Định việt sử - quangduc.com · quảng tây, phía đông bắc giáp quảng Đông, phía...

1003
Quc SQuán Triu Nguyn Khâm Định Vit SThông Giám Cương Mc

Upload: others

Post on 30-Aug-2019

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Quc S Qun Triu Nguyn

    Khm nh Vit S

    Thng Gim Cng Mc

  • 2 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Ta

    Ta sch: Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc Nm

    Son gi: Quc S Qun Triu Nguyn 1856-1881

    Dch gi: Vin S Hc 1957-1960

    Nh xut bn: Gio Dc - H Ni 1998

    Chuyn sang n bn in t bi: L Bc, Cng , Ngc Thy, Tuyt Mai, Thanh Quyn

    2001

    iu hp: L Bc - [email protected] 2001

  • 3 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    K h m n h V i t S T h n g G i m Cn g M c Tin Bin

    Quyn th I

    Hng Vng. Dng nc gi l Vn Lang, ng Phong Chu

    Hng Bng th. u l Kinh Dng Vng, tng truyn l vua trc tin ca nc Vit ta. Kinh Dng Vng sinh Lc Long Qun. Hng Vng l con Lc Long Qun.

    Nguyn xa, Minh, chu ba i Vim Thn Nng th1, i tun sang Nam, n Ng Lnh2, ly V tin n, sinh con l Lc Tc c c tnh hon ton. Minh yu Lc Tc lm, mun truyn ngi cho, nhng Lc Tc c nhng cho anh l Nghi. By gi mi lp Nghi lm vua ni ngi, thng tr phng Bc (Trung Quc), phong Lc Tc lm Kinh Dng Vng, thng tr phng Nam.

    Kinh Dng Vng sinh con l Sng Lm, gi l Lc Long Qun. Lc Long Qun ly u C, sinh trm con trai. y l t tin ca Bch Vit3, suy tn ngi trng ln lm Hng Vng, ni ngi vua, dng nc gi l nc Vn Lang, ng Phong Chu; truyn ni mi tm i u gi l Hng Vng.

    Thi by gi, c dn khi xung nc, hay b loi giao long lm hi, Hng Vng dy dn ly mc v hnh loi thy qui xm vo mnh. T mi trnh khi nn. Nc ta ci tc xm mnh c l bt u t y.

    Li cn n - Phong Chu: S c chua "tc l Bch Hc". ng th a l ch chp: "Phong Chu thng lnh nm huyn". Thi Bnh hon v k ca Nhc S triu Tng chp: "Qun Tha Ha Phong Chu xa l nc Vn Lang". Nh th th Phong Chu tc l a ht ph Vnh Tng4 v ph Lm Thao5 thuc tnh Sn Ty by gi. V li, cn bng c l huyn Sn Vi c ni Hng Vng6 v n Hng Vng7, vy khng th ring ch Bch Hc c. Cn Minh cha tng i tun sang Nam, vic bo l ly v tin n th tht l qui l lm. Nhng hng c chp li truyn nghi.

    Li chua - Sinh trm con trai: S c chp Lc Long Qun ly u C, con gi Lai, sinh c trm con trai; tc truyn ra trm trng. Mt hm, Lc Long Qun bo u C: "Ta l loi rng, mnh l ging tin, mt ngi mnh thy, mt ngi mnh ha, xung khc nhau, kh chung mi vi nhau c". Hai ngi bn t bit nhau, chia nm mi con theo m v min ni, chia nm mi con theo cha v min Nam, suy tn ngi con trng ln lm Hng Vng ni ngi vua.

    Truyn mi tm i: An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng chp. "Giao Ch khi cha t lm qun huyn, by gi c rung Lc, theo nc triu ln xung m lm rung, khai khn rung y l Lc dn, thng tr dn y l Lc Vng, ngi gip vic l

    1 Thn Nng th, mt vua i thng c Trung Quc, ly la tng trng cho c tnh mnh, nn gi l Vim , bt u ch cy

    ba, dy dn lm rung, nn gi l Thn Nng th.

    2 Xem Tb.1, 14-15. 3 Xa, t vng cc tnh Giang, Chit, Mn, Vit l ch Vit tc , gi l Bch Vit, nh: Vit Chit Giang, Mn Vit Phc Kin,

    Dng Vit Giang Ty, Nam Vit Qung ng, Lc Vit Vit Nam. 4 Vnh Tng nay thuc Vnh Phc. 5 Lm Thao nay thuc tnh Ph Th. 6 Nay a phn huyn Phong Chu, tnh Ph Th. 7 Nay a phn huyn Phong Chu, tnh Ph Th.

  • 4 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Lc Tng: u dng n ng thao xanh. Nc gi l Vn Lang. Phong tc thun hn, mc mc, cha c ch ngha, cn dng li tht nt dy lm du ghi nh; truyn c mi tm i".

    Li ph - Kinh Thi c cu: "Tc bch t nam" (hng trm con trai). l chc tng cho nhiu con trai y thi, xt n s thc cng cha n s y, hung chi li ni l ra trm trng! Nu qu vy, th khc g chim mung, sao gi l loi ngi c? Du n nh chuyn nut trng chim huyn iu1, gim vo du chn ngi ln2 cng cha qui l qu lm nh th. Vy th chuyn ny dng cng hoang ng, l m, khng k cu nh chuyn "mnh rn u ngi, mnh ngi u tru chng?".

    Chia trong nc lm mi lm b

    Bt u chia trong nc lm mi lm b3 l: b Giao Ch, b Chu Din, b V Ninh, b Phc Lc, b Vit Thng, b Ninh Hi, b Dng Tuyn, b Lc Hi, b V nh, b Hoi Hoan, b Cu Chu, b Bnh Vn, b Tn Hng, b Cu c, cn b Vn Lang l ch nh vua ng . a gii nc Vn Lang by gi pha ng gip bin Nam, pha ty gip Ba Thc, pha bc gip ng nh H, pha nam gip H Tn.

    Li cn n - a gii nc ta t Trn (1225-1399), L (1428-1527) v trc, pha ng gip bin, pha ty gip Vn Nam, pha nam gip Chim Thnh, pha bc gip Qung Ty, pha ng bc gip Qung ng, pha ty nam gip Lo Qua. So snh vi cc sch d a qun quc thin h chp nc An Nam pha ng gip bin, pha ty gip tnh Vn Nam v nc Lo Qua, pha nam gip nc Chim Thnh, pha bc gip tnh Qung Ty th i lc cng ging nhau.

    n Quc triu4 ta, lit thnh5 gy dng c s min Nam, ri Th t Cao hong 6 ta i nh t nc, thng nht c nc Vit: ng gip bin c, ty gip Vn Nam, nam gip Cao Min, bc gip Qung ng v Qung Ty: b ci rng ri, cha c i no c th. Nhng cch h ng nh v t Ba Thc cn xa lm, th m S c chp nc Vn Lang pha ty gip Ba Thc, pha bc gip ng nh, chng cng xa s thc lm d! Ny, ng nh gip hai tnh H Nam v H Bc, thc ra v pha bc Bch Vit; m Ba Thc vi Vn Lang cn cch Tun in (nay thuc Vn Nam) khng lin t nhau. Chng qua S c chp qu khoa trng. Vic ny vi vic Thc Vng sau y u l h truyn c, m cha kho cu c. V li, mi lm b chia u trong a ht Giao Ch v Chu Din, ch khng c b no v phng Bc (Trung Quc). Nh th chng t l khng ng s thc.

    Li ph - Theo sch i Thanh nht thng ch ngy nay, Qung Ty vi H Nam, H Bc, Vn Nam v T Xuyn, tc l t S v Thc xa . No bit gip gii nhng u! i nhiu s vic trong Vit s tht truyn lu, khng cn da vo u m kho nh c na. Mi vic khc cng i loi nh th y.

    1 V th Cc l Gin ch, cu t thn Cao Mi, bt c qu trng chim huyn iu, nut ri c mang, sinh ra ng Tit, lm

    quan t i ng, Ngu, c phong t Thng, tc l tin t nh n Thng. (Lch s cng mc b 1, 11). 2 M Phc Hi bn Hoa T, gim vo vt chn ca ngi to ln, trong bng thy cm ng, ri sinh ra Phc Hi. (Thng gim tp lm 1, 1).

    3 Xem li chua sau. 4 Triu Nguyn. 5 Ch cc cha Nguyn. 6 Miu hiu ca Gia Long Nguyn nh.

  • 5 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Li chua - Mi lm b: Trong D a ch ca Nguyn Tri, Nguyn Thin Tng c chua: Sn Nam (by gi l H Ni, Nam nh, Hng Yn)1 xa l b Giao Ch;

    Sn Ty xa l b Chu Din, b Phc Lc;

    Kinh Bc (nay l Bc Ninh)2 xa l b V Ninh;

    Thun Ha (by gi l t Hi Lng thuc Qung Tr n in Bn thuc Qung Nam)3 xa l b Vit Thng;

    An Bang (by gi l Qung Yn)4 xa l b Ninh Hi;

    Hi Dng xa l b Dng Tuyn;

    Lng Sn xa l b Lc Hi;

    Thi Nguyn, Cao Bng xa l b V nh ni ngoi;

    Ngh An xa l b Hoi Hoan;

    Thanh Ha xa l b Cu Chn;

    Hng Ha v Tuyn Quang xa l b Tn Hng;

    Cn hai b Bnh Vn v Cu c th u khuyt nghi. Nay kho sch Tn ch, qun Cu c, do nh Ng t, nay l t H Tnh.

    H tn, S c chua tc l nc Chim Thnh, by gi l t Bnh nh.

    t danh hiu quan chc.

    Bt u t quan chc: tng vn gi l Lc Hu; tng v gi l Lc tng; hu t5 gi l B chnh; con trai ca vua gi l Quan Lang, con gi ca vua gi l M Nng. C i n n i kia, cha truyn con ni, gi l ph o.

    Nghiu nh ng6 sai Hi Thc7 gi vic suy trc kh hu Nam Giao, l hi thi tit ma h (l nam ngoa).

    Kinh Th, thin "Nghiu in" chp: vua Nghiu li sai Hi Thc gi vic suy trc kh hu Nam Giao, iu ho mi vic theo thi tit sm mun v ma h, knh cn ghi bng mt tri lc n gia tra, theo nh thi tit h ch8, ban ngy th ngy di, ban m th lc chp ti sao trung tinh l i ha, suy

    1 Sn Nam nay gm cc tnh H Nam, Nam nh, Thi Bnh, Ninh Bnh (n L Cnh Hng th hai (1741) t lm Thanh Hoa ngoi

    trn) v cc huyn Kim ng, n Thi, Chu Giang (phn huyn Khoi Chu c) thuc tnh Hng Yn; Thanh Tr (H Ni); Thng Tn, ng Ha, Ph Xuyn (H Ty).

    2 Nay l Bc Giang, Bc Ninh; 3 Gm cc tnh Qung Bnh, Qung Tr, Tha Thin - Hu. 4 Nay thuc tnh Qung Ninh. 5 Quan chc ni chung, i c t quan chc chia cng vic, mi ngi chuyn gi mt nhim v ring. Hu t y c l l vin

    chc hnh chnh cp di. 6 Mt vua trong ng v thi thng c Trung Quc (2257-2258 tr.c.ng.), con Khc, h l Y K, hiu l Phng Hun, lc u c phong l ng hu, khi lm vua ng t o, nn gi l o ng th, tr v 100 nm, truyn ngi cho Ngu Thun.

    7 Mt trong bn vin quan (Hi Trng, Hi Thc, Ha Trng, Ha Thc) gi vic lm lch v i Nghiu. Khi lch lm xong, Nghiu s suy trc hoc c ch sai lm, nn li phn phi bn vin quan y mi ngi gi vic suy trc k li kh hu mt phng, v phn Hi Thc chu trch nhim Nam Giao.

    8 Vo gia thng 5 m lch, ngy 21 hoc 22 thng 6 dng lch, ngy hm y Bc bn cu ngy rt di, m rt ngn, Nam bn cu th tri li.

  • 6 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    trc li cn thn, cho thng trng h1 c ng vi thi tit; li phi xem xt n vic thay i ca ngi v vt: lc y dn phn tn, chim mung lng tha tht v thay i.

    Li chua - Theo tp truyn ca h Thi2:

    Nam Giao: t Giao Ch phng Nam.

    Nam Ngoa3: Ma h l ma mi vt sinh sn phn thnh, cn suy trc k thay i nhng vic nn lm. - Theo sch Thng ch ca Trnh Tiu4, Hi Thc ng Nam Giao, l hi thi tit v ma h, cho ng tit h ch.

    Ln u tin sai s sang nh ng (2357-2258 tr.c.ng.) dng con ra thn.

    Sch Cng mc Tin bin ca Kim L Tng chp rng: Nm Mu Thn th nm i ng Nghiu, Vit Thng th sang chu, dng con ra thn.

    Li chua - Ra thn: Theo Thng ch ca Trnh Tiu, v i o ng, phng Nam c Vit Thng th qua hai ln s dch sang chu, dng con ra thn; c l n c n nghn nm, mnh n hn ba thc5, trn lng c vn khoa u6 ghi vic t khi tri t mi m mang tr v sau. Vua Nghiu sai chp ly, gi l Quy lch (lch Ra).

    Sai s sang nh Chu, dng chim tr trng.

    S k (Trung Quc) chp: Nm Tn Mo th su (1110 tr.c.ng.) i Thnh Vng nh Chu, pha Nam b Giao Ch c Vit Thng th qua ba ln s dch, sang dng chim tr trng. Chu cng ni: "c trch cha thm khp n phng xa, ngi qun t khng nhn l ra mt; chnh lnh cha ban ra ti, ngi qun t khng bt ngi ta thn phc". Theo li thng dch, s gi mun ni: "ng gi trong nc chng ti c ni: "Tri ma khng dm gi d v bin khng ni sng ba nm nay, chng Trung Quc c thnh nhn chng?". V th, chng ti sang chu". Chu Cng em dng l vt ln nh tn miu. S gi khng thuc ng v, Chu Cng cho nm c xe bin7 u lm theo li ch nam. S gi i xe y theo ven bin nc Ph Nam v nc Lm p, va mt nm mi v n nc.

    Li chua - Ph Nam: Theo Phng d k yu, nc Ph Nam trong c lao ln v pha ty Nam Hi thuc qun Nht Nam v v pha Ty Nam nc Lm p, cch qun Nht Nam by nghn dm v pha Bc, cch nc Lm p hn ba nghn dm v pha Ty, din tch c hn ba nghn dm.

    Lm p: Tn nc. Xem nm Vnh Ha th 9 khi thuc Tn, Mc (Tb 3, 20-21)

    Thc vng Phn em qun sang xm. Hng Vng nhy xung ging cht. Nc Vn Lang mt.

    Trc kia, Hng Vng c con gi gi l M Nng. Thc vng nghe tin, sai s n cu hn. Hng Vng mun g cho, nhng Lc Hu can rng: " n mun toan tnh ta y, chng qua mn ting cu hn thi". Thnh th vic thi hn. Thc vng cm gin lm, dn con chu sau th no 1 m lch chia mi ma 3 thng, theo th t mnh, trng, qu; trng h l gia ma h, tc thng 5 m lch. 2 Tn l Trng, t l Trng Mc, ngi huyn Kin Dng, ph Kin Ninh, tc o Kin An thuc tnh Phc Kin (Trung Quc by

    gi). Thi Trng l ngi lm Tp truyn kinh Th.

    3 Phn Cng trong nguyn vn c ba ch "l nam ngoa", nn trong Li chua ny mi ni n. 4 Tn t l Nghi Trng, ngi Ph in, tc o H Mn, tnh Phc Kin by gi, Trnh Tiu lm quan Khu mt vin bin tu triu

    Tng, c lm sch Thng ch 200 quyn. 5 Thc c, 32 cng phn (0m32). 6 Li ch c i nh Chu (1134-250 tr.c.ng.): u to, ui nh, ging con nng nc, nn tc gi l li ch "khoa u" (nng nc). 7 Th xe dng cho ph n, c vi che.

  • 7 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    cng phi dit nc Vn Lang. n by gi, chu l Thc Phn c sc mnh v mu lc, nhiu ln em qun nh Hng Vng. Hng Vng qun gii, tng mnh, h ra nh, qun Thc thua lin. Hng Vng ni: "Ta y c thn lc, Thc khng s ?". Ri c l m ch chn mua vui, khng lo n vic v b. Qun Thc ko n, Hng Vng hy cn say mm cha tnh. Kp khi gic n gn, bc bch gp ri, nh vua th ra huyt, gieo mnh xung ging; cn qun th quay gio u hng. Nc Vn Lang mt.

    Li cn n - S c phn Ngoi k chp Hng Bng th bt u t Kinh Dng Vng th phong nm Nhm Tut (2879 tr.c.ng.?) cng thi vi Nghi, truyn n Hng Vng i cui cng l nm Qu Mo (258 tr.c.ng.?), tc nm th nm mi by i Non Vng nh Chu th mt nc, tt c l hai nghn su trm hai mi hai nm. S khng bit S c kho cu u, by gi cng hy c chp li phng khi tra xt.

    Nm Gip Thn (267 tr.c.ng.) (Thc An Dng Vng nm th 1; Chu Non vng nm th 58).

    Thc Vng ly c nc Vn Lang, i tn nc l u Lc, ng Phong Kh.

    S c chp: vua, h Thc, hy Phn, ngi t Ba Thc. By gi nh vua ly c Vn Lang, i quc hiu l u Lc, ng Phong Kh.

    Li cn n - Nc Thc, t nm th 5 i Thn Tnh Vng nh Chu (316 tr.c.ng.), b nh Tn dit ri, lm g cn c vua na? Hung chi t Thc n Vn Lang, cn c t Kin Vi (nay thuc Vn Nam), t D Lang, t Cng, t Tc v t Nhim Mang (nhng t ny xa l t r mi v pha ty v nam, nay thuc Vn Nam), cch nhau hng hai ba ngn dm, c l no Thc vt qua c cc nc y m sang nh ly nc Vn Lang? S c chp "chu Thc Vng l Phn", li chp "An Dng Vng h Thc, hy Phn, ngi t Ba Thc", hoc gi ngoi ci Ty Bc gip vi nc Vn Lang, cn c h Thc khc m S c lin nhn l Thc Vng chng? ch nu bo Thc Vng y li l ngi Ba Thc th khng phi.

    Li chua - Phong Kh: By gi l thnh C Loa, huyn ng Ngn, tnh Bc Ninh1.

    u Lc: Theo D a ch ca C Hi Phng, Giao Ch v i Chu gi l Lc Vit, v i Tn gi l Ty u, th th t Ty u Lc li v pha ty Phin Ng. Theo Giao Qung k ca Hong Sm, Giao Ch c rung Lc in, khai khn theo nc triu ln xung. Ngi "n" hoa li rung y l Lc Hu. Cc huyn2 t gi l Lc tng. Sau ny con Thc Vng em qun nh Lc Hu, t xng l An Dng Vng, l s t Phong Kh.

    Nm Bnh Ng (255 tr.c.ng.) (Thc An Dng Vng nm th 3; Chu ng - chu qun nm th 1).

    Thng ba, ma xun, p xong Loa thnh.

    Vua Thc p thnh Phong Kh, rng n nghn trng, xoy trn nh hnh trn c, nn gi l Loa thnh, li gi l thnh T Long.

    Li chua - Loa thnh: Theo An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng, Loa thnh, huyn ng Ngn, xoy trn chn vng nh hnh trn c, kiu lm do An Dng Vng sng to, li gi l thnh Kh L3. Trong thnh cn nn cung vua An Dng ngy trc.

    1 Hin nay, C Loa thuc huyn ng Anh, Thnh ph H Ni 2 Huyn y l mt danh t gi chung cho khu vc tng a phng, ch khng phi nh tn cc qun huyn, chu huyn

    ph huyn sau ny. 3 Trong An Nam ch nguyn cn thm: "Ch ng ca An Dng Vng vn l t Vit, nn ngi sau gi l Vit vng thnh".

    (tr. 135)

  • 8 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Thnh T Long: Ngi ng1 gi l thnh Cn Lun, ni thnh y cao lm.

    Nm inh Hi (214 tr.c.ng.) (Thc An Dng Vng nm th 44; Tn Thy Hong nm th 33).

    Nh Tn sai Th v S Lc sang ly t Lnh Nam, t ra Tng qun.

    By gi nh Tn hm t Vit c nhiu ngc trai v ngc c2, mun chim ly t lm qun huyn3, mi bt k trn trnh, ngi gi r v li bun cc o i lm lnh, sai hiu y l Th lm tng, S Lc th khi c ly li ti lng, i su vo ci Lnh Nam, cp ly t Lc Lng, t ra Qu Lm, Nam Hi v Tng Qun y nhng k phi i th4. Ngi Vit by gi u r nhau np vo trong rng rm, khng ai chu cho ngi Tn dng. Li ngm bu nhng ngi ti gii ln lm tng, nh nhau vi ngi Tn, git c hiu y Th.

    Li chua - Vic S Lc khai c ly li ti lng: Theo Lnh Nam di th ca u i Nhm, tin t S Lc l ngi nc Vit. Khi nh Tn sang nh Bch Vit, sai hiu y Th chia binh s lm nm qun, ct Lc ti lng, khai c tin li ch lng thc. Lc bn khi ngun nc t ni Dng Sn (thuc Phin Ngung) xui xung, thy rng theo sng Tng chy v pha Bc, vo sng S Dung, l h lu sng Tng Kha chy v pha nam ra bin m vn ti lng thc th tht vt v. Lc by gi mi lng tnh lm ra ci p nc si mnh vo trong bi ct si, ri xp lm vng, li nc sng Tng ra. Nc chy xi i hng 60 dm. Li t ra 36 ca p, h thuyn qua mt ca p th ng ca p y li, khin cho nc t li, y ln dn dn. V th thuyn c th ln theo sn ni m ln, d dng m xung. Khng nhng thuyn b i li c, m ly nc vo rung cy cy cng tin. Ngi ta gi c y l Linh C. Theo Thi bnh hon v k ca Nhc S nh Tng, nh Tn c o ci c v pha Nam huyn Hng An (nay thuc Qu Chu) hai mi dm. Gc tn sng Ly, t pha Bc ni Thc Sn, chy v Ty Bc, n pha Ty Nam huyn Hng An, hp vi Linh C nm dm mi chia ra hai dng. Xa, nh Tn sai ng s gim, tn l Lc, t huyn Linh Lng o c n Qu Lm tc l y.

    Lc lng: Nh Thun c ni: " min Giang Nam, bi Chnh ngha v S k (Trung Quc) cho rng ngi Lnh Nam phn nhiu v t ni, tnh mnh tn, nn gi l "Lc lng"5.

    Qu Lm, Nam Hi, Tng qun: Theo sch Lnh ngoi i p ca Chu Kh Phi nh Tng, ba qun y l t Bch Vit ngy trc, t Tn Thy Hong ly c thin h, m ni dn ng, cp ly t Dng, Vit, t ra Nam Hi, Qu Lm v Tng Qun. By gi tnh Qung Ty tc l Qu Lm, tnh Qung ng tc l Nam Hi, t Giao Ch tc l Tng Qun i Tn. n Hn V bnh nh c Nam Hi mi tch Qu Lm i Tn lm hai l Ut Lm v Thng Ng; tch Tng Qun lm ba l Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam. Li xn bt t Nam Hi v Tng Qun t ra qun Hp Ph. Ri, t huyn T Vn, vt bin sang ly hai qun Chu Nhai v am Nh pha Nam bin, t th s ti Giao Chu. Ting rng nh Hn chia ra chn qun, nhiu hn nh Tn, nhng cm quyn thng tr th ch c mt th s Giao Chu thi. n nh Ng chia ra

    1 Tc ngi Trung Quc, ni chung. Thi i nh ng lc ton thnh, uy danh vang di cc nc pha Ty pha Nam Trung

    Quc, lc by gi ngi Trung Quc ra tr ng nc ngoi thng t xng l "ngi ng ___________ ", nay cc Hoa Kiu Nam Dng vn cn gi tn gi y. Qung ng h gi ngi trong nc l ngi ng, ba cm n gi l ba cm ng.

    2 Th ngc trai khng trn gi l "c". 3 Gii hn khu vc ca tng a phng, Tn Thy Hong thng nht thin h, chia trong nc ra lm 36 qun, cc huyn ty theo a th thng thuc o qun, chnh tr qun huyn bt u t y.

    4 Nhng ngi c nhim v phi gi bin gii gi l "lnh th"; ngi c ti phi y i lm vic ngoi bin gii gi l "y i th".

    5 i Tn gi Qung ng v Qung Ty by gi l t Lc Lng (T nguyn, tut tp, tr. 126).

  • 9 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    lm i, tn gi Giao Chu, Qung Chu mi c t . By gi Giao Chu th l s Long Bin, Qung Chu th l s Phin Ngung, quy m cng nh nh Hn trc, duy c ta sy ph khc ch thi. ng Cao Tng bt u t An Nam h ph Giao Chu. Gia nin hiu Hong Hu (1049-1053) bn triu (triu Tng) t chc An Ph v chc Kinh Lc Qu Lm. Ta sy ph Ty o lp ln l trc t y. n by gi, Bt Qu1, Phin Ngung v Long Bin ng i nhau nh ba chn vc l theo kiu c ca Tn.

    Ph lc - S c chp: by gi (i Thc) L ng Trng, ngi huyn T Lim2, Giao Ch nc ta, mnh di hai trng ba thc3, sang lm quan nh Tn, n chc Ty L hiu y, em qun gi huyn Lm Thao4, danh ting lng khp Hung N. Khi tui gi, thi lm quan v, mt qu nh. Tn Thy Hong cho l mt s l, mi c tng ng ca T M cung Hm Dng. Tng y rut rng, trong cha c vi mi ngi, c my rung ng c. Hung N tng l Hiu y sng, khng dm n xm phm. V sau, n i ng, Triu Xng sang lm h Giao Chu, thng c m nm chim bao cng ng L ng Trng ging sch Xun thu T truyn, nhn th mi hi thm n ch nh c ng Trng, lp n th. Kp khi Cao Bin i nh Nam Chiu, ng Trng thng hin linh gip cho thng trn. Cao Bin li tu sa n miu, tc tng g, gi l n L Hiu y.

    Li chua - L ng Trng: theo sch An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng, L ng Trng, mnh di hai trng ba thc, kh lng nghim trang, th cht trng hu, khc hn ngi thng. Tha tr, lm chc huyn li, b vin c Bu5 nh n, ng Trng than rng: "Ngi ta i m phi chu nh th d!". By gi mi sang Trung Quc, hc s sch, ri lm quan vi nh Tn. Tn Thy Hong sai ng Trng em qun gi Lm Thao: danh ting ng rung ng c Hung N. Nh Tn cho l vic tt lnh. Kp khi ng mt, nh Tn c ng lm tng, em t ngoi ca T M cung Hm Dng. Trong rut pho tng y c th cha c vi mi ngi. Hung N vo t Tn, trng thy pho tng, tng ng Trng hy cn sng. Sch i Thanh nht thng ch v sch Qung d k (ca Lc B Sinh) u chp l Nguyn ng Trng.

    n L Hiu y: x Thy Hng, huyn T Lim, H Ni, nay hy cn.

    Lm Thao: Tn huyn. i Tn thuc qun Lng Ty; i Thanh l t ph Lm Thao tnh Thim Ty6 (Trung Quc).

    Nam Chiu; Xem thuc ng, V Tng, nm Hi Xng th 6. (Tb. 4, 35-36).

    Nh Tn dng Nhm Hiu7 lm chc y8 qun Nam Hi v Triu lm chc lnh9 huyn Long Xuyn.

    Nh Tn sai Nhm Hiu v Triu em nm mi vn dn b ti y sang th t Ng Lnh. Hiu v mi m mu lm vic ct c kim tnh.

    1 pha ty Phin Ngung; nay l Qung Ty (Trung Quc). 2 Lng Chm, nay thuc huyn T Lim, H Ni. 3 Thc c, c chng 32 cng phn (0m32).

    4 Xem Li chua sau. 5 Mt chc quan, t ra t i Hn, gip vin thi th trong qun, gi vic xem xt s lm li ca nhng ngi di quyn mnh.

    6 Nay thuc tnh Cam Tc (T Hi, tr. 1107). 7 C m na l Ngao. 8 Chc quan thi nh Tn, ng u mt qun. 9 Chc quan ng u mt huyn.

  • 10 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Li chua - Long Xuyn: Tn huyn, thuc qun Nam Hi; nay l t Tun Chu (Trung Quc).

    Ng Lnh: theo sch Nam Khang k ca ng c Minh, Ng Lnh c nm qu ni: i Lnh l qu ni th nht, t i D; K in l qu ni th hai, t Qu Dng; Bng l qu ni th ba, t Cu Chn (nay l tnh Thanh Ha); Manh Ch l qu ni th t, t Lm H; Vit Thnh l qu ni th nm, t Thy An. Theo sch Qung chu k ca Bi Uyn, Ng lnh l i D, Thy An, Lm H, Qu Dng v Yt Dng, by gi trong a phn tnh Qung ng v tnh Qung Ty. Phng D Tr c ni: "K n Cu Chn th xa qu, nn cho thuyt sau l phi hn". Sch Lnh Ngoi i p ca Chu Kh Phi chp rng: "T nh Tn, c vn Ng Lnh, mi thuyt u cho l ch vo ni m gi tn c. By gi xt ra, l nm ng i vo Ng Lnh, ch khng c phi l ni u: Con ng t tnh Phc Kin qua sng Thinh, vo tnh Qung ng, sang ni Tun Mai, l mt; con ng t tnh Giang Ty i Nam An, qua ni i D, vo Nam Hng, l hai; con ng t tnh H Nam i sang t Thm ri vo t Lin, l ba; con ng t o Chu vo Qung Ty ri i huyn Lm H, l bn; con ng t Ton Chu vo Tnh Giang, l nm.

    Nm Tn Mo (210 tr.c.ng.) (Thc An Dng Vng nm th 48; Tn Thy Hong nm th 37).

    Nhm Hiu v Triu nh Tn em qun sang xm. Thc vng cng Triu ging ha, rt qun v.

    Khi Triu sang xm lc, ng qun ni Tin Du thuc Bc Giang1, Thc vng em qun chng c Triu . By gi Nhm Hiu ng chu s2 tiu giang, mc bnh, tr v, giao c qun cho Triu . Triu di qun doanh n ni V Ninh. Thc vng ct t cho t sng Bnh Giang gi v Bc ging ha. Hai bn nh chin, rt v.

    S c chp: Triu sang xm lc, ng qun ni Tin Du thuc Bc Giang, nh nhau vi vua Thc. Vua Thc em n thn ra bn. thua chy. Khi y, Nhm Hiu ng chu s tiu giang, v mc bnh, phi tr v. Lc v, Nhm Hiu c dn Triu rng: "Nh Tn mt ri. Nu ng bit dng mu nh ly Thc th c th lp c nc y". Triu bit vua Thc c ci n thn, khng th ch ni, bn lui gi ni V Ninh, sai s i xin ha. Vua Thc mng, chia t cho t sng Bnh Giang tr v Bc; cn t Bnh Giang tr v Nam th vua Thc cai tr. Triu cho con l Trng Thy sang lm con tin, nhn tin cu hn; vua Thc g con gi l M Chu cho Trng Thy. Sau, Trng Thy d d M Chu cho xem vng ci n thn, ngm i mt ly n, ri ni thc l v Bc thm cha m. Lc Trng Thy t bit, dn M Chu "Mai sau ta li sang, mun mt m hai nc bt ha, th c du tch g xt nghim, khin chng ta li c th gp nhau khng?". M Chu ni: "Thip c ci chn gm bng lng ngng, i u cng thng mang theo, nu n nhng ch ng r, thip s nh lng ngng y m rc xung lm ghi, th s bit ch thip ". Trng Thy tr v, bo vi Triu . Triu quyt tm sang xm lc.

    Li chua - Ni Tin Du: theo An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng, ni Tin Du cn mt tn l ni Ln Kha, huyn Tin Du, trn ni y c hn hnh bn c, tng truyn ngy xa c mt ngi i kim ci, xem hai ng tin nh c, cn ru nt ra lc no khng bit.

    Tiu giang: Tc l con sng nh ph H, sau lm l bn ng H. By gi khng bit sng ny u.

    Ni V Ninh: Theo An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng, ni V Ninh chu V Ninh, trn ni y c ci sng ni gi l Tnh Thy Cng, sng ni y c con rn , tn gi Ngc Kinh. V Ninh by gi l huyn V Ging.

    1 Tin Du nay thuc huyn Tin Sn, tnh Bc Ninh. 2 Ton qun iu khin cc thuyn chin m chin u.

  • 11 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Sng Bnh Giang: Tc sng Thin c, l phn lu v pha ng ca sng L1, di thng vi sng Bnh Than, li gi l sng ng Ngn.

    N thn: S c, phn Ngoi k, chp: Ban u, vua Thc p Loa Thnh, p ri li l. Nh vua mi trai gii cu khn. Khi sp p li, bng c thn nhn hin ca Nam, vua Thc hi, thn nhn p: "Xin i s Thanh Giang n". Sm hm sau, thy c con Kim Quy (Ra vng) n trn mt sng, bi n, ni c ting ngi, t xng l s Thanh Giang. Vua Thc mng r, mi vo, hi duyn c sao thnh p xong ri li . Kim Quy bo cho vua Thc ci thut ym tr yu qui. Do p va na thng th xong thnh. Kim Quy t gi i. Vua Thc cm t, li hi Kim Quy c cch g chng c gic. Kim Quy trt ci mng li cho vua. Vua Thc mi sai by ti l Cao L ch ra ci n, ly mng ra lm ly, t tn n y l "Linh quang kim tro thn n", h bn th gic phi lui. Nhng, xt ra, vic ny l chuyn hoang ng, nn nay b i.

    Theo sch Thi bnh hon v k, phn Nam Vit ch, ca Nhc S nh Tng, An Dng Vng cai tr Giao Chu, y em qun sang nh. An Dng Vng c thn nhn l Cao Thng gip , ch ra ci n, bn mt pht git cht qun Vit hng vn ngi, bn ba pht git n ba vn. Triu bit r duyn c, lin lui v ng V Ninh, ri cho con l Trng Thy sang lm tin, xin ha ho vi nhau. V sau, An Dng i x vi Cao Thng khng c hu, Cao Thng b i. An Dng Vng c ngi con gi l M Chu, thy Trng Thy p trai, lin phi lng. V sau, Trng Thy d d M Chu i xem n thn, M Chu em cho xem. Trng Thy nhn y b hng ci ly n, ri lp tc sai ngi rui v bo tin cho Triu . Triu li em qun sang nh p. Khi qun Triu ko n, An Dng Vng em n ra bn nh trc, nhng n hng ri! Qun Thc chy tan tc. Triu ph c Thc.

    Nm Qu T (208 tr.c.ng.) (Thc An Dng Vng nm th 50; Tn Nh th nm th 2).

    Triu nh Tn li sang xm lc. Vua Thc thua, chy, cht. Nh Thc mt.

    Trc kia, Nhm Hiu mc bnh, lc gn mt, c dn Triu : "Nh Tn v o, thin h phi kh s, nghe u bn Trn Thng ni lon, lng dn cha bit theo v ai. t ny ho lnh xa cch, ti s nhng m gic khc s xm phm n y. ti mun dy qun ct t cc ng sn o2 t phng b ly mnh, ri ch xem s bin ca cc ch hu. V li, Phin Ngung (nh Hn gi l Nam Thnh) l ch ni sng him tr, ng ty u vi nghn dm, li c ngi Trung Quc gip th c th lp thnh mt nc c y. V cc trng li trong qun khng c ai ng bn tnh vic ny, nn ti c bit mi ng n ni chuyn". Hiu ni xong, lp tc vit th c Triu lm chc y qun Nam Hi. Khi Hiu cht ri, lin truyn hch i cc ca quan i, nh Hong Ph, Dng Sn, Hong Kh, rng: "Qun gic n ni ri, mau mau ct t ng sn o, ri hp qun li, t phng th ly". Hch i n u, cc chu cc qun u hng ng c. Nhn y, Triu dn d em php lnh buc ti git cc trng li do nh Tn t, ri em nhng ngi h hng v b ng ra gi ht chc th lnh cai tr dn. Triu em qun sang nh vua Thc, vua Thc khng ng ly n hng, vn c nhn nhn nh c, ci rng: "Triu khng s n thn ca ta ?". Kp khi qun Triu bc bch tn ni, vua Thc mi ging n, th ly n hng ri, lin thua chy, cho nng M Chu ci nga cng chy v pha Nam. Trng Thy c nhn du lng ngng m ui theo. Vua Thc n bi bin, ht ng chy, nhy xung bin cht. Nh Thc mt.

    Li ph - Vua Thc trc y v hn nhn m c thng li, ri cng v hn nhn m bi vong, o tri bo phc khng sai, k cng chng qu!

    1 Tn gi mt khc Nh H xa. 2 Bc cy lm ng, gi l sn o. i xa, ng s cha thng ng, nhng ni rng ni him tr xa xi, ngi ta phi da

    vo ni bc cy lm ng i li cho tin. Nhng cy bc ng nu b ph hy th ngoi khng c li vo c.

  • 12 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Li chua - n Thc vng: ni M D, x Hng i, huyn ng Thnh, tnh Ngh An.

    Nh Thc, t An Dng Vng khi ln nm Gip Thn (257 tr.c.ng.) n nm Qu T (208 tr.c.ng.) mt nc, cng 50 nm.

    Nm Gip Ng (207 tr.c.ng.) (Triu D Vng nm th 1; Tn Nh th nm th 3).

    Triu t lp lm vua Nam Vit, ng Phin Ngung.

    Nh vua h Triu, tn , ngi huyn Chn nh nh Hn. By gi nh vua kim tnh c t Lm p v Tng qun, t lp lm Nam Vit vng.

    Li chua - Phin Ngung: Xa thuc qun Nam Hi, tc t ph Qung Chu tnh Qung ng (Trung Quc) by gi.

    Nm Qu Mo (198 tr.c.ng.) (Triu D Vng nm th 10; Hn Cao hong nm th 9).

    Triu Vng mi sai hai s thn coi gi qun Giao Ch v qun Cu Chn.

    Nam Vit vng Triu nh v dit c An Dng Vng ri, sai hai s thn coi gi qun Giao Ch v qun Cu Chn.

    Li chua - Giao Ch: Xa l t cc b Giao Ch, Chu Din, Phc Lc, V Ninh, Ninh Hi, Dng Tuyn, Lc Hi, V nh v Tn Hng. Nh Triu t lm qun, thng tr 10 huyn; v sau noi theo hay thay i mi thi mt khc. By gi l t cc tnh Bc K.

    Cu Chn: Xa l ba b Cu Chn, Hoi Hoan v Vit Thng. Nh Tn t lm t Tng qun; nh Triu t lm qun, thng tr 12 huyn; n nh Hn khong nm Nguyn nh (116-111 tr.c.ng.), tch nm huyn T nh, L Dung, Ty Quyn, Tng Lm v Chu Ng t lm qun Nht Nam; cn by huyn T Ph, C Phong, Bng, D Pht, Hm Hoan, V Thit v V Bin th vn lm qun Cu Chn. n Ng, Tn, Tng, T cng u noi theo nh trc. Nh Lng i lm i Chu; v sau, noi theo hoc thay i mi lc mt khc. By gi l t Thanh Ha, Ngh An, Qung Bnh, Qung Tr v Tha Thin.

    Nm t T (196 tr.c.ng.) (Triu V Vng nm th 12; Hn Cao hong nm th 11).

    Nh Hn sai s sang ban n v thao cho Triu Vng.

    Nh Hn bnh nh c thin h, nghe tin Triu cng xng vng t Vit, bn sai Lc Gi sang phong lm Nam Vit Vng, trao n v thao, chia cho mt na ph tn1, hai bn s thn i li giao ho vi nhau, Triu ha thun tp hp c Bch Vit, ng gy ra tai hi cp bc.

    S nh Hn n, ngi xm m tip kin. Lc Gi thy th, bo : "Vng vn l ngi Hn, h hng phn m c huyn Chn nh, by gi li tri chng, b c vn ha l ngha, mun ni ln t ny, hng lm mt nc ch, chng i vi bn Hn, chng cng lm lm d! V li, nh Tn mt nc, nhng ngi ho kit u ni dy, nhng ch c Hn vo Quang Trung trc, gi c Hm Dng, ni Ba Thc, cui cng dit c Hng V, trong vng 5 nm bnh nh c c nc. Nh th cng l lng tri gy dng ch khng phi sc ngi. By gi thin t nh Hn nghe tin vng xng vng y, m khng gip Hn thin t tr nhng k bo nghch! cc tng vn, tng v u mun em qun sang Nam nh, nhng Hn thin t ngh thng trm h mi qua vng nhc mt,

    1 Mt du hiu lm bng chng lm tin, ch bng ngc, hoc loi kim, hoc tre, g, trn mt c khc ch, ct ra lm i, triu nh v vin quan ngoi bin trn mi bn gi mt na. Triu nh c vic g cn trao i vi vin quan ngoi bin trn no th sai s cm mt na ph tn ca triu nh gi n bin trn y, vin quan ngoi bin trn em mt na ph tn ca mnh gi khp hp vi nhau, phn bit tht gi; khi vin quan bin trn c vic sai ngi vo triu nh cng dng cch thc khp hp ph tn nh trn.

  • 13 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    nn mi bi binh, m sai s gi sang trao cho vng n v thao y. ng l vng nn ra ngoi thnh nghinh tip, bi yt, hng mt v bc m xng thn l phi, th m by gi vng li mun cy c ci nc Vit mi dng, cha cng c, m dm khinh nhn s gi ca thin t nh Hn! Nu nh Hn nghe bit chuyn ny, s o m m v tru di h hng ca nh vng ri em qun sang nh, th vng ngh sao?".

    Triu vi ng dy, ni: "Ti y lu ngy, qun mt c l ngha!". Ri nhn tin hi Lc Gi: "Ta y vi Tiu H v To Tham, ai gii hn?". Lc Gi p: "C l vng gii hn". hi: "Ta y vi vua Hn, ai gii hn?". Lc Gi p: "Vua Hn ni nghip Ng 1 v Tam Vng2, cai tr Trung Quc, ngi Trung Quc k c hng c vn, t Trung Quc hng mun dm, ca nhiu, ngi ng, chnh lnh do mt nh m ra. T khi khai thin lp a n gi cha c i no c th. Nay dn chng ca vng chng qua c mi vn ln vo ni ni non v min bin, ta h nh mt qun bn Hn, vy sao li dm so snh vi Hn thin t c?". Triu ci, ni: "Ta ch phn nn khng c ni ln Trung Quc, nn phi lm vua y, ch sao ta li khng bng bn Hn?". Ri gi Lc Gi li n vi thng tri. bo rng: " bn ny khng ni chuyn vi ai c, by gi c ng sang y lm cho ti hng ngy c nghe nhng iu cha tng nghe". cho Lc Gi mt ci y, trong cha cc ng gi nghn vng. n lc Lc Gi v, li cho thm nghn vng na.

    Li chua - ng trong y: ni ly nhng chu bu trang tr vo trong .

    Nm Mu Ng (183 tr.c.ng.) (Triu D Vng nm th 25; Hn Cao hu nm th 5).

    Ma xun, Triu vng t xng l hong , em qun nh Trng Sa.

    By gi L Hu nh Hn cm khng cho bn st ca quan i Nam Vit. Triu Vng nghe tin, ni: "Hi Cao lm vua, ta vn cho s gi thng ho, hai nc cng nhau trao i vt. By gi L Hu nghe by ti gim pha, chia r Hn vi Vit, lm ngn cch vic trao i vt. Mu ny chc l do Trng Sa vng mun cy uy quyn nh Hn, mu ly nc ta cha lm vua tt c v lp ly cng lao cho mnh y thi". Triu bn t lp lm Nam Vit hong , em qun sang nh nhng ni bin p ca Trng Sa, chinh phc c vi qun ri tr v.

    Nm Canh Thn (181 tr.c.ng.) (Triu V Vng nm th 27; Hn Cao Hu nm th 7).

    Nh Hn sai Lm L hu Chu To sang nh, nhng khng qua c ni, phi bi binh.

    Nh Hn sai Chu To i nh Vit, bo th li vic nh Trng Sa. By gi gp ma nng nng m thp, qun cht dch nhiu, khng th vt qua Ng Lnh c, nn phi bi binh. nhn dp y, dng binh lc v ca ci chiu d Mn Vt v bt Ty u l thuc, phc dch mnh, t ai chu vi c hn vn dm, i xe hong c3, dng c t o4, nghi v cng ngang vi thin t nh Hn.

    Li chua - Ty u l thuc phc dch: Theo li ch gii ca Nhan S C, Ty u tc l Lc Vit. Ty u l mt b phn trong Lc Vit. ni l thuc v phc dch nc Nam Vit.

    Nm Nhm Tt (179 tr.c.ng.) (Triu V Vng nm th 29; Hn Vn nm th 1).

    Nh Hn li sai Lc Gi n. Triu Vng nhn a th xin cho s gi i li nh trc.

    1 Nm v hong i c Trung Quc. C ba thuyt khc nhau. Thuyt th nht: Thi Hiu, Thn Nng, Hong , Thiu Hiu,

    Chuyn Hc. Thuyt th hai: Hong , Chuyn Hc, Khc, Nghiu, Thun. Thuyt th ba: Thiu Hiu, Chuyn Hc, Khc, Nghiu, Thun.

    2 Cc vng c hin c Tam i (H, Thng, Chu). 3 Theo ch xa, xe ca thin t trong lt la vng gi l "hong c xa". 4 L c ln lm bng ui con Ly ngu, v lng ui n nh m di. C ny cm vo pha t u trc bnh xe thin t, nn gi

    l "c t o".

  • 14 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Vn nh Hn ln ngi, lin t ngi th p trong coi nhng m m ca nh Triu Chn nh v, hng nm, theo thi tit, lm l th cng; li cho nhng anh em ca nh Triu lm quan to, ban thng u hu. Khi y, Hn Vn hi t tng Trn Bnh c ai sang s bn nc Vit c. Trn Bnh ni: "Lc Gi, v i tin 1, thng sang s bn y". Vn mi cho Lc Gi lm thi trung i phu v mt vin yt gi2 lm ph s, a th cho Triu vng. i bc th y th ny: "Knh thm Nam Vit vng rt lao tm kh . Trm y l con v th vua Cao hong, phi xa lnh ngoi, vng mng triu nh gi phin trn min Bc t i3, ng s xa xi, kin thc hp hi qu kch, cha c dp no gi th thm hi c. Kp khi vua Cao Hong la b qun thn, vua Hu qua i. L Hu t ln cm quyn chnh, ri chng may c bnh, bn h L chuyn quyn, lm lon, khng th ch tr c, bn em ngi khc h vo lm con tha t vua Hu . May nh tng miu khn thing, cng thn gip sc, dp yn c lon. Trm, v c vng hu v cc quan trong nc khng chu bung tha, nn buc phi ln ni ngi bu. Mi y, nghe ni vng c gi th cho tng qun Lm L hu, xin nh bo ton cho anh em vng v xin bi b hai tng qun Trng Sa. Theo th ca nh vng, trm bi b tng qun Bc ng hu. Cn anh em nh vng Chn nh th trm cng sai ngi trng nom chm hi. Li sai tu sa phn m tin nhn ca nh vng. Trc kia, nghe ni vng c em qun i cp ph ngoi bin gii, gieo tai ha mi, lm cho dn Trng Sa au kh m dn Nam qun li cng kh hn. Nh th nc ca nh vng phng c li ch ring ? Chc phi cht nhiu qun lnh, hi lm tng ti, lm cho v ngi ta phi ga, con ngi ta phi ci, cha m ngi ta phi c c. Th l li mt hi mi: trm y khng n lm th. Trm y ch mun nh li nhng ch a gii, li ra lm vo, chen k nhau nh nanh ch. em vic ny hi kin cc quan th h ni: vua Cao hong s d t phn gii Trng Sa, l t ca nh vng y, nn trm khng dm t tin thay i. Ngy nay, v bng ly c t ai ca vng cng chng rng l my; tc c ca ci ca vng cng chng giu thm vo. Vy th t Hoang Phc v Ng Lnh4 tr v Nam, cho vng c quyn t tr. Du vy, vng t xng l hong , hai hong cng i lp m li khng sai s gi i li thng tnh ngh vi nhau, th l c tranh nhau y. Tranh nhau m khng chu nhng nhau, iu ngi nhn gi khng lm. By gi trm nguyn vi vng xa b nhng him on c, t nay tr v sau, li cho trao i s gi nh xa. Vy nn sai Lc Gi sang gii by bn ca trm cho vng r. Vng cng nn nghe theo, ng c gy s gic cp tai v na. Nay xin biu vng: 50 o thng tr (S C gii ngha: o c trang sc bng bng gi l "tr"), 30 o trung tr, 20 o h tr. Vy mong vng nghe m nhc, qun ni bun, thm hi n nc lng ging". Khi Lc Gi n, Triu cm t, ni: "Ti knh vng chiu ch, xin lm phin thn, gi mi l cng".

    By gi Triu Vng mi h lnh cho ngi trong nc bit: "Trm nghe: hai hin ti khng th cng i vi nhau, hai anh hng khng th cng ng vi nhau. Hong nh Hn l bc hin thin t, vy t nay ta b ch, khng dng xe hong c, c t o na". Ri Triu Vng vit th gi sang nh Hn, xng l "Ngi i trng lo phu man di, tn l , mo mui nh cam ti cht, hai ly dng th ln Hong b h: Lo phu l k c li5 t Vit, may c vua Cao hong ban cho n v thao, phong lm Nam Vit vng. Kp khi Hu ln lm vua, gi n ngha khng n dt tnh, ban tng lo phu rt hu. n khi Cao Hu chuyn quyn, chia r Hn vi Di, ra lnh: khng bn cho Nam Vit nhng lm rung bng loi kim, loi st. Nu bn tru, b, d, nga th ch bn cho nhng con c, ch khng bn cho nhng con ci - Lo phu ni ho lnh, tru, b, d, nga gi c ri; t ngh khng ly g cng t th ti ng cht, nn mi sai ni s Phin, trung y Cao v ng s Bnh, tt c ba bn sang dng th t li, u khng thy tr v c. Li mong manh nghe ni m m cha m ca lo phu u b bt ph, anh em h hng ca lo phu u b khp ti chu di. V th, cc li vin ca lo phu mi bn vi nhau: By gi, trong, ta b nh Hn chn p; ngoi, ta khng c g cao mnh cho c bit, cho nn i hiu l hong , nhng chng qua ch xng trong nc mnh, ch c dm 1 Hn Cao t. 2 Chc quan gi vic giao thip ng i vi cc ngi nc ngoi do nh Tn t ra, nh Hn noi theo. 3 Hn Vn , lc trc, c phong lm tc vng t i.

    4 Nguyn vn l "Phc lnh _______". Xem li chua sau ca Cng mc. 5 Ngi lm quan li ngy trc.

  • 15 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    lm g hi n thin h u. Hay tin y, Cao Hu c gin, xa b tn nc Nam Vit, lm cho s gi khng c trao i i li. Lo phu trm ng vic ny l do Trng Sa vng gim pha, nn c em qun i nh bin gii Trng Sa. V li, phng nam t thp, m t, trong m man di nh ng Mn v Ty u u xng vng c; lo phu xng , gi l tm vui lng, u dm lt n tai thin vng? Lo phu t Vit n nay c 49 nm, c chu m ri, nhng vn thc khuya, dy sm, n khng ngon, ng khng yn, mt khng dm nhn sc p yu iu, tai khng dm nghe ting vui trng chung, ch v cha c thn phc nh Hn. Nay may c b h r lng thng yu, cho theo hiu c, li c trao i s gi i li nh trc, th lo phu du cht cng khng mc xng. Vy, xin i hiu, khng dm xng l na. Nhn tin c s gi, xin knh dng mt i ngc bch trng, nghn chic cnh tr, mi cp t gic, nm trm chic t bi1, mt hp su qu2, bn mi i chim tr sng, hai i cng. Lo phu mo mui liu cht, hai ly, tu ln Hong b h".

    Lc Gi em th y v tu, vua Hn hi lng lm. T hai bn Nam Bc giao ho, thi vic binh ao, dn c yn ngh. Sau , Triu vng h sai s sang Hn th xng l vng, gp cc l triu snh3 th snh hng vi ch hu; cn trong nc vn dng hiu .

    Li chua - Phc Lnh: Theo Nhan S C, Phc, l ngoi ci hoang; Lnh, l pha Nam Ng Lnh.

    Khng sai s gi i li (v nht thng chi s): ni khng c mt xe s gi no c sai n.

    Sc p yu iu (m man chi sc): Theo Lm Hi Dt, m man tc l yu iu.

    Nm Gip Thn (137 tr.c.ng.) (Triu V Vng nm th 71; Hn V nm Kin nguyn th 4).

    Triu vng mt, tng Ngung Sn. ch tn l H ln ni ngi.

    H l con Trng Thy v l ch tn V Vng, nay ln lm vua, y l Vn Vng, truy t tn thy cho Triu l V .

    Li chua - Ngung Sn: Theo Thi Bnh hon v k ca Nhc S i Tng, Ngung Sn cch huyn Nam Hi mt dm v pha Bc. Theo sch Ng Lc, Phin huyn Ngung Sn, l ch tng y .

    Nm Bnh Ng (135 tr.c.ng.) (Triu Vn Vng nm th 2; Hn, nm Kin Nguyn th 6).

    Mn Vit vng Snh sang xm ln. Triu Vng sai s i bo co vi nh Hn. Nh Hn em qun i nh v git cht Mn Vit vng. Triu Vng sai th t Anh T sang Hn lm con tin.

    Ma thu, Mn Vit vng Snh sang xm ln nhng ni bin p nc Vit. Triu vng gi iu c ca Hn, khng dm t tin dy qun, mi sai ngi em th ni vic ny vi nh Hn. Vua Hn khen l ngi bit gi ngha, bn v Triu vng m rm r ra qun: sai Vng Khi em qun ra huyn D Chng; Hn An Quc em qun ra huyn Ci K nh Mn Vit. By gi qun Hn cha vt qua Ng Lnh, Snh xut qun chng c vi nh Hn. Em Snh, l D Thin, cng vi h hng git Snh, ri u hng. Vng Khi ng qun li, sai ngi v bo vi nh Hn. Vua Hn sai Trang Tr sang by t ch cho Triu vng nghe. Triu vng khu u, ni: "Thin t v qu nhn4 m dy qun git Mn Vit vng, qu nhn du phi cht cng khng n n bo c", bn cho con l Anh T sang lm con tin. Ri Triu vng bo Trang Tr: "Nc ti mi b gic cp; s thn c v trc i, qu

    1 Mt th v c bin trng nh ngc, c vn tia ta, bng lng, sch s, ng yu. C nhn dng lm tin t. 2 Nguyn vn l "qu ", tc su cy qu to bng ngn tay tr, mu ta m thm, ngm mt, dng lm mt mn n rt qu. 3 Theo lut l i Hn, ch hu i vi thin t, ma xun i chu gi l "triu", ma thu gi l "snh". 4 Li khim tn ca vua th hu i c t xng mnh, ni mnh l ngi t ti c.

  • 16 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    nhn ang ngy m lo sm sa hnh trang, s vo yt kin Thin t y!". Trang Tr v ri, qun thn u can Triu vng: "Nh Hn em qun git Snh, l c mun cho nc Vit ta phi kinh s nao nng. V li, c tin 1 c dn li rng: i vi nh Hn ct ng tht l; nhng rt li ch c nghe li ngon ngt m vo yt kin v h vo th khng v c u. y l lm vo tnh th mt nc". Triu vng mi co bnh, cui cng khng vo chu.

    Nm Bnh Thn (125 tr.c.ng.) (Triu Vn vng nm th 12; Hn, nm Nguyn Sc th 4).

    Triu vng H cht, con l Anh T ln ni ngi.

    Vn vng au nng. Thi t Anh T t bn Hn v; n y, ln ni ngi, y l Minh vng, truy t tn thy cho Triu vng H l Vn vng.

    Nm inh T (124 tr.c.ng.) (Triu Minh vng nm th 1; Hn, nm Nguyn Sc th 5).

    Nh Triu dng L Gia lm thi ph. Nm Mu Ng (123 tr.c.ng.) (Triu Minh vng nm th 2; Hn, nm Nguyn Sc th 6).

    Triu vng lp C Th lm hong hu, con th l Hng lm th t.

    Trc kia, Minh vng cn l th t, vo lm con tin bn Hn, t Trng An, c ly nng C Th, ngi huyn Hm an, sinh con l Hng. Kp khi ln ngi, vng dng th sang Hn, xin lp C Th lm hong hu. Hng lm th t. Nh Hn thng sai s sang khuyn bo vng vo chu. Vng s vo chu, chc mnh s phi theo php nh Hn, b lit vo hng ni ch hu. Vng c co bnh, khng theo li d ca vua Hn, ch sai con l Th Cng vo lm con tin.

    Nm Mu Thn (113 tr.c.ng.) (Triu Minh vng nm th 12; Hn, nm Nguyn nh th 4).

    Triu vng Anh T cht. Con l Hng ln ni ngi.

    Truy t tn thy cho Triu vng Anh T l Minh vng. Hng l con th ca Minh vng; m l C Th, ngi Hn. Hng tr v c mt nm, b by ti l L Gia git cht, tn thy l Ai vng.

    Nh Hn sai s sang d Triu vng vo chu.

    Hng ln lm vua, tn m l C Th lm thi hu. Trc kia, C Hu khi cha ly Minh vng, tng t thng vi An Quc Thiu Qu (An Quc l h, Thiu Qu l tn), ngi t B Lng. n nm ny, nh Hn sai Thiu Qu sang d bo vng v thi hu vo cu, li sai bn bin s gin i phu l Chung Qun gi vic du thuyt, dng s l Ngy Thn gip vic quyt nh, v y l L Bc c em qun ng Qu Dng i tin s gi. By gi vng cn th di; C Hu li t thng vi Thiu Qu. Ngi nc u bit r chuyn, nn nhiu ngi khng theo v vi C Hu. C Hu s trong nc ni lon, mun da vo uy quyn nh Hn, khuyn vng v cc quan nn ph thuc vo Hn. Nhn c Hn s y, thi hu lin dng th xin lit vo hng ni ch hu: c ba nm mt ln vo chu, xa b ca quan i ni bin gii. Vua Hn ng thun, ban n bc cho tha tng L Gia v cc n cho ni s, trung y v thi ph; cn cc quan chc khc u c t xp t. T b nhng hnh pht thch ch vo mt v xo mi; dng php lut nh Hn. V chnh t th theo nh cc ni ch hu; t s gi ng trong nc trn th v v v.

    Li ph - Vic lm ca Hn V so vi Hn Vn , ng chnh ng (ch Vn ), ng qu quyt (ch V ), khc hn nhau ri, nhng vi vic ngha m V lm trong khong nm Kin Nguyn (140-135 tr.c.ng.)2 li tht tri nhau qu! Th m Bc s khen V l mt vua c "ti ln, mu cao", vy ra cho rng nh th l xng ng ri sao?

    1 Ch Triu . 2 Ch vic Hn V gip Triu vng nh Mn Vit vng.

  • 17 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Nm K T (112 tr.c.ng.) (Triu Ai vng nm th nht; Hn, nm Nguyn nh th 5).

    Thng 11, ma ng. Thi ph nh Triu l L Gia git Triu vng Hng v thi hu C Th; li git c s gi nh Hn, ri lp Thut Dng hu1 Kin c ln lm vua.

    Triu vng v thi hu sm sa hnh trang, em nhiu l vt qu trng lm l vo chu vua Hn. By gi t tng L Gia c tui, tng gip ba triu vua, h hng lm quan to n hn by mi ngi, cc con trai u ly cng cha, cc con gi th g cho con em h nh vua hoc thng gia vi Tn vng Thng Ng. L Gia trong nc rt c lng ngi. L Gia thng can ngn Triu vng ch c ph thuc vo nh Hn, nhng vng khng nghe. V th, ng c lng phn bn, thng co bnh, khng hi kin vi s gi nh Hn. S gi vn nh git ng nhng cha c th lc lm c. Triu vng v thi hu s bn L Gia khi s trc, nn mun da uy quyn s gi nh Hn mu git bn L Gia, bn t tic, mi s gi n ung ru, cc quan i thn u ngi hu. Em L Gia lm tng, em qun ng ngoi cung. n lc n tic, thi hu bo L Gia: "Nam Vit ph thuc vo Hn l li cho nc, vy m tng qun cho l bt tin l c lm sao?". Ni vy ct khch cho s gi tc gin, song s gi h nghi, gi ming; chng ai dm hnh ng. L Gia lin ng dy, i ra. Thi hu ni gin, toan rt ngn mu m theo, nhng Triu vng ngn li. L Gia lui ra c, lin co bnh, khng vo chu, ngm bn vi cc i thn khi lon. Triu vng khng c git L Gia. L Gia bit th, nn cn chm li n vi thng khng khi s. Thi hu mun c lc git L Gia, li khng sc. Vua Hn hay tin L Gia khng thun, mi sai T Bc tng l Hn Thin Thu v em C hu l C Lc em hai nghn ngi ln vo b ci. L Gia h lnh bo ngi trong nc: "Vng cn t tui; thi hu vn l ngi Hn, li t thng vi s gi nh Hn, chm chm ch chc ni ph, em dng ht c vt qu bu ca tin vng b nh Hn, hng chuc ly ci li chc lt, khng oi n x tc nh Triu, chng c lo ngh n mu chc su xa mun i". By gi L Gia mi cng em em qun s nh git vng v thi hu, li git ht c cc s gi nh Hn. Ri sai ngi i bo cho Tn vng Thng Ng v cc qun p u bit, lp con c Minh vng l Thut Dng hu, tn gi Kin c, ln lm vua.

    Li chua - Kin c: Con c Minh vng, m Kin c l ngi Vit.

    m bng ngn mu: mun dng ngn mu chc m cht L Gia.

    Ma thu. Nh Hn sai bn tng qun L Bc c v Dng Bc em qun sang nh.

    Khi L Gia lp Kin c ln lm vua, th qun ca Hn Thin Thu sang n b ci Nam Vit, ph c vi p nh ri. L Gia bn m ngay mt con ng ti lng cho qun, cn cch Phin Ngung 40 dm, em binh nh git c bn Hn Thin Thu, sai ngi gi c s tit ca nh Hn tr ni Ti thng. Li kho lm nhng li gi tr t ti; ng qun canh gi nhng ni xung yu. Hay tin y, vua Hn sai Phc Ba tng qun, L Bc c, em mt ton qun ra huyn Qu Dng, i xung mn sng Hong Thy; Lu Thuyn tng qun, Dng Bc, em mt ton qun ra huyn D Chng i xung mn sng Honh Ph; Qua Thuyn tng qun, Nghim, em mt ton qun ra huyn Linh Lng i xung mn sng Ly Thy; H Li tng qun, Gip, i xung qun Thng Ng; Tr Ngha hu nc Vit, Qu, em qun ca nc D Lang i xung mn sng Tng Kha. Ri tt c u hi binh Phin Ngung.

    Li chua - Ti thng: Sch n2 c chp: theo sch Nam khang k, ni i D tn l Ti thng.

    Lu thuyn: Theo ng Thiu, by gi mun nh nc Vit, khng i ng thy th khng n c, nn phi ng thuyn ln, trn thuyn c lm ci lu, gi l "lu thuyn".

    1 C sch chp l "V dng".

    2 Tc l S k sch n, gi tt, mt b sch ch gii S k, gm 30 quyn, do T M Trinh, i ng, son.

  • 18 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn I

    Qua thuyn: Theo Trng Yn, ngi Vit dng thuyn ln i trong nc; li v c nn giao long lm hi, nn phi cm cy gio di y thuyn; v th gi l "qua thuyn". Ton (tn ngi) ni rng: Trong th ca Ng T T c ni dng qua thuyn ch l mc v gio mc. Do c tn gi l "qua thuyn".

    H Li: "Li" l tn sng. t Vit, nc chy qua trn bi ct. C thuyt cho rng "Li" l dng nc chy xit.

    Tng qun Nghim, Gip: Nghim v Gip u l tn ngi. S c u khng chp h. Sch Thi bnh hon v k ca Nhc S nh Tng chp l Triu Nghim. Sch Bch Vit tin hin ch chp l Trnh Nghim v in Gip.

    Tr ngha hu Qu: Qu l ngi Vit, S c khng chp h. Sch Bch Vit tin hin ch chp l H Di.

    D Lang: Tn nc. Nay l t Kin Vi thuc B Chu. i Hn, Ty Di, c n hng chc ngi lm qun trng. D Lang l nc ln nht, ngoi ci Thc qun: Pha ng gip Giao Ch, pha Ty gip in Quc. i Hn V , ng Mng dng th ni c th tuyn c hn mi vn tinh binh D Lang, bi thuyn vt sng Tng kha, xut k bt m nh, l mt li dng k binh ch tr nc Vit...

  • 19 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    K h m n h V i t S T h n g G i m Cn g M c Tin Bin

    Quyn th II

    Nm Canh Ng (111 tr.c.ng.) (Triu vng Kin c nm th 1; Hn, nm Nguyn nh th 6).

    Ma ng. Bn L Bc c tin qun nh ph Phin Ngung, ui bt c Triu vng Kin c v L Gia.

    Dng Bc nh Hn em qun tinh nhu trc tin nh hm Tm Hip, ph Thch Mn, bt c thuyn ch lng ca nc [Nam] Vit1. Nhn th, tin qun nh trn, lm nht c uy lc sc bn ca t Vit2, ri dng my vn ngi Vit3, ch Bc c. Bc c v ng xa, nn sau k hn mi n. Khi gp Dng Bc, c hn mt nghn ngi, ri hai bn u tin. Qun Dng Bc tin thng n thnh Phin Ngung. Vua Kin c v thi ph L Gia ng gi trong thnh. Dng Bc t chn ly ch tin li ng mt ng Nam; Bc c ng mt Ty Bc. Gii sm ti, Dng Bc nh bi qun ch, phng la t thnh. Trong thnh vn nghe n uy danh Bc c, li nhn tri ti, khng bit Bc c c bao nhiu qun. Bc c ng doanh tri, ri sai s chiu d nhng ngi ra u hng v u cho h n c thao. Sau li cho v h chiu d ln nhau. Mt mt Dng Bc li c c sc nh, n tang tng sng, ngi trong thnh u ra hng c. Kin c v L Gia, nhn m ti, cng vi my trm ngi trn ra, i v mn bin. Bc c d hi nhng ngi u hng, bit c ch L Gia , sai ngi ui theo. Quan hiu t m T Hong bt c vua Kin c, chc lang nc [Nam] Vit, K, bt c L Gia. Thng Ng vng Triu Quang, ngi cng h vi vua [Nam] Vit, nghe tin qun Hn n, ra u hng. Quan gim qun Qu Lm ca Nam Vit l C ng khuyn d u Vit v Lc Vit u u hng c4. Lc by gi qun ca hai tng H Li v Qua Thun, vi qun D Lang do Tr Ngha hu ch huy, cha n ni, nc Vit b Bc c v Dng Bc dp yn ri. Khi y hai quan s trong nc [Nam] Vit em tru mt trm con, ru mt nghn chung v thn mang s h hai qun Cu Chn, Giao Ch n n hng. Bc c phong cho hai quan s y lm thi ph qun Giao Ch v qun Cu Chn, vn c cai tr dn nh trc. T y Nam Vit thuc Hn.

    Li cn n - Trc kia, nh Triu khi dit c nh Thc, sai hai quan s trng coi hai qun Giao Ch v Cu Chn, th m, v on ny, S c li chp l "ba quan s em s h tch ba qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam ra hng", th thc tri ngc nhau. Nay tra sch Thy kinh ch ca Lch o Nguyn5 c chp: "Nm Nguyn nh th 6 (111 tr.c.ng.), V nh Hn t l s chc y. Sch Giao Ch thnh k6 chp rng:

    1 Ch nc Nam Vit nh Triu. 2 Ring ch a bn Qung ng lc by gi. 3 Ring ch a bn Qung ng lc by gi. 4 Nguyn vn l "u, Lc giai hng".

    5 Lch o Nguyn, tn t l Thin Trng, ngi t Phm Dng i Bc Ngy, lm ng s trung y, c son Thy kinh ch 40 quyn. Sch ny rt c gii vn hc qu trng.

    6 V S Cng mc dn theo mt bn Thy kinh ch khc (Phng bn), nn c vi im d ng nh: Giao Chu ngoi vc k chp l Giao Ch thnh k. Cu "cp nh qun dn h khu b ngh L tng qun..." chp l "cp nh qun dn h b hng L tng qun..." v trn ch "ch Lc tng" khng c ch "ch"... Vy nay, tin tham kho, xin theo mt thin bn khc m dch li c on vn Thy kinh ch y nh th ny: "Nm Nguyn nh th 6 (111 tr.c.ng.) i Hn V , lp l s cho chc y ( huyn Mi Linh). Sch Giao Chu ngoi vc k chp rng: [Nam] Vit vng sai hai s gi coi qun nhn dn hai qun Giao Ch v Cu Chn. V sau, nh Hn sai phc ba tng qun L Bc c nh [Nam] Vit vng L Bc c n Hp Ph, [Nam] Vit vng sai hai s gi a n L tng qun trm con tru, nghn chung ru v s h khu ca dn hai

  • 20 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Vua Triu [] sai hai quan s trng coi dn hai qun Giao Ch, Cu Chn. V sau, nh Hn sai L Bc c sang nh vua [Nam] Vit, qun L Bc c n qun Hp Ph, vua Vit sai hai quan s em tru mt trm con, ru mt nghn chung v s h tch hai qun ra hng. L Bc c phong cho hai quan s lm thi th Giao Ch v Cu Chn, lm ch cc quan Lc tng l nhng ngi cai tr nhn dn nh trc1". Nay ci chnh my iu sai y ca S c.

    Li chua - Tm Hip: Tn t. Sch S k chp l "Hip". t ny pha Ty huyn Thy Hng (thuc tnh Qung ng).

    Thch Mn: Cch huyn Phin Ngung 20 dm v pha Bc. Xa kia, L Gia xp sng chng nh Hn, v th gi l Thch mn.

    ng doanh tri (Vi doanh): Theo Nhan S C, ngha l ng doanh tri ch n ngi n u hng.

    Hiu T M: Theo Nhan S C, chc T M trong mt hiu qun, cng nh chc Tng Qun T M ca mt tng qun i ng.

    Lang K: Theo Mnh Khang, lang: tn chc quan, do nc Nam Vit t t ra. Theo Bch Vit tin hin ch, K l h v tn ngi.

    Gim C ng: Quan gim qun Qu Lm; C ng: h v tn ngi.

    Nh Hn dit nh Triu ri, chia t t lm chn qun, lit lm b Giao Ch.

    Nh Hn bnh c nh Triu, mi ly t t lm chn qun: Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm, Hp Ph, Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam, Chu Nhai, am Nh. Mi qun t mt thi th cai tr. Tn gi "Giao Ch b" c t y.

    Li ph - Xt chung t trc n sau, t ai ca nc Vit ta b mt v Trung Quc n qu mt na, tic rng vua sng ti hin cc triu i cng nhiu ngi li lc him c trn i, m vn khng th no ly li c mt tc, l vic ng n hn lm! Th mi bit vic thu hi t ai mt, t i trc l vic kh, ch khng nhng ngy nay m thi. Tht ng thng tic.

    Li bn ca Ng Th S - T khi V nh Hn dit nh Triu, ly t ca nh Triu, t ra chn qun: Chu Nhai, am Nh trong bin. Hai qun y hp vi cc qun Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam, Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm v Hp Ph u lit lm b Giao Ch. (Theo Qun quc ch trong Hu Hn th, k t Giao Ch tr xung, 7 qun gm 55 huyn u thuc b Giao Ch). Sau cha tng chia s, mi n nh Ng mi chia Giao Chu, t thm Qung Chu. Nh ng mi t An Nam h, l s qun Giao Ch, do ba qun Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam mi ring hn l An Nam. V i Hn, chn qun ny u thuc v Nam Vit, Triu chuyn gi quyn hnh trong cc t ny; duy c ba qun Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam (theo cc s sch trnh by, ch c hai qun Giao Ch, Cu Chn thi, cn Nht Nam mi n i Hn mi tch ra. y chp lm 3 qun l lm) th dng ba (ng phi ni l hai) quan in s qun lnh cai tr. Khi nh Triu b nh Hn dit, ba (nn ni l hai) quan in s em s inh ra u hng. Nhn th, nh Hn t ra cc chc th v y gi c t Nam Vit l Giao Ch. C l trong chn qun y ba qun thuc Giao Chu, cn su qun thuc Qung Chu.

    Li chua - Chn qun: Theo a l ch trong Tin Hn th, chn qun y nh sau:

    qun. L Bc c phong hai s gi lm thi th Giao Ch v Cu Chn. Cc Lc tng li lm ch, cai tr nhn dn nh c". (Thy kinh ch, quyn 37, tr. 62).

    1 Xem ch thch 3, 4 trang trc.

  • 21 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Qun Nam Hi thng tr 6 huyn: Phin Ngung, Bc La, Trung Tc, Long Xuyn, T Hi, Yt Dng.

    Qun Thng Ng thng tr 10 huyn: Qung Tn, T Mc, Cao Yu, Phong Dng, Lm H, oan Kh, Phng Thng, Ph Xuyn, L Ph, Mnh Lng.

    Qun Ut Lm thng tr 12 huyn: B Sn, An Qung, A Lm, Qung Ut, Trung Lu, Qu Lm, m Trung, Lm Trn, nh Chu, Tng Thc, Lnh Phng, Ung K.

    Qun Hp Ph thng tr 5 huyn: T Vn, Cao Lng, Hp Ph, Lm Don, Chu L.

    Qun Giao Ch thng tr 10 huyn: Lin Th1, An nh, Cu Lu, Mi Linh, Khc Dng, Bc i, K T, Ty Vu, Long Bin, Chu Din.

    Qun Cu Chn thng tr 7 huyn: T Ph, C Phong, Bng, D Pht, Hm Hoan, V Thit, V Bin.

    Qun Nht Nam thng tr 5 huyn: Chu Ng, T nh, L Dung, Ty Quyn, Tng Lm.

    Nam Hi: Qun c ca Tn. Xem thm An Dng vng, nm th 44 (Tb.I, 11).

    Thng Ng: i Tn, thuc t qun Qu Lm, nay l Ng Chu.

    Ut Lm: i Tn, thuc t qun Qu Lm nay thuc t Qung Ty.

    Hp Ph: i Tn, thuc t Tng qun, nay l t Lim Chu.

    Giao Ch, Cu Chn: u xem Triu V vng nm th 10 (Tb.I, 12).

    Nht Nam: Xa kia l b Vit Thng. i Tn, l t Tng qun. i Triu, thuc qun Cu Chn. u i Hn, tch ra t lm Nht Nam. Cc i Ng, Tn, Tng vn nguyn th. Sau b Lm p chim mt. i Ty bnh Lm p, ly t y t lm ng Chu, ri i lm qun T nh. Sau na mt vo t Chim Thnh, by gi l t Qung Bnh v Qung Tr. Theo Nhan S C, Nht Nam ngha l v pha Nam mt tri, tc gi l m ca v phng Bc hng v chiu mt tri. Nh Thun ni: ng lc gia tra, mt tri trn bng, ng gia u mnh, nn gi l T nh.

    Chu Nhai: trong bin ln, gn bn b bin. i ng i Chu Nhai lm Nhai Chu; by gi l t Nhai Chu thuc ph Qunh Chu nh Thanh.

    am Nh: Cng l mt bi ni trong bin ln. i ng i gi am Chu; nay l t am Chu thuc ph Qunh Chu nh Thanh.

    Nh Triu n y mt. K t Triu V vng nm Gip Ng ln lm vua, n Thut Dng vng nm Canh Ng mt nc, tt c c chn mi by nm (207 n 111 tr.c.ng.).

    Nm Tn Mi (110 tr.c.ng.) (Hn, nm Nguyn Phong th 1).

    Triu Hn dng Thch i lm th s b2 Giao Ch.

    Theo ch nh Hn, vin quan gi chc chu c quyn thng lnh c cc qun thuc chu mnh. Chn qun ca Giao Ch, tr hai qun Chu Nhai v am Nh trong bin khng k, cn 7 qun thuc Giao Ch, do Thch i lm th s trong c b. V thi Ty Hn, tr s ca th s Long Uyn; thi ng Hn, tr s Mi Linh.

    1 y theo Cng mc chua m l "Lin th" (c.2, t.5). Nhng Phng nh a ch quyn 1 t 11b c cho bit rng:

    Nguyn Hn ch m l La L; n i Nam T v vit lm, nn ngi sau mi lm l Lin v c l th. 2 y chc l c s nhm ln. Th s l chc quan ng u mt chu (b). Nh Hn bt u t t nm Nguyn Phong th 5

    (106 tr.c.ng.). Nm Tn Mi, Nguyn Phong th 1 (110 tr.c.ng.). Thch i khng th lm th s Giao Ch c.

  • 22 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Li cn n - Ch nh Hn, chu th t th s, qun th t thi th. S c chp: "Thch i lm thi th chn qun". C l no mt ngi m lm vic cai tr c chn qun? Nay theo bn s ca Ng [Th] S, ci chnh li. Li cn vic: khi nh Hn t b Giao Ch, l s Lin Th, nm Nguyn Phong th 5 (106 tr.c.ng.) di tr s sang huyn Qung Tn qun Thng Ng. n nm Kin An th 15 (210), ng l s huyn Phin Ngung. Nh Ng li di l s sang Long Bin, cn l s c (ch Phin Ngung) t lm Qung Chu. Nh th th v i Ty Hn cha h ng l s Long Uyn; i ng Hn cha h ng l s Mi Linh. Vic ny e rng S c chp lm, nhng cng hy ghi li tra xt.

    Li chua - Lin Th: Tn huyn, thuc qun Giao Ch; nay x Lng Kh, huyn Siu Loi, Bc Ninh, cn c vt c thnh xa.

    Long Uyn: Tc l Long Bin, tn hiu v i Hn, thuc qun Giao Ch, tr s ca qun v thi ng Hn. Theo sch Thy kinh ch, nh Hn, nm Kin An th 13 (208), khi mi p thnh, c ging giao long ln i ln li hai bn b sng; nhn th i gi l Long Uyn. Nh L ng kinh y, i tn l Thng Long; nh Trn, nh L cng ng kinh y c. By gi l tnh thnh H Ni.

    Mi Linh: S c chua l An Lng thuc Sn Ty. Sch D a ch ca Nguyn Tri chp rng: Mi Linh tc l huyn Phc Th (xa l Phc Lc). Trong sch Vn i loi ng, L Qu n chp: Mi Linh tc l t Phong Chu. Li ni: Mi Linh tc l An Lng. Theo a l ch trong ng th, Mi Linh a phn hai huyn Phc Lc v ng Lm. Sch Vn hin thng kho chua rng: "Cc t Gia Ninh, Tha Ha v Tn Xng u l t huyn Mi Linh i Hn. Li cn ng th chp: Phong Chu thng tr nm huyn: Gia Ninh, Tha Ha, Tn Xng, Cao Thng, Chu Lc. Vy th Mi Linh tc l Phong Chu mi phi.

    Huyn Qung Tn - Theo sch Phng d k yu, Qung Tn thuc qun Thng Ng; nay i lm huyn Thng Ng thuc ph Ng Chu.

    Nm K Su (29 s.c.ng.) (Hn, Quang V, nm Kin V th 5).

    Quan mc1 Giao Ch l ng Nhng sai s sang cng hin triu Hn.

    Cui i Vng Mng, quan mc Giao Ch, ng Nhng, cng nh cc qun khc, ng bin gii, gi ly t qun ca mnh. Tng nh Hn, l Sm Bnh, vn quan thn ng Nhng, gi th cho ng Nhng k r uy c nh Hn, by gi ng Nhng mi bo thi th Giao Ch l Tch Quang v cc thi th cc qun khc nh l bn Mc, v.v... sai s sang cng hin nh Hn. Vua Hn phong c cho mi ngi y tc hu.

    Li chua - Giao Ch: Xem Triu V vng nm th 10 (Tb.I, 20).

    Nh Hn dng Nhm Din2 lm thi th3 qun Cu Chn.

    Theo Hu Hn th, hi u nm Kin V (25-39 s.c.ng.), Nhm Din c triu ra lm thi th qun Cu Chn. Tc Cu - dn lm ngh sn bn, khng bit dng tru cy rung, nn nhn dn phi ong n qun Giao Ch, thng b khn kh thiu thn. Nhm Din mi sai rn c lm rung, dy dn khai khn t hoang, rung nng mi ngy mi m rng, nhn dn u c no .

    1 Mc l chn dt. Quan mc Giao Ch tc l ngi chn dt dn qun Giao Ch. y ch chc quan ng u mt qun, tc

    Thi th. 2 Ch "Nhm" h ca Nhm Din chp y, cng nh h ca Nhm Hiu chp quyn I, m l nhm nh ta thng c, nhng

    v t dng, th s Trung Quc v i Vit s k ca ta u chp nhn bn nhm i Vit s k ton th th bt nt s ch nhm i, cn sch Cng mc ny th bt ch nhm i m ch chp nhm ___, v s thn triu Nguyn king tn hy T c.

    3 Chc quan ng u mt qun do nh Hn t ra t nm Nguyn Phong th 5 (106 tr.c.ng.).

  • 23 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Li na, dn Lc Vit by gi khng c l php g v vic ly v g chng. Nhm Din mi gi th i cc thuc huyn, nhng ngi con trai t 20 n 50 tui, con gi t 15 n 40 tui, c theo tng hng tui, phi i la th ly nhau; ngi no ngho khng lo c l ci th c tr cp. Khon tr cp y do cc vin chc t trng li tr xung bt mt phn lng bng gip cho. Ngay lc by gi c ti hn hai nghn ngi ly nhau. Nm y ma ha gi thun, thc la phong ng. T y, nhng ngi sinh ra con ci by gi mi bit con ci l dng di nh no. H u ni rng: "Ta c c a con ny l nh c ng Nhm". Nhiu ngi ly ch "Nhm" t tn cho con.

    Nhm Din lm quan c bn nm, c vua Hn gi v. Ngi qun Cu Chn lp sinh t th sng Nhm Din.

    Trc kia, v i Hn Bnh (1-5 s.c.ng.), Tch Quang, ngi t Hn Trung lm thi th Giao Ch, em l ngha dy dn. Hi u nin hiu Kin V, Tch Quang c phong Dim thy hu. Phong tc hoa h lan trn t Lnh Nam l bt u t i hai thi th ny.

    Li chua - Nhm Din: Ngi huyn Uyn, thuc Nam Dng.

    Li ph - Triu vn l ngi Trung Quc, lm vua trn nc Nam Vit v truyn ni ngt trm nm. Xem bc th tr li Vn nh Hn th Triu vn l ngi c hc thc; c l no li cha bit dy dn php cy cy v l gi th m phi i bt u t hai thi th y? Hung chi, li bo ng thi c ti hn hai nghn ngi ly nhau. Xem th thy r rng ghi chp tht thc, khng tin.

    Nm Gip Ng (34 s.c.ng.). (Hn, nm Kin V th 10). Triu Hn dng T nh lm thi th Giao Ch.

    Nm Canh T (40 s.c.ng.). (Hn, nm Kin V th 16).

    Thng 2, ma xun. Ngi con gi qun Giao Ch l Trng Trc khi binh nh ui thi th T nh; t lp lm vua.

    Vng vn h Lc, li c mt tn h na l Trng. L con gi quan lc tng huyn Mi Linh, qun Giao Ch, v l v Thi Sch1 ngi huyn Chu Din, b l ngi rt hng dng. Lc by gi thi th T nh cai tr tham lam v tn bo, git mt chng b. B bn cng vi em gi l Trng Nh dy qun, nh hm ch chu l. T nh phi chy v Nam Hi. Qun B i n u, nh gi lt n y. Cc dn tc man, l Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph u hng ng theo. Ly li v dp yn c 65 thnh t Lnh Nam. B t lp lm vua, ng Mi Linh. Cc th s, thi th qun Giao Ch u ch bo ton c mnh thi.

    Li chua - Huyn Chu Din: t t i Hn, thuc qun Giao Ch; nh ng i lm Din Chu; nh L i lm ph Tam i. By gi l t ph Vnh Tng tnh Sn Ty2.

    Nm Tn Su (41 s.c.ng.). (Hn, nm Kin V th 17).

    Thng 12, ma ng. Nh Hn phong M Vin lm Phc Ba tng qun, Lu Long lm Ph tng, c xut bn Lu Thuyn Tng qun l on Ch, sang nh Trng Vng.

    Nh Hn cho rng Trng th t xng lm vua, em qun nh cc thnh p, lm cho cc ni bin gii b kh s, bn bt cc t Trng Sa, Hp Ph v Giao Ch sm sa xe, thuyn, sa sang cu ng, khi thng cc khe sui, cha sn lng thc; phong M Vin lm Phc ba Tng qun, Ph Lc hu Lu Long lm Ph tng, c xut bn Lu thuyn Tng qun l on Ch sang nh Trng Vng.

    Nm Nhm Dn (42 s.c.ng.). (Hn, nm Kin V th 18). 1 Trong Thy kinh ch quyn 37, t 62 chp chng b Trng tn l Thi: "... Chu Din lc tng t danh Thi, sch Mi Linh lc tng

    n danh Trng Trc vi th...": Con Lc tng Chu Din, tn l Thi, hi ly (sch) con gi lc tng Mi Linh, tn l Trng Trc, lm v.

    2 Nay l tnh Vnh Phc.

  • 24 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Thng 3 ma xun. Qun M Vin n Lng Bc, cng qun Trng Trc nh nhau v ph tan c. Trng Trc lui gi t Cm Kh.

    M Vin ven theo ng bin tin qun, qua ni n cy, i hn nghn dm n Lng Bc, nh nhau vi qun Trng vng. Trng vng thy th qun bn Hn mnh nhiu, t ngh qun mnh hp, s khng th chng li c. Qun ca b cng cho rng b l n b, khng ch ni vi Hn; v th qun b t tan v.

    Li chua - Lng bc: Cn c tn l Dm m, v pha Ty con ng mt Ty thnh i La. V i L, i gi l Ty H tc l H Ty tnh H Ni ngy nay.

    Cm Kh: Sch Thy kinh ch ca Lch o Nguyn chua rng: Theo sch Vit ch, Cm Kh l Kim Kh, pha Ty Nam huyn Mi Linh. Theo sch Nam Vit ch ca Thm Hoi Vin, Trng Trc chy vo trong hang Kim Kh, hai nm mi bt c. Theo sch Ph Nam K ca Trc Chi, trn ch khe ni nc chy xi vo gi l hang. Chng hoi thi t L Hin chua rng tc l t huyn Tn Xng, thuc Phong Chu by gi. Theo th, th Cm Kh phi vo a ht Vnh Tng tnh Sn Ty, nhng cha r ch l ni no. S c cho l huyn Chn Lc thuc Ngh An l nhm.

    Nm Qu Mo (43 s.c.ng.). (Hn, nm Kin V th 19). Thng Ging, ma xun. Trng Trc cng em gi l Nh c chin vi qun n. Hai b b thua v mt.

    Trng vng cng em gi l Nh c chin vi qun Hn, qun v, th c, u b tht trn cht. M Vin ui nh tn qun ca hai b l bn Dng (ch "Dng" trong Hn th chp ch l d), n huyn C Phong th hng phc c h. M Vin lp ct ng ghi a gii tn cng ca nh Hn. Khi M Vin v ri, ngi trong nc thng nh Trng vng, lp n th b.

    Li ph - Hai b Trng thuc phi qun thoa, th m hng hi quyt tm khi ngha, lm chn ng c triu nh Hn. Du rng th lc c n, khng gp thi th, nhng cng lm phn khi lng ngi, lu danh s sch. Ka nhng bn nam t ru my m chu khp np lm ti t ngi khc, chng cng mt dy thn cht lm d!

    Li chua - C Phong ______: Cn c t dng l C Phong _____. Tn t, do Hn t ra, thuc qun Cu Chn. i Tam Quc, nc Ng 222-280 i lm huyn Di Phong. T sau i Tng (420-479), i T (479-502), y l l s ca qun Cu Chn. Nh Ty (581-619), bnh c triu Trn1, b qun Cu Chn, ly huyn y cho thuc Ai Chu. u i ng (618-907), t y l thuc Nam Lc Chu. u nin hiu Thin Bo (742-755) b tn t y, cho vo huyn Nht Nam. Theo sch Giao Chu k ca Tng Cn, huyn C Phong c ni, c n m thng thy tru vng hin ra. Li ni trn ni y c hang gi, ca hang thng c gi thi. By gi v a ht tnh Thanh Ha. S c chp l a gii chu V Ninh thuc Bc Giang l lm.

    Ct ng: Sch Thy Kinh ch ca Lch o Nguyn chp rng: M Vn Uyn (M Vin, tn t l Vn Uyn), dng ci mc ng lm gii hn cui cng ca t pha nam Trung Quc. Mc ng y tc l ct ng. Theo Ty s, Lu Phng khi i nh Lm p, qua ct ng ca M Vin, i v pha naam tm ngy th n quc Lm p. Trong khong nin hiu Nguyn Ha (806-820) i ng, An Nam h l M Tng li lp hai ct ng ch M Vin dng ct ng trc, t ra mnh l dng di con chu Phc Ba2. Theo sch Thng in ca Hu, t nc Lm p i v pha nam, i thy, i b hn hai nghn dm n y c nc Ty Di l ch M Vin dng hai ct ng nu a gii y. Theo Tn ng th, chu Bn Lng ca Lm p, pha Nam l nm bi ln, c ni "ct ng" (ng tr sn), hnh ni nh ci lng dng nghing, v pha Ty c nhiu ni , pha ng l bin ln. Ct ng l do M Vin

    1 Trn (557-589) l mt triu i thuc Nam triu (Trung Quc) b Ty dit nm 589. 2 Ch M Vin, v khi sng, Vin c phong lm Phc Ba tng qun.

  • 25 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    dng ln1. Theo sch Thi bnh hon v k ca Nhc S i Tng, M Vin i nh Lm p, i t Nht Nam hn 400 dm n Lm p, li i hn 20 dm na c nc Ty Di. Vin n nc y ri lp hai ci ct ng ni phn gii gia Tng Lm v Ty Di. V ng thy, i t Nam Hi hn 3000 dm n Lm p, ri n ct ng Giao Chu phi 5000 dm na. Sch Nht Thng ch nh i Thanh c chp: Tng truyn (ct ng) v ng C Sm chu Khm, M Vin c th rng: "ng tr chit, Giao Ch dit", ngha l "Ct ng y gy th Giao Ch b dit", nn ngi Vit i qua di chn ct ng y c ly bi p ln mi thnh g ng cao. v s ct ng y b gy.

    Nay xt d s thy c chp tnh Ph Yn c sng Din. Pha Nam sng y c bi ln. Pha Ty Nam bi y c ni Thch Bi. Ni ny chu vi ti mi dm; pha Ty tip i Lnh, nhiu rng trng ip, pha ng ra mi b bin. Trn nh ni y c mt phin tr tri cao hnh nh b ch dc. Thao li ghi chp trong cc sch Thng in, ng th, ng rng ct ng c th ch y. Ch c mt iu, mt phin tr tri trn nh ni y, cao chng 10 trng, rng ti 6,7 trng. Nhn dn quanh ni y ni rng phin trn nh ni l mt chm t nhin, khng phi ca ai lp thnh c. Vy e rng ta khng th bo y l ct ng. Sch Thy kinh ch c ni: ni sng bin i, ct ng b l mt vo trong bin. L y c l ng.

    n Trng vng: x Ht Mn, huyn Phc Th2 ngy nay.

    M Vin nh Hn p thnh Kin Giang.

    V thy huyn Ty Vu c n ba vn ba nghn h, M Vin xin chia ra lm hai huyn Phong Kh v Vng Hi. Vua Hn y cho M Vin li lp thnh quch, t tnh p (xm lng), p thnh Kin Giang Phong Kh. Thnh ny hnh trn nh ci t kn, nn gi l thnh Kin Giang. Ba nm sau, M Vin v nc. T y v sau, tri qua cc i Minh (58-75 s.c.ng.), Chng (76-88), Hoa (89-105), Thng (106), An (107-125) gm 5 i vua, cng tm mi hai nm, m ch thy v i Minh c L Thin, ngi huyn Nam Dng, lm thi th Nht Nam c lng yu dn, lm chnh s c n hu vi dn, hp dn c ngi phng xa. V sau, L Thin i i lm thi th Cu Giang. Cc quan li c ti gii ca my i vua Hn ch thy ni c mt L Thin. c l l nhng thiu st ca vic ghi chp s sch vy.

    Li chua - Thnh Kin Giang: Theo i Thanh Nht thng ch, thnh Kin Giang, thnh Vng Hi u huyn An Lng. Khong nm Kin V (25-56), trong khi M Vin nh Hn sang bnh Giao Ch, p hai thnh y huyn Phong Kh v huyn Vng Hi.

    Huyn Ty Vu: Do nh Hn t, thuc qun Giao Ch.

    L Thin: Theo c hnh truyn (truyn nhng ngi c c tnh c bit) trong Hu Hn th, L Thin l ngi c hnh c ngha. V thi Quang V (25-57), L Thin c triu lm chc thi t X Nhn. V thi Minh (58-75), Thin c c lm quan Cng ph; v c ti gii quyt vic phin kch, c thng lm thi th Nht Nam. V lm chnh s theo ng n hu, yu mn nhn dn, hp dn c ngi phng xa, Thin c thng lm thi th Cu Giang, nhng cha n ni th b bnh mt.

    Nm Nhm Dn (102). (Hn, Ha , nm Vnh Nguyn th 14).

    Nh Hn bt u t ra quan tng binh trng s Tng Lm.

    Theo Hu Hn th, trc kia, huyn Tng Lm thuc qun Nht Nam em hn ba nghn ngi cp bc nhn dn, t c cc dinh th cng; cc qun huyn em qun ra nh, chm c ngi

    1 Xem thm Phng nh a ch loi, quyn 2, t 34-36, ch kho v "thuyt ng tr". 2 Thuc x Ht Mn, huyn Phc Th, tnh H Ty.

  • 26 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    ng u, cn d ng ra hng c. By gi mi t ra quan tng binh trng s Tng Lm, phng mi lo bin lon.

    Li chua - Tng Lm: Tn huyn, nguyn thuc qun Nht Nam; cui i Hn, l t nc Lm p.

    Tng binh Trng s: Tn chc quan ng qun Nht Nam (theo sch Thp tam chu ch ca Hm Nhn).

    Nm Gip Dn (114). (Hn, An , nm Nguyn S th 1).

    Thng 2, ma xun. Qun Nht Nam t nt x ra.

    Sch Cng mc (Trung Quc) chp rng: qun Nht Nam t nt x ra di hn trm dm.

    Nm Bnh T (136). (Hn, Thun , nm Vnh Ha th 1).

    Nh Hn dng Chu Xng lm th s Giao Ch.

    Trc kia, thi th Chu Xng cho rng qun Giao Ch ngoi phm vi chn chu1, v xa mi v ngoi Bch Vit2, nn dng biu xin t chc phng b3; n by gi vua Hn mi dng Chu Xng lm th s qun Giao Ch, trng coi c cng vic cc qun huyn.

    Li cn n - Thin Bch quan ch trong Hu Hn th chp rng: 12 chu ngoi (ngoi chn chu, Trung Quc), mi chu t mt th s, phm trt lng bng l su trm thch4. Bi v bt u t V t ra 13 th s, dng 6 iu trong chiu th xt cng vic th s cc chu, vch ra vic lm tri php. Th s tc cng nh gim qun ng s i Tn vy. n i Thnh , nm Tuy Ha th nht (8 tr.c.ng.), triu nh cho rng chc th s di hng i phu m li trng coi vic cc quan n lng ti hai nghn thch, th khng hp vi chc v khinh, trng; v th mi thay i t ra chc chu mc. Chc ny vo bc lng hai nghn thch, a v lin di hng cu khanh. i Ai , nm Kin Bnh th 2 (5 tr.c.ng.) b chc chu mc, li t th s. Nm Nguyn Th th 2 (I tr.c.ng.), li t chu mc. i Quang V nm Kin v th 18 (42 s.c.ng.), li t mi hai th s, mi th s ng u coi gi mt chu. Mt chu trong thuc v quan (binh l) t l hiu y. n i Linh , khong nm Trung Bnh (184-189), bn phng u c gic ni ln, l v uy quyn ca th s qu nh. V vy, li i t lm chc mc b, chn cc quan thng th vo hng khanh b i lm chu mc. Khng bao lu, Hin li b Giao Chu thuc v Kinh Chu, nhng chu mc l Lu Biu li t t ra chc th s. Vic va c chu mc va c th s l bt u t y. Nh th th cc chc quan cai tr t ra ( Giao Chu) c khi gi l th s, c khi gi l chu mc, du trc sau hoc theo c hoc thay i, tn gi khc nhau, nhng cng vn l mt chc quan ng u coi cc hng qun huyn.

    n nh ci tn gi l Giao Chu, xt theo sch Cng mc (Trung Quc) th t nm Kin An th 8 (203) tr v sau, mi gi l Giao Chu, cn trc y ch gi l quan mc Giao Ch, quan th s Giao Ch. Kho thm sch Tn Ch, thy chp: khong i Hn Thun (126-144), thi th Giao Ch l Chu Xng xin lp t Giao Ch lm mt chu; triu nh bn nh khng nghe, li phong Chu Xng lm th s Giao Ch. n i Hin , nm Kin An th 8 (203), th s Trng Tn v thi th S Nhip cng nhau dng biu xin lp lm chu. Lc triu nh Hn mi t Giao Ch lm Giao Chu,

    1 i c, Trung Quc chia thin h lm chn chu, tn cc chu mi i c hi khc nhau, nh: K, Duyn, Thanh, T, ng, D,

    Lng, Kinh, Dng, l ch nh H; K, Duyn, U, T, ng, D, Dinh, Kinh, Dng, l ch nh n; K, Duyn, Thanh, U, ng, D, Tinh, Kinh, Dng, l ch nh Chu. Tm li, chn chu l khu vc trung nguyn ca Trung Quc.

    2 i c nhng t Giang, Chit, Mn, Vit l chng tc ngi Vit , nn gi chung l Bch Vit. Nh U Vit Chit Giang; Mn Vit Phc Kin; Dng Vit Giang Ty; Nam Vit Qung ng; Lc Vit Vit Nam; v.v...

    3 Tn mt chc quan to i c, ng u cc ch hu trong mt phng. 4 n v ong lng xa ca Trung Quc. Mi thch n 10 354 688 cng thng (lt).

  • 27 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    phong Trng Tn lm quan mc Giao Chu. Tn gi l Giao Chu thc bt u t y. Th m S c, vo nm Kin V th 5 (29), chp rng quan mc Giao Chu l ng Nhng sai s sang cng hin nh Hn; vo nm Vnh Ha th 2 (137), chp rng Trng Kiu lm th s Giao Chu. Chp nh th, l cha chu tra xt k. Nay xin ci chnh li.

    Li chua - Su iu: iu th nht: Nhng nh cng ho chim rung vn tri php, cy mnh nn ngi yu, ly nhiu ngi bt nt t ngi. iu th hai: cc quan bc lng hai nghn thch khng vng theo chiu th m tun gi php tc, tri php cng, tho ring mnh, v vt ca dn lm s gian phi. iu th ba: Cc quan bc lng hai nghn thch khng lo ngh xt cc n nghi ng, ch nghe tin phao buc ngi ta vo ti cht, ght ai th pht, yu ai th thng, phin nhiu tn bo, git hi dn en, lm cho nhn dn on ght. Nhn dp ni l nt, phao n cc tin sai ngoa. iu th t: Cc quan bc lng hai nghn thch tuyn b khng cng bng, a dua vi ngi mnh yu, ght b nhng ngi ti gii, tin yu k gian ngoan. iu th nm: Cc quan bc lng hai nghn thch, nhng con em cy mnh quyn th, thnh thc quan trn. iu th su: Cc quan bc lng hai nghn thch lm tri php cng, b ng vi ngi di, v ha vi k cng ho, thng nhau n tin ly ca, hi n chnh lnh.

    gim qun, huyn: Trng Cu Thiu ni rng: "Nh Hn t th s Giao Ch cai tr An Nam, trng coi c vic hnh chnh by qun: Nam Hi, Ut Lm, Thng Ng, Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph.

    Nm inh Su (137). (Hn, nm Vnh Ha th 2).

    Thng t, ma h. Ngi Man Tng Lm qun Nht Nam, l Khu Lin, lm phn.

    Theo sch Hu Hn th, ngi Man ngoi ci xa thuc Tng Lm qun Nht Nam, l bn Khu Lin, em vi nghn ngi nh huyn Tng Lm, t thnh quch cng s, git ngi trng li. Th s qun Giao Ch l Phn Din em hn mt vn qun hai qun Giao Ch v Cu Chn n y cu vin. Qun s s i xa, quay li nh ni ph l. Phn Din du c nh ph c bn qun s lm phn, nhng th lc qun Man mi ngy mt mnh.

    Li chua - Khu Lin _____: H tn ngi Man Sch Tn th v Cng mc tp lm u chp l ch _____ (Khu Lin): C l v ch Lin ___ ng m vi ch ___ ... nn mi lm ch n ra ch kia y thi.

    Nm Mu Dn (138). (Hn, nm Vnh Ha th 3).

    Thng t nhun, ma h. Nh Hn dng Trng Kiu lm th s Giao Ch, Chc Lng lm thi th Cu Chn, chiu hng nhng m gic ngi Man. t Lnh Nam u yn c.

    Sch Hu Hn th chp rng: Lc by gi th ng s1 Gi Xng sang c vic qun Nht Nam, lin cng vi cc chu qun hp sc li nh bn Khu Lin. nh khng c, li b bn Khu Lin nh li v bao vy. Hn mt nm, qun Hn thiu lng n. Vua Hn ly lm lo, triu tp cc cng khanh, trm quan v t to bn ph, hi v phng k i ph. Mi ngi u bn nn sai tng em bn vn ngi cc chu Kinh, Dng, Duyn, D i ng ph vic ny. Trong c i tng qun sung chc trung lang l L C bc i m rng: "Hin nay chu Kinh, chu Dng gic cp vn ln qut t hp; t Trng Sa, t Qu Dng thng phi ng gp binh lng. Nu nay li lm cho dn Kinh, Dng b no ng, th tt sinh lon. Cn ngi cc chu Duyn, D cng b bt ra lnh v np qun nhu, i xa hng mun dm, nay trt i, mai giy bt, tt gy ra phn lon. V li, phng nam, kh hu nng nng m thp, li thm c lam chng, s qun lnh n y c th cht n bn nm phn mi. Ln li hng mun dm, qun s nhc mt, kp lc i n Lnh Nam, khng cn hi sc u chin u na.

    1 Chc quan ng u Ng s i.

  • 28 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Qun i mi ngy c ba mi dm, m cc chu Duyn, D cch Nht Nam hn chn nghn dm, nh th phi i ba tm ngy mi n ni. Tnh n lng n, mi ngi nm thng, th phi dng n su mi vn hc go; l cha k lng n ca tng li v la nga, ch tnh s lng ca qun s c mang kh gii m tn n th. Ni hn ngay qun n ni ri, s t vong hao tn tt nhiu, khng chng li vi ch, l tt nhin ri li bt lnh gi thm. Nh th c khc g ct rut gan m v vo chn tay. Qun Cu Chn cch Nht Nam c nghn dm, em quan v dn Cu Chn i nh Nht Nam cn khng kham ni, hung chi li lm kh qun s bn chu1 i chu ci nn ni mun dm hay sao? Trc y, Trung lang tng Don Tu sang nh qun r Khng lm phn ch Chu, nhn dn ch Chu c li ngn rng: "Gic n cn kh, nu Don Tu n, th n git chng ta!". Sau , Don Tu b gi v, em qun s giao cho th s (S c chp "chu phn" l lm) l Trng Kiu. Trng Kiu da vo nhng tng li sn c y, ch trong khong hng tun (10 ngy), hng thng, dp yn gic cp. l mt kinh nghim v vic sai tng i nh gic xa khng c ch g, m c th dng ngay qun chu qun y. Nay nn chn lc nhng ngi c dng lc, nhn hu, c th dng lm tng c, cho lm th s thi th, ri sai cng i sang Giao Ch. Hin nay qun Nht Nam, qun t, lng khng c, gi th th khng xong, th chin cng chng c; vy nn em tt c li dn di ra mt bc nng nh vo qun Giao Ch. Sau khi yn tnh ri, li cho h tr v ni c. Mt mt khc chiu d ngi Man di cho chng nh ln nhau; ly c vng la lm ca tiu dng; nu a no bit phn gin cht c u tng gic em np th s c thng bng cch ct t v phong cho tc hu. Th s Tinh chu ngy trc l Chc Lng c tnh dng cm qu quyt; Trng Kiu, ngi qun Nam Dng, trc kia, ch Chu, c cng nh c gic. C hai ngi ny u nn dng. Vy nay nn cho ngay bn Chc Lng tin ng ph nhm lm quan". Cc quan trong bn ph u theo nh li bn ca L C. Vua nh Hn lp tc b Chc Lng lm thi th qun Cu Chn, Trng Kiu lm th s qun Giao Ch. Khi Trng Kiu n ni, hu iu v v dn d. Qun gic u ra hng v gii tn c. Chc Lng n Cu Chn, mt mnh i xe vo trong m qun gic, xp t mu mo, ly uy tn chiu d dn; s ngi ra hng c n my vn. V th nhng t ngoi Ng Lnh li c yn.

    Li chua - Trng Kiu: Ngi qun Nam Dng. Chc Lng ngi t Lm Tng thuc Trng Sa.

    Nm Gip Tn (144). (Hn, nm Kin Khang th 1).

    Thng 10, ma ng. Ngi qun Nht Nam lm phn. Th s qun Giao Ch l H Phng hng phc c h.

    Sch Hu Hn th chp rng: Hn mt nghn ngi qun Nht Nam li ni dy, nh t cc huyn p, h c ng v lin kt vi c ngi qun Cu Chn. Th s Giao Ch, H Phng, dng n ngha chiu d; qun gic u hng phc. Lc thi hu h Lng nm quyn triu nh, khen H Phng l ngi c cng, thng cho lm thi th Qu Dng; c Lu To sang thay.

    Li chua - H Phng: Ngi qun Cu Giang nh Hn.

    Nm Canh T (160). (Hn, Hon , nm Duyn Hi th 3).

    Thng 11, ma ng. Nh Hn li dng H Phng lm th s Giao Ch. D ng nh gic Nht Nam n doanh tri H Phng xin hng.

    Sch Hu Hn th chp rng: Trc kia, huyn lnh huyn C Phong l ngi tham lam, tn bo, khng bit t no l chn. Ngi trong huyn l bn Chu t hp nhau vi qun Man nh git huyn lnh. H c n bn nm nghn qun, tn cng vo qun Cu Chn. Thi th Cu Chn, Ngh Thc, ra nh, b t trn. Nh Hn sai y qun Cu Chn l Ngy Lng i nh, ph tan c. Nhng tng gic vn cn ng chim Nht Nam, th lc ngy cng cng thnh. n y, triu Hn li cho H Phng lm th s. H Phng vn l ngi c uy tn, khi n qun, c hn hai vn qun gic ko nhau n u hng.

    1 Ch bn chu Kinh, Dng, Duyn, D ni trn.

  • 29 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Li chua - Ngy Lng: Ngi t Thng Ngu qun Ci K, c tnh cng bng, trung thc v tr sng sut, sau thng lm thng th, ri v nh ngh khp vo v b ng, phi bi chc v.

    C Phong: Tc l huyn C Phong. Xem li chua nm Kin V th 19 i Hn. (Tb.2, 12).

    Nm Mu Ng (178). (Hn, Linh , nm Quang Ha th 1).

    Thng ging, ma xun. Qun Giao Ch, qun Hp Ph v Mn H ni dy lm phn. Nhn th ngi Giao Chu l Lng Long khi ln lm lon, nh ph, vy hm cc thnh p.

    Nm Tn Du (181). (Hn, nm Quang Ha th 4).

    Ma h. Nh Hn dng Chu Tun lm th s, nh tan c bn gic ni trn.

    Thi by gi, qun Giao Ch, qun Hp Ph v Mn H lm lon mi, mc th l Chu Ngung khng chng ni. Nhn bn Lng Long l ngi Giao Chu cng khi qun nh ph cc qun huyn. H c n my vn qun. n nay, nh Hn sai huyn lnh huyn Lan Lng l Chu Tun sang cu Chu Ngung, nhn tin ng i qua qun nh (Ci K), Chu Tun m thm gia binh, hp vi qun ca mnh mang i tt c c nm nghn ngi, chia ra hai o ko vo Giao Chu. Khi n a gii Giao Chu, ng qun li, khng tin, trc ht sai ngi i d xem h thc, v t by uy c lm nao nng qun ch; ri hp cng qun by qun ko st n nh, git c Lng Long; s ngi ra hng c ti my vn. Trong khong hng tun, hng thng, bnh nh xong c.

    Li chua - Chu Tun: Ngi qun Ci K.

    H: Theo truyn Ty Mai di trong sch Hu Hn th v theo sch Nam chu d vt ch ca Vn Chn, H, l tn t, v pha nam Qung Chu, pha bc Giao Chu, thng hay n ng rnh nhng hnh khch qua li, p ra nh, ct bt ly ngi n tht, khng thit n ca ci; c khi ly tht ngi p lm mn n. Cho nn li gi l Hm nhn quc (nc n tht ngi).

    Nm Gip T (184). (Hn, nm Trung Bnh th 1).

    Thng 5, ma h. Binh s qun Giao Ch ni lon. Nh Hn dng Gi Mnh Kin (S c chp l Gi Tng) lm th s.

    Qun ng qun Giao Ch bt git th s Chu Ngung, ri sai ngi sang triu Hn k ti trng ca Chu Ngung. Vua Hn thy th, h chiu kn ngi ti gii sang lm th s. Trong cc quan c ngi tin c ng s Gi Mnh Kin, vua Hn b Mnh Kin sang lm th s. Trc kia, ai sang lm th s, thy t Giao Ch c nhiu ht chu, cnh tr, ng voi, t gic, i mi, hng l, g qu, u khng gi c thanh lim; khi ca y ti ri, li xin i i ni khc. Cho nn li v dn u hay lm phn. Kp khi Mnh Kin n ni, d hi tnh trng gy ra phn bi, th mi ngi u ni: "Chnh lnh trc kia bt ng thu kha rt h khc, nhn dn khn kh, ng sang kinh th xa, khng bit ku u c. Nhn dn khng sao sng ni, cho nn hp nhau khng c li chnh sch y, ch khng thc l lm phn". Gi Mnh Kin mi sai ngi chia i cc ni ph d cho dn chng yn nghip lm n. Li chiu tp v v nhng ngi lu vong, tha c thu kha. Ri git nhng quan li u s v ti tham ngc, chn ly ngi quan li lng thin cho i cai tr cc qun huyn. Do y nhn dn mi c yn n. Ni ng s h c lm cu ht, i ni: "Ngi cha chng ta l h Gi n mun, khin ta trc kia lm phn, nay c thanh bnh, ai dm cn lng phn bi?" (S Cng mc [ca Trung Quc] chp cu cui l "... k nha li khng dm hch sch cm ru ca dn na"). Gi Mnh Kin lm vic c ba nm th triu Hn gi v, phong lm ngh lang, cho ngi bn chu (Giao Chu) l L Tin ln thay lm th s.

    Li ph - Xem y, ta thy r triu Hn c nhiu nhn ti, i sau khng th snh kp c. Thi cha c khoa c m c nhiu nhn ti nh th, li cng thy r khoa mc ch v ci danh v vic hc, ch c b ch g cho chnh tr lm u?

  • 30 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    Li bn ca Ng [Th] S - Xt sch Hn th c chp n tn Mnh Thng l ngi Thng Ngu qun Ci K, cui i Hn lm thi th qun Hp Ph. Qun ny khng sn xut thc go, m hi phn th sn chu bu. Qun ny gip gii Giao Ch, ngi trong qun thng sang bun bn v ong thc go n. Trc kia, bn th t y nhiu ngi tham tn, bt p nhn dn Hp Ph i tm kim ht chu, khng c mc no! Ht chu do y dn dn chuyn sang a gii Giao Ch. Khi Mnh Thng n nhm chc, sa b nhng t hi trc; hn mt nm, ht chu i my y li tr v chn c. Nhn dn u yn nghip lm n, gi Thng l bc "thn minh". Than i! nu cc th mc trong my qun ny, ai cng c nh Mnh Thng c, th dn ta vic g phi kh s lm phn na.

    Li chua - Mnh Kin: Ngi Liu thnh thuc ng qun, u Hiu Lim, ri thng lm Kinh Triu Don, c thnh tch chnh tr; n y, cc quan c sang lm th s qun Giao Ch.

    Nm inh Mo (187). (Hn, nm Trung Bnh th 4).

    Triu Hn dng L Tin lm th s Giao Ch.

    S c chp: L Tin dng th ni vi vua Hn: "Khp c thin h, u chng l by ti ca nh vua, th m by gi lm quan trong triu u l ngi Trung Chu1, cha thy nh vua khen thng, khuyn khch nhng ngi phng xa". Li l thit tha cm ng, c vin dn nhiu l do. Vua Hn h chiu cho ngi Giao Chu ta ai Hiu Lim hay Mu Ti c b lm chc trng li thuc Giao Chu, ch khng c lm quan Trung Chu. L Tin li dng s "xin cho nhng ngi Hiu Lim c nh cc bc s 12 chu: ch cn c vo nhn ti nhn xt"2. Nhng cc quan trong triu s rng ngi phng xa hay ni sung, ch bai bt b triu nh Trung Quc, nn khng ng cho. Khi by gi, ngi Giao Chu ta c L Cm lm tc v in i, mi r ngi ng hng l bn Bc Long nm su ngi, gia mng mt Tt l ngy cc ni n triu hi, bn L Cm phc sn in ku rng: "n vua thm ra cha khp". Cc quan trong triu hi c sao. L Cm p: "Nc Nam Vit lnh v mt phng xa, khng c tri che t ch, nn khng c hng gi mt ma lnh!". Li l rt l au kh, thit tha. Vua Hn h chiu yn i ri cho nc ta mt ngi Mu Ti lm quan lnh huyn H Dng, mt ngi Hiu Lim lm quan lnh huyn Lc Hp. V sau, L Cm lm n chc T L hiu y; Trng Vng lm n thi th Kim Thnh. Nh th th nhn ti nc Vit ta c cng thng tin nh ngi bn Hn l do t L Tin, L Cm m ng li trc.

    Li cn n - Theo sch Lnh Nam di th, Trng Trng ngi qun Hp Ph, chm hc, ni gii, l mt ngi c danh vng t Lnh Biu, c th s kn chn ct ln lm vic ci k qun Nht Nam, em dng s sch vo Lc Kinh. Vua Minh (8-75) thy vc ngi nh b, ly lm k d, hi rng: "Tiu li qun no?". Trng Vng, vi ging thng thn cng cp, tha rng: "Ti l k li gi chc ci k qun Nht Nam, khng phi l tiu li. Nh vua mun c c nhn ti, hay ch cn xng tht thi?". Vua Hn khen cu tr li ca Trng Trng l phi. Bui i hi ngy mng mt Tt, vua Hn hi: "C phi rng qun Nht Nam ngi ta hng v pha bc chu mt tri khng?". Trng Trng tha: "Tn cc qun c qun Vn Trung l trong my, c qun Kim Thnh l thnh vng, v tt phi c s thc. Nh th qun Nht Nam mt tri cng mc phng ng; cn nh kh hu m p, mt tri i ngang nh u vn ng bng. Nh ca quan dn ty theo mun ng ty nam bc mun hng chiu no th hng, khng c nht nh, v th gi l lnh vc mt tri v Nam". Vua Hn thy Trng Trng ni th, li cng thm trng, ban thng vng la. Nu ta xt k li chp trong Lnh Nam di th, v xt v i Hon (147-167), ngi t L Ph l T Trng lc thng vn hay so snh vi Trng Trng, th bit Trng Trng l ngi v i Minh nh Hn, quyt khng cn nghi ng g na. Cn nh vic L Tin sang lm

    1 Ch Trung Quc. 2 ni xt ti nng m b dng, ch khng phn bit ngi Bc ngi Nam.

  • 31 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    th s th li v sau Trng Trng, cch nhau n hn my chc nm. V on ny, S c li chp "v sau, L Cm lm n chc T L hiu y, Trng Trng lm Thi th Kim Thnh, l do t L Tin m ng li trc". Nh th l v S c nhn Minh nh Hn ln vi Minh nh Tn (323-325), nn on ny mi chp lm; nay xt k, ci chnh li.

    Li chua - L Tin: Theo sch Bch Vit tin hin ch, Tin, ngi t Cao Hng, qun Giao Ch, l ngi thng minh, hiu khp Kinh Truyn, c b lm chc cng to qun, sau thng dn n chc k y. Nm Vnh Ha th 2 (137 s.c.ng.), qun Man Kinh Chu lm phn, L Tin c sai lm thi th qun Linh Lng, nh tan c gic y. Khong nm Trung Bnh (184-189), L Tin c thay Gi Mnh Kin lm th s qun Giao Ch, tu xin theo ng l cng s bn Trung Chu. V sau, c Nguyn Cm do mu ti lm n chc t l hiu y. Nhn ti qun Giao Ch c tuyn b cng vi ngi Trung Chu thc l bt u t L Tin.

    L Cm: Sch Bch Vit tin hin ch chp l Nguyn Cm, ngi Giao Chu. Sch An Nam ch nguyn ca Cao Hng Trng chp L Cm, Trng Trng u l ngi do khoa mc xut thn.

    Nh Hn dng S Nhip lm thi th qun Giao Ch.

    Truyn S Nhip trong sch Ng ch chp rng: Nhip tn t l Nghin Uy, ngi t Qung Tn qun Thng Ng. Tin t S Nhip gc ngi t Vn Dng nc L, n hi lon Vng Mng, lnh nn sang Giao Chu. Sau su i n cha S Nhip, tn l T, lm thi th qun Nht Nam thi Hn Hon . S Nhip, lc cn nh, du hc kinh s, tn th Lu T K, ngi t Dnh Xuyn, lm thy, chuyn hc sch T th Xun thu, Hiu Lim, c b lm thng th lang, v vic cng, phi bi chc. Khi mn tang cha l T ri, li u Mu ti, c b lm huyn lnh huyn Vu Dng, ri thng lm thi th qun Giao Ch.

    Xt ra, S Nhip ch l mt thi th nh Hn, cha h xng vng. S c chp ring lm mt k, em so vi ngha l chp Cng mc ca Chu T th khng hp, nay tc b i.

    Nm Tn T (201). (Hn, Hin , nm Kin An th 6).

    Nh Hn dng Trng Tn lm th s qun Giao Ch.

    Trc kia, th s Chu Ph dng nhiu ngi ng hng chia cho lm trng li, h hip nhn dn, thu kha nng n.

    Mi ngi u ta on, khi ln lm phn, em qun nh ph chu qun. Chu Ph phi chy v mn bin, b dn git cht. Vua Hn mi sai Trng Tn sang lm th s Giao Ch.

    Nm Qu Mi (203). (Hn nm Kin An th 8).

    Nh Hn t Giao Ch lm Giao Chu.

    Trc kia, v i Hn Thun (126-144), Thi th Giao Ch l Chu Xng xin lp Giao Ch lm chu, triu nh nh Hn bn nh khng nghe. n y, th s Trng Tn v thi th S Nhip cng nhau dng biu xin lp Giao Ch lm chu, nh Hn mi t Giao Ch lm Giao Chu; Giao Chu c ngang hng vi cc chu khc Trung Quc, v phong Trng Tn lm quan mc Giao Chu. Bt u t y c tn Giao Chu.

    Nm inh Hi (207). (Hn, nm Kin An th 12).

    Nh Hn b S Nhip lm tuy nam trung lang tng, qun c c by qun, lnh chc thi th qun Giao Ch; k li cho lm An Vin tng qun, phong tc Long nh hu.

    Theo truyn S Nhip trong sch Ng Ch, trc kia, th s Giao Chu Chu Ph b gic Man di git cht, cc qun trong chu u ri lon. V th S Nhip dng biu xin cho em l Nht lnh chc thi th qun Hp Ph, em th hai trc lm huyn lnh huyn T Vn, tn l V (___ ... S c chp ___ ..., l lm), lnh chc thi th qun Cu Chn, em V l V lnh chc thi th qun Nam Hi. S Nhip, tnh

  • 32 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn II

    nt khoan hu, khim tn, nh nhn, trng i nhn s, nn nhng nhn s t Trung Quc sang, phn nhiu ti nng nh. S Nhip ham c sch Xun thu, c lm li ch gii. Vin Huy, ngi nc Trn, (lc by gi ng ti Giao Chu), vit th cho thng th lnh l Tun c, c ni: "ng S Nhip qun Giao Ch l ngi hc gii, bit rng, li tri v chnh tr. ang lc lon lc, bo ton c mt qun hn 20 nm, gi cho b ci c v s, nhn dn c lm n yn n. Nhng ngi l khch u c i n. Du h u (S c chp l u Dung) xa kia gi t H Ty, cng khng hn c th. Khi rnh vic quan mt cht, li chm xem sch v, nht l Xun thu T th truyn li cng sut ht mi ngha tinh vi. Ti thng hi nhng nghi ng trong T truyn, th S Nhip u c li dn gii ring ng lm khun mu, t rt st. Li nh sch Thng th th S Nhip kim thng c i ngha i xa ln i nay. Nghe ni kinh s ang c cuc tranh lun phi tri v ngha c vn kim vn, S Nhip c mun iu trn nhng ngha phi trong cc sch T th v kinh Thng th dng vua". y, S Nhip c ngi ta khen ngi l th.

    Anh em S Nhip u l bc hng trng cc qun. S Nhip gi mt chu ngoi mun dm, uy tn, quyn trng, khng cn ai hn: khi i ra i vo u c chung, c khnh, rt oai nghi. Thi bygi ai cng qu trng, m Man di cng phi s phc, du Triu y khi xa cng khng hn th.

    Sau khi Chu Ph cht, nh Hn sai Trng Tn sang lm th s Giao Chu c t lu, Trng Tn li b b tng l Khu Cnh git cht. Quan mc Kinh Chu, Lu Biu, sai huyn lnh huyn Linh Lng l Li Cung sang thay Trng Tn. By gi thi th qun Thng Ng l S Hong cht, Lu Biu li sai Ng C sang thay, cng vi Li Cung cng n mt lc. Nh Hn nghe tin Trng Tn mt, ban cho S Nhip bc t th1 trong c ni: "t Giao Chu b ci xa xm, pha nam gn sng gip bin, n b trn cha c thp khp, tnh dn kh gii t. Ta vn bit nghch tc Lu Biu cho Li Cung sang rnh ly t min Nam. By gi cho nh ngi lm Tuy Nam trung lang tng, qun c by qun, lnh chc thi th qun Giao Ch nh trc". Sau S Nhip sai k li l Trng Mn em l vt sang cng tn kinh Hn. Hi y, thin h lon lc, ng i t nghn, th m S Nhip vn khng b cng hin, v th Hn li h chiu cho lm An Vin tng qun, phong tc Long nh hu. V sau Ng C vi Li Cung ght nhau, Ng C em qun nh ui Li Cung chy v huyn Linh Lng.

    Li chua - T Vn: Theo Qun quc ch trong Hu Hn th, huyn T Vn thuc qun Hp Ph.

    1 Bc cng vn c ng n lm tin.

  • 33 Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Tin Bin - Quyn III

    K h m n h V i t S T h n g G i m Cn g M c Tin Bin

    Quyn th III

    Nm Canh Dn (210). (Hn, nm Kin An th 15).

    Thng 12, ma ng. Cha Ng, Tn Quyn, dng B Cht lm th s Giao Chu.

    Theo sch Cng mc (Trung Quc), trc kia, S Nhp lm thi th Giao Ch, c dng biu xin cho ba em lm thi th cc qun Hp Ph, Cu Chn, Nam Hi, hng trng mt phng. Cn th s Giao Chu l Trng Tn m mi vic qu thn, thng u i khn mu sm, c sch o Lo, b b tng git cht. n y, Tn Quyn dng B Cht lm th s, S Nhip em anh em ra vng theo mnh lnh nh Ng; do y t Lnh Nam mi ph thuc Tn Quyn.

    Li chua - B Cht: Ngi t Hoi m thuc Lm Hoi.

    Giao Chu, Cu Chn: Xem Triu V Vng nm th 10 (Tb.I, 20).

    Thi th qun Giao Ch nh Hn, l S Nhip, sai con vo lm tin nc Ng. Nc Ng phong S Nhip lm Long Bin hu.

    Theo truyn S Nhip trong Ng ch, lc by gi S Nhip sai con l Hm vo lm con tin, Tn Quyn cho Hm lm thi th V Xng; cn cc con ca S Nhip v ca S Nht bn Nam u c phong lm trung lang tng. S Nhip li d cng ho ch Chu, l bn Ung Khi, em nhn dn trong qun xin vi danh ngha xa m ph thuc ng Ng. Tn Quyn li cng ngi khen Nhip, thng cho lm v tng qun, phong tc Long Bin hu, cho em S Nhip l Nht lm thin tng qun, tc Hng hu. Mi ln S Nhip sai s gi sang Ng Tn Quyn, khng nm no l khng em cng cc th hng thm, vo nh k c hng nghn, ht trai sng, v x c, ngc lu ly, chim tr, i mi, ng voi, t gic v cc th qu l nh chui tiu, da, nhn. Li cn cng c hng my trm nga. Mi khi nh th, Tn Quyn li vit th khen ngi, ban cho rt hu yn i li.

    Li cn n - Con S Nhip l Hm, S c chp sai l Ngm. Li ph - S Nhip chng qua l mt thi th nh Hn, ty thi nnh ht, cu

    sao cho mnh c an ton, ch khng c mu lc ti cn g gii c, n ni truyn c hai i mt, c g ng khen! Th m S c cho rng y cng khng hn c, chng cng l li khen qu ng d!

    Nm Bnh Ng (226). (Ng, Tn Quyn, nm Hong V th 5; Hn, nm Kin Hng th 4; Ngy, nm Hong S th 7).

    S Nhip mt, con l Huy t ng quyn lm thi th Giao Ch.

    Theo truyn S Nhip trong Ng ch, S Nhip lm quan qun Giao Ch hn 40 nm, th 90 tui mi mt.

    Li bn ca Ng S Lin - Ngi nc ta thng Thi Th hiu l nhc, tr thnh mt nc vn hin1 l bt u t S Nhip. Tc truyn: sau khi S Nhip mt, n cui i nh Tn cch xa hn 600 nm, ngi Lm p vo cp, o m S Nhip ln, thy thn th din mo vn nguyn nh lc sng, lin p tr li. Nhn dn vng y cho th l thn, dng miu th, gi l S Vng tin.

    1 Danh t vn hin y theo ngha c: vn l sch v hc hnh; hin l nhiu ngi hin ti, tc l mt nc c mt nn vn

    minh c.