nowy pompon „nowy pompon — a humorous and satirical...

21
T. XII (2009) Z. 1(23) ISSN 1509-1074 ROCZNIK HISTORII PRASY POLSKIEJ "Nowy Pompon" „Nowy Pompon" — a Humorous and Satirical krakowskie czasopismo Magazine Published satyryczno-humorystyczne in Krakow in 2004-2006 z lat 2004-2006 Katedra Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja" ul. Krakowska 58-62 PL 50-425 Wrocław Grzegorz NDEĆ KEY WORDS "Nowy Pompon", "Ozon", "Piwnica pod Baranami" ('Cellar under the Rams'), Krakow, humorous and satirical periodicals, press parody, satire SŁOWA KLUCZOWE „Nowy Pompon", „Ozon", „Piwnica pod Baranami", Kraków, czasopisma satyryczno-humorystyczne, parodia prasy, satyra ABSTRACT The article discusses the history and contents of "Nowy Pompon", a humorous and satirical magazine published in 2004-2006 in both online and paper versions, including as a supplement to the "Ozon" weekly. The magazine was the work of cabaret artists who combined nonsense humour with a flair for absurd. Press parody was the overriding concept. ABSTRAKT Artykuł przedstawia dzieje i zawartość satyryczno-humorystycznego czasopisma „Nowy Pompon", ukazującego się w latach 2004-2006, w wersji internetowej, drukiem (samodzielnie) i jako dodatek do tygodnika „Ozon". Twórcami pisma byli artyści kabaretowi. Autorzy „Nowego Pompona" preferują poetykę absurdu i purnonsensu. Satyryczny koncept zasadza się na parodii prasy.

Upload: vuongdan

Post on 28-Feb-2019

215 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

T XII (2009) Z 1(23) ISSN 1509-1074

R O C Z N I K

HISTORII PRASY P O L S K I E J

Nowy Pompon mdash bdquoNowy Pompon mdash a Humorous and Satirical krakowskie czasopismo

Magazine Published satyryczno-humorystyczne in Krakow in 2004-2006 z lat 2004-2006

Katedra Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej

Wyższa Szkoła Zarządzania bdquoEdukacja ul Krakowska 58-62

PL 50-425 Wrocław

Grzegorz NDEĆ

KEY WORDS Nowy Pompon Ozon Piwnica pod

Baranami (Cellar under the Rams) Krakow humorous and satirical periodicals

press parody satire

SŁOWA KLUCZOWE bdquoNowy Pompon bdquoOzon bdquoPiwnica pod Baranami Krakoacutew czasopisma satyryczno-humorystyczne parodia prasy satyra

ABSTRACT The article discusses the history

and contents of Nowy Pompon a humorous and satirical magazine published

in 2004-2006 in both online and paper versions including as a supplement to the

Ozon weekly The magazine was the work of cabaret artists who combined nonsense

humour with a flair for absurd Press parody was the overriding concept

ABSTRAKT Artykuł przedstawia dzieje i zawartość satyryczno-humorystycznego czasopisma bdquoNowy Pompon ukazującego się w latach 2004-2006 w wersji internetowej drukiem (samodzielnie) i jako dodatek do tygodnika bdquoOzon Twoacutercami pisma byli artyści kabaretowi Autorzy bdquoNowego Pompona preferują poetykę absurdu i purnonsensu Satyryczny koncept zasadza się na parodii prasy

Streszczenie

Artykuł przedstawia czasopismo satyryczno-humorystyczne bdquoNowy Pompon Twoacutercami pisma byli artyści kabaretowi mdash Krzysztof Janicki (bdquoPiwnica pod Baranami) Krzysztof Niedźwiedzki i Marek Grabie Inicjatywę wspierała Wisława Szymborska Pismo zrazu istniało w Internecie (do dziś) następnie w okresie 2004-2005 w samodzielnej wersji drukowanej mdash ukazało się woacutewczas względnie systematycznie 12 numeroacutew ktoacutere w roku 2007 zostały wydane razem Pismo gościło poacuteźniej na łamach min tygodnika bdquoOzon jako dodatek

bdquoNowy Pompon przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych gatunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej mdash wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl artykułoacutew przypomina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywodzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popularnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latający cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Anglii pod koniec lat 60 XX wieku

Autorzy bdquoNowego Pompona preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet reklam oraz pseudouczo-nych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspertoacutew

bdquoNowy Pompon 1 to czasopismo o dość pogmatwanej i niedługiej historii wydawniczej Poza okresem od września 2004 do sierpnia 2005 roku kiedy to ukazało się samodzielnie 12 numeroacutew wychodziło nie zawsze regularnie i bywało przypadkowo tułając się ze zmiennym szczęściem po łamach inshynych tytułoacutew Jednakże redakcja mimo wszystko utrzymuje jego istnienie mdash w roacuteżnych formach i rozmiarach od 2002 roku do dnia dzisiejszego wykoshyrzystując jednak co należy podkreślić wielokrotnie te same teksty Wersje internetowa bdquododatkowa i samodzielna roacuteżnią się też ilościowo i treściowo

Po załączonym do satyrycznej Książki z papieru Jerzego Janickiego bdquoŻyciu Gazety o czym niżej następnie sześciu numerach publikowanych od 2002 roku w Internecie2 pojawił się w końcu bdquoNowy Pompon w salonach E M P i K u (nr 1 6 września 2004) Papierowa wersja czasopisma zakończyła swoją egzystencję niespełna rok poacuteźniej na numerze 11-12 (lipiec-sierpień 2005) z powodu zapewne dość zrozumiałych dla niszowej inicjatywy kłoposhytoacutew finansowych bądź też i wyczerpania się twoacuterczej weny jego autoroacutew czego też nie można wykluczyć 3 Jak możemy się dowiedzieć z pierwszego numeru pismo w ogoacutele ukazało się drukiem dzięki wsparciu bdquonie tylko dushychowemu Wisławy Szymborskiej entuzjastki tego rodzaju humoru i dofishynansowaniu Urzędu Miasta Krakowa

Po ki lku miesiącach nieobecności bdquoostateczne wersje wiadomości (taki bowiem podtytuł widnieje w każdym numerze bdquoNowego Pompona) zagościły na ostatnich stronach tygodnika bdquoOzon w nieco mniejszej bo sprowadzonej do dwoacutech stron objętości Niestety roacutewnież nie na długo mdash w sierpniu 2006 roku tygodnik ten został zawieszony i do dziś nie wznowił działalności 4 Wy-

1 Historia bdquoNowego Pompona wykracza daleko poza ramy lat zaznaczonych w tytule artykułu o czym niżej aczkolwiek w tym to okresie ukazało się względnie regularnie jego 12 numeroacutew ktoacutere były przedmiotem osobnej edycji łącznej w 2007 r oraz jako dodatki do tygodnika bdquoOzon

2 A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismplplgazeta1112 12791581 (data dostępu 26122008)

3 Zob httpnowypomponpl httpplwikipediaorgwikiNowy_Pompon (data dostępu 22122008) httpwwwzgapaplzgapediaNowy_Pomponhtml (data dostępu 22122008)

4 Zob T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm koncentracja Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006 Warszawa 2007 s 159 httpplwikipediaorgwiki Ozon_(tygodnik) (data dostępu 22122008)

brane teksty z bdquoNowego Pompona przedrukowywał swego czasu krakowski bdquoSMS (bdquoStylowy Magazyn Studencki) bdquoJoe Monstercom Niecodziennik satyryczno-prowokujący 5 zaś od grudnia 2007 roku ukazywał się w czwarshytek w lokalnych wydaniach bdquoEcha Miasta (bezpłatna gazeta koncernu Polska-presse) 6 W roku 2007 nakładem Stowarzyszenia Rotunda wydano zbioacuter 12 n u m e r oacute w z lat 2004-20057 Wciąż istnieje internetowa wersja periodyku 8 w ktoacuterej znaleźć można teksty nowsze także nawiązujące do sytuacji polishytycznej ostatnich miesięcy (Polscy złomiarze zdecydowanie opowiadają się za zainstalowaniem tarczy anty rakietowej9 Rosną szanse przyznania Dmitri-jowi Miedwiediewowi pokojowej nagrody Nobla [sprawa wojny rosyjsko-gruzińskiej]) 1 0 aczkolwiek trudno moacutewić o jakiejkolwiek systematyczności w zamieszczaniu nowych materiałoacutew na stronach

Redaktorem naczelnym bdquoNowego Pompona i mdash jak się wydaje mdash spishyritus movens całego przedsięwzięcia jest Krzysztof Janicki krakowski satyryk związany z bdquoPiwnicą pod Baranami mdash bdquoKomik Wykonawca własnych utwoshyroacutew komicznych Głos dźwięczny wymowa potoczysta jak go przedstawia Joanna Olczak-Ronikierowa 1 1 Stały skład redakcji tworzą także Krzysztof Niedźwiedzki oraz Marek Grabie Krzysztof Janicki 1 2 pojawił się w bdquoPiwnicy w latach osiemdziesiątych Pisał wtedy głoacutewnie teksty satyryczne i groteskoshywe jego dorobek bdquopiwniczny ukazał się w 1992 roku na kasecie magnetoshyfonowej pt Krzysztof Janicki mdash Satyra i piosenka w bdquoPiwnicy pod Baranami W połowie lat dziewięćdziesiątych powstało jego przedstawienie z pogranicza teatru i kabaretu Po czym poznać łyżkę stołową z bliska k toacuterego premiera odbyła się w lutym 1997 roku w teatrze S T U z udzia łem aktoroacutew scen krashykowskich Pisał bdquoW spektaklu godzę w poczucie zdrowego rozsądku przy aplauzie całej widowni Z bardziej znanych u tworoacutew kabaretowych pisarza warto wspomnieć Poemat o wygaszeniu wielkiego pieca (1996) Janicki za-

5 httpwwwjoemonsterorgarticlephpsid=1463 (data dostępu 22122008) 6 Nowy Pompon w Echo Miasta httpmediafmnetprasa13530Nowy-Pompon-w-Echo-

Miastahtml Zob także httpwwwechomiastaplindexphpoption=com_contentamptask= viewampcity=wroclawampid=7440ampItemid=46 (data dostępu 22122008)

7 K J a n i c k i M G r a b i e K N i e d ź w i e d z k i Nowy Pompon Boacuteg Ojczyzna honorarium Rocznik 20042005 numery 1-12 Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzushyrowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych techshyniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu Krakoacutew 2007 W przeciwieństwie do pierwodrukoacutew ktoacutere były kolorowe wydanie zbiorowe jest czarno-białe

8 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 9 httpwwwnowypomponpVnowy20pompon202006pages06_07zlomiai^ehtm (data

dostępu 22122008) 1 0 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 1 1 J O l c z a k - R o n i k i e r Piwnica pod Baranami Warszawa 2008 s 327 1 2 Zob httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml (data dostępu

24122008)

mieszczał ponadto swoje teksty satyryczne w krakowskim bdquoCzasie i bdquoDzienshyniku Polskim a od 1994 roku w bdquoGazecie Krakowskiej W tej ostatniej co tydzień przez pięć kolejnych lat prowadził swoją własną rubrykę w kolumnie satyrycznej Kaduceusz a w pierwszych miesiącach 2001 roku w bdquoPrzekroju znaną od lat rubrykę Savoir-vivre bdquonadając jej formę bardziej groteskową 1 3 Był także członkiem redakcji miesięcznika satyrycznego bdquoGarbus pismo dla nieprostych ukazującego się w latach 1998-1999 W roku 2000 ukazała się jak sam to określił bdquoabsurdalno-humorystyczna książka pt Książka z pashypieru14 ktoacutera mdash jak pisze mdash bdquojest niezaprzeczalnym dowodem na istnienie przemysłu papierniczego w naszym kraju Ponadto bdquodaje możliwość przeshyśledzenia liter alfabetu we wszelkich możliwych konfiguracjach 1 5 W Książce z papieru co już zaznaczono wśroacuted wielu żar toacutew i konceptoacutew znalazła się wklejka w postaci gazety pt bdquoŻycie Gazety (nr 1 16062000) Zostały tam zamieszczone materiały ktoacutere niedługo poacuteźniej w znakomitej większości powtoacuterzono w kolejnych numerach bdquoNowego Pompona

Krzysztof Niedźwiedzki jest założycielem Formacji Chatelet (inaczej Teatr bądź Kabaret Form Niebywałych) mdash krakowskiego kabaretu powstałego w 1996 roku 1 6 Pierwszy spektakl jaki stworzyła Formacja Chatelet nosi tytuł Program Jedenasty Jego twoacutercy otrzymali Grand Prix przeglądu kabare toacutew PaKA97 Niedźwiedzki jest autorem tekstoacutew do dwoacutech pierwszych programoacutew kabaretu Kabaret ten wspoacutełpracuje min z bdquoPiwnicą po Baranami i bdquoTeatrem Groteska Marek Grabie to roacutewnież artysta kabaretowy założyciel Kabaretu Grabie Marka 1 7 Oproacutecz bdquoNowego Pompona znany jest z takich inicjatyw artystycznych jak Tłumaczenia na żywo i z audycji radiowej troacutejki Rozmowy z Panem Joacutezkiem

Pierwszy numer bdquoNowego Pompona z datą wrzesień 2004 roku jest opashytrzony tak jak i bdquoŻycie Gazety oraz następne jego numery prześmiewczą i prowokacyjną trawestacją sztandarowego hasła bdquoBoacuteg Ojczyzna Honorashyrium Pierwszym otwierającym numer bdquoartykułem jest mdash znany ze wsposhymnianego bdquoŻycia Gazety mdash Kennedy żyje ktoacuterego treść zawiera się w jednym słowie bdquoNie oraz tekst o popularnej piosenkarce Cher pt Aktorka poddaje się zabiegowi przeszczepu silikonu z piersi do pośladkoacutew Tekst oacutew jak i wiele innych pojawił się rok poacuteźniej w bdquoNowym Pomponie mdash dodatku do bdquoOzonu 1 8 Bywało że pewne materiały zamieszczone zaroacutewno

1 3 Tamże 1 4 K J a n i c k i Książka z papieru mdash Semantyka ogoacutelnej teońi przywidzeń włochatych

wisienek przez pompę proacuteżniową w stanie Tennessee Krakoacutew 2000 Rec J R Kowalczyk Śmieszy i przestrasza bdquoKsiążka z papieru Krzysztofa Janickiego bdquoRzeczpospolita 2001 nr 1

1 5 httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml 1 6 httpwwwchateletpl (data dostępu 22122008) 1 7 httpwwwkabaretgrabiegomarkapl (data dostępu 22122008) 1 8 bdquoOzon 2005 nr 24

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Streszczenie

Artykuł przedstawia czasopismo satyryczno-humorystyczne bdquoNowy Pompon Twoacutercami pisma byli artyści kabaretowi mdash Krzysztof Janicki (bdquoPiwnica pod Baranami) Krzysztof Niedźwiedzki i Marek Grabie Inicjatywę wspierała Wisława Szymborska Pismo zrazu istniało w Internecie (do dziś) następnie w okresie 2004-2005 w samodzielnej wersji drukowanej mdash ukazało się woacutewczas względnie systematycznie 12 numeroacutew ktoacutere w roku 2007 zostały wydane razem Pismo gościło poacuteźniej na łamach min tygodnika bdquoOzon jako dodatek

bdquoNowy Pompon przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych gatunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej mdash wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl artykułoacutew przypomina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywodzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popularnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latający cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Anglii pod koniec lat 60 XX wieku

Autorzy bdquoNowego Pompona preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet reklam oraz pseudouczo-nych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspertoacutew

bdquoNowy Pompon 1 to czasopismo o dość pogmatwanej i niedługiej historii wydawniczej Poza okresem od września 2004 do sierpnia 2005 roku kiedy to ukazało się samodzielnie 12 numeroacutew wychodziło nie zawsze regularnie i bywało przypadkowo tułając się ze zmiennym szczęściem po łamach inshynych tytułoacutew Jednakże redakcja mimo wszystko utrzymuje jego istnienie mdash w roacuteżnych formach i rozmiarach od 2002 roku do dnia dzisiejszego wykoshyrzystując jednak co należy podkreślić wielokrotnie te same teksty Wersje internetowa bdquododatkowa i samodzielna roacuteżnią się też ilościowo i treściowo

Po załączonym do satyrycznej Książki z papieru Jerzego Janickiego bdquoŻyciu Gazety o czym niżej następnie sześciu numerach publikowanych od 2002 roku w Internecie2 pojawił się w końcu bdquoNowy Pompon w salonach E M P i K u (nr 1 6 września 2004) Papierowa wersja czasopisma zakończyła swoją egzystencję niespełna rok poacuteźniej na numerze 11-12 (lipiec-sierpień 2005) z powodu zapewne dość zrozumiałych dla niszowej inicjatywy kłoposhytoacutew finansowych bądź też i wyczerpania się twoacuterczej weny jego autoroacutew czego też nie można wykluczyć 3 Jak możemy się dowiedzieć z pierwszego numeru pismo w ogoacutele ukazało się drukiem dzięki wsparciu bdquonie tylko dushychowemu Wisławy Szymborskiej entuzjastki tego rodzaju humoru i dofishynansowaniu Urzędu Miasta Krakowa

Po ki lku miesiącach nieobecności bdquoostateczne wersje wiadomości (taki bowiem podtytuł widnieje w każdym numerze bdquoNowego Pompona) zagościły na ostatnich stronach tygodnika bdquoOzon w nieco mniejszej bo sprowadzonej do dwoacutech stron objętości Niestety roacutewnież nie na długo mdash w sierpniu 2006 roku tygodnik ten został zawieszony i do dziś nie wznowił działalności 4 Wy-

1 Historia bdquoNowego Pompona wykracza daleko poza ramy lat zaznaczonych w tytule artykułu o czym niżej aczkolwiek w tym to okresie ukazało się względnie regularnie jego 12 numeroacutew ktoacutere były przedmiotem osobnej edycji łącznej w 2007 r oraz jako dodatki do tygodnika bdquoOzon

2 A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismplplgazeta1112 12791581 (data dostępu 26122008)

3 Zob httpnowypomponpl httpplwikipediaorgwikiNowy_Pompon (data dostępu 22122008) httpwwwzgapaplzgapediaNowy_Pomponhtml (data dostępu 22122008)

4 Zob T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm koncentracja Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006 Warszawa 2007 s 159 httpplwikipediaorgwiki Ozon_(tygodnik) (data dostępu 22122008)

brane teksty z bdquoNowego Pompona przedrukowywał swego czasu krakowski bdquoSMS (bdquoStylowy Magazyn Studencki) bdquoJoe Monstercom Niecodziennik satyryczno-prowokujący 5 zaś od grudnia 2007 roku ukazywał się w czwarshytek w lokalnych wydaniach bdquoEcha Miasta (bezpłatna gazeta koncernu Polska-presse) 6 W roku 2007 nakładem Stowarzyszenia Rotunda wydano zbioacuter 12 n u m e r oacute w z lat 2004-20057 Wciąż istnieje internetowa wersja periodyku 8 w ktoacuterej znaleźć można teksty nowsze także nawiązujące do sytuacji polishytycznej ostatnich miesięcy (Polscy złomiarze zdecydowanie opowiadają się za zainstalowaniem tarczy anty rakietowej9 Rosną szanse przyznania Dmitri-jowi Miedwiediewowi pokojowej nagrody Nobla [sprawa wojny rosyjsko-gruzińskiej]) 1 0 aczkolwiek trudno moacutewić o jakiejkolwiek systematyczności w zamieszczaniu nowych materiałoacutew na stronach

Redaktorem naczelnym bdquoNowego Pompona i mdash jak się wydaje mdash spishyritus movens całego przedsięwzięcia jest Krzysztof Janicki krakowski satyryk związany z bdquoPiwnicą pod Baranami mdash bdquoKomik Wykonawca własnych utwoshyroacutew komicznych Głos dźwięczny wymowa potoczysta jak go przedstawia Joanna Olczak-Ronikierowa 1 1 Stały skład redakcji tworzą także Krzysztof Niedźwiedzki oraz Marek Grabie Krzysztof Janicki 1 2 pojawił się w bdquoPiwnicy w latach osiemdziesiątych Pisał wtedy głoacutewnie teksty satyryczne i groteskoshywe jego dorobek bdquopiwniczny ukazał się w 1992 roku na kasecie magnetoshyfonowej pt Krzysztof Janicki mdash Satyra i piosenka w bdquoPiwnicy pod Baranami W połowie lat dziewięćdziesiątych powstało jego przedstawienie z pogranicza teatru i kabaretu Po czym poznać łyżkę stołową z bliska k toacuterego premiera odbyła się w lutym 1997 roku w teatrze S T U z udzia łem aktoroacutew scen krashykowskich Pisał bdquoW spektaklu godzę w poczucie zdrowego rozsądku przy aplauzie całej widowni Z bardziej znanych u tworoacutew kabaretowych pisarza warto wspomnieć Poemat o wygaszeniu wielkiego pieca (1996) Janicki za-

5 httpwwwjoemonsterorgarticlephpsid=1463 (data dostępu 22122008) 6 Nowy Pompon w Echo Miasta httpmediafmnetprasa13530Nowy-Pompon-w-Echo-

Miastahtml Zob także httpwwwechomiastaplindexphpoption=com_contentamptask= viewampcity=wroclawampid=7440ampItemid=46 (data dostępu 22122008)

7 K J a n i c k i M G r a b i e K N i e d ź w i e d z k i Nowy Pompon Boacuteg Ojczyzna honorarium Rocznik 20042005 numery 1-12 Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzushyrowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych techshyniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu Krakoacutew 2007 W przeciwieństwie do pierwodrukoacutew ktoacutere były kolorowe wydanie zbiorowe jest czarno-białe

8 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 9 httpwwwnowypomponpVnowy20pompon202006pages06_07zlomiai^ehtm (data

dostępu 22122008) 1 0 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 1 1 J O l c z a k - R o n i k i e r Piwnica pod Baranami Warszawa 2008 s 327 1 2 Zob httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml (data dostępu

24122008)

mieszczał ponadto swoje teksty satyryczne w krakowskim bdquoCzasie i bdquoDzienshyniku Polskim a od 1994 roku w bdquoGazecie Krakowskiej W tej ostatniej co tydzień przez pięć kolejnych lat prowadził swoją własną rubrykę w kolumnie satyrycznej Kaduceusz a w pierwszych miesiącach 2001 roku w bdquoPrzekroju znaną od lat rubrykę Savoir-vivre bdquonadając jej formę bardziej groteskową 1 3 Był także członkiem redakcji miesięcznika satyrycznego bdquoGarbus pismo dla nieprostych ukazującego się w latach 1998-1999 W roku 2000 ukazała się jak sam to określił bdquoabsurdalno-humorystyczna książka pt Książka z pashypieru14 ktoacutera mdash jak pisze mdash bdquojest niezaprzeczalnym dowodem na istnienie przemysłu papierniczego w naszym kraju Ponadto bdquodaje możliwość przeshyśledzenia liter alfabetu we wszelkich możliwych konfiguracjach 1 5 W Książce z papieru co już zaznaczono wśroacuted wielu żar toacutew i konceptoacutew znalazła się wklejka w postaci gazety pt bdquoŻycie Gazety (nr 1 16062000) Zostały tam zamieszczone materiały ktoacutere niedługo poacuteźniej w znakomitej większości powtoacuterzono w kolejnych numerach bdquoNowego Pompona

Krzysztof Niedźwiedzki jest założycielem Formacji Chatelet (inaczej Teatr bądź Kabaret Form Niebywałych) mdash krakowskiego kabaretu powstałego w 1996 roku 1 6 Pierwszy spektakl jaki stworzyła Formacja Chatelet nosi tytuł Program Jedenasty Jego twoacutercy otrzymali Grand Prix przeglądu kabare toacutew PaKA97 Niedźwiedzki jest autorem tekstoacutew do dwoacutech pierwszych programoacutew kabaretu Kabaret ten wspoacutełpracuje min z bdquoPiwnicą po Baranami i bdquoTeatrem Groteska Marek Grabie to roacutewnież artysta kabaretowy założyciel Kabaretu Grabie Marka 1 7 Oproacutecz bdquoNowego Pompona znany jest z takich inicjatyw artystycznych jak Tłumaczenia na żywo i z audycji radiowej troacutejki Rozmowy z Panem Joacutezkiem

Pierwszy numer bdquoNowego Pompona z datą wrzesień 2004 roku jest opashytrzony tak jak i bdquoŻycie Gazety oraz następne jego numery prześmiewczą i prowokacyjną trawestacją sztandarowego hasła bdquoBoacuteg Ojczyzna Honorashyrium Pierwszym otwierającym numer bdquoartykułem jest mdash znany ze wsposhymnianego bdquoŻycia Gazety mdash Kennedy żyje ktoacuterego treść zawiera się w jednym słowie bdquoNie oraz tekst o popularnej piosenkarce Cher pt Aktorka poddaje się zabiegowi przeszczepu silikonu z piersi do pośladkoacutew Tekst oacutew jak i wiele innych pojawił się rok poacuteźniej w bdquoNowym Pomponie mdash dodatku do bdquoOzonu 1 8 Bywało że pewne materiały zamieszczone zaroacutewno

1 3 Tamże 1 4 K J a n i c k i Książka z papieru mdash Semantyka ogoacutelnej teońi przywidzeń włochatych

wisienek przez pompę proacuteżniową w stanie Tennessee Krakoacutew 2000 Rec J R Kowalczyk Śmieszy i przestrasza bdquoKsiążka z papieru Krzysztofa Janickiego bdquoRzeczpospolita 2001 nr 1

1 5 httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml 1 6 httpwwwchateletpl (data dostępu 22122008) 1 7 httpwwwkabaretgrabiegomarkapl (data dostępu 22122008) 1 8 bdquoOzon 2005 nr 24

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

bdquoNowy Pompon 1 to czasopismo o dość pogmatwanej i niedługiej historii wydawniczej Poza okresem od września 2004 do sierpnia 2005 roku kiedy to ukazało się samodzielnie 12 numeroacutew wychodziło nie zawsze regularnie i bywało przypadkowo tułając się ze zmiennym szczęściem po łamach inshynych tytułoacutew Jednakże redakcja mimo wszystko utrzymuje jego istnienie mdash w roacuteżnych formach i rozmiarach od 2002 roku do dnia dzisiejszego wykoshyrzystując jednak co należy podkreślić wielokrotnie te same teksty Wersje internetowa bdquododatkowa i samodzielna roacuteżnią się też ilościowo i treściowo

Po załączonym do satyrycznej Książki z papieru Jerzego Janickiego bdquoŻyciu Gazety o czym niżej następnie sześciu numerach publikowanych od 2002 roku w Internecie2 pojawił się w końcu bdquoNowy Pompon w salonach E M P i K u (nr 1 6 września 2004) Papierowa wersja czasopisma zakończyła swoją egzystencję niespełna rok poacuteźniej na numerze 11-12 (lipiec-sierpień 2005) z powodu zapewne dość zrozumiałych dla niszowej inicjatywy kłoposhytoacutew finansowych bądź też i wyczerpania się twoacuterczej weny jego autoroacutew czego też nie można wykluczyć 3 Jak możemy się dowiedzieć z pierwszego numeru pismo w ogoacutele ukazało się drukiem dzięki wsparciu bdquonie tylko dushychowemu Wisławy Szymborskiej entuzjastki tego rodzaju humoru i dofishynansowaniu Urzędu Miasta Krakowa

Po ki lku miesiącach nieobecności bdquoostateczne wersje wiadomości (taki bowiem podtytuł widnieje w każdym numerze bdquoNowego Pompona) zagościły na ostatnich stronach tygodnika bdquoOzon w nieco mniejszej bo sprowadzonej do dwoacutech stron objętości Niestety roacutewnież nie na długo mdash w sierpniu 2006 roku tygodnik ten został zawieszony i do dziś nie wznowił działalności 4 Wy-

1 Historia bdquoNowego Pompona wykracza daleko poza ramy lat zaznaczonych w tytule artykułu o czym niżej aczkolwiek w tym to okresie ukazało się względnie regularnie jego 12 numeroacutew ktoacutere były przedmiotem osobnej edycji łącznej w 2007 r oraz jako dodatki do tygodnika bdquoOzon

2 A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismplplgazeta1112 12791581 (data dostępu 26122008)

3 Zob httpnowypomponpl httpplwikipediaorgwikiNowy_Pompon (data dostępu 22122008) httpwwwzgapaplzgapediaNowy_Pomponhtml (data dostępu 22122008)

4 Zob T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm koncentracja Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006 Warszawa 2007 s 159 httpplwikipediaorgwiki Ozon_(tygodnik) (data dostępu 22122008)

brane teksty z bdquoNowego Pompona przedrukowywał swego czasu krakowski bdquoSMS (bdquoStylowy Magazyn Studencki) bdquoJoe Monstercom Niecodziennik satyryczno-prowokujący 5 zaś od grudnia 2007 roku ukazywał się w czwarshytek w lokalnych wydaniach bdquoEcha Miasta (bezpłatna gazeta koncernu Polska-presse) 6 W roku 2007 nakładem Stowarzyszenia Rotunda wydano zbioacuter 12 n u m e r oacute w z lat 2004-20057 Wciąż istnieje internetowa wersja periodyku 8 w ktoacuterej znaleźć można teksty nowsze także nawiązujące do sytuacji polishytycznej ostatnich miesięcy (Polscy złomiarze zdecydowanie opowiadają się za zainstalowaniem tarczy anty rakietowej9 Rosną szanse przyznania Dmitri-jowi Miedwiediewowi pokojowej nagrody Nobla [sprawa wojny rosyjsko-gruzińskiej]) 1 0 aczkolwiek trudno moacutewić o jakiejkolwiek systematyczności w zamieszczaniu nowych materiałoacutew na stronach

Redaktorem naczelnym bdquoNowego Pompona i mdash jak się wydaje mdash spishyritus movens całego przedsięwzięcia jest Krzysztof Janicki krakowski satyryk związany z bdquoPiwnicą pod Baranami mdash bdquoKomik Wykonawca własnych utwoshyroacutew komicznych Głos dźwięczny wymowa potoczysta jak go przedstawia Joanna Olczak-Ronikierowa 1 1 Stały skład redakcji tworzą także Krzysztof Niedźwiedzki oraz Marek Grabie Krzysztof Janicki 1 2 pojawił się w bdquoPiwnicy w latach osiemdziesiątych Pisał wtedy głoacutewnie teksty satyryczne i groteskoshywe jego dorobek bdquopiwniczny ukazał się w 1992 roku na kasecie magnetoshyfonowej pt Krzysztof Janicki mdash Satyra i piosenka w bdquoPiwnicy pod Baranami W połowie lat dziewięćdziesiątych powstało jego przedstawienie z pogranicza teatru i kabaretu Po czym poznać łyżkę stołową z bliska k toacuterego premiera odbyła się w lutym 1997 roku w teatrze S T U z udzia łem aktoroacutew scen krashykowskich Pisał bdquoW spektaklu godzę w poczucie zdrowego rozsądku przy aplauzie całej widowni Z bardziej znanych u tworoacutew kabaretowych pisarza warto wspomnieć Poemat o wygaszeniu wielkiego pieca (1996) Janicki za-

5 httpwwwjoemonsterorgarticlephpsid=1463 (data dostępu 22122008) 6 Nowy Pompon w Echo Miasta httpmediafmnetprasa13530Nowy-Pompon-w-Echo-

Miastahtml Zob także httpwwwechomiastaplindexphpoption=com_contentamptask= viewampcity=wroclawampid=7440ampItemid=46 (data dostępu 22122008)

7 K J a n i c k i M G r a b i e K N i e d ź w i e d z k i Nowy Pompon Boacuteg Ojczyzna honorarium Rocznik 20042005 numery 1-12 Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzushyrowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych techshyniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu Krakoacutew 2007 W przeciwieństwie do pierwodrukoacutew ktoacutere były kolorowe wydanie zbiorowe jest czarno-białe

8 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 9 httpwwwnowypomponpVnowy20pompon202006pages06_07zlomiai^ehtm (data

dostępu 22122008) 1 0 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 1 1 J O l c z a k - R o n i k i e r Piwnica pod Baranami Warszawa 2008 s 327 1 2 Zob httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml (data dostępu

24122008)

mieszczał ponadto swoje teksty satyryczne w krakowskim bdquoCzasie i bdquoDzienshyniku Polskim a od 1994 roku w bdquoGazecie Krakowskiej W tej ostatniej co tydzień przez pięć kolejnych lat prowadził swoją własną rubrykę w kolumnie satyrycznej Kaduceusz a w pierwszych miesiącach 2001 roku w bdquoPrzekroju znaną od lat rubrykę Savoir-vivre bdquonadając jej formę bardziej groteskową 1 3 Był także członkiem redakcji miesięcznika satyrycznego bdquoGarbus pismo dla nieprostych ukazującego się w latach 1998-1999 W roku 2000 ukazała się jak sam to określił bdquoabsurdalno-humorystyczna książka pt Książka z pashypieru14 ktoacutera mdash jak pisze mdash bdquojest niezaprzeczalnym dowodem na istnienie przemysłu papierniczego w naszym kraju Ponadto bdquodaje możliwość przeshyśledzenia liter alfabetu we wszelkich możliwych konfiguracjach 1 5 W Książce z papieru co już zaznaczono wśroacuted wielu żar toacutew i konceptoacutew znalazła się wklejka w postaci gazety pt bdquoŻycie Gazety (nr 1 16062000) Zostały tam zamieszczone materiały ktoacutere niedługo poacuteźniej w znakomitej większości powtoacuterzono w kolejnych numerach bdquoNowego Pompona

Krzysztof Niedźwiedzki jest założycielem Formacji Chatelet (inaczej Teatr bądź Kabaret Form Niebywałych) mdash krakowskiego kabaretu powstałego w 1996 roku 1 6 Pierwszy spektakl jaki stworzyła Formacja Chatelet nosi tytuł Program Jedenasty Jego twoacutercy otrzymali Grand Prix przeglądu kabare toacutew PaKA97 Niedźwiedzki jest autorem tekstoacutew do dwoacutech pierwszych programoacutew kabaretu Kabaret ten wspoacutełpracuje min z bdquoPiwnicą po Baranami i bdquoTeatrem Groteska Marek Grabie to roacutewnież artysta kabaretowy założyciel Kabaretu Grabie Marka 1 7 Oproacutecz bdquoNowego Pompona znany jest z takich inicjatyw artystycznych jak Tłumaczenia na żywo i z audycji radiowej troacutejki Rozmowy z Panem Joacutezkiem

Pierwszy numer bdquoNowego Pompona z datą wrzesień 2004 roku jest opashytrzony tak jak i bdquoŻycie Gazety oraz następne jego numery prześmiewczą i prowokacyjną trawestacją sztandarowego hasła bdquoBoacuteg Ojczyzna Honorashyrium Pierwszym otwierającym numer bdquoartykułem jest mdash znany ze wsposhymnianego bdquoŻycia Gazety mdash Kennedy żyje ktoacuterego treść zawiera się w jednym słowie bdquoNie oraz tekst o popularnej piosenkarce Cher pt Aktorka poddaje się zabiegowi przeszczepu silikonu z piersi do pośladkoacutew Tekst oacutew jak i wiele innych pojawił się rok poacuteźniej w bdquoNowym Pomponie mdash dodatku do bdquoOzonu 1 8 Bywało że pewne materiały zamieszczone zaroacutewno

1 3 Tamże 1 4 K J a n i c k i Książka z papieru mdash Semantyka ogoacutelnej teońi przywidzeń włochatych

wisienek przez pompę proacuteżniową w stanie Tennessee Krakoacutew 2000 Rec J R Kowalczyk Śmieszy i przestrasza bdquoKsiążka z papieru Krzysztofa Janickiego bdquoRzeczpospolita 2001 nr 1

1 5 httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml 1 6 httpwwwchateletpl (data dostępu 22122008) 1 7 httpwwwkabaretgrabiegomarkapl (data dostępu 22122008) 1 8 bdquoOzon 2005 nr 24

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

brane teksty z bdquoNowego Pompona przedrukowywał swego czasu krakowski bdquoSMS (bdquoStylowy Magazyn Studencki) bdquoJoe Monstercom Niecodziennik satyryczno-prowokujący 5 zaś od grudnia 2007 roku ukazywał się w czwarshytek w lokalnych wydaniach bdquoEcha Miasta (bezpłatna gazeta koncernu Polska-presse) 6 W roku 2007 nakładem Stowarzyszenia Rotunda wydano zbioacuter 12 n u m e r oacute w z lat 2004-20057 Wciąż istnieje internetowa wersja periodyku 8 w ktoacuterej znaleźć można teksty nowsze także nawiązujące do sytuacji polishytycznej ostatnich miesięcy (Polscy złomiarze zdecydowanie opowiadają się za zainstalowaniem tarczy anty rakietowej9 Rosną szanse przyznania Dmitri-jowi Miedwiediewowi pokojowej nagrody Nobla [sprawa wojny rosyjsko-gruzińskiej]) 1 0 aczkolwiek trudno moacutewić o jakiejkolwiek systematyczności w zamieszczaniu nowych materiałoacutew na stronach

Redaktorem naczelnym bdquoNowego Pompona i mdash jak się wydaje mdash spishyritus movens całego przedsięwzięcia jest Krzysztof Janicki krakowski satyryk związany z bdquoPiwnicą pod Baranami mdash bdquoKomik Wykonawca własnych utwoshyroacutew komicznych Głos dźwięczny wymowa potoczysta jak go przedstawia Joanna Olczak-Ronikierowa 1 1 Stały skład redakcji tworzą także Krzysztof Niedźwiedzki oraz Marek Grabie Krzysztof Janicki 1 2 pojawił się w bdquoPiwnicy w latach osiemdziesiątych Pisał wtedy głoacutewnie teksty satyryczne i groteskoshywe jego dorobek bdquopiwniczny ukazał się w 1992 roku na kasecie magnetoshyfonowej pt Krzysztof Janicki mdash Satyra i piosenka w bdquoPiwnicy pod Baranami W połowie lat dziewięćdziesiątych powstało jego przedstawienie z pogranicza teatru i kabaretu Po czym poznać łyżkę stołową z bliska k toacuterego premiera odbyła się w lutym 1997 roku w teatrze S T U z udzia łem aktoroacutew scen krashykowskich Pisał bdquoW spektaklu godzę w poczucie zdrowego rozsądku przy aplauzie całej widowni Z bardziej znanych u tworoacutew kabaretowych pisarza warto wspomnieć Poemat o wygaszeniu wielkiego pieca (1996) Janicki za-

5 httpwwwjoemonsterorgarticlephpsid=1463 (data dostępu 22122008) 6 Nowy Pompon w Echo Miasta httpmediafmnetprasa13530Nowy-Pompon-w-Echo-

Miastahtml Zob także httpwwwechomiastaplindexphpoption=com_contentamptask= viewampcity=wroclawampid=7440ampItemid=46 (data dostępu 22122008)

7 K J a n i c k i M G r a b i e K N i e d ź w i e d z k i Nowy Pompon Boacuteg Ojczyzna honorarium Rocznik 20042005 numery 1-12 Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzushyrowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych techshyniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu Krakoacutew 2007 W przeciwieństwie do pierwodrukoacutew ktoacutere były kolorowe wydanie zbiorowe jest czarno-białe

8 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 9 httpwwwnowypomponpVnowy20pompon202006pages06_07zlomiai^ehtm (data

dostępu 22122008) 1 0 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 1 1 J O l c z a k - R o n i k i e r Piwnica pod Baranami Warszawa 2008 s 327 1 2 Zob httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml (data dostępu

24122008)

mieszczał ponadto swoje teksty satyryczne w krakowskim bdquoCzasie i bdquoDzienshyniku Polskim a od 1994 roku w bdquoGazecie Krakowskiej W tej ostatniej co tydzień przez pięć kolejnych lat prowadził swoją własną rubrykę w kolumnie satyrycznej Kaduceusz a w pierwszych miesiącach 2001 roku w bdquoPrzekroju znaną od lat rubrykę Savoir-vivre bdquonadając jej formę bardziej groteskową 1 3 Był także członkiem redakcji miesięcznika satyrycznego bdquoGarbus pismo dla nieprostych ukazującego się w latach 1998-1999 W roku 2000 ukazała się jak sam to określił bdquoabsurdalno-humorystyczna książka pt Książka z pashypieru14 ktoacutera mdash jak pisze mdash bdquojest niezaprzeczalnym dowodem na istnienie przemysłu papierniczego w naszym kraju Ponadto bdquodaje możliwość przeshyśledzenia liter alfabetu we wszelkich możliwych konfiguracjach 1 5 W Książce z papieru co już zaznaczono wśroacuted wielu żar toacutew i konceptoacutew znalazła się wklejka w postaci gazety pt bdquoŻycie Gazety (nr 1 16062000) Zostały tam zamieszczone materiały ktoacutere niedługo poacuteźniej w znakomitej większości powtoacuterzono w kolejnych numerach bdquoNowego Pompona

Krzysztof Niedźwiedzki jest założycielem Formacji Chatelet (inaczej Teatr bądź Kabaret Form Niebywałych) mdash krakowskiego kabaretu powstałego w 1996 roku 1 6 Pierwszy spektakl jaki stworzyła Formacja Chatelet nosi tytuł Program Jedenasty Jego twoacutercy otrzymali Grand Prix przeglądu kabare toacutew PaKA97 Niedźwiedzki jest autorem tekstoacutew do dwoacutech pierwszych programoacutew kabaretu Kabaret ten wspoacutełpracuje min z bdquoPiwnicą po Baranami i bdquoTeatrem Groteska Marek Grabie to roacutewnież artysta kabaretowy założyciel Kabaretu Grabie Marka 1 7 Oproacutecz bdquoNowego Pompona znany jest z takich inicjatyw artystycznych jak Tłumaczenia na żywo i z audycji radiowej troacutejki Rozmowy z Panem Joacutezkiem

Pierwszy numer bdquoNowego Pompona z datą wrzesień 2004 roku jest opashytrzony tak jak i bdquoŻycie Gazety oraz następne jego numery prześmiewczą i prowokacyjną trawestacją sztandarowego hasła bdquoBoacuteg Ojczyzna Honorashyrium Pierwszym otwierającym numer bdquoartykułem jest mdash znany ze wsposhymnianego bdquoŻycia Gazety mdash Kennedy żyje ktoacuterego treść zawiera się w jednym słowie bdquoNie oraz tekst o popularnej piosenkarce Cher pt Aktorka poddaje się zabiegowi przeszczepu silikonu z piersi do pośladkoacutew Tekst oacutew jak i wiele innych pojawił się rok poacuteźniej w bdquoNowym Pomponie mdash dodatku do bdquoOzonu 1 8 Bywało że pewne materiały zamieszczone zaroacutewno

1 3 Tamże 1 4 K J a n i c k i Książka z papieru mdash Semantyka ogoacutelnej teońi przywidzeń włochatych

wisienek przez pompę proacuteżniową w stanie Tennessee Krakoacutew 2000 Rec J R Kowalczyk Śmieszy i przestrasza bdquoKsiążka z papieru Krzysztofa Janickiego bdquoRzeczpospolita 2001 nr 1

1 5 httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml 1 6 httpwwwchateletpl (data dostępu 22122008) 1 7 httpwwwkabaretgrabiegomarkapl (data dostępu 22122008) 1 8 bdquoOzon 2005 nr 24

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

mieszczał ponadto swoje teksty satyryczne w krakowskim bdquoCzasie i bdquoDzienshyniku Polskim a od 1994 roku w bdquoGazecie Krakowskiej W tej ostatniej co tydzień przez pięć kolejnych lat prowadził swoją własną rubrykę w kolumnie satyrycznej Kaduceusz a w pierwszych miesiącach 2001 roku w bdquoPrzekroju znaną od lat rubrykę Savoir-vivre bdquonadając jej formę bardziej groteskową 1 3 Był także członkiem redakcji miesięcznika satyrycznego bdquoGarbus pismo dla nieprostych ukazującego się w latach 1998-1999 W roku 2000 ukazała się jak sam to określił bdquoabsurdalno-humorystyczna książka pt Książka z pashypieru14 ktoacutera mdash jak pisze mdash bdquojest niezaprzeczalnym dowodem na istnienie przemysłu papierniczego w naszym kraju Ponadto bdquodaje możliwość przeshyśledzenia liter alfabetu we wszelkich możliwych konfiguracjach 1 5 W Książce z papieru co już zaznaczono wśroacuted wielu żar toacutew i konceptoacutew znalazła się wklejka w postaci gazety pt bdquoŻycie Gazety (nr 1 16062000) Zostały tam zamieszczone materiały ktoacutere niedługo poacuteźniej w znakomitej większości powtoacuterzono w kolejnych numerach bdquoNowego Pompona

Krzysztof Niedźwiedzki jest założycielem Formacji Chatelet (inaczej Teatr bądź Kabaret Form Niebywałych) mdash krakowskiego kabaretu powstałego w 1996 roku 1 6 Pierwszy spektakl jaki stworzyła Formacja Chatelet nosi tytuł Program Jedenasty Jego twoacutercy otrzymali Grand Prix przeglądu kabare toacutew PaKA97 Niedźwiedzki jest autorem tekstoacutew do dwoacutech pierwszych programoacutew kabaretu Kabaret ten wspoacutełpracuje min z bdquoPiwnicą po Baranami i bdquoTeatrem Groteska Marek Grabie to roacutewnież artysta kabaretowy założyciel Kabaretu Grabie Marka 1 7 Oproacutecz bdquoNowego Pompona znany jest z takich inicjatyw artystycznych jak Tłumaczenia na żywo i z audycji radiowej troacutejki Rozmowy z Panem Joacutezkiem

Pierwszy numer bdquoNowego Pompona z datą wrzesień 2004 roku jest opashytrzony tak jak i bdquoŻycie Gazety oraz następne jego numery prześmiewczą i prowokacyjną trawestacją sztandarowego hasła bdquoBoacuteg Ojczyzna Honorashyrium Pierwszym otwierającym numer bdquoartykułem jest mdash znany ze wsposhymnianego bdquoŻycia Gazety mdash Kennedy żyje ktoacuterego treść zawiera się w jednym słowie bdquoNie oraz tekst o popularnej piosenkarce Cher pt Aktorka poddaje się zabiegowi przeszczepu silikonu z piersi do pośladkoacutew Tekst oacutew jak i wiele innych pojawił się rok poacuteźniej w bdquoNowym Pomponie mdash dodatku do bdquoOzonu 1 8 Bywało że pewne materiały zamieszczone zaroacutewno

1 3 Tamże 1 4 K J a n i c k i Książka z papieru mdash Semantyka ogoacutelnej teońi przywidzeń włochatych

wisienek przez pompę proacuteżniową w stanie Tennessee Krakoacutew 2000 Rec J R Kowalczyk Śmieszy i przestrasza bdquoKsiążka z papieru Krzysztofa Janickiego bdquoRzeczpospolita 2001 nr 1

1 5 httpwwwpiwnicawebtuningplgaleriejanickijanickihtml 1 6 httpwwwchateletpl (data dostępu 22122008) 1 7 httpwwwkabaretgrabiegomarkapl (data dostępu 22122008) 1 8 bdquoOzon 2005 nr 24

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

w wydaniu internetowym jak i papierowym roacuteżniły się nieco w numerze pierwszym np Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Millera funkcji szefa rządu Jak rozmawiać z dziećmi o objęciu przez Oleksego funkcji marszałka sejmu19 Inna jest osoba bohatera i mdash rzecz jasna mdash zamieszczone zdjęcie czego powodem była zapewne zmiana sytuacji politycznej 2 0

Od początku wykrystalizowały się stałe rubryki Kroacutetko (zawierający wzmianki) Sport (tu drukuje się słupki z wynikami) na lewej kolumnie strony pierwszej oraz na końcu Komercyjny Urząd Patentowy (przegląd absurdalshynych wynalazkoacutew) czy wreszcie Pompon Magazyn a w nim min Sennik Wiedeński Telenowela w odcinkach mdash Codzienne dni Savoir-vivre Z pamiętshynika rachmistrza Sztuczki matematyczne Nie brak roacutewnież konkursoacutew szashyrad ogłoszeń (także rządowych rozporządzeń) nekrologoacutew (Nekrologi i trashyfienia w bingo bdquoNowy Pompon [dalej skroacutet mdash NP] 2004 nr 4 s 5) reklam oraz sondaży Sporo jest także zdjęć rysunkoacutew oraz zabawnych fotomontaży Wszystko w konwencji groteski (może za wyjątkiem ki lku reklam w tym sashymego bdquoNowego Pompona) oraz ogłoszeń o prenumeracie

Cechą charakterystyczną bdquoNowego Pompona jest to że przyjąwszy w treści i formie postać gazety jest groteskowym odbiciem tradycyjnych ga tunkoacutew prasowych mdash ich trawestacją parodią Oglądamy prasę a szerzej wspoacutełczesne media w krzywym zwierciadle Forma i styl ar tykułoacutew przyposhymina szablonowe informacje podawane w prasie natomiast sama ich treść jest absurdalna Tego rodzaju humor prezentowany przez czasopismo wywoshydzi się bez wątpienia od brytyjskiej grupy Monty Pythona znanego i popushylarnego do dziś zespołu twoacutercoacutew telewizyjnego serialu komediowego Latashyjący cyrk Monty Pythona ktoacutery powstał w Angl i i pod koniec lat 60 X X wieshyku W skład grupy wchodzili Graham Chapman John Cleese Terry Gill iam Erie Idle Terry Jones i Michael Palin 2 1 Skecze składające się na poszczegoacutelne odcinki Latającego cyrku z reguły nawiązywały do znanych ga tunkoacutew teleshywizyjnych 2 2 magazynoacutew wiadomości talk show debat wywiadoacutew teleturshyniejoacutew wreszcie relacji i sprawozdań z wydarzeń sportowych Nie brakło t akże fabularyzowanych dokumentoacutew filmoacutew edukacyjnych historycznych i innych k toacutere posłużyły komikom do najbardziej zwariowanych konceptoacutew Obiektem śmiałych i nieraz obrazoburczych żartoacutew była otaczająca ich rze-

1 9 httpwwwnowypomponpl (data dostępu 22122008) 2 0 Leszek Miller pełnił urząd premiera w okresie 19102001-02052004 Joacutezef Oleksy

w interesującym nas okresie sprawował funkcję marszałka sejmu od 21042004 do 05012005 2 1 G C h a p m a n i inni Latający Cyrk Monty Pytona Tylko słowa t 1-2 tłum E Ga-

łązka-Salamon Warszawa 2004-2006 httpmodrzewstopklatkaplhistoriahtml 2 2 bdquoMieliśmy świadomość że robimy show telewizyjny ale także zdawaliśmy sobie sprashy

wę z tego że najlepszą parodią telewizji jest sama telewizja tak jak najlepszą parodię teatru robi się w teatrze Jedną z najwspanialszych rzeczy jakie słyszeliśmy od widzoacutew było to kiedy moacutewili nam że każdy program telewizyjny ktoacutery pojawiał się po naszym programie wydawał im się niesamowicie śmieszny mdash moacutewił John Cleese (tamże)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

czywistość bez wyjątku mdash z całą angielską tradycją kulturą (w tym także mediami) i historią poczynając od samej kroacutelowej

Podobnie jak i nazwa angielskiego pierwowzoru tak i sam bdquoNowy Pompon nie oznacza nic konkretnego ani też do niczego takiego się nie odwołuje 2 3

zastanawiając się nad tytułem doszedłem do wniosku mdash wspomina Krzysztof Janicki mdash że nieważne co on znaczy tylko jak brzmi A bdquoNowy Pompon brzmiał moim zdaniem dobrze24

Materiałem dla twoacutercoacutew pisma są przede wszystkim same media mdash newsy gwiazdy i celebryci osobowości telewizyjne telenowele itp 2 5 Inspirashycją bywa też (dużo jednak rzadziej) otaczająca ich rzeczywistość mdash życie codzienne polityka i gospodarka wreszcie tradycja i religia aczkolwiek trzeshyba zaznaczyć że mdash zwłaszcza na tle innych czasopism satyrycznych (szczeshygoacutelnie internetowych) mdash jest w tej sferze powściągliwy może aż nadto powściągliwy W wersji papierowej ukazał się np Ogoacutelnopolski kwestionashyriusz konsumenta w ktoacuterym przedmiotem zadanych pytań były kolejne przykazania Dekalogu Badany miał odpowiedzieć bdquoktoacutere z poniższych dyshyrektyw przeszkadzają w robieniu zakupoacutew w ofercie wysyłkowej (NP 2004 nr 2 s 4) bądź też tekst pt Powszechnie szanowany gej okazał się księdzem (NP 2004 nr 3 s 6) ktoacuterego pomysł polega na odwroacuteceniu typowej dla problematyki gejowskiej oraz często obecnej w mediach sytuacji i retoryki Udanymi żar tami z tego zakresu tematycznego są też Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu Świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Panel telewizyjny czy papież istnieje (NP 2005 nr 2 s 8) Trudno dopatrzyć się jednak obrazoburstwa w tych mdash nota bene mdash niezłych konceptach

Na tle nie tylko zresztą internetowego boomu satyry politycznej w okreshysie 2005-2007 towarzyszącej wyjątkowej polaryzacji poglądoacutew i radykalizacji postaw bdquoNowy Pompon wydaje się być daleki od tej problematyki Teksty

2 3 bdquoPewien problem nastręczał tytuł Latający Cyrk mdash to był pomysł jednego z pracowshynikoacutew BBC Monty Python był wynikiem długiej dyskusji członkoacutew grupy mdash dobrze brzmiał i nic nie oznaczał (tamże)

2 4 M D v o r a k Nowy bdquoNowy Pompon bdquoGazeta w Krakowie 2004 z 7 września 2004 2 5 bdquoA czemu śmieją się z gazet laquoBo się świetnie do tego nadająraquo mdash stwierdził Krzysztof

Janicki podczas rozmowy z użytkownikami serwisu Wirtualna Polska (czat z 29 października 2004) To że szablonowe artykuły mogą być wspaniałym materiałem dla kabaretu udowodniła już nieraz bdquoPiwnica pod Baranami nagrywając piosenki ze znakomitą muzyką Zbigniewa Preisnera do słoacutew opublikowanych w prasie artykułoacutew [np Dekret o stanie wojennym (1986) Marszałek Koniew mdash fragment wywiadu z A Hajdeckim (1989)] Wywodzący się z bdquoPiwnicy Janicki zdaje się w pewnej mierze tę tradycję kontynuować A K ę d z i o r e k Niecodziennik satyryczny httpwitrynaczasopismp1plgazetal 11212791581 (data dostępu 26122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Nr 1 16 czerwca 2000

Z y c i e ( l a z e t i j KM1DY Й Ш

щ test

gtфке] San Marino jako ла-siejszligc państwo pa Ueclitiacuteiisteinle рггщлъ-млагИ podxlemm proacutebę gtukearnsi Ita)d Sra Marico me wydai rad-rcjo uświadczenia a тагеИйк

uitt гггпсагса г Waaumluuml iquestatardet-iiiusa fctaacuteiy gtrtgtrltikowaiacute tiadei-

(PARYŻ) Naukowcy iacuterancalaquo7 oji(gttewuuml najmniejszy mishykroskop na iwiecie o

cvrh -svieiacutekosc kdika

СГОКТО) JapoGscy konstruktoshyrzy w btyskaivtcxnym tempie opi лс)laquo|Н jttikroskop о ак в а -iych r o z m l uuml w h it- raoliraquo iquesto гооасгус tylku pod jnikroskiacute

(MOSKWA) Titt-jsi inżyisie-B-wie skinutnunraH mikrmiacutecfip ktoacuterego V agole nie птогла го-

N i Kubie jus laquoa

mikroskopu

AS

Po Misko trzeci) btaciacutej sorawowania s-gtj fcnkiacuteji pnwfcs Rady Mmisiroacutew odzyskał przytomność ijśtam uważają żlaquo to п-с

Stoumlzneszligi) i objswy Ы к owitej iquestwiadomoaacuteei iexclnnvtrjny wiirAten ostąpk1 Mimo że nif- ma większych |X)wwiacuteiw do obaw ты gampUzte odnotowano kikki sjraquotekntektorych akcji Zaniepokojeni akcjoshynariusze okupuj siacuteeltiacuteuacutetgtc- premieni vmaekiijiic iva komunikat о siuirręcm szefci rcądu w nieodwraeduĄ i-iiaczke

J A się dowiadujemy pnytemnoić probtraquolaquo rńlaquo-oiei odzyskać budynek Rsdy Ministroacutew choć ttmie za wcześnie o iyn moacutewić Ekipy fediowroacutew zajęły się иг tysu tdecodstkanym 3raquowliutiert i P r o s laquo o fficaowanitt spiikuw

Zwyczajny jesion

Kiciwykla ooacuteStagą ttykaal się jesion ktoacutery stsnąi ва drorlw pędzącego г nadmienu prędkoshyścią po śliskiej nawierzchni droshygi samochodu Ne iexclwazxjac ra Swał-owaiHii jazdy a-ii nii nad-

dzieine drzewa laquo właściwym

precyzyjnie -oziiUdajac jj uvsc po powierzchni swolffo pniraquo rJie Ucząc drobnych otare kory zaiifiikowaiiy jesicm wyszedł z lej hisiacuteiacuteirl Ы- зхчпшшг

iquestJeroiczini posiawa podparu błyskotliwym rftfićkssi) zapewshyniła uohaśmfciwjw dirzewa c iexcl kowit~ rvyciextvo Nnpiistuumly-y (makte iraquostgto г iacuteroacutejks -dzieci iexcl te-aumldowj)) ZfficcB na miejscu

Chorok szalonych kroacutew rozprzestrzenia się

Pitkarsks drużyna Anglii raquo Irakciouml lecnago i ineczoacutev

rntssrzaslw śwista г wyraźriymi objawami

KloDowame wim Naukowcy brytyjscy ogłosili uxzxgtrtijt

żc z drabiny muru słynne wieży u Pizie

Ptea we Włoszech gdzfo п о к о п а л о k l o n o w laquo n l

k l o ^ ^ w P i z I c j laquo

NVisiacutet ktoacuter saoonsułajako cene-łyetnie djr$kouumlaiiiacute koiiia inatij krzywej kos-svruliCji-Bo iziyiry bixaacute potniiacuteJI iscRTiilaquo taacgwBć projekty budowu Naukowcy я Uaros JusUtate w Sdynbwsw (SikfK-ja) oktlaquoRu wyiiodowtdi w tin srxMrtb klika 11ltччуогтгgtсЬ wiycek IWxtaiy ]eiinof--śritoacute i byij ca sirbiacutec txidobne jak Miaacuteuuml^la jedftcjajBwe V5cża v Pizi jiiacutesf iacuteyrKirRSiacutejK o klka wieshykoacutew młodsza od sa-oj j stosfiy bliźniaczki

Evjwsrvl Miitwiiacute г ивгоraquo Irlaquoiacute-

г шип- krzywej wie Z drohiacutetiy

StaJraquowprwraquoraquolraquoMiexcl Ao drobiny

isnergo mum Oryzlriabc- jądro xolaquotsio nstjrlltiacutee Tuk speparv-wana drobinę iexclrapUntovaao luwaikowi zastcpcxitgu innru Ilaquowsiraquoiacutea nowa odrowa wiacuteeza 3zC2ltcoacutey zostaną Oszligioumlaumlzouumle w czwartek w prltraquoijgtwyia ptaacuteiiie naukowym nature

SxktKi udtiwtxlRill Iacutelaquo uumlioina wybodowroacute newraquo konstrukcję t jsdra rfmbuumliy iacuteloirzaH konssnik oji г drobiny wyasłecjKliz-iwsue iiełriiiccj okrcśkgtne fuiacuteikcje То iquestujieinuacutef cc mmlaquolaquo ni kiacutennowa-л1о iriacutegt г oitwyspwjaiiiBWiacute-aych drobin proiiacutekiacuteoacutevr

Motva iachnitei тя ропиЛс яа bodovntnbt nić jiacutednej reiiiUd v i s iacute y aliacuteiacute caiych scad

LISTA PRZEBOJOacuteW

lMHiM

W laquo teorii Wlaquolkilaquo(iacuteo Wybuchu pisrwszyrb rtnaseirandach

slnckrotnie raniacutecjiacutesy od aosa Barbary Stralsund

1 RaToo Vil 21

3 Zacojcza ufo- X

4 raquosv XI

5 Яйт-гraquoа Xuuml

32 ОЛ 01 12 20

Й Piilt-CXXVi 0 Bez ata iexclv

1И 00 12 22 21

bdquoŻycie Gazety (К Janicki Książka z papieru Krakoacutew 2001)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

N o w y P o m p o n BOacuteG wf OJCZYZNA HONORARIUM M OSTATECZNA WERSJA WIAOOMOŚCI Wrzesień 2004 numer 1 (1) 490 zl v n o w y p o i T i p o f ^ p i

kroacutetko ] PARYŻ - Naukowcy franasscy cwensoTJi ^T-nefiv mscroscop laquoa ś v w c o raz-anarecraquo laquote praskraczsących

TGKiC - ^apsnscv MjnsimWorry w otokawtcznym leniwe oorao

bull bulllaquoval HmeoMop o iak Taiych rczrwafacft 2e fitoacutera co zooa- czyc syiko pod miKrostopem

bull MOSKWA - Thlej Inżynieroshywie sKoasssuewati nwroskop

fctorago w ogote nie można zobaczyć

HAMANA-MaKvgtltextzod dawna Riszlig Widziano zaanega rnlaquorasKcpu

PEKiN - Konstruktorzy Chiń-swlaquoj Repubttks Ludowej zapew-rsaą ze w ich lersju fcazny woR jezczić rauml rowerze

sporf

Redakcja bdquo N o w e g o P o m p o n a bardzo d z i ę k u j e Pan i W i s ł a w i e S z y m b o r s k i e j

z a w s p a n i a ł o m y ś l n e wsparc ie n ie ty lko duchowe oraz U r z ę d o w i

j M i a s t a K r a k o w a z a p rzyznan ie dotacji na w y d a n i e p i sma

K E N N E D Y Ż Y J E Za 50 min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę J ak donosi agencja ATP

przywoacutedca al-Qaidy za 50 mil ionoacutew dolaroacutew jest

skłonny ujawnić miejsca gdzie się ukrywa Bczpośred-

nu Colina Powella z bin llaquodtgt nem ktoacutere zakończyły s ię niedawno w minach siedziby kierownictwa Ramasu naleshypy uznać za olbrzymi sukces dyplomacji palestyńskiej

Najbardziej poszukiwany terrorysta świata za wyżej wy-jaienioną kwotę ma wskazać miejsce swojego aktualnego pobytu

Aneks do zawartej umowy zawiera zapis otwierający cro-jje do dnlszych negocjacji

L Za 70 min USD bin Lashyden oproacutecz kryjoacutewki v Afgashynistanie rna zdradzić pierwshysze cztery cyfry numeru swoshyjego konta i piąte cyfrę konta

L Za 90 uln USD przywoacutedshyca ai-Qraquoidy dodatkowo ma ujawulć czfeayz sześciu kryjoacuteshywek w Jemenie i przekazać polskim Skżborn Specjalnym szczegoacuteły doiyczące śmierci komisarza Papnłj

3 W pakiecie wartym 110 inki USD terrorysta ujawnia prawic wszystko Zaiaia jedyshynie piątą cyire koata kryjoacutewshykę na Dolnym Manhattanie i adres zakładu fryzjerskiego w Kabulu jjdsie zwykł so l ić brodę gdy robi się gorąco

Debatuje Raca Bezpieczeńshystwa Narodowego Glosy są podzielone Cześć Rady iquestdeacute-cydowanie chce pognać piątą cyfrę konta inni pragną ja przed nimi zataić

Natomiast prezydent się washyha Z tego co wiadomo zależy tras na praquonslaquolnyin fryzjera i je nej bull- miarę dobrej kryjoacutewce

San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną

Mimo ostrzeżeń Kwnisji tektonicznego z tym krajem Europejskiej San Mari- speteły na niczym

i jako następne państwo po iJechtensteinle przeprowashydziło proacutebę nuklearną Po udashynym eksperymencie vrfadze San Marino nie wydały żadneshygo oświadczenia a wszelkie proacuteby uzyskania połączenia

Nie sprawdziła się zaleai dwiirsastowieczna przepowie-dnia garncarza z Wani SaSer-dejrsiusa ktoacutery iHwokował nashydejście Ergt GSM skutecznej w każdych warunkach

Z powodu pogrzebu pik Kuklińskiego nie pojawili się na nim przedstawiciele władz

Ranga teago pogrzebu była iak dlaquoźa że nie mogłem

wziąć w nim udziału odposhywiedział na pytanie postawioshyne przez jednego z dziennikashyrzy prezydent Aleksander Kwaśniewski Na wątpliwości wyrażone przez pytającego Kwaśniewski odparł Trzeba rozumieć że od czasu jak zrehabilitowaliśmy tego zdrajshycę stal się on postacią nie bez

naszej najnowszej

historii Kiedy tytko zwroacutecilishyśmy mu honor Kukliński zeshystal natychmiast bohaterem Podobnie jak ty było wczeshyśniej z generałem Fiełdorfem laquoNfłcmraquo ktoacuteremu wybaczyli-śray wszystko Kwaśniewski dodał ie nie rnoacutejrł ot tak sobie zlekceważyć pogrzebu pułshykownika bdquoTo było naprawdę ważne wydarzenie w naszym życiu publicznym zakończył

bdquoNowy Pompon 2004 nr 1

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Niepolityk aresztowani za oszustwa

czytaj na str 2

Zwykłe stare płoacutetno

czytaj na sr 2

Angielski turysta nie widział potwora zLochNess

czytaj na str 2

kroacutetko PARYŻ - Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o razmfarach ntoprzckraczających wielkości kciuka TOKIO - Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opraco-

wali mikroskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć

i Tytko pod mikroskopem MOSKWA - Tutejsi inżynierowie bull skonstruowali mikroskop ktoacuterego bull w osłonie można zołraczyć HAWANA - Na Kubie już od dawna

me widziano żadnego mikroskopu PEKIN - Konstruktorzy Chińskiej i Republiki Ludowe zapewniają te w ich kraju każdy woii Jeździć n rowerze

50deglaquo Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Wyniki badań przeprowadzonych na reprezentatywne] grupie Polakoacutew

50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że jest połową społeczeństwa

87 Polakoacutew nie zdaje sobie sorawy że nie jest połową społeczeństwa

94 Polakoacutew w ogoacutele z niczego nie zdaje sobie sprawy

bdquoNowy Pompon jako dodatek do tygodnika bdquoOzon (z 5 października 2005)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Rocznik 2sKMi2uumluuml^ raquommery 1-12

Dwanaście numeroacutew przez nikogo nie cenzurowanego miesięcznika bdquoNowy Pompon połączonych w jedną całość wydrukowanych

techniką offsetową sklejonych i zszytych wraz ze zdjęciem autoroacutew zamieszczonym na okładce powyżej tego tekstu

Krzyszrof Janicki Marek Grabic

Krzysztof Nłedźwiedzki

Wydanie zbiorowe 12 numeroacutew bdquoNowego Pompona

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

nawiązujące do wydarzeń i postaci tej sfery życia publicznego nie należą do częstych Można odnieść wrażenie że pismo utrzymuje nawet pewnego roshydzaju dystans wobec bieżących spraw kraju Często są to koncepty ktoacutere trudno zaliczyć do satyry politycznej chociaż odwołują się właśnie do polityki (np Mańan Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym N P 2005 nr 1 s 2 Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR N P 2004 nr 4 s 3) Jeśli jednak zdarzają się to ofiarą politycznej satyry padają zazwyczaj przedstawiciele lewicy (SLD-UP) będącej w latach 2001--2005 u władzy jej historycznych poprzednikoacutew oraz środowisk z nią powiąshyzanych (Najbardziej sensowne wypowiedzi listopada i Najbardziej bezsenshysowne wypowiedzi listopada NP 2004 nr 4 s 2 2 6 Wdzięczny Kulczyk zamieshyrza dać artystom kilka następnych szans jego obrony NP 2005 nr 1 s 2 Zaprzestano poszukiwań ostatnich członkoacutew SLD NP 2005 nr 2 s 2 Człoshynek SLD protestuje przeciw uważaniu go za członka SLD27 czy wreszcie Sceny polityczne na Mazowszu z udziałem szopki noworocznej NP 2005 nr 1 s 9) bdquoSamoobrony (Lepper wcale nie udaje głupiego NP 2004 nr 2 s 5) L ig i Polskich Rodzin (Wizerunek Giertycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u N P 2005 nr 2 s 7) zaangażowanego politycznie kleru (Ksiądz Jankowski nie zamierza zwoływać konklawe NP 2004 nr 3 s 5) Platforma Obywatelska w osobie swojego przywoacutedcy bywa też obiektem satyry bdquoNoshywego Pompona (w wersji internetowej Anglicy protestują przeciw planom tworzenia w Europie drugiej Irlandii czy sonda Czy jesteś głupszy czy mąshydrzejszy od Donalda Tuska PiS ponosi całkowitą odpowiedzialność za rządy Tuska28) Poza tym autorzy bdquoNowego Pompona częs to dworują sobie z parlamentu k toacuterego członkowie dostarczają mdash i bez pomocy satyrykoacutew mdash wielu powodoacutew do śmiechu (Żeby się uwiarygodnić polscy parlamentarzyści musieliby podjąć nieprawdopodobne decyzje NP 2005 nr 1 s 5 Trzy tysiące wdzięcznych Ukraińcoacutew gotowych do sprawdzania uczciwości głosowań w polskim Sejmie NP 2005 nr 2 s 1 Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu o dyrdymałach w Sejmie NP 2005 nr 2 s 7) Nie brak też aluzji do patologii życia społecznego i gospodarczego w Polsce (Żona prezesa Orlenu

2 6 Np sensowne bdquoBardzo przepraszam mdash prezydent [A Kwaśniewski] bezsensowshyne bdquoPrawdę moacutewiąc mdash L Miller bdquoPrezydent Rzeczypospolitej mdash lektor telewizyjnych wiadomości bdquoObojętne co mdash A Celiński bdquoUdzielam rozgrzeszenia mdash spowiednik posła Unii Pracy

2 7 httpwwwnowypomponplnp_08pages07_08czlonek_sldhtm (data dostępu 27122008) Numer z lutego 2005 roku schyłkowego okresu rządoacutew SLD W latach 2004-2005 doszło min do drastycznego spadku poparcia oraz spektakularnego rozłamu w tej formacji Zob M M i g ais k i W W o j t a s i k M M a z u r Polski system partyjny Warszawa 2006 s 234-235

2 8 httpwwwnowypomponplnp_08pages02_08anglicy_protestuja_przeciw_drugiej_ irlandiihtm (25122008) httpwwwnowypomponplnp_08pages08_08pis_ponosi_odpowie-dzialnoschtm

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

słyszała że jest coś droższego od brylantoacutew NP 2005 nr 3 s 2 Przedsięshybiorca ukradł drugi milion NP 2005 nr 5 s 1 Kolejny Polak zdecydował się pozostać w ojczyźnie NP 2005 nr 5 s 2) oraz kwestii historii najnowszej mdash PRL-u Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego NP 2004 nr 4 s 1 Jaruzelski wybacza represjonowanym Polakom NP 2005 nr 6 s 1-2 Wybrano najbardziej znanego tajnego wspoacutełpracownika SB NP 2005 nr 3 s 3

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w wersji bdquoNowego Pompona bęshydącej dodatkiem do bdquoOzonu mdash pisma o zdecydowanie oraz wyraźnie cen-trowo-prawicowym i prokatolickim obliczu Wcześniej tygodnik ten posiadał czterostronicowy dodatek satyryczny pt bdquoSiarkazm ktoacutery redagowali Szyshymon Hołownia mdash dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego tygodnika oraz Mariusz Polaczek mdash scenarzysta filmoacutew i seriali komediowych 2 9 Obiektem zainteresowania i przedmiotem konceptoacutew satyrycznych byli tam głoacutewnie politycy SLD aczkolwiek zdarzały się żarty wykraczające nieco poza ten krąg (LPR Żydzi z powrotem do Egiptu30 Homoseksualista uratował z pożaru członkinię Koacutełka Roacuteżańcowego31) bdquoNowy Pompon ktoacutery zajął miejsce bdquoSiar-kazmu bogatszy jest odtąd w polityczne aktualności będące kanwą satyshyrycznych konceptoacutew zgodnych z linią ideologiczną bdquoOzonu Dobrym przyshykładem może być tutaj tekst nawiązujący do głośnej sprawy prowokacji pisowskiego polityka wobec kandydata Platformy Obywatelskiej w wyborach prezydenckich 2005 Donalda Tuska 3 2 z błyskotliwą acz tendencyjną i nie-elegancką w kontekście całej sprawy pointą

Według kilku pracownikoacutew Instytutu Pamięci Narodowej daleki przodek Donalshyda Tuska zamordował Abla Na błyskawicznie zwołanej konferencji prasowej szef Platformy Obywatelskiej wykluczył taką możliwość bdquoŻaden z moich przodshykoacutew nikogo nie zamordował oświadczył Tusk Indagowana w tej sprawie sioshystra Donalda Tuska powiedziała że w ich rodzinie o tym raczej niewiele się moacutewiło bdquoDonald moacutegł nie wiedzieć że Abel został zabity wyjaśniła bdquoW domu też mowy na ten temat ucinano kroacutetkim Kain problem33

2 9 Zob httpwwwfilmpolskiplfpindexphp1125214 (data dostępu 23122008) 3 0 bdquoSiarkazam bdquoOzon 2005 nr 1 3 1 Tamże 3 2 Joacutezef Tusk dziadek Donalda został wcielony do Wermachtu między sierpniem a paźshy

dziernikiem 1944 roku Taki los podzieliło wielu mieszkańcoacutew Pomorza Wielkopolski i Śląska mdash Polakoacutew mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy Poacuteźniej dostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Obwieszczenie podczas kampanii że dziadek kandydata na preshyzydenta służył podczas wojny w niemieckim wojsku było chwytem poniżej pasa obliczonym na zdyskredytowanie go w oczach wyborcoacutew httpplwikipediaorgwikiJC3B3zef_Tusk (data dostępu 30122008)

3 3 bdquoOzon 2005 nr 2005

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Zawarte w kolejnych numerach i wersjach bdquoNowego Pompona teksty to jak już zaznaczyłem parodie i trawestacje ga tunkoacutew prasowych ktoacuterych koncepty można z grubsza podzielić na następujące grupy

1 Przetworzone w konwencji absurdu (osnute lub nawiązujące nieraz do autentycznych wydarzeń) wiadomości polityczne ze świata i kraju Za 25 (50) min dolaroacutew Osama bin Laden jest gotoacutew wskazać swoją kryjoacutewkę Gen Jaruzelski zamieszany we wprowadzenie stanu wojennego Czy samolot F-16 jest wystarczająco przestarzały żeby go kupić Po przyznaniu się do zestrzeshylenia samolotu nad Lockerbie Kadafi kandydatem do pokojowej Nagrody Noshybla Coraz bardziej wychodzi na jaw że większość esbekoacutew była w opozycji

2 Wymyślone paradoksalne doniesienia dotyczące rzeczywistych osoacuteb i instytucji San Marino przeprowadziło podziemną proacutebę nuklearną Marian Krzaklewski przedwcześnie odznaczony medalem pośmiertnym Na Pomorzu powstaje Centrum Wypędzonych im Adama i Ewy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznała Pasma radiowego gwieździe PP 42326 w gwiazdoshyzbiorze Oriona Loża masońska wyklucza ze swojego grona członka LPR Za-machowiec-samoboacutejca powiesił się w centrum Jerozolimy Autostrada Kra-koacutew-Katowice odcinkiem specjalnym rajdu Paryż-Dakar Wizerunek Giertyshycha odkryty na tarczach strzelniczych UOP-u Bezsensowna wymiana zdań na temat projektu ustawy o dyrdymałach w sejmie Pobożni żołnierze chcieli wręczyć Ojcu świętemu moździerz Niewierzący domagają się dowodu na istnienie papieża Ikea wycofuje się z produkcji kątoacutew dla dzieci

3 Absurdalne w treści wiadomości mdash parodie znanych z medioacutew konshywencji przedstawiania faktoacutew zaroacutewno w typowej formie jak w nacechowashyniu emocjonalnym (przerażenie podziw sensacja) Drugi rok spada poparcie Renaty Siutek dla męża (i wykres) Linoskoczek nie wie jak zejść z liny Nieshydorozwinięty burmistrz prosi o wyrozumiałość Dlaczego ateiści przedwczeshyśnie łysieją Wyrok śmierci zagraża egzystencji skazańca

4 Swoisty rodzaj parodii newsoacutew mdash banalne zwyczajne i pozbawione znaczenia w sensie medialnym informacje podawane w sposoacuteb charakteryshystyczny dla sensacyjnych wiadomości Zmarła matka abonenta radiowego

Matka nie była już młodzieniaszkiem odpowiada abonent radiowy na pytanie o wiek matki Coraz częściej moacutewiła o śmierci aczkolwiek trzeba jej oddać sprawiedliwość że nigdy o własnej Poza tym uwielbiała robić na drutach Nie wiem dlaczego zmarła Kochałem ją jak własną matkę wspomina abonent34

oraz inne Zdjęcie grzecznego chłopczyka bawiącego się w piaskownicy zamieszczone w bdquoBildzie Okruszek zdmuchnięty przez babcię z kuchennego stołu Trzysta sześćdziesiąt dziewięć trupoacutew na wiejskim cmentarzu Księgo-

3 4 NP 2004 nr 3 s 1

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

wy wypisał długopis Nieznany tenisista odpadł w pierwszej rundzie Wimble-donu Mieszkaniec Mulechoacutewka zmarł w przekonaniu że jest mieszkańcem Mulechoacutewka 50 procent Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połoshywę społeczeństwa Ogień przyczyną pożaru

5 Absurdalne i groteskowe doniesienia o przeprowadzanych doświadshyczeniach anonse banalnych wynalazkoacutew itp kajak bezzałogowy kalkulator zasilany ruchami tektonicznymi ziemi odmiana jabłka niewymagającego konsumpcji [ogryzek] zwykłe szare płoacutetno przeniesione na ekran gruszka o kształcie i smaku wiśni przeźroczysty worek umożliwiający dokładne obejrzenie kota przed zakupem wehikuł czasu (pierwszy model o jednokieshyrunkowym wychyleniu wektora czasu [trumna])

6 Stałe rubryki np Kroacutetko w ktoacuterych bywa że zamieszczone inforshymacje stanowią pewną całość z pointą

PARYŻ mdash Naukowcy francuscy opatentowali najmniejszy mikroskop na świecie o rozmiarach nie przekraczających wielkości kciuka TOKIO mdash Japońscy konstruktorzy w błyskawicznym tempie opracowali mikroshyskop o tak małych rozmiarach że można go zobaczyć tylko pod mikroskopem MOSKWA mdash Tutejsi inżynierowie skonstruowali mikroskop ktoacuterego w ogoacutele nie można zobaczyć HAWANA mdash Na Kubie już od dawna nie widziano żadnego mikroskopu PEKIN mdash Konstruktorzy Chińskiej Republiki Ludowej zapewnili że w ich kraju każdy woli jeździć na rowerze35

7 Inne stałe rubryki naśladujące te znane z prasy Sennik Wiedeński Savoir-vivre mdash odpowiedzi na listy i zapytania czytelnikoacutew porady

8 Parodie tekstoacutew promocyjnych sondaży i list rankingowych 100 najshybiedniejszych Polakoacutew Wafelki bdquoBigmiX o delikatnym owocowym smaku oddalają poczucie zagrożenia w razie utraty pracy 50 Polakoacutew nie zdaje sobie sprawy że stanowi połowę społeczeństwa Klaudia W z Sanoka szczyci się czternastoprocentową oglądalnością

9 Narracje w odcinkach Z pamiętnika rachmistrza co żywo przyposhyminającą pomysłem Pamiętnik księgowej bdquoŻyć do samej śmieci z niezaposhymnianych Nikiforoacutew Edwarda Redlińskiego (1982)36 czy telenowelę Codzienshyne dni z ktoacuterej warto przytoczy choć jeden z odcinkoacutew

WTOREK mdash Robert nadal proacutebuje podnieść swoacutej beret leżący na schodach Elwira podobnie jak Zenek ma wątpliwości co zrobić pracować w niedzielę czy raczej pomoacutec Robertowi podnieść beret Piotr od 735 tygodni nie potrafi się pogodzić z myślą że Kinga chce go zdradzić z Mateuszem mimo iż Kinga daje

NP 2004 nr 1 s 1 (tekst przedrukowany z bdquoŻycia Gazety) E R e d l i ń s k i Nikiformy Warszawa 2000 s 245-285

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

mu za wzoacuter Mateusza ktoacutery pogodził się z tym bardzo szybko i czeka Aniela postanawia działać i długo rozmawia o tym z matką listonosza Tymczasem Jerzy doradza wszystkim żeby przeprosili jego żonę bo inaczej on także pogada z matką listonosza

Twoacutercy bdquoNowego Pompona idą utartymi śladami klasykoacutew gatunku spod znaku Latającego cyrku Monty Pythona najlepiej czują i najwyraźniej preferują poetykę absurdu i purnonsensu Parodiują wszechobecne media z ich ogłupiającą stylistyką kolorowych pism dla pań żargonem codziennych gazet oraz pseudouczonych wywodoacutew dyżurnych intelektualistoacutew i ekspershyt oacute w 3 7 Nie jest to jednak sztuka dla sztuki bezinteresowny żart intelektushyalistoacutew kabareciarzy mdash wręcz przeciwnie Jak zauważył ostatnio John Cleese

farsa ma to do siebie że można zaakcentować jej komediowe oblicze ale jest i druga strona medalu o niemal tragicznej wymowie38

Udało się zatem stworzyć w bdquoNowym Pomponie wiele celnych i ososhybliwych pastiszy parodii trawestacji i jednocześnie uderzyć w miałkość masowej kultury jej myślową tandetę ktoacutera od lat trawi i wyjaławia świadoshymość publiczności Podobnie jak to miało miejsce w Wielkiej Brytanii lat 60 i 70 pod z pozoru szalonym wygłupem kryje się także celna satyra i zarazem gorzka refleksja nad przytłaczającą rolą medioacutew w naszym życiu w świecie

w ktoacuterym media zastępują postawę bdquojednej rzeczy naraz postawą bdquowszystkieshygo naraz Ruch informacji zbliżony do prędkości światła stał się największą dziedziną światowej gospodarki Odpowiednio mdash konsumpcja tej informacji okazała się największa spośroacuted innych rodzajoacutew konsumpcji39

W ciągu ostatniego poacutełwiecza jes teśmy obserwatorami mediatyzacji życia społecznego politycznego gospodarczego i kulturalnego bdquoKultura newshysoacutew reklama (w tym także marketing polityczny) oraz coraz bardziej banalna i infantylna popkultura otacza nas ze wszystkich stron 4 0 bdquoNowy Pompon idąc ś ladem angielskich klasykoacutew mdash Monty Pythona (tkwiącego przecież głęboko w tradycji angielskiej satyry a szczegoacutelnie Tristama Schan-dy Laurencea Sterna 1766-1769) dezawuuje totalną tandetę wspoacutełczesnych

3 7 Zwroacutecił uwagę na te cechy charakterystyczne humoru Krzysztofa Janickiego J R Koshywalczyk w swojej recenzji Książki z papieru (Śmieszy i przestrasza)

38 Cleese dla bdquoPrzekroju Anglia chamieje rozmawiał J Szubrycht bdquoPrzekroacutej 2008 nr 34 3 9 M M c L u han Druk i elektryczna rewolucja [w] t e n ż e Wyboacuter pism red

E McLuchan F Zingrone tłum E Roacuteżańska J M Stokłosa Poznań 2001 s 259-260 4 0 System medioacutew wspoacutełczesnych jest integralnie powiązany z wszystkimi podsystemami

społecznymi na ktoacutere wywiera wpływ kształtuje je uzależnia od siebie Mediatyzacja polityki gospodarki kultury i życia społecznego jest zjawiskiem zdefiniowanym Por M M r o z o w shyski System medialny Struktura i zasady działania [w] Dziennikarstwo i świat medioacutew Nowa edycja red Z Bauer E Chudziński s 44-46 Zob także M M c L u h a n Kultura jako biznes [w] t e n ż e Wyboacuter pism s 24-121

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

medioacutew przenoszących roacuteżnorakie wytwory kultury masowej popularnej ktoacutera mdash co trzeba podkreślić mdash nie jest przecież produktem X X wieku istshynieje od zawsze Jednak nowoczesne media uczyniły ją na swoacutej wzoacuter zjawishyskiem masowym totalnym i miażdżącym mdash wszechobecnym Wobec tych proshycesoacutew dotychczasowe środki perswazji tradycyjny warsztat satyryka mdash klashysyczny i funkcjonujący w określonym środowisku odwołujący się do pewnego poziomu kompetencji odbiorcy jest już niewystarczający bywa bezradny

Warto zaznaczyć że w miarę szeroka i pełna recepcja Latającego cyrku Monty Pythona na gruncie polskim była poważnie opoacuteźniona z uwagi na pewne mdash wynikające z przyczyn od nas niezależnych mdash uwarunkowania poshylityczne (min cenzura do 1990 r) i co za tym idzie społeczne Tylko niektoacuteshyre żarty Monty Pytona były dla nas zrozumiałe (często bardzo powierzchowshynie) i zabawne mdash części nie potrafiliśmy wtedy odnieść do własnych doświadshyczeń albowiem faktycznie nie znajdowały one odniesienia do otaczającej nas rzeczywistości Dopiero przełom 1989 roku i jego konsekwencje także w postaci komercjalizacji medioacutew rozwoju reklamy itp pozwalają nam odczytać w całej rozciągłości przesłanie angielskich satyrykoacutew Podobnie rzecz się miała chociażby z niektoacuterymi fragmentami filmoacutew Woody Alena ktoacutere roacutewnież z przyczyny braku pewnych doznań i wiedzy mdash właśnie w obszarze wolnych i komercyjnych medioacutew mdash nie były dla nas do końca czytelne 4 1 Obiektem satyry były tam zjawiska nam nieznane czy też nieznane w rozmiarze w ktoacuterym ingerencja satyry wydawałaby się uzasadniona i pożądana

Jednak pamiętać należy że mamy do czynienia z satyrą na dość wysokim poziomie wyrafinowaną intelektualnie mdash tym samym adresowaną do stosunshykowo ograniczonego grona odbioroacutew Co więcej autorzy (określenie to wyshydaje się bardziej adekwatne niż redaktorzy) bdquoNowego Pompona nie wyszli zbytnio poza wypracowane przez angielskich mistrzoacutew koncepty Nie zdecyshydowali się też aby pismo stało się systematycznym satyryczno-humorystycz-nym komentarzem do rzeczywistości Znamienny jest głos jednego z dyskushytujących na forum młodych internautoacutew

niedawno otrzymałem od kogoś link do serwisu WielkaRzeczpospolitanet Co tam się dzieje to dopiero jest śmieszne i aż tryska wysublimowanym humorem Ten z pompona może rozbawić co najwyżej moją konserwatywną polonistkę (i oby tak się stało że dostanie palpitacji serca od śmiechu bo kolejnego roku w budzie z nią nie zdzierżę)- P 4 2

4 1 Np jedna z części filmu Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale o co boicie się zapytać (1972) pt Co to jest zboczenie seksualne O telewizyjnym konkursie ktoacuterego uczestshynicy odpowiadają na pytanie bdquojaka jest twoja perwersja Por P A i x a l a Woody Allen Biografia Filmografia tłum K Okrasko Warszawa 2006 s 148

4 2 httpwwwesportsplid=postamppost_id= 1879243024 (data dostępu 10062008) pishysownię oryginału zachowano

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

bdquoNowy Pompon jako czasopismo mieści się w pojęciu prasy satyryczno--humorystycznej W jednym z podstawowych do dziś kompendioacutew praso-znawstwa polskiego czasopisma satyryczne i humorystyczne funkcjonują jako t o ż s a m e 4 3 co może być twierdzeniem dyskusyjnym zwłaszcza gdy trzymać się będziemy klasycznego rozumienia satyry jako formy literackiej 4 4 co jedshynak we wspoacutełczesnej praktyce jest niezmiernie rzadko spotykane Poza tym co uwidacznia się chociażby w przypadku bdquoNowego Pompona satyra mdash w słownikowym rozumieniu cięższa gatunkowo mdash funkcjonuje obok i łącznie z humorem 4 5 Można też sproacutebować genologicznie określić rodzaj satyry z j ak im mamy do czynienia w bdquoNowym Pomponie mdash wydaje się że nawet dość precyzyjnie Mamy bowiem do czynienia z wyraźną i czytelną acz swoistą odmianą satyry literackiej ktoacutera bdquojest mdash zgodnie z definicją mdash skierowana przeciw ustalonym konwencjom i stylom wypowiedzi literackiej [tutaj prasowej medialnej] ośmieszającą je ś rodkami parodii trawestacji burleski persyflażu 4 6 Co więcej odnaleźć w nim możemy mdash znany już i opisany mdash staropolski sowizdrzalski koncept bdquoparodii prasy 4 7 kontynushyowany poacuteźniej na swoacutej sposoacuteb chociażby w postaci wileńskich bdquoWiadomości Brukowych (1816-1822) czy warszawskiego bdquoMomusa (1820)

Prasa satyryczno-humorystyczna posiada tradycje w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa jednakże czasy świetności mdash można odnieść wrażenie mdash ma już dawno za sobą a lata po 1989 roku to okres jej systematycznego zaniku przynajmniej w formie do jakiej przywykliśmy Przestały istnieć tak szacowne tytuły jak chociażby bdquoKaruzela i bdquoSzpilki a spośroacuted licznych inicjatyw w tym gatunku utrzymał się odnosząc niebywały sukces tygodnik satyryczno-polityczny bdquoNie Jerzego Urbana ktoacutery ukazuje się nieprzerwanie od 1990 roku Wydaje się że swoacutej sukces zawdzięcza on profesjonalizmowi twoacutercoacutew a przede wszystkim temu że wyszedł naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu jak się okazało mdash niemałemu 4 8 N a taką a nie inną kondycję

43 Encyklopedia wiedzy o prasie red J Maślanka Wrocław 1976 s 53 4 4 Za satyryczne uznaje się wypowiedzi literackie zwane satyrami (lub elementy satyry

w znaczeniu gatunkowym) wyrażające bdquokrytyczny stosunek do pewnych zjawisk życia wyshyrastające z poczucia niestosowności szkodliwości i absurdalności pewnych sytuacji a bdquojej naturalnym żywiołem jest ośmieszająca negacja M G ł o w i ń s k i i inni Słownik terminoacutew literackich red J Sławiński Wrocław 1988 s 456-457

4 5 Humor zaś jest wyrazem bdquożyczliwej pobłażliwej postawy wobec rozmaitych przejashyw oacute w śmieszności oraz aprobatywnego wolnego od drwiny szyderstwa i nienawiści stosunku do świata tamże s 187

4 6 Tamże s 457 4 7 L S t a n k i e w i c z Staropolskie parodie prasy bdquoActa Universitas Wratislaviensis

nr 30 Prace Literackie VI Wrocław 1964 s 123-140 4 8 bdquolaquoNieraquo wzorowano na francuskim laquoLe Canard Enchaicircneacuteraquo [laquoSpetany Kaczorraquo ukazushy

jący się od L915 r po dziś dzień] przyznawano się też do inspiracji płynących z innego francuskiego pisma satyrycznego mdash laquoHara-Kiriraquo [1960-1986] Tygodnik laquoNieraquo powstał jako zaprzeczenie nowej polskiej rzeczywistości Był krytyczny wobec nowych władz od pierw-

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

prasy satyryczno-humorystycznej w Polsce złożyło się zapewne wiele przyshyczyn do końca może jeszcze nierozpoznanych mdash politycznych obyczajowych i ekonomicznych mdash a przede wszystkim wolny rynek ktoacutery oferuje praktyczshynie nieograniczoną ilość rozrywki w poroacutewnaniu do dawnych lat Nie tylko satyra polityczna w wymiarze masowym przeniosła się do popularnych wishydowisk telewizyjnych 4 9 oraz na łamy prasy do satyrycznych dodatkoacutew bądź rubryk popularnych magazynoacutew często w formie parodii prasy 5 0 co także jest udziałem bdquoNowego Pompona czy bdquoWielkarzeczpospolitanet 5 1 Nie znishykły zatem czasopisma satyryczno-humorystyczne w ogoacutele lecz usunęły się w nie zawsze dostrzegalne nisze gdzie nieraz bujnie się rozwijają (głoacutewnie jednak w Internecie) jak chociażby wspomniana wyżej bdquoWielkarzeczpospo-litanet ktoacutera ma już 77 wydań Pisemka te są z reguły mdash a tak bywało i w przeszłości mdash dziełem grupki zapaleńcoacutew intelektualistoacutew pragnących ubrać w ramy prasowe swoje widzenie świata ciekawe i wyraziste funkcjoshynują z reguły jako inicjatywy niszowe bez profesjonalnych redakcji i serwishysoacutew

Niewątpliwie też istotą problemu jest samo życie społeczne satyra polityczna jest przecież wypowiedzią często kategoryczną wartościującą dyskredytującą jej obiekt zatem i niebezpieczną dla nadawcy Innymi słowy odejście zdystansowanie się od satyry zepchnięcie jej na margines życia prasowego do nisz jest też poniekąd efektem coraz mniejszej wyrazistości życia publicznego w ogoacutele w tym i medioacutew itp ich homogenizacji a także mdash wydaje się że opacznie pojętej mdash poprawności politycznej (Podobny los spotshykał przecież prasę partyjną ktoacutera dziś jest zaledwie bladym cieniem swoich poprzednikoacutew) Można pokusić się o zapewne dyskusyjne stwierdzenie że skutkiem tego doszło w wielu wypadkach do swego rodzaju kastracji satyry jej programowego stępienia czego dowodem może być typowo dworski w forshymie i przesłaniu produkt jakim był przed laty telewizyjny program pt Polskie ZOO skądinąd popularny 5 2

szych swych dni atakował Lecha Wałęsę i Kościoacuteł katolicki Ukazywał roacuteżnego rodzaju malshywersacje i nadużycia towarzyszące procesowi transformacji odwoływał się do społecznej frustracji i obaw przed nieznanym oraz szerzył antyklerykalizm Odrzucił tradycje polskich pism satyrycznych mdash operował dosadnym wulgarnym językiem oraz obscenicznym humorem i grafiką T M i e l c z a r e k Monopol pluralizm s 156

4 9 Doskonałym przykładem cyklicznego programu satyryczno-politycznego jest Szymon Majewski Show nadawany w TVN od 2005 r (httpszymonplejadapl)

5 0 Np tygodnik Wprost posiada dodatek satyryczny pt bdquoTrybuna Ludu 5 1 Artykuły z bdquoWielkarzeczpospolitanet publikują bdquoCzęstochowski Tygodnik Regionalny

7 dni bdquoPuls Poznania bdquoSuper Express httpwielkarzeczpospolitanetmodulphpakcja= infoamppokaz=prasa (data dostępu 27122008)

5 2 J K o ń czak Od Tele-Echa do Polskiego Zoo Ewolucja programu TVP Warszawa 2008 s 264

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

Już pobieżna kwerenda internetowa uzmysławia nam ogrom przedsięshywz ięć alternatywnych jakimi są satyra polityczna religijna i obyczajowa funkcjonujące w tym medium Fanziny i ziny czyli czasopisma tworzone przez niesformalizowane grupy osoacuteb o podobnych zainteresowaniach lub poshyg lądach obecnie rozwijają się szczegoacutelnie w Internecie W sytuacji wolności s łowa bdquoalternatywność i bdquoniezależność sprowadza się głoacutewnie do faktu że dana inicjatywa nie jest zgłoszona do oficjalnych rejestroacutew bibliograficznych (ISSN) i gospodarczych a więc mniej lub bardziej przynależy do tzw szarej strefy Poza tym co też niezwykle istotne osoby i środowiska ktoacutere decydują się na taką działalność wydawniczą kierują się nierzadko pobudkami natury ideowej wyraźnie odcinając się w ten sposoacuteb od oficjalnych i powszechnie uznanych opiniotwoacuterczych środowisk ktoacutere nieraz przybierają formę hermeshytycznych koterii Autorzy tekstoacutew zamieszczanych na łamach takiej prasy idą nierzadko wbrew tzw politycznej poprawności k toacutera ich krępuje bywa że i ogranicza swobodę a wręcz uniemożliwia publiczne wypowiedzenie się Inicjatywy te rodzą się często w subkulturach czy środowiskach wyznających skrajne i mało popularne poglądy często sprzeczne z obowiązującym prashywem Zjawisko to nasiliło się ostatnimi laty Cechuje je z reguły kolokwializm i s p o n t a n i c z n o ś ć 5 3 bywa wulgaryzm (dzięki min anonimowości) oraz nieshyjednokrotnie zaciekłość Jest to jednak owocem mdash w moim przekonaniu mdash zasygnalizowanego wcześniej zjawiska opisanego już poniekąd na gruncie politologicznym Angielska badaczka szukając między innymi przyczyn rashydykalnego wzrostu frustracji i popularności formacji politycznych o skrajnie radykalnych programach politycznych twierdzi że

rzeczywistym zagrożeniem dla demokracji jest zaprzeczenie nieusuwalności antagonizmu i dążenie do uniwersalnego racjonalnego konsensu co istotnie prowadzić może do nierozpoznawanej przemocy skrytej za odwołaniami do bdquoracjonalności i co często się zdarza w przypadku myśli liberalnej ktoacutera nieshyuniknione granice i wykluczenia maskuje za pomocą pozoroacutew bdquoneutralności5 4

Zatem brak spontanicznej ostrej i żywej wymiany poglądoacutew rachitycz-ność dyskursu w tym i za pomocą satyry nie jest zjawiskiem zdrowym mdash powinno niepokoić

bdquoNowy Pompon nie odnioacutesł wydawniczego sukcesu Biorąc pod uwagę mocne osadzenie środowiskowe i towarzyskie bdquoPiwnicy pod Baranami z ktoacuteshyrej wywodzi się Krzysztof Janicki oddźwięk medialny należy uznać za co najmniej skromny Jednak miejsce tego pisemka w historii prasy polskiej prasy satyryczno-humorystycznej a już na pewno parodii prasy jest ze wszech

5 3 Por J G r ż e n i a Komunikacja językowa w Internecie Warszawa 2006 s 97 i n 5 4 C M o u f f e Paradoks demokracji wstęp L Koczanowicz tłum W Jach M Kamińshy

ska A Orzechowski red A Orzechowski L Rasiński Wrocław 2005 s 42

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)

miar zasłużone i ważne przede wszystkim z uwagi na jakość czysto literacką mdash staranną przemyślaną i wyrafinowaną w formie choć bynajmniej nie oryshyginalną Jest to dzieło intelektualistoacutew adresowane do koneseroacutew wychowashynych na Skamandrytach Latającym Cyrku Monty Pythona filmach Woody Allena Rejsie i komediach Stanisława Barei

bdquoNowy Pompon w niewielkiej części dostępny w Internecie nie jest też łatwy do zlokalizowania w zbiorach bibliotecznych Wydaje się że nie wszystkie egzemplarze obowiązkowe dotarły do Biblioteki Narodowej 5 5 żaden do Jagiellońskiej 5 6 na tytuł ten nie zwroacuteciła także uwagi Wojewoacutedzka Biblioshyteka Publiczna Na proacuteżno też szukać w tych dwoacutech głoacutewnych księgozbiorach polskich zaroacutewno reedycji bdquoNowego Pompona jak i nawet Książki z papieshyru Obie te publikacje posiadają ISBN Jest to sytuacja kłopotliwa dla bashydaczy nie tylko medioacutew kroacutetko moacutewiąc mdash wysoce szkodliwa i niestety nie-odosobniona

Z tego względu a także z uwagi na rozproszenie tego typu wydawnictw ich niskie nakłady efemeryczność i nieregularność ulotne edycje internetowe mdash pilnym i ważnym zadaniem medioznawcoacutew jest możliwe skrupulatne i sysshytematyczne gromadzenie materiału oraz monitorowanie Internetu w celu odnotowania możliwie jak największej liczby zjawisk i wydarzeń oraz twoacutershycoacutew Z kolei badania nad samą prasą satyryczno-humorystyczną wymagają szerokiego interdyscyplinarnego warsztatu Byłoby wielce wskazane gdyby mogli się kiedyś spotkać i wspoacutelnie omoacutewić problem prasoznawcy językoshyznawcy literaturoznawcy antropolodzy kultury socjologowie historycy i poshylitolodzy Pierwszy i fundamentalny jednak problem to dokumentacja mdash tutaj zaniedbania i zaniechania są z reguły nie do nadrobienia

5 5 httpalphabnorgplsearchpoltSEAJlCH=Nowy+Pompon 5 6 Biblioteka Jagiellońska odnotowuje w katalogu jedynie bdquoNowego Pompona jako dodashy

tek do bdquoOzonu httpwwwbjujeduplujkataloghost= 192168132bl2352bDEFAULTamp search = K E Y W O R D amp f u n c t i o n = I N I T R E Q amp S o u r c e S c r e e n = INITREQampsess ion id = 2008122801121716401 ampskin = defaultampconf = 2fchameleonconfamplng = plampitemul = 4ampscantl =Nowy20Pomponampscanul=4ampul = 4 amp t l =011663430ampelementcount =3amppos=lampprevpos=lamprootsearch=3amp (data dostępu 30122008)