nieuwe uitdagingen vragen om nieuwe beleidshefbomen - anne snick
DESCRIPTION
Presentatie van Anne Snick tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014). De sociaal-culturele praktijken en de sociale voorzieningen zoals die sinds de Tweede Wereldoorlog zijn uitgebouwd, staan door recente sociale, economische en ecologische ontwikkelingen onder druk. Doordat de maatschappelijke context verandert, worden we niet alleen met nieuwe noden, maar ook met nieuwe mogelijkheden geconfronteerd. Dat vraagt dan ook om nieuwe concepten, modellen en instrumenten voor het beleid. Als onderzoekster en Board member van de Club of Rome EU-Chapter heeft Anne Snick heel wat expertise opgebouwd over hoe het beleidskader kan inspelen op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Meer informatie via www.socius.be/innovatie.TRANSCRIPT
Nieuwe tijden, nieuwe beleidshefbomen ?
Anne Snick
Club of Rome –EU Chapter
Leuven, 22 mei 2014
Nieuwe context, oude concepten?
• Transitie van Industriële economie (over Kenniseconomie) naar Co-creatieve economie
• Maar: Sociaal-economische concepten uit het industriële model zijn nog steeds dominant
• Voorbeelden: concepten arbeid, innovatie, participatie, beleid, waarde
• Sociale innovatie = her-ijken van concepten
• TRANSITIE = naar nieuw paradigma
Opbouw van het verhaal
1. Schets van ontwikkelingen in context
2. Kern van ‘lock-in’ van huidig systeem
3. Kader voor transitie-innovatie : curve
4. Beleid: van government naar governance
Stap 1
Veranderende context
(3 systeemkaarten)
€
Werknemers / ♂ Kostwinners
Arbeidsmigratie
Industrie (fossiele energie)
Professionele zorg-
verstrekkers
Risico’s: ziekte/invaliditeit & werkloosheid door
ontslag/ouderdom
INDUSTRIELE SAMENLEVING Welvaartstaat
Publieke dienst-
verlening Lokale handelaren
€ Beleid
Zorg(arbeid) in privésfeer
Concept ‘arbeid’ =
‘being employed’
Informatisering WWW
€
Automatisering Globalisering
(winstoogmerk)
Professionele zorg
(Zwarte) zorgarbeid in
privésfeer
Nieuwe & structurele “risico’s”: Kinderen, ziekte/invaliditeit,
Werkloosheid Vergrijzing
KENNISECONOMIE nieuwe noden & resources
Publieke dienst-
verlening
Lokale handelaren
€ Beleid
Structurele werkloosheid Migratiestromen
Mondige burgers & ‘overschotten’
(Hooggeschoolde) werknemers
Concept ‘arbeid’
= job
(Hooggeschoolde) werknemers -
jobs
Delocalisatie, 3D-printing,
degrowth
Zorgarbeid in privésfeer
COCREATIEVE ECONOMIE alle middelen inzetten voor nieuwe noden
Publieke dienst-
verlening
Lokale bedrijven
€
WWW Social networks (delen en ‘liken’) P2P economy …
Mondige burgers Resources ‘op
overschot’
Professionele zorg
€
Beleid
Cocreatieve initiatieven
Stap 2
Locked-in ?
Sociaal-economische kaders (systeemperspectief)
• Economie = maatschappelijke functie, nl. zorgen dat (schaarse) middelen zo worden benut dat alle mensen noden kunnen bevredigen (= DOEL)
• Die functie wordt vervuld door de economie als maatschappelijk subsysteem : infrastructuur, bedrijven, geld, theorie, wetgeving … (= MIDDEL)
• Lock-in: (groei van) het subsysteem is nu zelf doel, niet de maatschappelijke functie (welzijn)
• Cf. systeemkaart : ‘economie’ & ‘externaliteiten’
Voorbeelden – risico’s van lock-in
• Groene economie: vergroenen van de infrastructuur houdt ‘subsysteem’ in stand … (Fuel or food? Energietekort? Mobiliteit ?)
• Armoedebestrijding: herverdeling eist blijvende groei (van niet-egalitair subsysteem)
• Vervuiling leidt tot nieuwe jobs en BNP
• Vergrijzing als kost of economische sector?
‘Meer van hetzelfde’ = systemische lock-in
Stap 3
Er is hoop ! (Shift happens)
Systeemtheoretisch kader
voor innovatie/transitie
veerkracht Efficientie Diversiteit en verbondenheid Stroomlijnen, lineair , hierarchisch “Niches” (jungle) “Regimes” (monocultuur)
Duurzaamheid Governance
0%
100%
Window of
Viability
(Naar: Ulanowicz et al, 2009)
Duurzame systemen : balanceren tussen efficiëntie en veerkracht
Maatschappelijke veerkracht = sociale innovatie
Beleid = centraal en top-down
Burger wordt ‘bestuurd’ (geactiveerd, ingeburgerd, geholpen, tewerkgesteld…)
BNP, groei, €
Onvervulde noden Onbenutte talenten
?
Veelheid aan andere rollen en oplossingen
onder de radar
Context: economische, sociale en ecologische crisissen
N.B. ‘Sociale innovatie’ gebeurt ook binnen het ‘regime’
Innovatie voor/over ( en met input van) de burgers/cliënten
BNP, groei, €
Beleid ?
“meer van hetzelfde”
Veelheid aan andere rollen en oplossingen
onder de radar
Groene, slimme & inclusieve
groei… Efficiënter worden, kosten besparen, autonomiseren…
Nieuwe financiële producten,
subprime leningen…
Stap 4
Beleid: Van government naar governance
Nieuwe beleidshefbomen
voor meer veerkracht
Maatschappelijke veerkracht: burgers nemen het heft in handen Transitie = (opschalen van) sociale innovatie in ‘niches’
€ Waarde: BNP, groei, winst…
?
Zelf lokale noden vervullen, alle
talenten benutten
Waarden: welzijn, zorg, solidariteit…
Innovaties door burgers = zich samen
anders organiseren
Innovatie voor burger / cliënt / gebruiker
Innovatie in het ‘regime’
Beleid = aansturen
Beleid = opschalen
‘Governance’ = dynamisch evenwicht met oog op het systeemdoel ‘welzijn’
• Transitie = focus op maatschappelijke functie, leidend tot groeiend welzijn voor allen
• Alle processen & actoren die resources voor dit doel inzetten, behoren tot “de economie”
• Berust vandaag VOORAL op sociale innovatie (cocreatie, carsharing, repair-café, LETS...)
• Opgeschaald door technische (juridische, economische…) en technologische innovaties
Opschalen van cocreatie : dynamiek op drie niveau’s
burgers
Organisaties & bedrijven
Beleid
• Verschil in grootte en in impact van niveaus
• Speling tussen de niveaus is cruciaal voor veerkracht
• Samenwerking voor optimale dynamiek
• niet te verwarren met ‘bottom-up’ (hoewel…)
Radicaal nieuwe hefbomen nodig
Ook beleid is locked-in • Cohousing - Samenwonen (belastingen)? • Coöperatie - Trustvorming? • Co-creatie - zwart werk? Voorwaarden voor ‘radicaal’ innovatief beleid • ‘Regelvrije zones’ voor experimenteren (mits
rapporteren en delen van ervaringen & lessen) • Politieke hefbomen voor zelforganisatie
(governing the commons)
Voorbeelden van hefbomen
• Gemeenschapsmunten – belastingen ?
• Een nieuwe rol voor academische actoren : trans-disciplinair en holistisch (slow science)
• Een nieuwe rol voor het middenveld : faciliteren van cocreatie – middelste tandwiel
• Vergt andere ‘indicatoren’ voor sociale organisaties & andere kosten-baten analyses
• ‘Bazaar Cocreatief’ als nieuwe marktruimte
Dank voor uw aandacht
Meer weten?
- Bernard Lietaer : In het hart van het geld
- Donella Meadows: Thinking in systems
- Elinor Ostrom: Governing the commons
- thuisindestad.be: Maak je buurt uitmuntend!