o uwarunkowaniach funkcjonowania uniwersyteckiej stacji...
TRANSCRIPT
Marek Nowosad
Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej
Zakład Meteorologii i Klimatologii
O uwarunkowaniach
funkcjonowania
uniwersyteckiej stacji
naukowej
Ogólnopolska Konferencja Naukowa
„Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych”
Kraków – Gaik Brzezowa – Łazy, 29-30 maja 2004 r.
AUTOR BYŁ W LATACH 1981 – 1995 PRACOWNIKIEM
BIESZCZADZKIEJ STACJI NAUKOWEJ INSTYTUTU NAUK O ZIEMI UMCS
Z perspektywy lat, próbuję określić czynniki, warunkujące sprawne i
efektywne funkcjonowanie uniwersyteckiej terenowej stacji naukowej.
Do czynników decydujących o efektach działalności stacji
naukowej można zaliczyć:
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność
B. możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
C. warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność
fizjografii pod kątem tematów badawczych)
D. współpraca z innymi jednostkami
E. zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich
F. uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
W działalności stacji w Równi zaangażowanie grup
osób prowadziło:
•z jednej strony do konkretnych efektów (badania
dokumentowane publikacjami, prace magisterskie)
• z drugiej - do wykorzystania - przez te Osoby -
działalności związanej ze Stacją, do własnego dalszego
efektywnego rozwoju:
• w zespole pracowników Katedry Geografii Fizycznej
UMCS, działających w Równi w latach 60-tych (pod kier.
prof. Adama Malickiego), część osób osiągnęła później
tytuł profesora
• wśród studentów przyjeżdżających do Równi w latach
80-tych, niektóre osoby uzyskały w kolejnych latach stopień
doktora
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
Okresy aktywnej działalności Stacji
przypadały na:
• lata 60-te (działalność Zespołu pod
kierunkiem prof. Adama Malickiego)
• na lata 80-te (pod kierunkiem
prof. Andrzeja Henkla)
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
Fragment jednej ze stron kroniki Stacji w Równi:
W dyżurach na Stacji w Równi
w latach 60-tych uczestniczyli
także:
Alina Bogusz
Janusz Buraczyński
Jerzy Cegła
Leopold Dolecki
Elżbieta Kardaszewska
Jan Kasperek
Stefan Nakonieczny
Tadeusz Król
Andrzej Szwaczko
Krzysztof Wojciechowski
Józef Wojtanowicz
W latach 60-tych pracownicy Katedry
Geografii Fizycznej przyjeżdżali do Równi na
miesięczne dyżury
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
Od lat 70-tych zatrudniony był pracownik mieszkający na terenie
stacji:
•Wacław Orzeł listopad 1970 – lipiec 1973
•Andrzej Wyszkowski październik 1973 – marzec 1974
(była to pierwsza po studiach praca
A.Wyszkowskiego, późniejszego
pracownika Uniwersytetu Gdańskiego)
•Tadeusz Kobusiński lipiec 1974 – lipiec 1978
•Teresa Górecka listopad 1978 – do końca działalności Stacji
(1995)
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
W 1979 r. Stacja w Równi została
wyodrębniona jako odrębna komórka w
Instytucie Nauk o Ziemi UMCS
Od 1981 r. komórka ta dysponowała 4 etatami
(3 osoby pracowały w Lublinie,
zaś mgr Teresa Górecka w Równi).Na fotografii (od lewej): mgr Piotr Czaban,
prof. Andrzej Henkiel, mgr Marek Nowosad
Uczestnicy studenckich obozów
wakacyjnych w Równi, którzy w
dalszych latach uzyskali stopień
naukowy dr:
Ewa Borowińska-Skowronek
Teresa Brzezińska-Wójcik
Radosław Dobrowolski
Eugeniusz Filipiuk
Andrzej Górniak (uzyskał tytuł profesora)
Krzysztof Kałamucki
Wioletta Latosiewicz-Kałamucka
Teresa Mitura
Paweł Zieliński(w trakcie przygotowań doktoraty Bogusławy
Baran-Zgłobickiej, Małgorzaty Bieleckiej-
Kalickiej, Radosława Janickiego
i Joanny Piszcz)
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
- Jednym z punktów działalności była organizacja
obozów roku „0” dla studentów geografii
(lata 1981 - 1992)
Przyszłych studentów uczono wykonywania
obserwacji i pomiarów meteorologicznych
Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988
Przyszłych studentów uczono
też budowy i działania
przyrządów
meteorologicznych
Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988
Po wątpliwościach przy
pierwszych pomiarach,
pozostało doświadczenie,
które procentowało
w czasie zajęć na
studiach
Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988
Uczestnicy obozów w Równi
odbywali też praktyczne
zajęcia pracy z mapą
oraz poznawali środowisko
przyrodnicze Bieszczadów
Przed podejściem na Wlk. Rawkę
Do czynników decydujących o efektach działalności stacji
naukowej można zaliczyć:
• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność
• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
Rola warunków finansowych zaczęła stopniowo wzrastać, w miarę przechodzenia
Kraju na gospodarkę rynkową.
W początku działalności Stacji w Równi, takie uwarunkowania jak:
- koszty energii,
- wody
- czy długich w sumie dojazdów z Lublina
nie utrudniały działalności, ze względu na względnie niskie ich ceny.
Stopniowe uwalnianie cen czyniło około 300 kilometrową odległość Stacji od
Uczelni czynnikiem hamującym działalność. Przykładem może być początek roku
1995, gdy potrzebne były zastępstwa Pracownicy zamieszkującej w Równi. Koszt
delegacji za pierwszych kilka tygodni pochłonął cały roczny budżet placówki.
• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
•Funkcjonowanie stacji naukowej, gdy jej kierownik i cześć pracowników, pracują
kilkaset kilometrów od stacji wydaje się być stosunkowo mało efektywne, choć
kierując się szerzej rozpatrywanymi celami wydziału czy uczelni (działalność dydaktyczna,
działalność naukowo-badawcza w innych tematach) może być ono przez jakiś czas optymalnym
rozwiązaniem.
• Dla mnie wzorcowym modelem (funkcjonującym w strukturze parków
narodowych) który można elastycznie przenosić do szkolnictwa wyższego, jest od
kilkunastu lat Ośrodek Dydaktyczno-Naukowy Bieszczadzkiego Parku Narodowego:
• Kierujący działalnością dr Tomasz Winnicki i Pracownicy Ośrodka
funkcjonują w Ustrzykach Dolnych. Oni zajmują się zarówno:
•działalnością organizacyjną
•administracyjną
•finansową
•jak i koordynowaniem badań naukowych.
•Same zaś badania są prowadzone zarówno przez Pracowników Ośrodka, jak i
przez badaczy z innych ośrodków naukowych (z Krakowa, Warszawy, Lublina,
Rzeszowa czy Wrocławia) – w zależności od bieżących potrzeb i konkretnych
tematów.
• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność
• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in.
atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych)
Równia
• zaangażowanie osób prowadzących bezpośredniądziałalność
• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjnośćfizjografii pod kątem tematów badawczych)
• współpraca z innymi jednostkami:
– wewnątrz Uniwersytetu:
• Zakład Meteorologii i Klimatologii:
– w latach 60-tych dr (później profesor) Edward Michna zorganizował obserwacje meteorologiczne na Stacji w Równi
– w latach 80-tych prof. E. Michna, dr (późniejszy profesor) Stanisław Paczos, dr Andrzej Zinkiewicz i mgr Ewa Nowak prowadzili w oparciu o równie badania topoklimatyczne i praktyki studenckie
– na zewnątrz Uniwersytetu:
• prof. Stanicław Dżułyński (od 1963 roku), doc. Zoltan Borsy z Debreczyna, geomorfolog ze Lwowa prof. Gereńczuk, prof.. Werner z Greifswaldu, prof. Jost z Kanady
• Uniwersytet w Debraczynie (na zaproszenia prof. E.Michny), prof. Witold Zuchiewicz z Krakowa, Włodzimierz Szuszniak ze Lwowa
• szkoły z Ustrzyk Dolnych (zwiedzanie ogródka meteorologicznego)
• zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność
• możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni)
• warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych)
• współpraca z innymi jednostkami
• zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich
• - przy finansowaniu stacji np. wg algorytmów ustalanych tak, jak dlainnych jednostek (wg liczby: osób zatrudnionych, publikacji, stopninaukowych w jednostce itp.), działalność stacji naukowej (szczególnie
leżącej w znacznej odległości od uczelni) jest ograniczona
• - z jednej strony finansowanie stacji na szczeblu centralnym uczelnimoże być korzystne, zaś z drugiej wskazana jest inicjatywa pracownikówstacji w zabieganiu m.in. o granty czy o korzystne współpracezewnętrzne (wg kryterium „wygrany-wygrany”)
• uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji
- warunek, na który niekiedy nie jest zwracana specjalnauwaga (szczególnie, gdy teren stacji jest przekazywanyuczelni bezpłatnie). Trudności związane z tym tematemwystąpiły w Roztoczańskiej Stacji UMCS w Guciowie
Podsumowanie
Czynniki decydujące o efektach działalności stacji naukowej:
zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią
działalność
możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji
od macierzystej uczelni)
warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność
fizjografii pod kątem tematów badawczych)
współpraca z innymi jednostkami
zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz
zwierzchnich
uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu
i budynku stacji