရ အရမထမး မ မးဘကကလညး စညးမ ဥး စညးကမးမ မးက နမးလညတတကြ မး၍ ေျမအတနးအစမး ျပနလည ခြျခမးမႈအေပၚ အမဏမသကေရမကေစရန ယၾကညကးစမးထကသမ မးျဖစရမည။

ေျမယမပဋပကၡကငးရ ငးသည႔ (သ႔မဟတ) ပဋပကၡေျဖရ ငးျပးသညာ ေနရမတငးတြင ေျမယမျပျပင ေျပမငးလေဖၚေဆမငမႈမ မးက ျဖစာႏငသမ ေဆမငရြကရမည။ သ႔မ သမ၊ ပဋပကၡျဖစဆေဒသ

မ မးအတြကလညး၊ အနမဂတတြင ေအမငျမငခ႔ေသမ အနးပတ၀နးက ငေဒသမ မးတြင ေဆမငရြက မႈပစအတငး အေျချပေဖၚေဆမငာႏငမညျဖစသည။ ပဋပကၡေျဖရ ငးျပးသညာေဒသရ လမႈအဖြ႔အစညး မ မးအတြက၊ ေျမယမအခြင႔အေရးမ မးာႏ ငာ ပတသက၍ ျပညသတ႔အသရ ေစရနာႏ ငာ အျငငးပြမးမႈမ မးက ေျဖရ ငးရနအတြက ကြ မးက ငသညာ ျဖနေျဖေရးသမမးမ မးက ျဖနေျဖေရးလပငနး၊ ပညမေပးေရး လပငနးမ မး ေဆမငရြကေပးျခငးျဖငာ ေထမကပ႔ေပးရမည။ ထ႔အျပင ေျမမ႔ယမမ႔မ မးအတြက ေျဖရ ငးေဆမငရြကသညာ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေရးအစအစဥမ မးတြင ေနရမေရႊ႔ေျပမငးရသမ မး၊ ျပနလညအေျခခ ေနထငသမ မးက ဥးစမးေပးပါ၀ငေစရမည။

ေျမက အပခ ပေရးအမဏမာႏ ငာ ရပငခြငာတ႔က ဗဟမ လကေအမကအဖြ႔မ မးသ႔ ခြေ၀သးစြရနအတြက

စမးသပရမေနရမအျဖစအသးျပၾကျမျဖစရမ အျခမးအမဆယာႏငငမ မးတြင ေျမယမအပခ ပမႈက တငးေဒသၾကး/ျပညနယအလက လပပငခြငာ အမဏမခြေ၀သးစြပ နမနမမ မးအေပၚ ဆငျခင သးသပရန၊

ေဒသဆငရမ ေျမယမစမအပခ ပပ၊ ေဒသဆငရမ လမႈအဖြ႔အစညးမ မး၏ ေျမာႏ ငာဆငရမ ေျမပာႏ ငာ

အေထမကအထမးမ မး အလြယတကရယပငခြငာ၊ ထေရမကအက းရ သညာ အျငငးပြမးမႈ ေျဖရ ငးေရး လပငနးစဥ၊ ေျမယမပငဆငမႈာႏ ငာ ေျမအတနးအစမးခြျခမးျခငးတ႔ာႏ ငာ ပတသက၍ ေဒသဆငရမ ဗဟ သတ အေပၚေကမငးစြမအေျခခမႈ ာႏ ငာ ျပညသသ႔အသေပးမႈ၊ ပြငာလငးျမငသမမႈာႏ ငာ တမ၀နယမႈ၊ တမ၀နခမႈတ႔ာႏ ငာပတသကသညာ လပငနးစဥမ မး တးတကခငမမေစရမည။

၁။ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရး၊ ေျမမ႔ယမမာျဖစမႈာႏ ငာ မ တေသမ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ အႀကျပေထမကခခ က။ စကမႈအေျချပစကပ းေရးထက၊ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးက ဥးစမးေပး သညာ အေနျဖငာ၊ ေျမမ႔ယမမာမသမးစမ မးက ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးကမ လယယမစကပ းေရးထြကကန တးျမငာ ေစမညာ၊ ဆငးရမႈေလ မာပါးေရးေရ းရႈသညာ ေျမယမမ၀ါဒက ေဖၚေဆမငရန ာႏ ငာ ေတမငသလယ သမမးမ မးအမး စကပ းေရးတးခ ႕အစအစဥမ မး၊ ေခ းေငြအစအစဥမ မးျဖငာအေထမကအပ႔ျပရန။ ေျမယမမာျပသနမမ မး၊ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရး ာႏ ငာ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ တ႕သည ခြျခမး မရာႏငေသမ အခ တအဆကမ မးျဖစၾကသည။ လပကြကငယစကပ းေရးက ေအမငျမငစြမအမးေပး ျမ ငာတငာႏင ရနမ မ၊ ာႏငငတစာႏငငတြင ေျမလယ၀ယရ သညာ ေတမငသလယသမမးထ ရ ရနလအပျပး ေျမအေပၚတြင ရငးာႏ း ျမ ပာႏ မႈျပရနအတြက ေျမယမလပပငခြငာ လျခခငမမမႈရ ေၾကမငး ယၾကညမႈ ရ ေစရမည ျဖစသည။ ထ႕နညးတစြမပင စကပ းေရးအေျချပ လမႈအဖြ႔အစညးတြင ေျမယမမာစကပ းေရး အလပသမမးမ မး လ ရ ေနသညျဖစရမ ဆငးရမ ေလ မာခ ရန ရညရြယသညာ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးေရးသည ေျမမ႔ယမမာမ မး ေလ မာခ ေရးအတြက လအပလ ကရ ေပသည။ ျမနမမာႏငငအေနျဖငာ မ၀ါဒာႏ ငာ တရမး၀ငမေဘမငမ မး ခ မ တေရးတ႕အတြက အသငာ ျဖစေနသညာ စကမးရပသးခမ မ - ျမနမမာႏငငသမးမ မး၏ၾကြယ၀မ တစရပအျဖစ သငာတငာမ တၿပး ႀကးထြမးရ ငသနေနသညာ စကပ းေရးဆငရမ အေျခခအတျမစအမး အတတကြလ မးခ တညေဆမက ရနအတြက “ေျမမ႔ယမမာမ မး ေလ မာခ ျခငး” ကျဖစေစရန၊ “မ တေသမ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ ာႏ ငာ အေထမကအပာ ၀နေဆမငမ မ မး” မ တဆငာ “လပကြကငယေတမငသ စကပ းေရး” ကေရ းရႈ ေဖၚေဆမငျခငးပင ျဖစေပသည။

အမ းသမးေျမအသးခ မ မ၀ါဒ(မၾကမး)ပါ လပကြကငယ ေတမငသ မ မးအမး ကမကြယရနာႏ ငာ ျမ ငာတငေပးရန၊ ဆဌမအႀကမမၾကမး၏ အပငး (၁)၊ အခနး-၂ အေျခခမမ မး အပဒ (၇) တြင လပကြကငယေတမငသမ မး၏ အခြငာအေရးက အကမ အကြယေပးရန ရ ငးလငးစြမခ မ တေရး ဆြထမးသညမ မ- ေဒသဆငရမလ႕အဖြ႕အစညးအေနာႏ ငာ လကခထမးေသမ လထ၏ တရမး၀ငေျမယမပငဆငမ အခြငာအေရး၊ အထးသျဖငာ ေျမယမ လကမာ ျဖစရနအခြငာအေရးမ မးေသမ လပကြကငယေတမငသမ မး၏ အခြငာအေရးက သရ အကမအကြယေပးရန- ဟျဖစပါသည။ ဤအခ ကသည လပကြကငယေတမငသမ မးသည ေက းလကေဒသ ဆငးရမ ပေပ မကေရး တရမး၀ငမေဘမငမ မးာႏ ငာ စကပ းေရး မ၀ါဒအမး အေထမကအကျပေနေၾကမငး မးေမမငးထးျပသညာအျပင ျမနမမာႏငငအမး အမရ ၏ ေအမငျမငခာသည႔ သမဓက (၅) ာႏငင ျဖစသညာ ဂ ပန၊ ထင၀မ၊ ေတမငကရးယမး၊ တရတ(ျပညမ)ာႏ ငာ ဗယကနမတ႕ကာသ႕ အေျခခေကမငးမ မး တညေဆမကၿပး ေအမငျမငေသမ သမငးေၾကမငးသစ ေရးဆြပးေပါငးရမတြင ပါ၀ငရန အထးေဖမျပလ ကရ သည။ ထာႏငငမ မး၏ စကပ းေရး ထတလပမ ာႏ ငာ စးပြါးေရးဖြ႕ၿဖးမ အလးစသည လပကြကငယ ေတမငသမ မးအမးျမ ငာတငေပးျခငးာႏ ငာ ယငးတာ၏ လၿခစတခ ရေသမ ေျမယမပငဆငမ အခြငာအေရးတ႕အေပၚ အေျခခလ ကရ သည။ အပငး (၂) အခနး-၃ ၏ ေျမယမသတငးအခ က အလကစမခန႕ခြမ တြငလညး လပကြကငယေတမငသမ မး အပဒ- ၁၆(က) ဟ၍ အေလးထမး ေဖမျပထမးသညကလညး ေတြ႕ရသျဖငာ ဤအခနး က႑၏ လအပခ ကအေပၚ ေလာလမေဆမငရြကရနာႏ ငာ တးတကမ မ မးက မ တတမး တငထမးရ ရန ပမေသခ မလ ကရ သည။

(က) လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးကအေျချပခ ဥးကပျခငးသည အမ တဆး၊ လကေတြ႕အက ဆးာႏ ငာ ထတလပမႈတးျမ ငာာႏငဆးျဖစသည။ အမရ တစခြင ဆယစာႏ စမ မးစြမ သမဓကမ မးအရ ေျမမာယမမာျဖစခာၿပး ေျမကြကငယေလးမ မးက လပကငသမ မးအပါအ၀င၊ လပကြကငယမ မးအမး ဥးစမးေပး၍ ေျမယမလပပငခြငာ လျခခငမမမ က ကမကြယ ေပးသညာ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငေရးသည လပကြကက ယ စးပြမးျဖစစကပ းေရး လပငနးမ မးက ဥးစမးေပးေဆမငရြကသညထက စကပ းေရးထတလပမ ာႏ ငာ စးပြမးေရးတးတကမ က ရရ ေရးတ႔တြင ပမအက းသကေရမကေၾကမငး ျပသခာၾကသည။ လပကြကငယမ မးက အေျခခခ ဥးကပျခငးသည အဆငးရ ဆးသမ မး၏ လမ ဘ၀ကကမကြယရန အေကမငးဆးျဖစသလ အမးလးေျမယမပငဆငေရး ကေရ းရႈသညာ မ နကနသညာလမးေၾကမငးျဖစၿပး စကပ းေရးထတကန ပမတးတကေရးသ႕ တသမတတညး ဥးတညာႏင မညျဖစသည။ အမရ တစလႊမး စးပြမးေရးအရ ေအမငျမငမ အရ ဆးာႏ ငာ အတညၿငမဆး ာႏငငမ မးျဖစသညာ ဂ ပန၊ ထင၀မ၊ ေတမငကရးယမး၊ ဗယကနမာႏ ငာ တရတ (ျပညမ)ာႏငငတ႕ အမးလးသည ေျမယမျပျပင ေျပမငးလေဖၚေဆမငရမတြင လပကြကက ယ စကပ းေရးလပငနးႀကးမ မး (သ႕မဟတ) စကမ အေျချပ စကပ းေရးလပငနးမ မးထက လပကြကငယမ မးကသသသမသမ ခ ဥးကပခာ ၾကသည။ ထာႏငငအမးလးတြင လပငနးဥးပငႀကးမ မး (ပဂၢလကျဖစေစ၊ စေပါငး၍ျဖစေစ)ထက၊ လပကြကငယ ေတမငသမ မးက ထထေရမကေရမက ေဆမငရြကာႏင၍ စကပ းေရးထတလပမ တြင ႀကးမမးေသမ ရလမဒမ မး ရရ ခာေၾကမငး သသမထငရ မး ခာသည။ လဥးေရ၏ ၇၀ ရမာႏ နးခန႔သည အဓကအမးျဖငာ လယယမစကပ းေရးလပငနးက မ ခေနရသညာ ေက းလကေနျပညသမ မးရ ရမ ျမနမမာႏငငအေနျဖငာ အမရ ၏ ဒတယကမၻမစစလြနကမလ ေအမငျမငခာသညာ လပကြကငယ ေတမငသစကပ းေရးက အစျပအေျခခၿပး ဘကစဖြ႕ၿဖးတးတကေသမ လ႕အဖြ႕အစညးအမး ေအမငျမငစြမ ထေထမငာႏငခာေသမ အမရ (၅) ာႏငင ၏ သမငးေၾကမငးကဆကခရန အလမးအလမ အေျခ အေနေကမငးမ မးရ ေနေပသည။

နမမတ အဖြ႔ၾကး၏ လမႈအဖြ႔အစညးမ မးမ တဆငာ ဥပေဒေရးရမလမႈ၀နထမးအစအစဥျဖငာ ျမနမမာႏငင အတြငး ေဆမငရြကခ႔သညာ ကြငးလပငနးမ မးအရ ေတမငသလယသမမးအမ မးစသည လယယမေျမ မ တပတငျခငးျဖငာ မမတ႔၏ လပပငခြငာတညျငမခငမမမႈက င႔လငာေနၾကရမ၊ အမ မးစမ မ လပကြကငယ ေတမငသလယသမမးမ မး ျဖစၾကသည။ နမမတအဖြ႔ၾကး၏ ၂၀၁၅ ခာႏ စ၊ ောႏြရမသအတြငး ေတြ႕ရ ခ ကမ မး အရ၊ တငးာႏ ငာျပညနယ (၇) ခမ လယယမေျမမ တပတငလသညာ အမႈသညေပါငး (၁၅၀၀)ဥး၊ နးပါးခန႕တြင အမ မးစျဖစေသမမသမးစ (၁၀၅၀) စ၊ (သ႔မဟတ) (၇၀ ရမခငာႏ နး) သည၊ စကပ းေျမ (၅)ဧက ေအမကလပ ကငလ ကရ ၿပး (ပ - ၁တြငၾကညာပါ။) (၂၀) ရမခငာႏ နးမ မ၊ စကပ းေျမ (၅) ဧကမ (၁၀) ဧက အတြငး လပကငေနၾကသမ မး ျဖစေၾကမငးေတြ႕ရ ရပါသည။ နမမတအဖြ႔ၾကး၏ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးေထမကပာ ကညမ ျဖငာ ျမနမမာႏငငအတြငး လယယမေျမ မ တပတငခာေသမ ေတမငသမ မး၏ ပ မးမ လယယမ ေျမ အက ယအ၀နးမ မ (၅.၅၃) ဧကျဖစပါသည။ ထ႕ေၾကမငာ လပကြကငယေတမငသမ မးအမး အေျခချခ ငး သည အမရ ၏ေအမငျမငမ အရ ဆး ာႏငင (၅) ာႏငင၏ စးပြမးေရးေအမငျမငမႈ သမငးေၾကမငးက သမမက ျမနမမာႏငင၏ ေျမယမလပကငခြငာ မလၿခမ က ခစမးေနရေသမ မသမးစမ မး၏ လအပခ ကမ မးကပါ ထငဟပလ ကရ ပါသည။

ဆယစာႏ စတစခစမ လငဒကဆမအဖြြ႔ၾက း၏ အာႏၵယာႏငငအတြငး ကြငးဆငးသေတသနျပခ ကမ မးအရ ေျမမ႔ယမမ႔တ႔အမး ေျမကြကငယမ မးခြေ၀ခ ထမးေပးမႈအပါအ၀င၊ လပကြကငယေတမငသမ မးအမး ေျမယမ လပကငပငဆငမ ၊ လၿခခငမမေရးအတြက ေထမကပ႔ေဆမငရြကျခငးသည လပကြကဥးပငႀကးမ မးက ခ ဥးကပေဆမငရြကျခငးထက ပမထေရမကေၾကမငး ေတြ႕ရ ခာရသည။ ေျမယမ တစယနစျခငးစ၏ ထတလပ မႈအရ ထတလပမႈအျမင႔ဆးက ေဖၚေဆမငသညာ လပကြကငယမ မးတြင တစဧက၏ ဆယပတစပ ခန႔သမရ ေသမ စကပ းေျမမ မးလညး ပါ၀ငသည။ လပကြကငယေတမငသမ မး၏ ထတလပမႈ ပမတးတကေစရန၊ ကမလလတ၊ ကမလရ ည ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ မ မးအျဖစ ဆညတမတမ တညေဆမကျခငး၊ ေျမျပငအနမာအျမငာည ျခငး၊ ေျမဆလႊမက ထေရမကစြမျပျပငျခငး၊ ေတမငကနး ေတမငေစာငး မ မးတြင ေလ ကမးထစလယယမ ေဖၚေဆမငျခငး၊ ဖနလအမစကပ းေရး ာႏ ငာ စကပ းစမးရတေခ းေငြလပငနးမ မးပါ ေဖၚေဆမငရနလသည။ တရတာႏငင၏ ၁၉၆၂ ခာႏ စမ ၁၉၇၈ ခာႏ စကမလ၊ အေတြ႔အၾကာႏ ငာ သမဓကမ မးအရ၊ (အစးရ၏ဥးေဆမငမႈျဖငာ စကပ းေျမမ မးအမး စစညး ၍ စေပါငးလယယမေဖမေဆမငခ န) တြငလညး လပကြကငယမ မးက ပာပးမႈ ရ ခ႔ရမ၊ စကပ းာႏငေသမ ေျမ၏ ၅ ရမခငာႏ နးသမရ သည၊ာ အလြနေသးငယသညာ

ပ - (၁) ျမနမမာႏငင၏ လယယမေျမမ တပတငေဆမငရြကခာသညာအမ တြအလကဧကမ မး

(နမမတ ၂၀၁၅)

0

200

400

600

800

1000

1200

အမ တြအေရ

အတြက

လယယမေျမမ တပတငခာသညာအမ တြအလက ဧက

ပဂၢလက စကပ းေျမမ မးသည ာႏငင၏ စစ လယယမထြကကနထတလပမႈတနဘး၏ ၁၅ ရမခငာႏ နးမ ၂၀ ရမခငာႏ နးအထ ထတလပေပးာႏငေၾကမငး ေတြ႕ရ ခာရသည။ အလမးတပင၊ ရရ ာႏငငတြငလညး၊ အစးရထနးခ ပ မႈျဖငာ ပဂၢလကလပကြကမ မးက စစညး၍၊ စေပါငးလယယမအျဖစေဖမေဆမငခ႔ရမတြင၊ စစစကပ းာႏငေသမ ေျမ၏ ၃ ရမခငာႏ နးမ ေသမ လပကြကငယမ မးသည၊ စစလယယမထြကကနတနဘး(ဟငးသးဟငးရြက၊ သစသး၀လာႏ ငာ အသမး ာႏ ငာ ာႏ႕ထြကပစၥညးအမ မးစအျပင၊ အမလးထတလပမ အမ မးစ အပါအ၀င) ၏ ၂၀ ရမခငာႏ နးမ ၃၀ ရမခငာႏ နး အထ ထတလပာႏငခာၾကသည။ ေတမငဗယကနမ၏ “လယလပသသမ လယပငေရး” ဟ၍ အေစမပငး ေဖၚေဆမငစဥက၊ ထတလပမ ာႏ ငာ တညၿငမမ တြင သသသမသမတး တကခာသည။ ဆနထတလပမ တြင (၃၀) ရမခငာႏ နး တးတကခာရမ ကြနျမနစ ဗယကေကမငးတ႕၏ တပသမး စေဆမငးမႈက (၈၀) ရမခငာႏ နး ေလ မာက ေစခာသည။ ထတလပမ ာႏ ငာ တညၿငမမ တ႕ာႏ ငာပတသက၍ ျဖညာစြကရလ င ဆငးရမ ေလ မ႔ခ ေရး၏ အေျဖ တစရပအျဖစ၊ ေျမယမမာမ မ မးအတြက အစးရပငေျမမ ျဖစေစ၊ ပဂၢလကပငေျမမ မးက ၀ယယ၍ျဖစေစ၊ေျမကြက ငယမ မးကခြေ၀ခ ထမးေပးမညဆလ င၊ စမစကပ းေျမကြကမ မးက ျဖန႔ေ၀ေပးသညထက၊ အစးရ အေနျဖငာ ပမတတာႏငမညျဖစသည။ အဘယေၾကမငာဆေသမ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး အေနျဖငာ တရတျပညမာႏ ငာ အာႏၵယာႏငငတ႕တြင အစးရာႏ ငာပးေပါငး၍ ေျမယမမာမ မးအတြက ရညရြယကမ လပကြက ငယစကပ းေျမေရး ဥပေဒမေဘမငေဖၚေဆမငရမတြင ေအမငျမငမ ရခာေသမ ေၾကမငာပငျဖစသည။ ထသ႕လပ ေဆမငရမတြင အစးရအေနျဖငာ ျပညသပငေျမ မလေလမကပါက ပဂၢလကပငေျမမ မးက ၀ယယျခငးသည အေကမငးဆး ခ ဥးကပေဆမငရြကျခငး ျဖစပါသည။ အာႏၵယာႏငင၏ အေတြ႕အႀကအရ ေျမသမးျခငး၊ ပဂၢလကပငေျမအမး ေပါကေစ းထကာႏ မ၍ ၀ယယျခငးတ႕သည အလပမျဖစေၾကမငး ေတြ႕ခာရပါသည။ ထသ႕ လပေဆမငခာရမ၊ ကရမလမာႏ ငာ အေနမကဘဂၤလမးျပညနယမ လြ၍ က နျပညနယ မ မးတြင ေျမပငရ ငမ မး၏ ေအမငျမငစြမတ႕ျပန တြနးလ နမ က ခခာရေလသည။ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏အေတြ႕အႀကအရ အစးရအေနျဖငာ ေစ းကြက ေပါကေစ းအတငး ၀ယယမ သည အထးသျဖငာ ေျမကြကငယကေလးမ မး ခြေ၀ခ ထမး ေပးေရးတြင အလြနအက းရ ေၾကမငးေတြ႕ရ ရပါသည။ အာႏၵယ၏ ကမနတကျပညနယ၊ အေနမကဘဂၤလမးာႏ ငာ ၾသဒသ ျပညနယတ႕တြင ယငးသ႕လပေဆမငရမ ေအမငျမငမ မ မးရရ ခာေၾကမငး သမဓက ေကမငးမ မး ရ ခာပါသည။ ပမအက ယခ ႕ဆရမညဆလ င အကယ၍ ျမနမမာႏငငသည ၁၉၄၅ ခာႏ စမ စ၍ ဆယစာႏ စ (၇)စစမအတြငး အမရ ာႏငငမ မး၏ လယယမက႑တြင ေအမငျမငမ ာႏ ငာ ရ းနမာမ အေတြ႕အႀကမ မးက အေမ မအျမငႀကးစြမ အသးခ မညဆပါက ာႏငင၏ ကယပငဖြ႕ၿဖးတးတကေအမငျမငမ သည အပမကဆန စြမအေကမငအထညေပၚလမမည ျဖစပါသည။

အမရ (၅) ာႏငင၏ ထတလပမ တြင အၾကးအက ယ ေအမငျမငမႈရရ ေစသညာ အခ ကမ မ၊ လပငနး ဥးပငႀကးမ မး(ပဂၢလကျဖစေစ အစးရမ ဥးေဆမငေသမ စေပါငးလယယမပငျဖစေစ)ထက၊ လပကြကငယ ေတမငသမ မး၏ စကပ းမ အတြကဥးတညေသမ ေျမယမလပပငခြငာလျခခငမမမ ေၾကမငာသမ ျဖစေလသည။ ေအမကပါအခ က (၅) ခ ကအေပၚ ဆငျခငသးသပၾကည႔ပါေလ-

ဂ ပနာႏငငသည ေျမယမလပပငခြငာလၿခစတခ ျခငးမရ ေသမ သးစမးစကပ းေရးစနစမ ၊ ေျမယမ လပပငခြငာလၿခစတခ ရသညာ ကယပငလပကြကငယစကပ းေရးအျဖစ ၁၉၅၅ ခာႏ စမ ၁၉၇၀ ခာႏ စကမလအတြငး ေျပမငးလခာရမ စကပ းထတလပမ သည ာႏ စစဥ (၃) ရမခငာႏ နးတးတကခာသည။

ထ႕နညးတစြမ ထင၀မာႏငငသညလညး ေျမယမပငဆငမ လၿခစတခ ျခငးမရ ေသမ သးစမးစနစမ

ေျမယမလပပငခြငာ လၿခစတခ ရသညာ ကယပငလပကြကငယစကပ းေရး အျဖစေျပမငးလခာရမ၊ ၁၉၅၂ ခာႏ စမ ၁၉၆၂ ခာႏ စ၊ ဆယစာႏ စတစခအတြငး စကပ းထတလပမ (၆၀) ရမခငာႏ နးတးတကလမၿပး ေတမငသလယသမမးမ မး၏၀ငေငြ (၁၅၀) ရမခငာႏ နးအထ တးတကခာသည။ ဖြ႕ၿဖ းတးတကမ အမးလး၏ သကေရမကမႈအျဖစ၊ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ သကရမဇ ၂၀၀၀ ျပညာာႏ စတြင ကြငးဆငး ေမးျမနးခ ကမ မးအရ လပကြကငယေတမငသမ မးျဖစသညာ၊ တင၀မမသမးစမ မး၏ (ပ မးမ လပကငမ ေျမယမ (၃) ဧကေက မခန႔) ၏ လေနမ အဆငာအတနးက ေအမကေဖမျပပါ ဇယမးအတငး ေတြ႕ရမည ျဖစပါသည (အသးအေဆမင အမ မးစသည ျပညတြငးထတကနမ မးျဖစၾကပါသည။)

မ ကျမငအရ ေတမငသလယသမမး အမေထမငစမ မးတြင ပငဆငထမးေသမ

တကအမ ေရမငစရပျမငသၾကမး ဗြစဒ (သ႕မဟတ) ဒဗြဒျပစက စတရယအသထြကစနစ လကကငဖနးမ မး အ၀တေလ မစက ေရခေသတ မ

အမေထမငစအမ မးစတြငပငဆငေသမ (သ႕မဟတ) ပငဆငခာေသမ

ကြနပ တမ ပဂၢလကအသကအမမခစနစ ထင၀မစေတမာေစ းကြကမ

စေတမာရ ယယမ ာႏငငရပျခမးအပနးေျဖခရး (သ႕မဟတ)

အလညခရး

ထ႕အတ ေတမငကရးယမးာႏငငတြငလညး၊ ေျမယမလပပငခြငာ လၿခခငမမမ မရ သညာ သးစမးစနစမ ကယပငစကပ းေရးအျဖစေျပမငးလခာၿပးေနမက ၁၉၅၀ာႏ စမ မး၏ အလယခန႕ မ ၁၉၇၀၊ ာႏ စမ မး၏ အလယခန႕အတြငး၊ ျပျပငေျပမငးလေရးကမလအလြနတြင၊ ဆနစပါး ထတလပမ ာႏ နးသည (၇၀) ရမခငာႏ နးအထက အထ ျမငာတက လမခာသည။ (၁.၂၅ ဧက၏ တစ၀က ေအမကရ အလြနေသးငယသညာ စကပ းေျမမ မးမ )

တရတျပညမတြငလညး ကနဥးအေနျဖငာ သးစမးစနစမ လပကြကငယ ေျမယမလပပငခြငာ က

ေျပမငးလခာရမ ၁၉၄၉ ခာႏ စမ ၁၉၅၆ ခာႏ စအတြငး ာႏ စမးသးာႏ ထတလပမ သည (၇၀) ရမခငာႏ နးအထ ျမငာတကလမခာသည။ ကဆးမးေမ မငက ေစသညာ စေပါငးလယယမစနစက ကးေျပမငးခာၿပးေနမက အငတေဘးဆကခာသျဖငာ လဥးေရ သနး (၃၀) အထ ေသဆး ခာရသည။

ထ႕ေနမက စေပါငးလယယမစနစကဖ ကသမးၿပး လပကြကငယစကပ းေရးသ႕ ျပနလညကးေျပမငးခာၿပးရမ၊ ၁၉၇၈ ခာႏ စမ ၁၉၈၄ ခာႏ စအထ စကပ းေရးထတကနသည (၃၂) ရမခငာႏ နးအထ ျပနလညျမငာတကလမခာသည။

ဗယကနမာႏငငသည ာႏငငေတမငပငးတြင သးစမးစနစအစမး လပကြကငယစကပ းေရး ပစသ႕ ကးေျပမငးၿပးေနမက ၁၉၇၀ - ၇၃ ခာႏ စအတြငး ဆနစပါးထတလပမ ာႏ နးသည (၃၀) ရမခငာႏ နးအထ တးတကလမခာသည။ ထအခ နတြင ာႏငငေျမမကပငးတြင အစးရထနး ခ ပေသမ စေပါငးလယယမစနစကေဖမေဆမငေနခာၿပးေနမက အထြကာႏ နး အလြနအမငး က ဆငးလမသညာႏ ငာအခါ၊ စေပါငးလယယမစနစကဖ ကသမးၿပး ေျမယမလပပငခြငာလၿခ စတခ ရသညာ လပကြကငယစကပ းေရးစနစသ႕ ေျပမငးလခာေလသည။ တရတာႏငငာႏ ငာ အာႏၵယာႏငငတ႕၏ ေအမငျမငခာေသမအေတြ႕အႀကမ မးအရ၊ တစဧက၏ ၂၀ ပ

တစပ (၀.၀၅) ဧကမ ၊ တစဧက၏ ၁၀ ပ တစပ (၀.၁)ဧကမ ငယေသမ လပပငခြငာလၿခစတခ ရသညာ အကြကငယေလးမ မးသည မသမးစ အသကေမြးမႈ၏အေထမကအပ႔ သ႔မဟတ အသကေမြးမႈ အတြက အေထမကအကျပာႏငေၾကမငး ေတြ႕ရ ခ႔ရသည။ တရတာႏငငတြင စေပါငးလယယမက မဖ ကသမးမ (၁၉၆၂ ခာႏ စမ ၁၉၇၉ ခာႏ စကမလ အတြငး) ကမလက လယယမေျမစစေပါငး၏ (၅) ရမခငာႏ နးအမး မသမးစတစာႏငတစပင အကြကငယေလးမ မးအျဖစစကပ းခာၿပး စကပ းေရး ထတကနစစေပါငး၏ (၁၅) ရမခငာႏ နးမ (၂၀) ရမခငာႏ နးအထ ထတလပာႏငခာသည။ အာႏၵယာႏငင၏ ျပညနယသးခတြင၊ အတတကမလက ေျမမ႔ယမမ႔မသမးစမ မးျဖစသညာ၊ ရမေပါငးမ မးစြမေသမ မသမး စမ မးအမး၊ ေျမကြကငယေလးမ မးက ခြေ၀ခ ထမးေပးခ႔ရမ၊ အစမအဟမရ တးတကရရရ မ က ျဖစထြနး ေစ၍၊ ၀ငေငြာႏ ငာ လမ အဆငာအတနးတ႕က တးျမ ငာေပးာႏငခာသည။ အေမရကနျပညေထမငစတြင အမ းမ းကြျပမးေသမ မးဖေခ မငစကခငးမ မးသည ေျပမငးစကပ းေရးလပငနးႀကးမ မး၏ ေျမတစယ နစအျမတအစြနးရရ မႈာႏ နးထက အဆေပါငး (၂၀) ပ၍ အက းအျမတရရ ခာေလသည။

ယငးသ႕ထတကနတးတကလမျခငး၏ အေျခခအေၾကမငးတရမးမ မ လပကြကငယမ မး (သ႕ မဟတ) ပမေသးငယေသမေျမကြကငယေလးမ မး (သ႕မဟတ) အမျခဥယ မဥေျမမ မးတြင ေျမယမ လပပငခြငာလၿခစတခ မ ရ ေစျခငးျဖငာ၊ စကပ းလပကငေသမ အမေထမငစအဖ႔ လပအမး အတြက ျဖစေစ၊ ေငြေၾကးစေဆမငးျခငးအတြကျဖစေစ၊ အဓကသြငးအမးစမ မးအတြကျဖစေစ စတခ စြမ ရငးာႏ းျမ ပာႏ ာႏင၍ ျဖစသည။ ထ႕အျပင ေျမယမေရရ ညဖြ႕ၿဖးတးတကမ အတြက ဆညတမမ မး၊ ေျမမငးမ မး၊ ေျမျပငည ျခငး၊ ေလ ခါးထစေျမည ျခငး၊ ေျမဆလႊမျပျပငျခငး၊ ဖနလအမတည ေဆမက ျခငး၊ သစပငႀကးမ မးစကပ းျခငး၊ စငထးျခငး၊ ငါးေမြးျခငးာႏ ငာ တရစၦမနေမြးျခငးစသည တ႕က ျပလပ ာႏငခာ၍ျဖစသည။ တနဖးျမငာသးာႏ မ မးစကပ းျခငးသညလညး အေျခခစမးသးသးာႏ မ မး စကပ းျခငး ထကပ၍ တးတကလမခာပါသည။ ထင၀မာႏငငတြင ၁၉၅၂ ခာႏ စမ ၁၉၇၉ ခာႏ စအတြငး ေျမယမ လပပငခြငာလၿခစတခ ရေသမ စကပ းေမြးျမေရးလပငနးငယမ မးမ တနဖးျမငာသးာႏ ၊ ဟငးသး

ဟငးရြက ာႏ ငာ ေမြးျမေရးထတကန မ မးထတလပမ သည စကပ းေမြးျမေရး ထတကန အမးလး၏ (၂၁) ရမခငာႏ နးမ (၆၀) ရမခငာႏ နး အထတးတကလမခာသည။

ာႏႈငးယ ဥမႈမ မးအရ၊ ဧရယမအက ယအျပန႔ စကခငးၾကးမ မး၏ ေျမယမက အက းရ စြမ အသးခ ာႏငမႈာႏ ငာ ထတလပာႏငစြမးမ မ၊ ေျမယမလပပငခြငာလၿခစတခ ရေသမ လပကြကငယ ေတမငသစကပ းေရးထက ေလ မာနညးေၾကမငး တသမတတညးေတြ႕ရ ရေပသည။ ဤအခ ကသည အေျခခစမးေသမကကန သးာႏ မ မးအတြကသမမက တနဖးျမငာသးာႏ မ မးာႏ ငာ ပ႕ကနသးာႏ မ မးအတြကပါ မ နကနသည။ ဤသ႔ေသမအေျခအေနတညေသမလညး၊ ေျမယမလပပငခြငာလၿခစတခ ရမႈ မရရ ေသမ လပကြကငယေတမငသ စကပ းေရးအတြကမ မ နကနမႈ မရ ေပ။ ဘဂၤလမးေဒာရ ၊ အာႏၵယာႏ ငာ ပါကစၥတနာႏငငမ မးတြင ဥးပငလပငနးႀကးမ မးသည ေျမယမလပပငခြငာလၿခခငမမမႈ မရ ေသမ လပကြကငယမ မးသ႕ သးစမးစနစာႏ ငာလပကငေစရမ ေတမငကရးယမး၊ တရတ၊ ထင၀မ၊ ဗယကနမ ာႏ ငာ ဂ ပနာႏငငမ မးမ ေျမယမလပပငခြငာလၿခစတခ ရေသမ လပကြကငယစကပ းသမ မး၏ ဆနစပါး ထတလပမ ာႏ နးာႏ ငာယ ဥေသမ၊ အၾကမးအမးျဖငာ အနညးဆး မကထရစတနာႏ ငာတြကပါက သးပ ာႏ စပသမ ထတလပာႏငခာသည။ ထင၀မာႏငင၏ ေျမယမလပပငခြငာလၿခစတခ ရေသမ လပကြကငယ ေတမငသစကပ းေရးလပငနးမ မးမ င ကေပ မသးာႏ ငာ ႀကထတလပမ ာႏ နးသည အမရ တကရ အျခမး ာႏငငမ မး၏ထတလပမ ာႏ နးမ မးထက ပမျမငာမမးလ ကရ သည။ တစခ နတညးတြင၊ မေလးရ မး၊ အငဒ နးရ မး၊ အာႏၵယာႏ ငာ ထငးာႏငငတ႕ရ လပကြကငယေတမငသ စကပ းေရးလပငနးမ မး၏ ရမဘမ အထြကာႏ နးသည ယငးာႏငငမ မးရ လပငနးႀကးမ မး၏ အထြကာႏ နးထက (၈၀) ရမခငာႏ နးပမ ျမငာမမးလ ကရ သည။

(ခ) လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးသည၊ ေျမယမမာမ ေျဖရ ငးရန အေကမငးဆးျဖစသည။ အထကပါတငျပခ ကမ မးအရ ျမနမမာႏငငတြင လၿခခငမမမ ရ ေသမ ေျမယမလပပငခြငာ အတြက စစဥေဆမငရြကမညဆပါက မညသညာအပစသည အက းအျမတအရ ဆးျဖစမညနညး။ အမရ ၏ အေတြ႕ အႀကမ မးအရ မညသညာနညးလမးသည အျဖစာႏငဆးျဖစမညနညး၊ မညသညာနညးလမးသည အက းအျမတ အရ ဆးျဖစမညနညးာႏ ငာ မညသညကေရ မငလႊရမညနညး။ အစရ သညာ ေမးခြနးမ မးသည ဆငးရမ ပေပ မက ေရးအတြက ေျမယမမ၀ါဒာႏ ငာ ေျမယမဥပေဒမ မးခ မ တရမတြင ေျမမ႔ယမမာျဖစမႈကဖယရ မးရန ထညာသြငး စဥးစမးျခငးျဖငာ ဗဟျပာႏငပါမည။ အစျပမညဆပါက ေျမမ႔ယမမာျဖစေပၚရသညာ အေျခအေနအရပရပက တက ေသခ မစြမ နမးလညထမးရမညျဖစသည။ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ အေရ ႕ေတမငအမရ အတြငး ၁၉၆၀ ႏ စမားမ စတင၍ ေျမယမမာလဥးေရာႏ ငာ ပတသက၍ ေဆမငရြကခာမ မ မး၏ အေတြ႕အႀကမ မးအရ၊ ေျမယမ အခြငာအေရး လေလမကစြမ မရရ သမ မးမ မ၊ က႑ၾကး(၈)ခအတြငး၊ တစခမဟတတစခထကပေသမက႑တြင အမ းမ းေသမ အခ းျဖငာ ပါ၀ငလ ကရ ေလသည။ (အခ ႕က႑မ မးတြင အေၾကမငးအရမအခ ႕မ မ ထပေနာႏင ပါသည)

လး၀ေျမယမမာျဖစ၍၊ ေျမယမမပငဆငေသမလညး စကပ းေရးက႑တြင လပကငလ က ရ သမ မး (ေယဘယ အမးျဖငာ စကပ းေရးလပသမးမ မးျဖစၿပး အထးသျဖငာ ေန႕စမး အလပသမမးမ မး)

သးစမးလပကငသေတမငသမ မး (အစစပလပကငသမ မးအပါအ၀င)

ေျမယမလပပငခြငာလၿခမ မရ ေသမ က းေက မလပကငသမ မး အစးရေျမ (သ႕မဟတ)

အမ မးပငေျမမ မးတြင က းေက မစကပ းေနသမ မး၊

ဓေလာထးတမးအရ (သ႕မဟတ) အျခမးရးရမအစဥအဆကေျမမ မးတြငလပကငသမ မး ထေျမမ မး၏ပငဆငမ က ဥပေဒအရတရမး၀ငအသအမ တျပျခငးမခရသမ မး၊

ျပညတြငးေနအတညတက ေနထငမ မရ သမ မးာႏ ငာ ဒကၡသညမ မး ထသတ႕၏

မလရးရမအသကေမြးမ အရ စကပ းေရးလပငနးလပကငသမ မး၊

ေျမယမျပျပငေျပမငးလေရးေၾကမငာ ေျမလပပငခြငာရထမးသမ မးာႏ ငာ အျခမးလပကြကငယ စကပ းသ မ မး ထသတ႕၏ေျမယမမ မးက ဥပေဒာႏ ငာအညေဆမငရြကထမးမႈ မရ ေသးျခငး ာႏ ငာ လပပငခြငာ လျခခငမမမ မရ ေသးျခငး၊

ေမြးျမေရးသမမးမ မး ထသတ႕သည ေျမယမက စမးက ကအျဖစ၊ ယမယအသးျပေနေသမလညး

ဥပေဒအရအသအမ တျပျခငးမခရသမ မး၊

အမ းသမးမ မး အမေထမင၏အစတအပငးျဖစေသမလညး မသမးစ၏လၿခခငမမေသမ ေျမယမပင ဆငခြငာက မ ေ၀ျခငးမခရသမ မး၊

ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ သည ေျမယမမာမ မးကဥးတညရနလအပေၾကမငး အမ းသမးေျမအသးခ မ မ၀ါဒ (မၾကမး)တြင ပါ၀ငမ ျမနမမာႏငငအစးရသည အမ းသမးေျမအသးခ မ မ၀ါဒ၏ (၆) ႀကမေျမမကမၾကမးတြင ေျမယမမာမ မးကဥးတညသည ာ ေသမာခ က(၃)ခမ မ- ပထမအေနျဖငာ အေျခခမမ မးတြင ယငးကစၥပါ၀ငမ ကျမ ငာတငရန၊ ဒတယအေနျဖငာ မၾကမးတြင လအပေသမ ေျမယမမာမသမးစမ မး၏ အခ ကအလကမ မးက အမ းသမးအဆငာ စစတမးေကမကယ၍ မ တတမးထမး ရ ရန၊ တတယအေနျဖငာ မ၀ါဒတြင ေျမယမမာမသမးစမ မးက ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေရးအတြက အခြငာအမဏမ ေပးအပရန တ႕ျဖစသည။ အထးသျဖငာ မၾကမး၏ အေျခခမမ မးတြင ေျမယမမာမ မးကဥးတညရန ထငရ မးစြမျပဆထမးသညမ မ အပဒ (၇(ဍ))တြင “အမယမမ႔မ မးာႏ ငာ ေျမမ႔ယမမ႔ျပညသမ မးအမး အမရမာႏ ငာေျမယမခြေ၀အသးျပခြငာ ေပးာႏငေရးအတြက၊ လပထးလပနညးမ မး ေရးဆြအသးျပရန” ဟ အစးရအေနျဖငာလပေဆမငရနလအပမ က ေဖမျပထမးသည။ ထ႕ေၾကမငာ ေျမမာယမမာမ မးာႏ ငာ ေျမယမလၿခစတခ မ မရ သမ မးအမး လပကြကငယစကပ းေရးအျဖစ ပ းေထမငေပးရန လအပ သညမ မ ေသခ မလ ကရ ပါသည။ အသစထတျပနေသမ “ေျမာႏ ငာသကဆငသညာ သတငးအခ ကအလကစမခန႔ခြျခငး” အခနးတြင ေျမမာယမမာမ မးကစစတမးေကမကရနာႏ ငာ စစတမးေကမကယရမတြင ေဒသခမ မးပါ၀ငရနက အပဒ(၁၅(ဆ)) အျဖစ ထညာသြငးရနလအပပါသည။ အခ ပအမးျဖငာ အပငး(၃)၊ စမကနးေရးဆြျခငးာႏ ငာ ေျမအသးခ မ ေျပမငးလျခငး အခနး၊ အပဒ (၁၉ (စ ))တြင “ေျမမာယမမာျပညသမ မးအမး ေျမယမခြေ၀ခ ထမးာႏငရန အရနေျမေနရမ သတမ တ ေဆမင ရြကေပးျခငး” ဟ အစးရအခြငာအမဏမျဖငာ ခရငအဆငာေျမအသးခ မ အစအမခ မ တ၍ အေကမငအထည ေဖမရန ေဖမျပထမးၿပး အပငး(၄) အစးရက စမခန႕ခြပငခြငာရ ေသမေျမမ မးက လပပငခြငာျပျခငးာႏ ငာင မးရမးျခငးအခနး၊ အပဒ (၃၀(စ))တြင “ေျမမာယမမာမ မးက ေျမယမခြေ၀ခ ထမး ေပးာႏငရန စစဥေဆမငရြကရမည” ဟ အေရးပါေသမ ပာပးမ ကေဖမျပထမးသျဖငာ ေျမယမမာမသမးစမ မးအမး ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးရနသည အလြနအေရးႀကးေၾကမငး သသမ ေစပါသည။

လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ ကြငးဆငးေလာလမခ ကာႏ ငာ ေတြ႕ဆေမးျမနးခ ကမ မးအရ ႀကတင၍ ေကမက

ခ ကခ ရလ င ျမနမမာႏငင၏ ေျမယမမာမ မးသည ပထမာႏ ငာ ဒတယ က႑ာႏ စချဖစေသမ လး၀ေျမယမမာ လယယမလပသမးမ မးာႏ ငာ သးစမးလပကငသေတမငသမ မး အမ မးအျပမးပါ၀ငပါသည။ ထပမျဖညာစြကရလ င ေဒသအလက ရပရြမဓေလာအရ သဘမ၀ရငးျမစာႏ ငာ ေျမယမမ မးက စမခန႕ခြေလာရ ရမ ေတမငသအမ မးအျပမး သည ေျမလြတမ မး၊ သစေတမေျမမ မး ဟ တရမး၀င သတမ တထမးေသမ ေျမမ မးတြင စကပ းလပကင လ ကရ ေသမေၾကမငာ ထသမ မးသည ေျမမာယမမာ စမရငးတြင ပါ၀ငေနျခငး ျဖစေပသည။ ထကာသ႕ေျမမ မးသည တညဆ ဥပေဒမ မးအရ လယယမေျမအျဖစ မ တပတငခြငာမရ ရမ ထေတမငသ မ မးသည ေျမမာယမမာ၊ ေျမယမလပပငခြငာလၿခမ မရ ေသမ က းေက မလပကငသမ မး၊ ‘ဓေလာထးတမးအရ’ (သ႕မဟတ) ‘အျခမးရးရမ အစဥအလမ’ ေျမမ မးတြင လပကငသမ မးက႑တြင ပါ၀ငလမျခငးျဖစသည။ သမဓကျပရလ င ဥပေဒအရ သစေတမေျမအျဖစ သတမ တထမးေသမေျမအတြငး ကနဥးစကပ းခာသ ေတမငသမ မးာႏ ငာ အဆပါေျမအတြငး ာႏ စေပါငးမ မးစြမ စကပ းလပကငလမသမ မးအေနျဖငာ ေျမယမလပပငခြငာရရ ေရးအတြက နမမတအဖြ႔ၾကး၏ ဥပေဒေရးရမလမႈ၀နထမးမ မးထ အကအည ေတမငးခာၾကသည။ ယငးေတမငသမ မးအနကမ (၈၃) ရမခင ာႏ နးမ မ အျခမးစကပ းရန ေျမမရ ေၾကမငး ေတြ႕ရ ခာရသည။ ထ႕ေၾကမငာ ယငးျပနမရပမ မးက ဥးတည ေျဖရ ငးျခငးျဖငာလညး ေျမယမမာမ အမး ေလ မာခ ာႏငမညျဖစသည။

ေျမယမမ႔လယယမလပသမးမ မး (သ႔မဟတ) သးစမးစကပ းသ ေျမယမမာေတမငသ မသမးစမ မး သည၊ ေရ းယခငက လၿခခငမမေသမေျမယမ လပပငခြငာရ ခာဘးသမ မး ျဖစခ႔ၾကေသမလညး၊ မ တမႈမရ ေသမ ေျမယမေလ မေၾကးျဖငာ ေျမသမးယျခငးကခခာရသမ မး (သ႕မဟတ) မသမးစ၀ငမ မးက ၿမ႕ျပေဒသသ႕ အလပ ရ မေဖြရနထြကခြမသြမးသျဖငာ ေျမယမကစြန႕လႊတခာရသမ မး (သ႕မဟတ) ေဒသတြငးပဋပကၡေၾကမငာ ေသမ လညးေကမငး၊ နမဂစမနတငးကာသ႕ေသမ သဘမ၀ပတ၀နးက ငျပနမမ မးေၾကမငာ (သ႔မဟတ) ရမသဥတ ေျပမငးလျခငးဒဏေၾကမငာ ေျပမငးေရႊ႕လမခ႔ရသညာ အေျခခ သမ မး ျဖစၾကသည။ နမမတ အဖြ႔ၾကး၏ ဥပေဒ လမႈ၀နထမးမ မး၏ အစရငခခ ကအရ၊ အဆပါေျမသမးခရမ မ မးက ပစမ းစျဖငာေတြ႕ရ ခာရသညဟဆသည။ အမ မးအမးျဖငာ အစးရအရမရ မ မး ာႏ ငာ ေျမရ ငႀကးမ မး၏ ဖအမးေပးမ မ မးေၾကမင၊ာ လပကြကငယေတမငသ မ မးမ မ ေျမယမမာ လယယမလပသမးဘ၀ ာႏ ငာ သးစမးေတမငသမ မးဘ၀သ႔ ေျပမငးလခာရသည။ သမဓကအမး ျဖငာ ဧရမ၀တ တငးတြင၊ ၁၉၉၀ ာႏ စမ မးအတြငးက အခြနအခမ မးအေျပအေၾကမေပးာႏငျခငး (သ႕မဟတ) တမ၀နေက သးာႏ ခြတမးအျပညာအ၀မသြငးာႏငျခငးတ႕ေၾကမငာ လပပငခြငာရရ ထမးေသမေျမမ ထြကခြမခာရ သညာ အေၾကမငးရငးအေပၚအေျခခသညာ၊ ေတမငသမ မး၏ ေျမယမအျငငးပြမးမ မ မးက ေတြ႕ခ႔ရသည။ ေဒသ အမဏမပငမ မးက၊ အဆပါေျမက အျခမးလပကြကငယေတမငသမ မးသ႔ အစးရ၏ သးစမးအျဖစ ခ ထမးေပး ခာသည။ ထျဖစစဥမ မးသညထပခါထပခါျဖစခာသညာအမးေလ မစြမ ာႏ စေပါငးမ မးစြမၾကမၿပးေနမက ေျမကြက တစခထအမး ပငဆငလသျဖငာ ေတမငသငါးဥး၊ ေျခမကဥးမ ရပငခြငာေတမငးဆမႈမ မး ရ လမသည။ ေဒသ ဆငရမ ေျမယမအျငငးပြမးမႈမ မးတြင ပါ၀ငပတသကေနသညာ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးက ကညေဆမငရြကေပး ေနရသမ မးအနက သးပ၊ ာႏ စပခန႔တြင ေျမယမလပပငခြငာာႏ ငာ ပတသက၍ အေထမကအထမးမ မးရ ၾကရမ၊ အျငငးပြမးမႈေျဖရ ငးေရး လပငနးစဥတြင၊ အေရးဆသအမးလးအမး ေျမယမရရ ေရး ေသခ မေစရန ေဆမငရြက သငာသည။ အထးသျဖငာ အတတကမလက အစးရ၏အမးနညးေသမမ၀ါဒမ မးေၾကမငာသမ ေျမယမအျငငးပြမးမ မ မးျဖစေစရန အေၾကမငးခခာပါသည။ ဆငးရမ ပေပ မကေရးအတြက ေျမယမခြေ၀ေပးမႈ အစအစဥတြင လပကြက ငယေတမငသထမ ေျမကသမးယ၍ အျခမးေတမငသထခြေ၀ေပးျခငးမ း ျပလပမညမဟတေခ ။ အသးမျပရေသးေသမ အစးရေျမမ မးရ မေဖြျခငး သ႕မဟတ ပဂၢလကပငေျမမ မးက ကမလေပါကေစ း ေပး၍၀ယယျခငးနညးကသမ ေဆမငရြကမညျဖစသည။

လငဒကဆမအဖြ႔ၾကးအေနျဖငာ အထကျမနမမျပည၊ ေအမကျမနမမျပညတစလႊမး၊ တငးေဒသ ႀကး၊ ျပညနယ (၇)ခမ ရပရြမေခါငးေဆမငမ မးာႏ ငာ ေဆြးောႏြးခ ကမ မးက မ တခ ကျပရမညဆလ င တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယကယစမးျပၿမ႕နယမ မးမ စကပ းေရးာႏ ငာပတသကသညာအမေထမငစမ မး၏ (၆၀) ရမခငာႏ နးာႏ ငာ အထကသည ေျမယမမာစကပ းေရးလပသမးမ မးျဖစၿပး (၃၀)ရမခငာႏ နးခန႔သည ယခအခါ လယယမေျမ လပပငခြငာ လကမ တရရ ၿပးေသမ လပကြကငယေတမငသမ မးျဖစကမ ရမခငာႏ နး အနညးငယသည သးစမး ေတမငသမ မးျဖစၾကသည။ ၂၀၁၅ ခာႏ စ ောႏြရမသတြင လငဒကဆမ အဖြ႔ၾကးာႏ ငာ နမမတ အဖြ႔ၾကးတ႔၏ ရ မးျပညနယအေရ ႕ပငးအတြငး ေျမပငရ ငမ မးအမး ကြငးဆငး သေတသနျပေမးျမနးခ ကမ မးအရ ယငးေဒသ အတြငး စကပ းေရးအလပသမမးမ မး မ မးျပမး လ ကရ ေၾကမငး၊ အကယ၍ လပကြကငယေတမငသမ မးသည လပပငခြငာရထမးေသမ ေျမယမအမး ေရမငးခ မညဆပါက အျခမးေဒသတြငအလပရ မာႏငသမ မးမ အပ စကပ းေရး အလပသမမးမ မးအျဖစ လပကငျခငးအျဖစမ ေရ မငလႊမရာႏငေၾကမငး ေတြ႕ရ ခာရသည။ ဤကာသ႔ ေသမ ေျမယမမလၿခမ သည အမရ တက၏ ၾကးက ယေသမ ေအမငျမငမ သမငးေၾကမငး (၅)ခာႏ ငာ ဆန႔က ငေနေပသည။ အဆပါ ေအမငျမငမႈရရ ခ႔သညာ ေဒသမ မးတြငလညး၊ ေျမယမလျခစတခ ရမႈအေပၚ ဖြငာဆထမးသည႔ “ေတမငသလယသမမးမ မးသည ေျမယမအေပၚတြင လျခခငမမမႈရရ ပါမ ၊ ကမလလတ၊

ကမလရ ညရငးာႏ း ျမ ပာႏ မႈမ မး ျပလေပမည။ လျခခငမမမႈအတြက ယၾကညစတခ ရျခငး မရ ပါက ထေတမင သလယ သမမးသည ေျမယမအေပၚ လၿခစတခ ရမ မရ ေလရမ ေျမယမမာပမမျဖစေလသည” ဟ လငဒကဆမ ၏ ဖြငာဆခ ကာႏ ငာ ထပတျဖစေလသည။

ျမနမမာႏငငတြင ေက းလကလ႕အဖြ႔အစညးအတြငး အပစႀကး (၅)- ခရ ၿပး အစးရအေနျဖငာ လကရ အေျခအေနျဖစေသမ ‘လၿခစတခ မ မရ သညာ ရငးာႏ းျမ ပာႏ သမဟတေသမ’ (မသမးစလပအမး၊ စေဆမငးေငြ၊ ေခ းေငြာႏ ငာ အျခမးအရငးအျမစမ မးအတြက အရငးအာႏ းမရ ျခငး) အေျခအေန မ တငးျပညတြငအဖးတန စကပ းေျမအေျခခမ မးရ သညာအေလ မက ‘လၿခစတခ ရၿပးရငးာႏ းျမ ပာႏ ရနအသငာရ ေသမ’ အေျခအေနသ႔ ကည ေျပမငးလေပးာႏငမညျဖစသည။ျမနမမာေက းလကလ႕အဖြ႔အစညးက ေျပမငးလေဖၚေဆမငာႏငရနအတြက ဥး တည၍ ကညရမညာသမ မးမ မ၊ ထေျမယမဆငရမလၿခစတခ ရမ မရ သညာ ထအပစႀကး (၅)ခပင ျဖစေပသည။

“စကမ တးတကေရးကဆာႏၵရ ပါက စကပ းေရးကဖြ႕ၿဖးရနျပငဆငပါ”

Joe Studwell ၏

အမရ ဘယလလပသလ၊ ၂၀၁၄ စမအပတြင Michael Lipton ၏

လေတြဘမေၾကမငာဆငးရေနလ(၁၉၆၇) မ ေကမကာႏ တခ က

အပစႀကး (၅) ခမ မ-

(၁) အမ မးပငေျမယမကအသးျပေနရ၍ အေၾကမငးအမ းမ းေၾကမငာ ေျမယမလပပငခြငာ လၿခခငမမမ မရ ၾကသမ မးပါ၀ငေသမအပစျဖစသည။(တစခါတစရတြင ယငးေျမကေဆြစဥမ းဆက လပကငခာၾက သည။) ဤအပစရ ေတမငသမ မးတြင ေျမယမလပပငခြငာာႏ ငာပတသက၍ စမရြကစမတမး အေထမက အထမးမ မး ျပညာစမႈမရ ျခငး၊ သ႔မဟတ တက မ မရ ျခငး သ႔မဟတ သကတမးလြနေနျခငးမ မးေၾကမငာ လညးေကမငး၊ စမရြကစမတမးအေထမကအထမးမ မးရ ေသမလညး အလမးတ အေထမကအထမး ရ သမ မးမ မ သတ႔ေျမေပၚမ ဖယရ မးခရျပးျဖစေနျခငး၊ ၿခမးေျခမကခေနရျခငးာႏ ငာ ျပငးထနေသမပဋ ပကၡျဖစပြမးေနျခငးမ မးေၾကမငာ စးရမေနရလ ကရ ေနၾကရသည။ ေျမယမလပပငခြငာကအသအမ တျပ မခရပ က းေက မအျဖစယဆခေနၾကရသည။ ထအခ ကမ မးေၾကမငာ ဥးေရမညမ ရ ေၾကမငး ဆနးစစ သညာ အခ ကအလကမ မး ရ မေဖြသညာလပငနး ေဆမငရြကရန လအပေလသည။ (ေအမကပါ အခနး - ၆၊ ေျမအမ းအစမးခြျခမးျခငးကၾကညာပါ)

ကစမးျခငး။ အေထမကအထမးမ႔ေနသမ မးအတြက ေကမငးမြနသညာ အေထမကအထမး စမရြကစမတမးမ မး ထတေပးာႏငေရး၊ ေဆမငရြကျခငးသည အလြယကဆး နညးလမးျဖစ သည။ (ေျမအသးခ ခြငာလကမ တမ မး ထတေပးေနျခငးတြင ခ ႕ယြငးခ ကမ မးရ ေနရမ၊ ေဒသ အဆငာ သေတသနမ မး ေဆမငရြကရနလအပသည။ က ယက ယျပန႔ျပန႔ ျပနလည ထတေပး ျခငးမ း ေဆမငရြကာႏငေကမငး ေဆမငရြကာႏငမည။) ေျမယမမ၀ါဒာႏ ငာ ေျမယမဥပေဒမ မး

ျပနလညေရးဆြေနစဥကမလအတြငး လပကြကငယေတမငသမ မးက ဖယရ မးမႈမ မးအမး ရပဆငးထမးသငာသည။

(၂) ရးရမအစဥအလမ၊ တငးရငးသမးလမ းစ၊ သ႔မဟတ အျခမးဓေလာထးစဆငရမ ေျမမ မးေပၚတြင လပကင ေနရေသမလညး၊ တရမး၀ငအသအမ တျပမခရသမ မးပါ၀ငသညာ အပစျဖစသည။

ကစမးျခငး။ လကရ ဥပေဒမ မးကယာႏႈကက လပပငခြငာတညျငမလျခမႈက မေဖၚေဆမငာႏင (ဥပမမ- ေတမငယမေျမ) ျဖစေနရမ၊ ဥပေဒအသစ၊ မ၀ါဒအသစတ႔ျဖငာ အစမးထးရန လအပသည။ တငးရငးသမး လမ းစတ႔အတြက တရမး၀ငေျမယမအခြငာအေရးမ မးက ဥပေဒျပ ေဖၚေဆမငေပးရနလအပသကာသ႔၊ လသရ ငၾကမးအသေပးရနာႏ ငာ အမဏမသက ေရမကေစေရး ေဆမငရြကေပးရနလသည။

(၃) လယယမလပငနးျဖငာအစဥအလမ အသကေမြး၀မးေၾကမငးျပခ႔သမ မးျဖစေသမလညး ေျမေပၚမ ဖယရ မး ခရသမ မး၊ ျပညတြငးတမးေရ မငေနရသမ မး၊ ဆငးရခ ႕တ႔စြမ ျပနလည၀ငေရမကလမသမ မး ပါ၀ငသညာ အပစ ျဖစသည။

ကစမးျခငး။ ေက းလကေနဆငးရသမ မး၏ အမ နတကယ လပကငအသးျပမႈမ မ ရပဆငး သြမးခ႔ျပျဖစရမ၊ ထသတ႔၏ဆးရႈးလကလႊတခ႔ရေသမ ေျမယမမ မးအတြက ျပနလညေပး အပရန၊ သ႔မဟတ လေလမကေသမေလ မေၾကးေပးအပရန လအပသည။ အခ ႕ေသမ လပေဆမငခ ကမ မးသည ပမလြယကမႈရ သည။ ဥပမမ- ေျမအေျမမကအမ မး ရယထမးသမ မး စမရငးတြင ျပဌမနးသတမ တကမလအတြငး ေျမအသးမခ ာႏငမႈက ရ ငးလငးစြမ ေဖၚျပထမး ျခငးျဖင႔ လကရ ဥပေဒအရ၊ အသးမျပေသမေျမက မလ ပငရ ငသ႔ ျပနလညေပးအပရနသမ ျဖစေလသည။ ေျမျပနလညေပးအပမႈက လကေတြ႔တြင မေဆမငရြကာႏငသညာအခါ၊ ေျမရယ ထမးသညာ လပငနးရ ငမ မးအေနျဖငာ အက းအျမတခြေ၀ရမတြင ညညြတမ တေသမေ၀စ အျဖစပါ၀ငခြငာျပေစျခငးနညးလမးကလညး ေရြးခ ယာႏငသည။(တင၀မာႏ ငာေတမငကရးယမး ဥပမမ)

(၄) ေျမမ႔ယမမ႔ ျဖစျပး၊ ေန႔စမးအခေၾကးေငြျဖငာ လပကငေနရသညာ လယယမလပသမးမ မးပါ၀ငသညာ အပစ ျဖစသည။ ပဏမမေလာလမခ ကမ မးအရ အလြနၾကးမမးသညာအပစျဖစေလရမ၊ တစဧကမ ငါးဧကအထဟသညာ ပျပငေသမ လပကြကငယေတမငသမ မးအျဖစ၊ အဆပါေျမမ႔ယမမ႔အမးလး (သ႔မဟတ) အမ မးစအတြက ေျမယမခ ထမးေပးာႏငရန ေျမအလအေလမကရရ ေရးမ မ ျဖစာႏငဘြယ မရ ေခ ။ (အစးရပင ေျမမ မးမ မလညး ၀ငေရမကလပကငေနၾကျပးျဖစသလ၊ အျခမးရာႏငသညာ ေျမမ မးမ မလညး အလြနေစ းၾကးမညျဖစသည။)

ကစမးျခငး။ ေျမရရ ာႏငမညာအေျခအေနေပၚမတညလ က၊ အထးသျဖငာ အစးရပငေျမမ မးက (စမရငးျပစထမးသငာသည။) ေျမမာယမမာလယယမအလပသမမးမ မးအမး ေျမ ၁ဧက ာႏ ငာ အထကက ခြေ၀ေပးာႏငသည။ ဤသ႔ခြေ၀မေပးာႏငခ႔ေသမ၊ ယခငက တရတျပညတြင ေဆမငရြကခ႔သကာသ႔၊ သ႔မဟတ အာႏၵယ၏ျပညနယ အမ မးစတြင ေဆမငရြကခာသက႔သ႔ တစဧက၏ဆယပတစပ အမျခဥယ မဥကြကမ မးအျဖစ ခြေ၀ေပးျခငးသည အေကမငးဆး

ေျဖရ ငးနညးပင ျဖစသည။ ဤသ႔ေဆမငရြကျခငးမ ရရ လမမညာ အက းသကေရမကမႈအေပၚ တးခ ႕အစအစဥမ မးေဆမငရြကေပးျခငးာႏ ငာအတ ေခ းေငြရရ ေရးကပါ ေဆမငရြကေပးျခငးျဖငာ၊ ရရ မညာအက း သကေရမကမႈက ခ ႕ထြငာႏငေပသည။ ေျမယမခ ထမးျခငးာႏ ငာအတ ကယပင အသးျပခြငာ အခြငာအေရးမ မး အေနျဖငာ မမသေဘမအေလ မက လြတလပေသမ ေစ းကြက ကပါ ဆကသြယာႏငခြငာ ရရ ေစသငာသည။ အက းခစမးခြငာရရ မညာသ တစဥးခ ငးစ၏ မသမးစအတြက ေသးငယေသမအရြယအစမးျဖငာ တတာႏငသမ ေ၀င ေပးမႈမ းလ ျဖစသငာ သည။(ေျမေစ းာႏႈနးမ မး မတနတဆျမ ငာတငထမးျခငးမ းက တရမးမ၀ငေၾကမငး ျပဌမနးထမး သညာ ဥပေဒမ မးရ ရနလအပသကာသ႔ အဆပါဥပေဒက အသးခ ရနလညး လအပေပသည။)

(၅) အမေထမငစမ မးတြင အမ းသမးမ မး၏ေျမယမအခြငာအေရးမ မး လျခခငမမမႈရ ေနေစကမမ၊ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမအခြငာအေရးမ မးအတြက ရ ငးလငးစြမ အမရစးစက ေဆမငရြကရန လအပ လ ကရ ေနသည။ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးက ကညေဆမငရြကေနသညာ လယယမေျမမ တပတငရန ကစၥရပမ မးတြင အမ မးစမ မ (၈၄% ခန႔) အမ းသမးမ မးသမ ျဖစေလရမ၊ လယယမေျမ အသးျပ ခြငာလကမ တအေပၚတြင၊ အမညတစခသမ အသးျပရမညဟ ကန႔သတထမးပါက၊ အမ းသမး မ မးအတြက နစနမမႈရ ာႏငေပမည။

ကစမးျခငး။ ဥပေဒမ မးတြင လအပေသမေနရမမ မး၌ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမပငဆငခြငာ အေပၚ တနးတအခြငာအေရး ရရ ေစရန အတအလငး အသအမ တျပ ျပဌမနးသတမ တေပး သငာသည။ (ဥပမမ- ေျမကြကသစမ မး၊ သ႔မဟတ ေျမကြကငယမ မး ခ ထမးေပးသညာအခါ ဇနးသည၏အမညက ပးတြပငဆငသ အျဖစေဖၚျပာႏငရန မ ဥး(၂)ေၾကမငးစမ ေနရမ ခ နထမးျခငး။ ခငပြနးျဖစသက ေျမကြကက ေရမငးခ သညာအခါ၊ ခငပြနးျဖစသက အဆပါ ေျမကြကက သပငပါသညဟ အတအလငးမေဖၚျပာႏငလ င၊ အမညေပါက စမရြက စမတမး မ မးေပၚတြင ဇနးသည၏ သေဘမတညခ ကလအပေစျခငး။ ေျမယမမႈခငးမ မးအေပၚ ရးရမ အစဥအလမ အဖြ႔အစညးမ မးက စစေဆးဆးျဖတသညာအခါ၊ အဆပါအဖြ႔အစညးမ မးတြင အမ းသမးမ မးအမး အျပညာအ၀ ကယစမးျပပါ၀ငေစျခငး၊ စသညတ႔ျဖစသည။)

(ဂ) အမရ တြင ေအမငျမငသညာ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးအတြက အေျခခအတျမစ (၃)ခ။

လပကြကက ယစကပ းေရးလပငနးမ မး ၊ စကမႈအေေျချပစကပ းေရးမ မးက အေျပမငးအလအျဖစ၊ လအပမညာ၊ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးက အေျခခရနစဥးစမးသညာအခါ ေပၚထြကလမသညာ သဘမ၀ က သညာ ေမးခြနးမ မးမ မ- အမရ ငါးာႏငင၏ေအမငျမငမ သမငးမ မးတြင မညကသ႕ေဆမငရြကခာသနညး။ ၾကြယ၀ေသမ စးပြမးေရးအငအမးကဖနတးာႏငရနဥးတညသညာ စကမႈအေျချပစကပ းေရးထက ထတလပမႈ ပမအမးေကမငးေသမ ဆငးရသမ မးအေျချပ လယယမစကပ းေရးက႑ကထေထမငရန၊ ေျမယမလၿခ စတခ ရမ မရ သညာ သးစမးလယသမမးမ မးျဖငာ စစညးထမးသညာ ာႏငငတစာႏငငအမး၊ မညသညာေဖၚျမလမျဖငာ ေဖၚေဆမငာႏငေလမညနညး။ အေျဖမ မ ေအမကပါေသမာခ က (၃) ခပင ျဖစသည။

(၁) မ တေသမေျမယမခြေ၀မ ၊ (၂) လပကြကငယေတမငသမ မးအမး စကပ းေရးအတြကတးခ ႕လပငနးမ မးာႏ ငာ အျခမးေက းလက

ဖြ႕ၿဖးေရး ၀နေဆမငမႈမ မး ေပးအပျခငး၊ (၃) လပကြကငယေတမငသမ မးက ေငြေခ းာႏငရနစစဥေပးမ

(၁)မ တေသမေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးမ ျမနမမာႏငငာႏ ငာပတသကလ င ေျမမ႔ယမမာမ မးအထးေပါမ မးသညက ရ ငးလငးစြမသၿပးျဖစပါသည။ ဆရ ယလစ အစြနးေရမကစနစ (သမ၀ါယမလယယမ)ာႏ ငာ အရငးရ ငအစြနးေရမကစနစ (ေျမရ ငသးစမးစနစ သ႕မဟတ စကပ းေရးလပငနးႀကးမ မး) ာႏ စခလးအနက၊ မညသည႔စနစမ ထတလပမ တညၿငမေစသညာ အက းသက ေရမကမႈာႏ ငာ ၾကြယ၀သညာလယယမစကပ းေရးက႑က ေဖၚေဆမငာႏငမႈ မရ ေၾကမငး သမငးက သကေသျပခ႔ျပးျဖစသည။ အမရ ငါးာႏငင၏ေအမငျမငမ မ မးအရ ပထမဆးလ မးရမညာေျခလ မးသည ေျမယမ အခြငာအေရးမ မး လၿခစတခ ရမ မရ ေသမ သးစမးေတမငသမ မးအမး မ တစြမေျမယမခြေ၀ခ ထမးေပးျခငး ျဖစပါသည။ ေျမယမခြေ၀ရမတြင အစးရမ စမခန႕ခြာႏငေသမေျမမ မးအျပင လပကြကက ယ ေျမရ ငႀကး မ မးထ မ ေျမမ မးက ေလ မေၾကးေပးျပး ခြျခမးရယ၍ ခြေ၀ေပးရပါမည။ (အမရ တကရ ေျမယမျပျပငေျပမငးလ ေရး ေဆမငရြက ခာသညာာႏငငမ မးအနက အခ ႕ာႏငငမ မးသည ဤအခ ကကေဆမငရြကျခငးမရ သျဖငာ ျပျပင ေျပမငးလေရးလပငနးမ မ ေအမငျမငမႈမရရ ခာေပ (ဥပမမ ဖလစပငာႏငင)။ ျမနမမာႏငင၏ တးတကေရးက ေရ းရႈေသမ အမ းသမးေျမအသးခ ေရးမ၀ါဒ (ဆဌမအႀကမေျမမကမၾကမး)တြင ထသ႕ေသမ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးသညာ အစအစဥမ းလအပပါသည။ အပငး(၃) စမကနးေရးဆြျခငး ာႏ ငာ ေျမအသးခ မႈေျပမငးလျခငး၊ အပဒ(၁၉(စ ))တြငလညး ‘ေျမမ႔ယမမ႔ျပညသမ မးအမး၊ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးာႏငရန အရနေျမေနရမသတမ တ ေပးရနေဆမငရြကေပးျခငး’ ဟ၍ ပါရ ၿပး အစးရတြင ခရငအဆငာေျမအသးခ မ စမခ ကမ မးေရးဆြ အေကမငအထညေဖၚရန တမ၀နာႏ ငာ လပပငခြငာမ မးရ ပါသည။ အပငး (၄)၊ ‘အစးရက စမခန႕ခြပငခြငာရ ေသမ ေျမမ မးက လပပငခြငာျပျခငးာႏ ငာ င မးရမးျခငး’၊ အပဒ (၃၀(စ)) တြင ‘ေျမမာယမမာမ မးက ေျမယမခြ ေ၀ခ ထမ ေပးာႏငရန စစဥေဆမငရြကရမည’ ဟ အေရးပါလ သညာ ပာပးမ ကထညာသြငးထမးေၾကမငး ေတြ႕ရ ရသည။ ဤလပငနးအေျခ တညခ နတြင ပထမအဆငာအေနျဖငာ ေျမယမမာမ မးအမး မ တေသမ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ သ႕ဥးတညမည ျဖစၿပး လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးအမး တးျမ ငာေဖၚေဆမငရ မညျဖစသည။ မ တေသမေျမယမခြေ၀မ က လကေတြ႕ အေကမငအထညေဖမရမတြင လညးေကမငး၊ ေျမယမပငဆင လပကငမႈ စတခ ရေစမညာ အျခမးေဆမငရြကခ ကမ မးအရလညးေကမငး၊ အမရ ၏ေအမငျမငမ သမဓက (၃)

ခမ မ ဂ ပန၊ ေတမငကရးယမးာႏ ငာ ဗယကနမာႏငငတ႕၏ ‘လယလပသသမ၊ လယပငခြငာ’ ဟသညာ ေျမယမျပ ျပငေျပမငးလေရးအစအစဥမ မးပင ျဖစသည။

ဂ ပနာႏငင

၁၉ရမစောႏ မငးပငးေမဂ ျပျပငေျပမငးလေရး၏ေနမကဆကတြအျဖစ ဂ ပနေျမယမျပျပင ေျပမငလ ေရး ဒတယလ ငးမ မ၊ ဒတယကမၻမစစလြနကမလတြင ေပၚထြကလမသညာ ၁၉၄၆ ခာႏ စ လယယမေျမ ဥပေဒ ပငျဖစသည။ ဤဥပေဒတြင ေျမယမပငဆငမ အတြက အမ မးဆးပမမဏက ကန႕သတထမးေလရမ၊ ကယပငစကပ းေရးအတြက (၃) ဟကတမ၊ သးစမးခ ထမးၿပး အေျခခ ေနထငသ ေျမပငရ ငမ မး အတြက (၁) ဟကတမျဖစၿပး၊ အေ၀းေရမကေျမပငရ ငမ မးက ေျမယမပငဆငခြငာမ လး၀ကန႕သတထမးသည။ ဥပေဒတြင ဧကမ မးစြမ ပငဆငေသမ ေျမပငရ ငႀကးမ မးအတြက ေလ မေၾကးက အာႏ စသးဆယ စမခ ပျဖငာ ေပးေလ မၿပး ေပးေလ မသညာပမမဏမ မမ ေျမတနဖးာႏ ငာာႏ ငးယ ဥလ င အလြနနညးပါးသည။ ျပျပငေျပမငးလေရးက လယယမစကပ းေရး၀နႀကးဌမနမ ဥးေဆမငၿပး၊ ေဒသဆငရမ ေျမယမေကမမတမ မးမ ျပျပငေျပမငးလေရး ကမလအတြငး၊ ေျမပငရ ငမ မး၏ လကဥးမ ရယသညာ မမမ နေသမေျမယမလႊေျပမငးျခငးအပါအ၀င အျခမး အခကအခမ းစက သးသပ၍ အေကမငအထညေဖၚခာရသည။ ျပနလညေ၀င ျခငးမျပမ လေပါငးမ မးစြမအတြငး ေျမယမမတရမး သမးယရန ၾကးစမးမ ေပါငး (၂၅၀,၀၀၀) မ ရ ခ႔သညဟ၊ ေျမယမေကမမတမ မး၏ ေဖၚထတ ခကအရ သရသည။ ျပျပငေျပမငးလေရး၏ ပထမာႏ စကနၿပးေနမက ေျမယမအၾကမးဖကမႈ ေပါငး (၁၁၀) မ သမရ ခာကမ၊ ေသဆးမ တစစတစရမ မရ ခာေပ။ ဆယာႏ စခန႔အတြငး၊ ဂ ပနာႏငင၏ေျမယမစစေပါငး၏ (၉၀) ရမာႏ နးသည လပကြကငယေတမငသမ မးပငဆငလပကငခ႔ကမ၊ ေနမငဆယစာႏ စအတြငး စကပ း ထတလပမ တစာႏ စၿပးတစာႏ စ ျမငာတကလမခာသည။

ေတမငကရးယမးာႏငင

၁၉၄၉ ခာႏ စ၊ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငေရးအကဥပေဒ(၁၉၄၉) သည ေတမငကရးယမး၏ မ တေသမေျမယမခြေ၀မ ာႏ ငာ လပကြကငယေတမငသစကပ း ထတလပမ အတြက အေရြ႕ တစချဖစခ႔သည။ ျပျပငေျပမငးလေရး မေဖၚေဆမငမက၊ ေျမယမပငဆငမႈအေျခအေနမ မ၊ အလြနမမ မတျဖစခာၿပး ေတမငကရး ယမး အမေထမငစ စစေပါငး၏ (၄) ရမခငာႏ နးသည၊ စကပ းေျမ၏ (၅၅) ရမခငာႏ နးက ပငဆငထမး ခာၾကသည။ ဂ ပနာႏငငမ မကာသ႔ပင ေျမယမပငဆငမ အတြက အမ မးဆးပမမဏက (၃) ဟကတမအျဖစ ကန႔ သတခာၿပး ေျမပငရ ငမ မးကလညး၊ အလမးတ နညးပါးေသမ ေလ မေၾကးေငြကသမ ေပးေလ မခာသည။ ျပျပငေျပမငး လမ အရ ေတမငသလယသမမးမ မး၏ (၅၀) ရမခငာႏ နးသည (၀.၅)ဟကတမေအမက ပငဆငခာၿပး ေတမငသမသမးစ၊ စစေပါငး၏ (၁၀) ရမခငာႏ နးသမ ေျမယမပငဆငခာရမမ (၇၀) ရမခငာႏ နးအထ တးတက ပငဆငလမခာၾကသည။ ဤလယယမစကပ းေရးက႑တြင အမ မးစေသမ ေတမငသမသမးစမ မးမ မ ေျမယမ လပပငခြငာလၿခစကခ ရသညာ၊ က ဥးေျမမငးေသမ ေျမကြကငယမ မးက ပငဆငခာၾကၿပး၊ ယခငက သးစမးလပကငသ ေတမငသမ မးစကပ းလပကငေပးရသညာ စကခငးက ယၾကးမ မးထက ဆနစပါး ထတလပ မႈက သသမစြမတးျမငာထတလပာႏငခ႔ၾကရမ၊ ေတမငကရးယမး၏ အ႔မခနး စးပြမးေရး၏ အေျခခအတျမစအျဖစ ပေဖၚ ာႏငခာသည။

ဗယကနမာႏငင

ယခအခါ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး မ USAID အကအညျဖငာ ပစတေဆမငရြကရနရညမ နးထမးသညာ ဗယကနမ၏ ‘လယလပသသမ လယပငေရး’ အစအစဥသည၊ အေကမငအထညေဖမစဥက ျပညတြငးစစ၏ အလယကမလတြငျဖစသည။ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးျခငးက အဆငာသးဆငာျဖငာေဆမငရြကခာသည။ ၁၉၆၈ ခာႏ စတြင ျပျပငေျပမငးလေရးက စတငေဖၚေဆမငခ႔ေသမလညး၊ ျမနမမာႏငငတြငကာသ႕ ေျမပငရ ငႀကးမ မးာႏ ငာ တပမေတမမ ေျမယမသမးယျခငး၊ ေျမေပၚမ ာႏ ငထတျခငး၊ ဥပေဒာႏ ငာမေလ မစြမ င မးရမးခမ မးေကမကချခငး စသညတ႕ကာသ႔ေသမ “အာႏႈတလကၡဏမေဆမငသညာ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေရး” ျဖငာ အဆးသတခ႔ရသည။ ေနမကထပတစာႏ စျဖစေသမ ၁၉၆၉ ခာႏ စတြင အစးရပငေျမမ မးက လပကြကငယေတမငသမ မးထသ႕ ေ၀င ခာပါသည။ ထ႕ေနမက ၁၉၇၀ တြင ပဂၢလကပငေျမ မ မးက သငာေလ မေသမေပါကေစ းအတငးေပးေလ မ၍ ေ၀င ခ႔ျပနသည။ ရလမဒအျဖစ ေတမငသလယသမမးမ မးသည တစဧကမ သးဧကအထရ ေသမ ေျမကြကငယမ မးက ရရ ခာၿပး သးစမးေတမငသေပါငးတစသနးသည လၿခစတခ ရေသမ ေျမယမလပပငခြငာ အခြငာအေရးကရရ ခာၾကသည။ ေလ မေၾကးာႏႈနးထမးကလညး ာႏ စစဥစပါးအထြကာႏ နး၏ ၂ ၁/၂ ဆ သတမ တၿပး ေငြေၾကးေလ မေၾကးအတြက (၂၀) ရမခငာႏ နးက လကငငးေပးေခ ကမ (၈၀) ရမခငာႏ နးအတြက တစာႏ စလ င အတး(၁၀) ရမခငာႏ နးျဖငာ (၈)ာႏ စ စမခ ပျဖငာေပးေလ မ ခာသည။ သးာႏ စလြနေသမအခါ ဆနစပါးထတလပမ (၃၀) ရမခငာႏ နးတးတကလမခ႔ၿပး၊ ဗယကေကမငးတပသမးစေဆမငးမ သည (၈၀) ရမခငာႏ နး အထ က ဆငး လမခာေလသည။

(၂) စကပ းေရးတးခ ႕လပငနးမ မးာႏ ငာ အျခမးေက းလကဖြ႕ၿဖ းေရးဆငရမ ၀နေဆမငမႈမ မး

အမရ (၅) ာႏငငေအမငျမငမ မ မး၏ ဒတယအေရးပါေသမအခ ကသည ေျမယမလၿခစတခ မ ရရ လမေသမ လပကြကငယေတမငသအသစမ မးအမး စကပ းေရးအတြကတးခ ႕ပာပး၀နေဆမငမ မ မး ျဖစပါ သည။ ယၾကညမ ရ ၿပး၊ စြမးေဆမငာႏငသညာ ေတမငသမသမးစမ မးအျဖစ တညေဆမကရမတြင စကပ းေရး တးခ ႔၀နေဆမငမ မ မးသည မရ မျဖစလအပလ ကရ ျပး၊ ေတမငသမ မးအေနျဖငာ ပမ နရယာႏငခြငာရ ရမညျဖစပါ သည။ ဥပမမအမးျဖငာ၊ ၁၉၄၀ခာႏ စမ မးက၊ ဂ ပနာႏငငတြင၊ စကပ းေရးတးခ ႕၀နေဆမငမႈမ မးမ မ မညမ ျပန႔ာႏ ႔သနညးဆေသမ၊ အစးရအေနျဖငာ တစရြမလ င စကပ းေရး ကၽြမးက ငသ သ႕မဟတ ပညမေပးသ တစေယမကစ ထမးရ ာႏငခ႔သည။ ာႏငငဖြ႕ၿဖးတးတကမ အတြက၊ အေရးႀကးေသမ အစတအပငးတစခမ မ ဤကာသ႕ေသမ စကပ းျခငး၊ ထြနယကျခငး၊ မ းေစာ၊ ေရသြငးေရထတ၊ ေျမဆလႊမ၊ တရစၦမနေမြးျမေရးာႏ ငာ မ မးစြမေသမ ဘမသမရပမ မးအတြက နညးပညမဆငရမ အႀကေပးမ ပငျဖစသည။

စကပ းေရးတးခ ႔၀နေဆမငမ လပငနးမ မး မပါရ ပ ေျမယမခြေ၀ေပးျခငးတစခတညးဆပါက ေတမငသ လယသမမးမ မးသည ေျမယမေစ းကြက၏ ဖအမးတြင ပတမသြမးမညျဖစပါသည။ သမဓကအေနျဖငာ အာႏၵယာႏငငတြင ေတမငသလယသမမးမ မးသည လၿခစတခ ရေသမေျမယမပငဆငခြငာရ ေသမလညး ယငး လယယမ ေျမကေရရ ညထမးသမးာႏငစြမးမရ သျဖငာ မၾကမမၾကမပင လယသမမးမ မး သတေသသညက ကပဆးတစခကာသ႕ ႀကေတြ႕ေနရသျဖငာ အာႏၵယာႏငငအတြက စကပ းေရးဆငရမ တးခ ႔၀နေဆမငမႈ လပငနး မ မးသည ေသေရးရ ငေရးတမ အေရးပါေသမကစၥရပတစချဖစေလသည။ ယေန႔ အာႏၵယႏငငတြင၊ လပကြကငယေတမငသလယသမမးမ မး ရငဆငေနရသညာဖအမးမ မ၊ စကပ းေရးဆငရမ တးခ ႔၀နေဆမငမႈ လပငနးသည လပကြကငယေတမငသမ မးအတြက အေျခခအက ဆးေသမ လအပခ ကၾကးတစရပပင

ျဖစေလသည။ သးာႏ စကပ းမ ပညမရ ငမ မး၏ အဆအရ ယငးကာသ႕ အႀကေပးျခငးာႏ ငာ ပာပးျခငးတ႕မရ ပါက ေတမငသငယ မ မးသည ေျမေစ းကြက၏ ဖအမး၀ငေရမကလ ညာလည ထးာႏ ကျခငး၏ သမးေကမင အျဖစသ႕ က ေရမကသြမးာႏငသည။ အစးရ၏ ေကမငးမြနေသမစကပ းေရးဆငရမ အႀကဉမဏေပးမ မရ ျခငးေၾကမငာ ေတမငသလယသမမးမ မးသည ႀကးက ယေသမစကပ းေရးအေျခခလပငနးႀကးမ မး၏ အက းအျမတက ကယစမးျပေသမ ရပရြမတြငးရ ေစ းသညမ မး၏ ေမတ မရပကခလ ရေတမာသည ဟဆေလသည။ (Ravindran, 2015)။ မဟမရသ တ ရျပညနယ၊ အမရ၀တခရငေန ေတမငသတစေယမကမ လညး “ေတမငသေတြ အတငးအၾကပ ာႏ ငထတခရျခငးအေၾကမငးက ေျမဆလႊမ၊ ဥးပငအက ယအ၀နး၊ ဆညေရရရ မ ာႏ ငာ အျခမး လအပခ ကမ မး အေပၚအေျခခထမးသညာ၊ ‘အနၾကးကြငးက ယ’၊ စကမႈအေျချပ စမကနးအစအစဥမ မး ေၾကမင႔ ျဖစရသည။ ၀ါဂြမးက႔သ႔ေသမ ေငြေပၚသးာႏ မ မးအတြက၊ အထြကတးမ းေစာမ မး၊ ေစ းႀကးသညာ ပးသတေဆး၊ ေျမၾသဇမေတြ အမးလးက အေၾကြးစနစျဖငာ ၀ယၾကရသည။ သးာႏ ပ ကစးဆးရ းသညာအခါ၊ အမးလး ေထမငေခ မကထပတမကနၾကတမပ”ဟ၊ နညးပညမပာပးမ မရ ျခငး၏ စကပ းေရးလပငနးအေပၚ အက းသက ေရမကမ က ရ ငးျပခာသည။

အာႏၵယာႏငငရ ၾကတငျပငဆငမႈမရ ေသမ၊ ထျပနမာႏ ငာႀကေတြ႔ေနရသညာ လပကြကငယ ေတမငသ မ မးအမးရညရြယကမ အခ ႕ျပညနယမ မးတြင အစးရမဟတေသမအဖြ႔အစညးမ မးမ စကပ းေရးဆငရမ တးခ ႔ လပငနးမ မးက တးျမ ငာလ ကရ ၿပး၊ ထလပငနးမ မးာႏ ငာ အစးရ၏ေျမယမခ ထမးမ ာႏ ငာ လပပငခြငာ မ တပတငျခငး အစအစဥမ မးက ခ တဆကလပကငလ ကရ သည။ သမဓကအျဖစျပရလ င ၾသဒသ ျပညနယတြင ‘လမ းစအပစမ မး၏ အသကေမြးမႈာႏ ငာ လပပငခြငာတးျမငာေစသည႔’ အစအစဥျဖငာ၊ တငးရငးသမး မ မး အတြငးမ ေျမယမမာမ မး ာႏ ငာ ေျမယမလၿခစတခ မ မရ သမ မးအမး၊ လပကြကငယေတမငသမ မးာႏ ငာ အမၿခဥယ မဥစကပ း သမ မးအထြကတးေစရနရညရြယ၍ စကပ းေရးဆငရမတးခ ႔၀နေဆမငမႈမ မး ပပးျခငးျဖငာ ကညေဆမငရြက ခာသည။ အေနမကဘဂၤလမးျပညနယာႏ ငာ ၾသဒသ ျပညနယတ႔တြင အစးရသည လငဒကဆမ ကာသ႕ေသမ အဖြ႕အစညးမ မးာႏ ငာ ပးေပါငးကမ၊ စကပ းေရးဆငရမ ပာပးမ လပငနးမ မးာႏ ငာ ေျမယမအမည ေပါကေဆမငရြကျခငး လပငနးမ မးအျပငေရရရ ေရး၊ တရစၦမနေမြးျမေရးအစရ ေသမ အျခမး ေထမကပာမ မ မး ကပါပာပး ေဆမငရြကခာသည။ ာႏငငေတမအဆငာအေနျဖငာမ အာႏၵယအမ းသမးေက းလကအမျခဥယ မဥေျမ ေထမကပာျခငး အကဥပေဒ(၂၀၁၄) ကေရးဆြၿပး လပကြကငယေတမငသမ မး အက းအတြက အစးရ ၀နေဆမငမ (၁၄) ခပါ၀ငေဆမငရြကေစကမ ဆငးရသမးအမေထမငစမ မးက ပာပးကညရန တမ၀နရ သညာ ျပညနယ၊ ခရငမ ရပကြကအဆငာအထ ဌမနဆငရမမ မး၏ ပးေပါငးေဆမငရြကမ မ မးလအပလ ကရ ပါသည။

တရတာႏငငတြင အစးရအေနျဖငာ စကပ းေရးဆငရမတးခ ႕ေရးလပငနးမ မး ဥပေဒသစက လပကြက ငယေတမငသမ မး၏ နညးပညမဗဟသတလအပခ ကကျဖညာဆညးရနအတြက ရညစး၍ ထတျပနခာပါသည။ လယယမစကပ းေရး၀နႀကးဌမနမ အေကမငအထညေဖမေသမ၊ ၂၀၁၃ခာႏ စ တရတျပညသ႕သမၼတာႏငင စကပ းေရးနညးပညမတးခ ႔ေရးဥပေဒတြင ေဒသဆငရမအစးရသည ေတမငသတစဥးခ ငးာႏ ငာ အဖြ႕အစညးမ မး မ မးအတြက၊ မ းေစာ၊ ေျမၾသဇမ၊ ပးသတေဆးအသးျပမ ၊ စကပ းျခငးာႏ ငာ ထြနယကပ းေထမငျခငးနညးပညမ မ မး၊ ေရသြငးေရထတ၊ ေျမဆလႊမ ထနးသမးျခငး၊ ေျမဆလႊမအရညအေသြးျမ ငာတငျခငး၊ စကပ းေရးထတကန အရညအေသြးာႏ ငာ တရစၦမနေမြးျမျခငးာႏ ငာပတသကေသမ နညးပညမဆငရမကညပာပးမ အပါအ၀င စကပ းေရး ဆငရမပာပးေရးလပငနးမ မးက အခမာပာပးေပးရနလအပသညဟ ပါ၀ငပါသည။

ျမနမမာႏငငအေျခအေနတြင ေတမငသလယသမမးအသငးအ၀ငးမ ကယစမးလ ယမ မးသည စကပ းေရးအတြက အလြနအေရးပါေသမ ေျမဆလႊမ၊ ေရသြငးေရထတ၊ စကပ းျခငး၊ ထြနယကပ းေထမငျခငး ဆငရမကစၥရပမ မးကာသ႔ေသမ နယပယမ မးအတြက သတငးအခ က အလကာႏ ငာ နညးပညမရရ ေရး လအပမ မ မးရ ေၾကမငး အေလးထမးတငျပခာၾကပါသည။ အမ းသမးေျမအသးခ မ မ၀ါဒ၏ (၆) ႀကမေျမမကမၾကမးတြင အပငး-၁၂၊ သေတသနျပျခငးာႏ ငာ ဖြ႕ၿဖ းတးတကေစျခငး၊ အပဒ-၇၇(ဆ)တြင “ေျမအမ းမ းက စဥဆကမျပတ အသးခ ေရးအတြက စမေဆမငရြကရန အေကမငးဆးနညးလမးမ မး” ဟ၍လညးေကမငး၊ အပဒ -၇၇(ဋ)တြင “ေျမဆလႊမေပၚမတည၍ သငာေလ မေသမ ေျမအသးခ ာႏငသညာ နညးးလမးမ မးက ေရြးခ ယက ငာသးျခငး” ဟ၍ အထးျပေဖမျပထမးပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ မၾကမးတြင စကပ းေရးဆငရမတးခ ႔ေရး လပငနးမ မးအတြက ပမက ယျပန႔စြမ ေဖၚျပထမးျခငးမရ ေခ ။ ထ႕ေၾကမငာ ျမနမမာႏငငအေနျဖငာ၊ ေပၚထြကလမမညာ အမ းသမး ေျမအသးခ မ ဥပေဒ၏ ေအမကတြင ထလပငနးမ မးေဆမငရြကရနအတြက သတသတမ တမ တ ထညာသြငး ျပဌမနးသငာေပသည။

(၃) ေခ းေငြရယာႏငမ

အမရ စးပြမးေရးအငအမးမ မး တညေဆမကျခငးအတြက ညႊနးဆရမတြင၊ တတယေျမမက အေရးပါ သညာအခ ကမ မ၊ လပကြကငယေတမငသလယသမမးမ မးအေနျဖငာ ေခ းေငြရယာႏငမ ပင ျဖစသည။ ‘အမရ ဘယလလပသလ’ စမအပေရးသ Joe Studwell က၊ ထာႏငငမ မး၏ စးပြမးေရးေအမငျမငမ မ မးက ေလာလမခ ကတစရပတြင ယချမနမမာႏငင ရငဆငေနရသညာ၊ အကးအေျပမငးကမလတြင အဓကက ေသမ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေရးေဖၚေဆမငရြကရမ၌ ေတမငသလယသမမးမ မးအတြက အတးနညး သ႔မဟတ အတးမာေခ းေငြသည အထးပင အေရးပါလ ေၾကမငး ေဖမျပထမးခ႔သည။ လယယမလပသမးမ မး သ႔မဟတ သးစမးလယသမမးမ မးာႏ ငာမတပ၊ ေျမယမလပပငခြငာလၿခခငမမေသမ လပကြကငယေတမငသမ မး၏ ေအမင ျမငမႈရရ ခာျခငးမ မ၊ ယငးတ႔၏ေျမအေပၚတြင ေရတ၊ေရရ ညရငးာႏ းျမ ပာႏ မ မ မးအတြက ယၾကညစတခ ရ၍ ျဖစေလသည။ ယၾကညခ ကတစခတညးဆလ ငကမး မလေလမကေသးပါ။ ေအမငျမငမ ျဖစစဥက ခနေက မ ၀ငေရမကာႏငေရးအတြက ထသ႔ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ မ မး ေဆမငရြကာႏငရန အရငးအာႏ းေထမကပာ ေပးရနလ အပေလသည။ဂ ပနာႏငငတြင အျခမးရငးာႏ းျမ ပာႏ မႈမ မးျဖစသညာ၊ လယယမကနထတလမးမ မး ေဖါကလပေပး ျခငးာႏ ငာအတ၊ ေခ းေငြအစအစဥလညး ကပလ ကပါရ ခ႔ေလသည။ ဤအခ ကသည ဗဟခ ပကငသညာ စစတပႀကးစးေသမအစးရအပခ ပၿပး၊ စကပ းေရးက႑တြင ေျမရ ငႀကးမ မး ႀကးစးေနေသမ အေျခ အေနမ ၊ လပကငခြငာလျခခငမမသညာ လပကြကငယေတမငသမ မးက ေထမကပ႔ထမးသညာ လြတလပသညာ ဒမကရကတစေစ းကြကစးပြမးေရးာႏငငအျဖစေျပမငးလခာသညာ အေျဖ၏ အေရးႀကးေသမ အစတအပငးတစခ ျဖစေလသည။ ေတမငသလယသမမးမသမးစမ မးအေနျဖငာ၊ သသမထငရ မးေသမ အကးအေျပမငးကမလက ယၾကညစြမလမးျပေဖၚေဆမငနငရနာႏ ငာ သတ႔၏ ေျမယမမ မးအေပၚ ရငးာႏ းျမ ပာႏ ာႏငေစမညာ နညးလမးမ မးက လအပလ ကရ ေလသည။

ျမနမမာႏငငအတြငး ရ မးျပညနယ၊ တမခ လတၿမ႕နယတြင နမမတ ာႏ ငာ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကးတ႕၏ ကြငးဆငးေဆမငရြကစဥအတြငး၊ ေတမငသလယသမမးဖြ႕ၿဖးေရး ေခ းေငြအစအစဥက၊ တရတာႏငင ပးေပါငး ေဆမငရြကေရး၀နႀကးဌမနမ၏ ေထမကပာမ ျဖငာ ေဆမငရြကေနသညက သရ ခာရပါသည။ ထအစအစဥက ျမစမးေရမငစမခ ကဟေခၚၿပး တလးတခေခ းေငြ (၃) သနးက ပ (အေမရကနေဒၚလမ ၃၀၀ခန႔)က အလြနနညး ပါးေသမအတးာႏ နး (တစာႏ စလ င ၁ ရမခငာႏ နး) ျဖငာ စကပ းေရးလပငနးာႏ ငာ သကဆငေသမလပငနးမ မး

လပကငသညာ ရြမသမးမ မးသ႔ ေခ းေငြေထမကပာလ ကရ သည။ ေခ းေငြပမမဏ သည အမ းမ းေျပမငးလာႏငၿပး အဖြ႕ငယကေလးမ မးဖြ႕စညး၍ ျပနဆပရနအတြက ၀ငးၾကးခ ပစနစ ျဖငာအမမခကမ ေခ းေငြကမ ေ၀ခြယသညာ အစအဖြ႕အလက အေသးစမးေငြေခ းျခငးပစာႏ ငာ ေဆမငရြကလ ကရ ပါသည။ ျမစမးေရမငစမခ က၏ အခက အခတစခမ မ စမခ ကမနေနဂ မမ မးသည အက းခစမးသျဖစသညာ ေခ းေငြထတမညာ ဆငးရေသမ အမေထမငစမ မးက ခကခစြမအခ နေပးရ မေဖြရျခငးာႏ ငာ ယငးမသမးစမ မးသည ေျမယမအေပၚလၿခခငမမမ မရ သျဖငာ ေခ းေငြကျပနမဆပာႏငမညာအေရးကလ စးရြ႕ေနၾကသမ မး ျဖစပါသည။ ျမစမးေရမငစမခ ကသည စကပ းေရး ာႏ ငာသကဆငေသမလပငနးအျဖစ ယဆကမ ေငြေၾကးခ မးသမသ ရြမသမးမ မးမ ေခ းေငြက ရယျပး၊ ထရြမသမး မ မးမ ယငးေခ းေငြျဖင႔ပင ေျမယမမ မး၀ယယျခငး ရလမဒျဖငာသမ အဆးသတသြမးခ႔သည။ တမခ လတၿမ႕နယမ ရရ လကသည႔ သငခနးစမမ မ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးျခငး၊ တးခ ႔ေရးလပငနးမ မးာႏ ငာ ေခ းေငြထတေခ းျခငးဟသညာ အခ က (၃) ခ ကမ မ၊ လပကြကငယ ေတမငသမ မး ေအမငျမငမႈ ရေစရန၊ အတတကြ ေနရမ ယ ေဆမငရြကရမညဟပင ျဖစေပသည။

၂။ ဓေလာထးတမးစဥလမဆငရမေျမယမအခြငာအေရး

အႀကျပေထမကခခ ကမ မး

လကရ တြင သစေတမေျမအတြငး စကပ းအသးျပမ အပါအ၀င လမႈအဖြ႕အစညးမ မး၏ ေျမယမအခြငာ အေရးက အသအမ တျပ၍ တရမး၀င သတမ တေပးရမည။ လမႈအဖြ႕အစညးမ မးာႏ ငာည ာႏ ငးကမ တငးရငးသမးတ႕ေနထငရမဧရယမ၀နးက င၊ ျပငပနယနမတသတမ တအတညျပရမည။

ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ စမကနးမ မးတြင ကနဥးႀကတင၍ လြတလပစြမ အသေပးသေဘမတည ာႏ ငးရန လအပၿပး စဥဆကမျပတေလာလမသးသပရမည။

ဓေလာထးတမးစဥလမ ေျမယမအခြငာအေရးမ မး ပါ၀ငေနသညာ ထးျခမးထငရ မးေသမ ေျမယမအျငငး ပြမးမ မ မးအမး ဥးစမးေပးေျဖရ ငးရမည။

ေဒသခ တငးရငးသမးလမ းမ မးာႏ ငာမ းာႏြယစမ မး၊ အျခမးေသမ ဓေလာတးတမးစဥလမ ေျမယမ အေလာ အထမ မးက က ငာသးသမ မး၏ လအပခ ကမ မးအတြက ေျမယမမာမ ာႏ ငာ သမငးေၾကမငးအရ နစနမမ မ မး အေပၚက ငာသးရနအေျခခမမ မးက (ေျမယမမ၀ါဒ (မၾကမး)၏ အပငး-၁၊ ‘လပကြကငယေတမငသစကပ းေရး၊ ေျမမာယမမာျဖစမ ာႏ ငာ မ တေသမေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ ’ ာႏ ငာ အပငး-၄၊ ‘ေျမသမးျခငးာႏ ငာ ေျမယမအျငငးပြမးမ အတြကဆးျဖတခ က’ တ႕တြင ရ ငးလငးေဖမျပထမးသကာသ႔) က ငာသးသငာပါသည။ ထပမ၍ အျခမးေသမ နညးလမးမ မးက ျဖညာစြကရမညဆလ င

ပထမဥးစြမ ာႏငငေတမအေနာႏ ငာ ဓေလာထးတမးစဥလမအရ ေျမယမလပပငခြငာက အသ အမ တျပ၍ တရမး၀ငျဖစေစရနေဆမငရြကရမည။ ဓေလာထးတမးစဥလမအရ ေျမာႏ ငာ သဘမ၀ရငးျမစမ မးအတြက အခြငာအေရးက ဖလစပငာႏ ငာ အာႏၵယကာသ႔ေသမ အမရ ာႏငငမ မးစြမတြငအသအမ တျပထမး ပါသည။ (ေအမကတြငေဖမျပထမးပါသည)

ဒတယအေနာႏ ငာ မၾကမခဏ မမ တစြမေျမယမသမးယခရေသမ သမးေကမငမ မး ျဖစေနသညာ တငးရငးသမးလမ းစမ မးာႏ ငာ ေဒသခတ႕၏ေျမမ မးတြင ျပလပမညာ ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ စမကနးမ မးတြင

ေဆြးောႏြးစဥကမလာႏ ငာ စမခ ပခ ပဆစဥ ကမလအမးလးတြင ကနဥးႀကတင၍ လြတလပစြမ အသေပး သေဘမတည ာႏ ငးရန လအပၿပး စဥဆကမျပတ ေလာလမသးသပရမည။ ထအခါ ယငးလမ အသငး အ၀ငးတြင ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ စမကနးေဆမငရြကခြငာက ျငငးပယရနေရြးခ ယခြငာရ ၿပး အက းသကေရမက မညာ လမ အသငးအ၀ငး၏ ေလးပသးပာႏ ငာေဆြးောႏြးကမ ခြငာျပခ ကရယရမညျဖစသျဖငာ ကနဥးႀက တင၍ လြတလပစြမ အသေပးသေဘမတည ာႏ ငးရနလအပျခငးျဖစသည။

တတယအေနျဖငာ ာႏငငေတမသည ရပရြမအဖြ႕အစညးမ မးဥးေဆမင၍ အာႏ ရမယျဖစာႏငသညာ အပစ မ မးက အကမအကြယေပးရနအတြက ရပရြမပငေျမမ မး၏ ျပငပနယနမတ သတမ တ သညာလပငနး စဥမ မးေဆမငရြကရမတြင လအပခ ကမ မးျဖညာဆညးေပးရနာႏ ငာ ရလမဒမ မးက မ တတမးတငေပးရန စဥးစမးေဆမငရြကရမညျဖစၿပး ရပရြမအဖြ႕အစညး မ မးအေနျဖငာ ယငးနယနမတအတြငးရ ေျမမ မးာႏ ငာ သဘမ၀ရငးျမစမ မးက စမခန႕ခြမညာ စညးမ ဥးစညးကမးမ မးက ခ မ တရနအခြငာအေရးေပးရမည။

စတတအခ ကအေနျဖငာ ာႏငငေတမသည ရပရြမအဖြ႕အစညးမ မး၏ ဓေလာထးတမးအရ ေျမယမလပပင ခြငာ ာႏ ငာ အသးျပခြငာမ မးက ကမကြယသငာၿပး ဆငးရာႏြမးပါးမ ၊ ေျမယမမာမ ာႏ ငာ သဘမ၀ရငးျမစမ မး စမခန႕ခြမ တ႕ကရညရြယ၍ စမကနးမ မးျဖငာ အေကမငအထညေဖမ တးတကေစရမည။ ဤသ႔ မစဥးစမးခ႔ပါက အဆပါစမကနးမ မးသည လမႈအဖြ႔အစညးမ မး၏ ေျမယမအခြငာအေရးအေပၚ အာႏႈတလကၡဏမေဆမငသညာ အက းသကေရမကမႈက ျဖစေစမညျဖစသည။ ဥပမမအမးျဖငာ အငဒနး ရ မးာႏငင၏ ေဒသေရႊ႕ေျပမငးမ အစအစဥသည ဆငးရာႏြမးပါးမ ာႏ ငာ သဘမ၀ရငးျမစစမခန႕ခြမ ကစၥ ရပမ မးက ဥးတညၿပး လဥးေရ ထထပေသမ ဂ မးဗမးကၽြနးကာသ႔ေနရမမ မးမ ပါပ၀ါ၊ ဆမမးၾတမး ကာသ႔ေသမ လဥးေရ သပသညးမ နညးပါးသညာေဒသမ မးသ႔ေရႊ႕ေျပမငးေစခာသည။ ထသ႔ေရႊ႕ေျပမငး ရမတြင သစေတမေျမမ ေျပမငးလထမးေသမ ေျမမ မးတြင ေနရမခ ထမးေပးခာပါသည သ႔ေသမ မၾကမခနဆသလ အဆပါခ ထမးေသမ ေျမယမသည ေဒသခလဥးေရမ မးမ အၿပငအဆင ေတမငးဆ ေနသညာ ေျမသမ ျဖစခာေလသည။

ပဥၥမအခ ကအေနျဖငာ အၾကမးဖကမ မ မးက ေရ မငရ မးရနာႏ ငာ ေရရ ညပဋပကၡမ မးက ေျဖရ ငးရနအ တြက ာႏငငေတမသည ထးျခမးထငရ မးသညာ ေျမယမအျငငးပြမးမ မ မးက ေျဖရ ငးရနဥးစမးေပး ေဆမငရြကသငာသည။ ထသ႔ေဆမငရြကရမတြင ေဒသခမ မးအမးတရမး၀ငအသေပးလ ႕ေဆမမ ၊ တရမး၀ငနညးလမးျဖငာ အျငငးပြမးမ မ မးေျပလညေစရန ဥပေဒအကအညမ မးပပးမ ၊ တရမး၀င အပခ ပစမမ ယာႏ ယမးလကလ မးမမ သညာေနရမမ မးတြင အျငငးပြမးမ မ မးကလမ ေရးအရ ေျပလည ေစရန ဓေလာထးတမးစဥလမအတငး ဆးျဖတေျဖရ ငးေစသညာ ယာႏ ယမး က တရမး၀င အသ အမ တျပေပးျခငးတ႕ျဖငာ ျပနမေျဖရ ငးရနနညးလမးမ မးလညး ပါ၀ငသည။ သရလကၤမာႏငငတြင ၂၅ ာႏ စၾကမ ျပညတြငးစစ၏ အျမငာဆးအခ န၌၊ ဂ ကဖနမရ ၊ တမလလနညးစသည၊ ေျမယမအခြငာ အေရးမ မးာႏ ငာ ပတသက၍ ဥပေဒေရးရမပညမေပးျခငး၊ ေျမယမာႏ ငာသကဆငေသမ စမရြကစမတမး အေထမကအထမးမ မးရရ ေစရန၊ ဥပေဒေရးရမလမႈ၀နထမးမ မး၏ အကအညေပးျခငးတ႔၏ အက းက ေကမငးစြမခစမးခ႔ၾကရသည။ ယငးမ မ ဆယစာႏ စၾကမ၊ ပဋပကၡဆငရမ ေနရမေရႊ႔ေျပမငးရမႈမ မးက ကညေျဖရ ငး ရန ဥးတညေဆမငရြကခ႔မႈ၏ အက းရလမဒပငျဖစသည။

ဖလစပငာႏငငသည လမႈအဖြ႕အစညးမ မး၏ ေျမယမလပပငခြငာက တရမး၀ငအသအမ တျပရန အတြက ‘၁၉၉၇ ခာႏ စ၊ တငးရငးသမးလမ းမ မး၏အခြငာအေရးအကဥပေဒ’ ကထတျပနျခငးျဖငာ လမႈအဖြ႔ အစညးမ မး၏ အမညေပါကပငဆငခြငာ ခ ဥးကပနညးက အသးျပခ႔သည။ ထဥပေဒအရ အမ းသမး ေကမမရ င တစရပဖြ႕စညးၿပး လကရ ာႏ ငာ သမငးတစေလ မက ေျမယမအသးျပမ ၊ ပငဆငမ တ႕က တငးရငးသမး ယဥ ေက းမ အဖြ႕အစညးမ မး၊ ေဒသချပညသမ မး၏ ပာပးမ ျဖငာ စေဆမငးေစခာၿပး၊ ခြျခမးထတေဖၚပငခြငာ၊ ပငးျခမး ပငခြငာ၊ ေ၀င ပငခြင႔ ာႏ ငာ မ းရးစဥဆကပငဆငေသမ ေျမယမမ မးအတြက အမညေပါကလကမ တ ထတေပးပငခြငာ အမဏမအပာႏ ငးေပးခာသည။ အဆပါ ေျမာႏ ငာ အရငးအျမစမ မးသည လမႈအဖြ႕အစညးမ မး၏ ဓနဥစၥမျဖစၿပး၊ တငးရငးသမးအပစမ မး၏ မ းရးစဥဆကပငဆငပစၥညးမ မးျဖစ၍၊ ျပနလညေရမငးခ ျခငး၊ ေနရမခ ျခငးသ႔မဟတ ဖ ကဆးျခငးျပလပခြင႔မရ ေပ။ ေကမမရ ငသည ရပရြမအဖြ႕အစညး ၂၅၀ ေက မ၏ အမညေပါကပငဆငမ မ မးက ထတေပးခာၿပး ေျမအက ယအ၀နး ဟကတမ (၁.၆) သနးေက မ က ယ၀နး ခာသည။ ထဥပေဒသည တငးရငးသမးလမ းအပစမ မးအမး ယငးတ႕ကယတငအသအမ တျပေသမ အျငငးပြမး မ ေျဖရ ငးသညာ ယာႏ ယမး၏ဆးျဖတခ ကအတငး ဓေလာထးတမးဥပေဒအရ အျငငးပြမးမ မ မးအမး ေျဖရ ငးေစရန အမးေပးခာသည။ ထ႔ျပင၊ ေျမယမသမးယမႈမ မးအတြက လြတလပစြမ၊ တငၾကအသေပးျပး၊ သေဘမတ ညခ ကအတြက သတငးေပးသညာ လပငနးစဥတစရပ လအပမႈကလညး ထညာသြငးထမးသည႔အျပင တငးရငးသမးလမ းစမ မးအတြက ဥပေဒေရးရမ အကအညကပါ ေပးအပထမးသည။ ဤကာသ႔ တရမး၀င အသအမ တျပခာသညာအတြက စကပ းေျမမ မးက သတတးေဖမေရးလပငနးအတြကဆးရ းျခငးကာသ႔ေသမ ဥပေဒာႏ ငာ မေလ မေသမကစၥမ မးမ ကမကြယေပးာႏငခာၿပး၊ လမႈအဖြ႕အစညးမ မးအမး သစေတမာႏ ငာ ေတမရငး တရစၦမနကမကြယေရးအတြက အေရးပါေသမအခနးက႑မ ပါ၀ငေစခာသည။ ထသ႔ လမႈအဖြ႕အစညးအေျချပ သစေတမစမခန႕ခြမ အမး ဗယကနမာႏငငမ စျပအျဖစ အတယခာသည။ ျမနမမာႏငငအေနျဖငာ၊ လကရ လမႈအဖြ႕အစညးအေျချပ သစေတမထနးသမးေရးလပငနး စတင ေဆမငရြကေနမႈက ဗယကနမာႏ ငာ အာႏၵယတ႔၏ တညေသမ အေတြ႔အၾကမ မးက႔သ႔ တညေဆမကာႏငရန စဥးစမးာႏငသည။ သ႔မ သမ၊ သစေတမေျမအတြငးရ ၊ ဓေလာထးတမးဆငရမ ေျမယမလပပငခြငာက ေကမငးမြနစြမ ကမကြယာႏငေပမည။ ထ႕အတ၊ သစေတမေျမမဟတေသမေနရမမ မးတြင လမႈအဖြ႔အစညး အေလ႔အထအေပၚ အလမးတအသအမ တျပျခငးအတြကလညး နမနမျပ ျဖစေလသည။ ဗယကနမာႏငငတြင ဥပေဒအရ ဓေလာထး တမးဆငရမေျမယမလပပငခြငာက ရ ငးရ ငးလငးလငး အသအမ တျပမထမးေပ။ သ႔ေသမ ၂၀၀၄ ခာႏ စတြင သစေတမကမကြယျခငးာႏ ငာ စမခန႕ခြမ ဥပေဒက ထတျပနၿပး ယငးဥပေဒတြင ေဒသခအဖြ႕အစညးမ မး၏ လကရ အသးျပေနေသမ သစေတမေျမက ရးရမအစဥအလမအရ လပပငခြငာအမး အသအမ တ ျပထမးၿပး ယငးတ႔၏သစေတမေျမမ မးအမး စမခန႕ခြရမတြငမ မ မးစြမေသမ တမ၀နယမ မ မး သတမ တေပးထမးသည။ ဗယကနမ၏ ဥပေဒအရ သစေတမေျမအတြငးေနထငသမ မးသည ရးရမဓေလာအရ ေျမကလပကငၿပး ေက းရြမ၀နးက ငဧရယမရ သဘမ၀အရငးအျမစမ မးက ေရရ ညတညတာေစရန စမခန႕ခြမ စမခ ကရ ပါက ေရရ ညေျမယမလပပငခြငာ လကမ တမ မးရရ ာႏငပါသည။ ရညရြယခ ကမ မ ဆငးရေသမလမႈအဖြ႕အစညးမ မး၏ လေနမႈဘ၀တးတကျမငာမမးရန၊ လၿခခငမမေသမ ေျမယမလပပငခြငာ ာႏ ငာ အျခမးတစဖကတြင သစေတမ သယဇမတမ မးက ေရရ ညရရ ာႏငရနအျပင သဘမ၀ပတ၀နးက ငကထနးသမးရနဟသညာ အစြနး ာႏ စဘက အၾကမး၊ ခ နခြငလ မ ညမ ေစရနပငျဖစသည။ အာႏၵယာႏငငတြင ၂၀၀၆ ခာႏ စ ဇယမး၀င တငးရငးသမးမ မးာႏ ငာ အျခမးရးရမဓေလာအရ သစေတမတြငး အေျခခ ေနထငသမ မး (သစေတမအခြငာအေရးမ မးအသအမ တျပျခငး) အကဥပေဒ (FRA) အရ၊ သစေတမ

အတြငး အနညးဆး (၇၅)ာႏ စေနထငသညာ၊ ဇယမး၀ငလနညးစတငးရငးသမးမ မး၏ ဓေလာထးတမးအရ ေျမယမ လပပငခြငာမ မးက အသအမ တျပကမကြယေပးခာသည။ လကရ ေျမယမအသးျပေနသမ မးအမး တရမး၀င အသအမ တျပရန ႀကးပမးခ ကတစခအေနာႏ ငာ FRA သည ရးရမဓေလာအရ သစေတမတြငး ေနထငေသမ တငးရငးသမးမ မးက၊ တစဥးခ ငးျဖစေစ၊ အစအဖြ႕လကျဖစေစ ေျမယမကပငဆင၊ အသးျပ၊ ထနးသမးရန သစေတမေျမ- ငါးဧကအထလပပငခြငာ ေလ မကထမးခြငာျပခာသည။ ၂၀၁၅ ခာႏ စ ေဖေဖၚ၀ါရလတြင အစးရသည တစဥးခ ငးစာႏ ငာ အစအဖြ႕အလက ေလ မကထမးမ (၄)သနးနးပါး လကခရရ ခာၿပး၊ FRA ၏ စမမ ျဖငာ ေျမယမပငဆငခြငာ၊ စစေပါငး (၁.၅) သနးေက မ ခ ထမးေပးာႏငခာသည။ အကဥပေဒသည ဆငးရသမ မးအမး လေနမ ျမ ငာတငရနာႏ ငာ သစေတမထနးသမးေရးအတြက ရညရြယသညာအေလ မက သဘမ၀ ပတ၀နးက ငထနးသမးေရးသမမးမ မးာႏ ငာ သစေတမတြငးေနထငသမ မး အေျခခ ခြငာအတြက တကၾကြလ ပရ မး သမ မး၏ ရႈေဒါငာအမ းမ မ ေ၀ဖနမ မ မးက ခခာရသညာအခ ကမ မးမ မ - (၁) ရညရြယခ ကသ႔ေရမကရန အလ မးေ၀းေၾကမငး (၂) အေကမငအထညေဖမမ အမးနညးေၾကမငး (၃) အမ းသမးေျမယမလပပငခြငာက အကမကြယေပးမ မလေလမကေၾကမငး တ႕ျဖစသည။ အက းသကေရမကမ ကသးသပေနစဥကမလအတြငး ေျမယမလပပငခြငာရသမ မး၏ လပကငခြငာ လၿခခငမမမ တးတကလမသညာအေလ မက ရငးာႏ းျမ ပာႏ မ လညး တးတကလမေၾကမငး ာႏ ငာ ေရရ ညေျမယမအသးခ မ က ထနးထမးာႏငေၾကမငး အမ မးကယဆၾကသည။

၃။. အမ းသမးမ မး၏ေျမယမအခြင႔အေရး

အႀကျပခ ကေထမကခခ ကမ မး

ဆးျဖတခ ကခ မ တသညာအဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာအလြယတကဆကသြယာႏငခြငာ ာႏ ငာ အဆပါအဖြ႔မ မး ေရ ႕ေမ မကတကေရမကပငခြငာအပါအ၀င၊ အဆပါအဖြ႔အစညးမ မးတြင အမ းသမးမ မးပါ၀ငေစျခငး ျဖငာ ေျမပငခြငာရ သမ မးက႔သ႔ အမ းသမးမ မး၏တနးတေနရမရရ ေရး အမးေကမငးလမေစရန။

ေျမအသးခ မႈလကမ တတြင ပးတြအမညေပါကပငဆငခြင႔က႔သ႔ေသမ၊ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမ အခြင႔အေရးအတြက ဥပေဒေၾကမငးအရ အကမအကြယေပးမႈ တးတကျဖစထြနးေစရန။

ဥပေဒ အကအညေပးေရးာႏ ငာ ဥပေဒေၾကမငးအရကညရနရညစးမႈ ာႏ ငာ ၀နေဆမငမႈ -၂ ရပလး အတြက ကယစမးလ ယ အျဖစ ကနဥးမ တပတငလပငနးတ႔တြင အမ းသမးမ မး စဥဆကမျပတ ပါ၀ငေစရန။

ကမၻမာလဥးေရ၏တစ၀ကနးပါးသည ေက းလကတြငေနထငလ ကရ ၿပး လယယမ စကပ းေရးလပငနး အမ မးစတြငပါ၀ငေနရေသမလညး၊ ေရရ ညခငျမသညာ ေျမယမလပပငခြငာအေပၚ မ ခေနရသညာ အမ းသမး ဥးေရမ မမ ေသးငယေသမအစတအပငးမ သမ ျဖစေလသည။ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမလပပငခြငာက လၿခခငမမေစရနေဆမငရြကျခငးသည ရညရြယခ ကမ မးျဖစေသမ ၀ငေငြတးတကျခငး၊ ကေလးငယမ မး အဟမရပမစမးသးာႏငျခငးာႏ ငာ ပညမေရးတးတကျခငး၊ မသမးစအတြငး အမ းသမးမ မး၏ ေျပမေရးဆခြငာ ပမခငမမလမျခငးာႏ ငာ လမ အသငးအ၀ငးအတြငး ပမအေရးပါအရမေရမကလမေစျခငး စသညတ႔ကလညး ေပါကေျမမကေစပါသည။ အမ းသမးမ မး၏ ပငဆငခြငာ၊ အမ းသမးမ မးေျမယမလၿခခငမမမ က ပမဥးစမးေပး ျခငးျဖငာ အျခမးအက းအျမတမ မးပါ မ မးစြမရရ လမာႏငေၾကမငး ခငမမသညာ သကေသမ မးရ ပါသည။

လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ အာႏၵယ၊ တရတာႏ ငာ အမဖရကတ႕တြင ာႏ စေပါငးမ မးစြမ အေတြ႕အႀကမ မးအရ ညမ ၍၊ ထတလပမႈပမေစမညာ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေရးက ေဖၚေဆမငရနအတြက၊ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမလပပငခြငာ ခငမမလၿခေစေရး အေကမငအထညေဖမရမတြင၊ ခငမမသညာ အဆငာေပါငး (၂၀)

ေက မက ေဖမထတတညေဆမကခာရၿပးျဖစသည။ ယငးအခ ကမ မး၏ စမရငးအျပညာအစက ကလနဘယမ တကသလ ာႏငငတကမေရးရမဂ မနယတြင (Posterman, 2013) ေဖၚျပခ႔သည။ ယငးအခ ကမ မးမ အခ ႕မ မ- ဆးျဖတခ ကခ မ တသညာ အဖြ႔အစညးမ မးာႏ ငာအလြယတကဆကသြယာႏငခြငာာႏ ငာ အဆပါအဖြ႔မ မး ေရ ႕ေမ မက တကေရမကပငခြငာ အပါအ၀င၊ အဆပါအဖြ႔အစညးမ မးတြင အမ းသမးမ မးပါ၀ငေစျခငး၊ တြဖက လပပငခြငာာႏ ငာ အေမြဆကခခြငာကာသ႔ေသမ အမ းသမးေျမယမလပပငခြငာက ကမကြယသညာ တရမး၀င ယာႏ ယမးမ မးက ပမအမးေကမငးေစျခငးာႏ ငာ ဥပေဒ အကအည ေပးေရးာႏ ငာ ဥပေဒ ေၾကမငး အရကညရန ရညစးမႈ ာႏ ငာ ၀နေဆမငမႈ -၂ ရပလး အတြက ကယစမးလ ယ အျဖစ ကနဥးမ တပတငလပငနးတ႔တြင အမ းသမးမ မး စဥဆကမျပတ ပါ၀ငေစရနတ႔ျဖစသည။

ပ (၂) ျမနမမာႏငငတြင ေျမယမမ တပတငလပငနးေဆမငရြကေပးခာသမ မးအမး

လငအလကခြျခမးမ (နမမတ ၂၀၁၅)

ျမနမမာႏငငတြင အမ းသမးာႏ ငာ အမ းသမးသည စကပ းေရးလပငနးတြင တနးတ ပါ၀ငလ က ရ ၾကသည။ သ႔ေသမ လကရ ေျမယမမ တပတငျခငးလပငနး ေဆမငရြကေနမ တြင အမညျဖညာ သြငးရန ေနရမတစေနရမသမပါ၀ငၿပး အမ မးအမးျဖငာ အမေထမငဥးစးက ျဖညာသြငးၾကေလရမ၊ အမ မးစမ မ အမ းသမးမ မးျဖစေလာရ ပါသည။1 နမမတအဖြ႔၏ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး ကညေဆမင ရြကေပးခ႔သညာ ေျမယမမ တပတငရန ေလ မကထမးမ ရမေပါငးမ မးစြမတြင လယယမေျမမ တပ တင လကမ တစစေပါငး၏

1မ တသမးရနမ မ အဌမအႀကမ အမ းသမးေျမယမအသးခ မ မ၀ါဒ မၾကမးတြင ျပငဆငရနအခ ကအေနျဖငာ လယယမေျမ မ တပတငလပငနးတြင စမရပစမတမးမ မး၌ အမညတစခသမပါ၀ငျခငးက အပငး(၉) အမ းသမးာႏ ငာအမ းသမး တနးတ အခြငာ အေရးမ မးတြင အမ းသမးမ မးာႏ ငာအမ းသမးမ မးတြင “တစဥးတညး သ႔မဟတ ပးတြေျမယမ ပငဆငမ အခြငာအေရးမ မး” တမ စြမရ ရန (အပဒ ၇၃) ဟ စတငရမည။ မညသ႔ဆေစ ဤမ၀ါဒက အေကမငအထညေဖမရမ၌ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမ အခြငာအေရးက အမ နတကယကမကြယရန လကရ ဥပေဒမ မးက ေျပမငးလရနလအပပါမည။

(၈၄%) ရမခငာႏ နးသည၊ အမ းသမးအမညသမျဖစေလသည။ (ပ-၂)။ နမမတအဖြ႔- ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး၏ တငးေဒသႀကးာႏ ငာ ျပညနယ (၇) ခအတြငး ေဆမငရြကခ က မ မးအရ၊ ဤကာသ႔ အမ းသမးပါ၀ငာႏ နး နညးပါးျခငးသည တငးရငးသမး လမ းစကြျပမးမႈက ေက မလြန၍ လငခြျခမးဆကဆမ ာႏ ငာ ဆကစပဖြယ ရ ေၾကမငး သးသပရသည။

ပ (၃) ျမနမမာႏငငတြင တငးေဒသႀကး ျပညနယအလက ေျမယမမ တပတငလပငနး

ေဆမငရြကေပးခာသမ မးအမးလငအလကခြျခမးမ (နမမတ ၂၀၁၅)

နမမတအဖြ႔ာႏ ငာ လငဒကဆမအဖြ႔တ႕၏ သးျခမးစေသမလညးေကမငး၊ ပးေပါငး၍ေသမလညးေကမငး ကြငးဆငးေဆမငရြကခ ကမ မးအရ ျမနမမာႏငငတြင အမ းသမးမ မးက တနးတရညတ ဆကဆျခငးေၾကမငာ၊ အမ းသမးမ မးေျမယမအခြငာအေရးအတြက၊ အထးစးရမဘြယ မရ ေခ ။ သ႔အတြက ေျမယမမ တပတငရမတြင၊ ပးတြအမညေပါကပငဆငခြငာ ရရ ေစရနေတမငးဆမႈမ မလညး အထးဖအမးတစရပမဟတေပ။ အခ ကအ လကမ မးအရ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးက ေျမယမမ တပ တငရန ကညေဆမငရြကရသမ မး၏ (၁၆%) ရမခငာႏ နးမ မ၊ အမ းသမးမ မးျဖစေလရမ၊ အမ းသမးမ မး၏ စးပြမးေရးလၿခမ မ မ အာႏ ရမယရ ာႏငေၾကမငး ျပဆေနေပသည။ လပပငခြငာ မ တပတငရမတြင အမ းသမး၏ အမညထညာသြငးရန ကစၥာႏ ငာပတသက၍ အမေထမငသည အမ းသမးမ မးသည ေျမယမလပပငခြငာက ကငတြယထမးသျဖစသညာ ခငပြနးသည၏ အေထမကအပာက ရရ သျဖငာ ေျမယမလပပငခြငာဆးရ းရန သ႔မဟတ စးပြမးေရးအမးလး၏ လၿခစတခ ရမ ဆးရ းရနအတြက စးရြ႕မ မရ ေၾကမငး ေယဘယ ယဆရပါသည။ ပကတအေျခအေနတြင အမေထမငသည အမ းသမး မ မးသမမက တကယတညးအမ းသမးမ မးာႏ ငာ အမေထမငဥးစးအမ းသမးမ မးသည မသမးစ အတြငး ေျမယမအသးခ မ ၊ သမအပါအ၀င သမးသမးမ မးအမး အေမြဆကခေစမ တ႕ာႏ ငာ ပတသက၍ ေျပမေရးဆခြငာ နညးပါးျခငးအမးျဖငာ ေျမယမလပပငခြငာ မလၿခမ က ေတြ႕ႀကၾကရသည။ နမမတ

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

{&m0wD yJcl; u,m; rauG; rGef ppfudkif; &Srf;

trsdK;orD;

trsdK;om;

အဖြ႔၏အခ ကအလကမ မးအရ သးပတစပေသမ အမ းသမးမ မးသည တစကယရညမ မး ျဖစကမ ေျမယမ လပပငခြငာလၿခခငမမမ အတြက အကအညရ မေနၾကၿပး ယငးအနက (၁၃%) ရမခငာႏ နးမ မ လကမထပသ မ မးျဖစ၍၊ (၂၂%) ရမခငာႏ နးမ မ မဆးမမ မးျဖစၾကကမ၊ (၁%-၂%) ရမခငာႏ နးမ မ ကြမရ ငးထမးသမ မး ျဖစၾကသည။ (လယယမေျမလပပငခြငာ မ တပတငရန ေလ မကထမးသ အမ းသမးမ မးတြငမ (၂.၅%) ရမခငာႏ နးမ မ မဆးဖ၊ တစခလပ၊ ကြမရ ငးထမးသမ မးျဖစၾကၿပး (၅%) ရမခငာႏ နးမ မ လကမထပသ မ မးျဖစၾက၍ (၉၃%) ရမခငာႏ နးမ မ အမေထမငရ သမ မး ျဖစၾကသည။)

လမႈအဖြ႕အစညးမ မး၏ ဥပေဒေရးရမ လမႈ၀နထမးမ မး၏ ထတေဖၚခ ကအရ၊ အထကပါ လဥးေရ ဆငရမ အခ ကအလကမ မး ဖြ႔စညးမႈတြင၊ အမ းသမးမ မးပါ၀ငမႈအခ းသည အာႏ ရမယရ ာႏငသညာ အေန အထမးျဖစေၾကမငး၊ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ အျခမးအမရ ာႏငငမ မးအတြငး လပငနး ေဆမငရြကခ ကမ မး၊ သေတသန ျပခ ကမ မးအရ တသမတတညး ျပဆေနသည။ သမဓကအေနျဖငာ အာႏၵယာႏငင၊ ၾသဒသ ျပညနယတြင လငဒကဆမအဖြ႔သည တစကယရညအမ းသမးမ မးအမး ယငးတ႕၏ေျမယမလပပငခြငာ လၿခခငမမရန ေဆမငရြကရမတြင အေၾကမငးအရမေပါငးစအတြက ထငရ မးေသမ လအပခ ကမ မးာႏ ငာ ရငဆငခာရသည။ မဆးမမ မး၊ တစခလပမ မး၊ စြန႕ပစခရသ အမ းသမးမ မး၊ အမေထမငမရ ဖးသ အမ းသမးမ မး၊ ကယအဂၤါ မျပညာစသအမ းသမးမ မးသည အမ မးအမးျဖငာ ဆငးရသမးမ မးၾကမးတြင အဆငးရဆးျဖစၾကၿပး ေျမယမလပပငခြငာမ တပတငျခငး လပငနးက ထသတ႔က မ ကကြယျပထမးခ ေနရသည။ လငဒကဆမအဖြ႔၏ ၾသဒသ ျပညနယတြင ႀကေတြ႕ခာေသမ အျဖစတစခတြင တစကယရည အမ းသမးတစဥးအမး အမေထမငမရ သျဖငာ မသမးစမ ာႏ မခ ၿပး ာႏြမးတငးကတတြငေနေစသညက ေတြ႕ခ႔ ရသည။ အစးရ၏ ေျမယမခြေ၀မ အစအစဥအရ လငဒကဆမအဖြ႔၏ အကအညျဖငာ ထအမ း သမးအမး အသအမ တျပ၍ အမၿခ ဥယ မဥေျမကြကတစကြက ခ ထမးေပးခာသည။

အမ မးအမးျဖငာ ေျမယမအခြငာအေရးနညးပါးျခငးသည အမ းသမးမ မးအမး မသမးစဘ၀ာႏ ငာ လမ ဘ၀၏ အၾကမး အေရးမပါအရမမေရမကမႈကျဖစေစၿပး၊ ထအမ းသမးမ မးအမး ေျမယမ ေထမက ပာေပးျခငးျဖငာ ယငးတ႕၏စးပြမးေရးအခြငာအလမးအတြက အဓကေသမာခ ကက ပ႔ပးသညာႏ ငာ တေလ သည။ ယခအခါ ေျမအသးခ မႈ အခြငာအေရးအတြက၊ ေျမယမမ တပတငျခငးတြင ပးတြပငဆငခြငာ အတြက တမးဆးျခငးမ မးက ျမငေတြ႕ခာရရမ၊ ေျမယမမာအမ းသမးမ မးက အထးရညရြယ၍၊ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ အစအစဥမ မးအမးျဖငာ ကစမးေပးသငာသည။

ပဋပကၡအေျခအေနတြင အမ းသမးမ မးသည လကနကကငအဖြ႕အစညးမ မးတြင တမ၀န ထမးျခငး သ႔မဟတ အျခမးတစေနရမသ႔ အလပလပကငရန ထြကခြမသြမးျခငးတ႕ေၾကမငာ တစကယရညအမ းသမး ရမခငာႏ နးသည ျမငာတကလမာႏငသည။ သရလကၤမာႏငငေျမမကဖကရ ဂ ကဖနမခရငတြင (၂၅)ာႏ စၾကမ ျပညတြငးစစေၾကမငာ ေျမမကဖကတမလမ မးေနထငရမ နယေျမမ မး သညပတဆ႕ခထမးရၿပး၊ ေတမငဘကရ လမ မးစျဖစေသမ ဆငဟမလနယေျမာႏ ငာ သးျခမးျဖစခာရသညာအတြက အမ းသမးဥးေဆမငေသမအမေထမငစ မ မး မ မးျပမးခာရသည။ လငေယမက မးမ မး၊ အစက ေမမငမ မးာႏ ငာ ဖခငမ မးသည စစမႈမထမးမေနရ အစအစဥေၾကမငာ စစသမးအျဖစ စေဆမငးခခာရၿပး စစပြတြငက ဆးခာသလ၊ စစျပနေယမကားမ မးသည လညး ေျမမကဘကရ အာႏၵယာႏ ငာ ေတမငဘကရ သရလကၤမသ႔ အလပရ မရနထြကခြမခာၾကသည။ ရလမဒအျဖစေထမငေပါငး မ မးစြမေသမ အမ းသမးမ မးသမ က နရစခာရမ၊ အမ းသမးမ မးသည အမေထမငဥး စးအျဖစ မသမးစတမ၀န က ယခာရေသမလညး၊ ယငးတ႔တြင ေျမယမလပပငခြငာသည တရမး၀ငအခြငာ

အေရးအျဖစ မရရ ၾကေပ။ ဂ ကဖနမအေျခစက အမ းသမးမ မးေဆမငရြကေသမ တရမး၀ငကညေထမကပာေရး ဌမနသည ထအမ းသမးမ မးအတြက ယငးတ႕၏ေျမအမး တရမး၀ငအမညေေပါက ရရ ေရးအတြက ေျမယမမ တပတငေရးအစအစဥျဖငာ ကညေျဖရ ငးေပးခာရသည။

အမ းသမးမ မးသညယငးတ႕လပကငေသမေျမယမအတြက အမ းသမးမ မးာႏ ငာထပတ ေျမယမ လပပငခြငာရရ ေရး၊ အျခမးေသမ အမ းသမး၊အမ းသမး ပးတြလပပငခြငာ သ႔မဟတ တြဖကလပပင ခြငာတ႕ာႏ ငာပတသက၍ အေျခခအခြငာအေရးတ႔သည က ယျပန႔ေလသည။ ၂၀၁၄ ခာႏ စ ဒဇငဘမလ ၌ ာႏငငတကမမ မ မးစြမေသမအေတြ႕အႀကမ မးက အေျခခ၍ နမမတ မ ျမနမမာႏငငေျမယမ အသးခ မ မ၀ါဒ(မၾကမး)တြင လယယမေျမမ တပတငလပငနးအတြငး အမ းသမးအမ းသမး အခြငာ အေရးညမ ေအမင ေဆမငရြကျခငးသည အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမအခြငာအေရးက တးတကေအမင လပေဆမငရသမမက က နးမမေရး၊ လမ ေရး၊ စးပြမးေရးာႏ ငာ အျခမးေသမ က႑မ မးစြမတြင အက းအျမတမ မးရရ ေစေၾကမငး ေဖမျပခာသည။ ေဖၚျပခ ကတြင၊ သမးဆကျခမးျခငး၊ ကေလးသငယ က နးမမေရးတးတကေကမငးမြနေစျခငး၊ မသမးစအတြငး ေျမယမအခြငာအေရးမ မးအေပၚ ၾသဇမသကေရမကေစျခငးအပါအ၀င၊ အခြငာအမဏမပမ ရေစျခငးတ႔လ ပါ၀ငသည။

အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမအခြငာအေရးအေပၚ အာႏၵယျပညမ ေလ႔လမေတြ႔ရ ခ က ၂၀၁၂ခာႏ စ၊ ေအမကတဘမ(၁၁)ရကေန႔တြင၊ စညးရးလ ပရ မးသမ မးာႏ ငာ ျပညေထမငစအစးရတ႔ အဂၢရမသေဘမတ ညခ ကက လကမ တေရးထးလကသညာႏ ငာ ေျမမ႔ယမမာမ မးအမးကယစမးျပသညာ ဂာႏၵေနမကလကမ မး၏ ‘ေဒလသ႔ ျငမးခ မးစြမခ တကေရး’ အစအစဥသညလညး ရပနမးသြမးခ႔သည။ ဤသေဘမတညခ ကက ေျမယမလပကင ခ ထမးမႈအတြက အၾကးစမးျပျပငေျပမငးလမႈ ေဆမငရြကရန အခ နဇယမးကသတမ တေပးခ႔သည။ ျပျပငေျပမငးလ ေဖၚေဆမငရမတြင အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမပငဆငခြင႔အခြငာအေရးကအသအမ တျပေရး၊ တစဧက၏ ၁၀ပတစပ ေသမေျမက အမျခဥယ ဥေျမအျဖစ ေ၀ျခမးေပးေရး၊ ေက းလကေနဆငးရသမးျပညသမ မးအတြက က မး-မခြျခမးမႈ မရ ေစဘ အမရမေျမကြက ခြေ၀ခ ထမးေပးေရးတ႔ ပါ၀ငသည။ သေဘမတညခ ကတြင ပါ၀ငသညာ အေကမငအထညေဖၚရန အခ ကတစခ ကက ေဆမငရြကာႏငရနအတြက၊ အာႏၵယေက းလကဖြ႔ျဖးေရး၀နၾကးဌမန၏ လမးညႊနမႈျဖငာ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကးသည အာႏၵယလမေရးအဖြ႔အစညး မ မးာႏ င႔ဆကသြယ၍ ‘တစမ းသမးလးအမျခေျမရပငခြငာ’ ဥပေဒမၾကမးကေဖၚေဆမငရမတြင ပါ၀ငေဆမငရြကခ႔သည။ အဆပါ မၾကမးသည ယခအခါ အစးရအဖြ႔၏အတညျပခ ကရရနာႏ ငာ ဥပေဒျပေရးအတြက တငသြငးာႏငရန ေစမငာ ဆငးသညာအဆငာသ႔ ေရမကရ ေနေပျပ။ အဆပါဥပေဒမၾကမးကေရးဆြရမတြင လြနခ႔သညာ(၁၀)ာႏ စေက မ ကမလ အတြငး ရရ ခ႔သညာ ာႏငငေတမအဆငာ အမျခေျမခ ထမးေရးအစအစဥမ မးေဆမငရြကခ႔ရမမ ရရ ခ႔သညာ က ယျပန႔ေသမ အေတြ႔အၾကမ မးကအေျခခ၍ ေဆမငရြကခ႔ျခငးျဖစေပသည။ အဆပါအေတြ႔အၾကမ မးထြင အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမ ပငဆငခြငာ အခြငာအေရးမ မးမ မ သသမစြမပါ၀ငလ ကရ ေနခ႔ရမ၊ ဥပေဒမၾကမးတြငေဖၚျပပါ အေၾကမငးအရမအမ မးစ က ထညာသြငးျဖစခ႔ရေလသည။ ဒသမ တစဆယဧက၊ အမျခေျမဥယ မဥ ခြေ၀ေပးရမတြင အမ းသမးမ မးလညး အက း၀ငေၾကမငး ေဖၚျပသညာ အေနျဖငာ မၾကမး၏-အပငး-၂ “မသမးစ” ဟေဖၚျပရမ၌ “မဆးမမ မး၊ အမေထမငကြမ မး၊ မသမးစ၏စြန႔ပစခမ မး (လင ေယမက မးမ မး၏စြန႔ပစခမ မး) ကလညး သးျခမးအမေထမငစဟမ တယရမညဟ ပါရ ခ႔သလ၊ “တကယတညး အမ း သမး” ကအဓပၸါယဖြငာဆရမတြငလညး “မဆးမမ မး၊ အမေထမငကြမ မး၊ သးျခမးေနထငသအမ းသမးမ မး၊ လင ေယမက မးေပ မကဆး ေနသမ မး၊ အသက-၃၀ ာႏ ငာအထကအမေထမငမျပရေသးသမ မး” ဟ၍ပါရ ခ႔ေလသည။ အထးတလညေဖၚျပ ျပဌမနးခ႔ခ က အေနျဖငာ “ထကသငာေသမအမေထမငစတစခတြငရ သညာ အရြယေရမကျပးျဖစသ အမ းသမးရ ခ႔လ င၊ အမေထမငစ၀ငအမ းသမး၏ အမညျဖငာ အမျခေျမအမညေပါကသတမ တေပးရမည” ဟပင ေဖၚျပာႏငခ႔သည။ (လကရ ာႏငငေတမ၏ အမျခေျမခ ထမးေရးအစအစဥတြင ကမနမတမကမျပညနယ၌ ဇနးသည တစဥးတညးအမညျဖငာခ ထမးေပးသလ၊ အေနမကဘဂၤလမးျပညနယတြင ဇနးသညာႏ ငာ ခငပြနးအမည ပးတြခ ထမး ေပးခ႔သည။) ဥပေဒမၾကမး၏ အပငး-၈၊ တြင ‘အမျခေျမခ ထမးေပးရမတြင ဥးစမးေပးရမညာ စမရငး’ ကေဖၚျပရမ၌၊ အမ းသမး အမ ေထမငဥးစး ာႏ ငာ တကယတညးေနအမ းသမးတ႔ကစမရငး၏အစပငး၌ ေဖၚျပထမးသည။ ေအမကပါအေရးယေဆမငရြကခ ကမ မးမ မ ဥးစမးေပးအျဖစခယထကသညာ ဆငးရသအမ းသမးမ မးအတြက အထး ျပထမးသညာ အေရးၾကးေဆမငရြကခ ကမ မးျဖစေပသည- ဆငးရသညာမသမးစမ မး၏ အမျခေျမခ ထမးမႈ ရရ ခစမးထကသမ မး စစစသတမ တရနနညးလမးမ မး ေခါငးစဥပါ အစ အစဥ-၁ ၏ အမျခေျမရရ ပငခြငာအတြက ေဖၚေဆမငရမတြင အနမာဆးသတမ တခ ကမ မးအတြက ေဖၚျပထမးသညာ၊ အပဒခြ-၁(က)တြင၊ အမ နစငစစ၊ ရသငာရထကသညာ ဆငးရသေျမမ႔ယမမ႔၊ အမရမေျမမရ ေသးသညာ မသမးစမ မး မက နခ႔ေစေရးမ မ လအပခ ကတစရပျဖစေၾကမငး၊ အပဒ-၁(ဂ)တြင အမရမေျမခ ထမးရမတြင ကနက စရတ မရ ေစရ ဟ၍လညးေကမငး၊ ျပဌမနးထမးသည။ အဆပါျပဌမနးခ ကမ မးသည၊ အလြနတရမဆငးရ၍ ေနစရမ၊စမးစရမမရ သ အေျခအေနမ႔အမ မးစက ကညေပးမညာ ျပဌမနးခ ကမ မး ျဖစေပသည။

အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမအခြငာအေရးအေပၚ တရတျပညမ ေလ႔လမေတြ႔ရ ခ က

တရတျပညသည စေပါငးလယယမစနစက ၁၉၇၉ခာႏ စ ာႏ ငာ ၁၉၈၄ခာႏ စကမလအတြငး ပယဖ ကခ႔ျပး အသငး၀င မ မးက လယယမေျမအညအမ ခြေ၀ေပးခ႔သည။ ဤသ႔ လယယမလပငနးေဆမငရြကမႈက အမေထမငစတစခခ ငး စအတြက လပပငခြငာခြေ၀ေပးခ႔ျခငးျဖငာ ကမလတဖြ႔ျဖးမႈလပငနးမ မးျဖစသညာ (လယယမလပငနးမ မးက အခ နကက ေဆမငရြကေစာႏငျခငး၊ စတၾကကမ းကေရြးခ ယစကပ းာႏငျခငး၊ ဓါတေျမၾသဇမအသးျပမႈက သတျဖငာ ေဆမငရြက ေစာႏငျခငး၊ ေပါငးျမကကာႏငနငးစြမာႏ မနငးာႏငျခငး)စသညတ႔က ေဆမငရြကာႏငေစျခငးတ႔ေၾကမငာ ထတလပမႈက ကနဥးအစကပင အၾကးအက ယတးျမ ငာေစခ႔သည။ သ႔ေသမလညးတစဥးခ ငးစ၏ ေ၀စက ေျမေပၚတြင ျပသာႏငျခငး မရ သျဖငာေျမာႏ ငာပတသက၍ဆငရမဆငခြငာ အေထမကအထမးမ မးေပၚတြငအမေထမငဥးစး၏အမည၊ အထးသျဖငာ ေယမက မးအမညမ မးသမ ေဖၚျပာႏငၾကသည။ အမေထမငစပငေျမာႏ ငာပတသက၍ စမဆးျဖတရမတြငလညး ထသက သမ ဆးျဖတလပကငေလ႔ရ သည။ သ႔ေသမ၊ ေက းရြမအမ မးအျပမးတြင ေျမယမခြေ၀မႈ ညတမ တျဖစေစေရး ဆကလကေဆမငရြကေပးရသညာ ‘ျပနလည ည ာႏႈငးေရး’ဟေခၚသညာ လပငနးစဥတစရပကရ ေနျပနသည။ အမေထမငစမ မးတြင အမေထမငက ၍ ေခြ းမ အျဖစ ေရမကရ လမသမ မး၊ အျခမးအမေထမငစမ အမ းသမးာႏ ငာလကထပျပးအျခမးအမေထမငစ၏ ေခြ းမအျဖစ မမ အမ ေထမငစမ ထြကခြမသြမးသမ မး၊ အသစေမြးဖြမးလမသမ မး၊ ကြယလြနသမ မးစသညျဖငာ လဥးေရအေျပမငးအလ အျမ ျဖစေပၚေနေလရမ၊ လဥးေရေျပမငးလလမမႈာႏ ငာအည ေျမယမခ ထမးမႈကျပာႏငရန အခါအမးေလ မစြမ၊ ေက းရြမ ေကဒါမ မးက ဥးေဆမင၍ မလခ ထမးေျမက ျပနလညသမးယျပး၊ လကေလ မညေထြသညာ ေျမယမခ ထမးမႈမ မး က ေဆမင ရြက ေပးရသည။ ဤသ႔ေဆမငရြကျခငးသည ေက းရြမအတြငးရ လတစဥးခ ငးစအလက ေျမယမေ၀စက အညအမ ျဖစေစေသမလညး မေမ မမ နးာႏငသညာ ၀နထပ၀နပးက ျဖစေစခ႔သည။ ေျမတစရပအတြက ကမလလတ၊ ကမလရ ည ရငးာႏ းျမ ပာႏ မႈမ းက မညသမ လကကငေဆမငရြကျခငးမျပၾကေတမာေခ ။ တစရမသစမ သ႔မဟတ တစာႏ စစမအတြကသမ လပေဆမငၾကေတမာသည။ အေၾကမငးကမး၊ အဆပါေျမကမညသညာအခ န၊ ေက းရြမေကဒါ မ မးက ‘ျပနလညည ာႏႈငးေရး’ လပငနးစဥအတြက ေျမကျပနလညသမးယမည ဆသညကမညသမ မသာႏင ေသမေၾကမငာျဖစ ေလသည။ ေျမယမအေပၚရငးာႏ းျမ ပာႏ ၾကေစရနအမးေပးေသမအမးျဖငာ၊ တရတျပညသ႔သမၼတာႏငငေတမ၏ ၁၉၉၈ခာႏ စ၊ ေျမယမ စမခန႔ခြေရးဥပေဒအရ၊ ေတမငသလယသမမးမ မးကမမလပကငခြငာရေျမေပၚတြင ာႏ စေပါငး(၃၀)လပကငအသးျပခြငာ ျပလကသညာအတြက၊ အဆပါေျမကသမးယ၍ ျပနလညည ာႏႈငးရနမ မမ မးစြမ ခကခသြမးေစခ႔သည။ ေနမကဆကတြ အေနျဖငာ၊ ၂၀၀၂ခာႏ စတြင ျပဌမနးခ႔သည႔ ေက းလကေဒသ၊ ေျမယမမ မးက ကနထရကခ ပဆမႈဆငရမ ဥပေဒ ထြက ေပၚလမျပးေနမက ‘ျပနလညည ာႏႈငးေရး’ လပငနးစဥမ မလကေတြ႔တြင မရ သေလမကပင ျဖစသြမးခ႔သည။ ယငးသ႔ ျဖစလမသညာႏ ငာ အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမပငဆငခြငာအခြငာအေရးမ မးအတြက အထးျပဌမနးခ ကမ မး ထြကေပၚလမခ႔ သည။ ယငးဥပေဒ၏ ပဒမ-၆တြင အမ းသမးမ မး၏ ေျမယမရပငခြငာတနးတ အခြငာအေရးအတြက အခငအမမ ရပ တညေဖၚျပထမးသည။ သ႔ေသမ ပဒမ-၂၁(၁)တြငမ ာႏ စ(၃၀) ကနထရကစမခ ပအတြက ခ ပဆသညာ အမေထမငစ၏ ကယစမးလ ယျဖစရမညဟဆျပနသည။ ေနမကဆကတြသေတသနျပခ ကမ မးအရ ခ ပဆျပးသည႔ ကနထရက စမခ ပ၏ (၁၇%)တြငလညးေကမငး၊ ဒတယအေထမကအထမးအျဖစ ထတေပးသညာ သကေသခလကမ တ၏ (၃၈%) တြငလညးေကမငး ဇနးျဖစသ၏အမညပါရ ခ႔ေလသည။ ပဒမ (၃၀)တြင ျပဌမနးခ ကမ မပ၍အေရးပါသည။ အမ းသမးတစဥးသည အျခမးရြမသ႔လကပါ အမေထမငျပခ႔ရေသမ ခငပြနးျဖစသ၏ေက းရြမတြင သမအတြက ေျမယမေ၀စမရရ သ၍ သမ၏ မလေျမေ၀စထမးသမးထမးရနျဖစသလ၊ ခငပြနးေသဆး (သ႔မဟတ) ကြကြမခ႔လ ငလညး သမ၏ေ၀စက ထနးသမးထမးေစရန ျပဌမနးထမးသည။ ‘ျပနလည ည ာႏႈငးေရး’ ကဥပေဒကလကမခသညာအတြက သမအေနျဖငာ ခငပြနးရ ရမ ရြမတြင သမအတြက ေျမေ၀စရာႏငရန အေၾကမငးမရ ေတမာေခ ။ ကြငးဆငးသေတသနျပခ ကမ မးအရ ေတြ႔ၾကရသညာ အခကအခမ မးမ မ အမ းသမး အနညး

ငယသမလ င၊ လကထပျပးေနမက သတ႔ခစမးပငခြငာရ သညာေျမေ၀စက ဆကလကလပကငာႏငရန အခြငာအေရးက အသးခ ၾကသည။ အေၾကမငးရငးတစခမ မ ၊ မမရပရြမကစြန႔၍ လကထပသြမးၾကသမ မးမ မ ေျမရ ရမအရပသ႔ အၾကမၾကမ အသြမးအျပန မလပာႏငၾက၍ျဖစသည။ မသမးစပငေျမယမအေပၚတြင ေ၀စေတမငးခသည႔ အေလ႔ အက ငာမ မမနးမသမး အမ မးစအတြက ရ ကစရမဟ ခယထမးၾကသညမ မးလညးရ သည။ အျခမးတစဖကတြငမ သမး ျဖစသ၏ ေျမယမေပၚတြငပငဆငမႈ အခြငာအေရးက ထနးသမးထမးၾကျခငးမ မ မမ၏သမးျဖစသ အမေထမငကြခ႔လ င၊ သ႔မဟတ စြန႔ပစခခ႔ရလ င အမကျပနလမ၍ သမ၏မလရပငခြငာအတငး ရရ ခစမးေစာႏငရနျဖစသည။ ျပသနမက ေျဖရ ငးရနအတြက မေဟမငးျဖစသညာ ‘ျပနလညည ာႏႈငးေရး’လပငနးစဥနညးျဖငာ ေျဖရ ငး၍မရာႏငေပ။ ဤသ႔ေဆမငရြကျခငးျဖငာ တရတေတမငသမ မးျဖစသညာ၊ ေယမက မး၊မနးမအမးလးအတြက လပကငခြငာက မတည မျငမ ျဖစေစလ က၊ ေယဘယ အမးျဖငာ ေျမယမအေပၚတြင ရငးာႏ းျမ ပာႏ ၾကမညမဟတေပ။ အမ မးေထမကခမႈ ရရ ေစာႏငသညာ ျဖစာႏငေျခတစခမ မ အမေထမငစအလက ဥးပငဧရယမမ မးကလကရ အက ယအ၀နးအတငးထမးျပး၊ အမေထမငစ လဥးေရေျပမငးလလမမႈအေျခအေနအရ၊ အနဆးသမးတစေယမက တစရြမသမးာႏ ငာလကထပသြမး လ ငေသမလညးေကမငး၊ မသမးစ၀ငျဖစလမမညာ ေခြ းမေရမကရ လမလ င ေသမလညးေကမငး ေ၀စက ျပနလညခြေ၀ သတမ တျခငးပငျဖစသည။ အမေထမငစ၀ငတစဥးခ ငး၏ေ၀စက ေျမေပၚတြငခြျခမးသတမ တျခငးမဟတမဘ၊ ေ၀စအခ းအဆကသမသတမ တျခငးျဖစေၾကမငးမ တယသငာသည။ ဥပမမ… အမေထမငစတစခသည (၅)မသ႔မဟတ တစဟကတမ၏ သးပတစပကကနထရကခ ပဆထမးသညဆပါစ႔။ ဤအမေထမငစတြင လ(၄)ဥးရ ခ႔ေသမ၊ အမ ေထမငစ၀ငတစဥးစမ မ အဆပါဥးပငဧရယမ၏ ေလးပတစပစက ပငဆငခြငာရရ ေပမည။ သ႔ေသမ ေျမေပၚတြင မညသညာအပငးျဖစသညဟ ပငးျခမးသတမ တထမးမႈ မရ ေပ။ သ႔ေသမ ဥပေဒတြင ေ၀စပငဆငသ အေနျဖငာ ေ၀စ အရ ပငဆငမႈက အေျခအေနအရ ေတမငးဆလမလ င သးျခမးလပကငထြနယကာႏငေစရန၊ င မးရန၊ ေရမငးရန၊ လႊအပာႏငရနအတြက ေျမေပၚတြငပငးျခမးသတမ တေပးရနက ေတမငးဆပငခြငာရ ေၾကမငး၊ ရ ငးလငးစြမ ျပဌမနး ာႏငခြငာရ သည။

၄။ ေျမယမသမးယျခငးမ မးာႏ ငာ ေျမယမအျငငးပြမးမႈ ျဖနေျဖေရး

အႀကျပေထမကခခ ကမ မး

မျဖစမေနေျမက သမးယ၍ ေလ မေၾကးေပးသညာအခါ၊ လပကြကဥးပငက ယပါက ေငြျဖင႔ေပးေလ မ

ေစျပး၊ လပကြကဥးပငေသးငယပါက ေျမအစမးေပးျခငးနညးလမးကသမ အသးျပေစသညာ ခ ဥးကပ ေဆမငရြကပ ေျပမငးလက ငာသးေစရနအတြက ဥပေဒမ မးက ျပငဆငရန၊

သမးဆညးထမးသညာ ေျမယမမ မးက အသးမျပျဖစပါက ျပနလညေပးအပေရး ဥးစမးေပး ေဆမငရြကရန၊

အတတကမလနစနမမႈမ မးအေပၚ ခြေ၀ပငဆငခြငာ (ကမလရ ညခစမးခြငာ အခြငာအေရး)၊ ေငြျဖငာ ေပးေခ ျခငး၊ အစရ ယယမေ၀စ စသညတ႔အပါအ၀င ေလ မေၾကးက နညးလမးစျဖငာေပးေခ ျခငး ခ ဥးကပမႈမ းျဖငာ ေျဖရ ငးရန၊

ေျမသမးဆညးျခငးအတြက ေလ မေၾကးေပးရန နညးအမ းမ းရ ရမ၊ ေအမကပါတ႔ပါ၀ငသည- (က) ေျမသမးယစဥကမလ၏ သငာေလ မေသမ ေလ မေၾကးက တပါတညးေပးျခငး၊ (ခ) ာႏငငေတမမ သမးယသညာေျမမ မးအတြက၊ အသးမျပျဖစပါက ျပနလညေပးအပျခငး၊ (ဂ) အတတက သမးယသညျဖစေစ၊ လတတေလမသမးယသညျဖစေစ၊ မ တမႈမရ ေသမေလ မေၾကးအတြက အစမးထးျပနေပးျခငး ဟ၍ ျဖစသည။

(က) သမးယစဥကမလ၏ သငာေလ မေသမေလ မေၾကးေပးျခငး

ျမနမမာႏငင၏ ေျမယမလၿခခငမမမ မရ ျခငးတြင မေရတြကာႏငေသမေျမသမးမ မ မးသည က ယျပန႔စြမ ပါ၀ငေနသည။ ထေျမသမးမ မ မးစြမသည ပမ နမဟတပ စစအစးရအပခ ပခာသညာ ဆယစာႏ စ မ မးစြမ အတြငးျဖစပြမးခာသည။ ေျမယမမ မးက စစတပကယတငျဖစေစ ယငး၏ ကယစမးလ ယမ မးကျဖစေစ ေက နပေလမကေသမအေၾကမငးျခငးရမ သ႔မဟတ ရ ငးလငးခ ကမရ ပ မၾကမခဏသမးယၿပး ထသမးယမ မ မး၏ ဆးက းမ မးက ယေန႔တင ခစမးေနရလ ကရ သည။ ၁၉၈၀ ာႏ စမ မးမ ၁၉၉၀ ာႏ စမ မးအတြငး ေျမယမဆးရ းခာသညာ မ မးစြမေသမေတမငသမ မးသည ယခအခါ ပထမဆးအႀကမအျဖစ ယငးတ႕၏ေျမယမက ျပနလညရရ ရန ရရတငးတငး ေတမငးဆလ က ရ ၾကသည။ (ပ-၄)။ လတတေလမာႏ စမ မးအတြငး အခ ႕ေသမ ေျမယမသမးမ မ မးတြင ပြငာလငး ျမငသမမ အနညးငယာႏ ငာ ေလ မေၾကးေပးရနညႊနၾကမးမ အနညးငယတ႕ျဖငာ ပမ၍ ပစမ နလမၿပး တရမး၀င လမးေၾကမငးမ မး အရေဆမငရြကလမသညက ေတြ႕ရခ နတြင လကတေလမ အေနျဖငာ အစးရ၏ ျပျပငေျပမငးလမ မ မး ေဆမငရြကသညာႏ ငာအည အဖြ႕အစညး အမးလးၿခငကမ ပစမ န ေျမယမသမးမ မ မးာႏ ငာ ပစမမ နေသမေျမသမးမ မ မးက တငျပလမၾကသည။

ပ (၄) ျမနမမာႏငင၏ာႏ စအလကေျမယမသမးမ မ မး (Namati, 2015)

ေျမယမသမးယျခငးာႏ ငာ ေပးေလ မျခငးတ႕အတြက ဥပေဒာႏ စခမ စညးမ ဥးစညးကမးမ မး ခ မ တထမး ပါသည။ (၁) ေရ းက ေသမ ၁၈၉၄ ေျမသမးအကဥပေဒာႏ ငာ (၂) အစးရအေနျဖငာ အစးရပငေျမမ မးက ေပးအပရန အရ နျမ ငာတငေပးေသမ လတတေလမဥပေဒျပမ ျဖစသညာ ၂၀၁၂ ခာႏ စ ေျမလြတ၊ ေျမလပာႏ ငာ ေျမရငးမ မးစမခန႕ခြေရးဥပေဒ တ႔ျဖစသည။ ၂၀၁၂ ဥပေဒတြင ေျမယမေလ မေၾကးေပးအပရမ၌ သငာေတမ မ တေစရနျပဌမနးထမးရမ - တစဧကပ မးမ အထြကာႏ နး၏ သးဆေသမပမမဏက ေပးေလ မရန၊ ေျမယမက တးတကေအမငေဆမငရြကထမးမ မ မးအတြက တနဖး၏ (၂) ဆေသမပမမဏက ေပးေလ မရန၊ ေျမယမ အတြက လကရ ေပါကေစ း ပမမဏအတငး ေပးေလ မရန- ယငးေပးေလ မရမညာပမမဏမ မးက တြကခ ကရ မညာ နညးလမး၊ ေျမသမးယျခငးာႏ ငာ ေပးေလ မျခငးတ႕ကေဆမငရြကမညာနညးလမးမ မးာႏ ငာ ပတသက၍မ ျပငးထနစြမေ၀ဖနခရလ ကရ သည။ ထ႕နညးတ ၁၈၉၄ ခာႏ စ ေျမသမးအကဥပေဒတြင အစးရအေနာႏ ငာ ေျမယမကအမ မးျပညသ အက းအတြကျဖစေစ စးပြမးေရးအတြကျဖစေစ သမးယရမတြင လကနမရမညာ နညးလမးက ခ မ တထမးရမ ႀကတငအသေပးျခငးာႏ ငာ ေလ မေၾကးေပးေလ မျခငးဆငရမ နညးလမးမ မးက ခ မ တထမးေသမလညး တသမတတညး လကနမမ မရ ၾကေျခ။

ေျမယမသမးယျခငး သ႔မဟတ ေျမယမကမျဖစမေန ရယျခငးတ႔သည ာႏငငတစခက အပခ ပရမတြင ပါ၀ငေသမ သမမနအစတအပငးတစရပျဖစပါသည။ အေျခခဥပေဒာႏ ငာ ဥပေဒအမ မးစသည “အမ မးျပညသ အတြက” “အမ မးျပညသ အသးျပရန” ာႏ ငာ/သ႔မဟတ “အမ မးျပညသအက းစးပြမးအတြက” မျဖစမေန ေျမယမရယျခငးကခြငာျပထမးၿပး မ မးစြမေသမရညရြယခ ကမ မးာႏ ငာ ေျမယမရယျခငးမ မးရ ရမ လမးပနးဆက သြယေရး(လမးမ မး၊ တးေျမမငးမ မး၊ အျမနလမးမမ မး၊ ေလဆပမ မး၊ မးရထမးလမးမ မး)၊ အမ မးျပညသ အေဆမကအဥ (ေက မငးမ မး၊ စမၾကညာတကမ မး၊ ေဆးရမ မး၊ ျပညသ႕အမယမမ မး)၊ အမ မးျပညသ အတြက အသးခ မ မ မး (ေရ၊ ေရဆးေျမမငး၊ လ ပစစ၊ ဓါတေငြ႕၊ ဆကသြယေရးဆငရမမ မး၊ ဆညမ မး၊ ေရေလ မငကန မ မး)၊ အမ မးျပညသ အပနးေျဖရမေနရမ (ကစမးကြငးမ မး၊ ဥယ မဥမ မး၊ အမးကစမးျပလပရနေနရမမ မး၊ သဘမ၀

0

10

20

30

40

50

60

1970 ESpfrsm; 1980 ESpfrsm; 1990 ESpfrsm; 2000 ESpfrsm; 2011 rSpí

အတငးထနးသမးသညာေနရမမ မး) ာႏ ငာ ကမကြယေရးဆငရမရညရြယခ ကမ မး (စစအေျခစက စခနးမ မး) တ႕ျဖစသည။ ျမနမမာႏငငသည ဆကလကဖြ႕ၿဖးတးတကလ ကရ ရမ ယငးေျမယမသမးယသညာ ကစၥမ မးသည ဆကလကတးတကလမာႏငဖြယရ ပါသည။ ထ႕ေၾကမငာ သမးယသညာ လပငနးစဥတြင ာႏ စဥးာႏ စ ဘက မ တေစရနအတြက၊ ာႏငငတကမဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမ မးအတငး မသမးမျဖစေျမသမးျခငးဆငရမ လပငနးစဥ၏အဆငာမ မးစြမက ေကမငးမြနစြမ ပစခ စစဥထမးသညာ ဆငရမဥပေဒမ မးတြင ရ ငးလငးစြမ ျပဌမနး ထမးသညာအတငး လြတလပျခငး၊ ႀကတငအသ ေပးျခငး၊ သေဘမတညခ ကမ မးအမး ခ ျပအသ ေပးျခငးာႏ ငာ သငာေလ မေသမေလ မေၾကးေပးေလ မျခငး တ႕ပါ၀ငေသမ နညးလမးက လကနမသငာပါသည။ (ပ - ၅ )

ပ (၅) ာႏငငတကမမ အသအမ တျပထမးေသမ ေကမငးစြမေရးဆြထမးသညာ မသမးမျဖစေေျမသမးယမ လပငနးစဥ (Landesa, 2015)

ေျမယမရယမ မ မးာႏ ငာပတသက၍ ရ ငးလငးစြမျပဌမနးထမးသညာ လပငနးစဥတစရပ အျပင၊ ယခအခါ ေျမမာယမမာာႏ နးမ မးျမငာတကလ ကရ ၿပး လပကြကငယ ေတမငသစကပ းေရးက ျမ ငာတငေပးရနအလ႔င မ လၿခခငမမေသမ ေျမယမလပပငခြငာက ပာပးေပးရနလအပသညာအေလ မက ေျမမာယမမာ မ မးအတြက ေျမယမ ခြေ၀ခ ထမးေပးမ ျဖငာ ပာပးေပးရမည ျဖစသည။ ျမနမမာႏငငအေနာႏ ငာ ေျမယမသမးယျခငးလပငနးစဥ တစရပလးအတြက ျပနလညတြကခ က သးသပသငာပါသည။ မျဖစမေန ေျမယမသမးယျခငးာႏ ငာေလ မေၾကး ေပးေလ မျခငး၏ အေျခခလပငနးစဥ တစရပလးက လပကြကက ယ ဥးပငႀကးမ မးထမ သမးယပါက ေငြျဖငာ ေပးေလ မ၍၊ လပကြကငယေတမငသမ မးထမ သမးယပါက ေျမအစမးထးေပးေလ မေစျခငးမ လြ၍ အျခမးနညး လမးျဖငာ ရယရန မျဖစာႏငေသမ အေျခအေနသ႔ ေျပမငးလသငာပါသည။ ၂၀၁၅ ခာႏ စ၊ ကမၻမာဘဏ၏ ေျမယမာႏ ငာဆငးရာႏြမးပါးမ ကြနဖရငာသ႔ တငသြငးခ႔သညာ လတတေလမတအစရငခစမတြငလညး တညေသမ သးသပခ ကကေတြ႕ရ ရသည။ ထတငျပခ ကတြင ျမနမမ၏ ေျမယမဥပေဒာႏ ငာ မ၀ါဒတြင လပကြကငယ ေတမငသမ မးဘကမ အထးအခြငာအေရးေပးရပတညရန ေျပမငးလသင႔ေၾကမငး ျငငးခေဆြးောႏြးခ႔သည။ “ေျမယမေစ းကြကတစခသ႔ အကးအေျပမငးကမလတြင၊ ေတမငသလယသမမးမ မးက ကမကြယသညာ ယာႏ ယမးမ မးမ မ အမးေကမငးသနမမေစရမည။ အေရးအႀကးဆးမ မ ထအခ ကကပာပးသညာအေနျဖငာ ၂၁၁၂ ခာႏ စ၊ ေျမယမဥပေဒမ မးတြင အခ ႕ေသမဥပေဒဆငရမအခ ကမ မးက ေျပမငးလရမညမ မ ျပငပရငးာႏ းျမ ပာႏ

သတစဥးာႏ ငာ လယယမေျမကခ ႕ထြငစကပ းာႏငသညကျပသာႏငေသမ ေတမငသတစဥးတ႕ ေျမယမပဋပကၡ ျဖစလ င ယငးေတမငသအမး ဥးစမးေပးရမညဟ ရ ငးလငးစြမ ျပဌမနးထမးရပါမည။ ထသ႔ကမကြယေပးမ နညးပါးျခငးသည ာႏငငတစ၀ မး ေျမယမသမးယျခငးမ မးကႀကးစြမအေထမကအကျပေလသည။” (Mark 2015)။ ထခ ဥးကပေလာလမမ နညးလမးာႏ ငာ ယထမဘတက ေသမ ေကမကခ ကမ မးအရ၊ အထးစးပြမးေရး ဇမ မးရ စကမ လပငနးမ မး၊ စကပ းေရးလပငနးႀကးမ မးကာသ႔၊ ခ မးသမသမ ဆငးရသသ႔ ဥးတညေသမ စးပြမးေရးထက၊ လကရ ရ ငသနေနေသမ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးက အသမးေပးသငာ ေၾကမငး မ တယရမညျဖစၿပး ယငးအခ ကက ဆငးရာႏြမးပါးမ ေလ မာခ ရန ဥးတညသညာ စကပ းေရးလပငနးမ တဆငာ စကမ ာႏငငေတမသ႔ ေျပမငးလ၍ ျမနမမာႏငငဖြ႕ၿဖး တးတကေစရန ထေရမကေသမ လကနကအျဖစအသး ခ ရမညျဖစသည။

(ခ)။ ာႏငငေတမမ သမးယသညာေျမမ မးအတြက၊ အသးမျပျဖစပါက ျပနလညေပးအပျခငး၊

ဤနညးလမးက အေရ ႕ေတမငအမရ တြင လြနခာသညာာႏ စမ မးအတြငး၌ ေအမငျမငစြမ အသးခ ာႏင ခာသည။ ဤနညးလမးတြင လထ၊ အစးရ၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမ မးသည ေျမယမသမးယမ မ မးအတြက ပမအကဆတလမၾကမညျဖစသည။ ျမနမမာႏငငရ မေျပလညေသးေသမ အတတသမငးရ ေျမယမသမးယမ မ မးတြင အမ မးစမ မ သးစြမ မရ သညက ေတြ႕ရသည။ လကရ ျမနမမာႏငငရ ဥပေဒမ မးတြင ယငးအသး မျပသညာ ေျမယမမ မးက ျပနေပးအပရန ျပဌမနးထမးသညမ မးမ မ ေအမကပါအတငးျဖစသည။

လယယမေျမဥပေဒ ပဒမ (၃၂) တြင စမကနးတစခသည လအပသညထကပမေသမ ေျမကသမးယပါက အသးမျပပက နရ ေသမေျမအမး မလေျမပငရ ငထေပးအပရမည ာႏ ငာ

ေျမလြတေျမလပာႏ ငာေျမရငးမ မးစမခန႔ခြေရးဥပေဒ ပဒမ (၁၆ (ခ))တြင ေျမက ေလးာႏ စ အတြငး အသးမျပပါက ာႏငငေတမသ႔ျပနလညအပာႏ ရမည။

ဗယကနမာႏငငတြင စကမ လပငနးႀကးမ မးတညေဆမကရနရညရြယ၍ သမးယၿပး အသးမျပသညာ ေျမမ မးာႏ ငာပတသက၍ ကစမးရမတြင လကရ ျမနမမာႏငငတြင က ငာသးေနေသမ ဥပေဒ လပထးလပနးမ မးာႏ ငာ ဆငတသညာနညးလမးက အသးျပခာေၾကမငး လတတေလမ သမဓကမ မးရ ပါသည။ ၂၀၁၃ ခာႏ စတြင ဗယကနမေတမငပငးရ ေတနငျပညနယာႏ ငာ လအနျပညနယတ႕၌ ေဒသအမဏမပငမ မးသည ဟကတမ ငါးေထမငပမမဏရ ေျမအမး စပါးစက လယသမမးမ မးထသ႔ ျပနလညေပးအပခာသည။ ထေျမသည စကမ ဥယ မဥာႏ ငာ ေဂါကကြငးမ မး တညေဆမကရန စမကနးအမ းမ းေရးဆြထမးသညာအတြငးမ အစတအပငးျဖစၿပး ယငးျပညနယ ာႏ စခသည ပထမဆး အသးမျပသညာေျမမ မးက ျပနေပးသညာ ျပညနယမ မးအျဖစ မ တတင စကထာႏငခာသည။ အစးရ၏တမ၀နရ ေသမဌမနမ မ စမကနးဥးစးဌမနျဖစၿပး ဌမနေပါငးစ ေကမမတတစရပဖြ႕ စညးကမ ယငးစကမ လပငနးမ မးသည ထတလပာႏငစြမးရ မရ က ဥပေဒအတငး စစမးစစေဆးခာသည။ ထအခါ ဧကေထမငာႏ ငာခ ၍ အသးမျပပထမးသညက ေတြ႕ရ ရၿပး လယသမမးမ မးထသ႔ျပနလညအပာႏ ခာပါသည။ အမဏမပငမ မးသည ယငးဆးျဖတခ ကက ျပညသအမး အသေပးၿပး ယခငစကပ းသမ မးက ေျမယမ ျပနလညရယၿပး စကပ းရန အမးေပးလ ႕ေဆမခာသည။

ကေမၻမဒယမးာႏငငတြင စးပြမးေရးေဆမငရြကရန အေၾကမငးျပခ ကျဖငာ ရယထမးၿပး အသးမျပသညာ ေျမယမမ မးက ၂၀၀၁ ခာႏ စ၌ ျပနလညေပးအပခာရမ၊ လပနညးလပဟန တမကြျပမးျခမးနမးသည။ ျမနမမာႏငင၏ ေျမလြတ၊ ေျမလပာႏ ငာ ေျမရငးမ မးစမခန႕ခြေရးဥပေဒတြင (၅၀) ဧကမ ဧကေထမငေပါငးမ မးစြမ အထ က ယျပန႔စြမရယာႏငသကာသ႔၊ စးပြမးေရးအလ ငအျမန ဖြ႕ၿဖးေစရန ရညရြယခ ကျဖငာ ကေမၻမဒးယမး၏ ၂၀၀၁ ခာႏ စ၊ ေျမယမဥပေဒသည၊ စကပ းေရးလပငနးႀကးမ မးာႏ ငာ စကမ လပငနးအသးျပရနအတြက ေျမယမ ဟကတမတစသနးအမး၊ လကရ ေဖမေဆမငေနေသမ ခ မးသမသမ ဆငးရသသ႔ဥးတညေသမ စးပြမးေရး တညေဆမကရန အလ႕င မ ခြေ၀ေနရမခ ထမးေပးခာသည။ ထမျဖစမေန ေျမယမသမးယျခငး၏ ဂယကေနမက တြင အသးမျပပ က နေသမေျမမ မးစြမ က နရ ေနသျဖငာ၊ အစးရသည ထအသးမျပေသမ ေျမမ မးအတြက အခြနေကမကရန လပထး လပနညးမ မးက ထတျပနေၾကျငမလကသည။ ထ႕ေၾကမငာ ေျမရယထမးသမ မး သည ရယထမးေသမေျမမ အက းအျမတထက အခြနထမးေဆမငရျခငးက ပမမ မးျပမးလမသျဖငာ ယငးအရ း ေၾကမငာ လပပငခြငာမ မးက ရပစလကၾကသညာ အက းထးမ မးရရ ခာသည။ ယငးနညးလမးာႏ ငာ ပတသက၍ အခ ကအလကမ မး မရရ ေသးေသမလညး၊ ယငးနညးလမးသည ျမနမမာႏငင၌ ေျမယမမာ ေတမငသမ မးအမး ေျမယမခြေ၀ေပး၍ လပကြကငယေတမငသစကပ းေရးကအမးေပးရန မ မးစြမေသမ နညးလမးမ မးထမ တစခအျဖစ မ တယရမညျဖစသည။ ကေမၻမဒးယမး၏ ဒတယနညးလမးမ မ မမ မတေသမ ေလ မေၾကးျဖငာ သမးယထမးေသမေျမမ မးအမး ျပနေပးသညာအခါက က ငာသးခာသည။ ထတျပနထမးသညာ သမဓက တစခမ မ အပနးေျဖဇမခစမကနး တစခတြင မမ တေသမ ေလ မေၾကးျဖငာ လ (၉၀၀)ကာႏ ငခာရမ အစးရမဟတေသမ အဖြ႕မ မးာႏ ငာ ကမၻမာဘဏ (ကေမၻမဒးယမးသ႔ ေခ းေငြရပဆငးျခငးျဖငာ)၏ တြနးအမးေၾကမငာ ေျမယမရယမ မ မး ရပဆငးကမ ေျမယမမ မးအမး ျပနလည အပာႏ ခာရသည။

ျမနမမာႏငငတြင အဖြ႕အစညးမ မးသည သမးယထမးေသမေျမယမမ မးအမး ျပနလညေပးအပရန အတြက ဖအမးေပးသညာနညးလမးအမ းမ းက လပေဆမငလ ကရ သည။ အသးျပေသမ နညးလမး တစခမ မ တရမးစြဆျခငးျဖစၿပး၊ ယငးနညးအတြက တရမးစရတ ျမငာမမးျခငးသည အဟန႕အတမးျဖစလ ကရ ရမ အလ ရ ငေထမကပာသညာ ဥပေဒ၀နေဆမငမ မ မး လအပပါသည။ ထအမ မ မးတြင ေျမယမျပနလညေပး အပျခငးသညရ မးပါးၿပး ေအမငျမငသညာ အမ မ မးမ မလညး ေလ မေၾကးတးျမ ငာေပးအပျခငးသ႔သမ ဥးတည ခာသည။ သမဓကအမးျဖငာ မၾကမမကထတျပနေသမ အစရငခစမ တစေစမငတြင မေကြးတငး ေဒသႀကး အတြငး ဆညေဆမကလပသျဖငာ ေျမယမဆးရ းခာသရြမသမးမ မးပါ၀ငသညာ အမ အတြက တရမးရးစမးရတမ မ (၁၈) သနး(အေမရကနေဒၚလမ ၁၈၀၀ခန႔) (Mark 2015) လအပခာသညဟဆသည။ ျမနမမာႏငငတြင ပမထေရမကေသမ နညးလမးမ မ ျပညသ႕လႊတေတမလယယမေျမသမးဆညးမ စစမးေရး ေကမမရ ငျဖစၿပး ယငးနညးလမးတြင ေအမငျမငသညာ အမ အေရအတြကပမ မးျပမးၿပး တရမးရးစမးရတကနက ျခငးမရ ေပ။ ထနညးလမးအရ ေျမယမအမ နတကယ ျပနရသညမ မးလညးရ ၿပး ေကမမရ ငအေထြေထြ အတြငးေရးမ း၏ ၂၀၁၅ ခာႏ စ ဇြနလတြင ေျပမဆခ ကအရ ေကမမရ ငသ႔ တငစမစစေပါငး (၃၀၀၀၀) ေရမကရ ခာၿပး (၂၀၀၀၀) ကစစမးစစေဆးလ ကရ ပါသည။ အနညးငယေသမပမမဏျဖစသညာ (၈၈၂)မ က ေလ မေၾကးေပးအပ ရနဆးျဖတခာပါသည။ ယငးအမ အမ မး အျပမးမ မ၊ စေပါငးအမႈတြမ မးျဖစျပး၊ ေကမမရ င၏အဆအရ (၃၃၆၈၀) မသမးစမ မးအမး၊ (၃၃၅၀၀၀) ဧက ခန႕ရ ေသမ လယယမေျမ (၁၈၀၀၀၀) ဧကာႏ ငာ ျမ႔ေျမ (၁၅၀၀၀၀) ဧက) အမး၊ ျပနလည ေပးအပာႏငခာသျဖငာ အက းေက းဇးမ မးခစမးလ ကရ ပါသည။

ထအခ ကအလကမ မးသည ေကမငးမြနေသမလပငနးအစဟထငရေသမလညး နမမတအဖြ႔ာႏ ငာ လငဒကဆမအဖြ႔တ႔ ပးေပါငး၍ ရ မးျပညနယအေရ ႕ပငးတြင ကြငးဆငးေဆမငရြကခ ကအရ ေတမငသ လယသမမးအဖြ႕မ မးသည ယခငကမမ တေသမ ေျမယမသမးယမ မ မး သ႔မဟတ အနညးငယမ ေသမ ေလ မ ေၾကးျဖငာ လတတေလမသမးယမ မ မးအေပၚ ဆးရႈးခရသညာအေသးစတအခ ကအလကမ မးာႏ ငာတကြ ပမ န အယခတငျပလ ကရ ၾကသည။ တငးေဒသႀကးာႏ ငာ ျပညနယ ငါးခအတြငး လငဒကဆမအဖြ႔၏ ၀နထမးမ မးမ ကြငးဆငးေဆမငရြကခ က၊ တငးေဒသႀကး ာႏ ငာ ျပညနယခာႏ စခအတြငး နမမတအဖြ႔၏ လထအေျချပ ဥပေဒ လမႈ၀နထမးမ မး၏လပငနးေဆမငရြကခ က၊ ေတမငသလယသမမး အသငးအဖြ႕မ မး၊ တကၾကြလ ပရ မး သမ မး၊ ဥပေဒအက းေဆမငေရ ႕ေနမ မးာႏ ငာ ာႏငငတကမအဖြ႕အစညးမ မး၏ အစရငခတငျပခ ကမ မးအေပၚ ကးကမးတြကခ ကမႈအရ၊ ေျဖရ ငးၿပးသညာတငၾကမးစမ အေရအတြက အေနျဖငာ (၈၈၂) ေစမငထကမ မးစြမ ပမသငာၿပး ထပမတးခ ႕ ေဆမငရြကာႏငေသးေၾကမငးေတြ႕ရသည။ ထပမ၍ ေဒသဆငရမအဆငာသ႔ ေျမယမမ မး ကျပနလည ေပးအပသညာအခါ တငျပတငၾကမးမ မ မး ထပေနရမ၊ ေျမယမျပနလညခ ထမးျခငးအေပၚ တြင ေျမယမအျငငးပြမးမ မ မး ျပနလညေပၚေပါကလမပါသည။ အစးရအေနာႏ ငာ လကရ အေျခအေနတြင တငၾကမးမ မ မးအေပၚ ပြငာလငးျမငသမမ ရ ၿပး ျပညသပါ၀ငေသမနညးလမးျဖငာ ဆးျဖတရနအတြက မခ မ တထမးမ နညးပါးေနေသးသည။ ရလမဒအေနျဖငာ ျပနလညေပးအပေသမ ေျမယမမ မးအတြက လယယမေျမမ တပတင လကမ တထတေပးရနမ မ ႀကတငစစဥထမးမ မရ ပ၊ တစခါတစရ ယငးေျမသည မလေတမငသမသမးစမ ျပနရၿပး၊ တစခါတစရတြင သမးယထမးေသမစစတပထမ သးစမးအျဖစ ျပနလညင မးရမးလပကငသေတမငသ မ မးမ လပပငခြငာရေလာရ ကမ တစခါတစရတြငမ လကရ အသးျပေနသေတမငသမ မးမ လပပငခြငာ ရတတ ေလသည။ လမဘေပးလမဘယမ မ မးာႏ ငာ ပဂၢလေရးအက းအျမတမ မးေၾကမငာ တရမး၀ငတငျပ တငၾကမးျခငး မရ သမ မးထသ႔ ေျမကေပးအပေလာလ ရ ေလသည။

ထအခ ကမ မးအရ ထခကနစနမပ ကစးမ မ မးာႏ ငာ မတရမးရယမ မ မးအတြက တရမးရး ာႏ ငာ ာႏငင ေတမအဆငာ လႊတေတမေကမမရ ငတ႕သညလညး ေလ မေၾကးေပးရသမတတာႏငၿပး အမးကးဖြယ သရေကမငး အျဖစသ႔ နးစပလမမ မရ ေပ။ အကယ၍ ေနမကဆးေသမပနးတငသည ေျမမာယမမာမ မး ကေလ မာခ ရနာႏ ငာ လပကြကငယေတမငသမ မးကပာပး၍ ဖြ႕ၿဖးလမေစရနဆပါက အေကမငးဆးေသမ နညးလမးသည အမရ တြင ႀကးက ယစြမ ေအမငျမငခာေသမ ငါးာႏငင၏အေတြ႕အႀကမ မးကအေျခခ၍ တစာႏငင လးပါ၀ငသညာ ေျမယမခြေ၀ ခ ထမးမ အစအစဥက အလ ငအျမနာႏ ငာ ျပငးျပငးထနထနႀကးစမး အေကမငထညေဖၚရနပငျဖစပါသည။ (အပငး ၁၊ လပကြကငယစကပ းေရး၊ ေျမမာယမမာာႏ ငာ မ တေသမ ေျမယမခြေ၀မ တြင ေဖမျပထမးသည)

(ဂ) လတတေလမာႏ ငာ အတတကမလ မမ တေသမေပးေလ မျခငးာႏ ငာ ေျမသမးမ မ မးအမး ေျဖရ ငးျခငး

အတတကမလနစနမမႈမ မးက ေျဖရ ငးရမတြင ာႏငသအကနယ၊ ရႈးသအကနေပး ဟသညာ သည ေပါငးလဒေျဖရ ငးနညး၊တနညးအမးျဖငာ အက းထခကနစနမေစခာသမ မးက ေျမကရယၿပး တငျပေတမငးဆ သမ မးက ေျမယမလကမာေစသညာ နညးျဖငာ စတငေျဖရ ငးရနမသငာေခ ။ ေျဖရ ငးသညာအစအစဥတြင အျခမးပမအက းရ သညာ ေျဖရ ငးရန နညးလမးမ မးအနက - အျငငးပြမးေျမ ကခြျခမး၍ တစဖကမ အျခမး တစဖကကပာပးေစျခငး သ႔မဟတ အစးရမ ေလ မေၾကးအျဖစ ေငြေၾကး၊ ေျမအစမးေပးျခငး သ႔မဟတ ဖြၿဖး တးတကေရးလပငနးတြင အစရ ယယမပါ၀ငခြငာတ႔ ပါ၀ငသည။ တရတျပညမႀကး၊ ထင၀မာႏ ငာ ေတမငကရး ယမးာႏငငမ မးတြင လငဒကဆမအဖြ႔မ ေတြ႕ရ ခာသညမ မ စကပ းေရးမဟတေသမ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လပငနး

မ မးအတြက ေျမယမ သမးယရမတြင ရ ယယမအညအမ ပါ၀ငေစျခငးသည ထေရမကေသမ ေလ မေၾကး တစချဖစသည။ ေတမငအမဖရကတြငမ အတတကမလကေျမယမမ ာႏ ငထတခခာရသမ မးက ေငြေၾကး ေလ မေၾကးေပးျခငးသည ေအမငျမငေသမေပးေလ မမ ျဖစသညဟ ေတြ႕ရ ရသည။ (ျမနမမာႏငငတြငမ လမ ဘ၀မ မးက ျပနလညထေထမငာႏငရန ေျမအစမးေပးေလ မျခငးသမ ျဖစရပါမည။) နစနမမႈမ မး ထပခါ ထပခါ မရ ေစေရးအတြက၊ ကမကြယမ မ မးျပလပရနသညလညး အေရးပါေပသည။ သမဓက အေနျဖငာ အာႏၵယာႏငငတြင ဇယမး၀င တငးရငးသမးအပစမ မးကာသ႔ေသမ ေျမယမျပနလညရရ သ အပစမ မးက ေျမယမက လႊေျပမငးျခငးမ အစးရက တမးျမစ သ႔မဟတ ဆငးငာထမးသည။

တရမး၀ငအပခ ပမ ယာႏ ယမးမ မးအတြငး သငာေလ မစြမကယစမးျပေစမ ၊ ဥပေဒျပဘမသမစကမး၊ မၾကမးေရးဆြသမ မးာႏ ငာ အေကမငအထညေဖမသမ မးပါ၀ငမ ၊ ေဒသခမ မး၏ ဆးျဖတာႏငခြငာ၊ ဆကလက ထတျပနမညာေၾကျငမခ ကမ မးာႏ ငာ အမ မးျပညသ အတြကေဆြးောႏြးပညမေပးေရး တ႔တြငပြငာလငး ျမင သမရ မ (ထ႕အတ ျမနမမာႏငငတြင ယခငကျပနမတစရပအျဖစရ ျမငရေသမ ပးေပါငးပါ၀ငခြငာအတြက အမ နတကယ အလပျဖစမညာအခ နျပဌမနးမ ) ပါ၀ငသညာ မ တေသမေျမယမခြေ၀မ သည အတတကမလ၏ ေျမယမဆငရမတငျပ တငၾကမးမ မ မးအတြက အျခမးေသမယတ က သညာအေျဖတစချဖစသည။ အစမးထး ေပးေလ မျခငးမ းသည လေနမ ဘ၀ျပနလညထေထမငေရးအတြက အေကမငးဆးျဖစေသမလညး နစနမမ မ မးက ရ ငးလငးစြမသရ ျခငးသညလညး ဤလပငနးစဥအတြက အေရးႀကးေသမ အစတအပငး တစချဖစေပသည။ ေျမာႏ ငာဆငေသမ အမ နတရမးာႏ ငာ ျဖနေျဖေရးေကမမရ ငမ မး သ႔မဟတ ယငးာႏ ငာတေသမ ဖြ႕စညးမ မ မးသညလညး ေတမငအမဖရကာႏငင၏ အေတြ႔အႀကအရ ထေရမကသညာ အခ ကမ မးျဖစ၍ ထညာသြငးစဥးစမးသငာပါသည။

(ဃ) အျငငးပြမးမ မ မးေျဖရ ငးရန မ တစအက ဥး

ေျမယမစမကနးအစအစဥမ မးာႏ ငာ ယငးတ႕ကအေထမကအပာျပမညာ ဥပေဒအကအညလပငနးမ မး သည အျငငးပြမးမ ေျဖရ ငးေပးမညာအဖြ႕အစညးမ မး၊ အစအစဥစမခန႕ခြသမ မးာႏ ငာ ေျမယမမ၀ါဒအရ အက းရရ မညာသမ မးက ေျမယမမ၀ါဒ၊ ေျမယမဥပေဒာႏ ငာ ေျမယမမ တပတငျခငး လပငနးစဥ မ မးအတြက ဥပေဒဆငရမ ပညမေပးလပငနး ေဆမငရြကသငာသည။ ဆးျဖတခ ကခ မ တသမ မးအေနျဖငာ ဥပေဒဆငရမ လပငနးစဥမ မး၊ လပထးလပနညးမ မးက အျပညာအ၀နမးမလညေသးသ၍ လပပငခြငာမ မး ခ ထမးေပးမ မျပသငာပါ။ အာႏၵယ၊ သရလကၤမာႏ ငာ ကေမၻမဒးယမးာႏငငတ႕၏ တရမးစရငေရးက႑မ အေရးပါသမ မးာႏ ငာ ေျမယမဌမနမ အရမရ မ မး အတြက ပညမေပးေရးက ေျမယမလပပငခြငာေပးေရးအစအစဥမ မးာႏ ငာ တကြေဆမငရြကခာၿပး ရလမဒေကမငး အခ ႕ ရရ ခာသည။ ေျမယမျပနမမ မးအတြက ရညရြယဖြ႕စညးေသမ ေျမယမအျငငးပြမးမ ေျဖရ ငးသညာ အမဏမပငအဖြ႕မ မးအတြက မ မးစြမေသမစျပမ မးတြင ၾသစေတးလ ာႏ ငာ ေဟမငေကမငရ ေျမယမခရးမ မး၊ နယးဇလနရ မမအရတငးရငးသမးမ မးအတြက ၀နေဆမငလ ကရ ေသမ ေျမယမအထးျပတရမးရးမ မးာႏ ငာ အေမရကနျပညေထမငစ၊ မနဆမခ းဆကျပညနယရ ေျမယမတရမးရးမ မး ပါ၀ငပါသည။ ေတမငအမဖရက ာႏငငတြင ေျမယမအျငငးပြမးမ ေျဖရ ငးရန အမ နတရမးာႏ ငာျပနလညထေထမငေရး ေကမမရ ငမ မးက စျပအျဖစ မ တယ ေဆမငရြကသည။

(၅) သတငးအခ ကအလက စမခန႕ခြမ

အႀကျပေထမကခခ ကမ မး

ေက းလကလထအဖြ႕အစညးမ မးာႏ ငာ တစသးပဂၢလမ မးအေနျဖငာ ေျမယမာႏ ငာပတသကေသမ စမရြက စမတမးမ မးာႏ ငာ ေျမယမမ၀ါဒဆငရမသတငးအခ ကအလကမ မးကရရ မ ပမလြယကေစရန၊

လကခာႏငဖြယေျမပထတလပေရးအစအစဥမ မး၊ ပြငးလငးျမငသမမ ရ ရနာႏ ငာ ရယာႏငရနအတြက ေသခ မေအမငေဆမငရြကရန၊ လထပါ၀ငမ ရ ေစရန၊ ေျမယမမာမသမးစမ မး၏ စမရငးေကမကယရနာႏ ငာ အစးရပငေျမရာႏငမ ကသရ ထမးရန၊ ေတမငသလယသမမးမ မးသည ပငဆငေသမေျမမ မး၏ လပပငခြငာလၿခခငမမမ က ကမကြယရန

အတြက ယငးေျမာႏ ငာပတသကသညာ သတငးအခ ကအလကမ မးက ရရ ာႏငရမည ျဖစသည။ သတငးအခ ကအလကရရ ာႏငေရးသည ေကမငးမြနေသမအပခ ပမ ၏ ေသမာခ ကတစခလညး ျဖစပါသည။ တက ေသခ မေသမ၊ ပြငာလငးျမငသမေသမ၊ အလြယတကရာႏငေသမ သတငးအခ ကအလက စမခန႔ခြမ အမးျဖငာ ေတမငသလယသမမးမ မးသည ယငးတ႔ပငဆငေသမ ေျမ၏ တရမး၀ငအခြငာအေရး မ မးက သကေသျပာႏငၿပး၊ ယငးလပပငခြငာမ မးာႏ ငာပတသကသညာ အသေပး ေၾကျငမခ ကမ မးက လညးေပးာႏငသျဖငာ၊ အစးရအေနျဖငာ လပကြကငယေတမငသမ မး၏ အေျခအေနာႏ ငာ ယငးတ႔၏ လထအဖြ႔အစညး မ မး၏ အေျခအေနက ပမ၍ မ ကခ ညမျပတ ေစမငာၾကညာာႏငေပသည။ ထ႔အျပင ပာပးမ မ မးာႏ ငာ အမေတမေၾကး သ႔မဟတ တးခ ႕၀နေဆမငမ မ မးကာသ႔ေသမ အျခမးအစးရ၀နေဆမင မ မ မးက ပမထေရမကေစရန ာႏ ငာ ပမရရ ာႏငရန ေဆမငရြကာႏငမညျဖစသည။ ထသတငးအခ က အလကစနစအေနျဖငာ လပကြကငယ ေတမငသမ မး၏ အက းစးပြမးကကမကြယရန မျဖစမေန လအပၿပး အဓက ေသမာခ ကမ မးမ မ (၁) ကနက စရတနပါးျခငး (၂) ပြငာလငးျမငသမမႈရ ျခငး (၃) ရယလြယျခငး (အခ ကအလကမ မးက သကဆငေသမ လထေနထငရမ အနးအနမးအထ ေရမကရ ာႏငျခငးအပါအ၀င) (၄) မ တမႈရ ျခငး (၅) ထးတမးစဥလမစနစာႏ ငာ ဆြယပြမးေသမ ေျမယမလပပငခြငာ မ မးအပါအ၀င ရ ပေထြး၍ တစခာႏ ငာတစခ ထပေနေသမေျမယမလပပငခြငာမ မးကလညး လႊမးၿခမျခငး (၆)ေရးသမးျပစထမးေသမ စမရြကစမတမး မ မးကအေျချပသညထက လကရ လမ စနစက ပမအေျခခ၍တညေဆမကထမးျခငး၊ (၇) အမ းသမးမ မး အပါအ၀င ျပနမရ ာႏငေျခရ ေသမ အပစမ မး ကကမကြယမ အတြက စစေဆးခ နည ျခငးျခငးတ႔ျဖစပါသည။ အခ ႕ကစၥမ မးတြင သတငးအခ က အလကမ မးသည အငတမနကမ ရရ ာႏငေသမလညး အမ နအေျခအေနအရ ကြနျပတမာႏ ငာအငတမနကရရ ာႏငမ ခ ႕တာတတသျဖငာ သတငးအခ ကအလကမ မးက စမရြကစမတမး အသြငျဖငာ ေရမကရ ာႏငေသမ ေနရမမ မးသ႔ျဖန႔ျဖးျခငးသည ပမအဆငေျပသည။ ျမနမမာႏငငတြင ေျမယမမ တတမးအေျမမကအမ မးက ၿမ႕နယအဆငာတြင ထနးသမးထမးၿပး သမမနေက းလကေန ေတမငသမ မးအေနာႏ ငာ ထအခ ကအလကမ မးကရရ ရနအတြက ခရးအကြမအေ၀းာႏ ငာ လပငနးစဥတ႔သည အခကအခအဟန႔အတမးျဖစေနပါသည။ ထ႔ေၾကမငာ ျမနမမာႏငငအေနာႏ ငာ ေက းရြမ၊ ေက းရြမ အပစအဆငာတြင သတငးအခ ကအလကထမးရ ျခငးကာသ႔ေသမ လကလ မးမ ရနအတြက အျခမးေရြးခ ယရန နညးလမး အေျမမကအမ မးက စဥးစမးရမညျဖစသည။

ထသ႔လထအေနာႏ ငာရရ ာႏငမညာ မ တတမးမ မးတြင ေျမယမာႏ ငာပတသကသညာ တရမး၀င ေျမမ း အတနးအစမး၊ တရမး၀ငတက ေသမေျမပာႏ ငာ ေျမတငးမ တတမးမ မး၊ ေျမယမလပပငခြငာ ရ သမ မးစမရငး

(မလေျမယမလပပငခြငာရရ သမ မး၊ သးစမးမ မး၊ လမႈအဖြ႔အစညး သ႔မဟတ ေျမကအသးျပရနာႏ ငာ ေျမရ ေရ သ႔မဟတ သစပငစေသမ အရငးအျမစမ မးကအသးျပခြငာရ ေသမ ဆငာပြမးလပပငခြငာရရ သ၊ အေပါငခသ သ႔မဟတ အေပါငထမးသမ မး၊ ကငးလြတခြငာရသမ မးာႏ ငာ အစးရလပပငခြငာရေျမတ႔အပါအ၀င)ာႏ ငာ လပပငခြငာကလႊေျပမငးမ မ မးအမးလး စသညာအခ ကမ မး ပါ၀ငရေပမည။

အာႏၵယာႏငင အနဟရမပရမဒကရ တြင ေက းရြမအဆငာ အပခ ပသအမဏမပငမ မးမ ေျမယမ မ တတမးမ မးက ထနးသမးထမးရ ၿပး ေျမပငရ ငကစစစသတမ တ၍ လပပငခြငာမ တတမး မ မးတြင ထညာသြငးမ တသမးသည။ ထမ တတမးမ မးတြင ေျမယမာႏ ငာပတသက၍အေျခခအခ ကမ မးျဖစသညာ ပငရ ငအမညာႏ ငာ ဧရယမ၊ ေျမမ းတနဖးာႏ ငာ ေျမခြနေကမကခမ တ႔ကာသ႔ အေျခခ အခ ကအလကမ မး ပါ၀ငသည။ တငးတမမ တသမးမ မ မး ျပလပၿပးသညာ နယေျမမ မးတြင ေျမယမမ တတမးမ မး၌ ေရ၀ငာႏ နး၊ ေျမဆလႊမအမ းအစမး၊ ပငဆငမ သဘမ၀၊ ပမအေသးစတေသမ အျခမးသတငး အခ က အလကမ မးျဖစသညာ တမ၀နရ မ မ မး၊ သးစမးခ မ ာႏ ငာ စကပ းသညာသးာႏ တ႕ကသ႔ အေသးစတအခ ကအလကမ မး ထညာသြငး မ တသမးထမးသည။ ေျမယမမ တတမးမ မးသည ေက းရြမအဆငာ ေျမယမအပခ ပေရး ရးခနးတြင ရ ေနသညာအတြက ရြမသရြမသမးမ မးအေနျဖငာ မ တတမးမ မးက စစေဆးရနလမ ေရမကာႏငေပသည။ မ တတမးမ မးကေျပမငးလမ ျပရနလအပေသမအခါ ေဒသ အမဏမပငမ မးသည ေကမငးစြမခ မ တထမးေသမ လပငနးစဥအတငး လကနမေဆမငရြကရသည။ ထလပငနးစဥတြင ာႏငငေတမအဆငာ ေျမစမရငး ဌမနသ႔ ေျပမငးလျခငးမ မးက ေပးပ႔ရနလညး ပါ၀ငသည။ အေမြဆကချခငးအတြက အေမြဆကခသ မ မးသည ေလ မကလႊမပစတစေစမငက ေဒသအမဏမပငမ မးထေပးပ႔၍ အမဏမပငမ မးမ အမ မးျပညသ သရ ရန ေၾကညမခ က ထတျပန ပါသည။ ကန႔သတထမးသညာ အခ နအေတမအတြငး ကန႔ကြကခ ကမ မး တငျပာႏငၿပး ကန႔ကြကမ ရ လမပါက အျငငးပြမးမ မ မးက ေျဖရ ငးေပးပါသည။ ကမလေစာေရမက၍ အျငငးပြမးမ မရ သညာအခါ ေျမယမလပပငခြငာမ တတမးအမး အမဏမပငမ မးမ လပထး လပနညးအတငး ျပငဆငေပးပါသည။ 2

ေျမယမမ၀ါဒ၏ အေျခခက ေသမနယပယတစခမ မ သတငးအခ ကအလကစမခန႔ခြေရး ျဖစၿပး အထးသျဖငာ ျပျပငေျပမငးလေရး၏ အေစမပငးကမလျဖစေသမ ေျမယမမာမသမးစမ မးအမး စမရငးေကမကယ ခ နတြင အေရးႀကးပါသည။3 ေျမပထတလပျခငးသညလညး ဆငးရာႏြမးပါးမ ေလ မာခ ရန ေျမယမျပျပင ေျပမငးလေဖမေဆမငေရးလပေဆမငရမတြင အေရးပါၿပး ျမနမမာႏငင အမ းသမး ေျမယမအသးခ မ မ၀ါဒ ဆဌမအႀကမမၾကမးတြင ထညာသြငးေရးသမးထမးပါသည။ အသစျပဌမနးေသမ ေျမယမသတငးအခ က အလကစမခန႔ခြမ အခနးတြင ေဒသခမ မးအေနျဖငာ ေျမယမမာသမ မ အတြက အခ ကအလကေကမကခရမတြင ပါ၀ငေဆမငရြကရနအခ ကက ထညာသြငးရန လအပပါသည။ (အပဒ-၁၅ (ဆ)) ယငးအခ ကသည ေျမယမအသးခ မ စမခ ကမ၀ါဒခ မ တျခငးာႏ ငာ ပြငာလငးျမငသမမ တ႔အတြက အငအမးေကမငးေသမ အစပ း ျခငးျဖစပါသည။ အာႏၵယာႏငင၊ ၾသဒသ ျပညနယတြငလညး အစးရ၏ အခြနာႏ ငာသဘမ၀ေဘးအာႏ ရမယ စမခန႔ခြေရးဌမနအေနျဖငာ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးမ ာႏ ငာ ေျမယမမာလဥးေရအမး အပခ ပစမရၿပး ၂၀၁၅ ခာႏ စတြင တစလအတြငး ေျမယမမာမသမးစအမးလးက စမရငးေကမကယရန အမန႔တစရပထတျပနခာသည။ ေဒသ

2မ တသမးရနမ မ အနဒရမပရမဒကရ ျပညနယရ အခြနဥးစးဌမနသည ေျမစမရငးမ မးက ပမလကလ မးမာႏငရန ႀကးစမးလ ကရ ပါသည။ ၂၀၁၅ ခာႏ စဇြနလအတြငး အငတမနကအသးျပသညာ မးဘမ စနစက အငတမနကတြင လႊငာတငခာၿပး လပပငခြငာရရ ထမးသမ မးသည ကယတငလြတလပစြမ ၾကညာရ ာႏငသည။ ေဒသအမဏမပငမ မးထ တြငလညး ေျမစမရငးမ မးကသြမးေရမကၾကညာရ ာႏငရန စစဥထမးၿမျဖစသည။ 3ေျမယမမာဟေသမစကမးရပ၏ အဓပၸါယဖြငာဆခ ကကေဆြးောႏြးရန အပငး(၁-ခ) လပကြကငယစကပ းေရးသည ေျမယမမာမ အတြက အေကမငးဆးအေျဖျဖစာႏငသညတြင ရ

ဆငရမအခြနဥးစးဌမနမ အမဏမပငမ မးသည စမရငးေကမကယမ လပငနးစဥက ဥးေဆမငခာသည။ အစးရ၏ ကတက၀တအရ ေျမယမမာစမရငးကေကမကယၿပးေနမက ေျမယမမာမသမးစမ မးက အမ နတကယ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးျခငးလပငနးလကပါေဆမငရြကခာပါသည။ ထလပငနးစဥမ မးသည ျမနမမာႏငင အတြက အသး၀ငေသမ စနမနမမ မးျဖစပါသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ ၾသဒသ ျပညနယသည လပငနးစဥအတြက အခ နကမလ တစလသမခြငာျပေသမလညး ထအေရးႀကး၍ ရ ပေထြးေသမ လပငနးက ထထေရမကေရမက အေကမငအထညေဖမေဆမငရြကရန အနညးဆးလမ မးစြမ အခ နယရနလအပပါမည။

အမဆယာႏငငမ မးတြင ေျမယမသတငးအခ ကအလကစမခန႔ခြမ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက ျဖစာႏင ေခ ရ ေသမ ထငရ မးသညာေဆမငရြကခ ကမ မ လတတေလမာႏ စမ မးအတြငး စတငခာသညာ တစခတညး ေသမေျမပ (One Map) ျဖစပါသည။ ထစနစတြင ေျမယမဆငရမ ေျမပာႏ ငာ အခ ကအလကစစညးမ (database) မ မးပါ၀ငၿပး အစးရမ အေျခခ၍ မ ေ၀ေပးမညျဖစေၾကမငး အစးရမ မးမ သေဘမတထမးၾကပါသည။ ထစနစသည အမဆယာႏငငအသးသးတြင အမ းမ းေသမ အတငးအတမ အမးျဖငာလႊမးၿခထမးပါသည။ စကၤမပာႏငငတြင အရငးအျမစက ပမက ယျပန႔စြမ အသးျပေသမလညး အငဒနးရ မးာႏ ငာ မေလးရ မးတ႔တြငမ ေလ မာနညး၍ အသးျပသည။ လတတေလမတြငမ အငဒနးရ မး သေတသမ မးမ ယငးစနစသည ေဒသခတငးရငးသမးမ မး၏ ဓေလာထးတမးအရ ေျမယမလပပငမ ၊ သဘမ၀ပတ၀နးက င ေရးရမကစၥမ မးာႏ ငာ လပကြကငယေတမငသမ မးာႏ ငာ ပတသကေသမကစၥမ မးတြင အေထမကအကရာႏငေၾကမငး ယၾကညလ က ရ ပါသည။ ယငးနညးလမးသည ျမနမမာႏငင၏ ေျမယမပဋပကၡ မ မးတြငလညး အသး၀ငာႏငမညဟ ေမ မလငာရပါသည။ မေျဖရ ငးရေသးေသမ ေျမယမအျငငးပြမး မ မ မးအတြကမ တရမး၀ငေျမပထတျပန လကျခငးအမးျဖငာ ပတမသြမးာႏငသညာ စြန႔စမးမ တစရပလညး ရ ေပသည။

(၆)ေျမအတနးအစမးခြျခမးျခငး

အႀကျပေထမကခခ ကမ မး

လကရ ေျမအတနးအစမးမ မး၏ရ ပေထြးမႈမ မးကေလ မာခ ရနအတြကလမႈအဖြ႔အစညးမ မးပါ၀ငေစသညာ ေျမအတနး အစမးခြျခမးျခငးစနစတစခ ေဖၚေဆမငရမည။ ေျမအတနးအစမးအသစ၏ ဆေလ မမႈာႏ ငာ တက မႈ ကျဖစေစရနလမႈအဖြ႔အစညးမ မးအမး လေလမကသညာပညမေပးမႈာႏ ငာ အစးရအရမထမးမ မးဘကကလညး စညးမ ဥးစညးကမးမ မးက နမးလညတတကြ မး၍ ေျမအတနးအစမးျပနလညခြျခမးမႈအေပၚ အမဏမသက ေရမကေစရန ယၾကညကးစမးထကသမ မးျဖစေစရမည။

ျမနမမာႏငငတြင၊ လပကြကငယေတမငသမ မး၏ ထပျပနတလလျဖစေပၚခစမးေနရသညာစးရမမႈမ မ၊ ေျမအမ းအစမးအလကတငးၾကပစြမသတမ တထမးသညာ အတနးအစမးမ မးာႏ ငာ ရႈပေထြးစြမဖြ႔စညးထမးမႈ အေပၚာႏင နငးစြမအသး မခ ာႏငျခငးပငျဖစသည။ ေတမငသမသမးစမ မးပငျဖစေစ၊ ဘေျမမ မးတြငဓေလ႔ ထးအစဥအလမအရ ရပငခြငာအခြငာအေရးမ မးက ရ မေဖြေနသညာ ေတမငသျဖစေစ၊ ေတမငသလယသမမး အမ မးအျပမးမ မလကရ ေျမ အတနးအစမးခြျခမးပစနစေၾကမငာ သတ႔၏ေျမယမလပကငပငဆငခြငာ ရရ ာႏငရန ထငရ မးသညာအတမးအဆးမ မး ျဖငာရငဆငေနၾကရသည။ဥပမမအမးျဖငာ၊ အစးရကေျမလြတ ၊ေျမလပ ၊ေျမရငး ဟသတမ တထမးသညာေျမက အသးျပေနသညာ လယသမမးမ မးမ မ၊ ထေျမအမ းအစမးက လယယမေျမ အျဖစသ႔တရမး၀ငမေျပမငးလေပးသေရြ႕ထေျမကမ တပတငာႏငခြငာမရ ေပ။ လယယမစကပ းမႈက ဆယစာႏ စမ

ကစကပ းလပကငလ ကရ သညာ ေျမမ မးပငလ င ဤအခကအခမ းရ ေနာႏငသည။ ေျမကအမ းအစမး ျပနလညခြျခမး သတမ တရနအတြက၊ မ မးလ စြမေသမအပခ ပေရး ဆငရမလပငနးစဥမ မးက ျပးေျမမကေစ ရသည။ ေျမအသးျပခြငာရရန ေလ မကထမးရသည။ ေျမအမ းအစမးခြျခမးေပးရန ေတမငးဆရသည။ ထ႔ေနမက ေၾကးတငာႏ ငာေျမစမရငးဥးစးဌမနတြင အသစသတမ တလကေသမ လယယမေျမအတြကေျမ အသးခ ခြင႔ လကမ တ၊(ပစ-၇) ထတေပးရန ေလ မကထမးရသည။4 (တစခါတစရတြငေၾကးတင ာႏ ငာ ေျမစမရငးဥးစး ဌမနသည ကမလရ ညၾကမစြမစပါးစကပ းလမသညာ လယေျမျဖစေၾကမငးအေထမကအထမးရ မႈအေပၚအေျခခ၍ လယယမေျမဥပေဒအရ၊ ေျမအသးျပခြငာလကမ တ ထတေပးရန ေတမငသလယသမမး၏ တကရကေလ မက ထားမႈက လကခခြငာျပသည။ သ႔ေသမ ဤအေလ႔အက ငာမ မ တသမတတညးမရ ေခ ။)

ျမနမမာႏငင၏ကစၥရပအမ မးအျပမးတြင၊ ေျမအမ းအစမးျပနလညခြျခမးသတမ တရနအတြက လအပ သညာအဆငာမ မးအတငး လကနမာႏငေစရနၾကးစမးရမတြင၊ အမ းမ းေသမအတမးအဆးမ မးေၾကမငာ ထအဆငာ မ မးအတငးလကနမမႈမရ ၾကေခ ။ ၄ငးအတမးအဆးမ မးမ မ (၁) ေတမငသေသမလညးေကမငး၊ ေၾကး/ေျမ ၀နထမးေသမလညးေကမငး၊ ာႏ စဥးစလးကေသမလညးေကမငး၊ စညးမ ဥးဥပေဒမ မးကနမးလညမႈမရ ျခငး၊ (၂)စညးမ ဥးဥပေဒမ မးကအျပညာအ၀နမးလညာႏငရနမ မ၀နထပ၀နပးပမမျဖစေနျခငး၊ (၃) ေၾကး/ေျမအရမထမး မ မးအေနျဖငာ ေျမအမ းအစမးျပနလညခြျခမးမႈက ျပးေျမမကာႏငေစေသမ သငာေလ မသညာ အခြငာအမဏမ ရ သညဟ ယၾကညမႈမရ ၾကျခငးပငျဖစ၏။အက းဆကအေနျဖငာ၊ေျမလြတေျမလပအမးလးနးပါးကနမမတာႏ ငာ CPRCG ၏ ဥပေဒေရးရမလမႈ၀နထမးမ မးက ျပနလညအမ းအစမးခြျခမးျခငးက ျပးေျမမကေအမင ေရ ႔တး ဆမငရြကာႏငခ႔ေလရမ၊ ဥပေဒေရးရမလမႈ၀နထမးတစဥး၏ေဖၚျပခ ကအရဆရေသမ၊ ‘ေဆြးောႏြးျခငး ာႏ ငာည ာႏႈငးျခငး’ လပငနးစဥဟဆေလသည။ အထကေဖၚျပပါအတမးအဆး (၃) မ းအျပင၊ ေတမငသ သမလညးေကမငး၊ အရမထမးေသမလညးေကမငး၊ ာႏ စဥးစလးကေသမလညးေကမငး၊ ‘ေဆြးောႏြးျခငးာႏ ငာ ည ာႏႈငးျခငး’လပငနးစဥအရ၊ ေျမအမ းအစမးျပနလညခြျခမးသတမ တျခငးအတြက ေျဖရ ငးေဆမငရြကရမတြင၊ ေငြေၾကးသ႔မဟတ အက းစးပြမးတစစတစရမရ ေနသညဟ ယၾကညာႏငျခငးပငျဖစေလသည။ ထ႔ျပင တရမးမ၀ငအခေၾကးေငြရယျခငး၊ (တစးလကေဆမငေပးကမးျခငး) တ႔ကလညး ျဖစေပၚေစာႏငသည႔ လပငနးစဥပငျဖစေလသည။ ၂၀၁၁ခာႏ စတြင၊ အာႏၵယာႏငင၊ ၾသရသျပညနယ၌ အစးရ၀နထမးမ မးသည တေျပးညေျမအတနးအစမးခြျခမးျခငးလပငနးကစတငေဖၚေဆမငခ႔ၾကသည။ ဤလပငနးစဥမ မ ျမနမမျပည အတြက နမနမအျဖစသတမ တာႏငသည။ အတတကမလကေျမအတနးအစမးေပါငး (၃၂) မ းထ ရ ေလရမ ေျမပငရ ငမ မးနညးတ အစးရ၀နထမးမ မးအတြကလညး ရႈပေထြးလြနးသညဟ အရမထမးမ မးက ေကမက ခကခ သည။ တေျပးညစနစကက ငာသးရမတြင ေခတမေျမပမ မးအတြက ျဂလတဓါတပမ မး၊ ေက းရြမသရြမ သမးမ မး၏အမ နေျမအသးခ မႈကစစစအတညျပေပးမညာအျပင၊လမႈအဖြ႔အစညးမ မးပါ၀ငမႈျဖငာ အမ နအတငး မ တတမးတငာႏငေရး ကညေဆမငရြကရန ပမ နစခနးရးမ မးဖြငာလ စျခငးာႏ ငာ ေျမအတနးအစမး ခြျခမး သညာစနစသစအေပၚ ဆငရမအရမထမးမ မး ေကမငးစြမနမးလညသေဘမေပါကေစရန၊ ေျမခြနေတမ စစေဆးေရးသငတနးေက မငးမ ပ႔ခ မညာသငရးမမတကမလညးထပေဆမငးပါရ သည။

4လယယမေျမဥပေဒ (၂၀၁၂)အရ ေလ မကထမးျခငးာႏ ငာ အတညျပျခငးလပငနးစဥကလကနမရၿပး ပစ (၇) သည ေျမကြကတစကြက၏ ပငဆငမ အခြငာအေရးကသကေသခပါသည။ ပစ (၇) က လယယမေျမဟ ေျမအမ းအစမး ခြျခမးထမးေသမေျမအတြကသမထတေပးပါသည။ သမၼတရး၏ထတျပနခ က အမ တ ၆၂/၂၀၁၃-ဓ-၂၃(က) ကရ

ျမနမမျပည၏ေျမအသးခ မႈအေျခအေနကြျပမးျခမးနမးမႈက ေျမအတနးအစမးခြျခမးမႈတြင ရႈပေထြးမႈ အဆင႔တစခရ နငသညမ မ မလြဧကနျဖစ၍ အေၾကမငးခငလမႈလညး ရ ေလသည။ ေျမအတနးအစမး ခြျခမးရမတြငျဖစေပၚခ႔သညာေျပမငးလမႈျဖစစဥတစခမ မ၊ ၂၀၁၅ခာႏ စဇြနလအတြငး တငသြငးခ႔သညာ (၆) ၾကမေျမမက အမ းသမးေျမအသးခ မႈမ၀ါဒ(မၾကမး)တြင ေျမအတနးအစမး (၁၀)ခမ ၊ လြယကရ ငးလငးေသမ အတနးအစမး(၃)ခ (စကပ းေျမ၊သစေတမေျမာႏ ငာအျခမးေျမ- အခနး-၂၊ပဒမ-၁၂)သ႔ေလ မာခ ခ႔ျခငးျဖစသည။ မ၀ါဒမၾကမးက သကဆငရမဌမန၊ အဖြ႔အစညးမ မးအမး ၊ျပနလ နသးသပ၍ ေျမအမ းအစမးျပငဆငခြငာက ပြငာလငးျမငသမစြမ ေဆမငရြကၾကရန လပပငခြငာေပးထမးသည။ အဆပါအခ ကက ေျမယမမ၀ါဒ၏ ေျပမငးလမႈအာႏ စသမရပငျဖစရမ၊ ေတမငသမ မးေတြ႔ၾကေနရသညာ၊ ေျမအသးခ ခြငာ ခငမမလျခမႈမရ ေစသညာ အတမးအဆးအခ ႔ကလညး ေလ မာခ ာႏငမညျဖစသည။ (အခနး၁၃)။ ေျမအတနးအစမးခြျခမးျခငးာႏ ငာ ပတသက၍ မ၀ါဒမၾကမးကခရငေျမအသးခ မႈေကမမတအေနျဖငာဇန (၇)ခ သတမ တေဖၚေဆမငခြငာက ဆကလကေပးအပထမးသည။ (ျမ႔ျပာႏ ငာေက းလကဖြ႔ျဖးေရးဇန၊ စကပ းေရးဇန၊ ေမြးျမေရးာႏ ငာေရလပငနးဇန၊ ကမကြယထမးေသမနယေျမဇန (သ႔မဟတ) အမ းသမးကမကြယေရးနယေျမဇန၊ ‘ကးသနးေရမငး၀ယေရးဇန၊ စကမႈလကမႈဇန သ႔မဟတ သတတြငးေျမဇန၊’ စမးက ကေျမဇန၊သစေတမဇန၊- အခနး-၂၊ပဒမ-၂၂)။အဆပါဇနမ မးေဖၚေဆမငေရးအတြက၊ ျပညသမ မးပါ၀ငမႈာႏ ငာ ျပညသသ႔ခ ျပည ာႏႈငးရယရန လအပပက လပထးလပနညးအေသးစတျဖငာ ညြနၾကမးထမးရ သည။ (ပဒမ၊၂၃-၂၅)။ မညသ႔ဆေစ၊ ေက းလကလမႈ အဖြ႔အစညးမ မးက ေဒသအဆငာတြင ညညြတမ တသညာ ေျမာႏ ငာသယဇမတဖြ႔ျဖးမႈက ဥးစြမေဖၚေဆမငခ႔ေသမ၊ ေတမငသလယသမမးမ မးာႏ ငာ လမႈအဖြ႔အစညးမ မး၏ လကရ ေျမအသးခ မႈအေပၚ အေကမငးဆး ကမကြယမႈ ေပးာႏငရမညျဖစသည။ ထ႔ေနမက ခရငအဆငာ အစးရက အဆပါစမကနးမ မးက စေပါငး၍ ခရငအဆငာ ဇနေဖၚေဆမငျခငးအစအစဥက ေရးဆြရမည။5 ျခ၍ဆရေသမ၊ ဤက႔သ႔ဇနာႏ ငာ ေျမအတနးအစမးမ မး ခြျခမးျခငးသညလညး၊ လပကြကငယေတမငသမ မးာႏ ငာ အစးရ၀နထမးမ မးကပါ နမးလညရနခကခသညာ အတမးအဆးမ မးက ဖနတးမညာ အမ းမ းကြျပမးေနသညာ က႑မ မးက ဆကလကျဖစေပၚေစျမသမျဖစသည။ အစးရဌမနအသးသးကလညး၊ ပျပငမႈမရ သညာ အတနးအစမး ခြျခမးစနစမ မးျဖငာပမရႈပေထြးေအမင ဖနတးာႏငမညျဖစသည။ သ႔ေသမ မ၀ါဒမၾကမးက ေျမအတနးအစမး ျပနလညသတမ တာႏငခြငာက ခြင႔ျပထမးေလရမ၊ ပမတငးၾကပေသမဇနသတမ တခြငာျပမႈလပငနးစဥတြင ေတမငသမ မးကယတင မမလယယမေျမက တရမး၀ငလပပငခြင႔ရမညျဖစသလ၊ အဆပါေတမငသမ မးကပင လမႈအဖြ႔အစညးအတြက ေျမပေရးဆြျခငး၊ ဇနသတမ တျခငးတ႔တြင လကရ ာႏ ငာ အနမဂတကမလ သယဇမတ အသးခ မႈတ ႔ အတြကသတငးအခ ကအလကေပးရနကယတငပါ၀ငခြငာရ ေနၾကျပျဖစသည။

အစးရ၏ အတတကမလစကပ းေရးမ၀ါဒမ မးအရ၊ ခ ထမးေပးခ႔သညာေျမလြတေျမလပမ မးမ မ၊ လပပငခြငာတညျငမခငမမမႈာႏ ငာပတသက၍အမးနညးမႈမ မးရ ခ႔သည။လယယမေျမမ တပတငျခငးာႏ ငာပတသက၍၊ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မးကညေဆမငရြကခ႔သညာကစၥရပေပါငး (၂၀၀၀) တြင၊၈၆% မ မ၊ ေျမခြနေျပစမ

5ထသ႔ေသမ လထအမးတငပငေဆြးောႏြးျခငးာႏ ငာ ထညာသြငးမ မ မးအတြက လပထးလပနညးညႊနၾကမးခ ကမ မးသည ကလသမဂၢ စမးနပရကၡမာႏ ငာစကပ းေရးအဖြ႕မ ထတေ၀သညာ အမ းသမးအဆငာစမးနပရကၡမဖလေရးဆငရမ ေျမယမလပပငခြငာ၊ ေရလပငနးာႏ ငာ သစေတမလပငနးတ႔အတြက တမ၀နယအပခ ပျခငးဆငရမ လမးညႊနခ က (၂၀၁၂)s,3B6 ပါ တငပငေဆြးောႏြးျခငးဆငရမအေျခခမမ မးာႏ ငာ ပးေပါငးပါ၀ငျခငးာႏ ငာ ေလ မညသငာပါသည။ ာႏငငတကမဖြ႔ၿဖးမ ရနပေငြမ လညး ာႏငငတကမ၏ အေလာအက ငာေကမငးမ မးကထငဟပေစေသမ လထပါ၀ငေသမ ေျမယမအသးျပမ စမကနးဆငရမ လမးညႊနခ ကာႏ ငာလကစြစမအပ ကထတေ၀ထမးၿပး ယငးစမအပသည လထပါ၀ငေသမ ေျမအသးခ မ ဇနခြျခငးအတြက လပထးလပနညးညႊနၾကမးခ ကမ မးအၾကမးေရးဆြရမာႏ ငာ လပငနးစဥမ မး ေရးဆြရမတြင အသး၀ငမညျဖစသည။

က႔သ႔ေသမ အေထမကအထမးမ မးသမရ သည။ ဤအေထမကအထမးမ မးကလညး မ တပတငခြငာရရန အသး၀ငခ႔သည။ ၆၈%ေသမ အေထမကအထမးရ သညာ အမႈတြမ မးက ၊ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး အကအညျဖငာ မ တပတငျခငးေဆမငရြကာႏငခ႔သည။ အေထမကအထမးကငးမ႔သမ မး၏ ၃၅% ကလညး၊ ပတ၀နး က ငလပကငသမ မး၏ ေထမကခခ ကအပါအ၀င အျခမးနညးအေထမကအထမးမ မးျဖင႔ မ တပတငျခငးက ေဆမငရြကာႏငခ႔သည။

ေျမလြတေျမလပက လယယမေျမအျဖစမ တပတငရန ၾကးစမးသညာအခါ၊ ၆၇%ေသမ ေလ မကထမး သမ မးတြင ေျမလြတေျမလပမ လယယမေျမအျဖစသ႔ ေျပမငးလသညာအဆင႔မ မးစြမက ေက မလႊမးရန ပငဆငမႈကသကေသျပာႏငသညာ အေထမကအထမးရ ၾကသည။ သ႔ေသမ ေတမငသလယသမမးအမ မးစ ကငေဆမငထမးသညာ အေထမကအထမးမ မးမ မ ၊အစးရ၏ တရမး၀ငမ တတမးမ မးာႏ ငာ အၾကးမ၀င သညာအတြက၊ ေတမငသမ မး၏ အခြငာအေရးအတြက ေတမငးဆရမတြင ပ၍အျငငးပြမးစရမ ျဖစလမရသည။

ေျမအမ းအစမးကြျပမးမႈ ၊ေျမအသးခ မႈအစဥအလမာႏ ငာ သးာႏ အလ ညာအေျပမငးကမလအတြငး ေျမလ ပထမးမႈတ႔ာႏ ငာအတ လမ းစတငးရငးသမးမ မးက အကမအကြယေပးမႈတ႔ာႏ ငာလညး ခ တဆကေနေလရမ ၊ေျမမ ကာႏ မျပငအေနအထမးသည ေျမအတနးအစမးခြျခမးျခငး၊ ေျမမ းေျပမငးလျခငးတ႔အတြက စနေခၚမႈ တစရပပငျဖစသည။ အျပးသတေျမယမမ၀ါဒာႏ ငာ၊ ဥပေဒမေဘမငသည ဤလပကငပငဆငခြငာ အခြငာ အေရးမ မးအေပၚ အထးအေလးထမးဖြငာဆရန လအပသည။ ၂၀ ရမစ အလယပငးေလမကမ စ၍ ေဖၚေဆမငလမခ႔သညာ ရ ငးလငးပျပငရန လအပသညာ လပငနးစဥတစရပလညး ျဖစသည။

(၇)ေျမယမာႏ ငာပတသက၍အျခမးအေရးၾကးစနေခၚမႈမ မး (က) ပဋပကၡကမလာႏ ငာပဋပကၡကမလလြနေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖမေဆမငမ မ မး

အႀကျပခ ကမ မး။

ေျမယမပဋပကၡကငးရ ငးသည႔ (သ႔မဟတ) ပဋပကၡေျဖရ ငးျပးသညာ ေနရမတငးတြင ေျမယမျပျပင ေျပမငးလေဖၚေဆမငမႈမ မးက ျဖစာႏငသမ ေဆမငရြကရမည။ သ႔မ သမ၊ ပဋပကၡျဖစဆ ေဒသမ မး အတြကလညး၊ အနမဂတတြငေအမငျမငခ႔ေသမ အနးပတ၀နးက င ေဒသမ မးတြင ေဆမငရြကမႈ ပစအတငး အေျချပေဖၚေဆမငာႏငမညျဖစသည။

ပဋပကၡေျဖရ ငးျပးသညာ ေဒသရ လမႈအဖြ႔အစညးမ မးအတြက ၊ေျမယမအခြင႔အေရးမ မးာႏ ငာပတသက၍ ျပညသတ႔အသရ ေစရနာႏ ငာ အျငငးပြမးမႈမ မးကေျဖရ ငးရနအတြက ကြ မးက ငသညာ ျဖနေျဖ ေရးသမမး မ မးက ျဖနေျဖေရးလပငနး၊ ပညမေပးေရးလပငနးမ မး ေဆမငရြကေပးျခငးျဖငာ ေထမကပာ ေပးရမည။

ေျမမ႔ယမမ႔မ မးအတြက ေျဖရ ငးေဆမငရြကသညာ ေျမယမခြေ၀ခ ထမးေရးအစအစဥမ မးတြင ေနရမ ေရႊ႔ေျပမငးရသမ မး ၊ ျပနလညအေျခခ ေနထငသမ မးက ဥးစမးေပးပါ၀ငေစရမည။ ပဋပကၡအေနအထမးတြင ေျမယမျပျပငေျပမငးလေရးေဖၚေဆမငရန မညသ႔ေဆမငရြက မညဆသည

က အခကအချဖစေစသည႔ေဒသမ မးမ မ၊ လကနကကငပဋပကၡ ျဖစပြမးေနသညာ ေဒသမ မးာႏ ငာ ျငမးခ မးေရးရယထမးေသမလညး ဆန႔က ငဘကပါတမ မးက သးျခမးအစးရပစ ဖြ႔စညးထမးသညာ ေဒသမ မးပငျဖစသည။ လကရ ေနထငလပကငသမ မးာႏ ငာ ျပနလည ေရမကရ လမသညာ ဒကၡ သညမ မး အၾကမး၊ ေတမငးဆသညာ ေျမယမတထပတညးျဖစာႏငသလ၊ အနမဂတေျမယမ ခြေ၀ခ ထမးမႈအစ အစဥာႏ ငာဆန႔က ငဘကအစးရ၏ေျမယမမ တပတငျခငးတ႔သညလညး ေျမယမခ ထမးမႈ ထပေနာႏငသည။ ဤသ႔ေသမအေျခအေန၀နးက ငတြင လပငနးေဆမငရြကရမတြင အာႏ ရမယရ ပမ မ ပဋပကၡျဖစပြမးဆာႏ ငာ ပဋပကၡလြနေဒသမ မး၏ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငရမတြင ေတြ႔ၾကရသညာစနေခၚမႈအခ ႕သမ ျဖစသည။ ဤသ႔ေသမစနေခၚမႈမ မး ရ ေနေသမလညး၊ ပဋပကၡေဒသအတြငး ေနထငရသညာ ေတမငသမ မးမ မ၊ ၾကးစြမေသမလအပခ ကအခ ႕ာႏ ငာ ရငဆငေနၾကရသည။ ေျမယမျပျပငေျပမငးလ ြ ေဖၚေဆမငမႈမ မးသည၊ ဤသ႔အကအညလအပေနသမ မးက ဥးတည ေဆမငရြကရန စမရမညျဖစသည။ မညသ႔ဆေစ ေျမယမဟေသမ စကမးလးကယာႏႈကက၊ပဋပကၡ၏ ပငရငးျဖစသညကခယထမးရမည။ ပဋပကၡအေနအထမးတြင ေျမယမျပသနမမ မးကေျဖရ ငးရန ေဆမငရြကျခငးသည၊ ခကခမညျဖစ ေသမလညး၊ ပဋပကၡကေျဖရ ငးရနၾကးစမးအမးထတမႈ၏ အဓက အစတအပငးျဖစေလသည။

ပဋပကၡအေနအထမးတြင ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖၚေဆမငရန ၾကးစမးအမးထတမႈသည အနမဂတ ကမလအတြက မဒယတစခ ပသြငးေဖၚေဆမငျခငးျဖစသက႔သ႔ အနမ႔ဆးေမ မမ နး ျပငဆင ေဆမငရြကသငာသည။ ေတမငဗယကနမာႏငင၏ “လယလပသသမလယပငခြငာ” ဟေသမ အစအစဥက႔သ႔ ေဆမငရြကျခငးပငျဖစသည။ အဆပါ အစအစဥျဖငာ၊ ၁၉၇၀-၇၃ ာႏ စမ မးအတြငး မသမးစေပါငး တစသနးအထ၊ လပပငခြငာခငမမသညာ လယယမက ေအမငျမငစြမအပာႏ ငးာႏငခ႔သည။ ာႏ စေပါငးမ မးစြမၾကမျပးေသမအခါ၊ ေတမငဗယကနမသည ေျမမကဗယကနမ၏သမးသြငးမႈက ခလကရျပး၊ ေတမငပငးမ လယယမေျမမ မး၏ ထတလပမႈသည၊ ဗယကနမအစးရအပခ ပလပကငသညာ စေပါငးလယယမေအမကတြင ေတြ႔ၾကေနရေသမ၊ ထတလပမႈျပသနမမ မးက ေျဖရ ငးရန မဒယတစချဖစ လမေလသည။ အဆးတြင ဗယကနမအစးရသည၊ ေတမငသလယသမမးမ မးအမး ာႏ စ(၂၀)ထ လပကငခြငာေပးရန ရညရြယ၍၊ စေပါငးလယယမမ မးက ျဖဖ ကခ႔ရသည။ ၂၀၁၄ ခာႏ စတြင၊ ာႏ စေပါငး

(၅၀)အထ လပကငခြင႔ျပျခငးက တးခ ႔ေပးခ႔သည။ ၁၉၆၀ ာႏ ငာ ၁၉၇၀ ခာႏ စမ မးအတြငး၊ လငဒကဆမအဖြ႔ၾကး၏ ဗယကနမာႏငငအတြငး ခ ဥးကပေဆမငရြကခ႔သညာနညးလမးသည၊ ျမနမမာႏငင အတြကလညး အသး၀ငလမ႔မညျဖစေပသည။ အဘယေၾကမငာဆေသမ၊ ျမနမမာႏငငတြင ျပညနယအခ ႕၌ ပဋပကၡမ မးရ ေနျပး၊ အပစအခတရပစေရးအစအစဥမ မးေၾကမငာ ေခတ ရပဆငးေနျခငး သ႔မဟတ ျဖစပြမးေနဆ မ မးလညးရ ေန၍ျဖစသည။ အခ ႕ျပျပငေျပမငးလြ ေဖၚေဆမငမႈမ မးရ ေန၍ ဆကလက ေဆမငရြကရန က နရ ေနစဥကမလအတြငး၊ အခ ႕ေသမျပျပငေျပမငးလမႈမ မးမ မ အနမဂတကမလအတြက မဒယမ မး အျဖစအသး၀ငာႏငျခငး (သ႔မဟတ) ဆကလကေျပမငးလေဖၚေဆမငရနအတြက အေျခခအျဖစရ ေနာႏငျခငးတ႔ပငျဖစသည။ နေပါာႏငငတြင ေမမ၀ါဒသပနမ မးာႏ ငာ ဆယစာႏ စၾကမျပညတြငးစစပြ၏ အေၾကမငးရငးျမစမ မးအနက ေျမယမလပပငခြငာသညတစခအပါအ၀ငျဖစၿပး ၿငမးခ မးေရးတညေဆမကေနခ န ာႏ ငာ ပဋပကၡလြန ကမလတြင ကမလရ ညၾကမေတမငးဆခာေသမ ေျမယမအျငငးပြမးမ မ မးာႏ ငာအသစျဖစေသမ ေျမယမ အျငငးပြမးမ မ မးက ေျဖရ ငးရနအတြက မ တသမးဖြယေဆမငရြကခာပါသည။ ထေျမယမ ပဋပကၡမ မး၏ အေၾကမငးရငးမ မးတြင လဥးေရေျပမငးလလမျခငး၊ ေျမယမတနဖးျမငာတကလမျခငး၊ ေဒသခမ မး၏ ေျမယမဥပေဒာႏ ငာပတသက၍ အသပညမနညးပါးျခငးာႏ ငာ ာႏငငသမးအခြငာအေရး၊ ေျမယမလပငနးမ မးတြင မရးမသမးျပလပသမ မးတ႔ပါ၀ငၿပး အေမြဆကချခငး၊ ပငဆငမ ာႏ ငာ ေျမယမ ပငးျခမးမ တ႔ာႏ ငာပတသက၍ အျငငးပြမးျခငးသ႔ ဥးတညလမၾကသည။ ထျပနမမ မးအတြက တရမးရးမ မးသည ေကမငးစြမ ေလာက ငာသငၾကမးထမးေသမ ဖ နေျဖေရးသမမးမ မးမ ဖ နေျဖျခငးနညးလမးက အသးျပခာၿပး ပမထေရမကေသမရလမဒမ မးထြကေပၚလမသညာႏ ငာအတ လထ၏ ေျမယမလပပငခြငာာႏ ငာ ပတသကေသမ သတျပမ ကလညး တးတကေစခာသည။

ျမနမမာႏငငအတြက အေရ ႕တေမမာႏငငသညလညး အသး၀ငသညာေမမဒယတစခအျဖစ အတယဖြယမ မးရ ေနပါသည။ အေရ ႕တေမမာႏငငသည ကလနမ မးာႏ ငာ တငးရငးသမးမ မး၏ ခကခလြနးၿပး အလႊမမ မးစြမပါေသမ ပဋပကၡမ မးက ရငဆငခာရသည။ ပထမဥးစြမ ဥေရမပတကသမးမ မးမ ကၽြနးက ကလနျပခာၿပး ဒတယကမၻမစစတြင ဂ ပနမ သမးယခာသည။ ေနမကဆးတြင အငဒနးရ မးာႏငငက ၁၉၇၀ ာႏ စမ မးမ ၁၉၉၀ ာႏ စမ မးအတြငး တကခကသမးပကခာပါသည။ အေျခအေနသည ေဒသခလဥးေရမ မးသည သသမစြမေျပမငးေရႊ႕သြမးျခငးေၾကမငာ ရ ပေထြးလမၿပး မရငးေျမသ႔ ျပနလမၾကေသမအခါ ျပနမမ မးာႏ ငာ ရငဆငရျခငးျဖစသည။ အေရ ႕တေမမ၏ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖမေဆမငေရးလပငနးစဥသည အေစမ ပငးအဆငာမ မးတြငရ ေနေသးၿပး ကနဥးေဆမငရြကခ ကမ မးသည ေဒသအတြငး ေျမယမျပနမမ မး၏ ရ ပေထြးမ ာႏ ငာ ေျဖရ ငးရနရ ညၾကမေသမအခ နယရျခငးတ႔ေၾကမငာ ထငသေလမက မေပါကခာေပ။ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖမေဆမငေရးလပငနးစဥအတြငး ေျမယမစမခန႔ခြမ ရးမ မး ဖြငာလ စခာၿပး ေျမယမမာ မ မးအတြက ေျမယမခြေ၀ခ ထမးရနအစအစဥမ မး၊ ကၽြနးအတြငးရ အျခမးေဒသမ မးာႏ ငာ ပငလယ ရပျခမးမ ျပနလမသညာ သနးာႏ ငာခ ေသမ တေမမလမ းမ မးအမး ျပနလညေနရမခ ထမးျခငးာႏ ငာ ေျမယမ လပပငခြငာျပနမႀကေနေသမ မသမးစမ မးအမး ဥပေဒဆငရမပညမေပးျခငး တ႔ပါ၀ငခာပါသည။ တေမမာႏငင၏ ပဋပကၡလြနေျမယမျပနမမ မးကေျဖရ ငးရန ရညရြယသညာ မ၀ါဒမ မးသညလညး ျမနမမာႏငငအတြက ေလာလမအတယဖြယ ျဖစာႏငပါသည။

(ခ ) ဖကဒရယစနစ

အႀကျပခ က

အျခမးေသမ အမရ ာႏငငမ မးရ ေျမယမစမခန႔ခြမ ာႏ ငာပတသက၍ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ တ႔၏ ကယစမးျပပမ မးက နမနမအျဖစထညာသြငးစဥးစမးရန၊ အပခ ပမ ာႏ ငာ လပပငခြငာမ မးာႏ ငာ ပတသက၍ အမဏမ ခြေ၀ရမတြင ေျမယမက စမးသပကြငးအျဖစအသးျပရန

ျမနမမာႏငငသည အပခ ပမ ပစက ေျပမငးလေနၿပး ာႏငငေတမအဆငာအပစအခတရပစရန သေဘမ

တညခ ကအတြက လကေလ မႀကးပမးမ မ မး ေဆမငရြကေနသညာႏ ငာအည လမမညာအနမဂတတြင ဖကဒရယ ျပညေထမငစာႏငငပစတစမ းမ းသ႔ ဥးတညလမမညျဖစသည။ ထ႔အတ ဖကဒရယ၀ါဒ၏ ပစၦမတစခအေနျဖငာ ေျမယမမ၀ါဒက သသမထငရ မးေသမတစေထမငာ တစေနရမမ ေတြ႔ႀကရငဆငရမညျဖစသည။ အေမးပစၦမငယ မ မး အေနျဖငာေတြ႔ႀကရမညမ မ အမ းသမးလႊတေတမ/ျပညသ႔လႊတေတမကာသ႔ပင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အဆငာလႊတေတမမ မးမ ေျမယမသမးယမ ေကမမတမ မး ဖြ႕ာႏငမညေလမ၊ ဧရမ၀တတငးကာသ႕ အခ ႕ေသမ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမ မးတြင ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖမေဆမငေရးာႏ ငာပတသက၍ အဘယာေၾကမငာ ပမတကၾကြသကာသ႔ ရ ေနပါသနညး၊ ကခ ငျပညနယတြင ေကအငအ၊ တနသၤမရတငးတြင ကရငအမ းသမး အစညးအရးတ႔ကာသ႔ လကနကကငတငးရငးသမးမ မး ထနးခ ပထမးေသမ ေနရမေဒသမ မး တြင ေျမယမ မ၀ါဒမ မးာႏ ငာ ေျမယမျပျပငေျပမငးလေဖမေဆမငေရးတ႕သည မညကာသ႔ျဖစလမမညနညး စသညတ႔ ျဖစပါသည။ အမရ ာႏငငအေတမမ မးမ မးတြင အစးရမ မးသည ဖကဒရယ၀ါဒာႏ ငာ ေျမယမမ၀ါဒတ႔၏ အဆပါ အေမးပစၦမမ မးက ေတြ႔ႀကခာရၿပး ေအမငျမငမ အဆငာမ မးမ မ မတညခာေပ။ သမဓက အေနျဖငာ အာႏၵယာႏငငတြင ေျမႏ င႔ပတသက၍ ျပညနယအဆငအစးရမားက ကငတြယသည။ သ႔ေသာ ဗဟအစးရ၏ လႊမးမးမႈမားလညး အခ ႔ေနရာတြင ရ ျပနသည။ ဥပမာ- အမ းသမ းမား၏ ေျမယာအခြငအေရးအတြက အေရးၾက းသည အကာအကြယေပးမႈမားမ ာ ပးတြြအမညေပါကပငဆငခြငျဖစျပ း၊ ႏငငေတာအဆငမ၀ါဒ ျဖစသည အမ းသမ းမား၏ လပပငခြငအပႏ ငးေရး မ၀ါဒတြင အရငးခသည။ ေျမယာမြ႔မားအတြက ေျမယာခြြေ၀ခထားျခငး ကြ႔သ႔ေသာ အေျခခမ၀ါဒမားမ ာမ အစးရ၏ ကစၥသာျဖစသည။

အာႏၵယာႏငငတြင အေျခခဥပေဒသည တရမးစရငေရးနယပယ (၃)ခအျဖစ ဥပေဒျပခြငာအမဏမက ပငးျခမးေပးအပထမးသညမ မ (၁) ျပညေထမငစအစးရမ အပခ ပေသမနယပယ (၂) ျပညနယအစးရမ မး အပခ ပရနထမးရ ေသမနယပယ (၃) ျပညေထမငစအစးရာႏ ငာ ျပညနယအစးရမ မး တစၿပငတညး ဥပေဒျပာႏငေသမနယပယ ဟ၍ျဖစသည။ ေျမယမမ၀ါဒမားသည အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယကစၥ ရပမားသာျဖစ၍ ျပညနယအဆငာ အစးရမ မးသည ေျမယမဆငရမဥပေဒက ခြငာျပရန အမဏမရ သည။ ျပညေထမငစလႊတေတမသည ာႏငငေတမအဆငာအက းစးပြမးအတြက ဥပေဒျပဌမနးသညာ အခ ႔ေသမ အေျခအေနမ မးတြငသမ လႊတေတမ၏ သးပ ာႏ စပ ေထမကခမ ျဖငာ ေျမယမဥပေဒမ မးက ခြငာျပာႏငသည။

အငဒနးရ မးာႏငငတြငလညး တငးရငးသမးျပညနယမ မးတြင မတညေသမ ဖကဒရယစနစ ပစမ မးရ ၿပး ေျမယမမ၀ါဒာႏ ငာပတသက၍ မတညေသမပစမ မးာႏ ငာ ကြျပမးေသမနညးလမးမ မး အသးျပရမ နမနမျပဖြယ သမဓကသးခရ သည။ ၁၉၉၀ ာႏ စမ မးတြင ဆဟမတအပခ ပေနရမမ အပခ ပမ ပစေျပမငးလကမ ထငရ မးေသမ ဖကဒရယ ဖြ႔စညးမ မ မးက တညေဆမကခာၿပး အေရ ႕တေမမ၊ အမးခ ယာႏ ငာ ပါပ၀ါ ျပညနယမ မးသ႔ ေျမယမာႏ ငာ အရငးအျမစမ မးထနးခ ပခြငာက ခြေ၀ေပးခာသည။ ဆဟမတ၏ အမဏမရ ငဆနေသမအပခ ပေရးစနစမ ေျပမငးလရမတြင တေမမလမ းမ မး အမးခ ယလမ းမ မးာႏ ငာ ပါပ၀ါတ႔၏ အမ းမ းေသမဖအမးမ မးာႏ ငာ

လြတလပေရးက ေတမငးဆခာသည။ ဗဟအစးရသည ကနဥးအေနာႏ ငာ ယငးေတမငးဆမ မ မးကေျဖရ ငးရနာႏ ငာ အျခမးေသမ တငးရငးသမးမ မးအတြကပါ ေယဘယ ရ ေမ မၿပး ဖကဒရယစနစသ႔သြမးရန နညးလမးက ကမးလ မးခာသည။ သ႔ေသမထတငးရငးသမးသးမ းသည ကယပငလြတလပခြငာအတြက ပမဖအမးေပး လမသျဖင ာ အစးရသညျပညနယအသးသးအတြက သ းျခား မ၀ါဒမ မးက ခ မ တခာရသည။

အေရ ႕တေမမက လထဆာႏၵခယၿပး အငဒနးရ မးာႏငငမ လး၀ခြျခမးေပးခာၿပး ကယပငအပ ခ ပခြငာရာႏငငျဖစလမကမ အမဏမပငမ မးမ ကယပငေျမယမမ၀ါဒမ မးာႏ ငာ ဥပေဒမ မးခ မ တသည။

အမးခ ယျပညနယသည အထးကယပငအပခ ပခြငာက ၂၀၀၁ ခာႏ စကရရ ခာေသမလညး အမးခ ယလြတေျမမကေရးလ ပရ မးမ ာႏ ငာ လကနကကငပဋပကၡမ မး ဆကလကျဖစပြမးကမ အျပညာအ၀လြတလပေရးအတြက ဆကလကဖအမးေပးခာသည။ ထ႔ေနမက ၂၀၀၄ ခာႏ စ တြင ဆနမမလ ငးရကခတမ ကခခာရၿပး ကယပငအပခ ပေရးလပငနးစဥသည ရပတန႔ခာသည။ ၂၀၀၆ ခာႏ စတြင ၂၀၀၁ ခာႏ စ အထးကယပငအပခ ပခြငာ ဥပေဒကအစမးထးေသမ ‘အမးခ ယအပခ ပမ ဥပေဒ’ က ျပဌမနးခာၿပး လပပငခြငာမ မးက ထပမတးျမ ငာေပးခာကာ အမ းသမးေျမယမေအဂ ငစ၏ လပပငခြငာအမဏမက ျပညနယာႏ ငာ ခရငမ မးသ႔ခြေ၀က ငာသးေစရန မေဘမငတစရပခ မ တခာသည။ အမးခ ယကာသ႔ပင ပါပ၀ါျပညနယတြငလညး ၂၀၀၁ ခာႏ စ အထးကယပငအပခ ပခြငာ ဥပေဒအရ

ေျမယမဆငရမလပပငခြငာမ မးအပါအ၀င လပပငခြငာမ မးခြေ၀ရရ ခာသည။ ပါပ၀ါ၏ အထးကယပင အပခ ပခြငာ အရ အငဒနးရ မးအစးရသည ျပညာစေသမ လြတလပစြမအပခ ပခြငာ ေပးထမးၿပး ယခငက တငးရငးသမး လမ းမ မးာႏ ငာ ေပါငးစပရန ႀကးစမးသညာအေျခအေနမ လကေလ မသညာနညးလမးသ႔ ေျပမငးလ လမသညက ေတြ႕ရသည။ ၂၀၀၁ ခာႏ စ ဥပေဒအရ ပါပ၀ါသည သဘမ၀အရငးအျမစမ မးာႏ ငာ ေျမယမတ႔က ပမ လြတလပစြမအပခ ပခြငာအပါအ၀င အဓက က ေသမကစၥမ မးတြင အလြနျပညာစေသမ ေဒသအပခ ပခြငာ အမဏမကရရ ခာသည။

(ဂ) လပပငခြငာအမဏမ ခြေ၀သးစြျခငး အႀကျပခ က

ေဒသရ ေျမယမအပခ ပခြငာယာႏ ယမးမ မးက အမးျဖညာရနာႏ ငာ ေဒသခလထအမး ေျမယမဆငရမ စမရြကစမတမးမ မး၊ ေျမပမ မးရရ ေစၿပး ေျမယမအျငငးပြမးမ ေျဖရ ငးသညာ လပငနးစဥမ မးအမး ပမထေရမကေအမငေဆမငရြကရန၊ ေဒသခမ မး၏ ပငဆငမ ာႏ ငာ ေျမအတနးအစမး ခြျခမး ျခငးဆငရမအသအေပၚ အေျချပ ရန၊ တာ၀နယတာ၀နခမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏ င ျပညသသ႔ အသပညမေပးမႈတ႔က ပမေကမငးမြနေစရန။

ေျမယမစမခန႕ခြေရးာႏ ငာ နညးလမးမ မးခ မ တျခငးဆငရမ လပငနးအခ ႕က ဗဟခ ပကငမ မ ေဒသ အစးရသ႔ျဖစေစ ဗဟအစးရ၏ဌမနခြမ မးသ႔ျဖစေစ ေလ မာခ ေပးျခငးသည၊ ေျမယမစမခန႔ခြမ စနစ၏ စြမးရညာႏ ငာ ထေရမကမ က တးတကေစၿပး လပကြကငယေတမငသမ မးာႏ ငာ လပငနးမ မးက ပမနးကပလမေစကမ ေျမယမစမခန႔ခြမ စနစအမး သမမနလတစေယမကအေနာႏ ငာ ပမထစပလြယမညျဖစပါသည။ ျမနမမာႏငငတြင ေၾကးတငာႏ ငာေျမစမရငးအရမရ မ မးအေနာႏ ငာ သမမနလယယမေျမမ တပတငျခငးအတြက လပပငခြငာအမဏမာႏ ငာ ကယပငဆးျဖတခြငာရ ေသမလညး ေျမလြတေျမရငးအမးေျပမငးလျခငး သ႔မဟတ သစေတမေျမအမး

ေျပမငးလျခငး သ႔မဟတ ေျမသမးျခငးကစၥတစရပအမးကန႔ကြကျခငးကာသ႔ ပမရ ပေထြးေသမ ကစၥမ မး အတြကမ ေဒသအမဏမပငမ မးသည ဗဟခ ပကငမ ပရ ေသမ အထကသ႔ရညညႊနးၾကပါသည။ ထသ႔ရ ပေထြးေသမကစၥမ မးသည လယယမေျမမ တပ တငျခငးာႏ ငာယ ဥလ င မ မးေသမအမးျဖငာ တငးေဒသ ႀကး/ ျပညနယအဆငာ သ႔မဟတ ဗဟအဆငာ အမဏမပငမ မးာႏ ငာ ဆကစပေဆမငရြကရန လအပေလာ ရ ပါသည။ နမမတအဖြ႔ ာႏ ငာ CPRCG ၏ ဥပေဒလမႈ၀နထမးမ မး၏ အေတြ႔အႀကအရ ယခငကတညးက လယယမေျမအျဖစ အမ းအစမးခြထမးၿပးေသမ ေျမမ မးအတြက လယယမေျမမ တပတငျခငးျပလပလ င ေဒသ ဆငရမမ ဆးျဖတပါသည။ မညသ႔ဆေစ၊ သစေတမေျမတြင ပါ၀ငျခငးက႔သ႔ေသမ မ မးစြမေသမအျခမး အမ ကစၥမ မးအတြက တငးေဒသၾကး/ျပညနယာႏ ငာ ဗဟသ႔ ရညညႊနးမႈမ မးရ ရမ၊ ေျဖရ ငးေပးရန အမ န ေတမငးဆလသ ေတမငသလယသမမးမ မးအေနာႏ ငာမ ပမခကခ ေနဆပင ျဖစပါသည။ (ပ (၆) ကၾကညာပါ)

ပ (၆) အဆငာျမငာအမဏမပငမ မးမ ေျဖရ ငးေပးရနလအပေသမ အမ မ မးရမခငာႏ နး

(နမမတအဖြ႔ ၂၀၁၅) ကစၥရပမ မးစြမအတြက အဆငာျမငာအမဏမပငမ မးက ရေသေလးစမး ဂါရ၀ထမးရနမ မ ေသခ မလ သည။ (ဆလသညမ မေအမကေျခအဆငာ၏ဆးျဖတခ ကအတြက အယခသညအခါ၊ မ၀ါဒမ မးာႏ ငာ လပထး လပနညးမ မးသည ေအမကေျခအဆငာတြင အမဏမပငမ မးအေနာႏ ငာ စညးျခမးထမးေသမအပစမ မးက ခြျခမး ဆကဆမ မျဖစေစရန ကမကြယေပးထမးသညအေနအထားျဖစသည)။ အမ တစခက အထကအမဏမပငသ႔ လႊအပသညာအခါတငးတြင ပ၍ပြငာလငးျမငသမမ နညးလမျခငး၊ ေတြ႕ထရနပမခကခလမျခငးာႏ ငာ ေအမကေျခ ေဒသအေျခအေနက နမးလညာႏငမ ပမနညးလမျခငးတ႔ကႀကရသည။ သမဓကအေနျဖငာ အာႏၵယ ႏငငတြင ေက းရြမဘေျမမ မးက ရြမသမးမ မးမ အသးျပၾကေသမလညး အစးရ၏ေျမစမရငးမ တတမးမ မးတြငမ “ေျမရငး” အျဖစမ တသမးထမးမ က မၾကမခဏႀကေတြ႔ရသည။ အျငငးပြမးမ ျဖစပြမးေသမအခါ ေဒသအမဏမ ပငမ မးသည အခ ငးျဖစေက းရြမကမျမငဖးေသမ အဆငာျမငာအရမရ ႀကး မ မးထကပ၍ လကရ လပကငေန သမ မးကသတမ တေပးရန ပ၍ေကမငးမြနေသမအေျခအေန တြငရ သည။

အစးရအေနာႏ ငာ အခ ႕ေသမလပငနးတမ၀နမ မးက ေဒသအဆငာအဖြ႔အစညးမ မးသ႔ ဗဟထနးခ ပမ ေလ မာခ ၿပး အပာႏ ငးေသမလညး ဘကမလကပ ဆးျဖတမ ၊ ပြငာလငးျမငသမမ ၊ ပာပးမ ာႏ ငာ ေဒသအဆငာ ဆးျဖတခ ကခ မ တသမ မးအေပၚတမ၀နယမ ကထနးသမးထမးျခငး ကာသ႔ေသမ တသမတတညးေသမ လပငနးစဥ မ မးက ဖနတးျခငးျဖငာ ဗဟအစးရ၏ အဆငာသည ယတ က က က နေနေသးသည။ သမဓက အေနာႏ ငာ အာႏၵယာႏငင၊ အေနမကဘဂၤလမးျပညနယတြင ေဒသအမဏမပငမ မးသည ဗဟထနးခ ပမ ေလ မာခ ထမးေသမ ေျမယမခြေ၀မ အစအစဥ၌ လကမထပထမးေသမအမ းသမးမ မးအမး အက းခစမးခြငာရရ ာႏင မညာစမရငးမ ဖယထတထမးၿပး လငခြျခမးဘကလကခာရမ ာႏငငေတမအဆငာအမဏမပငမ မးသည ထအမ မးက ျပငဆငရန ေဆမငရြကခာရသည။ တရတာႏငငတြင ေျမယမအေပၚထမးရ သညာ မ၀ါဒမ မးက ဗဟမ ျမငာမမးစြမထနးခ ပထမးသည။ သ႔ေသမလညး ျပညနယဆငရမအစးရမ မးသည ေျမသမးယရနခြငာျပျခငး၊ ပဋပကၡျဖငာ မဟတပ ဗဟ ဥပေဒမ မးအရ ေျမယမသမးယျခငးတြင ေျမယမေလ မေၾကးအတြက တက ေသမစာႏ နးမ မး သတမ တ ေပးျခငး ာႏ ငာ ဗဟဥပေဒမ မးအရ ျဖစပြမးေသမဆပမ မ မးက ေစမငာၾကညာျခငးာႏ ငာ တညာမတေပးျခငးတ႔ကာသ႔ေသမ ေျမယမစမခန႔ခြမ ကစၥမ မးက ခ ပကင ထမးသည။ သမဓကအေနျဖငာ ဗဟဥပေဒတြင ေျမအစတအပငးတစခ၏ ာႏ စစဥစကပ းေရး ထတလပမ ၏ အဆ (၃၀) ထကမပေသမ ေျမယမေလ မေၾကးေပးရမညဟ ျပဌမနး ထမးသည။ ထအခ ကအရ ျပညနယမ မးသည ေပးေလ မရမညာ အဆာႏ နးက ဆးျဖတေပးရမညျဖစရမ ေျမယမေလ မေၾကးအတြက ေဒသဆငရမမ တမ၀နရ မညျဖစေသမလညး တငးျပညအတြငး ေျမယမ ေလ မေၾကးာႏ နးသည ကြျပမးာႏငသည။ သမဓကအေနာႏ ငာ ဗဟဥပေဒသည သမးယေသမ ေျမယမေပၚတြင တညရ ေနေသမ သးာႏ မ မးအတြက ေျမယမေလ မေၾကးစာႏ နးကဆးျဖတရန ျပညနယအသးသးသ႔ လြတလပစြမ ကယစမးျပရန အမဏမလႊအပထမးပါသည။

Anderson, Kristen Ewers. 2011. “Communal Tenure and the Governance of Common Property

Resources in Asia: Lessons from Experiences in Selected Countries.” Land Tenure Working Paper 20. Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Bertrand, Jacques. 2007. “Indonesia’s quasi-federalist approach: Accommodation amid strong

integrationist tendencies.” International Journal of Constitutional Law 5: 576-607. Cheong Poh Kwan and Lau Xin Yi. 2015. “Indonesia’s ONE MAP crucial for conflict-free

development.” The Nation, June 12. Global Witness. 2014. What Future for the Rubber Industry in Myanmar? London: Global

Witness. Fitzpatrick, Daniel. 2002. “Land in post-conflict circumstances: some lessons from East Timor.”

New Issues in Refugee Research Working Paper No. 58. United Nations High Commissioner for Refugees.

Knight, Rachael, and Laura Goodwin. 2014. “Comments on Myanmar National Land Use Policy

(Draft): A Memorandum to Government of Myanmar, Land Use Allocation and Scrutinizing Committee.” Yangon: Namati. http://namati.org/wp-content/uploads/2015/01/Namati-Memo-on-Myanmar-National-Land-Use-Policy.pdf.

Lipton, Michael. 2009. Land Reform in Developing Countries: Property Rights and Property

Wrongs. New York: Routledge. Lipton, Michael. 1977. Why Poor People Stay Poor: Urban Bias in Development. Cambridge:

Harvard University Press. Mark, SiuSue, 2015. “Are the Odds Stacked Against Them? Challenges and Opportunities to

Secure Land Claims by Smallholder Farmers in Myanmar.” Paper presented at the World Bank Conference on Land and Poverty, Washington, DC, March 23-27.

May, Bernhard. 2008. “The Law on the Governing of Aceh: The Way Forward or the Source of

Conflicts?” Accord 20: 42-45. Meinzen-Dick, Ruth, Monica D Gregorio, and Stephan Dohrn. 2008. “Decentralization, Pro-

poor Land Policies, and Democratic Governance.” Collective Action and Property Rights Working Paper No. 80. International Food Policy Research Institute.

Orissa Diary. 2011. “Orissa Government to follow uniform land classification.” July 11.

http://www.orissadiary.com/CurrentNews.asp?id=27821. Prosterman, Roy L. 2013. “Enhancing Poor Rural Women’s Land Rights in the Developing

World.” Journal of International Affairs 67: 147-64. Prosterman, Roy L., Robert Mitchell, and Tim Hanstad, eds. 2009. One Billion Rising: Law,

Land and the Alleviation of Global Poverty. Leiden: Leiden University Press.

Prosterman, Roy L., and Jeffery M. Riedinger. 1987. Land Reform and Democratic

Development. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. Prosterman, Roy L., Mary N. Temple, and Tim Hanstad, eds. 1990. Agrarian Reform and

Grassroots Development: Ten Case Studies. Boulder: Lynne Rienner. Ravidran, Shruti. 2015. “Indian land bill: ‘We’re losing not just land, but a whole generation of

farmers.” The Guardian, May 12. Samsudin, Salfarina, Jasmine Lay-Cheng Lim, and William McCluskey. 2014. “Decentralisation

and Good Governance in Land Administration Systems.” Paper presented at International Federation of Surveyors (FIG) Congress, Engaging the Challenges – Enhancing the Relevance, Kuala Lumpur, June 16-21.

Stein, Danielle, and Bert Suykens. 2014. “Land Disputes and Settlement Mechanisms in Nepal’s

Terai.” Justice and Security Research Programme Paper 12a. Justice and Security Research Programme and The Asia Foundation.

Studwell, Joe. 2013. How Asia Works: Success and Failure in the World’s Most Dynamic

Region. London: Profile Books Limited. United Nations Human Settlement Programme (UN Habitat), University of Twente, and Global

Land Tool Network. 2012. Designing a Land Records System for the Poor: Secure Land and Property Rights for All. Report 2/2012. Nairobi: UN Habitat.

Williamson, Ian P. 2000. “Best Practices for Land Administration Systems in Developing

Countries. Paper presented at International Conference on Land Policy Reform, Jakarta, July 25-27.