In d

it n

um

mer

o.a

. Sie

m Ja

nsen

loop

t ech

t har

d 2

• G

enoe

g ka

nsen

voo

r ond

erne

mer

s in

Wat

er, E

nerg

ie,

Agr

o &

Food

en

Che

mie

5 •

Mob

iel b

este

l- en

bet

aalg

emak

met

MyO

rder

12

• P

arag

on m

aakt

het

mee

st

inno

vatie

ve h

onde

nbot

je te

r wer

eld

24

• F

inan

ciël

e sl

agkr

acht

én

een

man

agem

ent v

oor T

ecno

via

Gro

up 2

6

Samen met een aantal collega’s liep ik ook dit jaar de ‘4 Mijl

van Groningen’. En daar hoort toch een competitie bij wie de snelste tijd

neerzet. Dat maakt het voor bedrijventeams extra leuk om deel te nemen.

Een stukje onderlinge competitie waar je na het weekend nog even op

terug kunt komen, zeker wanneer je een goede prestatie neerzet.

In die zin laat deze NOMMER zich daarmee vergelijken. Een nummer

vol goede prestaties waar we trots op zijn en dus ‘be good en tell it’. Er zijn

nog andere vergelijkingen mogelijk. Een goede prestatie is het resultaat

van meerdere factoren. Trainen, voeding, begeleiding. Elementen die

ook in het werk van de Nommers herkenbaar zijn. Trainen in de vorm

van samenwerking om een project verder te brengen. Voeding door het

leggen van contacten waar ideeën uit ontstaan of financieringen, zoals

bij Paragon en Tecnovia. Begeleiding van klanten bij vestigingsvragen.

Tijdens de wedstrijd kun je je optrekken aan medelopers, ‘de hazen’. Ook

in dat opzicht zijn Nommers vaak ‘hazen’ die vooroplopen door kennis en

netwerken te koppelen om daarmee ondernemers te ondersteunen om

(nieuwe) markten te veroveren.

Dit alles vindt u terug in deze NOMMER en terugkomend op de

‘4 Mijl van Groningen’, mijn tijd van dit jaar was 27,24. Misschien op een

andere manier een uitdaging die u met mij of met andere Nommers wilt

aangaan voor het komende jaar.

Training,voeding,

begeleiding

Siem Jansen

jansen@nom.nl

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

I N H O U D

Prestatie

Topsectoren

Spotlicht

Congres

Modern

Innovatie

Unicum

Starten

Bio

O&I

2

5

12

14

20

24

26

28

30

33

5 12

14 30

Siem Jansen daagt ondernemers uit

Ruimte voor Water, Energie, Agro & Food en Chemie

Straks is pinnen uit en MyOrder in

Ter lering ende vermaak: het OndernemersCongres 2011

Social media, onderzoek het lekker zelf

Paragon, hondenbotjes voor meer dan 40 landen

NOM en Tecnovia Group, een bijzondere combinatie

Flinc doen in Drenthe

Een nieuwe economie, maar dan wel groen

Samen het noorden sterker maken

En verder … NPAL Jaarcongres 4 • Kwetters 11 • Participaties 16

De week van ... Hans Praat 18 • Blikvanger Bert Barelds 21 • Onder­

nemer Thom Sijs 22 • NOM Finance 23 • Kwetters 29 • Nieuws uit

de regio 35 • Nu is het tijd voor de NOM 36

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal

bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is

in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelings-

maatschappij voor het Noorden. NOMMER is open,

toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische

ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven

en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.

Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving.

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Mark Bosma,

Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Diederik van der

Hoeven, Siem Jansen, Kor van der Meulen, Hans Praat,

Willem van Reijendam, Paul Reinshagen, Thom Sijs,

Ferry de Vries, Lykle de Vries.

Fotografie: Hans van Dijk, Sight-by-Site Fotomarketing

(finishfoto Siem Jansen), Bert Barelds, archief NOM,

stock.

Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.

Oplage: 3.250 exemplaren.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-

hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-

en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

Paterswoldseweg 810, Groningen.

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

Cover: ‘Marathon man’ Siem Jansen bewijst dat

de NOM voorop loopt en een lange adem heeft.

Fotografie: Hans van Dijk

November 2011

Op 8 december organiseert de NOM het NPAL jaarcongres.

NPAL: de Noordelijke ProductiviteitsAlliantie. Hét netwerk voor

noordelijke bedrijven die continu hun productiviteit willen

verbeteren. De NPAL-clusters presenteren hun resultaten op basis

van de NPAL-werkwijze: Leren door te doen! Van elkaar leren, van

experts en van voorbeeldbedrijven. De clusters zetten deze aan-

pak kracht bij en ondersteunen ondernemingen in het continu

verbeteren van de productiviteit. De presentaties zullen u aan het

denken zetten en stimuleren om daadwerkelijk verbeteringen

binnen uw bedrijf te realiseren.

Ook wordt de ‘NPAL Industrieagenda 2012 - 2017’ gepresenteerd.

Waar gaat ondernemend Noord-Nederland zich volgens de NPAL-

deelnemers in 2012 - 2017 op richten? Waar liggen mogelijke

verbeterpunten en hoe worden die gerealiseerd? Deze agenda

is ontstaan op basis van input van ondernemers die deelnemer

zijn van NPAL en geven een goed beeld van prioriteiten van het

noordelijke bedrijfsleven in de komende vijf jaren.

Wilt u hierbij zijn?Dat kan! U kunt zich aanmelden via bronsema@nom.nl.

Het laatste nieuws vindt u op www.npal.nl en www.nom.nl

8 december 2011

NPALJaarcongres

• N O V E M B E R 2 0 1 1

4

Een half jaar geleden benoemde het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en

Innovatie 9 topsectoren die kunnen rekenen op extra steun en aandacht van het rijk.

Vier daarvan hebben speciaal betekenis voor Noord Nederland: Water, Energie, Agro/Food

en Chemie. In deze NOMMER belichten we deze vier vanuit het perspectief van de onder­

nemer: Wat is er gaande in die sector en wat schiet het bedrijfsleven op met deze status?

Conclusie: die biedt kansen, en het is aan de ondernemers om ze ook te benutten.

bieden kansen … en die moeten we grijpen

Topsectoren

Waterbehandeling is een tak van sport met zoveel zijtak-

ken dat hij interessant kan zijn voor een keur aan kleine,

initiatiefrijke ondernemers. Of het nu om zuivering gaat,

om productie van drinkwater, het opschonen van pro-

ceswater of zout water zoet maken, het gaat steeds om

het ontwikkelen en benutten van nieuwe technologie.

Dat in de topsector water het noorden een belangrijke

status heeft gekregen hangt nauw samen met water-

instituut Wetsus in Leeuwarden. Dat staat model voor de

grote kennisconcentratie die in het noorden plaatsvindt.

WaterhubDe NOM zet in op het internationaal aantrekken van onder-

nemingen die op nieuwe kennis gebaseerd zijn. Onderzoek en

investeringen moeten elkaar aanjagen. Het noorden moet de

komende jaren voldoende kritische massa krijgen om inter-

nationaal een waterhub te worden waar dat proces zichzelf

gaande houdt. De ambitie is om in 2020 in het noorden 2.000

kenniswerkers in de watertechnologie aan het werk te hebben.

Daarnaast blijkt Noord Nederland door zijn arbeidsmentaliteit

en de relatief lage arbeidskosten ook interessant te zijn voor

productie. Daarmee zijn nog meer nieuwe banen gemoeid.

vele kleintjesmaken één groteWater:

V E E L R U I M T E V O O R N I E U W E I N I T I A T I E V E N

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

5

6

WaterallianceVerder brengt de NOM alle regionale waterpartners bijeen

om ook de bestaande bedrijven te ondersteunen en van

extra groeimogelijkheden te voorzien. De partijen zijn

gebundeld in de Wateralliance, gevestigd in Leeuwarden.

• Momenteel zijn in Noord-Nederland zo’n 50 water-

gerelateerde bedrijven actief, met een gezamenlijke omzet

van enkele honderden miljoenen.

• Er zijn 6.000 banen mee gemoeid. waarvan 1.000 HBO-plus.

Dat aantal wordt naar verwachting binnen tien jaar verdubbeld.

Focus op water biedtmeer margeDirkse MilieuTechniek, DMT, uit Joure bestaat al sinds 1987, maar

pas de afgelopen 8 jaar focust het bedrijf op energie en water.

Daar blijkt meer winst te boeken met innovatieve oplossingen

dan met het te brede pakket van alle vormen van de milieutech-

nologie. Toen eigenaar/directeur Erwin Dirkse het bedrijf van zijn

vader overnam, stootte hij daarom een belangrijk deel van de

werkzaamheden van DMT af: ‘We waren alleen maar bezig met

maatwerk. Het was echt ‘U vraagt, wij draaien.’ Dat was qua marge

niet interessant. Nu we focussen op 7 à 8 productlijnen krijgen

we referenties en kunnen we eindelijk ‘in serie’ produceren.’

ZuiveringsinstallatiesDMT verkoopt technische oplossingen, die door productie-

bedrijven uit de regio worden omgezet in bijvoorbeeld filters,

zuiveringsinstallaties voor lucht en water en behandelingsinstal-

laties voor biogas. Het grootste deel van de € 6 miljoen omzet

komt uit export naar een aantal West-Europese landen, Rusland

en China. Inclusief de uitbestede productie biedt DMT werk aan

zo’n 100 man.

Water als topsector is een kans, maar die moet dan wel benut

worden, vindt Dirkse: ‘Nu is het nog erg versnipperd, net als de

bedrijvigheid in de watertechnologie. Het zou beter zijn om in

te zetten op producten die ook beantwoorden aan de vraag van

de markt, in plaats van het ontwikkelen van concepten waar

niemand om vraagt. Nu krijgen alle niches een beetje en dus te

weinig.’

Launching customerHij hoopt dat de status van topsector in elk geval leidt tot meer

hooggeschoold personeel, en tot een overheid die durft op te

treden als launching customer. Van de NOM verwacht hij dat die

erin zal slagen om ook in het buitenland exportmogelijkheden

te vinden.

Netwerkinitiatieven zoals de Wateralliance juicht hij toe. ‘Het

is altijd nuttig om te kijken hoe je kunt samenwerken. Maar

netwerk of niet, we moeten ons wel realiseren dat we maar een

piepklein stukje zijn. Wel met groeipotentie, maar laten we eer-

lijk zijn: tegenover het grote buitenland stellen we nog weinig

voor.’

Mail Alex Berhitu via berhitu@nom.nl of bel (050) 521 44 55.

• N O V E M B E R 2 0 1 1

7

Als het gaat om energie-investeringen in het noorden

komen altijd astronomische bedragen ter tafel die worden

geïnvesteerd. De NOM denkt daarnaast in termen van

(het behoud van) banen door innovatie en start ups, vooral

ook in duurzame energie. Nu werken er zo’n 30.000 men-

sen in de energiesector. Die zijn nog voor een groot deel

actief in de gas- en oliebranche. Dat houdt ooit op, als de

velden helemaal zijn leeggepompt. Het is van belang dat

bedrijven als Gasunie, Gasterra, Stork en de NAM ook dan

in het noorden blijven, bijvoorbeeld door vanuit de regio

te opereren als leverancier van kennis en werk elders.

Voor energietransitie is de bij hen opgebouwde expertise

broodnodig, net als voor de ambitie rondom de gas- en

elektriciteitrotonde.

Smart GridsVanuit de NOM is bijzondere aandacht voor een aantal

belangrijke clusters in het brede spectrum van energie-

gerelateerde bedrijvigheid. Eén daarvan zijn de intelligente

energienetwerken, ook wel Smart Grids genoemd. Dat is

bij uitstek een terrein waar het benoemen van energie als

topsector toegevoegde waarde heeft.

De NOM organiseert ontwikkel- en experimenteer-

gebieden voor bedrijven (ook buitenlandse) en overheden.

Ideaal voor het toetsen van techniek en bedrijfsmodellen

om de energiehuishouding te verduurzamen, te decen-

traliseren en lokaal te optimaliseren. Interessant voor

fabrikanten van consumentenproducten die energie

verbruiken, opwekken of besparen. De NOM, met zijn

fijnmazige netwerk in al deze geledingen, is daarom

nauw betrokken bij de New Energy Business Community

die hiervoor in het leven is geroepen.

Neem voor meer informatie contact op met:

Allard van Dijk via avandijk@nom.nl of (050) 521 44 66.

• Er zijn in het noorden 300 á 400 bedrijven actief in de

energiesector, met zo’n 30.000 mensen.

• Het overgrote deel werkt nu in de regio Emmen en

Coevorden, en rond de gasvelden van de NAM.

• Er wordt de komende jaren voor minimaal € 20 miljard

in geïnvesteerd.

K E N N I S I N T E N S I E F É N A R B E I D S I N T E N S I E F

Veel werk in Energie

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

De cashcow van Freelux uit Nuis is de draadloze bediening

van lampen die automatisch aangaan als het begint te sche-

meren en weer uitgaan aan het einde van de avond. ’s Nachts

branden ze op willekeurige momenten. Dat is een vinding

die voor veel mensen interessant is als inbraakpreventie, en

die ook energiebesparend is. Het is bovendien een heel een-

voudig product, dat iedereen had kunnen bedenken. Het is

geen toeval dat de ontwikkeling ervan ontsproten is uit een

op consumenten georiënteerd Philips-brein.

GebruiksvriendelijkAndries Pasma (54) begon als ondernemende ingenieur bij

Philips in Drachten, maar werd al snel wegens zijn manage-

ment-kwaliteiten naar het Groningse kantoor van ‘domestic

appliances’ gehaald. Van daaruit bereisde hij de hele wereld

om tot de ontdekking te komen dat er ook buiten Philips veel

bedacht wordt waar consumenten behoefte aan hebben.

Dus begint hij voor zichzelf. De draadloze tijd- en schemer-

schakelaar is maar een voorbeeld van wat hij intussen heeft

bedacht: ‘Ik heb me gericht op het oplossen van kleine

problemen voor een kleine prijs. En gebruiksvriendelijk,

want veel initiatieven stranden in complexiteit. Daar botsen

techniek en commercie nu eenmaal vaak.’

EnergiebesparingHoewel zijn eersteling nog altijd in trek is, moest Pasma zijn

palet wel verbreden met nieuwe vindingen om daadwerke-

lijk als groeiend bedrijf op de markt te komen. Zo bedacht

en produceert hij een eenvoudig testapparaatje dat razend-

snel meet hoeveel een apparaat, al dan niet in de standby-

stand, verbruikt.

Grootste gemene deler van zijn producten is energiebespa-

ring. Daarom is hij wel blij met Energie als topsector. ‘Nu is

er bijvoorbeeld budget om een netwerk van op energie

gerichte bedrijven in stand te houden. Kijk naar Silicon Valley.

Dat concept van bevruchting op een paar vierkante kilo-

meter werkt. Een opdracht voor ons allemaal is om nieuwe

initiatieven ook vanuit de markt gefinancierd te krijgen. Als

je zo’n sector hebt, moet je ook zorgen voor bovengemid-

delde aandacht bij investeerders.’

Freelux bedient energiebewuste consument

Dat Noord Nederland zowel een agro- als een food-regio is,

weten we al eeuwen. Dat de twee tot één gecombineerde

topsector zijn benoemd, schetst de opgave waar het noorden,

en dus ook de NOM, voor staat. Want in de verbinding

tussen die twee valt veel te winnen, omdat het primaire

product er waardevoller van wordt. Bijvoorbeeld door de

hoogwaardige zetmeelmoleculen en eiwitten uit aard appelen

te gebruiken voor toepassingen die een veel grotere toe-

gevoegde waarde hebben. Of datzelfde te doen met bieten-

blad, dat nu als afval op het land blijft liggen. De NOM

is daarom een van de aanjagers van het Carbohydrate

Competence Center (CCC), waar kennisinstellingen en

industrie samenwerken om méér te halen uit koolhydraten.

Omdat de NOM verbonden is met bedrijven van het begin

tot aan het eind van die keten is de ontwikkelingsmaat-

schappij goed uitgerust om nog betere verbindingen te ma-

ken tussen de primaire sector en de verwerkende industrie.

RugwindNu Agro Food als topsector door het leven gaat, komen er

middelen vrij die dat proces versoepelen. Het levert naast

financieringsmogelijkheden voor research en samenwerking,

vooral beleidsmatige rugwind op. Afvalwetgeving die

zodanig wordt aangepast, dat weg te gooien bietenstaart-

jes de status van grondstof krijgen. Scholingsmogelijkhe-

den om het benodigde personeel op te leiden. Projecten

om het kleinere MKB over de financiële drempel heen te

helpen om toch te blijven innoveren. Juist de combinatie

van financiering en wet- en regelgeving moet de agrarische

sector en de voedingsmiddelenindustrie hand in hand

gereed maken voor de komende eeuw.

Neem voor meer informatie contact op met:

Eisse Luitjens, via luitjens@nom.nl of (050) 521 44 66.

Agro & Food verbinden

M E E R H A L E N U I T K O O L H Y D R A T E N

• N O V E M B E R 2 0 1 1

8

Aardappelzetmeelconcern Avebe in Foxhol is bijna de beli-

chaming van het snijvlak van Agro en Food. Eigendom van

de boeren, en dus gebonden aan Noord Nederland, maar

met voedselproducten die wereldwijd worden verkocht.

Het bedrijf, met circa 1.300 werknemers, waarvan circa 1.000

in Noord-Nederland, en een omzet van een kleine 600 mil-

joen, ontwikkelt zich van een commodity-boer, die zetmeel

verkoopt aan bijvoorbeeld de papierindustrie, tot producent

van specialties met een hoge toegevoegde waarde. Zo

werkt het samen met DSM bij het modificeren van zetmeel

voor zuivel en bakery-markt en is ook Solanic, de eiwitfa-

briek in Gasselternijveen, veelbelovend.

KostenDaarnaast let Avebe op de kosten, en dat is nodig ook,

gezien het feit dat de Europese subsidies voor zetmeelaard-

appelen in 2012 beëindigd worden, waarna een vrije

markt overblijft. ‘Wij spelen daarop in door te investeren in

kostprijsverlagende projecten en door flexibel om te gaan

met het volume van jaar tot jaar. Dat volume hangt af van de

specifieke marktomstandigheden in een bepaald jaar,’ vertelt

Avebe-woordvoerder Johan Russchen.

Hij juicht het aanwijzen van Agro Food als topsector in het

noorden toe: ‘Het is de bevestiging van een aantal zaken

waar we al mee bezig zijn. Het gaat om het stimuleren van

duurzaamheid, innovatie en werkgelegenheid. Die thema’s

herkennen wij zeker en ondersteunen wij ook. We hebben

een unieke positie en ook een unieke technologie. Voor de

continuïteit van de coöperatie is het van levensbelang dat

we daar maximaal gebruik van maken.’

CCCAvebe is vanzelfsprekend één van de partners in het CCC.

Dat Agro Food zich topsector mag noemen, bevestigt vol-

gens Russchen dat dit instituut op de goede weg is: ‘Het past

naadloos bij wat men binnen Agro Food als kernpunt heeft

gedefinieerd, het delen van kennis en het versterken van de

posities van de Agro Food-bedrijven.’

Avebe op snijvlak Agro en Food

• De voedingsmiddelenindustrie

in Noord-Nederland heeft

6.000 bedrijven.

• Een toegevoegde waarde van

€ 6 miljard omzet (12% van

Nederland).

• 15.000 arbeidsplaatsen

(13% van Nederland).

• Daarnaast zijn er in de

primaire sector zo’n 5.000

bedrijven en schept dit additioneel

10.000 arbeidsplaatsen.

De agrifood-sector bepaalt daarmee

in belangrijke mate de economische

structuur in de regio.

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

9

Het is niet verwonderlijk dat chemie een van de topsec-

toren in Noord Nederland is. Niet alleen herbergt het

noorden 10% van de nationale chemie, het is ook een

sector met tal van innovatieve kansen. Zo heeft de NOM

de ambitie om biobased economy een impuls te geven,

deels door nieuwe syntheses van biologische grondstof-

fen, deels door het grootschalige gebruik van biomassa

als brandstof of grondstof daarvoor.

Biobased economyBiobased economy staat extra hoog in het vaandel, omdat

het ook de topsectoren Agro Food en Energie betreft.

Zetmeelverwerker Avebe is bijvoorbeeld een hoogwaardig

chemisch bedrijf geworden en BioMCN maakt de brand-

stof methanol van biomassa. Voor de komende jaren mikt

de NOM op investeringen uit binnen- en buitenland in

deze hoek en op het uitbouwen van een kenniscluster om

voorop te blijven lopen in de groene chemie. Dat betekent

veel aandacht voor scholing en het aantrekken van hoog-

geschoold personeel uit het buitenland.

Bestaande chemieDaarnaast blijft ook de bestaande chemie van

belang. Veel werkgelegenheid ontstaat door uit-

breiding van bestaande bedrijven. De werkgelegen-

heid in de clusters in Delfzijl en Emmen groeit weer gestaag.

Als bedrijven onder druk staan assisteert de NOM om de

bestaande locatie zo sterk mogelijk te profileren en daarmee

het hoofdkantoor te beïnvloeden in het voordeel van de

hier gevestigde fabrieken.

Mail Sietse Wiersma via wiersma@nom.nl of bel (050) 521 44 24.

• In Noord Nederland is 10% van de chemische industrie

gevestigd. Totale omzet: zo’n € 4,5 miljard en 3.000

arbeidsplaatsen.

• De bedrijvigheid concentreert zich in Delfzijl

(1.000 arbeidsplaatsen), waar chloorgerelateerde bedrijven

zitten en in Emmen (2.000 arbeidsplaatsen), waar kunst-

stof wordt gemaakt.

I N Z E T O P B I O B A S E D E C O N O M Y

Chemie: tal van innovatieve kansen

De ene vezel is de andere niet. Dat blijkt wel uit de ontwikke-

lingen van twee Akzo-dochters uit Emmen. De aramidevezel

was een special, die onder de vleugels van Tejin Twaron hele-

maal opbloeit, terwijl de polyestervezel van Diolen, een com-

modity, in 2008 na een kwakkelend bestaan ter ziele ging.

Maar het lot van een enkel product zegt nog niets over de

potentie van het bedrijf erachter. De opgebouwde kennis bij

Diolen wordt sinds 2008 rendabel geëxploiteerd door API

Institute, een met durfkapitaal gefinancierde researchorgani-

satie die de boedel en, belangrijker, de hoogopgeleide chemici

en ingenieurs overnam.

Veiligheidsgordels en bankbiljetten‘Wij zouden graag de vrijwel nieuwe productielijn in gebruik

nemen die hier al stond, want elke dag dat hij hier ongebruikt

staat kost dat geld,’ vertelt directeur Onno Lint van API Institute,

‘maar dat zou voor standaardproducten met de felle concurrentie

uit Azië op dit moment waanzin zijn. Grondstoffen, lonen, maar

vooral energie- en milieulasten liggen daar veel lager.’

Dat weerhoudt API er niet van zwarte cijfers te schrijven. Het

bedrijf doet research op aanvraag en stapt zelf in joint ventures

voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Ook in huis

wordt op kleine schaal geproduceerd: vezeltjes bijvoorbeeld

die in waardepapier worden verwerkt om onder een UV-lamp

de echtheid te bewijzen. En hippe, grondstofgekleurde veilig-

heidsgordels voor de door modehuis Gucci ontworpen Fiat 500

in de Verenigde Staten.

Het bedrijf groeide in 3 jaar tijd van 10 naar 20 hoogopgeleide

werknemers en heeft een omzet van ruim € 1,5 miljoen.

BiobasedDat Chemie nu een topsector is in het noorden komt Lint

goed uit: ‘Het betekent veel aandacht voor innovatie en voor

biobased economy. Wat innovatie betreft, in de praktijk is lang

niet alle kennis vrij voorhanden, maar er zijn wel meer moge-

lijkheden om met kenniscentra in consortia te werken. En bio-

based economy wordt steeds belangrijker, ook voor ons bedrijf.

Je kunt uit suikerbieten en maïs polymelkzuur maken als grond-

stof voor flessen, garens en andere toepassingen. Het feit dat

daar indirect de spotlight op staat, kunnen we benutten, al was

het maar omdat dit voor iedereen nieuw is en makkelijker tot

consortia en open innovaties leidt.’

Geld verdienen met chemische knowhow

• N O V E M B E R 2 0 1 1

10

Op zoek naar de beste vliegtuigstoel

Check voor je op reis gaat www.seatguru.com. De site biedt vlieg-

tuigstoeladvies en stoelindelingen voor circa 700 vliegtuigen en

ongeveer 25.000 gebruikersbeoordelingen. Ook vind je er informatie

over service aan boord en vliegmaatschappijen. Met deze service zit

je goed!

Bron. Twitter Seatguro.com

Kw

ett

er

s!

Kw

ett

er

s!

Kunstmaand Ameland1 november t/m 30 november 2011

Ameland, Friesland

Tijdens Kunstmaand Ameland kom je

werkelijk over het hele eiland kunst in al

zijn vormen tegen. Ongeveer 70 nationale

en internationale kunstenaars tonen hun

schilderijen, keramiek, foto’s, beeldhouw-

werk, textielkunst, keramiek en video-art.

Ook worden er door de kunstenaars work-

shops georganiseerd. Daarnaast vinden er

uiteenlopende concerten plaats in de Grote

Kerk in Hollum.

Tip: bezoek het prachtige Ameland voor

een (korte) vakantie en combineer het met

waar cultuurgenot. Alle exposities zijn gratis

toegankelijk.

Bron: www.kunstmaandameland.com

Clear Fotofestival Groningen3 november t/m 27 november 2011 | Groningen

De reizende World Press Photo-tentoonstelling

die in 90 steden wereldwijd te zien is, toont de

winnende foto’s van de 54ste editie van de World

Press Photo-wedstrijd. De tentoonstelling is te

zien in de der Aa-kerk in Groningen en is een on-

derdeel van het Clear Fotofestival Groningen. Het

festival heeft nog veel meer te bieden. Er zijn nog

meer exposities, o.a. de Zilveren Camera 2011, er

worden bijzondere activiteiten georganiseerd, er

zijn themarondleidingen, er is een educatiepro-

ject en een lezingenavond.

Bron: www.clearfotofestival.nl

Blues Festival Hoogeveen3 december 2011 | Hoogeveen, Drenthe

Internationale en nationale bluesbands staan

op het podium tijdens de 7e editie van het

Blues Festival in Hoogeveen. Op verschillende

podia in Theater De Tamboer treden op: Ronnie

Baker Brooks, Buddy Whittington, Dede Priest,

Oli Brown, King King, Jon Amor, Kellie Rucker en

Maurizio Pugno Organ Trio. De Drentse Grey-

hound Blues Band begeleidt Julius E. Green,

Jay Bailey en Harriet Lewis. Het festival behoort

inmiddels tot de grootste indoor bluesfestivals

van Nederland.

Kijk voor nóg meer informatie op

www.blues-festival.nl

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

11

Nu zijn we eraan gewend, maar zo’n vijf

jaar geleden was de mobiele telefoon

nog upcoming. Er waren nog geen smart-

phones met internet, geen apps. Pas de

afgelopen jaren heeft dat een vlucht

genomen. Toch deed Thomas Brinkman

in die tijd, als student, al onderzoek naar

de mogelijkheden van de mobiele tele-

Al tijdens zijn studie human technology schreef Thomas

Brinkman het businessplan voor MyOrder. Hij heeft nooit

getwijfeld en wist dat zijn idee kans van slagen had. Zijn

mobiele bestel- en betaalconcept is nu, vier jaar later, bezig

Nederland te veroveren. En het buitenland lonkt …

Thomas Brinkman (rechts) demonstreert MyOrder.

E E N O N D E R N E M E R U I T G E L I C H TSPOTLICHT

‘Netwerken is het allerbelangri jkst als je wilt ondernemen’

• N O V E M B E R 2 0 1 1

12

foon. ‘Als goed student zit je natuurlijk

vaak bier te drinken. Ik dus ook. Bij

café De Drie Gezusters (in Groningen)

duurt het vaak wat langer voor je kunt

bestellen en ze hebben hun telefoon-

nummer op de gevel staan. Het lag dan

ook voor de hand dat ik ging bellen:

‘Hallo, ik zit hier op het terras aan

tafel 100 en wil graag 2 bier.’ Ideaal

natuurlijk, met je telefoon een biertje

bestellen. Het idee liet me daarna niet

meer los.’

Al pratend steeds beter ‘Eigenlijk ben ik dat direct verder uit

gaan werken’, vervolgt Thomas. ‘Ik

heb een businessplan geschreven, een

app bedacht, een site ontwikkeld en

ben met het totaalconcept op zoek

gegaan naar investeerders. Zo kwam ik

in contact met een ict-bedrijf dat zich

graag meer innovatief wilde profileren.

Samen hebben we de MyOrder bv op-

gericht. Met hun ict-expertise konden

we de app echt gaan bouwen.’

Op zoek naar een pilot kwam Thomas

terecht bij Kaap Hoorn. ‘Ik kende de

eigenaar, Robert Adams, nog van een

bijbaantje. Hij was direct enthousiast.

Al pratend concludeerden we dat

bestellen alleen niet voldoende was,

maar dat er ook een betaalcomponent

bij zou moeten. Toen heb ik contact

gezocht met Rabobank die toevallig

net bezig waren met een pilot voor een

mobiele betaaloplossing, dus dat sloot

perfect aan. Ze wilden graag samen-

werken. Prachtig natuurlijk, want een

naam als Rabobank komt erg betrouw-

baar over en dat is nogal belangrijk bij

een product als MyOrder.’

Gratis en voor iedereenDaarna is het snel gegaan. MyOrder

ging zich richten op de ontwikkeling

van de gratis applicatie, voor ieder-

een en voor elk toestel. Vooral het

koppelen met kassasystemen was

een technisch intensieve klus. Dit

leidde er overigens toe dat ook een

van de grootste kassaleveranciers van

Nederland, Eijsink Afrekensystemen,

aandeelhouder werd. Inmiddels kun-

nen veel verschillende sectoren hun

content in het systeem kwijt: horeca,

parkeergelegenheden, evenementen,

ticketservices, bioscopen, bezorg-

restaurants … De lijst zal alleen nog

maar langer worden. En de consument?

Die profiteert ervan. Zij kunnen bij al

deze bedrijven producten en diensten

bestellen én betalen.

Goed binnenkomen‘Een goed netwerk is het allerbelang-

rijkst’, weet Thomas uit ervaring.

‘Dat je binnenkomt via een netwerk

en je verhaal mag doen zorgt ervoor

dat ook weer andere mensen je ver-

trouwen. Doordat ik als eerste met

Rabobank aan tafel zat kreeg ik meteen

mooie klanten. Huis ter Duin bijvoor-

beeld, in Noordwijk, en vervolgens de

hotels van Oranje en de strandtenten

daar … En via De Ondernemersclub

Noordwijk Marketing raakten steeds

meer bedrijven enthousiast. Op een

gegeven moment was ik voor de

concurrenten gewoon niet meer in te

halen.’

Niet meer weg te denkenHoe de toekomst eruitziet? ‘De ont-

wikkelingen gaan nu heel snel. We

willen een groot deel van het pinver-

keer overnemen door mobiele

betalingen. Daar zitten echt voor-

delen aan: niet meer wachten op de

ober of in de rij staan bij de bioscoop,

MyOrder neemt een hoop ergernissen

weg. En bovendien: als je al zoveel

met je telefoon kunt doen, wil je er

ook mee kunnen betalen toch? Straks

is MyOrder niet meer weg te denken.’

‘Bij de opstart van MyOrder heb

ik erg veel gehad aan het netwerk

van de NOM. Ook nu blijven we

in gesprek. MyOrder blijft volop in

ontwikkeling.

We zijn echt

nog maar net

begonnen.’

Facts & figures MyOrder +++ Opgericht in: 2010 +++ Personeel: 10 +++ Totaal aantal merchants: 3.000 +++ Gebruikers: 100.000 +++

Ook MyOrderdownloaden?Rechts onderin op www.myorder.nl staan

de downloadopties voor alle toestellen.

‘Netwerken is het allerbelangri jkst als je wilt ondernemen’

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

13

Zo luisterden we onder andere naar topsprekers als

René Boender, Marc Lammers, Annemarie van Gaal

en Remco Claassen. Er waren ook indrukwekkende

verhalen uit onze eigen regio, van Janneke Harders,

directeur van Dacom, de meest innovatieve onder-

neming uit het Nederlandse MKB en winnaar van

de landelijke duurzaamheidsprijs, Thecla Bodewes,

directeur van Scheepswerven Bodewes, Scheepswerf

De Kaap en Maritima Green Technology en Zaken-

vrouw van het jaar 2011, de Friese detacherings-

miljonair Romke Kooyenga van Kooyenga Groep en

Egon Diekstra van Hamilton Bright, retail- en field-

managementspecialist. ’s Middags boden wat kleiner

georganiseerde workshops en themasessies

nog meer inspiratie voor succes. Aan het

eind van de dag konden ondernemers met

elkaar onder het genot van … enzovoort

verder praten, ideeën uitwisselen en nieuwe

contacten leggen. Met fluitende oren, schor

gepraat en boordevol plannen ging iedereen

eind van de dag weer huiswaarts. Het waren

twee fantastische dagen.

netwerken

ONDERNEMERSCONGRES 2011Op 5 en 6 oktober vond in Martiniplaza in Groningen het jaarlijkse

OndernemersCongres plaats. Natuurlijk opnieuw met de prettige

bedoeling ondernemers te inspireren, te motiveren en met elkaar

kennis te laten maken. Prikkelend was zeker het dagvoorzitterschap

van Jort Kelder. Scherp, helder en snel praatte hij in het plenaire

ochtendprogramma de sprekers en onderwerpen aan elkaar.

Kennisinspiratie

• N O V E M B E R 2 0 1 1

14

Social media lijken erg in te zijn. Of is het toch een hype?

Zin of onzin? De NOM vroeg het zich af en vond het een

goed onderwerp om aandacht aan te besteden tijdens het

OndernemersCongres. We vroegen Lykle de Vries van De

Ondernemers om de ins en outs en kansen en gevaren

van social media aan ondernemers uit te leggen.

Lykle de Vries?Op deondernemers.nl noemt Lykle zichzelf een Web

2.0 evangelist. En we lezen er dat De Ondernemers ‘zijn

gespecialiseerd in alles wat nodig is om ‘iets’ van idee

tot business te ontwikkelen.’ Lykle is de bedenker van

de Twitterfountain.

De stand van zakenOp dit moment zijn wereldwijd maar liefst zo’n 600

miljoen mensen actief op sociale netwerken. Hiervan

houden in Europa de meeste het bij één netwerk: Face-

book. En kijkt het overgrote deel hoe het eraan toe gaat

zonder actief te zijn. Populaire platforms in Nederland

zijn LinkedIn, Twitter, Facebook en Hyves.

Eenvoudige conclusie? Met zoveel ‘gebruikers’ kunnen we

nauwelijks meer spreken van een hype. Onze manier van

communiceren is definitief veranderd. Het is goed om

hiervan kennis te nemen.

Meedoen?Het begrip netwerken heeft een andere lading gekregen.

Als we ‘meedoen’ volgen we mensen en bedrijven en

worden we zelf gevolgd. Daarmee hebben we een machtig

communicatiekanaal in handen. Makkelijk en snel kunnen

we een hulpvraag uitzetten: wie weet er nog… wie heeft

er nog … wie vindt wat van ons idee … van ons product?

Maar ... er zit natuurlijk ook een andere kant aan. Be-

kend zijn de cases van Youp van ’t Hek die ageert tegen

T-Mobile, de Dell Hell-campagne waarin consumenten

op het web laten weten wat ze van het merk Dell vinden

(op dat moment niet zo goed), de rol van de sociale me-

dia bij de Arabische lente en niet te vergeten Wikipedia.

Lykle’s tips voor ondernemers Het is wel duidelijk: als je je begeeft op een van de plat-

forms moet je van tevoren goed weten met wie je waar-

over in gesprek wilt en waar je je doelgroep kunt vinden.

Dat bepaalt onder andere de keuze voor het medium

waarop je je wilt profileren. Je hebt snel en gemakkelijk

contact, maar je moet wel weten waar je aan begint.

Do’s• Begin met lezen en luisteren naar wat mensen

online zeggen over je merk, product en/of markt.

• Neem de tijd om te luisteren en leren, een on

line profiel bouw je in stapjes op.

• Ga in gesprek over onderwerpen waar je aan

kunt bijdragen, deel je kennis, stel vragen.

• Wees persoonlijk.

• Voeg mensen toe, follow of invite mensen die

jouw merk en/of product interessant vinden.

• Laat de buitenwereld weten waar je mee bezig

bent. Wees open.

Don’ts• Doen alsof social media niet bestaan. Ze worden

massaal gebruikt en dat beïnvloedt het gedrag

van je klanten, medewerkers en toeleveranciers.

• Bang zijn om online in gesprek te gaan. Deel

alleen wat je wilt delen (wees eerlijk!).

• Op alle kanalen tegelijk los gaan. Gun jezelf

de tijd om te ervaren hoe verschillend Twitter,

Facebook, LinkedIn, Hyves en Google+ werken.

• Direct massaal mensen volgen. Een goed net-

werk bouw je langzaam op.

Leestip Groundswell: Winning in a World Transformed by Social

Technologies, Charlene Li en Josh Bernoff

Workshop NOM: De Onzin van social media

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

15

16

Van oudsher was Bosma een transport-

bedrijf met wisselende specialismen en

klanten. Toch heeft de onderneming zich

het afgelopen decennium voornamelijk

gericht op dit specifieke logistieke segment.

Hoewel Noord-Nederland traditioneel geen

regio is met veel grootschalige chemische

industrie (en daardoor ook vrijwel geen

logistieke specialisten op dit gebied kent)

durfde Bosma het in 2005 toch aan te

starten met het aanbieden van diensten

op het gebied van opslag en handling van

gevaarlijke stoffen, als aanvulling op de

reeds bestaande transportactiviteiten:

‘In september 2005 gingen we van start

vanuit onze gloednieuwe locatie in

Nijehaske, onder de rook van Heeren-

veen. Hoewel we zelf vooraf goed hadden

onderzocht in hoeverre er vraag naar dit

specialisme was te verwachten, was de

aanloop naar de uiteindelijke opening zeer

spannend. Echter, al na een paar jaar bleek

dat we moesten uitbreiden om nieuwe

en bestaande opdrachtgevers voldoende

ruimte te kunnen blijven bieden. De fysieke

opslag van gevaarlijke stoffen is door alle

veiligheidseisen zeer kapitaalintensief,

zonder de inbreng van de NOM zou de ab-

soluut noodzakelijke capaciteitsvergroting

in 2008 niet mogelijk zijn geweest.’

Deze relatief hoge investeringen, gecom-

bineerd met de omvangrijke en complexe

wet- en regelgeving die een hoog kennis- en

bewustzijnsniveau van betrokken mede-

werkers vereisen, doet veel bedrijven

besluiten tot het (gedeeltelijk) outsourcen

van chemicaliënlogistiek. Hoewel het

woord chemie een negatieve klank heeft,

zijn chemicaliën bij veel bedrijven en pro-

cessen onmisbaar. Het type bedrijven dat

Bosma tot zijn (potentiële) klantenkring

kan rekenen is dan ook zeer divers: van

chemiereuzen tot handelsondernemingen

en lokale productiebedrijven.

Mark Bosma

Bosma Logistiek, chemical logisticsBosma Logistiek uit het Friese Nijehaske is logistiek dienstverlener met als specialisme

het transporteren, opslaan en handlen van gevaarlijke stoffen. Voor dit doel beschikt

Bosma over een moderne op- en overslaglocatie die aan alle wet- en regelgeving voor de

opslag van gevaarlijke stoffen voldoet. Hoewel kleinschalig van aard kan Bosma haar

klanten een totaalpakket bieden binnen de complexe wereld van ‘chemical logistics’.

Dit betreft niet alleen het fysiek in beheer nemen en behandelen van de goederen van

de opdrachtgever maar ook het meedenken over logistiek en veiligheidsaspecten.

Workcity richt zich op iedereen die zich

oriënteert op een andere baan. Dat doen

ze door social media en vernieuwende

online mogelijkheden aan uw website te

koppelen met een high tech ‘Vacature

internetsite’. Sinds januari 2008 is er hard

gewerkt aan deze bijzondere vacaturesite.

Dankzij de unieke techniek en grote kan-

sen vonden de oprichters in de NOM een

perfecte derde partner om de ambities te

verwezenlijken.

‘Om succesvol te zijn moet je alles goed

doen. Van website tot het daadwerkelijk

matchen. Altijd goede kwaliteit leveren in

je gehele dienstverlening. Dat is precies

wat wij met de vacaturesites aan onze

klanten bieden’, aldus Ferry de Vries, di-

recteur van Workcity. ‘Helemaal als je ziet

dat wij tegen heel scherpe tarieven ieder

bedrijf van een high tech vacaturesite kun-

nen voorzien met doorplaatsingsmogelijk-

heden naar andere jobportals en

www.workcity.nl in het bijzonder.’

Naast de ‘Vacature internetsite’ en het

matchen van werkzoekenden en werkge-

vers via www.workcity.nl, biedt Workcity

via eigen ‘Vacat ure internetsite’Zet uw vacatures snel, simpel en goed-

koop online via uw eigen ‘Vacature

internetsite’ Let’s Work! Met dit motto

onderstreept Workcity de ambitie om

via de juiste match iedereen, en hoger

opgeleid personeel in het bijzonder, snel

aan het werk te krijgen en het dreigend

tekort aan personeel in Nederland actief

en transparant te bestrijden.

Workcity, alles voor de goede match

Participaties aan het woord

• N O V E M B E R 2 0 1 1

17

Kor van der Meulen vertelt enthousiast

over zijn investeringen in de bedrijfs-

software bij Prodist. ‘Wie er over vijf jaar

nog bij wil zijn moet investeren. Het is

vervolgens net zo belangrijk om hiermee

op te vallen. Ons systeem moet lopen als

een Zwitsers uurwerk, maar dit promoten

we met een rock ’n roll uitstraling!’

VoorsprongPrecal bestond eerst alleen uit een calcu-

latiemodule. Snel daarna volgden additio-

nele modules, zoals voor voorraadbeheer

of tracking and tracing. ‘De nacalculatie

behoort absoluut ook tot de formule.

Precal biedt een goed inzicht in wat je

daadwerkelijk verdient aan een klant. Het

is onder Windows ontwikkeld. Daar had-

den we vroeger een voorsprong mee, maar

zijn daar nu niet meer uniek in. Doordat

we vijftien jaar geleden al zijn begonnen

met bouwen onder Windows hebben we

veel uitdagingen die leveranciers op dit

moment nog ervaren al opgelost. Zoals bij-

voorbeeld een uitstekende integratie met

Microsoft Office en dan met name met

Microsoft Outlook. Alle uitgaande mail

wordt automatisch in gekoppelde klanten-

mappen opgeslagen en is op deze manier

voor iedereen direct beschikbaar.’

Nieuwe marktenDe klanten waar Prodist veel voor werkt

zijn in te delen in een vrij brede grafische

groep; offset, sign, direct mail, verpakkin-

gen, display. ‘Met name de verpakkings-

en displaywereld is een groeimarkt. Wij

scoren daar goed met onze flexibele

calculatiemethode. Met deze zogenaamde

Precal Business Components zijn we

tegenwoordig in staat om elk bedrijf in

de maakindustrie te automatiseren. Veel

bedrijven werken met Excel om voorcalcu-

laties te berekenen. Maar het nacalculeren

is lastiger: prijzen kloppen niet altijd of er

is geen koppeling met andere systemen.

Veel specialisten pleiten ervoor om te cal-

culeren in een ERP-systeem, maar men wil

wel snel een prijs kunnen afgeven. Met de

door Prodist Software ontwikkelde Precal

Business Components hoef je deze keuze

niet meer te maken. We leggen een ERP-

schil om Excel heen zodat men het beste

van twee werelden kan gebruiken.

UitbouwenMet de investering van de NOM kunnen

we sneller bouwen aan het horizontaal

in de markt zetten van onze software. Dit

vergt een andere werkwijze dan we tot

nu toe gewend zijn. Er moet veel meer

geadverteerd worden en we investeren

meer in social media en Google Adwords-

campagnes. En natuurlijk doen we wat we

afspreken. We zeggen niet voor niets: Aan

de buitenkant zijn we rock ’n roll, aan de

binnenkant een Zwitsers uurwerk.’

Prodist mixt uitstraling met softwareVoor expertise op het gebied van bedrijfs-

software kun je bijvoorbeeld afreizen

naar Leeuwarden. Daar heeft Kor van

der Meulen samen met broer Jan en

Steven Jansen Prodist Business Solutions.

Met het basisprogramma Precal bouwen

ze de bedrijfssoftware steeds verder uit.

‘We maken een product waar ook in de

toekomst nog geld mee te verdienen is.’

Op de foto: Steven Jansen (roze overhemd)Jan van der Meulen (in pak)Kor van der Meulen (hangend)

binnenkort meer producten en diensten.

Dit zijn onder andere een matchingtool,

een app voor de iPhone of iPad en video-

recruitment. Workcity heeft alles in huis

om vraag naar en aanbod van werk op een

moderne manier te matchen en hiermee

het dreigend tekort aan personeel in Neder-

land transparant en actief te bestrijden.

Met haar portfolio aan producten en dien-

sten is Workcity grossier in matchingtools.

‘Voor het matchen van vacatures met pro-

fielen moet je voortaan dus bij Workcity

zijn’, sluit Ferry de Vries enthousiast af.

via eigen ‘Vacat ure internetsite’Workcity, alles voor de goede match

Links: Martijn de Vries, rechts: Ferry de Vries

Participaties aan het woord

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

hun huishoudelijke apparaten. We praten over gezonde ijsjes,

vetvrije chips en thuisdrogertjes. Mijn inzet is om Feyecon te

laten landen op de Hightech Campus die we willen opzetten

rond Philips Drachten als onderdeel van het Ecostructuurpro-

ject. Dat zie ik wel gebeuren.

’s Avond eet Jan Coumans bij ons thuis. We zijn soortgenoten

(hij Limburger en ik Brabander) en dat schakelt makkelijk.

Zoon Pim is hobbykok en maakt van de gelegenheid gebruik

om zijn kunsten te tonen. Lekker en handig!

MaandagMaandag kantoordag dus afdelingsoverleg. Het zijn

turbulente tijden, dus er valt veel te bespreken. Dan naar

Kuipers Woudsend, fabrikant van procesapparatuur van RVS

zoals sproeidrogers. Prachtbedrijf, Friese glorie en gelukkig

nauwelijks last van de crisis. Met Arco Biesheuvel praat ik

over de betrokkenheid van de Friese maakindustrie bij het

Dutch Drying Institute (DDI) dat hopelijk in Leeuwarden

wordt gevestigd - tegen Wetsus aan. Als internationale be-

drijven straks in het DDI samenwerken aan de ontwikkeling

van nieuwe droogtechnieken, zullen Friese toeleveranciers

zoals Kuipers als eerste worden ingeschakeld bij het maken

daarvan. Dat is de gedachte. Het enthousiasme van Kuipers

Woudsend motiveert mij om nog harder aan het DDI te

trekken.

Eind van de middag overleg met de Werkgroep Ecostructuur

Philips in Noord-Nederland. We zijn te gast bij Meine van

Dam van de Provincie Fryslân. Meine en ik delen de passie

voor de maakindustrie als onmisbare pijler van de econo-

mie. Vroeger, nu en ook in de toekomst. De Werkgroep heeft

de opdracht om tenminste vijf nieuwe innovatieprojecten

op de rails te zetten om de samenwerking tussen Philips en

de Noordelijke regio te versterken. Jan Post van Philips en

ikzelf trekken de kar, maar we worden daarbij fantastisch

ondersteund door clubs als de TLG, de Noordelijke hoge-

scholen, Syntens, de Provincie en gemeente Smallingerland.

Dit project is mijn snoepwinkel. Er kan veel meer in de relatie

Philips en het Noorden en we sleuren alles eruit wat erin zit.

DinsdagOm 7h10 zoon Gijs afgezet op school. Hij is net begonnen

aan groep 8 en gaat op kamp naar Ameland. Ook nu is

het rotweer maar daar merken ze helemaal niks van. Drie

nachten van huis, als Paps dat maar overleeft! Qua werk

vandaag drie partijen op bezoek die elkaar in wisselende

samenstelling spreken: Philips, Feyecon en Jan Coumans.

Jan Coumans is de drooggoeroe van Nederland en helpt

bij het onderzoek naar de haalbaarheid van het DDI. We

bespreken de voortgang met chef-staf Eisse Luitjens - altijd

goed voor bruikbare tips. In het gesprek tussen Feyecon en

Philips wordt duidelijk dat de CO2-technologie die Feyecon

ontwikkelt heel goed door Philips kan worden toegepast in

N O M M E R H A N S P R A AT | 1 9 - 2 5 S E P T E M B E R(Projectontwikkelaar innovatieprojecten High Tech systems, afdeling O& I )

DEWEEKVAN

• N O V E M B E R 2 0 1 1

18

WoensdagJan Coumans opgepikt bij het hotel en door naar Phoenix

in Scharsterbrug. Daar worden melkpoeders gemaakt. Met

locatiedirecteur Wouter Leijen bespreken we op welke

manier we vanuit het Friese de positie van Phoenix binnen

het moederbedrijf Vreugdenhil kunnen versterken. Vroeger

werden er subsidies ingezet om nieuwe investeringen aan te

trekken - nu proberen we met innovaties het verschil te ma-

ken. Is leuker en nuttiger. Jan Coumans op de trein gezet en

snel naar de fameuze NOM-familiedag op het Leekstermeer.

Lekker zeilen en eten met collega’s en de NOM-kids.

DonderdagBijzondere dag. Met een high-level Philips-delegatie op

bezoek bij Stork (dat tegenwoordig weer Fokker heet) in

Hoogeveen. Daar draait ‘mijn’ Smart Factory-project waarin

vier MKB-ers werken aan de ‘foutloze fabriek’, met Fokker als

proeftuin. Na bijna twee jaar kunnen we concluderen dat

het project meer dan aan ieders verwachtingen voldoet.

Ook voor Philips is ‘zero-defect’ de toekomst en we praten

over een Zero Defect Competence Center in het Noorden en

over een gezamenlijk KP7-project in 2012. Met de grootste

en één na grootste maakindustrie uit het Noorden. Dat wil

ik wel op mijn kerfstok hebben. Afgesloten met een rond-

leiding door Ben Geerts van Fokker, projectleider Smart

Factory. Na afloop nog snel even naar VWDTP aan het mooie

Paterswoldsemeer, waar de kinderen van ons ‘Optiteam’ nog

hard aan het trainen zijn terwijl het al bijna donker is. Niks

mooiers dan jonge wedstrijdzeilertjes die er vol voor gaan.

VrijdagVandaag eerst Variass in Veendam. Variass zit in veel van

onze innovatieprojecten en bijpraten met Henk Smid is

altijd inspirerend. Henk is betrokken bij de plannenmakerij

rond de Hightech campus in Drachten. Standpunt: als je

iets wil met Hightech in het Noorden moet je bedrijven bij

elkaar zetten, in projecten maar ook fysiek. ’s Middags de

werkweek passend afgesloten met een spoedje. Er dreigt

een mooi hightech-bedrijf in de problemen te komen en

dat laten we niet zomaar over onze kant gaan. De typische

NOM-formule (financiering koppelen aan innovatie) biedt

gelukkig genoeg houvast voor een goed gesprek en wie

weet voor een nieuwe toekomst. Thuisgekomen is zoon Gijs

weer terug van kamp. Je kan hem opvegen.

WeekendElke week heeft gelukkig ook een weekend. Zaterdag is

een kadootje. Zeilen op de Alde Feanen met de historische

Boeier van Philips en aan boord een aantal sleutelfiguren

uit ons Philips-project. Prachtig weer en dikke lol, zelfs vóór

de Berenburger. Zondag alweer op het water, maar nu als

begeleider van zeiljeugd bij de clubkampioenschappen. Wat

is het Noorden toch af en toe om je vingers bij af te likken.

Na gedane arbeid is het goed zeilen. Jan Post (Philips) met Hans Praat

aan het roer op het IJsselmeer.

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

19

‘Harry Mulisch verzweeglidmaatschap TROS’ Eén van de moeilijkste aspecten van de moderne tijd is

de snelheid waarmee informatie rond gaat. Soms gaat

het zelfs zo snel, dat men niet in de gelegenheid is om

de feiten te controleren. Hoe los je dat op? Door zelf je

bronnen te leren kennen. Door in kaart te brengen wie

waar verstand van heeft, en niet alles voor zoete koek

aan te nemen.

Natuurlijk is het niet raar om te vertrouwen op de kwali-

teiten van professionele redacties. Maar een eigen verza-

meling kwalitatief goede bronnen is steeds makkelijker

samen te stellen. Daarmee maak je jezelf onafhankelijker

van de traditionele media, en wordt het makkelijker om

zelf snel en tijdig nieuws op te pikken.

Door Lykle de Vries (De Ondernemers)

@Lykle

Social media tips & tricks

Twitter en Twitter-lists1. Maak een account aan voor jezelf op Twitter.

2. Zoek vervolgens naar de namen van mensen in het

vakgebied waarin je interesse hebt en volg hun

Twitter-accounts. Hetzelfde kun je doen met onder-

werpen die je interesseren.

3. Kijk bij mensen waarvan je weet wat ze waard zijn

eens naar wie zíj volgen: dat zijn ook interessante

bronnen! Ga die ook volgen.

4. Maak vervolgens aan je Twitter-account één of

meer Twitter-lists, waarin je mensen bijvoorbeeld

per onderwerp op vakgebied bij elkaar zet. Zo’n list

kun je openbaar maken, maar ook ‘private’ houden,

lekker voor jezelf.

Blogs en RSS-feedsSteeds meer professionals houden een weblog bij waarin

ze hun expertise delen, maar ook reageren op het nieuws

in de wereld. Die weblogs zijn vaak ook een goede bron

van informatie. Je vindt ze door te googlen of doordat er

in tweets naar verwezen wordt.

1. Neem een Google Reader account (ga naar google.nl,

log in en klik op ‘Meer’ en selecteer vervolgens

‘Reader’).

2. Links bovenin het scherm van Google Reader zie

je een knop ‘Een abonnement toevoegen’. Door op

die knop te klikken en de url in te voeren van het

weblog dat je interessant vindt, voeg je het weblog toe.

3. Wanneer je een weblog bezoekt dat je graag zou

willen toevoegen, kun je ook uitkijken naar het

RSS-logo: wanneer je daarop klikt, voeg je het blog

ook toe aan Google Reader.

20

• N O V E M B E R 2 0 1 1

Het wad bij Nieuw-Statenzijl

Fotograaf: Bert Barelds Fotografie

www.bareldsfotografie.nl

EEN FOTOGRAFISCHE K I JK OP HE T NOORDENBLIKVANGER

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

Thom Sijs

General Manager

Jellice Pioneer Europe B.V.

Hemdvan ’t lijf

Wat was uw grootste ondernemerssucces?In mijn professionele leven zijn er veel dingen waar ik trots op ben en twee wil ik er

van noemen. Een uit het begin van mijn carrière (begin jaren ’80) en een van een later

tijdstip (midden jaren ’00).

Begin jaren ‘80 werkte ik bij een groot bedrijf waar door de vakbonden een staking

was uitgeroepen, inclusief een blokkade van de poort. Als enig leidinggevende is het

mij destijds gelukt om mijn volledige ploeg (25 man) binnen te krijgen en te motiveren

om aan het werk te gaan.

In de jaren ’00 ben ik aangesteld als directeur van een verlieslatend bedrijf met 100%

omzet in loonproductie. Hier is het gelukt om binnen 2 jaar de turn around te maken

naar zwarte cijfers en, wereldwijd, nieuwe markten aan te boren waardoor uiteindelijk

driekwart van de omzet werd gerealiseerd uit private label activiteiten.

Wat is uw grootste mislukking cq fout? En wat heeft u daarvan geleerd?Gelukkig maak ik nog iedere dag fouten en leer ook nog iedere dag. Maar een van

de belangrijke lessen is voor mij geweest dat ik niet tegen mijn intuïtie in moet gaan.

Ik heb eens een baan geaccepteerd waarbij mijn intuïtie zei dat het niet goed was, maar

de positie, het geld en de auto trokken me over de streep. Dit ging dus mis.

Hoe ziet uw bedrijf er over 5 jaar uit?Over 5 jaar zal het bedrijf een significant deel van het resultaat halen uit niches in de

markt waarbij het bedrijf herkend en erkend zal worden voor haar servicegerichtheid

in combinatie met de juiste kwaliteit voor de toepassingen van haar klanten. Dat be-

tekent dat er geïnvesteerd wordt in opleiding van personeel, productontwikkeling en

klantrelatie.

Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap?Het mooie aan ondernemerschap is dat je samen met partners richting kunt geven aan

ideeën om het bedrijf op een hoger plan te brengen. Vervolgens om de ideeën verdere

vorm en inhoud te geven met het team binnen het bedrijf en deze te implementeren in

de markten waarin het bedrijf actief is of actief wil zijn. En het mooiste aspect van het

ondernemerschap is natuurlijk als het dan lukt en succesvol is.

Wat valt tegen?Ik wil altijd sneller dan de rest.

Wat maakt ondernemen in Noord­Nederland speciaal?De intrinsieke kracht van Noord-Nederland maakt het ondernemen speciaal want er is

een goede arbeidsmoraal, er is kennis aanwezig en er kan kennis gegenereerd worden

door de opleidingsinstituten. Bovendien is er een infrastructuur met havens, een vlieg-

veld en wordt er gewerkt aan betere rail- en wegverbindingen met het achterland. Het

ondernemen in Noord-Nederland zal nog specialer worden als bestuurders, opleidings-

instituten en ondernemers, ieder vanuit hun eigen achtergrond en specialisme, in staat

zijn krachten en doelstellingen te bundelen voor een betere positie van dit landsdeel.

VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER

• N O V E M B E R 2 0 1 1

22

NOM Finance wil bedrijven laten groeien. Ze doet dat door

financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen

in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal

en/of achtergestelde leningen. NOM Finance verschaft het

kapitaal waarmee ondernemers kansen kunnen benutten.

NOM Finance verleent bovendien vermogen in figuurlijke

zin: ze denkt mee en ondersteunt waar nodig.

Wat kun u van NOM Finance verwachten?Ruud van Dijk: ‘Wij bieden meer dan geld alleen. We

helpen graag de onderneming verder te professionaliseren

met als doel groei van omzet, winst en werkgelegenheid.

Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een

bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel. We streven

ernaar partner te zijn voor een langere periode. De duur

van een participatie ligt daarom meestal rond de vijf jaar.

En last but not least, we nemen altijd deel als minder-

heidsaandeelhouder, hierdoor blijft de zeggenschap bij

de ondernemer zelf liggen!’

De NOM als financier

Wat wordt van u verwacht?

Wilt u in aanmerking komen voor een financiering, dan

moet u in ieder geval voldoen aan de volgende criteria.

Uw onderneming*

• is gevestigd in Groningen, Fryslân of Drenthe

• is landelijk of internationaal actief

• heeft bij voorkeur een innovatief karakter

• is in de kern gezond

• heeft een sterk management

• heeft een realistisch en goed onderbouwd bedrijfsplan

• heeft een aantoonbaar groeipotentieel

In onderstaande tabel ziet u voor welke vorm van financiering u in aanmerking komt.

* NOM Finance participeert niet in de primaire landbouw, detailhandel, vastgoed en horeca.

Wilt u contact met onze investmentmanagers? Bel of mail:

Ruud van Dijk

T 06-215 185 09

E vandijk@nom.nl

Koen Poppema

T 06-505 177 05

E poppema@nom.nl

Jan Martin Timmer

T (050) 521 44 12

E jmtimmer@nom.nl

Chantal Leijendekker

T (050) 521 44 31

E leijendekker@nom.nl

t

nancieringsFi vormBedrag DoelWie

MKB ondernemingen

Startende en jonge ondernemingen

Bestaande ondernemingen

€ 50.000 tot

€ 200.000

Start, doorstart,

groei, overname

Achtergestelde lening met

eventueel een optie op

aandelenkapitaal

€ 200.000 tot

€ 4.500.000

Start, groei,

overname, MBO/MBI,

opvolging

Aandelenkapitaal,

eventueel in combinatie met

een achtergestelde lening

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

23

‘Ik heb wel een leuke suggestie voor

de kop van het artikel’, glimlacht

Wim Pater: ‘Van stoffige onderne-

ming tot aandeelhouder’. De groot-

aandeelhouder en directeur van

Paragon Products uit Veendam doelt

op het beeld dat hij lange tijd van de

NOM had. Een enigszins ambtelijk

aandoende organisatie met een trage,

stroperige besluitvorming, was zijn

gevoelsmatige indruk. Inmiddels weet

hij beter. Maar daarover straks meer.

Paragon Products komt voort uit een

onderzoeksproject van Avebe en een

onderzoeksinstituut uit Wageningen.

Doel was om van aardappelzetmeel

biologisch afbreekbare kunststoffen te

maken. Het bleek echter een moei-

zame weg om tot een commercieel te

vermarkten product te komen.

Wim Pater, die in 1997 als projectlei-

der bij Avebe aan de slag ging, ont-

dekte een nieuwe toepassing voor de

bioplastics: plantaardige hondenbot-

ten. In goed overleg met Avebe kreeg

Pater met zijn toenmalige compag-

non Chiel Ribbens, de mogelijkheid

om deze activiteiten van Avebe over

te nemen.

In 2004 werd het eerste hondenbotje

door Paragon op de markt gebracht.

‘Sindsdien heeft het bedrijf zich ont-

wikkeld tot een klein en slim bedrijf

dat zich tussen een aantal grote spelers

in de mondiale markt voor honden-

botten beweegt’, legt Pater uit.

‘Van plantaardige levensmiddelen-

grondstoffen maken we een korreltje,

dat granulaat heet. Dat biologische

granulaatkorreltje wordt via aange-

paste kunststoftechnologie verwerkt in

het meest innovatieve hondenbotje ter

wereld.’

ConceptHet is snel gegaan met het bedrijf dat

in 2008 de Groninger Ondernemings-

prijs won. In meer dan 40 landen

worden vanuit Veendam de gezonde

hondenkauwproducten verkocht aan

tal van toonaangevende groothandels.

Paragon is momenteel bezig met een

grootschalige uitrol in Amerika.

‘Noem het gerust een jongensdroom’,

zegt Pater,‘met vallen en opstaan gere-

aliseerd. Voor de buitenwacht lijkt alles

probleemloos te verlopen, maar er is

natuurlijk een hoop energie nodig om

de juiste voorwaarden te creëren waar-

binnen het bedrijf goed kan opereren.’

VertrouwenIn de zoektocht naar financierings-

mogelijkheden raakte Pater in gesprek

met een aantal banken. Deze waren

onder de indruk van de plannen van

Paragon. De banken wilden dan ook

graag financieren, maar alleen wan-

neer er ook een andere partij bij werd

gezocht die een deel van het risico op

zich wilde nemen. Gezien het huidige

economische klimaat bleek een finan-

ciering zonder risicokapitaal dan ook

net een stap te ver.

Vanaf dat moment kwam de NOM

in beeld. Na een eerste bezoek keerde

Wim A,B, projectmanager Groninger

Bedrijfslocaties, laaiend enthousiast

terug naar het kantoor van de NOM.

Niet veel later zat investmentmanager

Ruud van Dijk met Wim Pater aan tafel

voor een eerste kennismakingsgesprek.

Paragon Products ontwikkelt en produceert ‘het meest inno-

vatieve hondenbotje ter wereld’. De mogelijkheid om een aan-

deelhouder uit te kopen in combinatie met de behoefte aan

financiële slagkracht om het concept internationaal versneld

uit te rollen, bracht het Veendammer bedrijf Paragon Products

en NOM bij elkaar.

‘Paragon Products en de NOM passen bij elkaar’

NOM participeert in succesvol Petfood-bedrijf

Directeur Wim Pater van Paragon Productsmet Benji, een tevreden eindgebruiker

24

• N O V E M B E R 2 0 1 1

Het klikte direct tussen beide partijen.

‘Samen hebben we gekeken hoe we

een goede structuur neer konden

zetten, hoe we de aandeelhouder

konden uitkopen en op welke wijze

de gewenste groei kon worden gerea-

liseerd’, licht Ruud van Dijk toe. ‘Een

quick scan volgde om een goed beeld

van Paragon te krijgen. Waar staat het

bedrijf? En waar wil het naartoe? Wat

kan NOM daarin betekenen?’

‘Al snel kwam ik erachter dat de am-

bities binnen Paragon en de financie-

ringsmogelijkheden vanuit de NOM

goed op elkaar aansluiten. NOM heeft

daarnaast veel vertrouwen in het con-

cept. Een concept dat overigens door

iedereen binnen het bedrijf wordt

uitgedragen.’

Letter of IntentWat volgde was een Letter of Intent

(LOI), waarin de uitgangspunten van

financiering stonden geformuleerd.

De door de NOM opgestelde LOI

sprak Paragon aan. Of zoals Pater

het omschrijft: ‘De NOM gaf ons het

gevoel dat ze echt samen met ons

iets wilden opbouwen. Daarbij werd

in de opzet van de dealstructuur ook

rekening gehouden met mijn wens

om mijn managementteamleden mee

te kunnen laten participeren.’

Een volgende stap was het vormen

van een team bestaande uit Para-

gon, de banken, een adviseur, een

notaris en de NOM. Drie maanden

lang trokken de teamleden intensief

met elkaar op om het proces goed te

stroomlijnen. Een van hen was Auke

Doornbosch van Rein Advocaten &

Adviseurs uit Assen. ‘Met oog voor

ieders belangen zijn we tot zeer crea-

tieve oplossingen gekomen’, blikt hij

tevreden terug.

Ook Ruud van Dijk is positief gestemd

over de samenwerking. ‘Als invest-

mentmanager ben ik grotendeels

afhankelijk van de informatie die ik

krijg. Die informatievoorziening had

Paragon uitstekend voor elkaar. Er

is vrijwel geen vraag onbeantwoord

gebleven. We konden uiterst snel

schakelen.’

Financieringsklimaat‘Paragon laat ook zien dat er nog wel

degelijk financieringsmogelijkheden

bestaan voor bedrijven die fors willen

investeren en groeien’, aldus Ruud van

Dijk. ‘Vaak hoor je dat bedrijven mo-

menteel onvoldoende ruimte krijgen,

van bijvoorbeeld banken of andere

financiers, om hun plannen te reali-

seren. Door slimme combinaties

te maken tussen bancaire faciliteiten,

financieringsfaciliteiten vanuit de

Staat der Nederlanden (o.a. de Go

faciliteit) en risicodragend kapitaal

zoals de NOM dat beschikbaar stelt,

is het Paragon gelukt om voldoende

kapitaal uit de markt te halen.’

Snelheid van handelenEen openbaring, noemt Wim Pater

tenslotte nog de manier waarop is

samengewerkt met de NOM en het

proces is verlopen. Zijn eerdere beeld

van, en terughoudendheid over de

activiteiten van de NOM heeft dan

ook plaatsgemaakt voor enthousiasme,

vertelt hij. ‘Ik heb de NOM ervaren als

een dynamisch bedrijf dat ten gunste

van Noord-Nederland en de regionale

werkgelegenheid in bedrijven partici-

peert. En dan ook nog eens met een

snelheid van handelen die gelijk is aan

die in het bedrijfsleven. Soms zelfs nog

sneller.’

‘Paragon Products en de NOM passen bij elkaar’

25

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

Het was ergens in september 2010

toen Projectmanager Compensatie-

orders Wubbo Everts zijn collega

Koen Poppema, Investmentmanager

van de NOM, aan zijn jasje trok.

‘Koen, ik ben bij een geweldig bedrijf

geweest dat geïnteresseerd is in par-

ticipatie door de NOM. Je moet daar

zeker eens gaan kijken!’ Het bleek om

de Tecnovia Group te gaan, een or-

ganisatie die geïntegreerde systemen

levert aan de defensie - en medische

sector, de analytische industrie en de

civiele luchtvaart. Wubbo was vooral

enthousiast geraakt door de volauto-

matische productielijn in de fabriek

van Tecnovia Axxion in Foxhol.

Zeven dagen in de week, vierentwin-

tig uur per dag maken robots hier

onderdelen van aluminium of tita-

nium voor onder meer vliegtuigen,

helikopters en satellieten. Manarme

productie, een wapen bij uitstek in de

concurrentiestrijd tegen de lagelo-

nen-landen. En dus toog Koen korte

tijd later naar Foxhol om te praten

met Sijbren Zandstra, de man die

Tecnovia in 1992 oprichtte. Ook hij

raakte onder de indruk van het voor-

uitstrevende karakter van het bedrijf.

Toen Zandstra vertelde dat Tecnovia

op zoek was naar financiering voor

een tweede straat in de productielijn,

zag Koen zeker mogelijkheden voor

participatie. Maar niet voordat hij de

beschikking kreeg over alle relevante

informatie zoals een businessplan,

een goede onderbouwing en een

overzicht van de bedrijfsresultaten.

InschattingsfoutDe resultaten van een door UNO,

een onafhankelijk bedrijfskundig

adviesbureau, verricht onderzoek

wierpen een nieuw licht op de zaak.

Want wat bleek: er was in Foxhol

het voorgaande jaar een fors ver-

lies geleden. Sterker nog, er was op

de machines nauwelijks productie

gerealiseerd. De machines waren nog

onvoldoende operationeel en ook

was de benodigde certificering nog

niet officieel toegekend. ‘Er was door

Tecnovia helaas een inschattings fout

gemaakt’, benadrukt Koen. ‘Dat deed

ons besluiten om alleen te parti-

ciperen wanneer er een nieuw en

stevig management kwam. Dat was

de eis, anders zou de deal worden

afgeblazen. Daar is men uiteinde-

lijk mee akkoord gegaan.’ De NOM

schoof vervolgens René Pol naar

voren als nieuwe directeur/eigenaar.

Koen kende René al van een eerdere

NOM investeert in toekomst Tecnovia Group

‘Nieuwe topman als voorwaarde voor participatie’Onlangs nam de NOM een groot deel van de aandelen over

van de Tecnovia Group, een innovatieve subcontractor voor

de medische sector, de analytische industrie en de civiele

luchtvaart. Maar ook werd René Pol naar voren geschoven als

nieuwe directeur/eigenaar. Naast financiële slagkracht leveren

we Tecnovia dus ook een solide management. Een unicum

voor de NOM.

Directeur /eigenaar René Pol houdt vingeraan de pols.

• N O V E M B E R 2 0 1 1

26

ontmoeting. René had hem destijds

te kennen gegeven dat wanneer hij

een kandidaat zocht hij daar wel voor

in zou zijn. Wel had René een aantal

voorwaarden gedefinieerd. Zo moest

het een technologisch bedrijf betref-

fen, opererend in een nichemarkt. En

ook moest het een stevige uitdaging

betreffen en de mogelijkheid bieden

om te participeren.

Constructieve samenwerking‘Hoewel er diverse kandidaten wer-

den aangedragen was René voor mij

de enige die voldeed aan het profiel’,

vertelt Koen. ‘Bij Visser Leeuwarden

en Ziegler Brandweertechniek uit

Winschoten heeft hij overduidelijk

bewezen dat hij bedrijven succesvol

in de markt kan zetten en flink kan

laten groeien. Bovendien zetten we

als NOM zwaar in op hands-on ma-

nagers, mensen die de mouwen op-

stropen en weten wat er op de werk-

vloer leeft en speelt. Zij verdienen de

voorkeur boven corporate mensen,

die vaak op een meer bestuurlijke

manier een bedrijf aanpakken.’ Na

een telefoontje van Koen verdiepte

René zich kortstondig in Tecnovia.

Hij gaf te kennen geïnteresseerd te

zijn om verder te praten. Het was het

begin van een proces waarin René

uiteindelijk het jawoord gaf. Vooral

de knowhow die binnen de poorten

aanwezig was en de gedetailleerde

manier van werken spraken naar

eigen zeggen aan. ‘Tecnovia is een

bedrijf met een innovatief karakter en

met enorm veel potentie’, zegt René,

vanuit het kantoor van Precision

Sheet Metal (PSM), een onderdeel

van de Tecnovia Group, in Hengelo.

‘Ook de samenwerking met de NOM

verloopt tot dusver erg plezierig en

constructief. We zijn heel intensief

met elkaar opgetrokken. Over primaire

zaken zoals de aandelenverdeling

en het salaris waren al in een vroeg

stadium heldere afspraken gemaakt.

De kaders waren gezet, met als gevolg

dat je gedurende het onderhandelings-

traject met de adviseurs van de heer

Zandstra precies wist wat je aan

elkaar had.’

Bijzondere combinatieDe NOM biedt Tecnovia dus niet al-

leen financiële slagkracht, maar ook

een solide management. Een bijzon-

dere combinatie, noemt Koen het.

‘Op deze wijze heeft de NOM dat nog

nooit eerder gedaan. Maar als de mo-

gelijkheid zich voordoet gaan we het

ongetwijfeld vaker doen. In het geval

van Tecnovia participeren we in meer-

dere delen. Een deel aandelenkapitaal,

een deel achtergestelde lening en een

deel voor toekomstige ontwikkelingen,

bijvoorbeeld een investering in de

tweede straat van de productielijn in

Foxhol. Daarnaast hebben we natuur-

lijk nog onze begeleidende rol, het

beheer. Na het zetten van een handte-

kening draag ik het dossier Tecnovia

over aan mijn collega Annemieke

Wouterse, eveneens Investmentman-

ger. Zij is dan het eerste aanspreekpunt

voor René.’

Snel succesRené kijkt zichtbaar uit naar zijn

werkzaamheden voor Tecnovia. Wat

mogen we in de nabije toekomst van

hem verwachten? ‘Allereerst moeten

de interne processen nauwkeuriger

worden neergezet’, betoogt hij. ‘En er

moet natuurlijk meer omzet worden ge-

draaid. We zullen proactiever moeten

handelen. Onder meer door nieuwe

opdrachtgevers te verwerven. Onlangs

is aan Tecnovia, als een van de eerste

Nederlandse toeleveranciers, het AS

9100-certificaat verleend, dé inter-

nationale standaard in de aerospace-

industrie. De komende jaren zal dat

certificaat door alle Amerikaanse en

Europese ruimte- en vliegtuigbouwers

worden vereist van haar subcontrac-

tors. De voordelen van het certificaat

moeten we ook daadwerkelijk ten

gelde maken. Ik zie veel mogelijk-

heden, daarom ben ik er ook ingestapt.

Naar mijn idee kunnen we relatief snel

succes boeken.’

‘Nieuwe topman als voorwaarde voor participatie’

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

27

Flinc werkt!

Dé weg naar startkapitaal

DIT PROJECT IS MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE PROVINCIE DRENTHE

Flinc Drenthe wordt uitgevoerd door

Doe Flinc!Bel me op06 - 27 08 72 66

ww

w.f-

linc.

nl

Alweer sinds 2008 is Flinc dé link voor startende en bestaande

ondernemers die nieuwe activiteiten willen ontwikkelen en op zoek

zijn naar startkapitaal. Door steun van de Provincie Drenthe werkt

Flinc voor Drentse Ondernemers. Koen van den Berg is als manager

al sinds de start bij Flinc betrokken.

‘Het is voor een startende ondernemer vaak moeilijk om de juiste paden

te bewandelen. Soms maakt aanscherping van het businessplan en

de presentatie net het verschil om financiering voor elkaar te krijgen.

Flinc kan daarbij helpen. Ook kunnen we door het vinden van goede

partners, het juiste netwerk en het wijzen op subsidiemogelijkheden,

zorgen voor een versnelling van de businesscase. Flinc is echt een effec-

tieve aanjager van nieuwe bedrijvigheid gebleken. Ik daag Drentse

ondernemers met nieuwe ideeën dan ook graag uit om Flinc gebruik

van ons te maken.’

Flinc geïnteresseerd? Neem contact op met Koen van den Berg. Of lees

eerst de verhalen van ondernemers die al Flinc deden op www.f-linc.nl.

Koen van den Berg

• N O V E M B E R 2 0 1 1

28

De zakelijke netwerksite LinkedIn met meer

dan 85 miljoen leden wereldwijd, heeft een

top 10 samengesteld van meest gebruikte

woorden in LinkedIn-profielen.

Daardoor zijn ze volgens de experts niet meer

origineel en onderscheidend. In Nederland

worden de volgende Engelse termen het

meest gebruikt:

1. Innovative

2. Dynamic

3. Team player

4. Extensive experience

5. Motivated

6. Entrepreneurial

7. Proven track record

8. Out-of-the box

9. Proactive

10. Value Add

Bron: www.dincmarketing.nl

Top 10K

we

tter

s!

Kw

ette

rs

!

Voor winners only: een afstandbestuurbare golfbal

Deze golfbal is een perfecte gadget voor de ware golffan. Kunt u er niet tegen om

altijd ingemaakt te worden of zeggen uw vrienden dat u het nooit van hen kunt

winnen? Dan is er nu een oplossing. Laat ze kennismaken met de afstandbestuur-

bare golfbal. U bepaalt zelf de richting met behulp van de afstandsbediening.

De bal heeft een kleine gyroscoop en een ingebouwd motortje om hem te laten

draaien. Succes verzekerd, dat wordt lachen!

Bron: www.gadgethouse.nl

TomTom Places is een app voor

de iPhone, waarmee je winkels,

bedrijven en restaurants, geldau-

tomaten, parkeergelegenheid en

supermarkten in de omgeving kunt

vinden. Mooie toevoeging van deze

app ten opzichte van concurrerende

toepassingen is de actuele verkeers-

informatie. TomTom Places bekijkt

de snelste route op dat moment.

Bron: http://itunes.apple.com/nl

Een pen met geheugen: de smart pen

De Livescribe Pulse smartpen neemt audio op en linkt dit aan wat je schrijft of

tekent. Heb je iets gemist? Tik op de aantekeningen of tekeningen met de punt

van de smartpen om te horen wat er is gezegd terwijl je aan het schrijven was.

De Livescribe Pulse smartpen slaat alles op wat je schrijft en tekent. Handig: sla

de bestanden op op je computer. Als je vervolgens op zoek bent naar woorden

in je aantekeningen, dan heb je ze zo gevonden. Met 4GB geheugen kun je meer

dan 400 uur opnemen, afhankelijk van de kwaliteitsinstellingen.

Bron: www.livescribeshop.eu

Meest gebruikte clichéwoordenin LinkedIn-profielen

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

29

De NOMNoord Nederland is een bij uitstek agrarisch gebied. Aardappelen, suikerbieten en koeien.

En gras tot zover het oog reikt. Gras? Ja, gras is uitermate geschikt als grondstof voor een

biobased aanpak. Net zoals bietenbladeren en maisstengels. De biobased economy komt

op gang. Ook in Noord Nederland. Half december is de aftrap in Heerenveen. Door de NOM,

die daar een roadmap voor de biobased economy in het Noorden presenteert. Het gaat snel,

eind maart was de eerste verkenning in Leek en nu ligt er een plan, ontwikkeld en gedragen

door een groot aantal partijen.

• N O V E M B E R 2 0 1 1

30

De crux van de biobased economy is een veel nauwere

samenwerking tussen de agrarische en de chemische

bedrijfstakken. Een samenwerking en wederzijdse afhan-

kelijkheid zoals die lang heeft bestaan tussen de aardolie-

industrie en de petrochemie. Alle producten die we uit

olie kunnen maken, kunnen we ook isoleren uit groene

grondstoffen. Beter zelfs, want waar je uit olie de che-

mische producten vanaf de meest simpele bouwstenen

moet opbouwen - iets wat meestal onder vrij extreme

omstandigheden plaatsvindt - met organische oplos-

middelen en hoge temperatuur en druk, en met veel

afvalproducten, maakt de natuur in de plant al heel veel

chemische producten die we, na isolatie en zuivering,

zo kunnen inzetten voor verdere verwerking tot nuttige

producten. In principe kunnen we zo alles maken wat we

nodig hebben aan chemische producten en materialen,

zoals kunststoffen. Maar dan wel groen.

Groen betekent duurzaam. En duurzaam betekent van

alles: geen afval, dat wordt allemaal gebruikt. Geen

chemisch geweld, maar milde technologie met behulp

van enzymen. Geen extra kooldioxide-uitstoot, maar

klimaatneutrale productie. Minder importen van grond-

stoffen omdat we veel ter plekke maken en gebruiken.

Lager energiegebruik omdat de boeren de allerlaatste resten

van hun productie kunnen inzetten voor het maken

van eigen energie door vergisting van wat we vroeger

afval noemden. Ideaal dus? Ja. Zonder negatieve kanten?

Inderdaad. En waarom hebben we dat dan niet al veel

eerder gedaan? Twee redenen: de eerste is de almachtige

positie van aardolie, die in al onze behoeften aan che-

mische producten, materialen en energie kon voorzien.

Kon, want dat tijdperk begint langzaam af te lopen en

daarom is het goed om nu al de bakens te gaan verzet-

ten. De tweede reden is dat er flink wat nieuwe tech-

nologie voor nodig is, biokatalyse met enzymen om de

reacties goed te laten verlopen en scheidingstechnologie

om de gevormde mengsels weer uit elkaar te halen en de

gewenste producten te isoleren.

Met die beide technologieën zijn we ondertussen een

flink stuk op weg. En wat meer zegt, we zijn er goed in.

Nederland heeft een hoop kennis over procestechnologie

en een hoop kennis over katalyse en over de groene

varianten daarvan. Zelfs zoveel dat we op dat gebied

misschien wel het voortouw in de wereld kunnen nemen

en daarop een nieuwe economie en een nieuwe samen-

leving kunnen gaan bouwen. Een nieuwe economie die

hard nodig is gezien de concurrentie van de rest van de

wereld, de concurrentie van lage lonen, van grote thuis-

markten en van goedkope grondstoffen. Daar moeten

we iets tegenover kunnen stellen, en dat ‘iets’ heeft de

vorm van technische kennis en groene producten. Dat

is de enige manier. De tijd is er rijp voor. Consumenten

willen groene producten, bedrijven staan te trappelen

om ze te maken. De overheid zal belemmerende regels

neemt het voortouw

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

31

32

moeten opruimen, en de kennisinstellingen moeten met

de bedrijven gaan samenwerken om nieuwe producten

te ontwikkelen. En de agrarische sector moet veel meer

gaan samenwerken met de chemie. Ook in Noord Neder-

land.

Noord NederlandIs Noord Nederland wel zo geschikt voor de biobased

economy? Zijn er ook zwakke punten? Het antwoord is

ja op beide vragen. Eerst maar de positieve punten.

Een grote agrarische bedrijfstak, goed georganiseerd via

coöperaties. Een steeds belangrijker wordende energie-

haven, een grote, zware chemische industrie en een

behoorlijk stevige kennisinfrastructuur. Nu de minder

goede punten. Een beperkt midden- en kleinbedrijf dat

in het geval van nieuwe industriële ontwikkelingen voor

de stoot naar innovatie en de vernieuwingen moet zor-

gen, nog te weinig affiniteit tussen de agrarische sector

en de chemie en te weinig goedopgeleide medewerkers

en technici om het Noorden in deze richting vooruit

te brengen. Maar deze mindere punten kunnen in hun

tegendeel gaan verkeren als de boeren de mogelijkheden

zien van de biobased economy, als kennisinstellingen

gericht gaan samenwerken met elkaar en met bedrij-

ven, als het onderwijs ziet welke kant het op moet, als

kleinere en grotere bedrijven nieuwe kansen zien en zich

in Noord Nederland komen vestigen, en als de overheid

helpt met de juiste steun en de juiste wetten en regels.

Dan groeit er in het Noorden een nieuwe, duurzame

agrochemische bedrijfstak, die alles haalt uit de biomassa

en die de ketens van productieprocessen met elkaar weet

te sluiten. Niet alleen binnen het eigen bedrijf, maar ook

onderling.

Een voorbeeld? Gras. Eind september presenteerde Grassa

in Appelscha de eerste mobiele grasraffinage-installatie. We

hebben in het Noorden meer gras dan de koeien op kun-

nen eten. Bovendien kunnen we er andere producten van

maken. Dat doet Grassa, een conglomeraat van veel spelers

en geïnteresseerden uit het Noorden. Ooit ontstaan als idee

om de lege tijd tussen de aardappelzetmeelcampagnes op

te vullen. Het bedrijf isoleert grasvezels die geschikt zijn

voor gebruik in de papier- en kartonindustrie en haalt de

eiwitten, die in flinke hoeveelheden in het gras aanwezig

zijn, voor menselijke en dierlijke consumptie uit het geraf-

fineerde sap. Dankzij het feit dat de installatie mobiel is

- en je dus geen grote hoeveelheden water in het gras naar

de fabriek hoeft te transporteren - kan de rest van het sap

gelijk terug naar het land. Dat levert een sluitende business

case op die later nog beter kan worden door andere waar-

devolle stoffen uit dat sap te halen. Het is maar een voor-

beeld, maar het toont wat er allemaal mogelijk is in de

nieuwe economie waar wordt nagedacht over kringlopen,

het sluiten van ketens, het gebruiken van afval en het op

elkaar afstemmen van producties.

Die veelheid van de ontwikkelingen komt aan bod op

15 december in Heerenveen (in het Abe Lenstra Stadion)

waar, na de eerste verkenning in Leek van een half jaar

geleden, de NOM de aftrap voor de biobased economy in

het Noorden zal geven met de presentatie van een boek

over de sterke en zwakke punten en vooral met de onthul-

ling van een roadmap voor de komende jaren. Zo gaan we

het doen in Noord Nederland.

www.grassanederland.nl

• N O V E M B E R 2 0 1 1

32

Energie van ... zet de energiewereld op zijn kopEnergie van … is een nieuw bedrijfsmodel voor een integraal back office-concept

dat lokale, duurzame energiebedrijven (bijv. coöperaties) volledig ontzorgt (meten,

billing, administratie, diensten, vergunningen, etc.) bij het bedienen van hun

klanten. Energie van ... kan zowel front office als back office diensten beschikbaar

maken, waarbij ‘het front’ altijd het lokale gezicht heeft. Daar zit de kracht: lokaal,

kleinschalig, herkenbaar en dichtbij. Een geïntegreerde webportal maakt de dienst-

verlening volledig financieel transparant voor de eindklant (consument), waardoor

het Energie van … mijzelf en mijn buren wordt.

Peter Breithaupt, eigenaar Biobench, adviseur Grunneger Power (jonge, duurzame energiecoöperatie uit Haren) over Energie van …‘Energie van … speelt in op de snelle opkomst van LDEB’s (Lokaal Duurzaam

Energie Bedrijf), decentralisatie van de energievoorziening en de nog noodzakelijke

integratie daarvan met de complexe juridische kaders en de ICT-omgeving van

de traditionele energiespelers. De NOM steunt de ondernemers met de uitontwik-

keling en marktintroductie van het bedrijfsmodel, met oog voor de huidige en

toekomstige complexiteit en marktkansen van de energiemarkt.’

Smart Factory ­ De route naar een foutloze fabriekDe Smart Factory draait om het ontwikkelen van nieuwe (inline en realtime)

meet- en regeltechnieken waarmee de industrie ‘foutloos’ (en dus duurzamer)

kan produceren. De inzet is om het Noorden tot een hotspot van geavanceerde

productietechnologie te maken. Eén van de Smart Factory-projecten loopt bij

Fokker in Hoogeveen, waar vier Noordelijke MKB-bedrijven met succes een deel

van de composieten-fabricage ‘zelflerend’ en dus foutloos aan het maken zijn.

Innovatie is van groot belang. Nieuwe ideeën zijn de wapens waarmee een onderne-

ming de concurrentie-oorlog in haar voordeel kan beslissen. Nieuwe ontwikkelingen

kunnen de economie als geheel sterker maken. NOM-O&I is de motor achter belang-

rijke innovatieve projecten in Noord Nederland. Vanuit de hoofdtaak van de NOM - het

versterken en stimuleren van de noordelijke economie - zoekt NOM O&I actief naar

kansrijke en vernieuwende projecten om ze te stimuleren en ze te helpen verder te

ontwikkelen. Voorbeelden? Laat u inspireren door de volgende cases.

I N N O VAT I E Smet impact

Project in ontwikkeling

Ontwikkeld project

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

33

34

Rob Goossens, vestigingsdirecteur Stork (Hoogeveen)over Smart Factory:‘We zijn ongelooflijk blij met dit project. De NOM heeft hiermee voor ons de weg

geëffend om te experimenteren met nieuwe besturingstechnieken, zodat we onze

voorsprong in deze markt kunnen vasthouden. De betrokken MKB-bedrijven kunnen

zich kwalificeren om straks met deze technieken naar buiten te gaan. Dat is een

grote kans voor Noord-Nederland.’

Waterplein ­ Watervraagstukken vertaald naarbusinessopportunity (www.wateralliance.nl)Onder de vlag van de WaterAlliance modereert NOM O&I de vraaggestuurde

Waterplein-sessies. Het Waterplein biedt zowel de technologieleverende bedrijven

als wel de technologiegebruikende bedrijven een unieke kans om gezamenlijk te

werken aan het oplossen van actuele complexe watervraagstukken.

Hein Molenkamp, directeur WaterAlliance ( Leeuwarden)over het Waterplein:‘Het voorwerk dat O&I in een Waterplein-casus steekt, houdt ons scherp en zorgt

ervoor dat het Waterplein exclusief blijft voor complexe watervraagstukken met

een zwaarwegende economische drive. Op deze manier wordt tevens de kans ver-

groot dat deelnemende bedrijven er aan het eind ook zakelijk iets aan overhouden.’

O&I Netwerken

U bent geïnteresseerd

en wilt meer weten?

Neem dan contact met ons op:

telefoon (050) 521 44 66.

• N O V E M B E R 2 0 1 1

35

Kijk voor vers nieuws dagelijks op nom.nl

Het nieuwe werken: Symula gaat voor - taan op de e-scooter naar haar klanten

Eric Jansen: Provincies moeten kiezen voor NOM

Miljoenenorder voor Koninklijke Lankhorst uit Sneek

Nieuw kenniscentrum voor duurzame kunststoffen Onder de naam Stenden Polymore Research & Education

(Stenden PRE) is in Emmen een nieuw kenniscentrum voor

duurzame kunststoffen van start gegaan.

www.nom.nl/artikelen/58638/Nieuw_kenniscentrum_voor_ duurzame_kunststoffen

Grote plannen voor duur-zame energie-opwekking rond Euroborg www.nom.nl/artikelen/58364/Grote_plannen_voor_ duurzame_energie_opwekking_rond_Euroborg

TCE GoFour genomineerd voor innovatieprijs Blauwe Tulp TCE is een producent en ontwikkelaar van groene

energie en heeft een techniek ontwikkeld waarbij vis-

afval van de visserij kan worden omgezet in biodiesel.

www.nom.nl/artikelen/58610/TCE_GoFour_ genomineerd_voor_innovatieprijs_Blauwe_Tulp

Marketing Drenthe laat ondernemers ‘proefondernemen’ Marketing Drenthe heeft tien ondernemers uit het

westen van het land uitgenodigd om in de provincie

te komen ‘proefondernemen’.

www.nom.nl/artikelen/58125/Marketing_Drenthe_laat_ ondernemers_proefondernemen_

Nieuwe fabriek Teijin Aramid in Emmen produceert ‘supertape’ In Emmen is een nieuwe fabriek van het Japanse bedrijf

Teijin Aramid geopend. In de productiefaciliteit zal de

zeer sterke tape Endumax geproduceerd gaan worden.

www.nom.nl/artikelen/58367/Nieuwe_fabriek_Teijin_ Aramid_in_Emmen_produceert__supertape_

Waterbedrijf Vitens investeert in nieuw instituut voor wateronderzoek www.nom.nl/artikelen/58022/Waterbedrijf_Vitens_investeert_in_nieuw_instituut_voor_wateronderzoek

3 miljoen voor ‘LiveDijken’ in Groningen en Utrecht De dijk van de toekomst is sterk en slim. Nederland

is op zoek naar technologieën die dijken slim maken.

www.nom.nl/artikelen/58062/3_miljoen_voor__ LiveDijken__in_Groningen_en_Utrecht_

Recordopbrengst in aardappelsector www.nom.nl/artikelen/58340/Recordopbrengst_in_aardappelsector

NOM ondertekent manifest voor biobased economy www.nom.nl/artikelen/57972/NOM_ondertekent_ manifest_voor_biobased_economy

• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G

36

Tijd voor de NOM

De NOM investeert in de ont-

wikkeling van Noord-Nederland.

En daar kunt u, als ondernemer

goed gebruik van maken. Juist nu!

We nemen graag de tijd om u te helpen uw

ideeën van de grond te krijgen, uw ambities

waar te maken en groei te realiseren.

Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met

partners, leveranciers of klanten. Door u een

financiering te verstrekken, kansen te vertalen

naar concrete mogelijkheden of u te helpen met

het vinden van een geschikte locatie. Of door

aandeelhouder in uw bedrijf te worden en u

met raad en daad terzijde te staan.

Gaat er bij u een belletje rinkelen?

U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op

ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo

goed als volgroeid is. En zelfs nog verder: tot opvol-

ging of overname. Neem nú contact met ons op.

Het is tijd voor de NOM.

Paterswoldseweg 810Postbus 424 • 9700 AK GroningenT (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00E info@nom.nl • I www.nom.nl

N.V. NOMInvesterings- enOntwikkelingsmaatschappijvoor Noord-Nederland

I N V E S T E R E N I N

O N T W I K K E L I N G