Sindikata Unia ka bërë një an-ketim me 1466 punëtorë tëndërtimtarisë mbi sigurinë nëpunë dhe mbrojtje të shën-detit nëpër vend punishte.Analiza e të dhënave tregonqartë: Përkundër disa për-mirësimeve, puna në ndër-timtari është ende e rre-zikshme si dhe rëndon dhedëmton sidomos shëndetin.

Përgjigjet e ndërtimtarëve të pyeturbëjnë të qartë, se -përveç shkaqeve tje-ra- është sidomos stresi në shtim esipër, ai që ndikon dëmshëm në shën-detin. Ky vlerësim i ri është shqetësuesdhe kërkon detyrimisht masa të cilatmbrojnë më mirë trupin dhe jetën epunëtorit të ndërtimtarisë.

Problemet më të shpeshtashëndetësorePuna në ndërtimtari është ende punëshumë e rëndë fizike. Dhembjet e sh-peshta të shpinës, shpatullave dhe

zverkut qafës etj. dëshmojnë se ngar-kesat e rënda dhe puna e rëndë sh-kaktojnë këtë gjendje të keqe.Dhembjet janë në shumicën e raste-ve lodhja e përgjithshme, por edhesimptome të stresit. Sipas Dario Mor-dasinit, ekspert për shëndetin dhe si-gurinë në punë në Unia, një numër imadh i punëtorëve të ndërtimtarisë epërballon punën vetëm falë medika-menteve. Shumica e ndërtimtarëvevuan nga një numër i madh i së-mundjeve apo pengesave shëndetë-sore.

Zgjidhjet janë të mundshmePunëtorët kërkojnë para së gjithashmundësi të diskutimit dhe bashkëve-primit tek çështjet e organizimit tëpunës dhe në lidhje me sigurinë nëpunë dhe mbrojtje shëndetësore.Ata kërkojnë reduktimin e stresit dhenjë ritëm njerëzor të punës, që ështëlogjike duke marrë parasysh ngarke-sat shëndetësore. Për t’i realizuar sa mëmirë dhe në mënyrë më efikase ma-

sat e ndryshme të sigurisë dhe mbrojt-jes së shëndetit, kërkohet më tepërbashkëveprim të ekipeve ndërtimorenë kantiere në çështjet e sigurisë nëpunë dhe mbrojtjes shëndetësore.Gjithashtu kërkohen edhe masa tjerapër reduktimin e stresit: një kualifikimmë i mirë i punëtorëve, marrëveshjetë obligueshme mbi pauzat dhe ora-rin e punës, dispozita të arsyeshme përpunësimin e punëtorëve memarrëdhënie të përkohshme, nëna-kordantëve dhe punës me akord. Mëtutje ka nevojë për rregulla të qarta tekpuna gjatë ngricave-të ftohtit ,vapës,shiut dhe borës si dhe masa konkretembrojtëse kundër pluhurit, zhurmësdhe ngarkimit të shpinës. Këtu sfido-het para së gjithash pronarët e ndër-timit dhe planifikuesit. Shumë nga kë-to fusha mund të rregullohen nëkuadër të Kontratës së PërgjithshmeZvicerane. Kërkesa të tilla tanimë kamiratuar konferenca profesionale endërtimtarisë.

Unia kërkon mendimin e ndërtimtarëveUnia dëshiron të zhvilloj biseda me ndërtimtarët, si të pre-kur të drejtpërdrejtë nga kjo temë, mbi rezultatet e këtij an-ketimi të ndërtimtarëve, por edhe mbi përvojat si dhe pro-pozimet për përmirësimin e situatës. Një pikë e rëndësish-me e bisedimeve do të jetë edhe mendimi i tyre mbi masattë cilat duhet ndërmarrë menjëherë, për të përmirësuar si-tuatën.

Në një pamflet të shpërndarë nëpër kantiere, Unia shkruan«Përderisa ne kërkojmë zgjidhje për zbutjen e stresit, pa-tronët e ndërtimtarisë duan ta shtojnë këtë stres: Ata duantë «fleksibilizojnë» edhe më shumë orarin e punës në ndër-timtari, të dobësojnë mbrojtjen mbi pushimin nga puna dhetë përkufizojnë vazhdimësinë e pagesës së pagës në rastsëmundje. Si mund të mbrohemi nga këto sulme? Edhe nëlidhje me këtë duam të diskutojmë së bashku!»

Në kuadër të fushatës «JO STRESIT» sekretaret dhe sekre-tarët e sindikatës Unia në mbledhje dhe takime me ndër-timtarët do të prezantojnë rezultatin e përgjithshëm të an-ketës. Në kuadër të fushatës synohet thellimi i përvojave,mendimeve dhe propozimeve për përmirësimin e sigurisënë punë e me qëllim të mbrojtjes shëndetësore dhe harti-min e pakos konkrete të masave. Merr pjesë edhe ti!Mendimi yt është i rëndësishëm, ngase bëhet fjalë për shën-detin tënd dhe sigurinë tënde!

2 4

Më shumëRespekt përpunonjësit!

KPP-të e rejaMe përmirësime konkrete të pagave dhe kushteve të punës.

Puna karakterizon jetën enjeriut. Puna është bazë emirëqenies. Për këtë arsyevlera e punës meriton mëshumë respekt! Sindikatatme rastin e këtij 1 Maji kër-kojnë: «Punë dinjitoze përjetë dinjitoze – dhe punënjerëzore për të gjithë». Atokërkojnë në Zvicër dhe tërëbotën Respekt: Punë për tëgjithë, kushte më të mira tëpunës, paga të drejta dhe si-guri sociale.

«Punë për të gjithë» duhet të bëhetprapë një nga synimet e kryesore tëpolitikës ekonomike në Zvicër. Tërinjve nuk guxon t’u pamundësohetkyçja në botën e punësimit. Nga ana

tjetër duhet mundësuar hyrja në pro-cesin e punësimit njerëzve të papunë.Në vend se të kërkojnë të punohet mëgjatë dhe të realizohen orë të tepërtaduhet shpërndarë punën në mes tëmë shumë njerëzve, pra duhet punë-suar më shumë. Ne kërkojmë edheRespekt ndaj vetë punëtorit. Ne kër-kojmë punë të mirë për të gjithë!

Respekt!Puna e përkohshme (temporer) vite-ve të fundit është shtuar tepër. Për tëpunësuarit si temporer kjo d.m.th. tëardhura të pasigurta, orar i pasigurt ipunës, pamundësim i planifikimit tësë ardhmes, më shumë dëme shën-detësore dhe fatkeqësi. Respekt! Tashpunëdhënësit duhet t’i shndërrojnëkëto në vende të rregullta të punës. Të

gjithë duhet të kenë hise në zhvillimekonomik.Janë shtuar dislokimet apo ndarjet epjesëve të ndërmarrjes dhe «gjoja sepavarësia ekonomike». Pasojë e kësajjanë gati gjithmonë kushtet më të kë-qija të punës dhe pagat më të ulëta. -Respekt! Duhet ndaluar dislokimet!Pagesë të pagave dinjitoze dhe ko-rrekte! Standarde minimale më të mi-ra në Kontratat e Përgjithshme tëPunës dhe në Ligjin e punës!Në situatë të mjerueshme gjenden sh-pesh punëmarrësit e moshuar. Nëselargohen nga puna, atëherë vështirëse pranohen diku në punë. –Respekt!Kushtet e punës për të moshuaritduhet përshtatur nevojave të tyre. Nëkëtë hynë edhe e drejta për pensionimtë mëhershëm prej moshës 52 vjeça-

re pa reduktim të pensionit- ashtu si-kurse e parasheh nisma popullore eBSZ-së.

Barazim në pagëPunëdhënësit ende nuk ua japin fem-rave pagën e drejtë dhe të barabartë.– Respekt! Pagat e femrave duhet mënë fund të barazohen.Punëdhënësit duan t’i përkeqësojnëkushtet e punës në ligj; ata kërkojnëedhe për 16 vjeçar punë natën dheditën e diel. –Respekt! Orari maksimali punës duhet kufizuar, shtesat përpunë mbrëmjeve, natën dhe viken-deve duhet paguar dhe duhet ndaluarpunën natën dhe ditën e diel për tërinjtë nën moshën 18 vjeçare.Respekti i ndërsjellë në mes të punë-marrësve dhe punëdhënësve më së

miri vjen në shprehje në KPP-të. Kurpunëdhënësit refuzojnë bisedimet ekushteve të mira dhe të drejta tëpunës,. Sindikatat rezistojnë dhembrohen në rast nevoje edhe me anëtë grevës. Aty ku ka nevojë ne dimë tësigurojmë Respekt të duhur! Dhe sëfundi: Respekti ndaj njerëzve me tëmeta përfshin të drejtën e pensionitdhe të drejtën e kyçjes së sërishme dhepër këtë arsye më 17 qershor i themiJo rishikimit të pestë të Sigurimit të in-validitetit.

Raporti i OKB-sëRacizmi dhe diskriminimi i të huajve në Zvicër ekziston!

Nr. 3 | April 2007 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

3Çka nëse jam pa punë?Broshurë me këshilla për të rinj, të cilët mbeten pa punë.

Apel i Bashkimit Sindikal të Zvicrës për 1 Maj 2007

Respekt! Punë e rregulluarnë vend të egërsimit!

Puna në ndërtimtari dëmton shëndetin tënd!

Respekt: pllakat zyrtar i BSZ-së.

Pa letra- ke të drejta!Në Zvicër jetojnë mes 90’000 dhe300’000 njerëz pa letra. Pjesa dër-muese e tyre në Zvicrën gjermano-folëse. Shumica jetojnë në ilegalitetdhe nën kushte të vështira ekzistencedhe pune. Njerëzit pa letra apo Sans-Papiers prej anës zyrtare quhen ile-galë, mirëpo ata kanë prapëseprapë tëdrejta, të cilat shumica nuk i njohin.Për t’i kërkuar të drejtat e tyre, ataduhet t’i njohin ato. Broshura për in-formim e ribotuar është përshtatur dhezgjeruar me adresat e shumta të kës-hillimoreve dhe shërbimeve përkrahë-se. Në broshurë në pika të shkurtra je-pen informacione në 8 gjuhë të ndrysh-me mbi lëmit kryesore të jetesës nëZvicër si përkujdesa shëndetësorë, si-gurimet sociale, banimi, shkolla etj.Broshura mund të porositet në migra-cion@unia.ch, nëpër seksione të Unia-s në vendin tuaj dhe mund të shkar-kohet prej internetit si PDF në adresënhttp://www.unia.ch/Sans-Pa-piers.1339.0.html

Video rinia sindikale në aksion

Imazhet impozante, muzika ritmike,shembujt e kuptueshëm: Kështu dës-hiron rinia sindikale të prezantohet dhetë përfitoj sa më shumë të rinj për lë-vizjen sindikale.Atmosfera e manifestimit: të rinj, tëmoshuar, burra, gra, fëmijë, njerëz meprejardhje të ndryshme, flamujt valë-vitës të Unia-s, muzikë, oratoret, grush-tet e ngritur lartë. Kështu fillon filmi 15prej minutash mbi rininë sindikale tëUnia-s. Unia ka 200’000 anëtarë e prejtyre 43’000 janë nën 30 vjeç.Filmi i prodhuar me buxhet të vogël iudrejtohet nxënësve nëpër shkolla tëprofesionit dhe ka për qëllim të tregojse %çka është sindikata, çka bën ajo,çka është Kontrata kolektive e punës,kush është Unia etj.? «Ne tregojmë seçka kemi arritur dhe bëjmë të qartë sesë bashku mund të arrijmë mëshumë», thotë Jean Christophe Sch-waab, përgjegjës për të rinjtë në Unia.Filmi është në gjuhën gjermane dhefrënge (versioni italian është në për-gatitje) dhe mund të porositet si DVDapo Videokasetë në përmjet internetit:http://www.unia.ch/Video-Unia-Ju-gend.2253.0.html (gjermanisht) dhehttp://www.unia.ch/Video-une-jeu-nesse-Unia-qui-s.2253.0.html?&L=1(frëngjisht).

70 franga për të gjithë në ImpleniaPunëtorët e ndërmarrjes së ndërtim-tarisë Implenia marrin prej fillimit të vi-tit 70 franga më shumë në pagë për tëgjithë dhe 30 franga në mënyrë indivi-duale. Këtë e ka komunikuar Impleniapas intervenimit të sindikatës Unia. Kjongritje është më lartë se sa është pro-pozuar nga shoqata e punëdhënësve,por për sindikatën Unia kjo nuk mjaf-ton. «Secili punëtorë meriton ngritje tëpagës për 100 franga», thotë udhë-heqësi i delegacionit të Unias për bi-sedime Hansueli Scheidegger.

horizonte Nr. 3 | April 2007 | albanisch 2

News

Edhe një hulumtim shkencorvërteton: ndërmarrjet e vogladhe të mesme gjatë dhëniessë vendeve për shkollim nëprofesion diskriminojnë tërinjtë me prejardhje ngajashtë. Gjatë seleksionimitnuk merren parasysh sukse-si dhe notat, pra ato nukluajnë ndonjë rol të rëndë-sishëm siç është pohuar deritani. Në këtë përfundim vjenhulumtimi i fondit nacional.

Shkencëtarët e Institutit për peda-gogjisë shëruese të Universitetit të Fri-burgut, gjatë hulumtimit kanë kons-tatuar: Në vendimet mbi seleksioni-min e të rinjve për shkollim në pro-fesion tek ndërmarrjet e vogla dhe tëmesme mbretëron një «mozaik i ti-pareve dhe kritereve cili vështirë semund të kuptohet». Arsyeja kryesoree refuzimit është dyshimi mbi «përsh-

tatshmërinë» për ndërmarrjen,thuhet mes tjerash në një komuni-katë për shtyp të publikuar nga Fon-di Nacional i Zvicrës. Sidomos tërinjtë prej Ballkanit ose Turqisë dis-kriminohen. Si arsye jepen mangësitënë gjuhë dhe shkollim. Mirëpo, sipasFondit Nacional hulumtimi vërte-ton, se rezultatet e shkollimit nukkanë rëndësi të madhe kur është fja-la te shkollimi në profesion. Arsyet re-ale për mospranimin në shkollim përprofesion janë të natyrës emociona-le. «Ekziston frika, se të rinjtë mundtë bartin konflikte dhe klientë tëpadëshirueshëm në ndërmarrje»,thuhet në mes tjerash në hulumtim.

Profesionet e meshkujve/profesionet e femrave!«Nuk diskriminohen vetëm të rinjtëe huaj por edhe meshkujt. Seleksio-nimi bëhet shpesh edhe në bazë të gji-nisë. Kjo iu mundëson femrave të

ushtrojnë edhe profesionet e mesh-kujve», shkruan Fondi Nacional. Ngaana tjetër, të rinjtë e gjinisë mashku-llore shpesh diskriminohen duke upërjashtuar nga mundësia e mësimittë profesionit të asistencës p.sh. në njëambulancë shëndetësore. Përgjegjësitpër shkollim e arsyetojnë këtë me«rrezikimin e funksionimit» të am-bulancës. Studiuesit kanë hulumtuarkëto profesione: Montues i automje-teve, ngjyrosës të automjeteve, auto-mekanik, zdrukthëtarë, asistent den-tal, asistente mjekësore në ambu-lantë, shitëse dhe shitës. Si bazë e hu-

lumtimit kanë shërbyer kryesisht 80intervista me përgjegjësit për shko-llim.

Unia kundër diskriminimitSindikata Unia në raste të ndryshmeka tërhequr vërejtjen në lidhje me dis-kriminimin e të rinjve dhe se ky dis-kriminim është realitet. Unia me suk-ses i ka mbrojtur viktimat e diskrimi-nimit para gjyqit dhe angazhohet ed-he më tutje kundër çdo forme të dis-kriminimit.

� Hilmi Gashi

Refuzohet propozimipër reformimin e arkave të sigurimitshëndetësorë.

Mirëpo, problemetmbetenVotuesit i thanë Jo Arkësunike të sigurimit shëndetë-sorë. Kjo jo është rezultat ipasigurisë së madhe te vo-tuesit në lidhje me rrugën edrejtë për reformimin eshëndetësisë në Zvicër.

Prapëseprapë falë kësaj nisme po-pullore dhe fushatës votuese si dhegjatë vetë votimit është bërë e qartëse ku qëndrojnë problemet e sekto-rit të shëndetësisë dhe me cilat pro-bleme ballafaqohen vetë njerëzit:kuotat e larta mujore, burokracia emadhe dhe gara për «rreziqet e mi-ra», pra për ata të cilët paguajnë kuo-ta, por nuk shkaktojnë shpenzime.Pa marrë parasysh rezultatin e voti-mit, këto probleme duhet zgjedhur.

Premtimet duhet të mbahenKundërshtarët e nismës. Përveç ske-narëve të tmerrshme në rast se pra-nohet nisma popullore për arkë uni-ke shëndetësore, kanë premtuar sedo të bëjnë baraspeshën e rreziqevenë mes të arkave të ndryshme, se dotë zgjerojnë lirimin nga kuotat dhekështu lehtësimin e barrës për fa-milje me paga të ulëta dhe të mes-me. Kërkohet që të zvogëlohet «gjo-ja se konkurrenca» mes 87 arkave tëndryshme të sigurimeve shëndetë-sore, si shkaktarë të burokracisë dheshpenzimeve të panevojshme. Gjit-hashtu duhet të futen nën kontrollshpenzimet. Shërbimet mjekësorenuk guxojnë të shlyhen. Bashkim iSindikal i Zvicrës do të shtojë an-gazhimin e saj në lëmin e shëndetë-sisë në interes të të punësuarve dheatë se bashku me organizatat dheinstitucionet, të cilat janë të intere-suara për një shëndetësi të nivelit tëlartë dhe sociale.

Diskriminim i të rinjve me prapavijë të migracionit

Arsyet e mospranimit: kryesishtemocionale

Më 21 mars anembanë botësjanë mbajtur aksione në lidh-je me Ditën Ndërkombëtarekundër Racizmit.

Rreth 60 përfaqësuese dhe përfaqë-sues të komisioneve të migracionit tëtë gjitha sindikatave degë të Bashki-mit Sindikal të Zvicrës BSZ, në tubi-min e tyre të mbajtur më 17 mars nëOlten kanë ftuar të gjithë ta luftojnëme vendosmëri dhe haptas racizmindhe të gjitha format e diskriminimitdhe armiqësisë ndaj të huajve nëZvicër. Për këtë nevojiten të gjithë: institu-cionet, organet qeverisëse, por edheindivid. Sepse, edhe në Zvicër duhettë eliminohen dhe evitohen format eshumta të diskriminimit. Këtë sfidëBSZ-ja duhet ta bëj para së gjithash nëbotën e punës dhe së bashku me part-nerët social. Sindikatat, në botën epunës, luftojnë sidomos kundër dis-kriminimeve gjatë hyrjes dhe kyçjesnë botën e punës, shpërndarja epunës, dhe pagë si dhe kur është fja-la te shkollimi i mëtejshëm dhe avan-cimi në shkallët e karrierës. Para hyrjes apo kyçjes në procesin epunës duhet mundësuar shanset e ba-rabarta në shkollë, arsimim profesio-

nal si dhe njohja e diplomave. Me që-llim të jetësimit të shanseve të bara-barta, BSZ dhe komisionet e migra-cionit të degëve sindikale kërkojnë njëLigj kundër diskriminimit të mi-grantëve. Ende mbetet i pazgjidhurproblemi i njerëzve pa letra (Sans pa-piers); këtu ka nevojë për rregullim tëmenjëhershëm.

Migrantët në pozita kyçePër t’i dhënë më shumë peshë temës

së migracionit dhe kërkesave të drej-ta të migranteve dhe migrantëve,brenda për brenda lëvizjes sindikaledhe në shoqëri, duhet të angazhohenmë shumë migrant nëpër organetudhëheqëse dhe vendimprurëse. Barazinë në botën e punës partnerëtsocial nuk mund ta arrijnë vetëm. Kë-tu duhet angazhimi i të gjithëvekundër racizmit dhe diskriminimevesi dhe për një barazim të vërtetë tënjerëzve.

Komisionet e migracionit e degëve sindikale të BSZ me rastin e ditës ndërkombëtare kundër racizmit

Barazi të shanseve në vend të diskriminimit!

Në Zvicër ka racizëm Raporti më i ri i raportuesit special të Kombeve të Bashkuara DoudouDiene, në lidhje me të drejtat e njeriu dhe racizmin mes tjerash thuhetse në Zvicër ekziston një klimë e diskriminimit ndaj të huajve. Nga anatjetër edhe një tendencë e injorimit apo zvogëlimit të situatës reale. Si-pas tij, një klimë armiqësie ndaj të huajve, është dhe pjesë e platformëspolitike e disa partive, të cilat bëjnë politikë me simbolikë raciste dhe kse-nofobe. Këtu ai përkujton fushatat e Partisë Popullore të ZvicrësSVP/UDC, në të cilat të huajt ose janë kriminel ose keqpërdorues të sis-temeve sociale. Politika e tillë drejtohet sidomos ndaj njerëzve me ngjyrëtë zezë dhe ndaj njerëzve me prejardhje nga vendet jashtë BE-së. Ky ra-port tregon edhe njëherë rëndësinë që ka angazhimi kundër ksenofobisëdhe racizmit. Unia dhe sindikatat simotra do të luftojnë me këmbëngul-je armiqësinë ndaj të huajve, për një shoqëri solidare pa diskriminimedhe me të drejta të barabarta për të gjithë.

Kundër diskriminimit duhet të angazhohemi të gjithë.

Unia kundër diskriminimit!

Kontrata e rishikuar e Përgjithshme ePunës (KPP) për sektorin e pastrimittë Zvicrës gjermanofolëse, në tri vitete ardhshme (2007-2009) do të jetë eobligueshme për të gjitha ndërmarr-jet, të cilat punësojnë më shumë sepesë bashkëpunëtore dhe bashkë-punëtorë.

Përjashtim bëjnë vetëm ndërmarrjetmë të vogla, të cilat kanë më pak tëpunësuar. Gjithashtu me rëndësi tëveçantë është fakti se kjo KPP vlen metë gjitha dispozitat edhe për punëto-ret/ët me orar të reduktuar. Risi është,se kjo KPP vlen edhe për pastrimin espitalit. Përveç tjerash parashihet ed-he futja e shkallëzuar në fuqi e pagëssë 13-të për punonjësit e pastrimitmirëmbajtës.

Me qëllim të kontrollimit të respekti-mit të KPP-së dhe të përkrahjes së ar-simimit të mëtejshëm të të punësuar-ve, nga paga e të gjithë të punësuarvetë ndërmarrjeve të cilat i nënshtrohen

KPP-së, do të zbritet një kontribut pro-fesional prej 0.4 për qind. Mirëpo,anëtarëve të sindikatës kjo shumë dot’iu kthehet plotësisht.

Broshura edhe në gjuhën shqipeNga këndvështrimi i punonjësvemund të thuhet se kjo KPP e rishikuarpër punonjësit sjell përmirësime sh-tesë të kushte të rregulluara të punës,mbrojtje të shtuar sociale dhe pers-pektivë për kualifikim të mëtejshëmdhe planifikim të karrierës. Një përm-bledhje e ndryshimeve kryesore i gje-ni në broshurën në gjuhën shqipe, tëcilën mund ta merrni në sekretariatintuaj. KPP-ja në detaje është e botuarvetëm në gjuhën gjermane dhe ita-liane dhe mund të porositet në Unia.Talonin për porositje e gjeni në faqene fundit të broshurës në gjuhën shqi-pe. Në vazhdim ju sjellim një pasqyrëtë pagave minimale të parapara mekontratë:

horizonte Nr. 3 | April 2007 | albanisch 3

Delegatët e degës nacionaletë Unia-s për hoteleri dhe res-torante të mbajtur në fund tëmuajit janar 2007 në Bernëkanë vendosur njëzëri: në bi-sedimet e këtij viti mepunëdhënësit duhet më nëfund të vendoset paga e 13-tëdhe shtesë saj duhet të bëhetnivelimi i pagave me shtrenj-timin.

Duhet shfrytëzuar gjendjen e mirëekonomike për të vendosur pagën e13-të për degën e hotelerisë dhe res-toranteve. Kjo është mese e arsyesh-me dhe e drejtë e punonjësve. Faktetflasin për një gjendje të mirë ekono-

mike në këtë sektor të ekonomisë:numri i bujtjeve është shtuar për 6 përqind në krahasim me vitin e kaluar.Edhe qarkullimi i mallrave në çerekune fundit të vitit 2006 është rritur nëmbi 3.5 për qind , në krahasim me vi-tin e kaluar.

Kërkojmë atë që e meritojmëParashikimet janë pozitive edhe përkëtë vit si dhe për vitet e ardhshme.Sidomos kur merret parasysh, se në vi-tin 2008 do të mbahet kampionati ev-ropian në futboll. Një prej delegatëvenë konferencën e degës u shprehkështu: «në vitin 2008 do të kemi strestë madh. Ne do të punojmë me an-

gazhim edhe në vitin e KampionatitEvropian në Futboll, por për këtëduam pagën e 13-të». Punonjësit edegës së hotelerisë dhe restorante kër-kojnë atë, që është tashmë realitet nëtë gjitha degët e ekonomike e që ështëbërë realitet edhe në degën e tregtisëdhe pastrimit. Futja e pagës së plotëtë trembëdhjetë për punonjësit nëdegën e hotelerisë dhe restoranteve dotë ishte mjet me më shumë ndikimpozitiv, për të ngritur sadopak pagate ngelura prapa degëve tjera të eko-nomisë. Sa për ilustrim: paga mesata-re në degën e hotelerisë dhe restoran-teve është 30 për qind më e ulët se pa-gat mesatare në ekonominë private.

Konferenca e Unia-s e profe-sionit bojaxhi dhe suvatuespranon Kontratën e re të përg-jithshme të punës, edhe psenë bisedimet e zhvilluara nukështë arritur ngritja e drejtë epagës së kërkuar. Këto i sjellëKontrata e re e përgjithshmee punës për bojaxhi dhe su-vatues.

Ngritja e pagës nga 1 maji 2007 për tëgjithë ata, të cilët i nënshtrohen KPP-së: ngritje e përgjithshme për 60 fran-ga në muaj, shtesë kësaj edhe 20 fran-

ga në muaj në mënyrë individuale.Bashkohuni nëpër ndërmarrje dhekërkoni nga punëdhënësi një ngritjetë njëjtë të pagave prej 80 frangave përtë gjithë!

Hiqet kategoria CKategoria e deritashme C është hequr.Pas 12 muajsh pune në degën bojax-hi dhe suvatues, punëmarrësit duhettë shkallëzohen në klasën e pagës B.Risi është se prej tash vlen edhe pus-himi i amësisë prej 16 javësh. Siguri-mi i pagesës së mëditjes në rast së-mundje ndërron prej Ligjit mbi sigu-

rim në rast sëmundje në Ligjin mbikontratat e sigurimit. Kjo sjellë zbrit-je në rast të invaliditetit. Nga ana tjetërvazhdohen të paguhen shtesat e fë-mijëve edhe në rast sëmundje.Mbrojtja e plotë nga largimi nga pu-na vlen pas vitit të 6 të stazhit të punësnë të njëjtën ndërmarrje apo pas arrit-jes së moshës 45 vjeçare. Nuk kemi arritur përparime të pen-sionimi i mëhershëm për bojaxhi dhesuvatues. Nuk ka kurrfarë arsye nëZvicrën gjermano-folëse për të pen-guar një gjë e cila në pjesën frankofo-ne dhe Tiçino është sprovuar dhe tre-guar e qëndrueshme!Unia e mbanë në fuqi kërkesën përfutjen e një pensioni fleksibël të pleqë-risë për bojaxhi dhe suvatues. Së bash-ku arrijmë më shumë!

Konfederata e re sindikale në Kosovë

Pas Kongresit-ndarja!

KPP e rishikuar për sektorin e pastrimit të Zvicrës gjermanofolëse

Përmirësime të vazhduesh-me të kushteve të punës

Pagat minimaleNë franga dhe orë 2007 2008 2009

Pastrues/e mirëmbajtjeje I 16.60 16.65 16.70

Pastrues/e mirëmbajtjeje II 16.80 16.85 16.90

Pastrues/e mirëmbajtjeje III 17.10 17.15 17.20

Pastrues/e special/e I 18.70 18.90 19.10

Pastrues/e special/e II 21.20 21.40 21.60

Pastrues/e special/e III 25.30 25.60 26.00

Pastrues/e i/e spitalit I 16.70 16.90 17.10

Pastrues/e i/e spitalit II 17.10 17.30 17.50

Pastrues/e i/e spitalit III 17.50 17.70 17.90

Së shpejti me pagë të 13-të.

Pagat bazëprej 1. 5. 2007 vlejnë pagat e reja minimale: bojaxhi suvatues

V Kryepunëtori 5277.– 5486.–

A Punëtor i shkolluar në profesion

(prej vitit të 2 të përvojës në punë) 4590.– 4803.–

B Punëtorë i profesionit 4274.– 4445.–

C Ndihmës punëtorë është suprimuar

D Jo i degës së profesionit (degë e huaj) 3798.– 3907.–

Absolventët e profesionit në vitin e parë 3878.– 4038.–

Absolventët e profesionit në vitin e dytë 4090.– 4248.–

KPP e re për bojaxhi dhe suvatues sjellë përmirësime

Kërkesa për pensionim tëmëhershëm mbetet

Paga e 13-të për ponjësit në hoteleri dhe restorante

Turizmi lulëzon – pagë të plotë të 13-të për të gjithë!

Bashkimit të Sindikatave tëPavarura të Kosovës i janëndarë 10 sindikata të cilatkanë themeluar subjektin eri sindikal Konfederatën eSindikatave të Lira të Ko-sovës

10 sindikatat të cilat kanë vendosurtë ndahen nga BSPK-ja dhe të for-mojnë konfederatën e Sindikatave tëLira të Kosovës theksojnë se që ngaKuvendi i katërt zgjedhor i BSPK-sëjanë vërejtur parregullsi kurse anë-tarëve të degëve të ndryshme u janëbërë padrejtësi të shumta. Kjo, sipastyre, ka ndikuar që degët të kërkojnëshkëputje nga Bashkimi i Sindikata-

ve të Pavarura të Kosovës. Sipas tyre,vendimi për formimin e kësaj kon-federate është bërë duke u bazuar nëpluralizmin sindikal dhe në përvojate shteteve të tjera.

Haxhi Arifi: «Ndarja nuk do ta dëmtojë BSPK-në»Ish nënkryetari i BSPK-së, Ali Dra-gusha ka thënë se konfederata ka përqëllim që të ofrojë realizëm medrejtësi sociale dhe jo barazi sociale.Sipas tij, kjo konfederatë do të drej-tohet në realizim të reformave në paj-tueshmëri me konfederatat e vende-ve të tjera. Ata theksuan se shumë sh-pejt do të bëhet identifikimi i anë-tarësisë por besojnë se kanë një anë-

tarësi që ka mbi 15 mijë anëtarë.Ndërkaq, për drejtuesin e BSPK-së,Haxhi Arifi, ndarja e këtyre degëveështë bërë për qëllime të individëvetë caktuar të cilët duan të përfitojnënë emër të anëtarësisë. Sipas Arifit kjonuk do ta dëmtojë BSPK-në dhe ve-primtarinë e saj në mbrojtje të inte-resave të punëtorisë kosovare.Në mbledhjen e këshillit të këtyredegëve, të mbajtur në fillim të mua-jit mars, është aprovuar statuti i ri,ndërsa ushtrues detyre i udhëheqë-sit të kësaj konfederate u zgjodhAlush Sejdiu deri në Kongresin zg-jedhor të Konfederatës që u caktua tëmbahet nga mesi i prillit.

� Marrë nga RTV 21

Më 7 dhe 9 mars të këtij viti,në Portugali dhe Spanjëështë festuar 20 vjetori i kur-seve të formimit profesionalpër ndërtimtarët në vend-lindje.

Në ceremoni kanë marrë pjesë për-faqësues të sindikatës Unia, Shoqatëssë punëdhënësve të ndërtimtarisë dheparifondit për ndërtimtari. Këto kurse tradicionalisht janë mbaj-tur në muajt janar deri në mars dhekanë qenë të organizuara për punë-

torët sezonier të ndërtimtarisë me„garancion“ për punë në Zvicër. Këtokurse janë ofruar edhe në trojet e ishJugosllavisë dhe janë financuar prejparifondit të ndërtimtarisë dhe kanëqenë nën përkujdesen e sindikatavedhe mjeshtërve të ndërtimtarisë . Pashyrjes në fuqi të sistemit të 3 rrathë-ve dhe heqja e vendeve të ish Jugos-llavisë dhe Turqisë nga lista e vende-ve për rekrutim të sezoniereve, këtoqendra janë shuar. Vetëm në Portugalidhe Spanjë kanë vazhduar punën. Kë-to kurse ua kanë lehtësuar integriminpunëtorëve në Zvicër dhe kanë ndih-muar përmirësimin e kushteve tëpunës dhe falë kualifikimit edhe tëstatusit të tyre, sepse pas mbarimit tëkursit punëtori llogaritet si punëtorëi profesionit dhe i takon kategorisë Atë pagës.

Shkollimi i mëtutjeshëm i ndërtimtarëve në vendlindje

Festohet 20 vjetori

horizonte Nr. 3 | April 2007 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Serge Baehler; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Pereira, M. Komaromi, H. Gashi, M.Martín | Sprachverantwortlich Hilmi Gashi| Koordination Mira Komaromi |Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn | Adresse Redaktion «Horizonte»,Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Me anë të broshurës «I ri dhe pa-punë? Të drejtat e mia.» Unia infor-mon të rinjtë e papunë mbi të drejtatdhe obligimet e tyre dhe jep këshillase çka mund të bëjnë në rast pa-punësie.

Përkundër zhvillimit ekonomik, situata për tërinjtë e papunë mbetet e tensionuar. Në ja-nar 2007 mbi 22 000 të rinj kanë qenë tëlajmëruar si të papunë. Po aq shumë të rinjkërkojnë apo janë duke pritur të gjejnë njëvend shkollimi në profesion. Vendet e punëspër të rinj mungojnë. Ata çdo ditë i drejtohensindikatës Unia për këshillime dhe kërkojnëndihmë. In broshurën «I ri dhe papunë? Tëdrejtat e mia.» Unia informon të rinjtë mbi tëdrejta dhe obligimet e tyre.

Hapat konkretBroshura informon hap pas hapi, se si duhettë sillen dhe çka duhet të bëjnë të rinjtë në-se janë të prekur nga papunësia apo kërcë-nohen nga humbja e vendit të punës.Broshura ndihmon të rinjtë për të kuptuar ba-zat e funksionimit të sigurimit në rast pa-punësie dhe të asistencës sociale. Si duhettë veprojnë në situata të ndryshme si: i pa-punë pas mbarimit të zanatit, pas shkollimittë obligueshëm, para shkuarjes në ushtri etj.

Broshura përmban edhe një listë të gjerë tëadresave të dobishme. .

Broshura mund të porositet falas nën ju-gend@unia.ch dhe mund të shkarkohetsi PDF prej internetit nën www.unia.ch(gjermanisht): …/jugend, (frëngjisht):…/jeunesse dhe (italisht) …/giovani.

Seminari i sivjetshëm për aktivist sin-dikal në gjuhën shqipe do të thellohetnë tematikën e të drejtave të punë-torëve në punë. Seminari me titull «Tëdrejtat në vendin e punës» do të mba-het më 16 dhe 17 qershor 2007 në Ho-tel Rotschuo, Gersau. Në seminar dotë bisedohet mbi rëndësinë e njohjestë të drejtave në vendin e punës.

Me anë të referateve do të jepen njohuri tëduhura mbi atë se çka janë Kontratat e përg-jithshme të punës KPP dhe roli dhe rëndësiaqë kanë aktivistët sindikal për sindikatën dhe

kolegët në vendet e punës. Metoda e punësdo të jenë: referatet, diskutimet dhe ushtrimetpraktike. Ky seminar i drejtohet të gjithë sindi-kalistëve aktiv, dhe atyre të cilët duan të akti-vizohen më shumë dhe të bëhen persona tëbesueshëm sindikal. Seminari i dedikohetanëtarëve dhe është falas, gjithashtu falasjanë edhe shpenzimet e ushqimit, bujtjes dheudhëtimit. Rezervoje me kohë vendin në se-minar, lajmërohu pranë seksionit tënd.

Për më shumë informacione T 031 350 24 15(të martën, të mërkurën dhe të enjten prej09.30–12.00 dhe 13.00–17.00)

Seminari për aktivist sindikal në gjuhën shqipe:

Të drejtat në vendin e punës!

Jam 45 vjeçar dhe ka 20 vite qëkur punoj nëndërtimtari si ndihmës punëtorë. Një vit tëplotë jam i 100 për qind paaftë për punë sh-kak të problemeve me shpinën. Me ndihmëne mjekut shtëpiak kam paraqitur kërkesënpër pension invalidor pranë shërbimit për-katës të sigurimit në raste invaliditeti. A kamtë drejtë për pension invalidor?

Në këtë pyetje nuk ka përgjigje të lehtë. Shër-bimi i sigurimit invalidor kërkesën Tuaj do tashqyrtoj vetëm nëse nuk vijnë në shprehje ma-sat për riradhitje në botën e punës si: masatmjekësore, shkollim dhe aftësim për një pro-fesion tjetër, mjetet ndihmëse teknike etj. Për-veç tjerash duhet ditur, se e drejta për pensioninvalidor nuk është e dhënë në çdo lloj invali-diteti. Për më së shumti, shkalla e invaliditetitduhet të ketë arritur një nivel dhe kohëzgjatjetë caktuar. E drejta për pension ekzistonvetëm nëse i paafti për punë gjatë më së pa-ku një viti dhe pa ndërprerje mesatarisht 40për qind ka qenë i paaftë për punë. Do methënë ekziston afati i pritjes prej një viti. Pen-sioni invalidor jepet vetëm pas një shkalle tëinvaliditetit prej 40 për qind. Në varshmëri ngashkalla e invaliditetit llogaritet e drejta për pen-sion invalidor të plotë, tri të katërtët, gjysmaapo një çerek. �prej 70 % pension i plotë �prej60 % tri të katërtat e pensionit � prej 50 %gjysmë pensioni � prej 40 % një çerek pension

Gjatë hulumtimit të së drejtës për pension hu-lumtohet së pari shkalla e invaliditetit me anëtë krahasimit të të ardhurave. Në këtë rast bë-het krahasimi i të ardhura të cilat do t’i kishitrealizuar me gjendje të mirë shëndetësore metë ardhurat të cilat mund t’i realizoni edhe meshëndet të dëmtuar. Të ardhurat e përmen-dura në fillim janë të ardhurat e ashtuquajtu-ra të «ardhura valide» kurse të ardhurat e për-mendura së dyti quhen të ardhura invalide. Sh-

kalla e invaliditetit pra llogaritet nga dallimi mekëtyre dy të ardhurave. Kjo bëhet kështu: Su-pozojmë se pas sqarimeve nga ana e shërbi-mit invalidor ju në gjendje të mirë shëndetë-sore do të kishit realizuar të ardhura vjetore prej65’000 frangash dhe në bazë të analizavemjekësore ju nuk do të ishit në gjendje të pu-noni më në ndërtimtari, mirëpo do të ishit nëgjendje të bëni një punë më të lehtë me sh-kallën e punësimit 100 për qind. Sipas të dhë-nave nga Shërbimi invalidor ju me këtë punëdo të realizonit të ardhura vjetore prej 52000frangave. Diferenca prej këtyre dy të ardhura-ve do të ishte 13000 franga kurse shkalla einvaliditetit do të ishte 20 për qind (13000franga i përgjigjen 20 përqindëshit të shumësprej 65000 franga) që d.m.th se nuk do tëmerrni pension.

Çka duhet të bëj nëse nuk jam i pajtimit mevendimin e marrë nga shërbimi për sigurim in-validor?Pasi që shërbimi e hulumton rastin dhe i bëntë gjitha analizat, atëherë ajo lëshon një ven-dim paraprak: në të shkruhet vendimi të cilinky shërbim ka ndërmend ta sjellë. Personi i pre-kur atëherë ka kohë që brenda 30 ditëve tëparaqes mendimin dhe faktet e veta dhe an-kesën e mundshme gojarisht apo me shkrim.Pas skandimit të këtij afati, shërbimi e sjellëvendimin me anë të një dispozite. Nëse nukjeni të pajtimit me dispozitën, atëherë brenda30 ditëve keni të drejtë ankese pranë Gjyqitkantonal për sigurime. Ky vendosë mbi an-kesën me anë të vendimit gjyqësorë- kjo mundtë zgjas deri në dy vite. Që nga 1 korriku 2006ankesa kushton. Ai që humb procesin paguanprej 200 deri në 1000 frang. Kundër vendimittë Gjyqit kantonal mund të bëhet ankesë ad-ministrative gjyqësore pranë Gjyqit federal tësigurimeve. Edhe ky Gjyq kërkon taksa gjyqë-sore për procedurën.

Ju pyetni, ne përgjigjemiKam të drejtë për pension invalidor?

Këshillat e sindikatës për të rinjtë e papunë.

Çka duhet të di në rastpapunësie?

Botim mbi të rinjtë pa letra dhe perspektivet e tyre.

Ardhmëria e tyre: Puna në tëzezë? Të rinjtë pa letra në ZvicërNë Zvicër jetojnë dhe punojnë më sëpaku 90 000 migrante dhe migrant paleje qëndrimi (Sans-papiers). Në shtime sipër është edhe numri i të rinjve, tëcilët jetojnë ilegalisht në Zvicër. Si je-tojnë këta të rinj? Çka mendojnë atambi situatën e tyre? Cilat janë vësh-tirësitë kryesore në jetën e përditsh-me? Libri i botuar «Ardhmëria e tyre:Puna në të zezë? Të rinjtë pa letra nëZvicër» ofron përgjigje dhe shtytjepër të menduar.

Në bashkëpunim me këshillimoren për Sans-pa-piers në Bazel, Shkolla e lartë për punë sociale eshkollës profesionale për Zvicrën veriperëndi-more ka zhvilluar intervista të hollësishme metë rinjtë pa leje qëndrimi në Zvicër. Në qendërtë vëmendjes të publikimit me titull: «Ardhmë-ria e tyre: Puna në të zezë? Të rinjtë pa letra nëZvicër» qëndrojnë rezultatet e këtij hulumtimisi dhe portretet e të rinjve pa letra.Të rinjtë pa letra ende janë të përjashtuar ngamundësia e kryerjes së shkollimit në profesion.Këta fëmijë dhe të rinj kanë të drejtë shkollimitë obligueshëm, por pas përfundimit të këtij sh-kollimi bazë, ata mbeten pa mundësi për të vazh-duar më tutje. Kështu, atyre nuk u mbetet asgjëtjetër post ë punojnë në të zezë. Përveç frikës sëpërditshme nga zbulimi, këta të rinj pa letra irëndon edhe mungesa e perspektivave për tëardhmen.Kjo gjendje e rëndë për Sindikatën Unia është epapranueshme. Nga këndvështrimi i sindikatës,gjendja e të rinjve pa letra, të cilët jetojnë dhe

mbarojnë shkollën në Zvicër, mirëpo nuk kanëtë drejtë për shkollim të mëtutjeshëm profesio-nal është një problem i madh i cili duhet zgjidhësa më shpejtë.

Letër e hapur Ministres federalezonjës Doris LojthardPër të ndryshuar këtë gjendje të papranueshmenë shkollimin profesional të të rinjve pa letra,sindikatat së bashku me platformën për njerëzpa letra, me rastin e botimit të librit «Ardhmë-ria e tyre: Puna në të zezë? Të rinjtë pa letra nëZvicër» me një letër të hapur iu janë drejtuarUdhëheqëses së Departamentit për Ekonomi,Ministres Doris Lojthard. Në letër kërkohet zg-jidhja e shpejtë e këtij problemi.Në hyrje të librit zonja Ruth Dreifuss, ish Mi-nistre e punëve të brendshme mes tjerash thotë:«Diskutimi publik mbi faktet e lëna pas dore dheinjorimi i problemeve ekzistuese janë hapat eparë kundrejt rezistencës dhe ndryshimeve tëpaevitueshme». Mbetet të shpresojmë, se kylibër do të jap kontributin e nevojshëm për tëbiseduar publikisht problemi dhe me këtë edherealizimi i përmirësimeve të nevojshme të si-tuatës së të rinjve pa letra.

Librin mund ta gjeni nëpër librari: Pierre-Alain Niklaus/Hans Schäppi, Zukunft Schwarzarbeit? JugendlicheSans-Papiers in der Schweiz,Fr. 22.–, Euro 13.80, ISBN978-3-85990-120-9. Osemund ta porositni nëpërmjet i-melit: info@edition8.ch

Ein Ratgeber

Jung und arbeitslos? Meine Rechte.

Lexuese të dashura, lexues të dashurNumri i fundit i Horizontit është shtypur me kualitet të dobët. Fotografitëdhe tekstet nuk janë botuar pastër. Sipas ndërmarrjes e cila boton Horizontin, ky kualitet i dobët ka ndodhur për shkak të një defekti në njërën nga makinat e shtypit. Ndërmarrja në fjalë ka kërkuar falje nga Redaksia. Edhe ne të redaksisë kërkojmë falje nga Ju. Besojmë segjëra të tilla nuk do të ndodhin në të ardhmen dhe Ju falënderojmë përmirëkuptim.

Redaksia e Horizontit