Renata Korzeniowska-Ginter, Tomasz Owczarek, Łukasz Czarnecki

Akademia Morska w Gdyni

OCENA PRAKTYK I PREFERENCJI ŻYWIENIOWYCH

MŁODYCH PIŁKARZY AMATORÓW

Celem pracy była ocena praktyk w zakresie żywienia i preferencji żywieniowych piłkarzy amatorów.

Badania prowadzono metodą ankietową. Zawodnicy przyznawali się do nieregularnego konsumowania

śniadań i spożywania kolacji tuż przed snem. Znaczna część badanych spożywała mniej niż cztery

posiłki dziennie. Głównymi źródłami białka w diecie zawodników były przetwory mleczne, jaja i mięso

drobiowe. Mniej niż raz w tygodniu konsumowano ryby. Preferowanym sposobem przygotowania mięsa

było grillowanie. Główne źródła węglowodanów stanowiły jasne pieczywo, makarony, słodycze

i wyroby cukiernicze. Znikoma była konsumpcja produktów zbożowych i kasz z pełnego przemiału.

Najczęściej wykorzystywanym tłuszczem było masło. W czasie treningu piłkarze przeważnie gasili

pragnienie wodą lub napojami gazowanymi, ale duża część sięgała po napoje energetyzujące.

Stwierdzono, iż większość zawodników nie odżywia się prawidłowo i w związku z tym istnieje potrzeba

edukacji żywieniowej młodych sportowców. Należy wskazać młodym sportowcom, że sposób żywienia

istotnie wpływa na rozwój organizmu i osiągane w sporcie wyniki.

Słowa kluczowe: żywienie piłkarzy, posiłki mięsne, preferencje żywieniowe.

WSTĘP

Sposób żywienia w istotny sposób wpływa na rozwój organizmu, budowę masy

mięśniowej i wydolność wysiłkową, a konsekwencji na osiągane w sporcie wyniki.

Organizm młodego sportowca przy niedostatecznej podaży substancji energetycz-

nych i płynów może reagować spadkiem siły, obniżeniem wytrzymałości i szyb-

kości, większą podatnością na zmęczenie. Jest w tej sytuacji bardziej zagrożony

urazami i kontuzjami [4]. Dieta powinna być dostosowana do rodzaju wysiłku,

intensywności i częstotliwości treningu sportowego. U osób uprawiających sport

podwyższone tempo metabolizmu energetycznego mięśni zwiększa zapotrzebo-

wanie na energię i składniki pokarmowe [3, 4, 5]. Zapotrzebowanie energetyczne

młodych piłkarzy określane jest na poziome 3819–5185 kcal na dobę [12]. W przy-

padku młodych kilkunastoletnich zawodników, będących jeszcze na etapie wzrostu

i rozwoju organizmu, właściwie zbilansowane żywienie jest szczególnie ważne.

Prawidłowe żywienie powinno sprzyjać rozwojowi organizmu i kształtowaniu

zdolności wysiłkowej, jak również szybkiej regeneracji po dużych obciążeniach

fizycznych. Natomiast rozkład posiłków, ich jakościowy skład i wartość energe-

tyczna powinny być adekwatne do wielkości strat energetycznych i metabolizmu

charakterystycznego dla obciążeń treningowych [3, 4, 5, 14].

R. Korzeniowska-Ginter, T. Owczarek, Ł. Czarnecki, Ocena praktyk i preferencji żywieniowych młodych… 25

Zalecenia dotyczące żywienia sportowców są zróżnicowane ze względu na czas

trwania i intensywności treningu oraz rodzaju wysiłku. Jednakże bezwzględnie

posiłki powinny być lekkostrawne, niezbyt obfite i powinny zawierać składniki bio-

aktywne [14]. Zaleca się regularne odżywianie obejmujące 4–6 małych posiłków

dobrze zbilansowanych, co pozwala na zwiększenie sytości i kontrolę apetytu. Właś-

ciwa obróbka technologiczna powinna zapewniać lekkostrawność posiłków [6].

Zagadnienie wpływu jakości żywienia na zdrowie i efektywność treningów

i wyniki sportowe jest tematem wielu opracowań naukowych [2, 7, 8, 9, 10, 11, 13].

Badania prowadzone wśród grupy młodych francuskich piłkarzy wykazały niewys-

tarczające spożycie energii, zbyt duże spożycie tłuszczów, niewystarczającą podaż

węglowodanów, wapnia i przetworów mlecznych. Zwrócono uwagę na zaniedbywa-

nie konsumpcji lunchu przez sportowców [12]. Wśród młodych piłkarzy amerykań-

skich stwierdzono małą, wynoszącą 3,6 częstotliwość posiłków w ciągu dnia, zbyt

częstą konsumpcję żywności typu fast food, nadmierne spożycie suplementów,

a mimo to tylko 3% z nich oceniało swoje zwyczaje żywieniowe jako złe [10].

Zawodnicy trenujący amatorsko żywią się w sposób tradycyjny, często też nie

przykładają wagi do jakościowego i ilościowego zaspokojenia potrzeb żywienio-

wych organizmu. Ważne jest, aby młodzi sportowcy zdawali sobie sprawę z faktu,

iż mają wpływ na osiągane przez siebie wyniki nie tylko poprzez intensywne i rygo-

rystyczne treningi, lecz także powinni wiedzieć, że utrzymaniu dobrej formy sprzyja

właściwe żywienie. W przypadku wadliwej diety intensywny trening może prowa-

dzić do wyniszczenia organizmu [13]. Zagadnienie dotyczące wpływu żywienia na

rozwój organizmu i wydolność wysiłkową powinno być znane zawodnikom już od

początku kariery sportowej w każdym klubie sportowym.

Z tego też względu w prowadzonych badaniach poddano ocenie praktyki

żywieniowe i preferencje żywieniowe młodych zawodników piłki nożnej z małego,

amatorskiego klubu sportowego na terenie gminy Gniewino.

Klub sportowy Stolem Gniewino został utworzony w 1992 roku. W latach

2011–12 drużyna piłkarska awansowała z A klasy do V ligi, w tym czasie wygrała

19 meczy, 2 zremisowała i 1 przegrała. Ma dobrze przygotowaną infrastrukturę,

która z powodzeniem wybrana została na siedzibę centrum pobytowego w czasie

Euro 2012 przez reprezentację Hiszpanii [16].

1. MATERIAŁ I METODY

Badania przeprowadzono metodą wywiadu bezpośredniego wśród 34 członków

klubu sportowego Stolem Gniewino, trenujących piłkę nożną. Zwalidowany

kwestionariusz autorski zawierał pytania, dotyczące zwyczajów żywieniowych,

jakości i częstotliwości spożywanych posiłków i napojów, głównych źródeł skład-

ników odżywczych oraz preferencji w zakresie przygotowania potraw mięsnych.

Pytania w ankiecie miały charakter zamknięty, z możliwością wielokrotnego wyboru

maksymalnie trzech odpowiedzi. Charakterystykę ankietowanych przedstawiono

w tabeli 1.

26 ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 88, listopad 2015

Na podstawie udzielonych przez zawodników odpowiedzi wyznaczono współ-

czynniki preferencji w zakresie sposobu przygotowania potraw mięsnych w skali

5 pkt. Do tego celu wyliczono średnią ważoną, stosując noty dla poszczególnych

stopni preferencji: maksymalną 5 dla „bardzo lubię”, minimalną 1 dla „bardzo nie

lubię”. Wskaźnik częstotliwości spożycia wyliczono analogicznie w skali od 0 do 4.

Do oceny preferencji oraz częstości spożycia, ze względu na zastosowanie skal

porządkowych, wykorzystano mediany oraz kwartylowe współczynniki zmienności.

Wpływ zależności sportowego na wybór mięsa w diecie oceniono za pomocą testu

niezależności 2 przy istotności = 0,05 [1].

Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy sportowców

Table 1. The characteristics of the sportsmen study group

Cechy populacji

Grupa

Liczba respondentów

[n]

Procent respondentów

[%]

Ogółem – 34 100

Wiek [lata]

14–19

20–25

26–31

> 31

11

18

3

2

32,4

52,9

8,8

5,9

Wykształcenie

Podstawowe

Średnie

Wyższe

11

19

4

32,3

55,9

11,8

Miejsce zamieszkania

Wieś

Miasto < 50 tys. mieszk.

Miasto ≥ 50 tys. mieszk.

31

2

1

91,2

5,9

2,9

Status materialny w odczuciu subiektywnym

Niski

Średni

Dobry

Bardzo dobry

0

6

21

7

0

17,6

61,8

20,6

Większość badanych zawodników miała poniżej 25 lat, a część z nich (32,4%)

była w okresie intensywnego wzrostu 14–19 lat, zamieszkiwała na wsi, posiadała

wykształcenie średnie i podstawowe, oraz deklarowała dobry status materialny

(tab. 1). Biorąc pod uwagę staż treningowy, zdecydowana większość trenowała

ponad 5 lat z częstotliwością większą niż 2, a nawet 4 treningi tygodniowo (tab. 2).

R. Korzeniowska-Ginter, T. Owczarek, Ł. Czarnecki, Ocena praktyk i preferencji żywieniowych młodych… 27

Tabela 2. Staż treningowy i częstotliwość treningów w badanej grupie piłkarzy

Table 2. The frequency of training and training experience in the group of football players

Trening Liczba respondentów

[n]

Procent respondentów

[%]

Staż treningowy

Poniżej roku

Od 1 do 5 lat

Powyżej 5 lat

2

6

26

5,9

17,6

76,5

Liczba treningów w tygodniu

0–1

2–3

≥ 4

6

14

14

17,6

41,2

41,2

2. WYNIKI I DYSKUSJA

W badanej grupie zaledwie 13 piłkarzy (38,2%) określiło swój sposób odży-

wiania jako prawidłowy, 12 (35,3%) oceniło swój sposób żywienia jako niewłaś-

ciwy, a 9 (26,5%) nie było co do tego pewnych.

Stwierdzone nieprawidłowości sposobu żywienia dotyczą rozplanowania

posiłków. Tylko 11 badanych (32,4%) przyznało się do regularnego spożywania

śniadań, 8 badanych (23,5%) wyznało, że śniadań nie spożywa w ogóle, a pozos-

tałych 15 osób (44,1%), że śniadania konsumuje nieregularnie. Korzystnym zjawis-

kiem u większości badanych (20 osób–58,8%) było spożywanie więcej niż czterech

posiłków w ciągu doby, z zachowaniem około 4-godzinnej przerwy, ale trzy osoby

(8,8%) deklarowały, że zazwyczaj jedzą maksymalnie dwa posiłki. 10 badanych

(29,4%) przyznało, że sięga po pożywienie wtedy, gdy poczuje głód. Wszyscy piłka-

rze wskazali, że zawsze jedzą kolację. Taka sama liczba zawodników (12 – 35,3%)

przyznała, że zachowuje 2–3-godzinną przerwę pomiędzy kolacją a snem i że zacho-

wuje jednogodzinną przerwę przed snem po zjedzeniu posiłku. Natomiast 10 piłka-

rzy amatorów (29,4%) przyznało, iż tuż po zjedzeniu kolacji idzie spać.

Analizując strukturę rodzaju spożywanej żywności, należy stwierdzić, że

główne źródła białka w diecie zawodników, zgodnie z ich relacjami, stanowiły

przetwory mleczne i jaja, a w dalszej kolejności – mięso drobiowe. Ryby oraz mięso

czerwone spożywane były znacznie rzadziej, a nasiona roślin strączkowych w ogóle.

Najczęściej konsumowanym rodzajem mięsa było mięso drobiowe, na które

wskazało 23 zawodników (67,6%), pozostali zaś najczęściej spożywali wieprzo-

winę. Inne rodzaje mięsa wybierano sporadycznie. Obliczony w skali 0–4 wskaźnik

częstości spożycia posiłków mięsnych wynosił 2,76, a dla posiłków rybnych – 0,88.

Oznacza to, że badani piłkarze zjadają mięso kilka razy w tygodniu, ale rzadziej niż

codziennie, natomiast ryby spożywają rzadziej niż raz w tygodniu.

Stwierdzono istotną statystycznie zależność wpływu stażu sportowego na

wybór rodzaju mięsa (2 = 8,05; n = 1, tkr = 3,84). Zawodnicy o dłuższym stażu

istotnie częściej sięgają po mięso drobiowe niż mięso wieprzowe. Należy więc

uznać, że staż zawodniczy istotnie wpływa na wybór mięsa drobiowego. Wpływ

28 ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 88, listopad 2015

stażu treningu na konsumpcję innych rodzajów mięsa, niestety, nie mógł być przeba-

dany ze względu na brak osób deklarujących ich częste spożycie.

Odmienne wyniki uzyskano w przypadku badania wpływu stażu zawodniczego

na częstość spożycia ryb. Stwierdzono brak statystycznej zależności między stażem

zawodniczym a częstością spożywania ryb (2 = 5,39; n = 2, tkr = 5,99).

Należy jednak mieć świadomość, że powyższe wyniki obarczone są sporym

ryzykiem wnioskowania. Przebadani zawodnicy byli amatorami, których dieta

zależała w znaczącej części od sytuacji ekonomicznej i preferencji w ich gospodar-

stwach domowych. Mięso drobiowe należy do najtańszych gatunków, natomiast

ryby do znacznie droższych. Możliwe jest więc, że brak zależności częstości spoży-

wania ryb od stażu sportowego nie wynika z braku świadomości sportowca, ale

z braku możliwości finansowych.

Spożycie produktów białkowych wśród młodzieży o bardzo dużej aktywności

fizycznej jest niezmierne ważne. Białko wpływa na adaptację organizmu do wysiłku

fizycznego i szybkość regeneracji oraz decyduje o właściwym rozwoju organizmu

młodego sportowca [13]. Zalecane dotyczące wielkości spożycia białka są wyższe

dla młodych sportowców niż dla ich równolatków o niskiej aktywności fizycznej.

W literaturze przedmiotu podany jest zakres od 1,1 do 1,8 g białka na kg masy ciała

na dobę, w zależności od rodzaju i intensywności aktywności fizycznej, przy maksy-

malnej dawce, jaką organizm może wykorzystać, wynoszącej 2,2 g białka na kg

masy ciała na dobę [4].

Tabela 3. Wartości przeciętne i rozproszenia dla preferencji oraz częstotliwości spożycia

potraw mięsnych przygotowanych różnymi metodami obróbki kulinarnej

Table 3. Average values and dispersion for preferences and frequency of consumption of meat dishes prepared by various culinary methods

Go

tow

an

ie

w w

od

zie

Go

tow

an

ie

na

parz

e

Go

tow

an

ie

po

d c

iśn

ien

iem

Gri

llo

wan

ie

Sm

ażen

ie

be

ztł

uszczo

we

Sm

ażen

ie

w g

łęb

ok

im

tłu

szczu

Du

szen

ie

Pie

czen

ie

w p

iekarn

iku

Pie

czen

ie

w f

olii

Preferencje

Mediana 4 3 3 5 4 4 4 4 4

Kwartylowy współczynnik zmienności

0,13 0,17 0,17 0,10 0,13 0,13 0,13 0,13 0,22

Częstość spożycia

Mediana 2 2 1 3 2 2 2 3 2

Kwartylowy współczynnik zmienności

0,25 0,25 0,50 0,17 0,25 0,50 0,25 0,17 0,44

R. Korzeniowska-Ginter, T. Owczarek, Ł. Czarnecki, Ocena praktyk i preferencji żywieniowych młodych… 29

Analizując preferencje sportowców w stosunku do obróbki kulinarnej mięsa,

stwierdzono, że w badanej grupie najbardziej preferowane są potrawy grillowane

(tab. 3, rys. 1). Wyznaczony współczynnik preferencji w zakresie obróbki grillo-

wania mięsa osiągnął wartość 4,68, bliską maksymalnej wartości współczynnika

(rys. 1). Wyznaczona dla grillowania wartość współczynnika zmienności (0,1) wska-

zuje, że respondenci byli najbardziej jednomyślni w odbiorze sposobu przygo-

towania potraw mięsnych (tab. 3). Można więc przyjąć, że prawie wszyscy zawod-

nicy najbardziej lubią potrawy mięsne z grilla. Najmniej preferowaną obróbką

kulinarną mięsa było gotowanie w szybkowarze, na parze i w wodzie, we wszystkich

przypadkach wyznaczony współczynnik preferencji był niższy od wartości 3,5

(rys. 1). Odpowiedzi na pytanie dotyczące częstości spożycia wskazują także, że te

rodzaje obróbki cieplnej były jednocześnie najrzadziej stosowane – mediana 1

(tab. 3). Produkty pieczone w folii oraz gotowane w szybkowarze wśród budziły

wśród respondentów najwięcej kontrowersji. Najwyższa wartość współczynnika

zmienności, wynosząca 0,50, sugeruje, że częstość spożycia gotowanych w szybko-

warze potraw mięsnych oraz pieczonych w folii najbardziej różniła zawodników

(tab. 3). Może to świadczyć także o tym, że te formy obróbki termicznej produktów

są mało znane badanym osobom. Najbardziej lubiane przez zawodników metody

przygotowania mięsa to: grillowanie, pieczenie tradycyjne i pieczenie w folii, a więc

formy, które cechują wyraziste cechy sensoryczne: zrumieniona, chrupiąca skórka,

zapach i smak pieczonego mięsa.

Rys. 1. Współczynniki preferencji w zakresie sposobu przygotowania potraw mięsnych

w skali 5 pkt w badanej grupie zawodników

Fig. 1. Preference coefficients for method of preparing meat meals on a scale of 5 points

in the group of players

W zależności od warunków i czasu prowadzenia procesu grillowania

i pieczenia mogą one prowadzić do znacznego obniżenia strawności składników

odżywczych, a także do powstania związków toksycznych, takich jak akroleina

i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Z tego względu niekorzystne jest

1 2 3 4 5

gotowanie w wodzie

gotowanie na parze

gotowanie w szybkowarze

grillowanie

smażenie beztłuszczowe

smażenie w głębokim tłuszczu

duszenie

pieczenie tradycyjne

pieczenie w folii

30 ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 88, listopad 2015

częste spożywanie produktów, zwłaszcza przygotowanych na grillu [15]. Wskazana

w związku z tym byłaby edukacja żywieniowa w zakresie prawidłowych zasad

grillowania i pieczenia mięsa.

Analizując spożycie węglowodanów, należy stwierdzić, że głównymi ich

źródłami w diecie ankietowanych było pieczywo jasne (80%), makarony (55%) oraz

słodycze i wyroby cukiernicze (50%), w dalszej zaś kolejności płatki zbożowe (35%)

oraz warzywa i owoce (35%). 10% odpowiedzi wskazywało na spożycie odżywek

węglowodanowych, a zaledwie 5% dotyczyło kasz i makaronów razowych. Żaden

z badanych nie przyznał się do konsumpcji pieczywa razowego. Należy uznać to za

nieprawidłowość, ponieważ produkty zbożowe z pełnego przemiału, takie jak grube

kasze, pieczywo razowe, są cennym składnikiem pożywienia, jako że oprócz skrobi,

która powoli rozkłada się do glukozy, nie powodując skoku insulinowego zawierają

błonnik pokarmowy, magnez, żelazo, witaminę B1, niacynę i cynk [6].

Węglowodany stanowią podstawowe źródło energii w diecie sportowca, źle

dobrane produkty w posiłkach mogą nie pokrywać zapotrzebowania na ten składnik.

Spożycie węglowodanów wpływa na koncentrację glikogenu mięśniowego, który

zużywany jest podczas wysiłku aerobowego. Udział wysiłku aerobowego w futbolu

określany jest w badaniach na poziomie pomiędzy 85 a 98% ogólnego wysiłku [2].

Według Bonci [4] minimalne spożycie węglowodanów, wynoszące 180 g

w ciągu doby, pokrywa podstawowe czynności organizmu oraz dodatkowo wydatek

energetyczny związany z ćwiczeniami, natomiast organizm sportowca potrzebuje

dostarczenia 200–500 g węglowodanów w ciągu doby. Glukoneogeneza z wyko-

rzystaniem źródeł niewęglowodanowych zapewnia dostawę 130 g węglowodanów

na dobę, resztę zaś potrzebnych węglowodanów należy spożyć z pokarmem.

Według Bean [3] zapotrzebowanie na węglowodany określane jest w zależ-

ności od poziomu aktywności fizycznej. Spożycie 5 do 7 g węglowodanów na kg

masy ciała zaleca się większości regularnie ćwiczących zawodników przy aktyw-

ności 1–2 godzin dziennie, a najwyższe 8 do 10 g węglowodanów na kg masy ciała

– przy ponad 4 godzinach sportu dziennie. Szybkość wchłaniania się węglowodanów

w jelicie cienkim zależy od ich budowy, konsystencji i substancji towarzyszących,

a także objętości posiłku [3]. Produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG), takie

jak świeże warzywa, makarony, płatki zbożowe, spożyte 2–4 godzin przed trenin-

giem zwiększają wytrzymałość i opóźniają zmęczenie. Produkty o wysokim IG,

do których należą np. słodycze zjedzone przed treningiem, mogą oddziaływać

korzystnie, ale u niektórych sportowców wrażliwych na wahania cukru we krwi

istnieje ryzyko hipoglikemii [3]. Węglowodany, które badani konsumują w najwięk-

szych ilościach, mają wysoki IG, dlatego też wskazane byłoby wprowadzenie do

diety przetworów wysokobłonnikowych o niższym IG.

Do najczęściej spożywanych przez sportowców tłuszczów należało masło

(80%) i margaryna (55%). Na oleje roślinne i oliwę z oliwek wskazało tylko 40%

badanych.

R. Korzeniowska-Ginter, T. Owczarek, Ł. Czarnecki, Ocena praktyk i preferencji żywieniowych młodych… 31

Rys. 2. Rodzaje napojów wypijanych przez badanych zawodników podczas treningu

Fig. 2. Types of beverages drunk by the footballers during training

Piłkarze, pytani o rodzaj napojów wypijanych podczas treningów, wskazywali

najczęściej na wodę mineralną niegazowaną (80%) i gazowaną (70%) oraz napoje

gazowane (70%) i niegazowane (65%) (rys. 2). Po napoje energetyczne sięgało 30%

z nich, a tylko 10% po izotoniczne. Ilość wypijanych dziennie napojów najczęściej

(65%) określano na poziomie 3–4 litrów.

Wysiłek fizyczny wiąże się zawsze z wyższym zapotrzebowaniem na wodę.

Zależnie od jego rodzaju, intensywności i warunków otoczenia, zawodnicy podczas

treningu mogą tracić od 2 do 12 litrów wody na dobę, a ekstremalnie nawet 2 litry

na godzinę [11]. Straty te wymagają bieżącej i adekwatnej podaży płynów. Napoje

spożywane przez sportowców powinny w łatwy sposób uwalniać substancje

odżywcze i nie obciążać przewodu pokarmowego, co uwarunkowane jest ich osmo-

larnością. Do napojów efektywnie nawadniających należą: woda mineralna, rozcień-

czone soki owocowe, owocowo-warzywne i warzywne oraz napoje izotoniczne [7].

Największą dynamiką wchłaniania i skutecznością nawadniania charakteryzują

się płyny hipo- i izotoniczne. Napoje izotoniczne są szczególnie rekomendowane

podczas wysiłku, pozwalają na efektywne nawodnienie, regulują gospodarkę

wodno-elektrolitową, wspomagają wydolność fizyczną oraz sprzyjają powysiłkowej

regeneracji glikogenu [7]. Napoje energetyzujące zaś charakteryzują się właści-

wościami silnie hipertonicznymi i podobnie jak słodkie napoje i napoje owocowe

nie powinny być stosowane w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego [11].

Energy drinki są napojami specjalnego przeznaczenia, zawierającymi środki pobu-

dzające, takie jak kofeina czy tauryna, inne dodatki np. witaminy i wysoki udział

cukrów (ok. 45 kcal/100 ml). Napoje te nie powinny być spożywane przez młodzież

niepełnoletnią, a nadużywanie ich grozi negatywnymi skutkami. W Polsce obser-

wuje się, niestety, wysokie spożycie energy drinków wśród sportowców i młodych

mężczyzn [7].

0% 20% 40% 60% 80% 100%

woda niegazowana

woda gazowana

napoje niegazowane

napoje gazowane

napoje energetyczne

napoje izotoniczne

soki

inne

32 ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 88, listopad 2015

Badani sportowcy częściej gasili pragnienie właściwymi napojami, jednakże

30% z nich wskazało na napoje energetyzujące.

Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić nieprawidłowe praktyki żywieniowe

wśród badanych piłkarzy. Za najbardziej niewłaściwe uznano: nieracjonalny rozkład

posiłków, niespożywanie śniadań, konsumpcję kolacji tuż przed snem. Brak

pierwszego śniadania powoduje spadek glukozy we krwi i znaczne obniżenie wydol-

ności organizmu, poza tym nie służy właściwej kontroli apetytu. Późne jedzenie

kolacji zbytnio obciąża układ pokarmowy w czasie spoczynku, skutkować może

dolegliwościami żołądkowymi i zaburzeniami w czasie snu [3, 6]. W diecie sportow-

ców występowało zbyt dużo produktów węglowodanowych o wysokim indeksie

glikemicznym, zbyt niskie było spożycie produktów zbożowych z pełnego prze-

miału zbóż.

Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi pełnowartościowe białko powinno wys-

tępować w przynajmniej w 75% posiłków, a produkty mleczne przynajmniej

w jednym posiłku dziennie [8]. Niska częstość spożycia mięsa i ryb budzi wątpli-

wości co do dostatecznej podaży pełnowartościowego białka.

Niepokojący jest również fakt gaszenia pragnienia podczas treningu i meczu

napojami energetycznymi.

WNIOSKI

1. Badani sportowcy – amatorzy w dużej części nie realizują zaleceń żywieniowych,

dotyczy to przede wszystkim małej liczby posiłków, niespożywania śniadań

i późnej pory konsumowania kolacji.

2. W diecie piłkarzy stwierdzono niski udział produktów wysokobłonnikowych

przy zbyt wysokim spożyciu produktów o wysokim indeksie glikemicznym.

3. Głównym źródłem białka zwierzęcego w diecie badanych sportowców był nabiał

i mięso drobiowe. Zbyt rzadko konsumowane były ryby.

4. Spośród metod kulinarnych przygotowania mięsa sportowcy najbardziej prefe-

rowali mięso grillowane, najmniej gotowane, najczęściej zaś konsumowali mięso

grillowane i pieczone w piekarniku.

5. Uzyskane wyniki wykazują potrzebę większej uwagi na szkolenia sportowców

w zakresie racjonalnego odżywiania i technologii przygotowania posiłków.

LITERATURA

1. Amir D. Aczel, Statystyka w zarządzaniu, PWN, Warszawa 2000.

2. Bangsbo J., Mohr M., Krustrup P., Physical and metabolic demands of training and match-play in

the elite football player, Journal of Sports Sciences, 2006, 24(7), s. 665–674.

3. Bean A., Żywienie w sporcie, kompletny przewodnik, Zysk i S-ka, Poznań 2008.

4. Bonci L., Sports nutrition for young athletes, Pediatric Annals, 2010, 39 (5), s. 300–305.

5. Celejowa I., Żywienie w treningu i walce sportowej, Biblioteka Trenera, COS, Warszawa 2001.

R. Korzeniowska-Ginter, T. Owczarek, Ł. Czarnecki, Ocena praktyk i preferencji żywieniowych młodych… 33

6. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka, PZWL, wyd. 3, Warszawa 2007.

7. Gacek M., Spożycie napojów w grupie juniorów młodszych trenujących piłkę nożną – niektóre

uwarunkowania osobnicze, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, 94(2), s. 286–290.

8. Gacek M., Fiedor M., Ilościowa i jakościowa ocena zbiorowego żywienia młodzieży w wieku 16–18 lat na wakacyjnym obozie sportowym, Roczniki PZH, 2005, 56(3), s. 253–258.

9. Hyżyk A.K., Romankow J., Ocena stanu wysycenia organizmu witaminami antyoksydacyjnymi C

i E oraz ich wpływ na wydolność fizyczną młodych sportowców, Roczniki PZH, 2005, 56(1),

s. 57–65.

10. Jonnalagadda S.S., Rosenbloom C.A., Skinner R., Dietary Practices, Attitudes, and Physiological

Status of Collegiate Freshman Football Players, Journal of Strength and Conditioning Research,

2001, 15(4), s. 507–513.

11. Kozirok W., Babicz-Zielińska E., Ocena spożycia wody i napojów przez zawodników różnych

dyscyplin sportowych, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, 94(2), s. 262–265.

12. Leblanc J.Ch., Le Gall F., Grandjean V., Verger P., Nutritional intake of French soccer players at

the clairefontaine training center, International Journal Sport Nutr. Exerc. Metab., 2002,12(3),

s. 268–80.

13. Nazarewicz R., Babicz-Zielińska E., Spożycie białka w wybranych grupach młodzieży o różnej

aktywności fizycznej a zlecenia żywieniowe dla sportowców, Roczniki PZH, 2004, 55(4),

s. 325–330.

14. Niedźwiecka-Kącik D, Piramida żywieniowa dla sportowców jako strategia upowszechnienia

zasad racjonalnego żywienia osób uprawiających sport, „Dietetyka”, 2010, 4(1–2), s. 18–21.

15. Tkacz K., Bezpieczne grillowanie, „Gospodarka Mięsna”, 2007, 59(6).

16. http://stolemgniewinoks.futbolowo.pl/menu,2,o-klubie.html, dostęp 20.05.2013 r.

ASSESSMENT OF NUTRITION PRACTICES AND FOOD

PREFERENCES OF YOUNG AMATEUR FOOTBALLERS

Summary

The aim of the study was to assess dietary habits and food preferences among amateur football players.

The study was conducted by questionnaire survey.

Competitors admitted to the irregular consuption of breakfast and eating dinner right before bedtime.

A large part of the respondents consumed less than 4 meals a day. The main sources of protein in

players diet were dairy products, eggs and poultry meat. They consumed fish less than once a week.

The preferred way to prepare the meat was grilling. The main source of carbohydrates were white

bread, pasta, sweets and confectionery. Consumption of cereals and wholemeal groats was negligible.

Butter was the most commonly used fat. During training, players frequently quenched their thirst with

water or carbonated beverages, but a big part of them drank energy drinks.

It was found that most of the players did not have a proper diet, as a result there is the need for nutrition

education. Young sportsmen should be pointed out that the diet has a significant impact on the growth

of the organism and the results achieved in sport.

Keywords: footballers nutrition, meat meal, food preferences.