Bilimsel Araştırma Yöntemleri I

3İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim DalıTezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programları

1

Yrd. Doç. Dr. M. Volkan TÜRKERMarmara Üniversitesi

İşletme Fakültesi – İşletme Bölümü

vturker@marmara.edu.trvturker@gmail.com

www.volkanturker.com.tr

Bilimsel Araştırmada Kullanılan Temel

Kavramlar

Varsayım, Yapı, Değişken, Önerme, Sav, Hipotez, Kuram

2

Bir kuramı oluşturan bileşenler

3

YAPIYAPI YAPIYAPI

DEĞİŞKENDEĞİŞKEN DEĞİŞKENDEĞİŞKEN

SAV

HİPOTEZ

VARSAYIMLAR

Varsayım

Bilim de diğer tüm davranışlarımız gibi açık veya üstü örtülü bir takım yargılara dayanır.Varsayım denen bu yargılarımız, düşünce ve davranışlarımızın temelinde yer alan gerekçeleridir.Sabah otobüse binerken, tanımadığınız bir şoföre “günaydın” demeniz dahi bir varsayıma dayanır. “Şoförün, Türkçe bildiği varsayımı”.

4

Varsayım kullanımı

Deneyle kanıtlanmamış, doğruluğu incelenmeksizin kabul edilen iddialardır.Varsayımın doğruluğundan büyük ölçüde emin olunmalı veVarsayımın doğruluğunun deney veya gözlem ile belirlenmesinin imkansız veya çok maliyetli olması gerekmektedir.Varsayımların niteliği araştırma raporunda açıkça ifade edilmelidir.

5

Varsayım kullanımına örnekler

Mikroskobik boyutlarda deneyler yapan bir bilim insanı, ölçme aletinin, yani mikroskobun yeteri kadar güvenilir olduğunu varsayar.… DiMaggio ve Powell’ın öne sürdüğü bu hipotezler; büyüklük, teknoloji, merkezileşme ve dış kaynaklar değişkenlerinin haricinde kalan değişkenlerin aynı olduğu (ceterisparibus*) varsayımı ile oluşturulmuşlardır.

6* Diğer tüm koşullar sabitken

Yapı

Doğrudan veya dolaylı olarak gözlemlenemeyen kavramlardır.Yapılar ancak gözlemlenebilir olgular temel alınarak tanımlanabilir.Bu gözlemlenebilir olgular değişkenler olarak tanımlanır.Bir yapı; söz konusu bir fenomen ile ilgili düşünsel bir şekil iken değişkenler, yapıdan türetilmiş fonksiyonel unsurlar olarak ifade edilebilir. 7

Değişken

Herhangi bir olguya ilişkin birden çok değer alabilen her türlü özelliğe değişken denebilir.Değişkenler aynı obje için farklı zamanlarda farklı değer alabilir.Birçok farklı değişken örneği verilebilir;

Sınav sonuçları…İşe devamsızlık…Kârlılık oranı…Öğrenim durumu…Saç rengi… 8

Bağımlı Değişken

Araştırmacının temel ilgi alanı olan değişkendir.Araştırmanın odağında bağımlı değişken yer alır.Araştırmanın amacı; bağımlı değişkenin değişkenliğini (neye bağlı olarak değiştiğini) açıklamak veya öngörmektir.Bağımlı değişkene etki eden diğer değişkenlerin analiz edilmesi ile araştırma sorusuna yanıt bulunmuş olur. 9

Bağımlı Değişken Örneği

Yeni bir ürünün satış grafiği istenen düzeyde değildir… burada satış rakamları bağımlıdeğişken olabilir.

10

Bağımsız Değişken

Bağımsız değişken, bağımlı değişkeni pozitif veya negatif yönde etkileyen değişkendir.Bağımsız değişken var olduğunda, bağımlıdeğişken de var olacaktır.Bir başka deyişle; bağımlı değişkenin değişkenliği bağımsız değişkene tabiidir.

11

Bağımsız Değişken Örneği

Kültürler arası yapılan araştırmalara göre; yönetsel değerler, astlar ile üstler arasındaki güç mesafesinde belirleyici rol oynamaktadır.Burada “güç mesafesi”, araştırmanın temel ilgi odağı dolayısıyla da bağımlı değişkenidir.“Yönetsel değerler” ise bağımsız değişken olarak tanımlanabilir.

12

Yönetsel Değerler(Bağımsız Değişken)

Yönetsel Değerler(Bağımsız Değişken)

Güç Mesafesi(Bağımlı Değişken)

Güç Mesafesi(Bağımlı Değişken)

Yapı ve Değişken farkı

Yapı DeğişkenPerformans Satışlar, kârlılık oranı…Liderlik Astları ile iletişim kurma, astlarınımotive edebilme…Örgüt içi uyum Kişiler arası etkileşim oranı…

13

Önerme

Araştırılacak durum veya konuyla ilgili mantıksal bir değer yargısı içeren ifadedir.Bilimsel araştırmanın başlangıç noktasıdır.İçinde gizli olarak “acaba” sorusunu taşır.Önermenin doğruluğu veya yanlışlığından söz edilemez, önerme bir düşünme ürünüdür.Doğrulanmaya veya yanlışlanmaya karar verildiğinde önerme, sav veya hipotez halini alır.

14

Sav

Araştırmacının incelediği konu ile ilgili olarak bilimsel araştırmanın başında öne sürdüğü ve doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş önermedir.Araştırma problemindeki yapılar arasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentileri ve değer yargılarını barındırır.Hipoteze kıyasla daha genel ve daha soyuttur.

15

Hipotez (Denence)

Araştırmacının incelediği konu ile ilgili olarak bilimsel araştırmanın başında öne sürdüğü ve doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş önermedir.Araştırma problemindeki değişkenlerarasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentileri ve değer yargılarını barındırır.Sava kıyasla daha özel ve daha somuttur.

16

Hipotez

“Elimde duran kalem mavidir”, “soba sıcaktır”.“Bir nesnenin kütlesi hızı ile birlikte artar”.

17

Hipotez türleri

Değişkenler arası ilişki hipotezleri (eğer-öyleyse)

Yön belirten;İşte yaşanan stres ne kadar artarsa, çalışanların iş tatmini o oranda azalacaktır.

Yön belirtmeyen;Yaş ile iş tatmini arasında bir ilişki vardır.

18

Hipotez türleri

Gruplar arası farklılık hipotezleriYön belirten;

Kadın işgörenlerin motivasyonu, erkek işgörenlerden yüksektir.

Yön belirtmeyen;İşletme sahipleri/ortakları ile profesyonel yöneticiler arasında, ISO 9000 KYS’ni benimseme ve vazgeçme nedenlerine verdikleri önem açısından fark vardır.

19

Hipotez türleriTanımlayıcı hipotezlerBir olgunun hangi özelliklerden oluştuğuna ilişkin hipotezlerdir.Örnek araştırma sorusu: Yüksek tansiyon sorunu yaşayan hastaların sosyal ve ekonomik karakteristikleri nelerdir?Örnek Tan. Hipotez: Yüksek tansiyon hastalarının büyük çoğunluğu erişkinlerdir. Tanımlayıcı hipotezler çoğunlukla bağımsız değişken içermezler.

20

!

Bahsi geçen hipotez türleri sınıflandırmasısavlar içinde kullanılabilir.

21

Araştırma Hipotezi ve Sıfır Hipotez

Araştırma sonucunu öngören ve genellikle taraf tutan (değişkenler arası ilişki veya gruplar arasıfarklılıkları iddia eden) hipotezler araştırma hipotezi (H1) olarak adlandırılırlar.Bu karşılaştırmada, değişkenler arası ilişkisizliği veya gruplar arası farksızlığı savunan hipotezler ise sıfır hipotez (istatistiksel hipotez) (H0) olarak adlandırılır.Araştırma hipotezinin kabulü, sıfır hipotezin reddi anlamını taşır.

22

Araştırma Hipotezi ve Sıfır Hipotez

Araştırmacı, araştırma hipotezini (H1) destekleyecek verilerden çok, onun aksini (H0) gösterecek veriler toplamaya çalışmalıdır.Ancak uygulamada bu konuya önem verilmediği görülmektedir.

23

Hipotez kullanımı

Amacı belirli bir konuyla ilgili bir durumu ortaya koymak olan araştırmaların hipoteze ihtiyacı yoktur.Tarihsel araştırmalar, model çalışmaları, demografik özellikler ya da siyasi tercihleri belirlemek amacıyla yapılan araştırmalarda hipotez kullanılmaz.

24

Kuram (Teori)

Çeşitli yapı ve değişkenlerin, bir takım varsayımlar tarafından sınırlandırıldığı bir sistemdir (bütündür).Söz konusu yapılar birbirleriyle savlar sayesinde, değişkenler ise hipotezler sayesinde birbirleriyle ilişkidedir.

25

Kuram (Teori)

Belirli bir konuda ortaya konulan, geçerliliği ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmışbir genel açıklama düzlemidir.Kuramlar; geçmişi, bugünü ve geleceği (öngörülerle) açıklayıcı nitelikte olmalıdır. Bir teoriyi “doğru” veya “yanlış” diye nitelemek yerine, “yararlı” veya “yararsız”, “geçerli” veya “geçersiz” diye nitelemek daha doğru olacaktır.

26

Bilimsel Araştırma

Bir olgunun eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda yeni gerçekleri keşfetmek ve yeni ilişkiler ve sonuçlara ulaşmak amacıyla yapılan arayış ve sorgulama bütünüdür.Kuramda veya uygulamada karşılaşılan bir probleme çözüm aranır.

27

Bilimsel Araştırmaların ve Dönem İçi Çalışmaların

Raporlanması

28

Başlıklar

KapaklarÖnsözİçindekilerTablo ve Şekil ListeleriKısaltmalarMetin BölümüKaynak Gösterimi ve Kaynakça

29

Kapaklar

Bilimsel çalışmaların kapakları çalışmanın hangi çalışmanın, nerede, kim tarafından ve hangi yıl içinde yapıldığını ifade eder.Sade ve biçimsel olmalıdır.Gereksiz bilgi, fotoğraf, süsleme, vs. bulundurmamalıdır.Dış kapakta kolay yıpranmayan kaliteli parlak karton kullanılmalıdır. Beyaz karton kapak tercih edilmelidir.

30

Dış Kapakta yer alacak bilgiler

Sırasıyla; Üniversite, Enstitü, Anabilim Dalıve Bilim Dalı’nın adı. (Büyük harf)Çalışmanın adı (Büyük harf, koyu)Çalışmanın niteliği; (Yüksek Lisans Tezi, Dönem Çalışması, Ödev, vs.) (İlk harf büyük)Yazarın adı (Büyük Harf)İl, yıl (İlk harf büyük)

31

İç Kapakta yer alacak bilgiler

Sırasıyla; Üniversite, Enstitü, Anabilim Dalıve Bilim Dalı’nın adı. (Büyük harf)Çalışmanın adı (Büyük harf, koyu)Çalışmanın niteliği; (Yüksek Lisans Tezi, Dönem Çalışması, Ödev, vs.) (İlk harf büyük)Yazarın adı, soyadı (Büyük harf)Danışmanın unvanı, adı, soyadı (Büyük harf)İl, yıl (İlk harf büyük)

32

Ör:

33

İçindekiler Sayfası

İçindekiler listesi, okuyucunun çalışmanın başlıklarını ve alt başlıklarını görebileceği, doğrudan ilgilendiği bölümü okuyabilmek için ilgili sayfa numarasını öğrenebileceği bir sayfadır.İçindekiler listesini oluştururken gösterilecek özen ve dikkat çalışmanız ile ilgili ilk izlenimi olumlu yönde etkileyen önemli bir faktördür.

34

İçindekiler Listesi TürleriOndalık sistem

1. …1.1. …

1.1.1 …1.1.2. …

1.2. …1.3. …

2. …3. …

35

Rakam-harf sistemiI. …

A. …1. …

a. …b. …

2. …3. …

B. …II.

36

Tablo ve Şekil Listeleri

37 38

Bilimsel Araştırmaların ve Dönem İçi Çalışmaların

Raporlanmasında Kaynak Gösterimi

Neden Kaynak Göstermeliyiz?Araştırmacının savunduğu görüşlerin doğruluğunu desteklemek için, Bilgilerin kaynağını göstererek, araştırıcının kendi katkısının ne olduğunu belirtmek ve bu bilgilerin asıl sahiplerinin hakkını vermek için, Sunulan bilgilerin doğruluk, güvenilirlik ve tarafsızlığıyla ilgili olarak okuyucuya denetim olanağı sağlamak için, İlgili konularda yeni araştırma yapmak isteyenlere başvuru olanağı vermek için.

39

Metin aktarımları

İki biçimi vardır;Doğrudan aktarmaDolaylı aktarma

40

Doğrudan aktarma yapılmasıgerekli durumlar

Yasalar, tüzük ve yönetmelikler, hükümet kararları, Matematik, fen bilimleri veya teknolojiyle ilgili formüller,Araştırma tezleri; kanıtlanmak ya da reddedilmek için öne sürülen öneriler, Karşıt görüşleri savunan açıklamalar, Atasözleri ve vecizeler, Şiirler Formüller İyi ifade edilmiş ve içeriği yanında üslubunun da aynen alınmasına değer olan ifadeler.

41

Doğrudan aktarmaAlıntı üç satır ya da daha az ise tırnak işareti içinde metnin içinde verilir.Ör:

Yergin, “yirmibirinci yüzyıla bakarken üstünlük kavramının bir petrol varilden olduğu kadar bir bilgisayardan da gelebileceğini” ifade etmektedir.12

(Dipnotlu Kaynak Gösterme Yöntemine Göre).

-------------------------

12 Daniel Yergin, Petrol, Kamuran Tuncay (çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3.Basım, 1991, s.11.42

Doğrudan aktarma

Alıntı üç satırdan fazla ise ana metinden ayrı, satır başından içerden başlayarak ve satır sonundan da içeriden bitecek şekilde ve daha sık aralıklarla yazılmalıdır.

43 44

Ör:

Dolaylı aktarmaDolaylı aktarma, araştırmacının yararlandığıkaynaktaki bilgileri kendi cümleleriyle ifade ederek araştırmasına dahil etmesidir.Burada önemli olan anlamı değiştirmeden aktarılan bilgilerin metinle bütünleştirilmesini sağlamaktır. Bu bilgilerin tırnak içinde verilmesine gerek yoktur.Tek bir zaman ekinin veya kelimenin değiştirilmesi ile dolaylı aktarma yapılması doğru değildir. 45

Ör:

Uluslararası ticaret mal, hizmetler, işgücüve sermaye piyasalarında fiyatları birbirine yakınlaştırır. Fiyatların bu şekilde birbirine yakınlaşmaya yönelmesi ticaretteki kazançların kaynağını oluşturmaktadır.64

--------------------------64 Dani Rodrik, Küreselleşme Sınırı Aştı mı? İzzet Akyol, Fatma Ünsal(çev.) İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 1997, s.49.

46

Yazılı bir kaynağın referans gösterilmesinde üç temel bilgi verilir:

Yazar AdıEser AdıYayım Bilgileri (Basım sayısı, yayın yeri, yayınevi, yayın tarihi.)

47

Kaynak göstermede farklı yöntemler kullanılmaktadır.Kaynak göstermede hangi yöntemi seçmeniz konusunda tez danışmanınızın görüşlerini almanızda yarar vardır.Ancak, tezin tamamında tek yöntemi kullanmanız gerekmektedir.

48

Kaynak gösterme yöntemleri ikiye ayrılır

Dipnotlu kaynak gösterme yöntemiMetin içi kaynak gösterme yöntemi

49

Dipnotlu kaynak gösterme yöntemi

Bu yöntemde başvurulan kaynaklar metin içerisinde numaralarla belirtilir ve sonra sayfa sonuna bir çizgi çizilerek o sayfadaki dipnotları sırasıyla bu çizginin altına yazılır.Dipnotlarını göstermek için kullanılan rakamlar, metinde ilgili kelimenin üzerine yazılır ve rakamla birlikte ayrıca nokta, virgül, parantez veya benzeri işaretler konulmaz

50

Dipnotlar aralık verilmeden ve normal yazıdan daha küçük puntolarla yazılır. Dipnot başvuru ve metinleri, 9 punto, her iki yana yaslanmış olacaktır.Bir kaynağa ilk kez başvurulması ve yeniden başvurulması durumlarında farklı dipnot yazım kuralları uygulanır.

51 52

53 54

Farklı Kaynak Tiplerinin Gösterimi

55

İki yazarlı, çok yazarlı kaynaklar

56

Dipnotlu kaynak gösterme yönteminde

kaynakça

57

Tek Yazarlı KitapKullanım

Yazarın Soyadı, Adı. Yıl, Kitabın Adı. BaskıSayısı. Basım Yeri: Yayın Evi. Örnek

Dereli, Toker. 1995, Örgütsel Davranış. 3. Basım. İstanbul: Menteş Kitabevi.

58

Tek Yazarlı Süreli YayınlarKullanım

Yazarın Soyadı, Adı. Yıl, “Makalenin Adı”. Süreli Yayının Adı. Vol. (Türkçe Cilt) Nu., No.(Türkçe Sayı) Nu, Makalenin Sayfa Aralığı. Örnek

Sharer, Robert. 2001, “An Agenda for Trade, Investment and Regional Integration”. Finance & Development. Vol.38, No.4, December, ss.14-17. 59

Kongrede Sunulan YayınlarKullanım

Yazarın Soyadı, Adı. “Makalenin Adı”, Kongrenin Adı. Yayın Yeri: Yayınlayan. Tarih (gün-ay-yıl), Makalenin Sayfa Aralığı. Örnek

Atabek, Baha. "Hidrofor Seçimi İçin Yeni Bir Yaklaşım", 3. Pompa Kongresi ve Sergisi Bildiriler El Kitabı. İstanbul: İTÜ. 24-26 Eylül 1998, s. 150-158.

60

Internet’te Yayımlanan Dergi Makalesi

KullanımYazarın Soyadı, Adı. Yıl, “Makalenin Adı”,

Derginin Adı. Vol. Nu, No. Nu, Sayfa Aralığı. İnternet Adresi (erişim tarihi için gün ay yıl). Örnek

Wade, Linda. 2000, “International Business Management”, Journal of Management.Vol.12, No.2, ss.187-223. http://www.texshare.edu7ovidweb/ovidweb.cgi (2 Şubat 2001). 61

Metin İçi Kaynak Gösterme Yöntemi

Metin içi kaynak gösterme yöntemi kendi arasında üçe ayrılır;

Yazar-Tarih Yöntemi (APA)Yazar-Sayfa Numarası Yöntemi Harvard Metodu

62

Yazar-Tarih Yöntemi (APA)

Amerikan Psikoloji Derneği'nin benimsediği yöntem olup, Sosyal Bilimler alanında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.Yazında APA Yöntemi (AmericanPsychological Association: APA) olarak geçmektedir.

63

Yazar-Tarih Yöntemi (APA) Ör.

Yazar (Barış, 2002, s.69), makalesinde İMKB'nin Aralık ayının ilk işlem gününe satışlarla başladığını belirtmektedir.Fisunoğlu, (2003, s.246)’na göre, bankacılık sektöründeki krediler bir önceki yıla göre yüzde 24 artış göstermiştir.

64

Aynı soyadlı farklı yazarların aynı tarihli eserlerini birbirinden ayırt etmek için;

...(Çolak, Ö., 2004, s.9).

...(Çolak, S., 2004, s.12).

65

Aynı yazarın aynı tarihli farklı eserlerini birbirinden ayırt etmek için;

...(Çolak, 2004a, s.12).

...(Çolak, 2004b, s.17).

Yazar-Tarih Yöntemine (APA) göre

Kaynakça

66

Tek Yazarlı Kitap

Kullanım Yazarın Soyadı, Adının İlk Harfi. (Yıl). Kitabın

Adı. Baskı Sayısı. Basım Yeri: Yayın Evi. Örnek

Tuncer, D. (1992). Dağıtım Kanalları Sistemi. Ankara: Gazi Yayınları.

67

Çeviren

KullanımYazarın Soyadı, Adının İlk Harfi. (Yıl). Kitabın

Adı. Çeviren Yazarın Adının İlk Harfi Soyadı(çev.). Basım Yeri: Yayın Evi (orijinal baskıtarihi yıl) Örnek

Aliyev, H. (1998). Dünya Siyasetinde Azerbeycan Petrolü. A. Çiftçi ve E. Kocabıyık(çev.), İsatnbul: Sabah Kitapları (orijinal baskıtarihi 1997) 68

Tek Yazarlı Süreli Yayınlar

KullanımYazarın Soyadı, Adının İlk Harfi. (Yıl).

Makalenin Adı. Süreli Yayının Adı. Vol No. Sayı No, Makalenin Sayfa Aralığı. Örnek

Sharer, R. (2001). An Agenda for Trade, Investment and Regional Integration. Finance & Development. 38.4, 14-17.

69

Yazar - Sayfa NumarasıYöntemi (MLA)

Amerika'daki Modern Filoloji Derneği'nin (Modern Language Association) Beşeri Bilimler için önerdiği bir sistemdir.Bu sistemde parantez içine, başvurulan kaynağın yazarının soyadı ile alınan bilgilerin kaynaktaki sayfa numarası yazılır.Parantez, tez metninde kaynağı gösterilecek bilginin sonuna yerleştirilir.Yazar soyadı ile sayfa numarası arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz. 70

Yazar - Sayfa NumarasıYöntemi (MLA) Örnekleri

… ihtiyaç uyulmaktadır (Gegez 11). …Gegez’e göre özellikle…ihtiyaçduyulmaktadır (11). … bilimsel bir yaklaşım geliştirmiştir (Ataman 66-67). …yaklaşımı kabul edilmelidir (TÜSİAD 45).

71

Harvard Metodu

60’lardan sonra Anglo-Amerikan yazınında sıkça kullanılır hale gelmiştir.APA ve MLA metodlarına çok benzer.Ör:Yazar (Barış, 2002: 69), makalesinde İMKB'nin Aralık ayının ilk işlem gününe satışlarla başladığını belirtmektedir.

72

Haftaya görüşmek dileğiyle

Yrd. Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER

73