YARATICILIK VE YARATICI DÜŞÜNME

1. HAFTA

YARATICILIK NEDİR ?

“Sorunlara Getirilecek Alışılmadık ya da Orijinal Bir Yaklaşım”

“Uyuşmaz Fikirlerin Bir Araya Getirilmesi”

“Yeni ve İşe Yarar Bir Şeyin Meydana Getirilmesi”

“Başkalarıyla Aynı Şeye Bakmak Ama Farklı bir Şeyi Görmek”

Yaratıcılık Nedir ?Soru: Yeni fikirler nereden geliyor?

Cevap: Eski fikirlerden!

Normal tel. Cep tel. Akıllı tel.

DÜŞÜNME VE YARATICILIK

• Düşünmek; Çeşitli kavram ve sembolleribirbirleriyle ilişkilendirmektir.

• Yaratıcılık; bu ilişkilerden yeni ve farklısonuçlar elde etmektir.

• Mevcut kavramlar arasındaki ilişkilerden yenikavramlar ve düşünceler üretebilmektir.

• Yaratıcı düşünce; gözlem, bilgi, deneyim veya düşüncelerimizi yeni düşünce ve kavramlar üretecek şekilde ilişkilendirebilmektir.

• Yenilik getirmek,• Farklılık getirmek,• Alışılmışın dışına çıkmak.

Zeka

Esnek düşünce

Geniş hayal gücü

Kendine güven

Zorluklardan yılmama

Duyarlı ve dışa dönük

Detaylara takılmadan büyük resmi görebilme

Hızla çözüm alternatifleri üretebilme

Eksik veri ile çözüme gidebilme

YARATICI KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ

Yaratıcı olmayı öğrenebilir miyiz?

evet !!• yeni ve farklı alternatiflerideğerlendirmek üzere gelenekseldüşünme kalıplarındanuzaklaşarak…

• hem sağ hem de sol beyinfonksiyonlarını geliştirerek…

Kişisel yaratıcılığı artırmak için...

Fikirler dosyası veya defteri oluşturun Yeni fikirleri tartışabileceğiniz bir Tartışma grubu geliştirin Vazgeçmeden okuyun araştırın Karşıt fikirleri ve yönleri de düşünün Eski nesneleri yeni yöntemlerle ve farklı işlerde kullanmanın

yollarını arayın

SAĞ BEYİNSOL BEYİN

Sağ Beyin Özellikleri

• Beynimizin yaratıcı kısmı sağ lobudur.• Sağ beyin, görsel ve işitsel konularla ilgilenir.• İnsan, sezgilerinde beyninin sağ tarafını kullanır.• Aynı zamanda sağ beyin lobu, vücudun sol tarafını

(organlarını) yönetir.• Görme ve duyma yoluyla öğrenir.• Gerçek üstü hayaller kurar, mecaz anlamlarla

ilgilenir.

11

Sağ beyin sayesinde Yaratıcı Düşünenler...

• Her zaman, “daha iyi bir çözüm var mı?” diye sorgularlar.

• Alışkanlıklar, rutin unsurlar ve geleneklerle mücadele eder.

• Düşünceli ve hayalperesttirler. • Akıl oyunları oynarlar. • Sorunlara çözüm değil sebep üretirler.

Sol Beyin Özellikleri

• Beynimizin mantıksal kısmı sol lobudur.• Matematiksel işlemlerde başarılıdır.• Sebep-sonuç ilişkisini iyi kurar ve analitik

düşünme becerisine sahiptir.• Kelime, sayı ve sembollerle ilgilenir.• Sol beyin lobu, vücudun sağ tarafını

(organlarını) yönetir.

Girişimcilikte Sağ beyin mi? Yoksa Sol beyin mi önemlidir?

• Sağ beyinin yaratıcı düşünme becerisi farklı mantıksal

çıkarımlar yapmayı, farklı fikirler yaratma yeteneğini üretir.

• Sol beyinin akılcı düşünme becerisi isabetli seçimler yapmayı,

farklı fikirleri değerlendirerek bunlardan en iyisini seçebilme

yeteneğini üretir.

Girişimcilik hem sağ hem de sol beyinle düşünmeyi gerektirir.

Girişimcilikte Beyinin RolüTARAMA

Sosyal, politik, ekonomik alandaki fırsatlar

SAHİP OLMAKişisel bilgi, beceri, yetenek

DÜŞÜNME TARZIBelirli bir amaca yönelik, akılcı ve

analitik

DÜŞÜNME TARZISadece vizyona dayalı, sezgisel,

yaratıcı

YENİ İŞ FİKRİ

PLANLAMA VE UYGULAMA

SOL BEYİN

SAĞ BEYİN

Örgütsel yaratıcılıkta en çok kullanılan teknik beyin fırtınasıdır. Beyin fırtınası, reklamcı Alex Osborn tarafından 1930 yılında bulunmuştur.

Osborn beyin fırtınasından sonra güçlü bir teknik olan

SCAMPER tekniğini icat etmiştir.

Bu teknik;•İkame et (Substitute)•Kaynaştır (Combine)•Uyarla (Adapt)•Abart veya Azalt (Magnify or minimize)•Başka biçimde kullan (Put to other use)•Ele (Eliminate)•Yeniden düzenle (Rearrange or reverse)

Osborn’un beyin fırtınası tekniği hâlâ yaratıcılıkta yeni fikirler üretmenin en iyi yollarından biridir Osborn’un beyin fırtınası için temel kurallar şunlardır:

1. Eleştiri yasaktır. Oturumda ortaya atılan fikirler hiçbir şekilde eleştirilmez. İnsanlar düşünme kaslarını gevşetirler ve mantıklı mı mantıksız mı olduklarına bakılmaksızın söylerler.

2. Düşünmeden konuşmak. Düşüncenin sahibi bile aklına gelen hiçbir düşünceye filtre, set, süzgeç koymamalı, otosansür olmamalı.

3. Olabildiğince fazla fikir üretilmelidir. Burada amaç oturum sonunda çok fazla fikir üretmiş olmaktır. Çünkü ne kadar çok fikir üretirsek en iyi fikri bulma ihtimali artar. Az fikirden değil, çok fikirden iyi fikir çıkar. Nicelden nitel yakalanabilir.

4. Fikir kombinasyonlarının oluşturulması. Fikirleri çağrıştır, geliştir, değiştir, birleştir, çıkar, ters çevir, uyarla, ödünç al (polenleme). Fikirler fikirleri uyarır. Ne kadar çok fikir üretilirse o kadar çok uyaran da yaratılmış olmaktadır. Her uyaran da başka fikirlerin çıkmasını sağlamaktadır.

Kesin olmamakla birlikte takımda üye sayısının en fazla 12 olması istenmektedir. Takımın çalışma süresi 30-60 dakika olmasının uygun olacağı ileri sürülmektedir.

Takım üyelerin seanslarda sırayla konuşmaması verimliliği artırmaktadır. Ayrıca takım bir lider tarafından yönetilmesi gerekmektedir.

Beyin yazma tekniğiTakımda bazılarının baskın şekilde grubu etkileyerek hep kendi fikirlerinin öne çıkmasını önlenmektedir.

Bu teknikte takımdaki herkes bir fikir (üç dakikada üç fikir de üretilebilir) üretir. Bunları bir kağıda yazarak masaya koyar. Herkes fikrini yazılı olarak getirdikten sonra içinden tesadüfen biri seçilir, masanın etrafında sıralanan katılımcıdan elden ele geçer. Fikir size gelince mutlaka genişletmeniz gerekmektedir. Süreç masadaki tüm fikirler bitinceye kadar devam eder. Daha sonra bu teknikle oynayarak daha değişik beyin yazma teknikleri bulunmuştur.

SubstituteCombineAdapt, AlterModify, Minify, MagnifyPut to other usesEliminateRearrange, Reverse

SCAMPER - Substitute

• İkame Etmek – Yer Değiştirmek

• Başkalaştırmak

• Örnek : “Vejetaryen Lahmacun”

Bir elbise askısının yerine başka ne kullanılabilir?

• Onun bir bölümünü başka bir şeyle değiştirebilir misin?– Farklı bir güç kaynağı kullanabilir misin?– ……….. yerine başka ne kullanabiliriz?– ……….. başka hangi yollardan yapılabilir?– Çocuklar sizin yerinize yapsa ne yaparlardı?– Bir uzaylı yapsa nasıl yapardı?– Başka hangi materyallerden yapılmış olabilir?– Çok eski yıllarda onun yerine ne kullanılmıştı?

SCAMPER - Combine

• Birleştirmek - Biraraya Getirmek

• Bütünleştirmek

• Örnek : “Konuşan Çocuk Kitabı”

Bir elbise askısı ile neyi birleştirirsek daha gelişmiş bir elbise askısı elde

ederiz?

• ……………´´nın başlangıç ve sonunu değiştirebilir misiniz?– …………… konusunda başka kimlerden yardım alabiliriz?– …………… materyalleri birleştirebilir misiniz?

SCAMPER - Adapt, Alter

• Esinlenmek - Uyarlamak

• Farklı Tasarlamak

• Örnek : “Engelli Tuvaleti”

SCAMPER -Modify, Minify, Magnify

• Değiştirmek - Farklı Kılmak

• Büyütmek - Çoğaltmak

• Küçültmek - Azaltmak

• Örnek : “Bekleme Süresini Kısaltmak”

SCAMPER - Put To Other Uses

• Başka Amaçlarla Kullanmak

• Diğerinin Yerine Geçirmek

• Örnek : “Şambriyel’in ‘Yüzme Simidi’ Olarak Kullanımı”

SCAMPER - Eliminate

• Sistemden Uzaklaştırmak

• Devre Dışı Bırakmak

• Örnek : “ ‘Kablosuz’ İnternet”

SCAMPER -Rearrange , Reverse

• Gözden Geçirmek - Sorgulamak

• Yeniden Düzenlemek

• Farklı Biçimde Sıralamak

• Örnek : “ ‘Ödeme - Yemek Yeme’ Sıralamasını Değiştirmek”

“SCAMPER” Unsurları İçiçe Geçebilir - I

• Örneğin; “Self Servis Sistemi” :

* “E” midir? (garson, ‘devre dışı’)

* “R” midir? (hizmet sunumu, ‘yeniden düzenleniyor’)

“SCAMPER” Unsurları İçiçe Geçebilir - II

• Örneğin; “Bir Yüzeyi Cetvel Kurşun Kalem” :

* “C” midir? (kalem ve cetvel, ‘biraraya getiriliyor’)

* “P” midir? (kalem, ‘başka amaçlada’ kullanılabiliyor)

Aktivite

Bir ormanın derinliklerinde üzerinde sadecemayo ve şnorkel olan bir adam ölü olarakbulunmuştur. En yakın göl yaklaşık 8 km

uzaklıktadır ve denize olan mesafe de yaklaşık 50 km'dir.

Orman yangını sırasında bir itfaiye uçağı yakındaki gölden su alıp yangının üzerinedökmüştür. Uçak tesadüfen o sırada gölde

yüzmekte olan adamı da alıp ormana atmıştır

Adam nasıl ölmüştür?

YANAL DÜŞÜNME (Lateral Thinking) • 1967 Edward De Bono • Kritik ve özgün düşünme yöntemi.• Ezberci eğitim sistemiyle gittikçe körelen bir

yetenektir.• Başarılı olmak hep aynı yönde çabalamanın

sonucu değildir. • Meseleleri çok farklı yanlarıyla düşünmeye

çalışmak gereklidir.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği

Özellikleri• Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede kullanılan bir grup tartışması

tekniğidir.• Değişik konularda farklı düşünmeyi, sistematik düşünmeyi ve böylece

doğru kararlar vermeyi öğretmek amacıyla kullanılır.

Üstünlükleri

• Bireyler aynı olay karşısında farklı düşünme yaklaşımlarını geliştirebileceklerini öğrenirler

• Bireyler tek tip düşünmeden düşünmeden uzaklaşır, konu ya da soruna farklı açılardan yaklaşmayı öğrenirler

• Empati yeteneğini geliştirir

Sınırlılıkları

• Gerçekte savunmadığı bakış açısını dile getirmede bazı kişiler zorlanabilir.

Şapka renkleri ve temsil ettiği düşünce biçimleri:

• Beyaz şapka: (Tarafsızdır). Ortaya konan soruna ilişkin taraf tutmadan görüş ortaya koyar

• Örnek: Hangi bilgilere sahibiz?, Hangi bilgiler eksik? İhtiyacımız olan bilgiyi nasıl elde ederiz?

• Kırmızı şapka: (Duygusaldır). Öfke, tutku, duygu, duygusal bir bakış açısını ifade eder

• Örnek: bu olay, durum, öneri veya sorun hakkında neler hissediyorum, önsezilerim, izlenimlerim ne?

• Siyah şapka: (Karamsardır). Olumsuzluklar, riskler, dezavantajları ifade eder. Bir şeyin niçin yapılmayacağını görür.

• Örnek: Bu önerinin bize zararları ne olabilir?

• Sarı şapka: (İyimserdir). Olayların olumlu yönlerine odaklanır; avantajları ve faydalı yönleri düşünür.

• Örnek: bu olayın bize sağlayacağı çıkarlar, yararlar ne olabilir?

• Yeşil şapka: (Yaratıcıdır). Olaylara yeni ve farklı çözüm yolları bulmaya çalışır.

Örnek: Bu konudaki değişik önerileriniz neler olabilir?

• Mavi şapka: (Değerlendirici ve karar vericidir). Olayı tüm olası yönleriyle gören ve değişkenleri kontrol altında tutan bir bakış açısıdır.

• Örnek: Ne oldu?(geçmiş), Ne oluyor?(şimdi), Sonra neler olmalı?(gelecek)

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİNİN ANA AMACI:

1. Düşünürün her seferinde sadece bir şeyleuğraşmasını sağlayarak düşünme faaliyetinisadeleştirmektir. Altı şapkalı düşünme tekniğiile düşünür duyguların, mantığın,bilginin,umut ve yaratıcılığın hepsine aynıanda dikkat etmek yerine onlarla ayrı ayrıilgilenebilme olanağı sağlar.